Skip to main content

Full text of "Sancti Aurelii Augustini Hipponensis episcopi Opera omnia : post Lovaniensium theologorum recensionem castigata denuo ad manuscriptos codices Gallicanos, Vaticanos, Belgicos etc. necnon ad editiones antiquiores et castigatiores"

See other formats 


Google 


This is a digital copy of a book that was preserved for generations on library shelves before it was carefully scanned by Google as part of a project 
to make the world's books discoverable online. 


It has survived long enough for the copyright to expire and the book to enter the public domain. A public domain book is one that was never subject 
to copyright or whose legal copyright term has expired. Whether a book is in the public domain may vary country to country. Public domain books 
are our gateways to the past, representing a wealth of history, culture and knowledge that's often difficult to discover. 


Marks, notations and other marginalia present in the original volume will appear in this file - a reminder of this book's long journey from the 
publisher to a library and finally to you. 


Usage guidelines 


Google is proud to partner with libraries to digitize public domain materials and make them widely accessible. Public domain books belong to the 
public and we are merely their custodians. Nevertheless, this work is expensive, so in order to keep providing this resource, we have taken steps to 
prevent abuse by commercial parties, including placing technical restrictions on automated querying. 


We also ask that you: 


- Make non-commercial use of the files We designed Google Book Search for use by individuals, and we request that you use these files for 
personal, non-commercial purposes. 


- Refrain from automated querying Do not send automated queries of any sort to Google's system: If you are conducting research on machine 
translation, optical character recognition or other areas where access to a large amount of text is helpful, please contact us. We encourage the 
use of public domain materials for these purposes and may be able to help. 


- Maintain attribution The Google *watermark" you see on each file is essential for informing people about this project and helping them find 
additional materials through Google Book Search. Please do not remove it. 


- Keep it legal Whatever your use, remember that you are responsible for ensuring that what you are doing is legal. Do not assume that just 
because we believe a book is in the public domain for users in the United States, that the work is also in the public domain for users in other 
countries. Whether a book is still in copyright varies from country to country, and we can't offer guidance on whether any specific use of 
any specific book is allowed. Please do not assume that a book's appearance in Google Book Search means it can be used in any manner 
anywhere in the world. Copyright infringement liability can be quite severe. 


About Google Book Search 


Google's mission is to organize the world's information and to make it universally accessible and useful. Google Book Search helps readers 
discover the world's books while helping authors and publishers reach new audiences. You can search through the full text of this book on the web 


alhttpo://books.goodle.com/ 





"qne, e, NaCeues Paul 


PATROLOGLE 


CURSUS COMPLETUS, 


SEU BIBLIOTHECA UNIVERSALIS, INTEGRA, UNIFORMIS, COMMODA, OECONOMICA, 


OMNIUM SS. PATRUM, DOCTORUM SCRIPTORUMQUE ECCLESIASTICORUM, 


81VE LATINORUM, SIYE GRJECORUM, 


QUI AB XKVO APOSTOLICO AD TEMPORA CONCILII TRIDENTINI (ANNO 1545) PRO LATINIS, 
ET CONCILII FLORENTINI (ANN. 14389) PRO GILECIS FLORUERUNT : 


RECUSIO CHRONOLOGICA 


OMNIUM QU/E EXSTITERE MONUMENTORUM CATHOLIC/E TRADITIONIS PER QUINDECIM PRIMA 
ECCLESLE SAECULA ET AMPLIUS, 


JUXTA EDITIONES ACCURATISSIMAS, INTER SE CUMQUE NONNULLIS CODICIBUS MANUSCRIPTIS COLLATAS, PERQUAM DILIGEN» 
TER CASTIGATA ; DISSERTATIONIBUS, COMMENTARIIS$, VARIISQUE LECTIONIBUS CONTINENTER ILLUSTRATA ; OMNIBUS 
OPERISUS POST AMPLISSIMAS EDITIONES QU/E£ TRIBUS NOVISSIMIS S/&CULIS DEBENTUR ARSOLUTAS DETECTIS, AUCTA ; 
INDICIBUS PARTICULARIBUS ANALYTICIS, SINGULOS 81VE TOMOS SIYE AUCTORES ALICUJUS MOMENT! SUBSEQUENTI- 
8U8, DONATA ; CAPITULIS INTRA IPSUM TEXTUM RITE DISPOSITIS, NECNON ET TITULIS SINGULARUM PAGINARUM 
MARGINEM BUPERIOREM DISTINGUENTIBUS SUBJECTAMQUE MATERIAM SIGNIFICANTIBUS, ADORNATA ; OPERIBUS 
CUM DUBIIS$, TUM APOCRYPHIS, ALIQUA VERO AUCTORITATE IN ORDINE AD TRADITIONEM ECCLESIASTI- 

CAM POLLENTIBUS, AMPLIFICATA ; 

DUCENTIS ET AMPLIUS LOCUPLETATA INDICIBUS AUCTORUM SICUT ET OPERUM, ALPIIABETICIS, CHRONOLOCICIS, STATI- 
&TICIS, SYNTHETICIS, ANALYTICIS, ANALOGICIS, IN QUODQUE RELIGIONIS PUNCTUM, DOGMATICUM, MORALE, LITUR- 
GICUM, CANONICUM, DISCIPLINARE, HISTORICUM, ET CUNCTA ALIA SINE ULLA EXCEPTIONE; SED PRAEBERTIM 
DUOBUS INDICIBUS IMMENSIS ET GENERALIBUS, ALTERO SCILICET lLEIRUM , QUO CONSULTO, QUIDQUID 
NOX SOLUM TALIS TALISVE PATER, VERUM ETIAM UNUSQUISQUE PATRUM, NE UNO QUIDEM OMISSO, 

IN QUODLIBET TUEMA SCRIPSERIT, UNO INTUITU CONSPICIATUR ; aLTERO. SCRIPTUILAE 
SACILE, gx QUO LECTORI COMPERIRE SIT OBVIUM QUINAM PATRES ET IN QUIBUS OPERUM 
SUORUM LOCIS 8INGULOS SINGULORUM LIBRORUM $. SCRIPTUR/E VERSUS, A PRIMO 
GENESEOS USQUE AD NOVISSIMUM APOCALYPSIS, COMMENTATI SINT: 

EDITIO ACCURATISSIMA, CETERISQUE OMNIBUS FACILE ANTEPONENDA, 81 PERPENDANTUR CIIARACTERUM NITIDITAS, 
CHAKTA QUALITAS, INTEGRITAS TEXTUS, PERFECTIO CORRECTIONIS, OPERUM RECUSORUM TUM VARIETAS, 
TUM NUMERUS, FORMA VOLUMINUM PERQUAM COMMODA SIBIQUE IN TOTO PATROLOGI/E DECURSU CONSTANTER 
$IMILIS, PRETI! EXIGUITAS, PR/ESERTIMQUE ISTA COLLECTIO, UNA, METIODICA ET CIIRONOLOGICA, 
SEXCENTORUM FRAGMENTORUM OPUSCULORUMQUE HACTENUS HiG ILLIC SPARSORUM , 

PAIMUM AUTEM IN NOSTRA BIBLIOTIIECA, EX OPERIDUS ET M8S. AD OMNES &TATES, 

LOCOS, LINGUAS FORMASQUE PERTINENTIBUS, COADUNATORUM, 


SERIES LATINA PRIOR, 


IN QUA PRODEUNT PATRES, DOCTORES SCRIPTORESQUK ECCLESIE LATINA 
A TERTULLIANO AD INNOCENTIUM III. 


AGCURANTE J.-P. MIGNE, 
Bibilothees Cleri universe, 
SIVE CURSUUM COMPLETORUM IN SINGULOS SCIENTLE ECCLESIASTICAE RAMOS EDITORA. 





PATROLOGIA, AD INSTAR LIPSIUS ECCLESIE, IN DUAS PARTES DIVIDITUR, ALIA NEMPE LATINA. ALIA CRACO-LA TINA. 
LATINA, JAM PENITUS EXARATA, QUOAD PRIMAM SERIEM, VIGINTI-QUINQUE ET DUCENTIS YOLUMINIBUS MOLE 8UA 
STAT, MOXVE POST PERACTOS INDICES STABIT, AC QUINQUE-YIGINTI-CENTUM ET MILLE FRANCIS VENIT. GRAECA 
DUPLICI EDITIONE TYPIS MANDATA EST. PRIOR GRCUM TEXTUM UNA CUM VERSIONE LATINA LATERALIS AMPLE- 
CTITUR , ET AD NOVEM ET CENTUM VOLUMINA PERVENIT, SED SINE INDICIBUS ; POSTERIOR AUTEM HANC VERSIONEM 
TANTUM EXHIBET. IDEOQUE INTRA QUINQUE ET QUINQUAGINTA YOLUMINA RETINETUR ; UTRAQUE VIGESIMA QUARTA 
biE DECEMBRIS 1860 ouNINO APPARUERAT. UNUMQUODQUE VOLUMEN GRAECO-LATINUM OCTO, UNUMQUODQUE MERE 
LATINUM QUINQUE FRANCIS SOLUMMODO EMITUR : UTROBIQUE VERO, UT PRETI! JUJUS BENEFICIO FRUATUR EM- 
PTOR, COLLECTIONEM INTEGRAM SIVE GR/ECAM SIVE LATINASs, 226 vOLUMINIBUS PRO AMPLIORI EDIT1ONE ET 279 
PRO MINOR! ABSQUE INDICIBUS CONSTANTEM, COMPARET NECESSE ERIT, SECUS ENIM CUJUSQUE VOLUMIXIS ANPLI- 
TUDINEM NECNON ET DIFFICULTATES VARIA PRETIA /EQUABUNT. ATTAMEN, 81 QUIS EMAT INTEGRE ET SEOPSIM 
COLLECTIONEM GR/ECO-LATINAM, VEL EAMDEM EX GR/ECO LATINE VERSAM, TUM QUODQUE VOLUMEN PRO NOVEM VEL 
(RO SEX FRANCIS ODTINEDIT. IST.£ CONDITIONES SERIEBUS PATROLOGLE NONDUM EXCUSIS APPLICANTUB. 


[Vl 


E e ode ' Fai . —- x: 


PATROLOGLE LATANAR TOMUS LXXXYII. 


- 





PATRES QUI IN Vii 8 Sch SSCUNDA PARTE FLORUERUNT. 


ET « 


EXCUDEBATUR ET VENIT APUD J.-P. MIGNE EDITOREM, 


IN VIA DICTA D'AMBOISE, OLIM PROPE PORTAM LUTETLE PARISIORUM VULGO D'ENFAR 
NOMINATAM, SEU PETIT-MONTROUGE, NUNC VERO INTRA MOENIA PARISINA. 


1863 


3R 
Ju 


M 





AVIS. IMPORTANT. 


'aprés une deslois providentielles qui régissent le monde, rarement les ceuvres au-dessus de l'ordinaire se font 
saris contradictions ples on moins fortes eL. uembreuses. Les Ateliers Catholiques ne | vacuis guére échapper à ce 
cachet divin de leur utilité. Tantót on a nié leur existence ou leur importance; tautót oD a dit qu'ils Ctaient fermés 
Qu qu'ils allaient l'étre. Cependant ils poursuivent leur carriére depuis 21 ans, et les productions qui en sortent 
deviennent de plus en plus graves et soignées : »ussí paralt-il certain qu'à moins d'événements qu'aucune prudence 
humaine ne saurait prévoir ni empécher, ces Ateliers ne se fermeront que quand ls B RARATUE du Clergé sera 
terminée en ses 2,000 volumes in-4*. Le passé parait un sür gar.nt de l'avenir, pour ce qu'il y a à espérerou à 
craiudre. Cependant, parmi les calomnies auxquelles ils se sont trouvés en butte, il en est deux qui ont été conti- 
nuellement répótées, parce qu'ótant plus capitales, leur effet entrainait plus de conséquences. De petits et ignares 
concurrents se sont donc acbarnés, pae leur correspondance ou leurs voyageurs, à répéter partout que nos Editions 
étaient mal corrigées et mal imprimáes. Ne pouvant attaquer le fond des Ouvrages, qui, pour ja plupart, ne sont 
que les chefs-d'oeuvre du Catholicisme reconnus pour tels dans toos]les temps et dans tous les pays, il fallait bien 
se rejeter sur la forme dans ce qu'elle 3 de plus sérieux, la correction et l'impression; en effet, les chefs-d ceuvre 
méme n'auraient qu'une demi valeur, s le texte en était inexact ou illisible. . 

ll est trés-vrai que, dans le principe, un succés inoui dans les fastes de la Typographie ayant forcé l'Editeur de 
recourir aux mécaniques, afin de miarcher plus rapidement et de donner les ouvrages à moindre prix, quatre volumes 
da double Cours d'Ecriture sainte et de T héologie turent tirés avec la correction iusuflisante donnée dans les impri- 
meries à presque tout ce qui s'édite; il est vrai aussi qu'un certain nombre d'autres volumes, appartenant à diverses 
Publications, furent imprimés ou trop noir ou trop blanc. Mais, depuis ces temps éloignés, les mécaniques ont 
cédé le travail aux presses à bras, et l'impression qui en sort, sans étre du luxe, attendu que ]e luxe jurerait dans 
des ouvrages d'une telle nature, est parfaitement convenable sous tous les rapporis. Quant à la correction, il est 
de fait qu'elle n'a jamais été portée si loin dans aucune édition ancienne ou contemporaine. Et commeot en serait-il 
autreinent , aprés toutes les peines et toutes les dópenses que nous subissous pour arriver à purger nos épreuves de 
loutes fautes? L'habitude, en typographie, méme dans Jes meilleures maisons, est de ne corr ger que deux épreuves 
et d'eu conférer uue troisiéme avec la seconde, sans avoir préparé en rien le manuscrit de l'auteur. 

Daos les Ateliers Catholiques 1a différence est presque incoummensurable. Au moyen de correcteurs blanchis sous 
Je harnais et dont le coup d'ail typographique est sans pitié pour les fautes, on commence par préparer la copie d'un 
bout à l'autre sans en excepter un seul mot. On lit ensuite en premiére épreuve avec la copie aiusi préparée. On lit 
en seconde de la méme mauiére, mais en collationnant avec ja premiére. On fait la méme chose en tierce, en colla- 
tionpant avec la seconde. On agit de méme en quarte, en collationnant avec la tierce. On renouvelle la méme opé- 
ralion en quinte, en collationnant avec la quarte. Ces collatiopnements ont pour but de voir si aucune des fautes 
signalées au bureau par MM. les correcteurs, sur la marge des épreuves, na échappé à MM. les corrigeurs sur le 
marbre et le métal. Aprés ces cinq lectures entiéres contrólées l'une par l'autre, e: en dehors de la préparatiun 
ci-dessus mentionnée, vient une révision, et souvent il en vient deux ou trois; puis l'on cliche. Le clichage opéré, par 
conséqueut la pureté du texte se trouvant immobilisée, on fait, avec 1a copie, une nouvelle lecture d'un bout de ]'é- 
2reuve à l'autre, on se livre à une nouvelle révision, et le tirage n'arrive qu'aprés ces innombrables précautions. 

Aussi ya L i] à Montrouge des correcteurs de loutes les nations et en plus grand nombre que dans vingi-cinq 
"mprimeries de Paris réunies! Aussi encore, la correction y coüte-t-elle autan: que la composiuon, tandis qu'aiileurs 
elle pe coüte que le dixiéme ! Aussi enn, bien que l'asserlion puisse paraitre téméraire, l'exactitude obtenue par 
lant de frais et de soins, fait-elle que la Dupin des Editions des Ateliers PME .aissent bien loin derriére elles 
celles méme des célébres Bénédictins Mabillon et Moutfaucon et des célóbres Jésuites Petau et Sirmond. Que l'on 
compare, en effet, n'importe quelles feuilles de leurs éditions avec celles des noires qui leur correspondent, en grec 
eomme en latin, on se convaincra que l'invraisemblable est une réalité. 

D'ail'eurs, ces eavants éminents, plus préoccupés du sens des textes que de la partie typographique et n'étant 

iut correcteurs de profession, lixalent, non ce que portaient les épreuves, mais ce qui devait s'y trouver, leur 
isute iutelligence suppléant aux fautes de l'édition. De plus les Bénédictins, comme les Jésvites, opéraient presque 
toujours sur des manuscrits, cause perpétuelle de la raulliplicité des fautes, pendant que les Ateliers Calholiques, 
dont le prepre est surtout de ressusciter la Tradition, n'opérent le plus souvent que sur des imprimés. 

Le R. P. De Bucb, Jésuite Dollandiste de Druxelles, nous écrivait. il y a quelque tcmps, n'avoir pu trouver en 
dix-huit mois d'étude, we seule faute daus notre Patrologie latine. M. Deozinger, professeur de Théologie à l'Uni- 
versité de Wurzbourg, et M. Reissmann, Vicaire Général de la méme ville, nous mandaient, à la date du 19 juillet, 
n'avoir pu égalemen! surprendre une seule fuute, soit dans le latin soit dans le grec de notre double Patrologie. Enn, 
le savant |. Pitra, Béncdictin de Solesme, et M. Bonetty, directeur des Annales de philosophie chrétienne, mis au 
défi de nous convaincre d'une seule erreur typograplique, ont été forcés d'avouer que nous n'avions pas trop 
présumé de note parfaite correction. Daus le Cietge se trouvent de bous latinistes et de bons hellénistes, et, ce qui 
est plus rare, des hommes trés-positifs et trés-pratiques, eh bien ! nous leur promettons une prime de 25 centimes 
nar chaque faute qu'iis découvrirorit dans n'importe lequel de : os volumes, surtout d.ns les grecs. 

M algré ce qui précéde, l'Editeur des Cours complets, sentant de plus en plus l'importance et méme la. nécessité 
d'uue correction parfaite pour qu'un ouvrage soit véritablement utile et estiinab!e. se livre depuis plus d'un an, et 
est résolu de se livrer jusqu'à la fin à une opération lo«gue, pénible et coüteuse, savoir, la révision entiére et 
uüiverselle de ses innombrables ciichés. Ainsi cliacun de ses volutnes, au fur et à mesure qu'il les remet sous presse, 
est corrigé mot pour mot d'un bout à l'autre. Quaraute hommes y sont ou y seront occupés pendant 10 ans, et une 
somme qui ne saurait étre moindre d'un demi million de francs est consacrée à cet important contróle. De cette 
maniére, les Publications dcs Ateliers Catholiques, qui déjà se distinguaient entre toutes par la supériorité de leur 
correction, n'auront de rivales, sous ce rapport, dans aucun temps ni dans aucun pays; car quel est l'éditeur qui 
pourrait et voudrait se livrer APRES COLP à des travaux sí gigantesques et d'un prix si exorbitant ? I1 faut 
certes éire bien pónétré d'une vocation divine à cet effet, pour ne reculer ni devant la peine ni devant la dépeuse, 
surtout lorsque l'Europe savante prociame que jamais voiumes n'ont éié édités avec tant d'exactitlude que ceux de 
la Bibliothéque universelle du Clergé. Le préseut volume est du nombre de ceux révisés, et tous ceux qui le seront 
5 l'avenir porteront cette note. En conséquence, pour juger les productions des Ateliers Catholiques sous le rapport 
de la correction, 1] ne faudra prendre que ceux qui porteront en iéte l'avis ici tracé. Nous ne recounaissons que cette 
édition et celles qui. suivront sur nos plauches de mélial ainsi corrigées. On croyait autrefois que la stéréotvpie 
immobilisait les fautes, attendu qu'yn clrché de mar gest point Érastiques pas du tout, il introduit Ja perfection, 
3r on a trouvé le moyen de le corriger jusqu'à excnietipre de isuies. T'ifibren 3 été revu par M. Drach, le Grec 
par des Grecs, le Latin et le Francais par les premiers correcteurs:de 4a capitale en ces langues. 

Nous avous la conso!ation de pouvoir finir cet aris par les réflexions suivantes : Enfin, notre exemple a fini pat 

ébranler les grandes publications en Itslie, en Allemagne, ea. Belyique.et eu France, par les Canons grecs de Rome, 
e Gerdil de Naples, le Suint T-hómus de Pavme, l'ncyctapécie:reigieusesde -Monicb , le recueil des déclarations de 
viles de BruxcJles, les Bollasutistes, le Srarez. ete Spiclégé de :Paris. 3usqu'ici, on n'avait su réimprimer que ces 
Ouvrages de courte haleine. Les 1u0- 4^, oü s'engloutissent les in- folio, faisaient. peur, et on n'osait y toucher, pae 
crainte de se noyer dans ces ablmes sans fond et saus rives; mais on a fini par se risquer à nous imiter. Bien plus, 
suus notre impubion, d'autres Editeurs se préparent au Bullaire universel, aux Décisions de toutes les Congréyations, 
a une Biographie et à une Histoire générale, etc., etc. Malheureusement, la plupart des éditions déjà faites ou qui se 
fout, sont sans autorité, parce qu'elles sont sans exaclitude; [a correction semble en avoir été faite par des aveugles 
&oit qu'on n'en ait pas senti la gravité, soit qu'on ait reculé devant les frais; mais patience! une seproductios 
correcte surgira bientót, ne füt-ce qu'à la lumiére des écoles qui se sont faites ou :qui se feront encore. 


SACULUM VII. ANNI 646-100. 


SCRIPTORUM 


ECCLESIASTICORUM 


QUI 
IN VII SECULI SECUNDA PARTE 


FLORUERUNT 


OPERA OMNIA ; 


ORDINE CHRONOLOGICO DIGESTA, 
JUXTA MEMORATISSUMAS EDITIONES. 


D. MABILLONII, GALLANDI, MANSI, ANTONII LORENZA, BROCKIE, ETC., 
RECOGNITA, EXPRESSA ET EMENDATA. 


COLLECTIO, SI QUA ALIA, INSIGNIS 
NEC MINUS QUAM QUADRAGINTA NUMERO AUCTORES COMPREIIENDENS 
NEMPE: 


$. GALLUM ABBATEM, S. THEODORUM PAPAM, MAURUM RAVENNATENSEM, S. MARTINUM PAPAM I, 
S. GALLUM CLAROMONT., S. PAULUM VIRDUNENSEM, RAURACUM NIVERNENSEM, 
FELICEM LEMOVICENSEM, $. PALLADIUM ANTISSIODORENSEM, CONSTANTIUM ALBIGENSEM, 
$. ABBONEM METENSEM, S. DESIDERIUM CADURCENSEM, S. DONATUM YESONTIONENSEM, 
$. LANDERICUM PARISIENSEM, 8. SIGEBERTUM FR. REG., $. LIVINUM, 

8. EUGENIUM TOLETANUM, 8. YALERIUM ABBATEM, 8. ANNEMUNDUM LUGDUN., 

VERUM RUTHENENSEM, SS. ELIGIUM NOVIOM. ET AUDOENUM BOTHOM., 
CLODOYEUM II REG. FRAN. ET 8. BATHILDEM, MARCULFUM, S. CUMMIANUM HIBEBNUM, 
VITALIANUM PAPAM, JONAM ABB. ELNONENSEM, S. FRUCTUOSUM BRACAR., 
CHRODOBERTUM TURON., S. FARONEM MELDENSEM, S. ADEODATUM PAPAM, DONUM PAPAM, 
8. AGATHONEM PAPAM, S. DAMIANUM TICIN., S. AMANDUM TRAJECT., 

S. MANSUETUM MEDIOL., CLOTARIUM III, CHILDERICUM 1I, S. DAGOBERTUM Il, 
THEODORICUM IH, FRANC. REG., REGES LANGOBARDOS. 


ACCURANTE J.-P. MIGNE, 
BIBLIOTHEOE GLERI UNIVERSE, 


8IVE 
CUASUUM COMPLET. RUM 1N SINGULOS SCIENTLE ECCLESIASTIC£ RAMOS, EDITOUP, 








TOMUS UNICUS. 


" » . * 
v*$9o . e2 r**9«4 € 


—— ree» Q-e- nir 


* "vexit T  eRANCIS GÀALLICISZ * 5535 


EXCUDEDATUR ET VENIT APUD J.-P. MIGNE EDITOREM, 


IN VIA. DICTA D'AMDOISE, OLIM PROPE PORTAM LUTETIAE PARISIORUM VULGO D'ENFER 
NOMINATAM, SEU PETIT-MONTROUGE, NUNC VERO INTRA MOENIA PAIUSINA, 


1863 


SAECULUM VH. ANNI 66-700. 


ELENCHUS | 


AUCTORUM, ET. OPÉRUM QUI. IN HOC TOMO LXXXViI CONTINENTUR. 





SCRIPTORES ECCLESIASTICI QUI IN "i SAECULI SECUNDA PARTE FLORUERUNT. 


S. GALLUS, ABBAS ET CÓNFESSOR. 
Sermo Consiantiz? babitus, in ip rab episcopl. 13 
Appendix. — Epigrammata seu Hymni sacri anti- 

quorum Patrum monssterii S. Galli : Bernardi, Co- 
jumbani, Eckerardi, Hartmanni, Notkeri Balbuli, 
Notkeri medici, Ratperti, Strabi Gali Fuldensis, 
Tutelonis, Waldramuí, Ahonymorum. 


S. THEODORUS, ROM. PONT. 
Epistolz. 1$ 
MAURUS, RAYENNATENSIS ARCHIEP. 
Epistola ad Martinum Rom. Pont., adversus Mono- 
thelitarum bzeresim. 1 
119 
20$ 


Epistolae. 

Privilegia tria. 

8 GALLUS CLAROMONTANUS, S. PAULUS VIRO- 
DUNENSIS, RAURACIUS NIVERNENSIS, FE- 
LIX LEMOVICENSIS, S. PALLADIUS ANTIS- 
SIODORENSIS, CONSTANTIUS ALBIGENSIS, 
S. ABBO METENSIS, EPISCOPI. 

Epistole ad sanctum Desiderium, Cadurcenserm pir 


scopum. 1-218 
$. DESIDERIUS, CADURCENSIS EPI C., ET 
e. HERCHENEFREDA, MATER EJUS. 
Vita sanci Desiderii. 319 
I: pi-tolae. 241 
Testamenti fragmentum. *65 

S. DONATUS, YESONTIONENSIS EPISC. 

Regula ad Virgines. 2175 


$. LANDERICUS, PARISIENSIS EPISC. 


Charta Immuuitatum monasterio S. Dionysii conces- 
sarum. 
S. SIGEBERTUS, REX FRANCORUM. 


V ita S. Sigeberti, auct. Sigeberto mon. Gemblacepsi. 


Episvole et Diplomata. $1 
S. LIVINUS, EPISC. ET MART. 
Via S. Livini, auctore Boni[acio cocvo. $821 
Epistola ad Florberium Glanda abbalem. 943 
S. EUGENIUS, TOLETANUS EPISG, 
V ita sancti Eugenii. $853 


Miscellanea 
pracontii Hexaemeron a S. Eugenio jusso regis 


emendatum. $069 
Epistola quatuor. 406 
S. VALERIUS ABBAS. 

Opuscu 421 
Vita S. r 'ructuosi, Bracarensis episcopi. 421 
S. ANNEMUNDUS, LUGDUN. EPISC. 

Charta ad Logdunense S. Petri monasterium, 41$ 
VERUS, RUTHENENSIS EPISC. 

Episto a ad sanctum Desiderium. — i$ 

$S. ELIGIUS ET AUDOENUS, NOVIOMENSIS 


ET ROTHOMAGENSIS EPISCC. 


Vita sancti Eligii, a S. Audoeno sc ipta, " TEL 
Saucti Eligii Horilia. : 
Eju-dem *ermo ad regem res s 
$3. Eligii et Audoeui Epistolse el Charta. 


CLODOVEUS 1I, REX divide rd 3. PÀ- 
THILDIS, EJUS. LUXOR. : e 


Vila sanctg Bathildis, auclore anonymo. 665 
Clodovei 11 Diplomata. 671 
MARCULFUS MONACHUS. 
Forinu!arum iibri duo. 693 
Appendix. — . 
Uormulx veteres incerti auctoris. 191 


Formel: veteres secundum legem Romanam, edi- 
t» ex Codkce Cl. *tri Jacobi Sirmondi. 

Formuls varis et incerti auctoris, ex vet. Cod. Petri 
Danielis edius a Cl. viro Hieron. Bignouio. 791 


" Formularum Marculfi editio altera a Frid. Lindenbro- 


gio in publicum emissa. 
v5 mola Andegavenses. 
Formularum nova Co.lectio, quas ex vet. Cod. mss. 


eruit Stepbanus Bsluzius Tutelensis. 835 
Formuls antique Alsaticz. 8:5 
Formuis alis inedita. 891 


Formulse antiquz de Episcopatu, sub primis regibus. 900 
ieenig dívetss in E ram promotionibus 
aue posi esce eetionaem liberiatem. 901 
Fora s veteres Exoreismorum et Excommunica- 
tfonbum. -929 
Dissertatio de Judiciis Dei. 953 


8. CUMMIANUS, HIBERNUS ABBAS, SIVE EPISC. 


Episiola de Controversia Paschali. 969 
De Mensura Pontientiarum liber. 971 
VITALIANUS PAPA. 

Epistola. 999 


JONAS, ABBAS ELNONENSIS. 


Vita S.. Columbani abbatis, auct. Jona mon. Bobiensi.101t 
Vita S. Eustasii, abb. Luxovien-is secundi 1045 


Vita S. Attalee, abb. Bobiensis secundi. 1055 
Vita S. Bertul&, abb. Bobiensis tertii, 1061 
Vita S. Burgundofarze, abbat. Eboriacensis prim». 1069 
Liber Miraculorum S. Joannis, abb. Reomaensis 1085 
S. FRUCTUOSUS, BRACARENSIS EPISC. 
Regula Monachorum. 1097 
Regula monastica communis. 1109 
Ep ad Braulionem, Cesaraugust. episcopum. 
Carmina. 1179 
CHRODOBERTUS, TURONENSIS EPISC. : 
Judicium de Muliere adultera. 1151 


$. FARO, MELDENSIS EPISCOPUS. 
Charte. 1135 
Appendix. — Testamenturma S. Burgundofars, abbat. 1157 
8. ADEODATUS, PONT. ROM. 


Epistola ad Episcopos Gallis, de monasterio S. Mar- 
tini Turonensis. 


Privilegium Cantuariensíibus monachis cenobii SS. 


l"etrí et Pauli concessum. 1145 
DONUS, PONT. ROM. 


Exemplar Epistols imp. Flav. Constantini ad Donum 
Papam, utriusque Ecclesie, Orient, scilicet et 
Occid., reconciliandm causa direcUs. 1 


Epítapliium Honorii Paps. 1153 
S. AGATHO, ROM. PONT. 

Epistola. 1161 
DAMIANUS, TICINENSIS EPISCOPUS. 

Epistola ad Constantinum imp. 1261 
S. AMANDUS, TRAJECTENSIS EPISC. 

n Lee Amandi, auctore anonymo. end 

r 
 Hympi doo. 1215 


^ — 856 MARRUETUS, MEDIOLANENSIS EPISC. 


» "Epistolis a3 Cónstantinum imp. 
CLOTARIUS IIl, DAGOBERTUS Ii, THEODO- 


VOTI 25 2 2 91CUS^ TII, FRANCORUM REGES. 


pe cgi evflesiasácis Diplomata, et Donationes piz.1276 
REGES LONGOBARDORUM. 

Diplomata ecclesiastica selecta. 

Index Rerum. 


nR————————ÓÀ HB 
Perisiis, — Ex Typis J.-P. MIGNE. 


1541 
143 








ANNO DOMINI DCELVI. 





SANCTUS GALLUS, 


ABBAS ET CONFESSOR. 


NOTITIA HISTORICA IN S. GALLUM. 


(Fabric. Bibl. med. et inf. zetat.) 


Gallus Hibernus, contessor, sancti Columbani di- À inter Galli opuscula a Barthio edita, quod vir pra. 


scipulus, abbas apud Arbonam in Germania, defun- 
etus anno Christi 640, setatis 95 (a), cujus memoria 
recolitur in martyrologiis 16 Octobris. Ejus Vita, li- 
bris duobus a Walafrido Strabo scripta, exstat. apud 
Surium 16 Octobris, et in Thoma Messinghami Flo- 
rilegio sanctorum Hibernie, pag. 255 et 291. Memo- 
ria ex Notkero ad 46 octobr. et de translatione ejus 
46 novembr. atque ftatperti (b) versus de festivitate 
sancti Galli, et pag. 415 sermo ab eo dictus in templo 
sancti Stephani in consecratione Joannis episcopi 
Constantiensis, anno 614. Hunc primus ediderat Ca- 
nisius, tom. V antiquarum Lectionum, parte 11, pag. 
896 (Edit. nove Basnagiane tom. 1, pag. 184), deinde 
recusum in Supplemento Bibl. Patrum Paris., tom. I, 


pag. 678, ei in Lugdunensi Bibl., toin. XI, pag. 10406, B 


et separatim cum Casp. Barthii notis Francof. 1623, 8^. 
Ecclesie vero qubernande formam et monita salutaria 
ad Walmarum presbyterum, que memorat Baleus, 
intercidisse vel certe edita non esse existimo, certe 


(a) Caveus, ex Balei XIV, 14, et Jacob. Waraus 
de Scriptoribus lHibernix, pag. 20. 


clarus conjiciebat, non exstant, nihil enim Gallf 
preter sermonem jam memoratum Barthius edidit, 
Epistolam brevem ad Desiderium ab auno 655 Ca. 
durcensem episcopum, quem dominum se »per suum 
et apostolicum Patrem Gallus peccator appellat, vul- 
gavit Jacobus Usserius in epiatolis Hibernicis, pag. 
25. in ea mentio de clade Massiliensi. Hujus Sancti 
Galli celebre monasterium in Suevia ord. Bened., de 
quo Goldastus in Alemannicis. Vide supra tom. ], 
pag. 6 seq., atque epigrammata et hymni sacri illu- 
strium virorum illius monasterii in tom. V, parte iJ, 
antiquarum Lectionum llenr. Cani-ii (Edit. nove tom. 
1l, parte 11, pag. 485 seq.). Chronicon brevissimum 
monasterii Sancti Galli ab anno Christi 691 ad 811, 
apud Baluzium tom. | Misc., pag. 494-495. Denique 
Jedoci Mesleri, ceenobitze San Gallensis de viris illu- 
stribus monasterii Sancti Galli libri duo anno 1606 
inscripti et editi, Bernardi Pezii tom. I Anecdotorum, 
parte 1u, pag. 555. 


(P^) Confer Bibl. Patr. tugdun., tom. XVII, pag. 
510 seq. 





ALIA NOTITIA IN S. GALLUM. 


(Galland. Bibl. Patr. tom. XII.) 


|. Ex gestis S. Galli abbatis qua litteris commen- (C suerat, sanctum Columbanum in monasterio Bobiensi 


davit Walafridus Strabus (a), iutelligimus eum circa 
szeuli vi medium in Hibernia natum, sancti Colum- 
bani discipline fuisse a parentibus traditum ; quo 
doctore pietate ac litteris, priesertim divinis, sedulo 
ezcultum, monasticum iasiitutum in Banchorensi cc- 
nobio fuisse deiuceps amplexum. Magistri sui asse- 
ctator assiduus, in Britanniam, Galliam et Aleman- 
niam contendit; eique in Italiam quoque pergenii 
comitem sese adjunsisset, sed gravi febre correptus 
apud Alemannos remansit; ubi sanitati restitutus, 
construendz dedit operam celle, qu» postmodum 
celeberrimum sui nominis monasterium evasit. Inter- 
ea ibi degens cum duodenis monachis quibus man- 
slunculas circa oratorium a se constructum dispo- 


(a) Mabill., Act. SS. Ord. Ben., tom. Il, pagg. 218 


gi 
b) Mabill., 1. c., pag. 235, et Aunal. Ord. Ben. 
PaTaoL. LXXXVII. 


^ 


o 


supremum diem clausisse, etsi longius abesset, divi- 
nitus intellexit : qui, morti proximus, baculum suum 
cum epistola in paterne benevolentizs pignus ad 
ipsum legasse perhibetur. H:ec aliaque plura da 
S. Gallo Walafridus modo laudatus. Postquam vero 
stalis nonaginta quinque annos vir beatus explesset, 
demum circa annum 645 aut sequentem , xvir Kal. 
Novembris, ex hac vita discessit, ut calculis cxactius 
subductis ostendit cl. Mabillonius (b). 

Il. Porro ex scr:ptis S. Galli abbatis unus exstat 
sermo Constantiz dictus in templo sancti Stephani , 
quo die Constanti: antistes consecratus est Joaunes; 
quem quidem sermonem ex ms. Codice bibliothecze 
Sangallensis primus evulgavit Canisius (c). De quo 


lib. xiu, S xxxir. 


; (c) Canis,, Antiquar. Lect. tom. V, part. 1, fag. 
96. 


1 


,) IN 8. GALLUM NOTITIA HISTORICA 13 
hec Walafridus (a): « Przmissis ex more divine A ad bxe Basnagius? « De templo, inquit (d), intelligit 


libationis initiis, post lectionem Evangelii rogave- 
runt venerabilem Gallum ut multitudini qux aderat 
verbi ofücio sacre iastructionis pabulum ministra- 
ret. Qui, assumpto Joanne episcopo; gradum ascendit, 
eo videlicet pacto, ut ipse quidem :dificationis in- 
strumenta collígeret, episcopus vero ad utilitatem bar- 
barorum bene prolata interpretando transfunderet. 
Copit ergo verbum facere de initio creaturarum, 
et Ade peccatum pro quo depulsus est de paradiso 
commemorare. Transcins inde ad diluvium, patriar- 
charum consequenter tempora perstrinxil et actus. 
Egressus quoque filiorum Israel de Egypto, et trans- 
itum per mare Rubrum, legisque lationem per Moy- 
sen, et ccelestis alimenti miracula replicavit. Regum 


sanctus Gallus, quse de rebus a Patre sibi mandatis 
praedicabat Christus ; indeque concludit, ficulneo 
prorsus argumento, templum ad Christum &que ac 
Patrem pertinere. » Sic vir xptcixóraroc. Inepte enim- 
vero. « Vulgus quidem interpretum (viri doctissimi 
verbis utor] (e) huncce locum, iu his que Patris, sic 
accipit ut subintelligat negotia, scilicet in Patris ne- 
gotiis. Verum etiamsi hzc locutio esse in negotiis ali- 
cujus non mala sit, nusquam tamen legitur esse in 
his, pro in negotiis. Contra vero innumeris exemplis 
evincere possumus illud, iv «oi; coU marpóc, in his 
que Patris sunt, significare paternam domum ; sicut 
heriletn, dv «oic toU Oso rótov, in his que domini sunt. 
iv toic Apav, in domo Aman, ut hanc locutionem in- 


deinde successiones et tempora prophetarum brevi- B terpretatur vulgatus interpres Esther vn, 9, et Syra- 


ter attingens, adventus Dominici tempus retexuit. 
lisptismum etiam Salvatoris et mirabilium ejus glo- 
riam commemorans, cracia ignominiam cum impiis 
iusectationum generibus veraci relatione subjunxit. 
ljz2c audientes ecclesi: pastores, cum populi multi- 
tudine lacrymas fuderunt uberrimas ; et ad invicem 
dixerunt : Vere Spiritus sanctus locutus est hodie 
per os viri istius. llle vero predicationem per- 
duxit usque ad resurrectionem Christi, et in com- 
memoratione generalis judicii terminavit. Omnes 
ergo qui aderant, alacri mentis exsultatione repleti, 
benedicebant Dominum, et ad sua cum gaudio re- 
meabant. » Hactenus Walafridus, egregii hujus ser- 
monis sumima:ia capita recensens. Estque sane hu- 
jusmodi opusculum procelarum et eximium ecclesia- 
stica antiquitatis monumentum, ut jure censent eru- 
diti Gallice Ristoria litterarize scriptores (5). 

lll. In aliam tamen sententiam de bujusce sermonis 
pretio abiit Dasnagius, qui nonnulla in eo castiganda 
existimavit. Ex lis vero qua huic censori haud pro- 
bantur, unum ducimus animadvertendum : reliqua 
enim nihil moramur, cum in illis sive nodum in 
scirpo quzrat, sive partium studio abreptum se pra- 
beat. Locus autem in primis Basnagio notatus sic se 
habet (c) : « Duodecimo «etatis anno (Christus) cum 
in templo parentibus remaneret ignaris,.... et ibi 
eum post triduum in medio doctorum sapientissime 
$6 agentem reperissent, ioterrogante matre cur eam 
dolentem reliquisset, respondit : In his que Patris 
mei sunt, oportet me esse; utique insinuans templum 
non minus ad se quam ad Deum Patrem pertinere. » 
ll»c sancius Gallus, optimus sane interpres. Quid 


(a) Walafr., lib. 1 de Vita S. Galli, cap. 25, apua 
Mabiil., l. c., pag. 252. 

b) llist. littér. de la France, tom. Ill, pag. 565. 

c) Gall., Serm., 8 x, infra, pag. 755. 

d) Besnage, Thes. Canis., tom. l, pag. 784, sub 
Én., num. 4. 

(e) Lamy, Comment. in Coucora. Evangel., lib. 1, 
cap. 15, pagg. 58 seq., edit. Paris. 1699. 

(f) Poli, Syuops. Criticor., tom. IV, pag. 857. 

(g) Blackw., Auctor. sacr. class. defens. toj. ll, 
part. ), cap. 1, pag. 404 seq. 


ehides xLH, 10, iy. «oi; motpixoig aovc, in paternis 
ejus, subintellige aedibus. Sic iv toig toU Ad, apud 
Josephum contra Apionem : in his que Jovis sunt, 
Àd est, in templo Jovis. Templum appellabatur domus 
Dei. Ita ipse Jesus illud appellat (Joan. 11, 16). Htaque 
respousio Domini conveniebat querelis matris : Cur 
alibi me quxrebatis quam ubi me esse decebat, ni- 
mirum in templo, domo Patris mei? alibi enim non 
quxrendus puer quam in domo paterna, Quadrabat, 
inquam, responsio Christi verbis Mariz, ut elegauter 
notat Theophylactus : cum enim illa Jose, nomi- 
nasset patrem ; ille dixit : Non hic verus pater meus 
est, alioqui in domo ejus mansissem : sed Deus est 
Pater meus, et propterea in domo illius sum; hoc 
est, in templo illius. » Hactenus V. C. Neque aliter 
alii eruditissimi viri, Polus nimirum (f), Blaekwal- 
lus (9), Bosius (^), Ottius (i), Wolfius (j) et Clas- 
sius (k), ut alios prsetereamus : quorum unum saltem 
sl consulere Basnagius duxisset, non utique /iculiieo 
prorsus, ut equidem puto, sed valde apposito argu- 
mento conclusisse sanctum Gallum pronuntiasset, 
ex verbis illius, in his que Patris mei sunt, templum 
ad Christum :que ac Patrem pertinere, 

Quod superest, advertendum cum viris doctis su- 
perius laudatis (/), epistolam ex Canisio desumptam 
(m) inscriptamque Desiderio episcopo Cadurcensi, 
quam post Usserium (n) Caveus (o) et Fabricius (p) 
tribuunt S. Gallo de quo hic sermo, alium S. Gallum 
agnoscere auctorem, episcopum nempe Claromonten- 
sem hujus nominis ll de quo auctores Gallis Chri- 
süanz consulendi (4). 


h) Bos., Ellips. Graec., p. 255, edit. Norimb. 1763. 
i) Otuius, Spicil. ex Flav. Joseph., pag. 25 edit. 


Haverc. 

(j) Wolf., Cur. Philol. tom. 1, pag. 525. 

h Glass., Philol. sacr., lib. 11, tract. n, pag.170. 
I) Hist. littér. de la. France, tom. Ill, pag. 505 
m) 'fhes. Canis., tom. l, pag. 656. 

u) Usser., Syllog. veter. Epist. Hibern., pag. 22. 
o) Cav., Mist. litter., tom. l, pag. 581. 

p) Fabric., Bibl. med. Latin., toi. Ill, pag. 44. 
(q) Gall, Christ., tom. Il, pag. 244. 








SANCTI GALLI, 


ABBATIS ET CONFESSORIS, 


SERMO HABITUS CONSTANTLE. 


(Galland., Bibl, Patr. tom. XII.) 


Seinpiternus et inzstimabilis Deus, cum cozterna A ipsi pepercit, tantum a Deo terrigenis honorem 


sibi sapientia, hoc est, Filio sempiterno, et charitate 
sili et Filio suo consempiterna, id est, Spiritu san- 
cto, absque ulla inchoatíonis vel temporis mutabili- 
tate, vel locorum vel ministeriorum indigentia, sem- 
per in semetipso beata et immortali majestate sub- 
sistens. Nequaquam tamen aine congruo sibi * servi- 
tiorum obsequio solitarius mansisse putandus est, 
cum manifestissime dicat Apostolus : Elegit nos in 
Chfisto ante constitutionem mundi (Ephes. 1, &) ; pre- 
destiuatione scilicet zeterna, non creatione tempo- 
raria, sed vocatione gratuita, vel indebita gratia. 
Sed qui semper omnia futura in sua bonitate, et 
maxime sanctorum angelorum, et bominum societa- 
tem, prasentialiter contuendo quasi facta disponit ; 
aiquando etiam przscitam et przdestinatam im- 
mobili eonsilio creaturam, ad se laudandum, et ex 
se, el in se, et per se beate vivendum omnipoten- 
tissimo dignatus est opificio creare de nihilo, et su- 
per cc'estia quidem beatis spiritibus babitaculum 
fecit, terram vero futuris hominibus preparavit. 
Quoruin creationis causam nosse nos convenit, fra- 
wes Christianissimi, ne, viles vos et abjectos arbi- 
trantes, pecudum conversatione diguitatem vestram 
nullificetis. 

ll. Deus summe bonus, benevolentia plenus, in- 
vidi carens, malitia nescius, spiritus angelicos 
exemplo $ui rationabiles creare disposuit, ut ipsum 
Dominum su: cognoscentes originis auctorem, di- 
lectionis ejus pinguedine refecti, In ipso delectaren- 
tur esse beati. Sed cum de illis aliqui, nondum de 
ejus dulcedine degustata, seipsos sibi esse princi- 
pium et caput, vitamque et suavitatem, cursu teme- 
rario ei stultissimo persuadere sibi prasumerent ; 
intus inanes et vacui, superbimque pondere pra- 
gravati, de tranquillissimo celorum babitaculo in 
hujus aeris tempestuosam turbulentiam, usque in 
diem generalis et sempiterni judicii, repentino sunt 
easu deuusi. Sed immutabilis benignissimi Crea- 
toris voluntas prefinitum beatissimi cetus nume- 
rum supplere disponens, humanum genus in eorum 
locum substituit. Quos homines rotione przditos, 
praecepüs instructos, minis coercitos, proprio dere- 
liquit arbitrio, ut imitatione Dei prava et iniqua 


collatum perdolens, casum quo ipse superbus periit 
incautis et fallaciz nesciis invidus persuasit ; nt vi- 
delicet non creatorem sempiternum pro Deo vene- 
rari, sed creaturam temporalem, hoc est, seipscs 
sibi pro diis babere delectatione mortifera consen- 
lirent. Qucd masimum et immanissimum peccatum 
tanta flagitia et facinora vel etiam crimina sunt 
subsecuta, ut justitia divina mundum quem omni- 
modo decoravit ornatu, cum humano genere quod 
eidem regendo przfecit, aquis diluvii delere decre- 
verit. Et faceret, nisi multam malitiam nostram 
ejus immensa bonitas superaret. 

Ill. Ergo nec tanta scelera inulta dereliquit, nec 
tamen creaturam bene conditam penitus consumpsit. 
Ex omnibus hominibus, uno delecto justo, per cu- 
jus providentiam, imo suam 4ádmonitionem, talis 
quidam arca coustrueretur, in qua ipse cum domo 
$ua et reliqua creatura ad resuscitandum semen 
competente, in supremis licet periculis se quasi de- 
functi mundi superstitem remanere miraretur. Cum- 
que post totius anni paxne circulum przsago nomino 
Noe nuncupatum, quasi consolatorem tantz, licet 
jusüssima  vindicet:e , de claustri illius. ergastulo 
crealor miseratus eduxisset, et ipsum cum prole 
$u3, el seminarium cunctz creature nova benedi- 
clione ditavit, Jamque renascentibus filiis Adam, 
revixit et superbia dudum in radice damnata, adeo 
ut lutei mortales luteo ct bitumine turrim construere 
molirentur, de cujus cacumine sidereum et immor- 
tale habitaculum , Deo possessore invito, possent 
invadere. Cujus tam invicti (ut stolidis videbatur) 
machinamenti conspirationem tam facile omnipo- 
tentissima sapientia dissipavit, uL linguis omnium 
confusione diversissima, vel similitudine dissimil- 
lima disparatis, nullus consanguinei vel fratris sui 
linguam intelligere posset. Et idcirco universi per 
regiones et loca varia disjecti, ut terris et loquela 
divisi, ita et religione vel potius furore dispersi ; et 
alii quidem ccolestem naturam homiuum miuiste- 
riis, Deo auctore provisam, divino cultu et servitute 
venerati sunt : alii vero mortuis hominibus simu- 
lacra facientes, malignos spiritus alfidentes eis quasi 
tutores et fautores animx vel corporis vivorum, 


eontemnerent, ac recta et equa retinere curarent. p) licet juste mortalium , dementes colere ceperunt. 


impius autem homicida Satanas, qui nec sibimet 


Sed adhuc indefessa pietas immortalis et vere dei« 


» Servitiorum. Sic edit. Bibl. PP. Paris. tom. XV, pag. 618. At Canis., Basnag.. servitorum. 


15 SANCTI GALLI. ABDATIS ET CONFESSORIS 16 
tatis. creaturam benigne cond:tam, non usquequaque À Dei idcirco impositum est, quia transierant de 


tua miseratione privatam dispulit, sed de medio 
idololatris deditarum gentium Abraham patrem fu- 
turorum fidelium, ad se verum et vivum Deum 
cognoscendum de ccelo vocavit. 

IV. Qui incomparabili plenus obedienti»s, divino 
parens imperio, exiit de terra et cognatione sua, 
nesciens adhuc quo ire deberet, dummodo Dei jus- 
sionem expleret. Qua de re hujuscemodi desuper 
accepit oraculum, quod et terram peregrinationis 
$ux in possessionem esset accepturus : quod factum 
est in Judzis de carne ejus, mortali propagine de- 
scendentibus : et quod in semine ipsius benedice- 
rentur omnes gentes. Quod in nobis ipsis per Chri- 
8tum, ex ejus semine secundum carnem procreatum 
per Virginem, completum esse gaudemus. 1l.jus 
igitur fidei in przeputio comprobata: quasi quoddam 
signaculum eidem patri Abraham circumcisionis 
imposuit signum. Quo tam diu gentem de ejus fe- 
more propagatam oportuit insigniri, donec ille ve- 
niret qui omnes in se credentes ab omni peccato et 
circumcisionis injuria, sua passione redimeret. Cum 
sutem populus de illo non modicus exortus, causa 
famis de terra Clianaan quam incolebant, terram 
ingrederentur /Egypti, quo Deus unum de * prone 
potibus ejus, causa multorum salutis, direxit ; per 
cujus providentiam mundus pene totus alimentorum 
penuria periclitatus aliquatenus conservaretur; et 
juxta ritum gentis illius nmilleformia cepissent mon- 
stra venerari, durissimis etiam operibus premeren- 
tur ab JEgyptiis : recordatus Deus fidei probitatis- 
que pairum, direxit ad eos servum suum Moysen, 
qui, per multa signa et plagas intolerabiles domitis 
AEgyptiis, Dei populum ad terram patriarchze Abra- 
ham dudum promissam, coelesti ducatu directus 
iatroduceret. Cumque de terra illa progressi inter 
oram Rubri maris et vastissimam solitudinein fessi 
consedissent , rex /Egyptiorum, damno servitutis 
amissa stimulatus, congregato exercitu junctisque 
curribus, eos ita quasi pisces in gurgustio conclusit. 
Quibus ad Deum verum levantibus vocem, equa 
maris huc atque illuc divise, iter siccum viantibus 
praebuerunt. Quod cernentes cultores simiarum et 
caniformis Anubis, Neptunum jam supervacue pla- 
canduin sibi putabant, sic undis ia partes divisis. 
Omnes igitur sequentes vestigia commeantium, b ex- 
tremo suorum lLarathrum ingressi, novissimoque 
plebis Dei ad naturale littus. transgressi, ita sunt 
montibus aquarum involuti, ut nullus remaneret 
qui factum domi residentibus referre potuisset. 

V. Cum autem expensze quas de Egypto secum 
tulerant Hlebrais defecissent (quod nomen populo 


* Pronepotibus... per cujus. H::c improvide omis«a 
in nova Thesauri Canisiani editione a Basnagio ador- 
nata, tom. l, pag. ?86. 

b Extremo suor. Cotelerius in notis ad Recognit. 
Clement. Vb. 1, cap. 35, liunc. locum ita restituit : 
Extremo suorum. barathrum. ingresso, novissimoque 
plebis Dei ud naturale littus transgresso, eic. 

*« Sic eos per desertum, etc. Imitatur sanctus Gal- 


gente in gentem, et de regno ad populum alterum), 
dedit eis Deus panem vel carnes de co-lo, aquain 
vero vel amaram dulcoravit, vei non habitam de 
petra produxit, el * sic eos per desertum quadra- 
giuta annos ad terram promissionis circumdunit, 
donec desuescerent idololatriam de qua erant edu- 
cti, et quam ubicunque venirent erant inventuri, a 
qua sicut et de caeteris malis, de colis illos cavere 
monuit, et ad se cognoscendum, vel alia bona et 
justa seetanda di:igenter instructos, tandem iu ter- 
ram, pollicitaüonis sux: memor, miseratus iptro- 
duxit. Et ut pridem Itubrum mare, ita modo Jorda- 
nem fluvium navigabilem siccis pedibus transmeare 
precepit et fecit. Dumque adhuc qul lizc mirabilia 


B viderunt superstites in carne vixerunt, noütia et 


cultus verz: Deitatis et divin:e veritotis incontami- 
nata perseveravit. Illis vero ad patres suos reposi- 
tis, filii de carne ipsorum propagati, non fidei bo- 
nem imitati, sed circumpositarum gentium simula- 
cra colendo, sunt in przcipitium idololatrix& devo- 
luti. Pro quo scelere daii sunt in manus inimicorum 
suorum, circumcirca vel longe positoruin. Et cum 
aliquando pressi justissime, per preces ad Deum 
patrum suorum fuissent reversi, suscitavit illis ali- 
quem de fratribus eorum, qui eis et salvator contra 
hostes, et ad concordiam invicem retinendam judex 
idoneus existeret. Cumque tnulto tempore influctua- 
rent, id est, uL cum aliquando illis prosperitas arri- 
deret, ad venerationes idolorum defluereut : cum 
vero tempestas persecutionum immineret, ad Deum 
verum, ad tutissimum portum omni adnisu redire 
conarentur, : 

VI. Tandem dedit illis regem, nomine David, qui 
et a finitimarum gentium incursionibus defenderet, 
et timorem Dei, cujus Ipse plenissimus erat, et juxta 
nomen suum, Manu fortis, continuis retineret ha- 
benis. Post cujus mortem, cum propter peccatum 
filiorum ejus, non amplius de duodecim tr.bubus 
filiorum Jsrael (quod nomen patri eorum, et ipsis 
idcirco imposituni est, quia visione sua Deus eumdein 
dignaretur) quam duz tantum, fJenjamin scilicet et 
Juda, a qua et Judzi sunt appe'lati, posteris David 
cum paucis sacerdotibus et levitis adhzererent (quo 
nomine omnes divino ministerio mancipandi), reli- . 
que vero decem, vel potius undecim tribus per 
regem una subversorem suum llieroboam nuncupa- 
(um, et pessimam ipsius progeniem ad immunditiam 
4 idololatrie feditatis a gloria sua, Deo scilicet 
sempiterno immanissima dementia recesserunt. Qui 
et tradidit eos in manus inimicorum suorum, quibus 
subjecti, idola sunt etiam qui nollent adorare com- 


las auctorem Recognitionum Clementinarum, 1. c. , apud 
quem sic legimus : Per (ongos eremi plebem ducit 
eníracius, ut quadraginta annorum exercitiis, mala 
ut eis ex /Egyptiorum moribus usu longi temporis 
inoleverant , innovatione mutatg consuetudinis ab- 
oleret. 

4 ]dololatrie, Fortc idololatrice faditatis. 


17 SERMO. £8 
pulsi. Sed et fldelissimi David propagatio ad iufide- A et propter peccata. in. seculo remanentium primum 


litatis malum non post multum temporis aberra- 
vit; adeo ut et ipsi reges el sacerdotes, neglecto 
unius veri Dei cultu, Saturnos, Junones, turpissi- 
mumque Priapum, in ipsa Hierusalem, quam civi- 
tatem cum templo in sanctificationem sibi delejit, 
acti furore venerarentur. Propter quod competenti 
satis talione impie derelictus ab eis, juste dereliquit 
eos Deus in potestatem paganorum, ut impleretur 
quod eis antea comminabatur : Sicul servistis. diis 
alienis in Lerra vestra, sic servielis diis ulienis in terra 
»on vestra, qui non dabunt vobis requiem (Jerem. v, 
19; xvi, 15). 

VII. Sed et tunc non oblitus fidei Abraham ct 
David, aliquos ex iis, pro reliquiis, in terra sua reti- 
nuit, templumque suum in Ilierusalem ad tempus 
atiquantulum conservavit, donec, peccatis eorum 
ercebrescentibus, etiam ipsum cum civibus et civi- 
tate mereretur incendi. Sed neque tunc eos usque- 
quaque divina deseruit clementia ; quin imo de fa- 
villis et ruinis urbis evers:e quosdam reservavit, 
quibus aptissime propheticum illud conveniret : 
Fucti estis. quasi torris de incendio raptus, et nec sic 
redistis ad me, dicit Dominus (Amos tv, 41). Quod 
quidem in eis quos in terra sua residere fecit, com- 
pletum cognovimus, ut peccata peccatis addentes 
et se mutua czede vastantes, ultima necessitate, ut 
sibi videbatur, compulsi in Egyptum quasi reser- 
vandi, contra vetitum divini oraculi, vere truci- 
dandi confugissent. Qui vero a rege qui superbiam 
eormm Dei voluntate domuerat, in captivitatem 
longinquam fuissent abducii, ibi ad Deum Patrum 
suorum ex toto corde conversi, ita tribulationis igne 
decocti sunt, ut nec igne materiali ab ipsius possent 
amore divelli. 

VIII. Tandem ergo misericors et miserator Do- 
minus, tam graves corum labores miseras, regum 
adeo animos qui eosdem in captivitate tenuerunt, ad 
indulgentiam et relaxationem voluntariam illorum 
permutavit, ut de publicis reditibus et arariis plu- 
rima impendi preciperen!, in adminiculum ad ter- 
Tam suam revertendi, ei templuin Dei in ea demum 
resiauraudi. Sed heu! prol dolor! cum legem Dei 
vel ceremonias, in quantum 23 finitiinis, imo a com- 
mixtitiis hostibus impediri non poterant, sedulo cu- 
rassent observare ; quod nullus unquam vel excogi- 
lare potuisset, repentino casu rex nefandissimus 
Graecorum, utputa, pr.evius et pr:co * malissimi 
Antichristi, eos ita oppressit, ut non nisi manu cc- 
lestis [Imperatoris se ullo modo ulterius crederent 
allevari. Qui et tanto miracu'o ab immanissimorum, 
diversissimorum atque innumerabilium adversario- 
rum eos impelu liheravit, ut pauciss:mi de Jud:eis, 
plurimis eorum interfectis, reliquis qui manere po- 
terant non parum incuterent ubicunque terroris. 
At cum illi qui talibus flagellis eruditi Dominum pa- 
trum suorum metuere nossest, diversis casibus ab- 
sumpti, morte sua mundum reliquissent orbatum, 


viles personz de successoribus eorum populo Dei 
pracerentur, postea vero et ipsi alienigenis misce- 
rentur, vel potius servitutis ejus jugo subjicerentur, 
necessarium erat ut ipsa divina Sapientia per quam 
cuncta sunt facta, reficiendo generi humano per se 
ipsam consulere diguaretur. 

IX. Sed quia in sua incomprehensibili majestate 
natura illa divina ab infirmis et mortalibus compre- 
heudi non. joterat, mira pietatis dispensatione pro- 
curavit, ut nostre infirmitati mortali, manente ta- 
men incommutabilitatis sux» potentia conformata, de 
incorrupte Virginis utero nasceretur, et consueto 
nobis more usque ad juveniles annos ztate et incre- 
mentis, gratia vero et sapientia singulari perveniret. 


B Nec tamen cum carne sua deitas illius esset obum- 


brata, per totum potuit humanis mentibus abscondi, 
his duitaxat qui eum cognitum suscipere voluissent. 
Quaudo et in. hora nativitatis illius angelus Domini 
cum magna claritate pastoribus gentis ipsius appa- 
ruit, et ortum ejus omnibus gentibus profuturum 
nuntiavit ; in qux verba eidem angelo multitudo eq. 
lestis militi: occinuit. Sed et ipsa hora in remotiori-- 
bus Orientis partibus, sapientissimis et astrorum 
guaris hominibus nova stella inopinato apparens, 
eos ad ortum novi regis atiraxit. Nec non et quadra- 
gesimo nativitatis ejus die, cum eum ad templum 
Dei, pro solemni ejus gentis consuetudine, meter 
Virgo prasentandum deferret, ibidem a sanctis ho- 
minibus mundi Salvator est agnitus, ct ab cis czete- 


C ris fidelibus nuntiatus. 


X. Duodecimo quoque ztatis anno, cum in eodem 
templo parentibus remaneret ignaris, videlicet sesti- 
mantibus iuter cognatos el notos eum secessisse de 
urbe, sed eo non invento, regredereniur ad templum, 
et ibi eum post triduum in mcdio doctorum sapien- 
lissime se agentem reperissen!, interrogante inatre 
cur eam dolentem reliquisset, respondit : In his qua 
Patris mei sunt, oportet me esse (Luc. x1, 59) : utique 
insinuaus templum non niinus ad se quam ad Deum 
Patrem pertinere. Trigesimo vero ex quo inter lio- 
mines conversari caepit anno, ad baptisma serwuli 
sui properavit, ut ex eo scilicet sequacibus suis 
exemplum tribueret, ne quis ab inferiori persona 
baptizari contemneret, quando ipsum Dominum et 
Deuni 8uum famuli sui manibus baptizatum memi- 
nisset. Sed quia non aliqua sui necessitate, sed hu- 
niilitatis propagand:e gratia voluisset in aqua lavari, 
ecce Deus Pater cum vece de celo delata contesta. 
tus est, dicens : /lic est filius meus dilectus, in quo 
mihi complacitum est : ipsum audite (Matth, im, 17, 
xvii, 9). Et Spiritus sanctus, cujus jam ct opere con- 
ceptus est, ad declarandam sanctitatis ejus innocen- 
tiam, in co'umbx super eum specie descendit. 

Xl. 1ta ergo Christus homo glorificatus et confor- 
tatus ad prelium cum diabolo conferendum, qua- 
draginta dierum jejunium exacturus, abiit in deser- 
tum. Quibus expletis, callidissimus adversarius, ex 


4 Malissimi. Sic citata editio Parisiensis. Basnagiana vero, malignissimi, minus recte, ut videtur. 


19 SANCTI GALLI ABBATIS ET CONFESSORIS 20 
aliquibus, ut creditur, humani corporis gestibus aut A duodecim corbes ad testimouium tanti mirsculi far- 


babitu, illum esurire persentiscens, et idcirco bomi- 
hem eum tantum esse reputans, sed propter vitam 
innocenter actam super homines formidans; hac 
arie illum aggreditur, ut si quidem esuriem suam 
pane de lapide facto, ut ipse suadebat, consolari 
potuisset, divina in eo potentia deprehensa, ab ejus 
injuriis et insectationibus quievisset : si in tanta ne- 
cessitute nec se ipsum recreare quivisset, puro tamen 
homine comprobato, non minus eum sibi quam cx- 
teros mortalium obnoxium consideraret. Sed admi- 
rabilis magister pietatis ita versutias ejus elusit, ut, 
nec in panes lapidibus permutatis, divinitatis in eo 
deprchenderet insignia, nec impossibilitate confessa, 
ad nostra animaretur infirma, dicens quod vita ra- 


cirentur. Mare quoque siccis pedibus ambulavit, et 
fetentes mortuos de sepulcro suscitavit, et ad con- 
vivium vocatus, aquas in vina mutavit. Et super hzec 
omnia, Pater de codo, quondam, discipulis audien- 
tibus, interdum vero turbis infinitis astantibus pari- 
ter et auscultantibus, eum Filium suum commen- 
davit, et se illum jam clarificasse et adhuc clarifica- 
turum promisit, 

XIV. De doctrina vero ejus quis aliqnid digne 
commemoret ? cum et discipulls suis talia mandata 
proponeret quze vix aut nequaquam liumana possibi- 
litas, nisi vi valida Dei ipsius adjuta vel attracta, 
posset exsequi, et onini sexui vel conditioui tam le- 
via et ita salubria ipsa monita intimare curaret, ut 


tionalis anim:e non tantum in materiali consistat aJi- B nullus omnino, nisi inultum ignarus et per omnia di- 


mento, sed in omni verbo quod procedit de ore Dei 
(Matth. iv, 4). 

XII. In hoc ergo conflictu certior faetus quam 
ante fuerat, diabolus per ostentationem inanis glo- 
rie qua plurimum delectari mortalium mentes agno- 
verat, divinitatem Christi se explorare posse puta- 
Dat - assumpto eo et super fastigia celsissimi templi 
posito, suasoque ut inde, si Filius Dei esset, se prz- 
cipitem daret, et non lederetur. Ad quem bellator 
invictus hujusmodi tempera:it eloquium, ut nec Fi- 
lium Dei se negaret, nec diaboli su:sionibus consen- 
tiendum esse doceret, dicens: quia san: mentis 
pon essel ut quisquam Dominum et Deum suum ten- 
tare presumeret. lgitur et in hoc elisus ceitamine 
iuimieus, per avaritia qua mundum se peremisse 
gaudebat, et Christum sibi subjugare non diffidens, 
ostendit ei omnia regna mundi, et gloriam eorum, 
eo pacto ut si pro his accipiendis ipsum prostratus 
adoraret, talibus ab eo donatus abiret. Quam imma- 
nissimam blasphemiam magister humilitatis exhor- 
rescens, turbida indignatione monstrum ncfandissi- 
mum a se repulit, dicens : religiosi cordis esse, 
Dominum Deum adorare, et illi soli servire. Cujus vi 
fulminis attonitus adversarius, et ab eo recessit usque 
ad tempus (Luc. wv, 15). Victoriosissimum vero Regis 
nostri triunphum admirantes angeli, debitis eum 
venerati suut obsequiis. 

Xill. His crgo ita peractis, Christus Dominus ai 
homines regressus, secundum Scripturam, operatus 
est salutem in medio terre (Psai. uxviu, 12) : eacis 
visum restituens, surdis auditum, mutis loquelam, 
leprosis emundationem ; mancis opillcia, da monia- 
cis mentem, paralyticis vigorem, claudis gressum, 
et mi!le siue nomine morbis omnimodam impertieus 
medelam. Quin et sequentium quatuor millia de se- 
ptem panibus el paucissimis piscibus saturavit ; ali- 
quando vero de quinque panibus et duobus piscibus 
ita quinque millia virorum, excepta mulierum et 
parvulorum immensa numerositate, replevit, ut de 
fragmentis rcliquiarum, qux de his pauculis rebus 
jster manus et dentes convivapntium succrcverant 


* Multo plura, Canisii editio Basnag., male, multa 
plura. 


vina gratia vel protectione indignus, a regno Dei de- 
beat excludi. Denique ipsis apostolis et eorum sequa- 
cibus ita bonum virginitatis arripiendum persuasit, 
ut boc scirent non humana industrie, sed muneris 
esse divini. Abrenuntiaüonem quoque omuium fa- 
cultatum et affectionum sic eisdcin aggrediendam in- 
timavit, ut se cognoscerent et in hoc szculo * multo 
plura quam reliquerant accepturos, et in futuro vitam 
vternam possessuros, ct in die magni judicii cum 
ipsu judices esse venturos. Ceteros autem fideles 
docuit, ut bunilitate, mansuetudine, pace, miseri- 
cordia, justitia vel patieutia ^ deos suos, et sibi re- 
guum Dei, persecutiones eliam improborum, si ita 
necessitas incumberet, sustinendo acquirere non las- 
sarentur. In commune autem cunctis preceptum de- 
dit, ne fratribus irati conviciorum maledicta in eos 
jacularentur, vel his occasionibus non amputatis, ad 
homicidia laberentur. Et ne quis uxorem proximi sui 
impuro contueretur oculo, et idcirco maculari pos- 
set adulterio ; et ne temere jurare prasumeret, ne 
forte peujuraret; nec quisquam obstinate adversario 
uo resisteret, et inde non solum anima, sed et cor- 
poris periculum incurreret. 

XV. Porro. autem perfectioris vitae cupidis, etl 
regnum ccloruin avidis, ita nuditatein el contemptum 
terrenorum indixit, ut tamen nequaquam haec sibi 
defutura confiderent; cum cateros Christia:;os his 
abendantes ita ad illorum accenderel obsequium, ut 
quicunque illorum hzc suis pauperibus iministraret, 
ipsi Christo et Deo Patri se impendere non dubita- 
ret. Fictos autein Dei cultores, et de generis nobili- 
tate gloriautes, hypocritas et genimina viperarum 
nuncupavit. |psos quoque sacerdotes, qui pietatem 


" momine pretendebant, et malitiam in corde conte. 


gebant, ezcitatis notavit, et czecgrum duces redar- 
guit, et mullum conven:enti comparatione sepulcris 
dealbatis assimiles devicit, qui a foris quidem appa- 
rent bominibus pulchra, intus vero p'eua sunt omni 
spurcitia. Nec non et Pbaris:eos qui sibi justi vide- 
bantur, et aspernantes caeteros, poenitentiam pecea- 
torum recipere noluerunt, ita confutavit, ut se ipsum 


b Deos suos, ct sibi regnum Dei. llaàec in mendo 
cubare videntur. 


M SERMO. 


diceret ideo venisse, non ut justos, sed peccatores et A turati, petiverunt prasidem, ut euin crucifigi pras- 


perditos inquireret et salvos faceret. Et se esse ve- 
rum Dei Filium, non solum attestatione signorum 
et incomparabili sapientia manifestavit, sed etiam 
prophetieis litteris ac  ipvictissimis allegationibus 
approbavit : sed increduli Judi quoiies in sanctis 
suis Deum contemnere non tiinuerunt, nec ab unico 
Filio ejus malitiz? sux: machinamenta continuerunt, 
injuriis eum lacessentes el maledictis, iusuper et la- 
pidibus eum insectantes. Cum ergo incorrigibiles cos 
pervideret, cum discipulis suis secedens ab eis 
seorsum, ruinam miserorum jan jamque incumbere, 
sel et mundi totius (inem non longe post futurum 
renuntiavit : et se pro salute generis humani cito 
crucis patibulum subiturum, et die tertia se resur- 
recturum esse prophetavit. 


XVl. Interea gens impia unum de discipulis jam 
dudum avaritia morbo corruptum, promissa pecu- 
nia, ad proditionem magistri et Domini sui protra- 
bere curaverat : dum ille diabolo plenus, et jam 
ultro ipimicis eum tradere paratus esset. Captata 
igitur opportunitate quando sine turbis quie illum 
frequentissime sequi solebant, ita ab adversariis capi, 
li;ari, trahique potuis-et, ut evadendi vel defen- 
dendi faeulias ei, sicut illis videbatur, non esset ; 
post orationem quam valde prolixam pro salute 
n0:tra Deo Patri profudit, obviam persecutoribus 
suis processit, et quer quarerent interrogavit. Qui 
cum se Jesum (quod nomen ejus erat propitium 
Leg. proprium ) quzrere dixissent, et ille se csse 
responderet, iterum atque iterum retroacti abierunt, 
et ceciderunt in terram. Sed qui ad hoc venerat, ut 
passione sua nos ab zierna damnatione liberaret, 
tandem aliquando, majestatis su: potentia ad tem- 
pus abscondita, in potestatem furentium se sponte 
permisit, ut indeb:ta morte sua nos ab omnibus de- 
bitis peecatis absolveret. Captum ergo et ligatum 
impii ministri ad tribunal Pilati praesidis perduxe- 
runt, quod gentem illorum subverteret, et tributa 
Czsari dare prohiberet, et Christum regem se esse 
diceret ; et. idcirco judex ipse, si amicus Cesaris 
esse voluisset, talem vivere in sui condemnationem 
capitis permittere non debere!. Tum ille, necessitate 
compulsus, dedit illum militibus suis ad illudendum. 
Qui irrisoria veste, veluti qui regium sibi nomen 
usurpare presumeret, induens (Forte , induentes), 
et corona spinea pro diademate coronatum, quin et 
arundine pro scepiro imperiali dexteram comple- 
tum, sputis in faciem illius projectis , et colaphis 
alapi«que creberrimis, ferulisque ex:dentibus eum 
injuriantes, et regis nomine salutantes ; insuper et 
singulorum nomina prodere velatum postulantes : 
quasi vile mancipium (ut interim Dei Filium taceam) 
maximum prophetam, et tantorum effectorem siguo- 
rum, sapientissimumque virum turpissime tractare 
studuerunt ; et ita illusum, imo castigstum, et ut 
apertius quidem dicam, mortificatum prefecto suo 
iterato illam prasentaverunt. 

XVII. Jude! vero nccdum tantis ejus injuriis sa- 


ciperet. Quod cum ille ssepius abnueret, dicens : Ja 
eo se nihil dignum morte invenire (Luc. xxn) ; tune 
impia gens et cuntis abominanda, tali maledicto se 
damnavit, ut imprecarentur sanguinem ejus venire 
super se et super filios suos (Matth. xxvii, 25); adji- 
cientes quia ipsi legem haberent, et ille secundum 
legem deberet n ori qui sc Dei Filium przsuimptuose 
faceret : sed ne verbo quidem simplici diceret, nisi 
eo modo ut ipsi ex operibus qu:e in nomine Patris 
sui faciebat metirentur, aut conjectarent, utrum 
tantorum mirabilium operator Filius Dei dici et credi 
merito deberet. His igitur preses tremefactus, et 
maxime propter illud constrictus, quod quasi maxi- 
mum et iutolerabile sibi metuebat objectum : Sí 


D hunc dimittis, non es amicus Cesaris (Joan. xix, 13), 


adjudicavit fieri petitionem. eorum (Luc. xxinm, 94). 


XVIII. Tunc imposuerunt ei crucem quam ad lo- 
cum usque portaret; sed tamen quasi honorantes et 
conipat'entes ei quem tam indigna morte perimere 
satagerunt, eoegerunt quemdam alienigenam cru- 
cem ferre post illum. Et cum venisset ad locum qui 
Calvariz dicebatur, pro eo quod ibidem ad mortem 
condemnati truncari solebant, Christum Dominum - 
crucifigentes; ut ex hoc turpissima mors redderetur 
infamior, latrones unum a dextris, alterum suspen- 
derunt a sinistris, et his verbis irridere gaudebant : 
Alios salvos fecit, se ipsum non polest salvum facere 
(Mauh. xxvii, 42). Unus etiam de latronibus, simili 


QC bacchatus iusania, dixit ad illum : Si tu es Filius 


Dei, salvum fac te ipsum ct nos (Luc. xxni, 39). Alter 
vero, cujus Deus illuminare dignatus est mentem ad 
cognoscendam veritatem presentem, increpabat s0- 
cium, et obsecravit Doininum pendentem, ut suimet 
in regno suo meminisse dignaretur. Cujus credulam 
mentem et os confitens Christus approbans, eodem 
die secum in paradiso illum spopondit adfuturuim, 
Dum hzc Creator a creatura quam rationabilem 
coudidit, pertulisset, irrationabilia ct insensibilia 
majestatis ejus nutu conterrita, defectum sui mor- 
talibus minabantur : cum ct sol in tenebras sit. con- 
versus, ct terra inola, et petras sciss:e, et monu- 
menta aperta, et rerum natura turbata, qua inju- 
riam Dei ferre non sustinebat. Post bxc vero cum 


D omnia reliqua quz fieri oportuerat essent impleta, 


ut consummaretur Scriptura quod aceto potandus 
esset, sitire se dixit, el cum accepisset acetum, et 
suum spiri um in manus Patris connmendasset, dixit : 
Consummatum | est, et sic inclinato capite tradidit spi- 
ritum (Joan. xix, 90). Et honorifice sepultus ab 
amicis, cautissime servabatur a custodibus, metuen- 
tibus videlicet ne die tertia, sicul ante przdixit, re- 
surgere potuisset. ' 


XIX. Sed angelus e coelo veniens, milites sepul- 
crum evigilantissime custodientes mortuorum instar 
gtupefactos reddidit ; et post modicum recreato ani- 
mo et spiritu, testes gloriosze resurrectionis ejus ef- 
fecit. Porro interim cum ipsi jacerent ut. exanimes, 


25 SANCTI GALLI ABBATIS ET CONFESSORIS 2€ 
pias cüm aromatibus ejus * corrumpendi corporis A fuerit, salvus erit; qui vero non crediderit, condemna- 


visitatrices idem angelus gratanter affatus, ne time- 
rent hortatus est. Et quia Dominus Jesus Christus 
devicto mortis imperío resurrexit certo pate'ecit 5 in- 
dicio, et ut locum viderent ubi positus erat Domi- 
nus, admonuit. Quo cum intrarent, viderunt duos 
angelos in albis sedentes, unum ad caput, et unum 
3d pedes, quondam ibi requieicentis, et modo re- 
surgentis, inde auctoris :eternz vitse. Cumque pa- 
vefact» coepissent egredi, aufugere cupientes, oc- 
currit eis ipse Dominus; benignissime salutatas ad 
discipulos suos devicta mortis nuntias destinavit. 
Et eodem die Petro specialiter apparuit. Qui et duo- 
bus ambulantibus, et de se sermocinantibus convia- 
tor effectus, de Scripturis asseruit quia sic oporte- 
ret Christum pati, et resurgere a mortuis, et ita in- 
trare in gloriam suam. À quibus etiam invitatus ad 
coenam, in fractione pauis est agnitus, cum ob cazci- 
tatem cordis prius videretur ignotus. 


XX. Sero quoque cum factum esset, ipsa die ap- 
paruit apostolis suis, et eis gaudia pacis mandans 
insufflavit, et dixit : Accipite Spiritum sanctum : quo- 
rum remiseritis peccala, remilluntur eis, el quorum 
relinuerit.s, retenta sunt (Joan. xx, 82, 235). Ad con- 
lirmanda quiu etiam corda dubitantium, qui se pu- 
tarent spiritum potius videre quam corpus, osten- 
dit eis manus et pedes rccentissima pass onis signa 
retinentes, ut indubie resurrectionis ejus fierent 
idonei testes. Sed illis adhuc non credentibus et 


Liur (Marc. xvi, 16). 


XXI. Et quia irriiatores Dei et increduli Judzi, 
et gentes idololatrig dediti sign'serant ad fidem nu- 
triendi, dedit apostolis suis virtutem super omnia 
da monia, et ut languores curarent, ezcos illumina- 
rent, leprosos mundarent, ipsos et mortuos resusci- 
tarent; et przecepit illis ut annuntiarent regnum Dei 
appropinquare. Et quia cunctis gentibus et linguis 
novam lanc doctrinam predicare debuerunt, dedit 
eis diversarum linguarum agnitionem. Quin etiam 
ipsis et eorumdem fidei sequacibus multo majora 
promisit et concessit, ita ut dum plurimarum língua- 
rum hominibus in una loquerentur, a cunctis intel- 
ligerentur, et umbra illorum transeuntium infirmi 
sanarentur, et sudariis vel cingulorum (imbriis ne- 
quam spiritus fugarentur. Sed cum lizc in alia re- 
gione, lioc est, in Galilea, vel ante passionem, vel 
post resurrectionem suam discipulis edidisset ; ut in 
vicinia ejus loci ad alta coeli conscenderet, ubi cru- 
cis ignominiam pau'o ante subiit, atque ipso quoque 
nomine dispensationem incarnationis , passionis , 
resurrectionis, ascensionis in celum fidelibus ape- 
riret : Dethaniam, que domus obedien:i& dicitur, 
unde celos peteret, cum apostolis invisit, doctore 
gentium quid siguificent exponente : Jesus Christus 
factus est obediens usque ad mortem, mortem. autem 
crucis; propter quod et Deus. illum exaltavit. (Phi- 
lipp. n, 8, 9). Cumque illum qui convenerant inter- 


wirantibus prz» gaudio, ut per effectum comestionis (? rogarent si dies judicii et manifestatio regni Dei jam 


veritas patesceret carnis, interrogavit si haberent 
aliquid ad manducandum. Cumque obtulissent ei 
partem piscis assi et. favum mellis, manducans co- 
ram illis, reliquias dedit eis, et commemoravit bac 
eis esse verba que ante passionem suam prz»4ixe- 
rat, quomodo necesse est sua morte mortis impe- 
rium dissolvi, et in sua resurrectionis agnitione poe- 
witentiam el remissionem peccatorum cunctis gen- 
flbus przedicari; nec non et ipsos adhuc glorios:ssima 
Spiritus sancti missione roborari promisit. Nec 
tamen ita instructos et tali promissione consolatos 
mox »bscessu corporali discedere voluit, sed per 
quadraginta dies in universis argumentis eos visita- 
vit. Nunc foribus clausis, in medio eorum consistere; 
nunc vero per totam noctem frustra in piscando la- 
borantibus, ipse stans in littore multitudine pis- 
cium rete eorum compleverat ; et inter prandendum 
beato Petro post claves regni coelorum ac retentio- 
nes relaxationesve peccatorum, ovium suarum cu- 
Pam precepit, et quia pro earumdem cura ovium 
crucem subiturus esset intimavit. Deinde in montem 
quemdam secutos in fide .solidavit, et. przecepit ut 
irent docere omnes gentes, el baptizare eos in nomine 
Patris, et Filii ei Spiritus sancti; docentes servare 
omnia (Matth. xxvi, 19) quecunque ipse manda- 
verat. illis, et ait illis : Qui crediderit ei baptizaius 


* Corrumpendi, 


Exscriptoris mendum. Rescribe 
inungendi. 


immineret, dicebat : Non esse illorum, vel cujus- 
qvam mortalium ; sed ne ipsorum quidem ange'o- 
rum, nosse tempora el n:omcnia, qug Pater posuit in 
sua potestate (Act. 1, 7 seg.); potiusque in civilatàa 
Jerusalem adventum sancti Spiritus eis exspectare 
precipiebat. Quo spiritu roborati, testes illi essent 
primum ju eadem urbe, deinde in tota Jud:a el 
Samaria, ad postremum vero usque ad ultimum 
terre. Et his premissis, elevatis manibus suis be- 
nedixit illis; et cunctis nihil minus opinawntibus, 
quasi pennis columba incorruptibile corpus suuin 
libravit ad celum. Cujus rei mox duo angeli, hoc 
est, quia ccelum penetrare!, astipulatores as iter unt, 
et quia in eadein * pecie qua assumptus est ab illis, ad 


D judicandos vivos et mortuos venturus esset, dixe- 


runt. Tunc ut sibi a dominatore celi preceptum 
erat, Jerusalem ingressi, sancii Spiritus adventum 
suspensi prestolabantur. Qui decima posthac die 
venit, et scientie perfectione illos edocuit, et lin- 
guarum varietate donavit, et adversus rabiem per- 
fidorum roboravit : congruentibus ad hzc signis 
ostensis, sono videlicet flatus vehementis, et lin- 
guis igneis; cujus auctoritate confortati, resurre- 
ctionem Doinini nostri Jesu Christi auctoritate pro- 
phetiea comprobantes, mille Judeorum eodem die 
ad fidem convertuntur. Et in sequentibus aliquot 


b Indicio, lta ex contextu rescripsimus. Edit. 


male, ut videtur, judicio. 


25 SERMO. og 
millia. Quamdam vero turbam sacerdotum obedire A aut homicidium, vel convicium conferre, aut falsum 


[dei persuaserunt. 

XXII. luterea vero dum omnia supra dicta fie- 

ent, dimisit Dominus omnes gentes ingre/i vias 

$UaS, el diversissimorum errorum opinionibus im- 
pleri; ita ut quidam solem et Innam et stellas, mi- 
nisteria videlicet humanis usibus attributa, divinis 
bonoribus celebrarent. Alii vero majore dementia 
capti, non solum aurum et argentum, sed el ligna 
et lapides, quadrupedia, serpentia seu volatilia, et 
ipsa terra virentia, pro Deo auctore venerarentur. 
Tandem ergo pius creator omnium, quando et nos 
ipsos adinventionum et pessimorum actuum nostro- 
rum pigere deberet ac t:edere, direxit ad nos apo- 
stolos suos qui docerent nos ab his vanis converti 
3d Deum vivum et verum, et exspectare Filium 
ejus de celis, et in perceptione Spiritus sancti quem 
in Christo regenerati percepimus remissiorem pec- 
catorum conseqni nos crederemus. 

XXIIL Hujus igitur legationis nos indigni nostris 
temporibus vicem gerentes, obsecramus pro Chri- 
$10, uL sicut quondam in baptismo, ita semper abre- 
nuntietis diabolo et omnibus operibus ejus, et omui- 
lus pompis ejus ; et coguoscatis unum verum Deum 
Patrem semper in celo regnantem, et sempiternam 
Sapientiam ejus in tempore pro nobis incarnatam, 
€i $-ncium Spiritum xternz; pignus salutis in. hac 
vobis |eregrinatione concessum ; a'que iia vivere 
curetis, sicut. Dei filios decere cognovistis, devitan- 
tes guiz& concupiscentiam, et ebrietatis insaniam, 
loruicationis immunditiam , avariti:e idololatriam, 
ir: vesaniom, tristitie nebulam, tadii rancorem, 
invidiz rubizinem, inflationis inauitatem, superbiae 
subversionem ; et nullus cuilibet Cliristioano furtum 


* Fede. V.snag. edi.io, perperam, (ede. 


testimonium de qualicunque crimine prxsumst 
inurere; sed sitis invicem benigni, et donantes vo- 
bismetipsis, X sicut Deus donavit vobis peccata 
vestra, Et delicta praeterita penitentie remediis 
vel eleemosynazum largitate redimentes, imminen- 
tia cum Dei adjutorio pr:cavere studeatis. Scien- 
tes et diem generalis judicii jam jamque proxima- 
re, et incertam singulis exitus sui horam impen- 
dere. Et quidem magni judicii novissima dies cun- . 
ctis est mortalibus expavescenda, ut puta in qua 
nihil incorrectum absque zternali poena remanebit 
inultum. 

XXIV. Sed non minus cunciis sapientibus qua- 
tidianum Dei judicium formidandum est, quo et 


B quosdam probandes dispensatorie reliquit in muudo 


ad tempus, quosdam vero Lis juste condemnatos 
obliviscitur in perpetuum. Alios quoque diu jacen- 
tes in criminibus manu misericordie sus levat : 
alios autem de peracta justitia przesumentes ^ fced:e 
quondam passioni concedit: hos vero quocunque 
verbere coercitos usque in finem ab omni prorsus 
scelerum labe cus!'odit. Quocirca sub his Dei judi- 
ciis unicuique in hac vita metuendum est, ut in fu- 
turo judicio ab omni metu peccatorum et mortis 
absolvi mereatur. Deus omnipotens, qui omnes 
homines vult salvos fieri, et ad. agnitionem veritatis 
venire (1 Tim. un, 1), qui hec per ministerium lin- 
gui nostrz auribus vestra fraternitatis infudit ; ipse 
per gratiam suam eadem in cordibus vestris fructi- 


C ficare faciat, cooperante Domino nostro Jesu Chri- 


sto, et Spiritu paracleto. Benedictus Deus in sxcula. 
Amen. 





APPENDIX. 





EPIGRAMMATA sco HYMNI SACRI 
ANTIQUORUM PATRUM MONASTERII 8. GALLI, 


BERNARDI, COLUMBANI, ECKERARDI, HARTMANNI, NOTKERI BALDULI, 
NOTKER! MEDICI, RATPERTI, STRABI GALLI FULDENSIS, 
TUTELONIS, WALDRAMMI, ANONYMORUM; 


À CANISIO PRIMUM EX VETUSTISSIMIS M8. CODICIBUS SANCTI GALLI EDITA. 


CANISIUS AD LECTOREM. 


Illustrium virorum monasterii Sancti Galli sacra 
carmiva ubi vidi, digna censui luce, tum ob erulli- 
tionem, tum ob pietatem , et vel maxime propter 
venerandam antiquitatem, Ejusdem judicii fuit nobi- 
lissimus Marcus Yelserus, qui in litteris quibusdam 
scribit, hzc sacra carmina sibi apprime placuisse, 
. ita wi interdum pene lacrymas excusserint, antiqua 


pieta'em cum nostris temporibus conferenti , ita enim 
loquitur Velserus. Dehemis hiec carmina R. P. Jo- 
doco Metz'ero, monasterii Sancti Galli professo, et 
sacrorum canonum doctori, qui misit libellum ms. 
quem studio et. amore antiquitatis conseripsit, vo- 
catque Memoriale illustrium virorum Sancti Galli, in 
cujus prima parte illustres sanctosque viros ejusiem 


91 APPENDIX AD S. GALLI SCRIPTA. 28 
monasterii, 'n seeunda abbates compendio describit A sunt. isla, ante annos 500, 609, 700 et 800 . esse 


ex variis auctoribugz, nec uou ex ms. antiquis monu- 
mentis, cujus libell, beneficio usi, hinc inde quedam 
excerpsimus, et addidimus, ut quis quisque fuerit , 
facilius pateret. Tertia vero pars continet sacra car- 
miun, quz quanta fide ex ms. Codicibus deprompse- 
rit, patet ex pr:efatione illius, quam pr.emisit, ideu- 
que hic eam subjunximus : 


IN HYMNOS SACHOS DIVI CALLI PATRUM PR.EFATIO 
JODOCl! METZLERI. 


Minimam hanc et veluti extremam partem, hymnos 
videlicet sacros , ex innumeris qu& antiqui Patres 
Saneti Gall: monachi sapienter dixerunt , et. suaviter 
decaniaverunt , vel ideu descripsi, ut et milii mnemo- 
synon aliquod conficerem , et ul que ob edacem tem- 
poris injuriam sallem secundum aliquam swi partem 
videbantur brevi quasi peritura, ea hac opera mea vel 
aliqualiter servarem ; et demum ut que adeo erant 
disjecta et dispersa, in unum quasi corpus redigerem , 
atque adeo hunc libellum tertium veluti in. exemplum 
statuerem. eorum quorum superioribus duobus sepius 
wmemineram. Unde nihil penitus huc intromissum est, 
quod non esset jam olim veneralionis titulos consecu- 
(um, vcl ex auctoris sui fama, vel ex bonitate et anti- 
quitate sua. Certe ipsos Codices, ex quibus descripta 


descriptos scimus, et ex ipsis Codicibus, et ez snti- 
quissimis librorum indicibus seu (ul appellant) re- 
gistris, quibus certisá mum  lestimonium tulit magnus 
ille Tergesiinus presul /Eneas Sylvius, qui postea 
ponlifex maximus renuntiatus, nominatus est Pius 11, 
dum ad Greg. Hamburgensem jurisconsultum episto- 
lam 120, lib. 1, sic scribit : Inveni. apud Sanctum 
Gallum , qucd Suevorum est oppidum , in veteri mo- 
naslerio bibliothecam pervetustam , ubi et libros reperi 
ornatissime conscriploa , quorum auctores fuerunt 
Theutones. Hec igitur cum ita sint, non offendetur 
lector quedam minus. subtilitate (evia, cum conspicit 
rerum pondere esse gravia ea ipsa tam ubique ; mira- 
bitur vero aliquos saliem ez illis in etate tam barbura 
tam bene [usisse et tam Latine, et ubique meminerit 
idem lector, cum omnia ista ad cultum divinum fuerint 
a Patribus diclata, magis spectari res quum verba, 
(anum musicam quantum prosodiam. Etsi voro integra 
scripserunt aliqui hujus generis volumina, et adsint 
seorsim etiam multi alii el hymni, et epigrammata, illa 
tamen describere non statui ; hec autem, quod nec 
scirem fuissentne auctores. ipsorum monachi Sancti 
Galli nec ne, huic opusculo inferre nolui. Ex Sancto 
Gallo 1600, die & Aug. 
Hsec Metzlerus. 


BASNAGII DE HIS CARMINIBUS OBSERVATIO. 


Hzc poemata varios habent au;tores : priora 
sunt llartmanni. Reprehendit Canisium vir eruditus 
iuter Anglos , quod illum Hartmaunum, non Hart- 
mutum appellaverit, qui fuit Rodulp';i Burgundionum 
regis consanguineus, abbas Sangallensis post Gri- 
moaldum anno 872 electus, quique post undecim 
annos munere sese abdicavit. Notat vir eruditus non 
modo carmina quzdam edidisse, sed el Vitam Vibo- 
rade sub ejusdem nomine haberi seculo Benedictino 
quinto. Sed an hzc vera sint dubito. 


temporibus ediderunt. Prefuerat ab adolescentia 
Scholis Sangalleusibus ita studiosus , ut missas et 
cursum saepius omitteret ,. quippe bonas se missas 
audire dicebat , cum eas agere doceret (Eckerhardus, 
de Vita Notkeri, c. 21). TLanguidus circa claustra 
ibat, nec tamen docere desinebat, inquit Eckerhar- 
dus, 3 quo Ratpertus appellatur; nunquam ad capi- 
tulum nisi vocatus venit; cum puniendi munus ipsi 
demandatum est, impunitatem labem monasterii 
nominans, scripsit librum de casibus monasterii 


Primo distingui debet Harunutus abbas ab lfart- (? Sangallensis a temporibus Columbani ad Salomonem 


mauno monacho, Sic enim Eckerardus in Vita Not- 
keri (Cap. 15) : Temporibus Grimaldi canonici abbatis 
et Hartmoti conabbatis ejus. Hic habes llarumutum 
jam conabbatem Grimaldi, post cujus obitum factus 
est abbas szcularis, ut fuerat ipse Grimaldus archi- 
capellanus Ludovici Pii. Ab eo dis inguuatur eodem 
capite bini Hartmaani, quorum prior consilio magnus 
Litaniam sanctus humili prece texuit et Melodiam fe- 
cerat. llic commonachus Notkeri ab abbate interro- 
gatus circa Salomonem episcopum , qui cappam 
monachalem indicere volebat quam ad fores claustri 
deponeret , responsum fecit :. llegula nostra non 
similitudinem monachi, sed monachum quarit. Is fuit 
pro-abbas et tandem abbas post Salomonem. Alter 
HW irimannus Junior fuit poeta, operaque ediderat in 
Ecclesia «ani solita. Versus qui hic colliguntur sunt 
Hartmanni Senioris, quanquam et aliqua Hartmanni 
Junioris potuerint caeteris inseri. 

Secundo nec llartmutus nec Harunannus ille, de 
quo nunc agimus, Vitam Wiboradz virginis scripsit. 
Tertius fuit Hartmannus , seculo decimo desinente 
vel undecimo scriptor. Facile probatur ex ipsa Wi- 
borad:z Vita (Sec. Ben. v, p. 60). Eckerhardus ab 
Udalrico Augustano pr:ssule impulsus, multa quae 
de Wiborada audiverat scribere inchoavit senio jam 
confectus et gutta, ut loquuntur, hoc est, podagra 
miris modis vexatus. lilius Eckerhardi qui obiit 
an. 978 opus confecit aut descripsit llartimanuus, 
Vixit igitur tertius ille Harimannus post Ecke: har- 
dum, uudecimo szculo, a geminis Hartmannis qui 
sieculo nono poeticen colebant plane diversus. 

Quidquid sit, fuere in monasterio Sangallensi duo 
Hartmanni seculo nono poete, qui precipue hymnis 
ei litaniis exarandis studebant; senior Hartumannus 
Ob eam rein przcipue laudatur. 

ll. Secundus inter poetas Sangallenses recenseri 
debet Rapertus, quem nescio qua ratione omiserunt 
literati omnes qui Bibliothecas Ecclesiasticas his 


usque, de quo inferius. Dictaverat litanias pluri- 
mas, quz? canebantur diebus Rogationum ; inter eas 
autem principem locum obtinebat illa sspius lau- 
data: Árdua spes mundi, qua hic apud Canisiumn 
cum czteris legitur. Ubi mortem instare seusit , 
commisit animam quadraginta discipulis, qui tuuc 
presbyteri ad monasterium festi causa advenerant : 
unusquisque ipsi triginta missas pollicitus est, et 
letus obiit. 

Ill. De Notkero cum superius egerimus , nihil hie 
dicendum sese offert. Distingui debent solummodo 
gemini Notkeri, quorum alter Balbulus, alter vero 
Medicus dicitur ; amborum enim versus inu hac col- 
lectione occurrunt. 

IV. Poetas Sangallenses enumeramus non secuu- 
dum temporum seriem, sed eo ordine quo dispositi 
sunt ipsorum versus in collectione Canisiana. Quin- 
tus igitur. censeri debet Waldrammus. Litteris eru- 
ditus et egregius Predicator dicebatur ; quin imo 
poeseos et Melodix studiosus varia confecit carmina. 
lpsi tribuebantur in Codice ms. versus Salomonis 
episcopi ; errorem deprehendit Canisius, el accurate 

enuinos Salomonis fetus a versibus Valdrammi 

i»stinxit, Litanias etiam edidit, qua hic leguntur. 
Dum versaretur in monasterio Sangallensi Wiboradz 
virgini fuit amicissimus ipsique benedictionem per 
servulum sepius transmittere consueverat ( Vita 
Wiborade, c. 59, p. 51). Hoc muneris compensavit 
virgo cum benedictum panem servo ministrans, tum 
ipsum ex sgritudine sanans. Waldrammo vero ad- 
venium Hungarorum ante annum revelaverat (Vita 
Netkeri, c. 20). Dum decanatu fungebatur in mo- 
nasterio Sangallensi, Epistolas canonicas Graccas, a 
Litwardo Vercellensi sibi praestitas, multo labore 
descripserat ; sed nactus Codicem Syndulphus ipse 
etiam decanus, quem regulari discipline sub,ecerat , 
singulas quaternionum cultro excisas discerpsit, 
Traustuierat etiam Waldrammus Psalterium ex lin- 


* Lutina in Barbarieam, 
uit in Armario Sangallensi. Tandem ex monacho 
[setus e-t episcopus ad adluitque eon- 
cilio Triburiensi przsul anno 895; huic enlm sub- 
serinsit Baldrammus Strasburgensis episcopus (Conc., 
t. 1X, p. 466). 

V. Decem monachis in claustro Sangaliensi prz- 
fuit Eckerhardus ab eo plane diversus qui scripsit 
Vitam Notkeri superius memoratam. Scripsit hym- 
num de simplici confessore et aliquot versus ad 
Ymmonem fratrem, postea abbatem, qui noui vel 
decimi szeeuli barbariem plane redolent. 

Vl. Tutilo, inquiunt, bonus erat et utilis homo 
musicus, serio et joco [estivus. linerarius appellaba- 
tur, eo quod sepius e claustris excurrere solitus 
erat. ltinerarium Tutilonem ut se caveret amplexi- 
bus monebat Ratpertus ipsi conjunctissimus. Vixit 
ad finem szculi noni. Ferunt ipsi apud Metenses 
pingenti Virgiaem ipsam manus et opem adjunxisse. 
Aliud de ipso narratur quod forsan lectori risum 
movebit : Sindulphus episcopo Salomoni «devoti-si- 
mus aures fenestrz noctu admovebat, ut Notkerum, 
Hatrertum Tutilonemque familiari consortio utentes 
audiret, et si quid adversus Salomonem, quem ode- 
rant, excidisset, ab eo renuntiaretur, Illum cum 
sibi proximum sensit Tutilo, homo pervicaz, lacertis- 
que confisus, Sindulphum eaptum capillis et ad se 
alutractum violenter tenuit, adhortatus Ratpertum , 
ut flagello totis viribus increpitaret et Deum in illo 
nlcisceretur. Presto fuit Hatpertus ad disciplinas 
aCutis-imus el Aominem a dorso totis viribus ingran- 
diuatit, Manibus pedibusque cum n1eniteretur Sin- 
dulphus flagellum ltatperto excussit, qui confestim 
virgam e proximo rapiens ictus validissimos ei in- 
[regit.. Exclamavit miser Sindulphus veniam  incas- 
sum 3 Tutilone et Ratperto postulaus : advolaruut 


EPIGRAMMATA SEU HYMNI SACRI ANTIQ. PATRUM MON. 8. GALLI. 
e$ versio dia servata A fratres attoniti, quibus Tutilo diabolum se tenere 


ingeminabat, lumen adhiberi rogans, ut sub cujus 
forma vapularet diabolus posset inspici. Cumque 
Notkerus et Ratpertus clam fugissent, ipsos diaboli 
metu abiisse angelumque Dei ictus mana sua Sin- 
dulpho impegisse dixerunt. Mirare, lector, mona- 
chorum jocos et astutias? iiis air flagello cz:esuim 
ridebunt omnes; sed quis mendacia Tutilonis, eum 
tanquam dsemonem referentis, angelum ipsum manu 
propria flagellis et virga castigatum, quod Ratperti fuit 
opus, asserentem, facile patiatur ? Sic szpius ange- 
los et daemones, qui viri fuerunt, se vidisse et vicisse 
fingunt monachi. Tutilonem iuter beatos recensent 
et venerantur multi. De eo vide plura apud Eckerhar- 
dum in Vita Noikeri, c. 22, 25, 

Vil. Bernardus Secundus fuit abbas Sangallensis 
anno 885, nimirum eo tempore quo Hartmutus sese 
munere abdicavit, ejus vices subire fuit eoactu:. 
Przerat illi coenobio cum Patres per meritum sancti 
Galli jurare soliti se Salomonein absque monachali 
liabitu intra claustra non passuros assererent etiam 
cum sacramento, consiliumque dedit ipsis in capi- 
tulo renitentibus, ut Salomonem habitum sancti 
Galli intra claustra sumere sinerent, ne si quando 
ipsi subjicerentur, durior foret; saltem satius erat 
illum abbatem ipsorum fratrem esse : quod bene 
cessit; postmodum enim abbas, deinde episcopus 
creatus egt Salomon, ut inox patebit. De Bernardo 
nihil hie legitur praeter quasdam breves sententias 
nuincro 58 indicatas. 

Vil. De Walafrido Strabone superius actum, 
quippe ante hos omnes nunc memoratos vixerat jau- 
que diu clauserat diem supremum. Ceteri sunt ano- 
nywi; inde conclujas [requentem tunc — temporis 
[uisse hymnorum usum. 





EPIGRAMMATA sc« HYMNI SACRI. 


Versus * llagTwANNI monachi Sancti Gulli, * 
Apte Evangelium canendi. 

Sacrata libri dogmata 

Portantur evangel.ci, 

Cunctis stupenda gentibus, 

Et przferenda laudibus. Sacrata, etc. 
Mundemu: om :es corpora, 

Sensusque cordis simplici 

Purgantes conscientia, 

Verba pensemus mystica. 
Vulia declini pariter, 

Clausa tenentes stomata [P.., ora] 

Stemus intentis auribus, 

Ut decet ante Dominum. Sacrata, etc. 


» 
- e? 


* Quis fuerit Hartmannus, quem alii Hlartmundum 
vocant, patet ex Trithemio, qui de luminaribus, sive 
lllastribus viris, Germanie habet : Hortmundus mo- 
mechus ejusdem monasterii Sancti Galli ordinis beati 
patris nostri Benedicti, Habani Mauri quondam audi- 
ler atque discipulus (ad quem Otfridus. Wissenbur- 
gensis monachus muliis epistolis exercitavit ingenium), 
etr undeque doctus, ruis subtilis, eloquio disertus, 
vi'a. et conrersatione devotus, Grace, Latine, et Hc- 
brai-& peritus, adde et Arabice non ignarus, scripsit 
lom ieiro quam prosa multa preclara opuscula, sed 
mihil eorum ad notiiiom nostra lectionis memini per- 


tenissé. Feruntur atem. super. quibusdam Dibliorum 


libris commentarii ejus non abjiciendi, item. epistola- 
Tum ad dicersos lib. 1, sermones quoque, cantus, hymni, 
€t varii in. Scripiuris sanctis tractatus, quos. studiosus 
quisque. inquirat. Clarwt temporibus Lotharii et Lu- 
dvrici filii ejus imperatorum, anno. Domini 810. lac 


"E 


D 


Nec sat videtur sonitus 

Auditu solo corpore, 

Ni cor purgatum teneat 

Factisque jussa compleat. Cunctis, etc. 
Sic mandat ipse maximus 

Magister, Summi Filius, 

Seusus nostrorum pectoruin 

Arvis diversis comparans. 
Sunt, ait, rura plurima 

Queis semen frugis spargitur; 

Censu sed multum dispari 

Reddunt accepta fenora. Sacrata, etc. 
Quixdam saxorum stramiue 

Replentur nimis pessimo : 


Trithemius. Ex libro Epistolarum abbatis Caspari, 
quein Meizlerus ins, legit, item ex Vita sancti Galli 
quam sanctus Notkerus carmine scripsit, patet lMart- 
maunum fuisse discipulum sancti Notkeri, qui ibi- 
dem lartmannum interlocutorem introducit. Memi- 
nit item Hartmanni Eckerliardus Junior monachus 
Sancii Galli ms. Testatur autem Metzlerus se hunc 
llarimanni, ezterosque xxi hymnos transcripsisse 
ex vetustissimo cod:ce ms. qui fuerit scijptus sub 
Conrado 1, il, vel. I11, non autem sub quarto. Quo- 
niau jam multis szeculis aute illum (circa annum ni- 
mirum 1012) Guido abbas Aretinus. excogitaverat 
illas quibus hodie utimur notas musieas, quas et 
Ecclesia ubique receperat: quas tamen ms. Codex 
noster nondum habet, inquit Metzlerus. De inveutis 
3utein nolis illis musicis vide Trithemium, de Viris 
illustribus. Ord. sancti Benedicti, lib. 11, cap. 74. 
Caxis. 


$1 


Frugemque necat maximus 

Ardor solaris luminis. Cunctis, etc. 
Quazdain siccato germine 

Rejlentur spinis horridis. 

Viarum strata plurimis 

Officiunt seminibus. Sacrata, etc. 
Ast qui felices fertili 

Glebas fecundat germine, 

Illum la2tantem cumulat 

Fructus laboris centuplex. Cuuctis, etc. 
Sic voluntatis integrae 

l'erfecia nitent opera, 

Terraque cordis optimi 

Ceutenum refert numerum. Sacrato, etc. 


Ejusdem. ManrMANNI de natali Innocentium, ad. pre- 
cessionem. 


S.lve, lacteolo decoratum sanguine festum , 
Salvete, innocua corpora fusa neci, 


A 


Concinit, ecce, Deus, tibimet grex iste pusillus, 
Festivum laude preveniendo diem. Salve, etc. 
|n qua morte pia puerorum maxima turba 
Occidit, et victrix. regna superna capit. Conci- 
[nit , etc. 
Nam quod terrenum metuit disperdere regnum 
I:mpius immani rex feritate furit. Salve, etc. 
Aud.erat regem, quem cuncta oracula dudum 
Spondebant vatum virgine matre. satum. Sul- 
[ve, etc. 
Judaieze gentis quem debita regna manerent, 
Mocque magos stella testificare nova. Conci- 
[nit,, etc. : 
Nec mora, pestifera euccenditur efferus ira, -" 
Dum sibi przripier regia jura timet. Salve, etc. 
Mox jubet innocuam ferro prosternere plebem, 
Destinat atque neci corpora lacteola. Conci 
[nit , etc., .,* 
Perderet ut Christum, duin nemo evaderet ipsum; . «^ 
liter et innumeros perdere hunc. puerum. Conris '* 
[nit, etc. ^ 7: 
Ejusde:n lanruANNI de eadem festivitate, — 7.5 
Cum natus essct Dominus, 
Turbatur rex incredulus, 
Magi tulerunt munera, 
Quos stella duxit prxvia. 
llerodes rex interrogat, 
Quo Christus nasci debeat, 
Locumque dici agitat, 
Ut hunc necare valeat. 
Adorant mayi Dominum, 
Viamque carpunt aliam, 
Nec s2'vi regis impiam 
Ultra vident prxsentiam. 
Tunc rex Herodes fervida 
Succenditur insania, 
Mandatque sterni millia 
Lactentium innumera. 
Completur sz va jussio, 


-"-- 


- 
"06 


"*"- oa ns 


D 


x. las litanias canonizavit etiam Nicolaus Ill Pont, 
ipquit Metzlerus. 


APPENDIX AD S. GALLI SCRIPTA. 


&. 


^ 

e 
^*^. . 
I» 
"v9. 


92 
Mactatur omnis pusio, 

AEiatis bitnz parvuli, 

Vel infra subduntur neci. 

Mas omnis infans occidit, 
Quem novus partus protulit : 
Scrutatur, ab! cunabula, 

Ac ipsa matrum ubera. 

Quid furis, crudelissime, 
O carnifex et pessime? 

Hic solus qui requiritur, 
Impune Christus tollitur. 

Pectus tenellum rumpitur, 
Matrum sinus perfunditur ; 
Sed lactis plus quai sanguinis 
De loco stillat vulneris. 

Salve, lacteus exercitus, 
Flores sauctorum martyrum, 
Ad aram sumini Nuininis, 
Qui lzti semper luditis. 

Nos vos laudantes pueros 
Seinper juvate precibus, 
Vobiscum uti jugiter 
Possimus l:eti psallere. 


Ejusdem WanrAMANNI Litanie ^, ad processioncm, dicbus 
Dominicis. 


Humili prece et sincera devotione 

Ad te clamantes semper exaudi nos. 

Summus et omnipoteus Geuito qui euncta creasti 
AEternus Christus, Filius atque Deus. 

Nec noa sanctificaus, dominator, Spiritus alus, 

Uvtca, Majestas, trinaque sola Dei. 

Ipsa Dei, Genitrix, reparatrix inclyta mundi 
Qü:e.Dominum casto corpore concipiens, 

l'erjrólf radias cum virginitate pudoris, 
Indi4nos famulos, virgo Maria, tuos, 

Anjelici proceres, cuelormn exercitus omnis, 
4Ki*rno semper lumine conspicuus 

Agmine ter trino supero per sidera regno 
Laudibus xternum concelebrans D minum. 


Andreas, Mathzus, Barnabas, atque Joannes 
Mathias, Lucas, Marcus et altisonus. 
Clü* apostolicus duodenu sidere comptus 
- fecpitius cunctos protege nos famulos. 
Et quos multiplici lacerant per crimina pestes 
Peccata absolvens, fac bona cuneta sequi, 
Nunc Stephauus, Linus, Clemens, Anacletus et al- 
[| nus 
Xistus, Alexander, Corneliusque pius, 
llippulytus, Vitus, Laurentius, atque Modestus, 
Chrysogonusque pius nos miserando juvent. 
O vos martyrio decorati in nomine Christi 
Conspicui testes, purpurei proceres. 
Qui bello invicti superastis d:zemonis iras, 
Conspirata manus vincere inorte minas. 
Silvester, Damasus, Gregorius, Ambrosiu-que, 
Millarius, Zeno, Maximus, atque Leo. 


Max. , et nostri in Rogationum diebus publice canunt, 


99 
Martinus, Proculus, Caesarius, Eusebiusque 
Orent pro nostris criminibus variis. 
Ordo sacratus confessorum pracipuorum. 
Auxilio tutos undique redde tuos. 
Atque tua nosmet prece, dimittendo reatum, 
Nos fragiles multum cladibus omnigenis. 
l'aulus et Antonius, Macharius, Arseniusque, 
Pachumius, Beda, Attala, Pafnutius. 

Bertolfus, Libertinus, Basilius, atque 
llieronymus doctor, nos miserate precor. 

Galle Dei sumini miles fortissime Christi 
Nobis nunc famulis auxiliare tuis. 

Nil sic perspicuum poterit nos clara referrv, 
Ut decet in ta!i nunc patris obsequio. 

l!ic tibi perpetuis resoneut concentibus zdes ; 
Ossibus et sacris semper habetur lionos. 

Cuin 12i famuli celebrant lic festa benigni, 
Laudibus iustantes nocte, dieque tuis 

Dirige corda pius, et tempora dirige nostra 
Alque dies l:etos ducere da famulos 

Ut semper valeant tibimet cantare quieti, 
Te quoque colesti cernere luce poli. 

O Dilecte Dei radians virtute corusca, 
Sancte Othmare pater, j?nge preces pariter ; 

Intercede pius, veniam poscendo inisellis, 
Aureque jam blanda carmina percipiens. 

Summe Dei cultor, monachorum rector, et Abba, 
O Benedicte, sacer, atque benigne pater. 

Istud cenobium, coetumque tibi famulantum, 
Nostraque sanctificans cuncta tuere siinul. 

Felicitas, Felix, Eulalia, Digna, Verena, 
Peironellaque cum pia Perpetua, 

Agnes, atque Agathes, Christiana, Euprepia, Tecla, 
Euphemia, Regula, Eugenia atque Bona. 

Virginitate chorus resplendens candidulariun 
Turba puellarum integritate nitens. 

Qux geminis gaudes pulchram decorata coronis 
Laude pudicitiz, martyriique simul. 

Ornes nunc sancti nostris succurrite lapsis 
Et veniam cunctis ferte juvaudo malis. 

Nam vestris precibus, petitis quxecuique rogantes 
Annuit ipse pius, nilque negat Doininus. 

Pacem perpetuam rogitamus prospice Christe, 
Et sanze vitze gaudia longa diu. 

Temperiem coeli tribuens, ut copia frugum 
Omnibus exuundet, ubere lxtitia. 

Agne Dei patris, qui mundi crimina tollis 
Optata pacis munera dona tuis. 


Carmen Sapphicum cujusdam monachi Sancti Galli 
anonymi. 
Christus ad nostras veniat cameenas, 
Christus et vocem tribuat salubrem, 
Christus et vitam vehat ad perennem 
Se inodulantes. 


Audiat nosmet chorus angelorum, 
Protegat nos plebs et apostolorum, 
Patriarchae Dei, simul et prophetae 

Vice perenni. 

Martyrum turbas petimus serenas, 


EPIGRANMATA SEU IIYMNI SACRI ANTIQ. PATRUM MON. S. GALLI. 


A 


G 


D Prudentia et temperantia nostra, 


34 

Sanguinis palma, pretioque claras, 

Vocis ut nosirz:? modulis receptis 
Gaudia pr:estent. 


Nunc sacerdotes, monachosque claros 
Àd preces nostras cupidi vocamus, 
Nosmet ut semper foveant, et nostra 

Pace suavi 


Virginum dulces, nitidosque flores 
Semper in nostro petimus favore 
Esse prasentes simul et fugantes 

Noxia quzque. 

Omnium sane rutilus piorum 
Coetus ad nostram vigilet salutem, 
lavidum pellens rabidumque furem, 

Munere Christi. 


Christe, nos servos miserare fidos, 
Ob precem sancta nitidzque plebis, 
Inter hos Magni meritum recordans, 

Maxime Judex. 


ler cerucem sanctam, moderare nostram 
Conditor vitam, tribuens quietem 
l'erditis culpa veniam rependens 
Luminis auctor. 


Pacis augmentum tribuas rogamus, 
Utque salvemur pariter precamur, 
Ac remittendi decus exhiberi 

Te miserante. 


AEtheris blandos facilesque motus, 
Frugis et largos remeare quazstus, 
Regibus vitam, populisque pacem 

Da, Pater orbis. 


Przesuli nostro dominans faveto, 
lluicque celestem tribuens honorem 
Posthumum: Petri facito perenni 

Laude beari. 

Agne, qui tollis facinus reorum, 
Conditor lucis, miserere nobis, 
Christe, nos audi ; Patris alme Fili, 

Kyrie, elcison. 


Litanie Anonymi cujusdam Patris sancti Galli. 


Vincit. 
Vincit. 
Vincit, 
Vincit, 
Vincit, 


Auxilium nostrum, 
Fortitudo nostra, 


Liberatio et redemptio nostra, 
Murus noster inexpugnab.lis, 
Victoria nostra, ARS Vincit. 
Defensio et exaltatio nostra, Vincit: 

Ipsi soli imperium, gloria, et potestas, per inflnita 
szcula seeulorum. Àmen. 

Ipsi soli laus, honor, ct jubila:io per infinita secula 
szeculorum. Amen. 

lpsi soli virtus et fortitudo, et victoria per omnia 
szxcula szculorum. Amen. 

XRS viucit, XS regnat, XS imperat. (Tribu ri- 
cibus.) 

Christe, audi nos. (Tribus vicibus.) 

Kyrie, eleison. Christe, eleison. Kyrie, eleison. 


$5 APPENDIX AD S. GALLI SCRIPTA. 
A Per te celestem cepit habere diem 


Item etiam anonymi alia. 


N. Multos annos. 
. Multos annos. 
Multos annos. 

. Deus conservet. 

. Deus conservet. 


8 

ü 

ü 

ü 

NW. Deus conservet. 
R. 

ü 

R 


Hunc diem. 
Hunc diem. 
Hune diem. 
Istam congregationem 
Istam congregationem 
Istam cougregationem 


Annos vitz Deus multiplicet. 
Aunos vitz . Deus multiplicet. 
Ànnos vitz . Deus multiplicet. 
Feliciter. Feliciter. Feliciter. 


Versus ^ RarPEnrI de festeuate sancti Galli. 


Annua, s :ncte Dei, celebremus festa diei, 
Qua pater e terris sidera, Galle, petis. 
Ecce dies populis micat hzec sanctissima nostris, 
Quorum tu princeps auctor ad astra meas, 
Finibus Occiduis abiens, succedis Eois, 
Dans lucem plebis dogmatis igne tui. 
Quz tenebrosa fuit fldei nec luce refulsit, 


* Placet hic verba Metzleri ascribere, quz de Ra- 
perto et sancto Gallo observavit ; apertus vir unde- 
quaque doctissimus, gravis et prudens, scholz pro- 
luit in multos aunos, adeo diligenter, ut nonnuu- 
quam missas et cursum negligeret, dicens : Bonas 
iuissas facimus, si eas docemus facere. Doctor pla- 
nus ei bencvolus, disciplinis asperior. Corrigendi 
facultatem tenuit in ca,iiulo. Disciplina et regularis 
vite tenax. Tante stabilitatis et solitudinis, ut Loto 
anno non nisi unum par calceorum tereret, Excursus 
mortem, labem maximam claustri impunitatem vo- 
citans. Raro et praeter fratres nunquam claustrum 
est egressus, Edidit litaniam carmine : Ardua spes 
mundi, quam papa Nicolaus ill canouizavit, et no- 
stri patres solemniter in diebus Rogationum non 
sine affectu cantare consueverunt. Fecit etiam ver- 
8us ad processiones, quorum aliquos vidi in biblio- 
theca. llymnos de sancto Gallo: Anmnuwe saucte ; de 
sancto Othmaro : Festum sacratum. Laudes, Ümnipo- 
tens, ferimus. Dictavit etiam varia ad suscipiendos 
reges, et alia multa. Scripsit et Chronicon monasterii 
graviter ct erudite, quod a sancto Gallo usque ad Ber- 
bardum 1, qui przfuit an. 55, sua videlicet tempora 
perduxit, quod ms. adhuc iu bibliotheca quater ser- 
vatur minimum, Composuit etiam ritlimice lingua 
Germanica Vitam 8ancti Galli, quam dedit populo 
publice in. Ecclesia cautandam, qux per Eckerhar- 
dum Juniorem translata Latine exstat iu vetusto ms. 
Codice, et a nobis nuper trauslata est in iambos. Ilis 
igitur et similibus doctrin:e et virtutum studiis invi- 
gilans, tandem et ipse sanctus circa claustrum san- 


96 


llic ubi nocticol:e tenuere cubilia larvze, 
Ad laudem Christi psallit abique chorus. 

llic fuit ecce feris statio gratissima szvis ; 
Nunc sedes sanctis te resonante manet. 

Tu pater huc veniens, fers tecum pacis honores ; 
llinc totum pelleus quidquid adesse nocet. 

Expuleras nocuum, complens dulcedine totum, 
Quo corpus linquens, spiritus astra petit. 

Eu liodie meritum tu post certamina palmam 
Sumpsisti, Galli, protege nos hodie. 

Jam super astra nitens famulorum suscipe laudes, 
Qui tibi devoto nunc Jubilant modulo. 

Aspice propitius venerantes nobile pignus, 
Corpus przclarum, Galle beate, tuum. 


B Aspice qux canimus, expugna corda benignus, 


[n rebus cunctis rector adesto tuis. 
llinc Domino trino Izti pangamus et uno, 
Qi nos nunc talem fecit habere patrem. 
Ámen. 


exstitit. Qui adulescens sub obedientia et regula 
sineti Columbani, ia Scotia din margine hzc etiam 
ascripait Metzlerus : Didici hoc ex nostrorum homi- 
num (traditione , et. ex quodam viri mon illiterato, qui 
se id audivisse ait, et legisse (Sicul et parentis utrius- 
jy nomen) ez illustri et. religiosa domina comitissa 

ontis sancti, Friderici moderni maire. Et tradit cuin 
Walafrido communis opin:o], spretis nobilibus pa- 
rentibus, mundique poinpis, vitam pauperum elegit, 
el ut ipse fatetur, lumilitati et obedientiae, perfectze- 
que subjectioni iudefesse seinper studuit. Venit tan- 

em cum magistro suo et undecim aliis fratribus per 
Britanniam et Galliam in Germaniau, et aliquandiu 
sub eodem abbate degens, tandem, abeunte illo in 
Italiam, febre correptus ipse cum duobus sociis in 
Germania relinquitur : ex qua ut convaluit, iu hunc 
locum, tunc desertum penitus, Deo liberius vacatu- 
ru$, secessit, quem ubi triduano jejunio, et multis 
orationibus consecravit, exstructis cellulis et parvo 
oratorio et olerum horto excitato, cepit vivere fari- 
nula, panibus, oleribus et piseiculis, ín magna qui- 
deu paupertate, sed multa patientia, et spiritus ju- 
cunditate, in jugi orationis et vigiliarum iustantia, 
corpus castigans non modo inedia, astu et frigore, 
sed et cilicio et ferro. Ambitionem et vanam gloriam 
adeo caute declinaus et fugiens, ut usque ad obitum 
ejus nullus discipulorum de cilicio et catena, quibus 
se affligebat etiam usque ad sanguinem, aliquid co- 
gnosceret, Servabat euim ea in capsella ex corio fa- 
cta, quam quocunque iret, in humero ferebat, cla- 
vem ad zo»am suam suspendens. Auctor primus 


eti Galli cum lauguidus iret, nec tameu docere de- ) Vitz: ejus, qui scripsit eam ex ore sauctorum Magni 


sineret, xL discipulis quondain suis cauonicis, tunc 
quidem presbyteris, loco propter festum advenien- 
übus, animam suam singulis commisit : quoruin 
quisque triginta missas obituro promisit. Sicque ille 
lxetissimus Deum ut se diutius morbo coqueret ro- 
gans, panis nitidus factus, inter discipulorum manus 
in paradisum, ut credimus, transiit, anno, ut ego 
eonjicio, 885 ; eo euim usque scripsit, pro quo NoL- 
kerus, cui cognatus fuit, et Tutelo, plus aliis dolen- 
tes, multe fecerunt. Éckerhardus utrobique, Bru- 
schius, Stumphius. lunc Rapertum Thuregiensem 
appellant quidam. Fult alius item hic Rapertus ne- 
pus hujus, saucti. Notkeri discipulus, et in dialogo 
de Vita sancti Galli post llartmannum niortuum ejus 
iuterlocutor. llc Jodocus Metzlerus, qui de sancto 
Gallo etiam bac habet: Sanctus Gallus electus et 
dilectus Dei famulus, primus terrae. bujus ei loci in- 
cola, multorum sanctorum imonacborum pater bie 


et Theodori, seu, ut ipse ait, Theodeodori. Cum ad 
principem vocaretur aliquando, clam ad tempus, 
longius a sua cellula diffugiens, Quid mihi, ait, cum 
principibus bujus secli? Et quia in grammaticis, 
poeticis, et Scripturis sanctis canonibusque bene in- 
Structus fuit, multa cum sapientia el auctoritate ob- 
latum sibi gui Constantiensis honorem, quin 
et abbatie Luxoviensis dignitatem ex suis humeris 
excussit sancti Columbani, cujus animam celum pe- 
tentem vidit super montem sancti Noikeri ubi rivus 
Steinalia per rupis concava descendit, ut ait Ecker. 
lib. Benedictionum, et Rapertus in carmine. Ali- 
quando a principe muito argento ei auro dunatus, 
totum quod accepit, antequam ad cellam rediret, in 
pauperes distribuit. Cumque aliquando non nisi di- 
IDidium sextarium farinz in promptuario haberet, 
et scx fratres de Luxovio advenissent, ait cellario 
quidnam essel ipsis in cibum. Et ut omnem substau- 


37 EPIGRAMMATA SEU HYMNI SACRI ANTIQ. PATRUM MON. S. GALLI. 58 


Notker Lantberto fratri salutem. 

Quid singule * littere in ione signifi. 
cent Cantilene, pro ut potui juzta tuam petitionem 
explanare curavi. 

A. Ut altius elevetur admonet. 

B. Secundum litteras quibus adjungitur, ut bene 
meltem extollatur, vel gravetur, sive teneatur, 
belgieat. 

C. Ut cito, vef celeriter dicatur, certificat. 

D. Ut deprimatur, demonstrat. 

E. Ut zequaliter sonetur, eloquitur. 

F. Ut cum /(ragore seu frendore feriatur, effla- 
gitat. 

G. Ut in gutture gradatim garruletur genuine 
grstulatur. 

l1. Ut tantum in scriptura aspirat, ita 
klipsum habitat. 

J. Jussum vel inferius insinuat, gratitudinemque 
pro g interdum indicat. 

K. Licet apud Latinos nihil valeat, apud nos ta- 
men Alemannos pro x, graeca positum chlencge, 
clange, clamitat. 

L. Levare, l2tatur. 

M. Mediocriter, melodiam, moderari, mendicando, 
memorat. 

N. Notare, hoc est, noscitare, notificat. 


tiam, qus praefata tantum farina fuit, indicavit, ait 
illi ut inde panem coqueret, petens est enim Deus 
parare mensam in deserto. Et abieus ad gurgitem 
ad Australem plagam imonasterii, ccpit piscem in 
fluviolo xui pedes longum 1 et iv latum, superve- 
niensque homo quidam devotionis causa obtulit duos 
cados vini, etc. Latine, Scotice, et Germanice loqui 
satis doctus. Uude etiam scripsit orationem et gu- 
bernandu Ecclesis formam. Cum Arbonz in festo 
sancti Michaelis post sacrum, ut ait Eck., ubi supra, 
concionem babuisset, febre ibidem corripitur, quie 
etiam eum per dies xiv magis ingravescens, plenum 
sanctitate, innumeris elarum miraculis, inter disci- 
pelorum manus in parochiali domo exstinxit, anno 
suz aetatis 95, Chrisi vero 640, incolatus eremi 
19, adveutus sui in Germaniam 26, vel, quod agis 
credo, 13 aut 14. Nec eniin lego eum diu hasisse 
vel Tuconis, vel Arbonz ; Brigantiz vero per trien- 
nium eic. Habes de eo gravissiinum, meo judicio, 





À  O. Figuram sui in ore cantanus ordinat. 


P. Pressionem, vel prensienem, preedicat. 

Q. !s significationibus notarum eur quratur? 
cum etiam in verbis ad nibil aliud scribatur, nisi ut 
sequens v» vim suam amittere quzritur. 

R. Rectitudinem vel rasuram »0n abolitionis, sed 
crispatioais rogitat. 

S. Susum vel sursum scandere sibilat. 

T. Trahere vel tenere debere testatur. 

V. Licet amissa in sua, veluti valde vau Gr»ca, 
vel Hebrza, velificat. 

X. Quamvis Latina verba per se inchoet, tamen 
exspectare expetit. 

Y. Apud Latinos nibil hymuizat. 

L. Vero licet et ipsa mere Grzca, et ob id. haud 


etin n0l3 p necessaria. Romanis, propter predictam tamen r 


litterz? occupationem ad alia requirere. 1n sua lin- 
gua zitise require. 

Ubicunque autem dus, vel tres , aut p'ures 
literze ponuntur in uno loco, ex superiore interpre- 
tatione, maximeque illa, quam de 5 dixi, quid sibi 
velint facile poterit adverti. Salutant te E'linici fra- 
tres, monentes te fieri de ratione embolismi trien- 
wis, ut absque errore gnarus esse valcas biennis 
contempto pretio divitiarum Xerxis. 


sermonem super Evang. Ecce nos reliquimus omuia, 
qui et humilie loco legitur in festivitate ejus sub 
nomine Bed:e ; quod tamen vix videtur admitten- 
dum, nisi dicas eum mutuatum, mutatis mutandis. 
Beda tamen nequaquam indignus est sermo, Scri- 


C bunt de eo Hermannus Contractus, sanctus Notkerus 


it libros ; Walafridus Strabo, Augizs abbss, qui est 
apud Surium, tom. V ; Marcellinas, in Vita Swi- 
berti auctor Vite sancti Burchardi ; Jonas, in sancto 
Columbano ; Beda, noster Pater Theodorus, in san- 
eto Magno ; Rapertus item Pater noster et Ékerhar- 
dus Junior, lib. Benediciionum, et alibi; Trithe- 
mius, Baronius, Joannes Leslaus, lib. iv, in Chen- 
nelo rege. Martyrologia pene omnia. Quem merito 
Alemanui suum apostolum vocant. Haec Jodocus 
Meizlerus. 

^ Qu: sint. illa litter: Cantuiense, non capio ego, 
fideliter tamen descripta sunt, quzcunque sequeban- 
tur, przcedit autem, litania Auailiwn. Cav. 





NOTA CANISII. 


Ut intelligas quis bie Notkerus, et qua sint hae D amico cuidam litteras alphabeti, quas quibusdam 


musiez litter:s , subjungam qus habet Jodocus 
Metzleres : Notkerus vocatus Balbulus, Magni Otto- 
uis nepos, natus in castro Ileiligow, abbati Griwal- 
do oblatus est juvenculus, voce balbulus, corpore 
jracilis, ad. repentina timidulus, solis dsemonibus 
exceptis, quibus se audacter occulte et manifeste in- 
festantibus opponebat. Auditor studiosus fuit [sonis et 
Marcelli. In orando, legendo, diciando creber, et, ut 
verbo dicam, vere sancti Spiritus fuit vasculum, 
fait etiam prophetie spiritu plenum. Nescias an 
magis mireris genus, an doctrinam, an virtutem. 
Primus adinvenit jubilos seu sequentias modulatas, 
quas ipse ad distinctionem Metensium appellabat 
Frigdore aut Occidentanse, quas et inter sanctissimo 
mysteria toties Ecclesia repetit. Dilucidavit etiam 


notulis antiphoparum alfinxerat Romanus quidam, 
qui ab Adriano papa ad instantiam  Caro:ii Magni 
cantor Ecclesias Galliarum in cautu ad. primzvum 
modum (Oregorianum reducebat aberrantes. Qui 
Romanus postea in monasterio morbo primum de- 
tentus, omnino etiam jubente Carolo ibi bzsit. Pree- 
ter illa qua hic edita sunt, scripsit de expositio- 
nibus sacrse Scripturz lib. 1 : Cum prudens. De mu- 
sica eL symphonia lib. 1; epistolarum ad diversos 
lib. 1; de Vita sancti Fridolini abb. lib. 1 ; de Vita 
8ancti Galli, lib. i, Martyro!ogium, et alia nonnulla. 
Ex Greco vertit libros peribermenias Aristotelis. 
Per litteras sciscitanti abbati Augiensi qualis esset 
in liac regione terra, respondit : 
Dura viris, et dura lide, durissima gleba. 


9) APPENDIX AD S. GALLI SCRIPTA. AU 
Cum super quibusdam causis imperator nuntium A Francisco, anno 1514. Cujus festivitas translata est 


et litteras quadam vice ad eum dedisset, ille, quasi 
nihil illud reputaus, nuntio, abituro noluit regi re- 
spondere scripto, sed tantum jussit dicere ut quod 
se videbat nuntius facere, idipsum etiam imperator 
faceret. Laborabat autem in horto, et radicum alias 
inserebat, alias evellebat. Post multa cum carne, 
mundo et diabolo, qui eum plerumque visibiliter 
appetebat, patrata certamina, senio, et, ut creditur, 
liuerarum, et. lacrymarum studio cxcus effectus, 
mulia sanctitate obiit in monasterio sancti Galli , 
sepultus in Ecclesia sancti P'etri ad sinistrum altaris 
cornu, uti adbuc videre est. Ubi sicut etiam ante 
obitum suum, innumeris propemodum claruit mira- 
culis, maxime in variis languoribus et doloribus tol- 
lendis- Floruit anno 850, et est canonizatus intra 
monasterii septa et ejus totam ditionem subjectas- 
que Ecclesias omnes, jussu variorum pontiticum, 
maxime vero Leonis X , ab episcopo Constantien-i, 
imperante Maximiliauo Augusto, et abbate sancti Galli 


ad Dominicam Jubilate, quotannis solemniter cele- 
branda, licet ipse obdormierit 7 Aprilis anno 919. De 
Notkero Contractus, Eckerardus Junior, in Casibus 
monasterii et lib. Benedictionum ; Trithemius, Stum- 
phius , Vadianus, Dru«schius. Codex noster ante an- 
nos nccc descriptus, Stephanus Durantes, de Missa. 

Vitam sancti. Fridolini scripsit Balterus Seckin- 
gensis, eamque sancto Notkero dedicavit, cujus hoc 
est initium : Aotkero doctrine sophia famosissimo, 
meritorumque sanctitate beatissimo | Dalterus. infimus 
servorum Dei sereulus. Fatetur auctor se in mona- 
sterio (utar verbis ejus) sancti Galli, juxta pedes 
Notkeri et. ceterorum magistrorum scholasticz:e  di- 
sciplinge vacasse. Forte liec una est Vi'a sancti Fri- 
dolini , et nou ab ipso Notkero , sed ad  Notke- 
rum scripta. Sed veleres el recentiores omnes a 
Notkero scriptam asserunt, ex quibus etiam Petrus 
Canisius prologo in eamdein Vitam. Ilec Jodocus 
Metzlerus. ^ 


3 Litania Jtatperti ad processionem. diebus Domi- p Agne Dei Patris, nobis miserere pusillis. 


nicis ex Ms. 


Ardua spes mundi, solidator et inclyte coeli, 
Christe, exaudi nos propitius famulos. 
Virgo Dei Genitrix rutilans in honore perennis, 
Ora pro famulis, sancta Maria, tuis. XRE. 
Angele summe Dei M.chael, miserescito nostri, 
Adjuvet et Gabriel, atque pius Raphael. — Ardua. 
Aspice nos omnes, clemens Baptista Joannes; 
Petreque, cuin Paulo no rege doctiloquo. X. 
Coetus spostolicus sit nobis fautor, et omnis, 
Ac patriarcharum, propheticusque chorus, A. 
Poscere nunc Stephauum studeamus carmine sum- 


[mum. 

Ut cum martyribus nos juvet Ipse pius. X. 
luclyte Laurenti qui lammas exuperasti, 

Victor ab sbereo nos miserate choro. À. 


Splendide Silvester, Gregori ac sancte M gister, 
Nos quoque cum sociis ferte juvenda polis. X. 
O Benedicle pater monachorum, Galleque frater 


Cum reliquis sociis nos refovete polis. X. 
Maxime de Suevis, superis conjuncte catervis, 
Sancte Othmare, tuum lzetifica populum. X. 


luclyte Magne, tuam clemens nunc respice plebem, 
Auxilios tutos undique redde tnos. A. 
Virgineos flores, Agnes Agathesque ferentes 
Auxilio vestris addite nos sociis. X. 
Innocuos pueros resonemus laude peractos, 
Qui modo nos pueros dant resonare melos. 
Omnes o sancti, nostra succurrite vitz, 
Perque crucem sanctam salva nos, Christe redem- 
|ptor. 
Ira deque tua clemens nos eripe, Christe, 
Nos peccatores audi, te Christe, rogamus. X. 
Ut pacem nobis dones, te Christe, rogamus. 
Crimen ut omne tuis solvas, te Christe, rogamus. 
Aur: ut temperiem dones, te Christe , rogamus. 
Ut fruges terrze dones, te Christe, rogamus. 
Ut populum cunctum salves, te Christe, rogamus. 
Ecclesiamque tuam firmes, te Christe, rogamus, 


Fili celsithroni, nos audi te te rogamus. 


* Si opinari liceret, crederem esse Ratperti Junio- 
ris ioterlocutoris et discipuli l. Notkeri, non autem 


Christe, exaudi nos, o Kyrieleyson EAevaov. 


Ejusdem Ratperti ad Eucharistiam | sumeiidam. 
Laudes , omnipotens, ferimus tibi, dona colentes 
Corporis immensi, sanguinis atque tui. 
Tangimus ecce tuam, rector sanctissime, mensam 


Tu licet indignis propitiare tuis. Laud. 
Propitiare pius, peccata absolve benignus, 

Possit ut invictis appropiare sacris. Corp. 
Angelus zetliereis sanctus descendit ab astris 

Puriflcans corpus, cor pariterque pius. L. 
Il:c medicina potens cceli nos ducat in arces, 

luterea terris dans medicamen opis. C. 


Quod colimus fragiles Salvator, respice clemens, 
Summeque pascentes, protege, pastor oves. — L. 
Protege quas recreas, hostis ne proterat illas, 
Consolidans dono nos sine liue tuo. C. 
Nam sumus indigni, quos omnes munere tali 
Tu pietate tua, rex, rege castra tua. E. 


Hoc, Pater omnipotens, cum Chriato perfice cle- 
[ujens, 


Spiritus atque potens, trinus et unus apex. C. 


Versus ad regem suscipiendum, ut arb.tror, ejus- 
dem [latperti, 


Salve, proles regum invictissimorum : 
Dominus Deus exercituum memoriale tuum. Salve. 


Et tu ad Dominum Deum tuum converteris, Salve. 
Misericordiam et judicium custodi. Salve. 
Et spera in Domino Deo tuo semper. Salve. 


D salve, proles regum invictissimorum. 


]tem de Veteri Testamento. 
Denedictus eris ingrediens, et benedictus egrediens ; 
Benedictus in civitate, et benedictus in agro : 
Benedictus fructus ventris tui, et fructus terrae tuz., 
Benedicta horrea, et benedicta cellaria tua. 

Dabit Dominus hostes tuos corruentesin conspectu tuo. 
Faciat te Dominus excelsiorem cuuctis gentibus. 
Notkeri Magistri. 

Ave, beati germiuis 
Invicte rex et inclyte. 
Oinnis tbi militia 
senioris propter stylum. Et hanc litaniam a Nicolao 
Il] esse canonizalain ait Melzlerus. 


Wu 


(!ceurrat ovans eolitum. 
: [ntaeta. Christi genitrix 
Mater honora virginum, 
Chorum pudicum socians, 
Tihi procedat obviam. 
Agonotlietae apostoli, 
Victoriosi martyres, 
Omnesque sancti ordines, 
Semper vocent te laudibus 
Nos pro statu parvi loci, 
Reique modo pauperis, 
L:tantes pio Domitho 
Ürcorrimus in omnihus. 
liac ipsa gaudent tempora, 
Fioreque verno germinant 
Adventus omni gaudio, 
Quando venit optatior. 


Rlatperti ad reginam suscipieudam . 


Aurea lux terrz, dominatrix inelyta, salve, 
(Q: domibus nostris nunc benedicta venis. 
larga maaeto tuis semper clarissima servis, 
Qui tibi mente canunt, carmen et ore ferunt. A. 
Plus bodie solito radiat sol elarus in alto, 
Cumque serena venis nubila cuncta teris.  Q. 
Floribus arva nitent, quia te nos visere cernunt, 
Fetibus atque solum germinat omne bonum.  À. 
Gleria magnificze rutilans celsissima ftom:r, 
Atque italos radiis comis ameena tuis,  Q. 
Àt tibi se famolam prabet Germania fidam, 
Sepins et facie te cupit aspicere. A. 
Czsaris ipsa deens, populorum corrigis actus, 
Plurihus et validis imperitans populis. AQ. 
Nune sine fine vale, miserans et nostra tuere, 
St tibi magna salus, laus, honor, atque decus. 


Ad descensum fontis. 


Rex sanctorum angelorum 
Totum mundum adjuva. 

Ora primum tu pro nobis 
Virgo mater germinis ; 

Et minister Patris summi, 
Ordines angelici. 

Supplicate Christo Regi, 
Co:us apostolici ; 
Supplicetque per magnorum 
Sa»guis fusus martyrum 

Sancte Galle, Pater alie, 
Tuo fac oramine, 

Qu» d:guetur bis festivis 
Interesse gaudiis. 

Implorate, confessores, 
Conson:zeque virgines, 

Quod donetur magn: nobis 
Tempos indulgenitze. 

Omnes sancti atque justi 
Vos precamur cernui, 

Ut purgetur erimen omne 
Vestro sublevamine, 


P,rROL. LXXXVIII. 


EPIGRAMMATA SEU HYMNI SACRI ANTIQ. 


PATRUM MON. S. GALLI. 53 


llujus, Christe reetor atme, 
Plebis vota suscipe, * 
Qni plasmasti protoplastum 
Ut genus gignentium. 


Fac in terra fontis hujus 
Sacratum mysterium, 
Qui profluxit cnm cruore 
Sacra Christi corpore. 


Mitte sanctum nuuc amborum 
Spiritum paraclitutu 
In hanc pleliem, quam recentem 
. Fons baptismi partnrit. 


: Przsta, l'atris atque Nati 
Compar, sanete. Spiritus, 
Ut te solum semper onini 
Diligamus tempore. 


Rex sanctorum angelorum 
Totum mundum adjuva. 


Notkeri Magistri cognomento Balbuli litania rhyth- 
mica. 


Votis supplicibus voces super astra feramus, 

Trinus ut et simplex nos regat omnipotens, — Ky. 
Sancte Pater, adjuva nos. Sancte Fili, 3djuva nos. 

Compar his et Spiritus, ungue nos intrinsecus. Vot. 
Sancta Virgo virginum, Stella maris, Maria, 

Tu pro nobis Dominum Ora Christum Filium. Tr. 
Summz sedis minister, Quis ut Deus Michael ? 

Cum supernis civibus, sit nobis propitius K. L. Tr. 
Pr:co Christi Josnnes, Agni Dei ostensor, 

Redemptoris Baptista, Tu nos Deo commenda. V». 
Sancte Petre, et Paule, cunctique apostoli, 

Vos orate pro vestiis Christianis populis. Trinus. 
Juucti sancto Stephano, universi martyres, 

Estote auxilio populo catholico. V. L. K. 
Sauete Galle, süccurre; sanete Othmare, snbveni, 

Nos, cum confessoribus, Adjuvando precibus. T. 
Q martyr Felicitas, Cohors atque virginum, 

Postulate pro. nobis majes atis Dominum. Vo'is. 
Omnes sancti Domiui, Angeli et homines, : 

Vos ad aures divinas, ferte preces sedulas. Trinus. 
Ut nobis remis-io peccatorum donetur, 

Aeris temperies, Terrmque fertilitas. A. 
Pacem nobis imploret vestra interces-io, 

Sanitatem corporum, Et perenne gaudium. K. 
Ut famem et morbi vim, Amovere dignetur 

Omnipoteus Dominus, obiinete precibus, Vo'is, 
Ut szeviens gladius, Et paganus populus, 

Depellatur a nobis, Te rogamus, Don:ine, Trinus. 
Ut pastorem tueti. Nostrum velis et elerum, 

Omnes simul oramus, Jesu cmnE, audi nos. K. 
Ut rex noster Chuonradus, Ejus et exercitus, 

Hinc et inde servetur, Oramus cug£, audi nos. Vo, 


- Ut cruore redemptam Pretioso populum 


Conservare digneris, Oramus Christe, adi nos. Tr. 
Animas catholicas, lu :eterna requie 
Confoveri. jubeas, Oramus Christe, audi nos. &. 


29 


45 APPENDIX AD S. GALLI SCRIPTA. 
A Te nobis blandum dederat dilectio Christi, 


Omnes tibi canimdy. Universi clamantes, 
Vocibus et cordibus; Üramus Christe, nudi nos. Tr. 
Oramus Christe, audi nos, Christe, Christe, audi nos. 
Kyrieleyson canimus , Christe eleyson  psalli- 
[mus. Votis.] 


Hymnus Notkeri Magistri cognomento Balbuli de sancte 
Columbano ad utrasque Vesperas et ad Laudes. 


Nostri solemnis szculi 
Refulget dies inclyta, 
Quo sacer caelos Columba 
Ascendit ferens trephea. 
Sed priusquam euin mater 
lu auras lucis ederet, ; 
E sinu solem prospexit 
Terris lumen diffundere, 
Qui post altus Hybernia, 
Sacro edoctus dogmate, 
Gallica arva adiens 
Plebi salutem tribuit. 
AEgri sanantur ocius, 
Nautis | Ms., acutis ] producit latices, 
l'iscis [ Ms., priscis ] in usum przebetur, 
Cedit imber a segete. 
Prolem capit sterilis, 
Ales rapinam reduidit, 
; Fanis horrea augentur. 
Abscisss caro sospes est. 
Tsctus vidit, nec cernitur, 
Sentit damna ergastulum, 
Fugit pestis ab homine, 
Quam dzmon ssevus miserat, 
Ligeri scapham retinet, 
Ablato furto prodeunt, 
Coecusque lumen recipit, 
Priebendo cibus augetur. 
In esca salis veniunt, 
Fere jussis obediunt, 
Fides patroari conscia, 
Novit qnod possit omnia. 
Deo Patri sit gloria 
Ejusque soli Filio, 
Cum Spiritu paraelyto 
Et nunc et in perpetuum. 
Amen. 


Versus Hartmanni ad suscipiendum regem. 


Suscipe clementem, plebs devotisslma, regem, 
Ducque canens Galli tecta sub alta pii. 

Jam benedicte veni , rector dignissime mundi, 
Dextera te Christi, protegat arce poli, 

Actibus in cunctis tibi prospera cuncta superne 
Proveniaut, votis et sine fine piis. 

Hoc nos iustanter rogitamus pectore fiio, 
Hoc petimus omnes, nocte dieque simul. 


* Ejusdem forte, immediate enim in Ms. se- 


quitur. 
b flabemus Vitam saneti Magni ex Ms. monasterii 


sancti Magui in pede pontis Hatisp., scriptain. a 


Qui nosmet tanta sedulitate foves. 
Insita te nobis bonitas et saneta volantas 
Ante dedit charum quam quoque visus eras. 
Cernere nunc faciem liceat virtute nitentem, 
Optio quod nostra s:zepe cupita fuit. 
Rex Dominus regum factor, rectorque potentum 
Qui de terreno praetulit imperio. 
lic te confortet semper, virtute polornm, 
Et sev um regno ketifleet supero. 


Waldrammi, decani. 


Rex benedicte, veni, visens babitacula Gali 
Othimari tectis accipienda sacris. 
Istud sanctorum concludit millia temyluim, 


B Quam subiens :»dem, experiaris opem. 


Jugiter ista suis se servet turba sub alis, 
Cujus relliquias hzec tenet aula pias. 
Frapcia te Suevis, o rex, direxit alendis, 
Jam pecuare luum pasce diu viduum. 
Noricus, et Sclavus, Bemanus, Saxo, Toringus, 
Corde manent alacri te dominante sni. 
Oeciduze gentes, Hispania , Gallia triplex, 
Se studeant propere sub tua sceptra dare. 
ltalis populus diverso sanguine mistus 
Ad te pigmentis palliolisque ruat. 
Ebrus, Thermoodon, Thrax, Nuchn), Bospherus, 
Sumant mazillis jam tua frena suis. [| Ufens, 
llos inter populos nostri miserere, monarcha. 
Commonitus fido a Salomone tuo. 


C Fias placatus nobis, maneasque misertus, 


Quos stirps Scotterum suasit in hanc eremum. 


ltem, de quo snpra *. 

Imperatorum genimen potentum , 
Macte regnorum novitate miro, 
Semper autiquis famulis, benigne 

hex, miserere. 

Franci:e regis miscuere, patres 
Fulgidi regis Karoli, per orbein 
Nec minus matres Aleimanna tellus 

Misit honoras. 

Hic domus, hac e.t patria creatus 
Fautor Othimarus, Beuedictus aba, 
Gallus e Scottis veniens beavit 

Qnia. vostra. 7 

Dai baros terrens, proprios foveto, 
Cum quibus omnes Orientis artes 
limo quadrati superahis arvi 

Summa vel ima. 

Juris et pacis moderator :rquus, 
Teinperas, fortis vigeas per omne 
Tempus, hic degens, super astra coeli 

Hinc abiturus. 


Versus Haiperti de sancto Magno ^. 
Mire cunctorum Deus «t creator, 
Theodoro socio saneti Galli et sancti Magni, quam 


Theodorus im sepulcro saucti Magni ad caput de- 
posuit. CAN. 


EPIGRAMMATA SEU HYMNI SACRI ANTIQ. PATRUM MON. S. GALLI. 46 


Mitis et fortis, solidator orbis, 
Vota servorum tibi subditorum 
Aspice clemens. 

Pangiuus clarum cupidi triumphum 
Mente gaudentes, simul et precantes, 
Sancius ui przsens super astra gaudens 

Nos benedicat. 

Ille dum vita fruitur caduca, 
Lucis zternz radios videre, 
Visibus cordis studuit sub imis 

Fretus ab altis. 

Nomen liic Magni reserando plebi 
Viribus magnis, eolitar celebris, 
Auctus a Gallo superis amando 

j Dogmate largo. 

llositis immitem domuit furorem, 
l'acis auctorem comitando suavem. 
Omnibus sanctse placidzeque vitz 

Normula factus. 

lile post clarum remapens magistrum, 
Ejus exemplis iuhians beatis, 
Turbidum mundi reprobans honorein, 

Terrea sprevit. 

Spiritu pauper fuit hic minister, 
Hine et in regno micat ille dexter, 
Mitis ezstabat, tenet atque terram 

Viva gerentem. 

Fervido plauctu simul hic dolebat 
Inde solatum Dominus coronat, 
Tristibus spretis, lacrymisque ter-is 

Perpete regno. — Mire. 

Famis en justz, pariter sitisque 
Damna perpessus, fuit hle beatus, 
Unde divinis dapibos repletus 

Gaudet in astris. Mire. 
llic fuit clemens, miserans misellos. 
Ejus et Judex iniseretor altus 
Toia cum mundi species abibit, 
Fine sub uno. Mire. 

Corde nam mundo fuit atque puro , 
Winc Deum clare meruit videre, 
Filius summi simul et vocari 

Pacifer ipse. Mire. 

Persecutorem toleravit iste, 

Justa dum vovit, Dominoque reddit, 
Inde ccelestem merito decorem 
Possidet ipse. Mire. ^* 

Dis quater summis speciebus ecce 
Praeditus splendet Pater hic beatus, 
Omnibus nobis veniam benignus 

Conferat idem. Mire. 
lude nunc coeli retilans in aula, 
Cujus seternz:e socimsque turmse 
Nostr3 placatus pius et benignus 
Crimina tergx. 

Przstet hoe nobis Genitor perennis, 
Natus et plenus Patrii vigoris, 
Spiritus sancti moderante nostros 

Lumine sensus. Mire. 


À Versus ad solemnem per. campos et montes processio- 
nem de reliquiis sancti Galli, ib$ tum prasentibus, 
ex eodem. 


Jam fidelis turba fratrum voce dulci sonet, 
Hymnum dicat, et serena partiatur dragmata, 

Dulce pondus et beatum in lectica defereus. 

Scandens et descendens inter montium canflnia, 
Silvarum scrutando loca, valliumque concava, 
Nullus expers ut locus sit istius solaminis. 

Jamque ccelum, jamque terra, jamque pontus lau- 

| dibus 
Plaudat, atque circumquaque vox emissa plebibus, 
Auctorem patremque tanti clari luminis. 

Hinc exultent astra coli, lacteusque circulus, 
Signa tum bissena saltent, et corona nobilis 
Ornatusque totus soli Conditori cognitus. 

Nos istorum semper clara secuti munia 
Sanctitati tan!ze cantu personemus bomhico, 
Exaudire quod delectet cuncti plasten szculi. 

llis inceptis adsit alma Felix et Theotocus. 

Adsit Petrus, hune sequatur onnis atque apostolus. 
Martyr et confessor atque turba sancta virginum. 

Nunc Redemptor et Creator, auctor ver: gaudii 
Largiatur aptam vobis virtutis fiducia, 

Ut sibi volendo digna, captemus perennia. 


1tem de quo supra, anonymi, etc. : 


O rector invictissime, 
Regumque sator inelyte, 
Nosiras preces cum carmine 


C Intende nunc piissime. 


Timenda res est denique, 
Prasumimus quam Langere, 
Arius est horum pangere 
Quos tu beasti in zthere. 

Absterge nostr:, quzesumus, 
Peecata, que commisimus. 
Ut sancta membra tangere 
Non poena sit, sed premium 

Adest fides promptissima, 
Spondens per ista munia 
Nos adjuvari certius, 

. Discedat hinc jam perfidus : 

Nam Spiritus ex sidere 
IIxc creditur revisere, 

D ; 
Gaudens honorem provehi 
Quandoque reddendum sibi. 

Nunc Magnus iste nomine, 
Majorque Christi munere. 
Defendat alma gratia, 
l'lebis viantis pectora. 

Portamus ecce ceruui 
Pignus decoris splendidi, 
Nunc plane nunc per ardua 
Ad sedis apta culmina. 

lic civium celestium 
Lux clara splendet obvia, 
Àc compares fidissiui 
junguntur ore nobii, 


41 APPENDIX AD S. GALLI SCRIPTA. ' 48 


llline Parentis gloriam 
Summique Nati gratiam 
Cum vlaritate Syiritus, 
Latis canamus vocibus. 
Amen. 


* De sancto Magno. 

Carmina nunc festis psallamus rite choreis , 
Obvia lzetantes pectora qui ferimus. 

Aurea jam resonent redimitis carmina bomhis, 
Qu: variis mistiin vocibus aura ferat. 

'Nil sic perspicuum poterit vox clara referre, 
Ut decet in tali nunc patris obsequio. 

Sic devota tamen pandamus ora, canerntes, 
Pectore de puro hes referendo sonos. 

Istuc jam properans Domini delecte propiuqua, 
Quo tibi cendigna corporis aula nitet. 

I5c tibi perpetuis resonenl coucentibus »'des 
Ossibus et sacris semper habetur honos. 

Dum Izti famuli celebrant hic festa benigrri 
Laudibus ins!antes nocte, dieque tuis. 

L:etus ob hoc nostros blandusque invisito fines, 
Atque pius servis auxiliare tuis. 

Jam nunc servitiis famulum consuesce tuorum 
Prosper et hunc vultum flecte serene tuum. 

Dirige corda pius, et tempora dirige nostra, 
Atque dies lzetos ducere da famulos. 

Ut semper valeant tibimet cantare quieti , 
Te quoque celesti cernere luce poli. 

Sternere supplicibus isthec modo patria notis, 
Et venerans tanti suscipe membra viri. 

]psas omnigeno decorans cum flore plateas 
Lumina perpu!chris obvia lampadibus. 

Adveniunt pariter, nec non comitantur eumdem 
Perspicui fratres, angelici proceres. 

Qui sancti feretrum circumvolitando beatum 
Alarum expansu undique membra tegunt. 
Inde Columbanus noster Pater atque uiagister 

Alpibus excursis aeriisque viis. 
llic aderit presens, alacrisque ad gaudia tanta 
Agmina conjungit consociata simul. 
Conjunguntur ei celeres, gressusque fatigant, 
Tres quoque Francorum S«otigen:e pariter. 
Quos vo itans fama asciscens ad gaudia tania, 
Unitos tulerit dulcibus obsequiis. 
Ubvius hinc proprios Gallus producit alumuo: , 
Longius occursu approperans rapido. 
llunc circum meilium numero:is ceetibus auctus 
Densatur niudus coxicolum populus. 
Umnes qui pariter sancta de voce salutat, 
Et proprios Lares Magne subire rogat, 
Ut quos zetherei retinet communio templi, 
llic quoque consortis jungat honoris amer. 
Interea Othmari przstabit cura beaii, 
Mansio constructa quoque parata (iat. 
Ut nibil displiceat venietis hospitis ori, 
Omnia splendeuti sed niteant facie. 


Invitatio sancti Magui, unonymi 


Miles ad castrum properes novellua, 
Pridem et notos repetas locellos, 
Posside terram tibi prxparatam 

Jam cowes Galli, sociare illi. 


Nos sta, Magne, 
Miserat ad te 

Oppido poscit. 
Nunc studet ille 
Te veuieute 

Nil reinoreris. 
Sexus uterque, 
Turba pedestris, 

Vocferantur. 
Te, Pater, 2tas 
Ut veniendo 


Et modulantur. 
Quando parata . 


Tecta, Patrone, 

Ip*e tucre. 
Ad tua quisquis 
Te sibi poscat 
Esto mi ertus. 
Igne nocivo, 
D.emonis astu, 

Protege cives. 
Corporis ut qui 
Condere partem 

Juveris illos. 


l'ignora Gallus 

Teque venire 
Mil s. 

Tus laquearque 

Comere laute, 
Miles. 

Vir n, ul:er que. 

Corus equestris, 
Miles, 

Expetit omnis, 

Cuncta meeris ; 


Miles. 
Ingrediaris 


Nos famulantes 
Miles. 
Limina stratus 
Sancte favere, 
Miles. 
Grandine, morbo, 

Marte, fameque 
Mile-. 

Relliquiarum 

Promeruerunt, 
Miles 5 


C Notheri physici, seu 2a^ionis, hymsus de vna virgine. 


llymnum beate. virgini 


Die turma voce supplic', 

Laude Deum per omnia, 

Ejus canens miracula. 
Iu(irma mundi eligit, 


Et wagna spernens projicit, 


Infirmat idem fortia, 
Confortat autem vilia. 


Quod nuuc in alma virgine, 


Pa!am valemus ceruere, 


Sexum domans quas labilem , 


Vitam gerebat catibem. 


Porposa mundi gaudia 


Contempsit ut ludibria, 
D Soli Deo se subdidit 
lJique totam tradidit. 


Deo Patri sit gloria, etc. 


Eckerardi deccni hymnus de simplici. con[esscre, 
Confesser zeterni Patris, 


Invicte miles Filii, 
Athleta fortis Spiritus, 
Nobis fave poscentibus. 


Crucem Christi tu bajulas , 


Christoque coníixus cruci 
Jucunda spernens szculi 
Gaudes modo in regno Dei. 


* [ncerii auctoris, monachi tamen saneti Galli, 
atque ut. videtur, llartmanni, propter quos.lam ejus 
versus quos babet etíam in Litania Humili prece. Cx. 


* [factenus ex ms. Codice qui fuit sub Conrado 
Cx»sare exaratus. CAN, 


EPIGRAMMATA SEU IIYMNI SACRI ANTIQ. PATKRUM MON. S. GALLI. 


Nunc ergo nobis, quasumus, 
Prasens adesto cominus. 
Omne impetrando commodum. 
Atque pereunc gaudiutu. 

Presta. p. 


s eodem sancto Gallo anonymi hymnus, quotannis in 
ejus solemne cantari solitus. 


Vita sanctorum, via, spes, salusque, 
Christe, largitor probitatis, aique 
Conditor pacis, tibi voee, seusu 

Pangimus hymounm. 

Cujus est virtus mauifesta, totum 

Quod pii possunt, quoJ babent, quod ere, 
. Corde vel factis cupiuut auris 
Igue flagrantes. 

Qui tua sanctum pietate Gallum 
Indicem lueis supera: dedisti 
Kjus ut docti mouitis tenebras 

Mente fugeimus. 

Hie 3d exemplum volucris canor:de 
Actibus sese prius excilavit, 

Ut quod ingessit vigor instruentis 
Vita probaret. 

Qui potens veibo, venerandus actu, 
Semper zieruis inhians lucellis, 

Plura virtutis meruit supernae 
Signa patrare. 

Quazsumus, mundi sator et ltedeuiptor, 
Ut sacris ejus meritis tueri, 

Magic velis plebem, tribuens quod optat 
Corde benigno. 

Temporuin pacem, fidei tenorem 
L»nguidis curam, veniamque lapsis, 
Omn.bus przsta pariter beat 

Munera vite. 

Ne quibus taoti dederas pa:roni 
Prima provisor documeuta cleinens , 
Milius sacram patiaris unquai 

Defore curam. 

llujus obtentu licet aetitari, 

Iste ne laudem tibi summe rerum 
Hector acceptain, locus expedire 
Cesset iu 3s vum, 

lloc Pauris proles, Pater Loc benigue. 
Spiritus praes, lioc uterque coinpar, 
Nuuc et 2teruo facias pereuni 

Pariter saxelo. 


Neikerá medici doctoris. (ut eum antiquissimus De- 
functorum Liber appellat) excellentissimi hymnus 


de sancto Üthmaro usitatus eiiam. 

Rector eterni metuende s:eeli, 
Auctor el suminas bonitatis ipse, 

Quas tibi laudes ferimus caneutes, 
Accipe clemens. 

Festa qux sanetis eolimus troplissis, 
Nomen Othmari resonant beati, | 
Cujus optandis meritis, Creator, 

llla dicasti. 


Qui patrum normas imitando sacras, 
Victor in duro validus duello, 
Hostis airocis rabiem subegit 
Delliger audax. 
Princ pum s2vas doluit rapinas, 
Inde raptorum studiis gravatus, 
Martyris palma meruit superna 
Scandere regna. 
Ejus ad sanctum tumulum patescit 
Quanta splendoris teneat perennis 
Dona, cum semper capiant ibidem 
Lassa vigorem. 
Cassus auditu, vacuus loquela, 
Caypius gressu, capiunt salutis 
Munus optatum, relevante sancto 
Languida quxque. 
Quzsumus nobis, Dominator orbis, 
Jlujus obtentu veniam misertus 
Confer indignis, tribuens manentis 
Gaudia lucis. 
lloc Pater summus, Patris atque Natus, 
Pr:estet et clemens utriusque Flatus. 
Trinitas simplex, et ubique Princeps 
Ümne per $vum. 
Sancti. Notkeri cognomento Balbuli ad Luitwurdum 
abbatem Bobiensem, archicapellanum, Cesaris nro- 
lectorem (ut ipse loquitur) mitissimi Galli, conclusio 


dedicatoria prioris partis sacrarum. eequentiarum. 
Habentur in ipso opere. 


Pars, Luitwarde, prior finitur calle sub arcto, 


C:Commotam cane post terram , miserumque profun- 


[ dum, 
L:titieque melos, sanctique decens habilacluin, 
Atque oculos Regi meditare intendere coli: — — 
Jerusalem donec merearis scandere celsam, 
Qua deridebis quondam cedentia flagra, 
Et cum ftege tuo gaudebis hic crucifxo, 
Posterior pratis renitet cum floribus amplis. 


De Spiritu sancto, anonymi. (Ex vetustissimi codice.) 


Pneumatis zeterni, Deus, adsitgratia nobis, 
Et tibi devotos sanctificet famulos. 
Purgator idem sordium, 

Discretor et ornatuuin 
Cunctis in se fidentibus 
Adsit protector sedulus. 

Sanctorum cogitatuum 
Suasor et meditatuum, 

Unguento tuo, quzsumus, 
Unge nos, sancte Spiritus. 

Spirando suave séusibus 
infunde lumen eolitus 
Possint ut mere splendidum 
Contemplari principium. 

Ex priscis quondam vatibus, 
Diversis 22nigmatihus, 

Clausurum matris uterum 
Promisisti Dei Filium. 

Electi gregis principes, 

Et bellatores milites, 


51 APPENDIX AD S. GALLI SCRIPTA. - 52 


Donasti forti pectore A . Aliud de sancta Agnete. 
Nescio poenis cedere. 
intende votis supplicum 
Tibi nunc spirantium, 
Per quem devoti gemitus 
Parontur Dei auribus. 
Dignatus idem hodie 
Terrestría invisere, 
Formasti mores homiuum 
Exemplar ad coelestium. 
Splendor, virtus, laus tibi sit, 
Cum Patre par et Filio 
Sacrato sancte Spiritus 
ler seculorum szcula. 


Inclyta virgo Pei sancto conjuncta pudori 
Agues acceusa studet obvia lampade Cliristo, 
Virginibus comitata piis, queis carmine laudes 
Concinit iste chorus recolens pia facta benigne. 


ltem tropus alius de Resurrectione Domini. 


Exsurge, Rector gentium, 
Nec moriturus amplius, 

Orbemque totum posside 
Tuo redemptum sanguine. 


ltem versus alii vetustissimi de sancio Notkero. 


Optans misceri Notkerus in aethere plebi, 
Àmen. Cujus dulcisonis nox nunquam cessat ab lymnis, 
Carminis de sancto. Stephano fragmentum, anonymi. B Gaudia duin licuit crucis hoc in carmine lusit 
Primus init Stephanus mercedem sanguinis imbre — Quod Domino laudi, Galloque studebat honori. 
Alflictus lapidum, Christum tamen ille cruentus E 
Inter saxa rogat, ne sit lapidatio fraudi Plurima falsidicis indulsit flens inimicis. 
Hostibus, o prima pie as miranda coronz ! l'luraque pandebat fore quz ventura videbat. 
En vice nos Stephanum Dominum pulsando canamus. 
Agite. Jam sequitur cantus aoluia oratione. 
Fragmentum car m:nis sancti Tutelonis. 
Rex pie, ltex regum, regnans, o Christe, per evum 
Qui mare, qui terras, cceli qui sceptra gubernas, 
Noxia depellens, culparum debita solvens, 
Qui super astra sedes, Patri deitate coharres , 
Es quoque sermo Patris summi , reparator et orbis, 
Lux, via, vita, salus, spes, pax, sapientia, virtus, 
Hic tibi laus resonet, chorus hic in laude resultet. 
* De Epiphania. 
Tribus signis Deo dignis 
Dies ista colitur, 
Tria signa laude digna 
Coetus hic persequi^ur, 
Stella magos dunit vagos 
Ad pr:esepe Domini. 
Congaudeutes omnes gentes 
Ejus psallant nomini, 
Novura mirum, aqaa vinuin 
Factum est ad nuptias, 
Mundus credit, Christus dedit 
Signorum primitias. 
A Joanne in Jordaue 
Cliristus baptizatus est, D 
Unde lotus mundus totus 
Et purificatus est ; 


De sancto Joanne evangelista. 


Ad Laudem ftegis gloriae 
Vox intonet Ecclesis, 
Propter Joannis merita 
]l:ec recitans praeconia. 
Proclamabat saluberritme 
Spiritus sancti carmine, 
Quam fideles perpeudite. 
Ut percipiat gaudia 

C Conditoris perennia : 

Et qui continens est, elc. 
Quia dulcis est gratia, 
Suavis misericordia, 
Mirabilis in gloria. 

Cibavit illum pane, eic. 
Dum supra pectus Domini 
l'ecuimberet altissimi. 

Et aqua sapientie, etc. 
Ut paradisi fluminis 
Totun orbem coelestibus 
Irrigaret dogmatibus. 

Et firmabitur, etc. 
Ut arce Sion positus 
Praimineat virtutibus. 

Et esalt. illum, ete. 
Cum 2:000 mundi Judice 
Tlrouno sedentem gloria. 


Lector, lege. A sumimno rege 
Tibi benedictio 
Sit; in ceelis plebs (idelis 
Psallat «xm tripudio. 
Amen. 
Fragmentum de Nativitate, anonymi. 
Laudemus omnes Dominum, 
Qui Virginis per uterum 
Parvus in mundum venerat 
Mundum regens quem fecerat. 


In medio Ecclesim, etc. 
la voce evangelica, 
Ad divina pr:econíia. 

Et implevit illum Spiritu, eic. 
Ut more volans aquila, 
Solem spectet Justitia. 

Et stola glorie, ete. 

Inter sanctorum agmina 
Coronis rutilaatia, 
Et luce soli; candida. 


* Metzlerus putat. esse. Hortmanni, nam in Ms. erant annexi versibus Hartmanni. Cas. 


55 EPIGRAMMATA SEU HYMNI SACRI ANTIQ. PATRUM MON. S. CALLI. — gi 


Jucand. ei exult. 
In angelorum curia 
Perfecta immortalia. 

Et nomine cterno. 
Quem dilezit prz? omnibus 
Unicus Dei Filius : 

Dominus Deus noster. 
O Joauones tlieeloge, 
O Chris:e dilectissime, 
Tuis lztos solemniis 
Coli conjuoge gaudiis. 


Anonymi, de Epiphania erponens lectionem 1saia 


Surge illum. 


Praiesentis festi gaudia, 
AKterna luce splendida, 
lta pandit Eeclesia, 
Sub Jerusalem specie, 
Qu e jacebat in tenebris 
Per primi culpam hominis. 
Surge, etc., gloria Domini super te orta est 
De virginali utero, 
Obombrante Paraclito, 
Teste vatum przconio. 

Quia ecce tenebre operient, etc. 
Judza enim perfida, 

Peceatis obscurissima, 
Contempsit hzc praesentia, 
Coelestis regii lamina. 

Super te autem orietnr Deus. 
Cujus ortu tripudians 
Angelorum symphonia, 

Sub noctis canticinio 

Dulci deprompsit orgaro. 
Ei ambulante, etc, 

Stella ducente przvia 

Ad pueri eunabula, 


* Hujusmodi, ut appel'ant, tropos plures dictavit 


sanctius Tutelo, quos ubique sequuutur gravissimae 








Ubi lactat puerpera 

Ipsum qui regit szecula. 
Leva, etc., venerwni tibi. 

Ut fidei per gratiam 

Provehantar ad gloriam. 

Filii tui de longe, etc. 

Supremi Regis gratia, 

Qui przeonum instantia 

Ex quadro mundi latere 

Intra sinum Ecclesie 

Multos in fide colligit, 

E! coli cives efücit. 

Tunc videbis, etc., omnes de Saba venient. 
Cum myrrha imputribili 
"Ad sepulcrum Domini, 


B Cum Deus et rex gloriz 


Adoratur in liomine. 
Tropus de Nativitate, 


Laudemus omnes Dominum, 
Qvi Virginis per uterum 
Parvus ia mundum venerat 
Mundum regens quem fecerat. 


Alius de sancto Joanne evangelista, 


Dilectus iste Domini 
Joannes est apostolus, 
Scriptis cujus et monitis 
Pollet decus Ecclesise. 


Alius de Epiphania Domini. 


Forma speciosissimus, 
Manuque potentissimus, 
Es Davidis origine 
Natus Maria virgine *. 


autiphonze.. Utrum vero etiam hos fecerit, mihi in- 
compertum, sed valde credibile est. MgTzL. 





NOTA CANISII. 


Quia hos, ut appellant, tropos, Jodocus Metzlerus 
putat a sancto Tutelone conscriptos, volui, ut sciatur 
quis Tutelo sit, subjungere qux? Meizlerus habet lib. 
de illustr. Viris sancti Galli. Be»tus Tutelo (qui olim 
vulgo sancti GuTLI), magnorum et nobilium paren- 
tüm filius, monachum in sancto Gallo professus, 
pi tor, poeta, orator, musicus et egregius &voy)u xoc, 
in utraque lingua potens, promptus natura, serio et 
joco festivus, voce clarus, exlatura elegans. Pingebat 
aliquando in Metensium urbe imaginem D. Virginis, 
el ecce duo angeli ad ipsum in habitu peregrinorum 
sccedentes eleemosynam petunt, qua accepta ad 

geindam clericum sese eonvertunt, et aiunt ilii : 
ina illa, quz illi radios ita ad manum dat, nun- 
quid illius soror est? Stupens clericus (quia ibi con- 
sistens nibil simile viderat) appropinquat, et quod 
antea latuit, etiam illi fit phlam. Unde se cohibere 
bon valens, ait illi : Benedictus tu, Dumine pater, qui 
tali magistra uteris ad opera? Qui cum ipsos quid 
dicerent nescire assereret, vehementer in illos in- 
veclus, ne cui tale quid dicerent intermiuatus est. 


Statim. peregrini transeuntes disperuerunt. In. cra- 
stinum autem cum gloriam talem de $e plures audi- 
ret dictitare, occulte sese subtrahens, cessit e medio, 
neque jam ultra in urbe illa operari volebat. Iu pla- 
nitie autem ipsa aurea eum reliquisset cireulum va- 
cuum, nescio eujus arte tales czlati sunt apices : 


Hoc panthema pia cxlarerat ipsa Maria. 


Et imaginem quidem quasi sedentem cunctis aspi- 
cientibus mire venerandam tanquam vivam reliquit. 
In reditu autem ad monasterium (dicebsnt Patres) 
cum signum ad missam daretur, in villa quadam pei 
iuvocationem sancti Galli daemonium euin ejecisse er 
quodam in templo illo tunc debacchante. Erat in pu. 
blico laetus, in angulis lacrvmosus, in ehoro strenuus, 
honoris Dei zelator mirus. Et cum egregie doctus 
esset, edidit non pauca ingenii et devotionis suz? mo- 
numenta, ex quibus sunt multi tropi et melodia, qua- 
rum etiam in sancta missa usus est. Cujus universa 
dictata singolaris et agnoscibilis melodie sunt, quia 
per psalterium, $eu per rotam (extus habei roi- 


55 APPENDIX AD $. GALLI SCRIPTA. b6 
iham); qua potentior ipse erat, neumatg inventa A sancti Tutelonis vocatur) ad dexirum altaris cornu, 


dulciora sunt, ut apparet in. Hodie can'andus est et 
Omnium virtutum gemmis, quos quidein tropos Carolo 
regi ad offerendum, quem ipse rex fecerat, obtul.t 
canendos. Qui 1ex etam, Viri Galilei cum dictasset, 
Tuteloni versus addere injuuxit, ut aiunt : Quoniam 
Dominus Jesus cum esset, Ümnipoteus genitor, fona, 
et origo, cum sequentibus, etc., hos enim solos .li- 
buit adferre, ut, 5i inusicus eis, quam di-psr ejus ie- 
lodia sit videas. Murtuus est opinione omniuut san- 
etus, et sepultus in monasteria in sacello sancte 
C.tbariuz (quod sieut et ceemeterium illi contiguum 


lioe epitaphio : 
Virgnis almiflez pictor egregius Tuielo 
Excelleus meritis et pietate joteus. 
Nemo tristis abit, qui te colit et veneratur, 
Fers cunctis placidam quippe salutis vpem. 

Floruit tempore sancti Noikeri, sub Bernardo 
abbate, circa an. 883. De eo Eckerlardus in libris 
Casuum et Benedictionum, et Codex ante pccc auuos 
scriptus, Bruscbius, etc. H:ec Metzlerus, qui diligen- 
lissime ex antiquis monuieutis collegit. 





Versus in Nativitate Domini canendi in processionibus *. 
Salve mir.ficum semper Deus in Patre Verbum, 
Mirilico partu j:un caro carne satum. 
Venisti mundo nova gaudia condere moesto, 
Et tibi devotis paudere te famulis. 
Pe:sultent nostrae tibi, virgo Maria, camcn, 
Qui rutilas tantis congrua mysteriis. 
Sed qua condignas tibi lingua rependere laudes 
Przevalet, extollens nomen ad astra tuum ? 
Quem non immensi ca, iat teres orbita mundi 
lu tua se clausit viscera factus liomo. 
Colum curvavit, sula fecit, et 2 quora fudit, 
Princi[ii princeps, ouue quod est faciens. 
Excre:ceus lapis, absque manu de monte revulsus, 
Mole sui mundum obtinuit stupidum ; 
Se per cum Patre cui virtus et gloria, sorsque, 
Aquiparet regnum, splendor, honor, solium. 
In Epiphania. 
Salve miirificum semper Deus in Patre Verbum, 
Mirilico partu jam caro carne satum. 
Hoc fecundata, et covlesti ez rore rigata 
Fi.rueras, Virgo tu benedicta Deo, 
Natum lactasti, gremioque fovendo locasti, 
Qui tuus est Auctor, Filius et Dominus. 
lugratus noxa tinor oanis abesto veternae. 
Jam novitas reguat, totus et orbis ovat. 
En Jesse virgam decorat bene flo-culus. illain, 
Vatis ut exorsa prazcinuere eacra., 
Escrescens lapis, absque manu de moute revulsus 
Mole sui iunduim obtinuit stupidum. 
Eu nunc implevit quod ea per enigmata clausit, 
Paudit et obscura gratia luce nova. 
Testatur (idis gregis angelus ipse magistris, 
Ejus in exortu luce micans rutilus. 
Hoc festum tanti canit hac pia vota diei, 
Stella recens clamat, aucta dies jubilat. 
Seinper cum Patre cui virtus, etc. , ut supra. 
In festivitate sancti Othmari, 
Versus ad. processionem. 
Festum sacratum psallimus, 
Cliristo canentes laudibus, 
Qui dat coronaui testibus, 
Nobis det indulgentiam. 
Otlbimarus abbas vocibus 
Oraudus est concordibus, 
Quem Factor ipse ceelitus 
Donavit hic virtutibus. —— 
lluuc esse patrem patri: 


Lztetur omnis Suevia, 

His natus, hos nunc confuvet, 
Placando Christum  plebibus. 
flic dona sancti Spiritus, 

Accepit annis parvulus, 
lpsum Datorem mur.eruimn 
Spargens in oras exteras. 

Omnes gradus hie presbyter 
Orant beatis moribus, 

Patri preces coelestium 
Votis litando muneruu., 

Coinuunis Lic vitas sator 
Seu maguus exstat conditur, 
Pralatus abbas incolis 
Hujus loci pr:zenobilis. 

Fit pauper liic pro paupere, 
Cunctos egentes confovens, 
Dum quod dat eis parvulis, 
Cliristum respeetat fratribus. 

Nunc gaudet in regao Dei 
Funcius corona praemii, 
Quam Christus illi reddidit, 
Pro quo labores sustulit, 

Gallo Patri laudabili 
Otlimarus abbas jungitur, 
Itum locum qui jugiter 
Tutentur, et nos supplices. 

Virtute semet vivere 
Demonstrat hic credeutibus, 
Certum fide quod quazriimus, 
Praebet Pater sanctissimus. 

Effunde voces, plebs Dei, 
Commissa delle noxia, 

ASlat rogator gratio, 
Reddens :quum quod suscipit. 

Absolve, clementissime, 
Nexu ligatos criminis, 

Delens malum quod respuis, 
Addens bonum quod respicis, 
Laus sempiterno sit Patri 

Nec non perenni Filio, 
Sanctoque sit Spirainini, 
Per sceculoruin szecula. 


| [n. susceptione principis. 
Salve, festa dies, laudabilis, atque beata, 


Qua Deus in servum vidit ab arce suum, 
Ecce redit princeps laudandus carmine nostro, 


* [Jabentur, sicut et tres sequentes hymui in vetustissimo Ms. ebore, argento, gemmis auro olim vestita, 


91 EPIGRAMMATA SEU IIYMNI SACRI ANTIQ. PATRUM MON. S. GALLI. 53 


Gaudia siot, populo quod redit ille suo. 
Vire diu, princeps, post plurima pr:elia victor, 
Undique deficiunt qui tua damna petunt. 
Virtutum meritis tua vita refulget honesta, 
llinc ve laude frui fecit in orbe Deus. 
lufula sincerum nunc ornet splendida vultum, 
Oinnipoteus tibi laus detur ab inde Deus. 
luvidia magna correptus pr:esul iniquus 
Invidet, atque gemit quod Deus ista facit. 
Nequiter intendeus te vincere vincitur il'e, 
Concidit in foveam cujus et auctor erat. 
Defeusus ineritis, tn bonore wanens, bone pr.nceps, 
Digne susciperis ; psallimus inde iibi : 
Nos tuus adveutus condigne psallere cogit, 
Sit tibi pax requies, sit benedicta dies. 
D. P. N. Notkeri Balbuli hymnus de omnibus san- 
ctis cantari solitus. 


Oinnes superni ordines, 
Quibus dicatur bic dies, 

MI e milleni imillies, 
Vestros audite supplices. 

Priinuim iitutes igneze 
Mox repletze scientie 
Esin juvate nos prece 
Sessiones Doiminicz. 

Duin nos celestes Domini, 
Et principes praevalidi, 
l'otentiaque przediti 
Estote nobis placidi. 

Hiuc ditati virtutibus, 
Vosque tremendi nutibus 
Ei fu!gurosi vultibus, 
Christi favete plebibus. 

Ümnes quos Dei gratia 
Ab liac exemit patria, 

Bona donate coelestia, 
Nostra laxate. crimina. 

Tu pater adsis Abrabam, 
Claram regeus prosapiam, 
Cum ipsis necessariam : 

. Nobis precando veuiam. 

Tandem David bymnidicis 
Hinc inde stipatus choris, 
Pulcher coronis regiis, 
Cunctis succurre miseris. 

Sacer adesto flagitans 
Cetus futura praedicans, 
Nobis Christum concilians, 
In coelo jam tripudians. 

Omnes, dum carnem induit, 
Quos Christus praesens docuit, 
Quosque absentes imbuit 
Erigite, qui corruit. 

Nostros, supreme claviger 
Et novze pacis legifer, 
Omnisque Christi crucifer, 
Actus mundate pariter. 


Nuuc onitie sacerdotium, 
Primus ordo pontificum, 
Clerum duceudo subditum, 
Fletum tergite supplicum. 
Nunc posce nobis, Genitrix 
Omnisque carnis domitrix, 
Ut cesset culpa perditrix, 
Et plebs salvatur. debitrix. 
Istud concede, Trinitas, 
Et indivisa unitas, 
Domus regens pacificas 
AEtates per. interiminas. 
Amen. 
Sequentis lamentationis prosam fecit sanctus Not- 
kerus, cum in Martinsdobel pons in loco praecipiti et 


B periculosissimo xdificaretur. Quis autein versus ad- 


jecerit, nescio. Descripsi ex vetustissimo Codice, 
ubi cum modernis etiam notis est : 

« Media vita in inorte sumus, queni qua'rimus adju- 
torem, uisi te, Domine, qui pro peccalis nostris ju- 
ste irasceris.» 

Ach. 

llomo perpende fragilis, 
Mortalis, el iustabilis, 
Quod vitare non poteris 
Mortem, quocunque ieris. 
Aufert te, s: pissime, 
Dum vivis libentissime. 

Sancte Deus. 
Va. 

Calamitas inedi, 
Vermis freinit invidi, 
Dum audit flentem animam 
Mortalis essem utinam ! 
Nec Cliristi fortis gladius, 
Transiret, et non alius, 

Sancte fortis. 
lleu. 

Nil valet nobilitas, 
Neque sedis sublimitas, 
Nil generis potentia, 

Nil rerum affluentia, 
Plus pura conscientia 
Valet mundi scientia. 


D Sancte et misericors Salvator, amara: morti ne tra- 


das nos. 


Ejusdem sancti Notkeri ad Ruodbertum ^ episcopum 
Met, hymni v, de vita et miraculis proto-martyris 
Stephani. 


Hymnus. primus de passione sancti Steplia nie 


Primus ex septem niveis columuis, 
A Petro electus Stephanus beato, 
Voce, vel signis, medicans inisellis, 
Claret in orbe. 
Qui, brevi verbo replicans priora, 
Persecutores docuit piorum 
Esse Judaeos, probitate cas$0s, 
Felleque plenos. 


* |pse Notkerus, in Vita saucti Galli refert hosce versus ad l'uopertum episcopum Metensein ecripsisee. 


59 APPENDIX AD 8. GALLI SCRIPTA. ; 60 


Nec novum quid, quod Bominum furore 


impio d. peenaro crucis impulerunt, 
Cum pro; hetas. vel patriarchas ante 
Sxpe necarent. 

llisce prasdictis, licet angelorum 
llle fugeret facie decorus, 

Ceu profanum moenibus urbis alte 
Ejiciehant. 

Saulis et cur induvia calentes, 
Ne piger forsan furor impeditus 
Tardius sanctum lacerare posset, 

Deposuerunut. . 

Tum volant crebri lapides per auras, 
]nstar ingentis pluviw, vel imbris, 
Vinea tandem sterili negandi 

Atque nociva. 

Sed tamen sanctus pietate plenus, 
Persecutori veniam precatur, 

Atque pro crudis lapidum pruinis 
Pronus adorat. 

[luic ad exemplum Deus ipse magnum 
Pr:estitit sese conspiciendum omni 
S:eculo, quod profuerit caput ceu 

Martyriorum. 

Nam quis audebit dubitare sese 
Quod Deus servet pius in futurum? 
Quando in przsenti Stepbano vivendum 

Prebhuit ipse. 

Ut fides jam conspicue vireret, 
Visihus nostris propiaute caelo, 

Vel Patri summi reuitente N.to 
JEthere aperto. 

Spiritu vel se manifeste in ipso 
Esse prodente Stephano benigno, 
Talibus signis, pid Trinitatis 

Queis bona fulgent. 


Ilymnus secundus. de. Revelatione ^ corporis sancti 


Stephani. 


Cum sanctus Stephanus necis petrin:e 


Multatus misera jacere sorte 
Compertus fuerit Gamalibeli, 
Compassus bonus ille non nocenti 
Poscit Christicolas, pia rapina, 
Corpus tollere dentibus leonum : 
Vectum navicula quod ipse suiit, 
Condituimque $uo locat sepulcro. 

E! planctu nimio sequente curat. 
Ac post mortuus, applicatur illi, 
Kt, post tempora valde multa, sese 
l'andit presbytero, docetque clausa. 
J»anni studet ille puatiare 

Sancto pontifici, simulque sumptum 


Thesaurum Stephani, Salem ferebant. 


Et tunc arida vel siti perusta 5, 
Accepit pluvias diu negatas 


* De hac revelatione vide sanclum Augustinum, 
t. VH Editionis Benedictinorum ; ibi epistola Avi 
et narratio Luciani, quam in listorie Judaicie l. vi 


Tellus, germinibus soli creandis. 
Hoc testem decuit bonore tolli, 
lmbrem qui lapidum ferebat ultro, 
Orans impia ne tanus periret. 


Iliymnus tertius de miraculis ipsius in. Africa ostensis. 


Ut revelatus Stephanus micabat, 
Q5s3 sunt eju« celeri meatu 
Africanorum steriles per agros 

Sparsa serendo. 

Flore de quorun mulier medelam, 
Dante prsejecto, meruit, patrono, 
Quos tenebratis oeulis propinquaus 

Vidit aperie. 

Messe de quorum medicina dulcis 
Devehenti pontifici fidelis 
Venit, ut nec fistula parva morbo 

Jam superesset. 

Calculi morbus nimius, vetusque, 
Quo laborans Eucherius periret, 
Temperamento Stepliani salubri 

Est superatus. 

Mortis et saevum Stephanus periclum, 
Veste signata ac citius remissa, 

Sic repressit, presbyter ut salutis 
Munera ferret. 

Martialie to, Stephani gemella 
Sospitans cura, Dominum potentem 
Mortis et vitz celebrare Christam 

Sxpe solebas. 

Stephanus quondam podagram retnovit 
Colitus latis precibus benignis, 
Vel revelato medicantis usu 

Blandus iatri. 

Cum puer, &ueto pueris joca»di 
More, inter boves tereret terendus ; 
Stephano, exstinctus, medicanmte.. .... 

Est revocatus. 

Nonna desperans reditum de arcta 
Fauce mortis, mox tunicam beato 
Stephano misit, moritur, reducta 

Qua reviviscit. 

Bassus et Natam simili medela 
Mortuam vitz. revoeavit, horis 
S'eylianum multis lacrymis misertuin 

Mollificando. 
Filius parvus, patris omne charum, 
Spiritus jam jam vacuus calore, 
Stephani tactus oleo rev:xit, 

Morte remota. 

llxc Eleusinus Stephanum patrare 
Audiens, natum exanimem ferebat, 
Martyrum Christi manibus medesdum, 

Estque ita factum. 

ZEmulans Petronia quem misella 

Steplianum pernix medicum reqoirit, 


subjecimus ex1mini. Basu. 
, ? Male omnino; nam circa Decembris finem cen- 
tigit illa revelatio, si vera fuit. SAsx. 


51 


Faseino spreto, celerique gaudet 
Munere sancti. 
Paulus autem, Palladia sorore 
Se per orbem comitante latum, 
Stephani nutu caruit tremore, 
Ac soror ipsa. : 
Ilz2c mibi doctor retulit peritus, 
Nomen Augusti merito retentans, 
Quz tibi, praesul venerande Ruodbreckt, 
Pango tenenda. 


Hymnus quartus. de miraculis ejusdem in Cismorinis 
partibus. 


Ordinis sacri Stephanus honorc 
Partibus pollens Ásix calentis 
Finibus tandem occiduis rosarum 

Sparsit odores. 

Quos volens plantare beatus ille 
Verna Martini, vigilans in omni, 

De sera accepit sine clave, clausit 
Et sine elave. 

Qui precabatur vcuism imperitis 
lpse proterrum Stephanus repressit, 
Innocentes eripiens, reumque 

Fune retentans. 

In mari navis propior periclis, 
Per manum sancti Stephani retracta, 
Aut canes Scylla, aut rabiem Charybdis 

Salva refugit. 

Est Domus Mettis Stephani cruore 
Sacra, quz tantum superesse diris 
Posset Hunnorum gladiis, rogisque, 

Sanguine tuta. 

Qua ducis natam, medicante Gallo 
Liberatam d: monio furentem, 
legis abstrasit thalamis, auore 

: integritatis. 

Fontis Hispani, Stephano patrante, 
Munus szieraum memorare dignum 
Qui lavandis profluit, atque lotis 

Conditur alte ; 
Sed cum boc baptisterium caballis 
Improbus quidam stabulum pararet, 
Febre correptus, Domiuumm prsibat 
Ad Phlegethonta , 

Hoc loco, cultrum socio retraxit 
linpudens quidam, vacua sed urna 
Mente przcepta, Stephano jubente, 

Reddidit ipsum. 


AEger et * balbus, vitiisque plenus, 
Ore polluto Stephani triumphos 
Notker indignus cecini, voleute 

Prasule sancto, 

Flore Ruodbertus juvenale qui nunc 
Cor senum gestans, senium beatus, 
Ac piis plenus meritis, videre 

Promereatur. 

Pacis optata potiens quiete, 

Hostis et diros superans mucrones, 


* Hine patet cur dictus sit Moikerus Balbulus, 


EPIGRAMMATA SEU HYMNI SACRI ANTIQ. PATRUM MON. S. GALLI. 


A 


Quem fures misit Boreas fugandum 
Vel perimendum. 
Ut Triuitatis benelieta virtus 
/Edibus cunctis, domibusque cunctis 
Per preces megni Stephani, canaiur 
Tempore longo. 
Amen. 
Si mihi non vultis, ocolis vel credite vestris. 
Vos saltem binas piscis mihi mittite spinas. 


Hos deos versus Notkerus Batbulus fratribus Au- 
giensibus misit cum fungo quem moruch vocant, in 
angulo spud sanctum Gallum fratrum pyralis in 
hieme nasei aliquot annis solito loco suo. Nam eum 
ipsi assererent, in Alaspach, piscem quem alandt 


p vocant, xij palmorum apprehensum , loco nomen 


dedisse, ipse incredibilia narrantibus, etiam de san- 
cti Galli loco se mira esse dicturum respoudit, et 
supra dicti nominis fuugum in Januario ibi natum 
se vidisse subjunxit, idque ipsum illico quasi falso 
locutum pari voce dicentes, derisui liabebant ; sed 
ipse, ut dixi , sequenti anno itidem ibi fungo nato, 
dicta factis compeusavit, fungum mittens, et scri- 
bens hoc distichon. Causa tamen erat fungi in an- 
gulo iilo pyralis nasci soliti, quod aqueductus eum- 
dem angulum prseterfluens rigavit, et calor pyralis 
non nimius, sed caumate aqux mistus, illum attigit, 
et fotu tali parere przecoquam terram fecit , et fun- 
gos quidem primitus, mox etiam et gramina qurdam 
virentia, stiríis et glacie foris sub divo rigentibus, 


C vspor idem produxit. 


|Hic Canisius habet carmen ad Fedolium quod dedimus 
n * Colunibani carmina, ubi videris tom. LXXX, 
eol. 291. 


Fragmentum Carminis sancti Notkeri de psalmodia. 


Si quod voce sonat, fido mens pectore promat, 

Nec clamor Domini tantum sublimis ad aures, 
Quantum vox humilis placido de corde propinquat. 
Memoriale Reverendissimi D. Bernardi abbatis Se- 


cundi, quod dedit cuidam fratri monacho, cam eum 
ad Academiam litlerarum causa mitueret. 


4. Studium pietatis sit tibi in primis commenu- 
datum. 

2. Cognitionem Domini Creatoris, Redemp:oris 
ac Servatoris tui ferventissimo animi desiderio ap- 
petas; adque eam pervenire, quantum fleri potest, 
contendas. 

5. Te ipsum, atque defectus tuos, et malas con- 
suetudines, diligenter inspicias, et cogmoscas, emcu- 
dareque omni conatu studeas. 

4. Habitum virtutis fac acquiras. - 

5. Diflicultates occurrentes viriliter vincas. 

6. In bonas litteras sedulo incumbas. 

7. À nimio vino, tanquam 3 veneno, abstineas. 

8. Vocationem ac professionem uam sepius in 
auimum tuum revoces. 

9. Verum amorem monastica discipline imbibos, 
Statumque tuum fac optime coguoscas. 


65 APPENDIX AD 8. GALLI SCRIPTA. — 64 


10. Omni obedientia p.tribus ac inagistris tibi A 


propositis te subjicias. 
41. Inobedieutium ac. irreligiesorum consuetudi- 
n m devites. 


19. Tempus bene eoloces, ac cum fenore re- 
deas. 
Ora pro me. 
F. Bernardus abbas sancti. Galli. 


—— UE ——————— ÁREA ARR tA 


TABULA INSIGNIORUM MANSIONUM MONASTERII S. GALLI. 


Exstat iu bib'iothbeca sancti Galli tabula quxdam 
seu (ut vocant) mappa sane perquam velusta et 
ampla ex pergameno ad Gozpertum abbatem, in 
qua etiam !otum nmionasterium secundum omnes 
etiam abjectissimas officinas descriptum est (ut 
quidem cgo colligo ex eo quod ibi appellat auclor 
Gozbertum filium) ab episcopo aliquo, qui fuerit 
vel inonaclius, val studiosus, vel certe alias demum 


Üratorium | sancti Petri. 

Ific Petrus Ecclesiae pastor sortitur honorei. 

Disticha vit. columnarum qwe sunt in externa 
parte summi templi, quod habet in longum pe- 
des cc, in latum autem xt, quoad interiorem sui 
partem. 
Bissenos metire pedes interque columnas, 

Ordine quas isto coastituisse decet. 


Baptisterium. 
Ecce renascentes susceptat Christus alumnos. 
Al:are sancti Salvatoris. Ad crucem. 
Crux, via, vita, salus, miserique redemptio mundi. 
Analogium Evangelii. 
llic evangelicz recitatur lectio pacis. 


Super. eryptam. sancti Columbani, altare sanctorum 

bed et Galli, in quo est sarcophagus sancti 
alli. 

Sancta super Cryptam sanctorum structa. nitebunt. 


ÀÁ tergo altaris. 
lic Pauli dignos magni celebramus honores. 
. Extra templum, ad Orientem. 
llic sed domatibus paradisi plana parantur. 
Ád QOccidentem. 
lic paradisi acum sed tecto sternito campuin. 
In eodem campo disticha vi columnarum. 
Has in'erque pedes denos moderare columnas. 
Murus. 
llic muro tectum impositum patet, atque columnis. 
Porta in muro. 
Adveniens aditum populus hic cunctus babebit. 
Via ad portam. 
Ownibus ad sacrum turbis patet hzec via templum, 
Quo sua vota ferant. Unde hilares redeant, 
Ad Australem vie plagam, ovile. 
liic caulas ovium caute dispone tuarum. 
| Cubile famulorum. 
llic requiem inveniat fsmulantum turba viciss'm. 
Stabulum caprarum. 
Ista domus cunetas nutrit, servatque capellas. 
: Stabulum. summ. 
Iste sues locus enutrit, custodit adultas 
Stabulum armentorum. 
Hic armenta tibi lac fetus atque ministrant. 


.* lunuit dormitorium subtus labens calefactoria 
ejusdem domus. Cax. 


monachis et monasterio familiaris, Eam tsbulam iu- 
dex quidam centenarius nominat sa:scii. Martini mo- 
nasterii, ex eo, ut arbitror, quod »liquid in tergo 
ipsius est de Vita sancti Martini, sed ut er titulis 
et situ manifestum est, non est, nsi sancti Galli 
monasterii, prout fuit Gozberti temporibus m-^naste- 
rium. Epigraphen insigniorum mausionum sic auctor 
carminice dicit. CAN. 


Domus equaritia. 
Hic fetas servabis equas, tenerosque caballos. 
ll:c omnia cis viam versus Orieuteim inagis. 
lbidem ypor:a famulorum ad templum. 
Tota monasterio famulantum hic turba subintrat. 
Stabulum boum et equorum. 
lta bubus couservandis domus atque caballi«, 
Il ospitium peregrinorum et pauperum. 
Hic peregrinorum lzetatur turba recepta. 
Alibi, 
Hic babeat fratrum semper &ua vota minisier. 
Porticus ante ecclesiam. 
Híe pia consilium pertractet turba salubre. 
Porticus ^ ante domum stet hzec fornace calentem. 
ll:zc domui adsistit cunctis qua porgitur esca. 


C iluic porticui potus quoque cella cohzret. 


' Officine variorum artificum ad meridiem. 
Il:c sub se teneat fratrum qui tegmina curat, 


Jbidem horreum. 


Frugibus hic instat cuncti3 labor excutiendis. 

Itein adhuc ad Orientem magis. | 
Cometerium fratrum, cujus in meditullio crux. 

luter ligna soli baec semper sanctissima crux est, 
ln qua perpetuz poma salutis olent. 

llanc circum lateant defuucta cadavera fratrum, 
Qua radiante iterum regna Poli accipiant, : 

Paulo exterius, hortus. 


Ilic plantata olerum pulchre nascentia verna, 


D'Pullorum hic cura, et perpes nutritio coustat. 


Anserum locus. 
Anseribus locus hic pariter manet aptus aleudis. 
Ad ortentem templi. Domus novitiorum, 
loc claustro oblati pulsantibus associantur. 
Ibidem versus meridiem, infirmarium *. 
Fratiibus infirmis pariter locus iste paratur. 


Est etiam aliud infirmarium pro vulde cgrotis , alibi , . 
ad levam templi seu Aquilonem. 


S:pius in gyrum ductis sie cingitur aula. 


lbi est bibliotheca, Mansio abbatis, eic., cchola cum 
horto suo. 


llec quoque septa premunt discentis vota juveutw. 


b Aliis valetudinarium ; Scriver. nit. ms. iu Cas. 


65 EPIGRAMMATA SEU HYMNI SACRI ANTIQ. PATRUM MON. S. GALLI. 69 
lbidem, sed magis ad templum, est susceptio [ratrum A Ut vitiosa seces deposco, placentia firmes. 


supervenientium ; magis ad occidentem est hospitium 
aliud, 


liec domus hospitibus parta e-t quoque suscipiendis, 


lhidem ad ipsum templum est ingressus hospitum. et 
juventutis. 


Exiet hic hospes, vel templi tecta subihit, 
Discentis scholz? pulchra juventa simul. 


Grimaldo abbati , inquit Jodocus Meizlerus, pri-- 


mim exstructa abbatia est, quz? jam dieitur die Pfalz. 
Fam scribit Eckerhardus et alii elegantissimis tunc 
fuisse picturis ornatam , quas quidein picturas fece- 
ront divitis Augix monachi fratres nostri, et a no- 
strs S. Galli Patribus hi qui sequuntur versus dictati, 
e infra picturas illas scripti sunt. Qui dum jam cum 
ijs pielura inciperent ob antiquitatem suam aboleri 
à Patribus nostris Notkero physico, et aliis descripti, 
suisque ipsorum libris commendati suot (Ilec Meiz- 
lerug). 

In pariete. 
Splendida marmoreis ornata est aula columnis : 
kn Grimwaldus ovans alto fundawine strux t, 
Ürmavit, coluit , Ludovici principis alini 
Temporibus, multis lztus feliciter annis. 


In alio pariete. 

Aula palatinis perfecta est ista magistris, 

Insula pietores tramiserat Augia claros. 

Templum sancti Üthmari pingi fecit Harmotus abbas, 
aique in. pariete uno. pingebatur Sapientia , cum hoc 
Patrum elogio. 

Ü generosa pareus, cunctis gratissima doctis, 

0 tecus imperii, rectrix dignissima muudi, 

Seleque splendidior, fulvo pretiosior auro, 

Quom. przelara nites t9to, Sapientia, mun 10. 

Aspice quam. pulehro decorata est ordine mater 

Niiarum, clare dives Sapientia fulgens. 

In pariete altero septem sapientes. 

Continet hic paries veterum monumeuta sophorum , 

Caro qni totum docuerunt tramite muudum. 

In olia porte turba beatorum Deo assisientium., 

Agmina sanctorum laudantia voce serena 

Aute thronum Domini sistunt per szecula cuncta. 

In pariete super ostium. 

llic Dens est przesens puro posceutibus ore, 

Dans miseris veniam, contritis corde medelain. 
Strabi Galli monachi Fuld., discipuli fiabani, dedica- 
loria hortuli sui, ad Grimaldum abbatem. 

llzc tibi servitii munuscula vilia parvi 

Strabo tuus, Grimalde Pater do- tissime, servus, 

l'ectore devoto, nullius ponderis offert. 

Ut cum conseptu viridis consederis horti, 

Subter opacatas frondenti germine malos, 

Persieus imparibus crines ubi dividit umbris, 

Dum tibi cana legunt tenera lanngine mala 

Lndentes pueri, schola Iztabunda tnorum, 

Atque volis ingentia mala capacibus indunt, 

Grandia conantes includere corpora palmis, 

Qo moneare habeas nostri, Pater alme, laboris, 

Dum relegis, qu:e dedo volens, interque legendum, 


Te Deus seterna faciat virtute virentem 
Immarcescibilis palmam contingere vitz, 
Hoc Pater, hoc Natus, hoc Spiritus aunuat almus. 


Ymmoni fratri, postea. abbati, Eckerhardus ; de le3e 
dictamen ornandi. 


Dictamen verbis assuesce polire superbis, 

Qu:e sibi cognata, pare fonteque sint generata 
Pro biuis geminos, pro pulchris pone Serenos, 
Pro pulchris lz0s, pro latis corde quietos. 

Pro justo, gemmam ; pro nobile, sit tibi stemma, 
Da v:ti gemmas, botros tibi dicito mammas. 
Fructus da segeti : portum simulato quieti , 

Rem gio alarum volucris secat aera suarum. 


B Qvi pulcher visus locus, effice sit paradisus. 


Delieiis plenus locus appelletur amcenus. 

Sic etiam prata, silvze, pomeria, strata, 

Hortes ei hic rivo propior, fonti quoque vivo. 
Verbaque cognata sociabis et ante locata, 
Theutonicos mores caveas, nova nullaque pouas. 
Donati puras semper memorare figuras, 

Rem pulchrain non semper dic speciosam. 

Sit sale couditum, quidquid dicendo cupitum. 
Florida vernahunt; fabri et arte polita micabunt. 
Pulchra quidem mulier formosa sit, et speciosa. 
Aurum sit purum, sit inundum, sit rubicunduw. 
llis quoque Germana tamen haud poterunt fore vana, 
Quzereuti verb florum splzndore superba, 

Si teneant puram, nou d«generemque figuram. 


C Sit cibus et potus noster saturatio totus, 


Simplex est prorsus, sed currit commode versus. 
Sit fomes vite cibus hic, nectarque cupit e, 

Iste figuratus faeundior et mage gratus. 
Simplicitas pura, generosior ergo figura. 

Neutra spernenda propriisque locis retineuda. 
Arte loqui imbutos imitare sapore locutos. 

Ore di-ertorum rape tu quodcunque decoruin. 


ltem alias eidem aliqua. 


Cur geniinum fratris , valeas , flos eplendide matris, 
Tecum in floretis liceat mihi ludere l:ctis, 

Qu:e eruce reclusus vernans fundit paradi us, 
Sidera per meritum cor, Elysioque petituin. 

Te spes atque fides solident, qu:ze major et his est. 
Si tibi per trinum sit pax, sit vita per unum, 

Cum quo ridebis, specie sed quando videbis 

Ipsum perfecte, trahe me tecum,. prece macte, 
Quem nimis optamus, facie simul ut videamus. 


In no!am capit«li versus antiqui. 
p g 


Preceptor fratres lioc signo convocat omues, 
Exem,lo Domini cum lavat unda pedes. 
Nec non consilium constat si forte gereudum, 

Hoc moniti signo conveniunt subito. 
Laudibus et noctis interdum rite peractis, 
C«plainus somnum, si dederit sonitum. 
Cee. erit 4t radiis Pheebus conspergere lucem, 
lloc resonante sopor ocius omn:s abit. 


81 APPENDIX AD 6. GALLI SCBIPTA. 
In Codice Vite. sancterum Galli, Oth. e Wib., quem A 


H erimannus (ut autumo) abbas, vel per se, vel per 
alium, mulio cum auro paravit, habentur hi versus. 

Servum, Galle, tuum libri decus hoe Herimannum 

Divite cum voto tibi perfecisse memento. 

In calce Codicis, sed alia manu sunt sequentes. 

Galle, tuos famulos magna pietate reserva. 

Turpia verba loqui dominabus, turpia clero, 

In laico signum perditionis erit. 

Dat probitas speciem, sed non species probitatem, 
Qui probitate caret, nil sibi (orma valet. 

Omnia naturz prspostera legibus ibunt, 

Floribus et linguis quod t3m mirabile signum. 

In Thesa ro Ecclesie sunt duo cornua ez ebore mire 
magnitudinis, olim argento, gemmis, et auro deco- 
rala. Ex quibus wni hi versiculi sunl ineisi. 

Munus * Burchardi Patris hoc servetur honori. 

Auferat hoc ullus, huic non sit portio Gallus. 


Et alteri. 
Nortbertus donum dedit hoc tibi, Galle, decorum, 
liuic ob mercedem, paradisum da fore sedem. 


In quodam vetustissimo opere biblico, quod pin- 
xerat Marcellus monachus, et Gisalbertus subdiaco- 
nus, est sermo ad clericos, proverbia, etc., heroico 
versu, eujus tamen sint, nescio. In eodem bibliorum 
armario habes itidem heroico versu varios variorum 
b.bliorum partium inscriptione llartmuti abbatis. [n 
antiquissimo item codlce , ubi pictus est Harekerus , 
supersunt bi versiculi : 

Avuferat bunc librum nullas hinc omne per zvum 

Cum Gallo partem quisquis habere cupit. 

Et infra : 
Istic perdurans liber hie consistat in evum, 

Pri:mia patranti sint uL in arce poli. 

Olim in quodam clinodio templi hi erant versus : 
Teruus hzc &yig Salomon dat dona Marise, 
Ei 
Tertius hxc almo Salomon dat munera Gallo. 
Cui subjunzit ex Patribus quidam : 
Tantis pro donis sit pax anima Salomonis. 


lex Carolus per eumdem Salomonem capsam aliam 
reliquiarum misil, cui irscripti erant iati : 


Eu crucis atque piz: cum sanctis capsa Mariz, 
ll2nc Carolus summam delegit habere capellam. 


* Burchardus, cognomine Ingenitus, quod ex utero 
mairis excisus, et arvinse porci, ubi incutesceret, in- 
clusus, fllius Ulrici comitis de Linagois, Buochorn, 
et Monte forti, Wendelgardas comitisse de Buochorn, 
Henrici À cupis ex sorore tledwige pronepos, anno 
95), creatur abbas sancti Galli. Imperatori Ottoni Ma- 
gno ita charus fnit , ut emn filium appellaret. Scri- 
psit Ottoni epistolam pro confirmando Notkero, quein 
propter disciplinze severitatem , piperis granum vo- 
cabant, in hzc verba : Summe post Deum Majestatis 
dominis meis, Burchard abbas semivivus, annis meis et 
senio finem mihi vite in januis habentibus; ne pastos 
oves, pat r. filios improvisos relinquam, domini mei, 
privilegium grati vestre me sellicitavit. Misi itaque 
vobis, fiduciam vestri habens, dilectum meum, mihi ad- 
huc vivo sufficiendum, a viris virtutum optimis moribus 
assuefactum , sancto Gallo, ut confido, vobisque placi- 
(arum. Misi autem vobis et testes meos ter tres idoneos. 


[n opus quoddam sancti ÀAuguslini. 


Bissenos magni doctoris in ordine libros 
Augustini in hoc corpore, lector, babes. 

Cum quibus invictum stabili fundamine castrum 
Consiruit, et sanctos sanctus in arce locat. 
Jtem in ejus ipsius volumen de decem chordis sic : 

Exsuperat auri pretium seu topaziorum 
Hie Augustinus quod parat! Aurelius. 

Taunge decem chordas ; Domino tres ^ tange sonoras. 

Septem dilecto discrimina tange propinquo. 

In aliud sic : 
Hune librum Gallo Notker patravit et anno. 
In opus Ambrosii. 
Nectaris Ambrosii redolentia carpito mella. 
In Ambro. 


B itane partem Gallo patrat Vodalricus et Utto. 


In Bedam. 
Quam clari abbates Gozpertus et Ymmo operantes. 
Alibi leguntur. isli. 
In mundo duo synt quas nil abscondita prosunt : 
Fossus humi census, latitans sub pectore sensus. 


Et iterum alibi, 

Exitus acta probat, finis, non pugna, coronat. 

Et hic in Boetii opere philosophico. 
Explicat egregiz: memorandum dogina sophi:z , 
Non Jovis hanc tactam generasset barba Minervau:. 
Hoc opus auctorem gustando sapit meliorem, 
Sed rivum elausit qui fontem pneumatis hausit. 
Dicamus lzti : Requiescas, sancte Boethii , 
Qui bibliothecas vestisti lumine ezc3s. 
Papienses aiunt illum morbo suo obiisse in ergustulo. 


Idem Codez ms. 
ln opere Hieremim, Abdie, Zachari& , Malachie , 
el Abacuchi leguntur. 
Sors signatur in his populi partitio v.r,is 
Cornua regnorum signant hzc vim variorum, 
Cives angelici sunt hi sub nomine fabri. 
Impietas immersa malis monstratur iniquis. 
Gentibus errorum defertur summa malorum, 
In quo quazsisti Jacob, quem semper amavi, 
Est aries victus, victor supereminet liircus. 
Alibi isti. 
Rumor de veteri faciet ventura timeri. 
Omnibus omnia non mea somnia dedere primum. 


qui eum coram vobis ferula mea reddita, et indulgentia 
mihi petita, singuli eligant. Valeat Regnum vestrum et 
imperihm in Domino dominorum. Amen. Neque enim 
dubito donum, de quo hic mentio, fuisse Burchardi 
primi; nisi quis wialit referre ad Burehardum 1l, qui 
monssterii legitur thesaurum ditags:e cappis, casulis, 
2ibis, palliis, libris, elc., qui cum Henrico Bavaro 
conu a Saracenos in Campauiam profectus obiit , in 
Franckenuiuuster sepultus anno 1055, hoc epitapbio : 


Angelicis comitatus ovans quz sidera flammis, 

Przsulis vicew flümmis Borchard femi ptebi sure sanctas, 
Celsithronum didicit precibus pulsare touan:em, 
Iuditur setheres felix qua se tus aulse ] 
Transit, et altitbroaum ga modo visere regem. 


v Tria prima przecepta Decalogi De» , septem po- 
steriora proximo servanda. 


69 EPIGRAMMATA SEU HYMNI SAURI ANTIQ. PATRUM MON. S. GALLI. ?0 
A docuit, absolvit. Ut habet liber ins. ex quo seqneu- 


Dedecus est nulli decies os rodere pulli. 


In Hieronymo super Ezechielem. 
Bis septem libris Hieronymus Ezechielem 
Explanat bis quattuor hic lege posteriores. 
j Quos te difficile nimis explanasse fatetur. 


Ibidem. 
Ruben, et Simeon, Levi, Judam, Isacharque 
Cum Zabulon, Dinam geuerat Zi», Zetpha, Gat, Aser, 
Benjamin, et Joseph, Rachel, Bala, Neptalin, et Dan. 
De sancta Wyborada sanctimoniale virgine prophelissa, 
martyre. 
Festum diem Wiborad:e 
Virginis et martyris, 
' Geminantem tripudium 
Cum coronis geminis, 
Una omnes veneramur 
Vocibus cum consonis. 
Isth:ec postquam diu vita ^ 
Desndavit practica , 
Desiderans jam quieta 
Vacare theorica, 
Sedem sibi eligebat 
Clausulze ergastula, 
In qua perfrueus sxpe 
Visione celica, 
Divinitus devastandam 
Ab Ungeris Alemanuiain 
Suz quoque passionis 
Pr:cognovit gloriam. 
lfujus pàssionis die 
Gratulamur annua, 
Postulemus yunsaniues 
Illips suffragia 
Mereatur consolari 
Ui nostra miseria ; 
Amisszeque diu luinen 
Reintrare patrise, 
Quam lilio virginali 
lniraverat hodie 
Redimita, proprioque 
lioseata sanguine. 
Quod dignare nobis, simplex 
Trinitas, concedere 
Ne pretium quod profluxit, 
Christe, tuo latere 
Anpuletur jam redemptis 
Ad perenne vivere. 

Divus P. N. Notkerus, inquit Meiz'erus, edidit 
post Walefridum Vitam soneti Galli metrice i li- 
bris, de quo opere, quod liactenos non vidi, nisi 
psuca hzc, ea suhjiciam. Notandum scripsisse Not- 
kerum nostrum stylo et modo dialogi , ubi quidem 
in'erlocutore usus est primo Hartmanno Juniore 
discipulo suo, sancti Udalrici postes praeceptore, 
deine reliquum cum Raperto Juviore patruele suo, 
Raiperti aulem senioris nepote , quem ipse quoque 


52 


tia a me sunt descripta (Hec Meialerus). 


Ultima szxcli generate meta 
Vincis antiquos lyricos poe«as, 
Pindarum, Flaccum, reliquosque centum 

Carmine inajor. 

Tu prophetarum celebres camaras 
David, lsais, parili decore 
/Emulans , * tempus sine laude nudum 

Schemate vestis. 

Gesta tu Galli domini beati 
Pange, decanta , modulare, psalle, 
Munus hoc mandat tibi Christus auctor, 

Arripe lactus. 

Forsan et lassus tubas, vel erras, 
Curro festinans, celeraus levabo, 

Et pedes firmans teneros praibo 
C4lle modesto. 

Spiritus summi, Patris, atque Naii, 
Uncior, adjutor tibimet revolvat 
Quidquid est hujus memorare sancti 

Carmine d:guu:n. 

Chare quid linguam taciturnus abis, 
Laudibus Galli neque Izetus instas 
Cujus es victu spoliisque factus 

eio s» Virilis. 

Quid prodest temet studiis librorum, 
Tain brevis vit: morulas dicasse, 
Corpus ac fractum macerasse tantum 

Si nibil audes? 

Sic ocellorum potiaris usu , 

Organo vocis careas nec unquam, 
Munus et gaudens manuum retentes, 
Seribe quod hortor. 

Si times solus grave ferre pondus, 
Colla nec multum reprimantur arcta 
Fasce tam magno relevabo teinet : 

l'salle vicissim. 


liesc. ipta. Ilurtmanni ad epistolam | Notkeri sibi proia- 


tam. 

Quid est, Pater dulcissime, 
Strictum jubes qued currere 
Artis metrorum vinculis, 
Lazis timentem gressibus 

Instas precum certamine 
jussu perurges jngiter, 

Nec passus ullaii protinus 
Cogis, moram, rescribere. 

Tecum jubes oulludere, 
Dulci vicissim carmine, 
Cuni vate tam. prienobili 
Rudem poelarm et rustieum. 

Taurum cupis fortissimuin 
Bucle tenelle jungere 
Yinumque mite diepanas 
Gusiu saporis tingere. 

Si quid tamen tu virium 


* Videtur alludere ad aliquam historiam, quam IHlar:mapnus seripscrit, unde forte quod tribuit Hartmaano 


abbati ipsius. 


Traciu pari reiniseris, 
Uteunque jam subdor jugo, 
Nec ferre lamen reuuo. 
Adsit pii sanctissima 
Galli Pairis clementia 
Mi jain tuis promptissiime 
J :s$sis volenti cedere. 
Principium libri secundi de Vita sancti Galli , quod 
ideo ascribo, quod tantumdem adhuc vidi. 
NOTKERUSs. 
Circuilu longo vitans contingere limen 
Quo caleat pariter dives, inopsque simul. 
Ut cecinit seusu verax Horatius isto, 
Cietera vitandus lubricus atque vagus. 
Pal.ida mors zquó pulsans pede, sive tabernas, 
Aut reguin turres : Vivite, ait, venio. 
Ac veluti David sermone probatus et actu, 
Quis mortis valvas effigiet patulas? — 
Galle, tnam moestus congor describere morte: , 
Quem cuperem nostris vivere temporibus. 


IIARTMANNUS. 
Non ego tanta, 
Tai puerilis, 
Dogmata proma:n 
Tain senis alti. 


l'osco, magister 
lnclyte Notter, 
Ultima Galli 
Verba renarra. 
Habes in hioc prototypo , oratiome soluta , prolego- 


menu Notkeri in. Vitam eamdem lectu dignissima , et 
sequeates versiculos : 


IN S. THEODORUM PAI'AM 72 
^A NOTKERUS. 


Sidonius de Coustantis quam uomine dicunt 
Urbe, volens Gallum pellere sede su, 

Horribili strepitu cunetas gallire coegit 
Matres cuin. pullis, a queque Galleruis. 

E trabe concussa , seu fit qua silva movetur 
Ad juvenum tremul : , seu tremuli fulia. 

lufrendeus animo Gallus, calcaribus illum 
Percutit, ac miseri viscera fudit humi. 

Ut rernicem Asahel hasta gravis impulit Abner, 
Aut Aot) Eglon interiora tulit. 

Gallus ut ad culmen sed:t, cantumque peregit, 
Huic alacri famulz garrulitate favent. 

Ut Salomone pio in solio residente paterno 
Nathan cum populis laudibus insonuit. 


B Ibidem sequitur origo nomivis Consfantia et Chron- 


berg, quem Cornelium appellunt per fibwlus ibi repertas 
[requeniatum, et Githere., 


Et NOTKERUS. 
Cumque pro Christo patriam, parentes, 
Rura, coguatos, genus, et caducam 
"Gloriam mundi, simul abdicareut, 
Pergere certant; 
Corde l;einntes, alacres et omnes , 
Ürbe jam toto celebrata sese 
Cominus giudent adiisse tec:a 
Plena salutis. 
Cetera. desunt. 






— 















ANNO DOM:INI DCXLVIIL. 





SANCTUS THEODORUS, 


ROMANUS PONTIFEX. 





NOTITIA HISTORICA IN S. THEODORUM. 





(Mausi, 


* Theodorus natione Graecus, ex patre Theodoro 
episcopo, de civitate lHlierosolyma, b sedit annos sex, 


Conc. 


awpl. Collectio.) 


menses quinque, dies decem et octo [viginti]. Hic 
fuit amator pauperum, largus, benignus super omnes, 


NOT/E SEVERINI BINII. 
* Theodorus. Anno Christi redemptoris nostri 611, C cum Africanis Eccle-iis innotuis«et, habitis ibidem in 


vigesima quinta mensis Novembris, Theodorus crea- 
tus est. pontif:x.. llujus exordio Pyrrhus Constanti- 
nopolitanze urbis episcopus, ut la uueum, quem con- 
scius veneficii Constantino imperatori allatíi meruerat, 
subterfugeret, iu Africam spouote secessit : Constans 
imperator in locum h:eretici Paulum z2:que Monothe- 
litam. subrogavit, Qui cum Orientalem. Ecclesiam 
gravissime perturbaret, querelis Stephani Dorensis 
episcopi, aliorumque Orieutalium hac de re ad sedem 
apostolicam interpositis, a Theodoro papa congregata 
*ynodo condemnatus est, Pyrrhus delatus in Africam 
i»vemt. ibi Maximum abbatem et martyrem, habita - 
«que cum eodem disputatione illa fsmosa, quam iníra 
"ubjungimnus, filei veritatein et Monowelitarum hz- 
resim ei perfidiam cognovii, adeo ut inde Komam 
profectus, oblato ibidein libello poeuitentize, hz»resim 
suam publice abuegarit, et cum titulo patriarchatus 
Coustautinopolirani à Theodoro receptus fuerit. Quod 


Africa diversis conciliis, syaodales miserunt ad No. 
manum pontificem, petentes ut is per suos apocrisia- 
rios e:sdem ad Paulum Consi2utinophlitanum episco- 
pum transmitteret, Przstitit id pon'ifex sanctissimus, 
suasque addidit, quibus illum in fide orthodoxa in- 
siruxit : aliterque sentientem excommunicandum essa 
minatur. Paulus dum hasce Roman i pontificis Afri- 
canorum et conciliorum epistolas accepisset, univer- 
sim Occidentale Ecclesiam adversus se commota 
esse cognovit. Qua occasione magna cum fraude 
Coustanti leperatori hazretico persuasit, ut edictum 
: ] (quod 
Sedit annos sex, menses v, dies x. Tlieevdorus 
pape anuo Domini 649, qui est octavus Constfnis 
Imperatoris, ex hac vita inigravit pridie Idus Maii. 
Quare oportet asserere eum a:nis septem, meusihus 
quinque et 20 diebus -edem apostolicam adunni- 
Strasse. Daronius aun» 649, n. I. 


73 NOTITIA IIISTORICA. 14 
et mullum misericors. Hujus temporibus * Mauritius A juxta. civitatem Ravennatem in locum qui dicitur 


ebartularius, per quem multa mala operstus est isa- 
ews patrítius, cum jam increbuissent peccata ejus, 
beato Petro apostolo [increvisseut contra R. Petrum 
spostolum], ut eos [eum] hzrreditaret iguis inexstin- 
guibilis, consilio ductus suprascriptus Mauritius eum 
ipsis quibus antea devastaverat ecclesiam Dei ! intar- 
. tavit adversus [erexit se, tyrannizavit] Isacium pa- 
" witium, et misit per omnia castra, quz erant sub 
civitate Romana per circuitum, et congregavit eos, 
et eonstrinxit se cum ipsis in [secum ipsos per] sa- 
eramentum [sacramento], ut deinceps nullus ex ipsis 
* debuisset obedire Isacio, neque hominibus ejus, 
qui affirmabant eum, quia sibi regnu:n imponere 
! soluisset [quia affirmabat eum sibi regnum imponere 


* Ficuclas [Fieudas] duodecimo milliario a civitate, et 
ibi decollaverunt Mauritium, quia sic in mandatis 
acceperant a suprascripto [sacio, ut vivus civitatem 
Ravennatem non ingrederetur. Et postquam decol- 
latus est, levantes caput ejus, duxerunt [portarunt] 
Ravennam. Videns autem isacius caput Mauritii, ga- 
visus est. Et fecit ad exemplum multorum in eirco 
Ravennate in stipitem poni. lllos autem, qui cum 
ipso directi fuerant, omnes imboiatos [bojatos| jussit 
sreta custodia in carcerem mitti, cogitans eos quo- 
modo puniret, sed cum ea agerentur, mox Dei judi- 
cio ipsis diebus percussus divino ictu interiit laacius 
et mortuus. est. li autem, qui reclusi erant, exeuntes 
de carcere, reversi sunt singuli per loca sua. 4 Au- 


velle]J. Audiens haec Isacius patritius, eo quod Mau- B diens hoc |Constans] imperator quia defunctus est 


rióo omnis exercitus Italis sacramenta dedisset, 
misit Donum magistrum militum et sacellarium suum 
sd civitatem Romam cum exercitu. Qui veniens in 
deitatem Romanam, omnes judices, seu exercitus 
Remanus [Romani], qui prius se cum Mauritio sa- 
tramento constrinxerant, timore ducii dimittentes 
Mauritium | Chartularium, omnes se cum Dono * jun- 
serunt [omnes se ad dona verterunt]. Et ingresso eo 
Romam fugit Mauritius ad beatam Mariam ad Prz- 
sepe, quem tollentes de ecclesia miserunt 5 boiam 
in collum ejus. Similiter et omnes, qui in consilio 
eum ipso fuerant, imboiatos [bojatos] misit Raven- 
sam per manus Maurini scribonis, et Thomati |Tho- 


]sacius, misit Theodorum patritium esarcbum, cui 
cognomentum Calliopa, ad regendam omnem lta- 
liam. * Ipsis temporibus venit Pyrrhus ex Africa, 
qui fuerat patriarcha Con-tantinopolitanus in urbem 
Romam [Pyrrhus patriarcha Constantinopolitanus 
venit Romam] ad limina apostolorum. Qui ingressus 
libellum obtulit cuin sua subscriptione apostolica 
nostra sedi in presentia cuncti cleri et populi, con- 
demnans in eodem libello omnia quao a se, vel a 
decessoribus suis scripta, vel acta sunt adversus iu- 
maculatam nostram fidem. His itaque ab eo peractis, 
fecit eum munera erogare in populum [populo], et 
cathedram 'ei poni juxta altare, honorans eum ut 


masi] ebartularii. Qui deduceutes eos pervenerunt C sacerdotem regis civitatis. ! Postea rursus more 


! [ntatisavit. 
* Obediret Isacio. 
! Voluisset. 


LECTIONES VARIANTES EX COD. LUC. 490. 


* Fecerunt. Et ornavit. Sede 10se depositione ul- 
tione, elc. 


NOTAE SEVERINI BINII. 


(qund Typus sppellatur) proponeret, quo significare- 
iur is3cendum esse de ea altercatione, qua de una 
su de duabus voluntatibus in Christo vertebatur, 
ia faturusra pollicebatur imperatori, ut omnes Chri- 
Mani orbis Ecclesise in unam eamdemque sententiam 
wirentur. Paruit imperator episcopo, typum edidit, 
eunque Romano pontifici insinuavit. Pontifex acce- 
Mo typo synodum convocavit, in qua Patres congre- 
pü eumdem iypum simul cum Paulo Constaniino- 
politano episcopo condemnarunt : dumque sententiam 
roncilii imperatori et patriarchae insinuassent, impe- 
rator et patriarcha (quod male refertur in Vita saneti 
Martini pape) in apocrisiarios Theodori papse Con- 
slantinopoli degentes furore exarserunt, altare eo- 
remdem in palatio Placidiz, ubi hbabitabaut, subver- 
verunt, saerificare eosdem non permiserunt; et, quod 
pejus est, sacerdotum catholicorum alios in cacce- 
rem detruserunt, alios in exsilium deportaveruut, 
alios denique verberibus subjectos gravi cruciatu 
eorporis alfecerunt. Haee ex actissynodalibus concilii 
Lateranensis secret, )?, et sancti Maximi Vita apud 
Serium , et ex Theophane et Anastasio Baronius. 
* Mauritius chartularius. lie est ille Mauritius qui 
sub pontificatu Severini Lateranensem Ecclesia 
expilavit, ideoque jut» Dei ultione in poenam eom- 
missi sacrilegi! ab eeclesia abstrabebatur, quando 
ad ipsam pro salute eonfugiens auxilium peteret. 
Baroa., anno 643, n. 5. 
» Boiam. ld est vinculum. 
* Ficuclas. Est ecclesia Ficodensis, hodie Cervia 
Bominata. Baronius, anno 645, n. b. 


PíaTROL. LXX XVII. 


d Audiens hoc imperater quia defunctus est Isacius 
misit Theodorum pstritium exarchum. Platonem haze. 
reticum exarchum ante Theodorum Calliopam mis- 
sum fuisse in ltaliam, constat ex epist. 16 Marüni 
pap:z, qua dicitur eo tempore, quo PyrrhusConstan- 
linopolitanus episcopus se Komam contulit, Plato- 
nem quemdam exarchum fuisse, suosque ad Pyr- 
rhwm Rome degentem direxisse. Vide Barouiuin 
anno 645, 

e ]psis temporibus venit Pyrrhus ex Africa inurbem 
Romam. Pyrrhus de inita conjuratione in necem 
Constantini imperatoris cum Martina Augusta diffa- 
matus, fugerat in Africam, ut supra dixi, habitaque 
celeberrima disputatione cum Maximo convictus sua 
sponte Romam venit, oblatoque ibidem libello pee- 
nitentis, et abjursta heresi, fidem professus fuit : 
preter ea qua de eventu disputationis hie apud 
Anastasium et in ipsa disputatione continentur, hze 
scribit Theophanes : «Pyrrhus vero cum perveni-set 
jn Africam mutuis cum sancto Maximo videtur aspecti- 
bus, abba videlicet religiosissuno in monssticis cor- 
reetionibus, necnon et divinorum illic existentium 
pontificum przesentstur obtutibus, huuc redargutum 
et persuasum Romam ad m Theodorum direxe 
runt. Qui, orthodoxo libello tradito pap», ab so 
receptus est. » Hasc Theophanes de Y iun dispu- 
tatione Pyrrhi cum Maximo hahita, His consentanes 
de eedem seribunt Photius et Martinus pontifex epi- 
stola 26. Baronius, anno 646, n. 4, 9 et seq. 

.» f Postea rursus more. canis ad proprium impietatis 
vomitum repedavit. Accidit illud hac occasioue. Cui 


3 


7$ S. TIIEODORI PAPJE 16 
vanis ad proprium impietatis vomitum repedavit A est. Fecit et oratorium beato Eupio martyri foris 
[reversus est]. Tunc sanctissimus Theodorus papa — portam beati Pauli apostoli, quod ? etiam ornavit. 
convocans universos sacerdotes et clerum in eccle- Tunc sanctissimus Theodorus papa scripsit Paulo 
sia beati Petri apostolorum principis, condemnavit — patriarcha regis» civitatis tam rogans, quamque re- 
eum sub vinculo anathematis, juxta mercedem ac  gnlariter increpans, necnon per apocrisiarios, ut 
retributionem propriz trangressionis, canonicam pee- — dictum est, pro hoe maxime destiuatos przesentiali- 
nam sive depositionem ' excipiens [decernens].^ Qui — ter adinonens, et contestaus, quatenus proprium 
predictus Pyrrhus reversus est ín partes Orientis. emendaret conimentum, atque ad orthodoxam fidem 

Eodem tempore revelata sunt corpora sanctorum — * catholice ecclesie remearet. Et ueque rogautes, 
martyrum Prími et Feliciani, qu: erant in arenario — meque increpantes potueruut eum a suo couamine 
sepulta, via Numentana, et adducta suit in urbem — quoquo modo revocare. Propter quod " ab apostolica 
Romam. Qus et recondita sunt in basilica beati — Sede ipse depositionis ultione perculsus [percussus] 
Stephani protomariyris (in monte Czlio], ubi et est. Hic fecit ordinationem unam per meusem De- 
dena obtulit, gabathas aureas tres, tabulas ex ar- — cembrem, presbyteros viginti unum, diaconos qua- 
gento ante confessionem, arcus argenteos daos. Fe- tuor, episcopos per diversa loca numero quadragiuta 
cit ecclesiam beato Valentino, via Flaminia, juxta P sex. Qui etiam sepultus est ad beatum Petrum apo- 
pontem Milvium a solo, quam ipse dedicavit, et  stolum sub die secuudo Idus Maii, et cessavit epi- 
dona multa obtulit. Fecit oratorium beato* Silvestro — scopatus dies quinquaginta duos [mensem unuw, 
inura episcopium Lateranense, ubi et donalargitus — dies xvi]. 


GELLLLAMA————M—M—M— —M——M———————————————Ó—ÓÓ—BÓÓ—À—M——————————Éá 


JACOBI SIRMONDI ADMONITIO AD LECTOREM DE SEQUENTIBUS EPISTOLIS. 


Prozima epistola est Theodori pape ad Paulum patriarcham, qua ejus synodice respondet, arguitque illum 
duplici de causa. Primum quidem, quod ectliesis Heracliane chartam publicis in locis a Pyrrho suspensam non 
sustulerit. Deinde quod Pyrrhi, qui patriurchatum odio compulsus abdicarat, adhuc superstitis, et nondum da».- 
nati sedem occuparit, Quare. synodum coram apocrisiariis suis, convoca: i jubet, ut illius causa examinetur. 
Quod ipsum eiiam in altera epistola scribit ad episcopos qui Paulum consecrarant, Ad decretum vero ecthesecs 
anathematisande — Constantinopolim transmissum, quod. inter utramque. epistolam insertum. est, alludere 
videniur episcopi Cyprii in epistola ad Theolorum papam, que in synodo Romana  Marüni pape legitur, 
secreturio 9. At Serici diaconi. quem Theodorus in. priore epistola nominat, meminit etiam Honorius 
in altera ad Sergium epistola, cujus pars quedam synodi vi, actione 15, continetur. Ex quo liquet. illum 
perdiu et sub diversis poniificibus apocrisiarii munere perfuncium. 


EPISTOLA PRIMA SYNODICA 


THEODORI PAP.£E I, AD PAULUM PATRIARCHAM CONSTANTINOPOLITANUM. 








Synodicas fraternitatis vestrze litteras, datas per (; suscepisse significamus; quarum percurrentes tex- 
Georgium presbyterum et Petrum diaconum, nos tum, invenimus eam inter spem et metum, quem- 


LECTIONES VARIANTES EX COD. LUC. 499. 


* Decerpens. 
* Sebastiano. 
* Etiam dedicavit. 


* Catho'icam apostolicam ecclesiam remearet. 
* Justa ab apostolica. 


NOT.E SEVEIDINI DINI. 


imperator Pyrrhi conversionem audisset, misit Pla- — impietatem actis el subseriptionibus propriis eorum, 
toni exarcho successorem Olympium, hzreticum au- — qui ab eo decepti sive vim passt sunt, confirmare 
dacissimum, qui ubi Ravennam se contnlit, omne — studuit. Propter. quot antea confusus, festinavit, 
adhibuit studium ut perliceret quod imperatori pro hoc ipso huc adveniens, emendare proprium 
gratum esse sciebat : nimirum, ut Pyrrhum iu pri-— eommissum, et libellum obtulit cum sua subscri- 
stinmm errorem revocaret. Quod ut implere posset, — ptione apostolic:e nostr:e sedi, condemnans in eodem 
elaboravit ut illum ab urbe Ravennam adduceret, ,, libello omnia, qu: a se vel a decessoribus suis scri- 
cumque illud ex animi sententia consecutus esset, D pia. vel aeta sunt adversus immaculatam fidem no- 
ua pollebat auctoritate ipsum aggressus, nunquam — stram. His itaque ab eo peractis, postea rursus more 
deseruit, quousque desertorem fidei et assere ea- — canis ad proprium impietatis vomitum repedavit, 
vholicx:e confessionis prxvaricatorem effecerit. loe — justam mereedem ae retributionem propri trans- 
e$ quod Theophanes auno 2U Ileraclii imperatoris gressionis, canonicam poenam sive depositionem de- 
ait : «Pyrrhus cum Roma discessisset, et Ravennam — cerpens. » Hac er Tíieophane et concilio Latera- 
pervenisset, ut canis ad vomitum suum reversus est, — nensi secret. 1 sub Martino papa. Baron., anno 613, 
Quo papa Theodorus comperto, plenitudine convo- — u. 11 et seq. — 
catse Ecclesi: ad sepulcrum verticis apostolorum ae- — . * Qui predictus Pyrrhus reversus. est. in. partes 
cessit, et divino calice expustulato, ex vivifico san- — erientis. Ubi in gratiam imperatoris receptus, loco 
uine in atramentum stiillavit, et ita propria mauu — impi» promisse mercedis , Constantinopolitanam 
dlepositionem Pyrrhi excommunicati facit, » Eau-— sedem post obitum Pauli recepit anno Domini 652, 
dem de Pyrrho historlam integre recenset summatim — et post menses quatuor ex hac vita ad tremendi j- 
secretario 1 concilii Lateranensis Martinus papa his — dicis Dei tribunal evocatus fuit, subrogato in 
verhis : « Pyrrhus denuo, pluribus episcopis terrore — locum illius Petro versutissimo M»nothelita liere- 
et blandimentis dolose ab eo deceptis, hujusmodi — tico. 


71 EPISTOLA PIUMA. 18 
admodum inter Gdum gemini litLoris portum con- A docere manifestarunt. llis ergo ita se habentibus, 


identera pariter et fluctusntem, et non frust a. Nam 
sacerdotium grave onus est, quod scilicet aliorum 
vite cura fatigat, juxta. quod scriptum est : Quis 
inrmatur, et ego non infirmor? quis scandaliZatur, et 
ego uon uror? (11 Cor. xi.) Et quanto inetu sacerdota- 
lis nens. concutitur; Be forte per silentium vel im- 
moderatum eloquium maculetur, tanto spe et moaxi- 
ma propriz fortitudinis penna ad altitudinem suble- 
vatur, quaudo de subjectorum profectu gratulatur. 
Scriptum est enim : Ubi plurimes segetes, ibi mani - 
[esta fortitudo boum (Prov. xi). Hinc e contra 
metus reverberat. Scriptum namque est : Fili mi, 
si spoponderis pro amico iuo, defixisti apud extraneum 
manum tuam. lllaqueatus es verbis oris tui, et captus 


cum ea qua a Pyrrho adversus apostolicam fidem 
nostram ad subversionem synodalium decretorum 
prolata sunt, tam per dogma sedis apostolice, quod 
expositum est a predecessore nostro, quain per jus- 
sionem filii nostri mansuetissimi priucipis destructa 
Sint : quamobrem fraternitas tua a publicis locig 
chartam, qus suspensa pridemque cassata fuerat, 
non abstulit ? quz scilicet scandalum sauctis Dei ec- 
clesiis non modicum intulit. Corde enim creditur 
ad justitiam , ore aulem confessio fit in salutem 
(Rom. x). Si dejiciendum ergo ejusdein Pyrrhi cona- 
men fraternitas vestra ducit, qua pro causa pr:edi- 
ctam chartam de pariete non deposuit? Nemo quippe 
quod abominatur colit. Si autem, quod absit, lu- 


propriis sermonibus. Hac ergo quod dico, fili mi, et D jusmodi scriptum amplectitur, cujus rei gratia nobis 


temetipsum libera, quia incidisti in. manum proximi 
(xi. Discurre, festina, suscita amicum tuum, ne de- 
deris somnum oculis (uis, nec dormitent palpcbra tug 
Eruere quasi damula de manu, el quasi avis de insi- 
diis aucupis (Ibid). Audivimus, dilecüssime frater, 
per timorem periculum nostrum, audiamus per spem 
repromissum consolationum solatium. Ego sum, in- 
quit Deus, pars hareditatis tue (Num. xvin). Et ite- 
rum : Sacerdo'es. tui induant justitiam (Psal. cxxx1). 
Timor autem concutit, cum alias dicitur : Cui mul- 
tum creditur, multum ab eo exigetur (Luc. xu). Et 
iterum: Potentes potenter tormenta patientur (Sap. vi). 
Et rursus spes nos refovet, ubi ait : Labia sacerdotis 
custodient scientiam, el legem exquirent ex ore ejus, 
quoniam angelus Domini exercituum est. (Malach. n). 
Inter tot ergo procellas atque tranquillos fluctus 
:stuare profundum, quid aliud est nisi in portu asper- 
rimi littoris navim mentis nostrze tempestatibus con- 
cuti * Sed quia majorem fiduciam ex longanimitate 
Dei Evangeliorum habere cognoscimur, spe gauden- 
tes bojasmodi estum nullo modo formidamus. Nes 
ergo quid nisi dispensatores unius pastoris sumus? 
lpso enim  pascente pascimus, et regente regimus, 
quoniam omnes sub eodem pastore cum ovibus ipsius 
oves pascuz sumus. Neque enim nostris viribus, sed 
Dei gratize deputamus quod sumus. Tantum restat, 
vt, cum divino auxilio, petendo, quxrendo, pulsan- 
do, fide et opere donum grati irreprehensibiliter 
exhibere possimus, quo, conculcatis vitiis, virtutum 
repromissa premia percipere mereamur. Superbia, 
quz est initium omnis peccati, longe a sacerdotum 
mentibus fiat. Avaritia rursus, qu: est idolorum 
servitus, atque omnium malorum radix, abscisa, eta 
turbine polveris sui procul amota destruatur, quae 
exexcat etiam oculos sapientum. Dilectionem igitur 
omnium virtutum matrem, sine qua nihil perficitur, 
et in qua omnes virtutes pacis complete vinculo iu- 
dissolubiliter continentur, fide recta el spe certa 
studio indesinenti teneamus. Et quoniam, fide homi- 
num corda purgantur, lecti apices dilectionis vesirae 
limpida fidei fluenta vos de fontibus Salvatoris hau- 
sisse, et sicut przedicamus predicare, et quemadmo- 
duin credimus credere, et sicuti docemus indiminute 


hoc per propria synodica sua minime patefecit ? 
Neutrum enim sine horum alterius dejectione indeni- 
niter stare potest. Nam si recta fides, qu:e a tot cou- 
ciliis roborata est, ab Heraclio et Pyrrlio cum qua- 
dam additione et emendatione corripitur, ergo fides 
3a Patribus subtiliter examinata commoveri cognosci- 
tur, et mortui vacua spe beatitudinis deciderunt, 
quod averiat Deus a fidelium cordibus. lli enim qui 
defuncti sunt minime perierunt : Pretiosa namque 
in conspeclu Domini mors sanctorum ejus (Psal. cxv). 
Et qui vivunt in hac fide, mundi effecti sunt, Pa- 
trumque dogina signata fide verum et pium firmiter 
est posteris traditum. Resiat igilur quod. contra fi- 
dem promulgatum est irritum fiat, et cum auctore 
proprio destruatur. Porro, mirati sumus quia epi- 
scopi, qui fraternitatem tuam consecraverunt, san- 


. etissimum illum in litteris suis dixerunt; sed et quia 


propter vulgarem turbationem et odium ecclesi:e 
hunc Constantinopolitanz abrenuntiasse significave- 
runt. Propter quod etiam in ambiguitate positi, quae 
a fraternitate vestra scripta sunt judicaveramus ad 
modicum quid differre, donec jain dictus Pyrrhus ab 
episcopatu Ecclesie Constantinopolitanz pelleretur. 
Nam turbatio et odium populi episcopatus gradum 
nescit auferre. Canonica enim vindicta super eo de- 
huerat provenire quo fraternitatia tuz? consecratio 
irrepreliensibilis et firma consistat. Scriptum est 
enim : Si vir ejus mortuus fuerit, soluta est a lege 
viri. Si autem vir ejus vivit, adullera vocabitur. si 
fuerit. cum alio viro (hom. vit). Erunt enim duo in 
carne ung. Mysterium. autem. hoc magnum est, ait 
Apostolus : Ego autem dico in Christo et Ecclesia 
(Ephes. v). Etenim licet indigni simus, locum tamen 
ejus in Ecclesiis adimplemus, Viven:e itaque pre- 
dicto Pyrrho, et noudum natura vel culpa exstincto, 
ne forte fleret schisma, oportwerat pr:ecaveri. Ut 
ergo fraternitatis vestra. sacerdotalis rohustior ordo 
permaneat, oportet debitum adversus eum colligi 
episcoporum ex propinquioribus locis conventurm. 
l'recepimus enim &uper hoc etiam charissimis filiis 
nostris Serico archidiacono, et Martino diacono et 
apocrisiario, quibus et locum nostrum ad hujus rei 
deliberationem credimus, quatenus cum fraternitate 


"9 S. THEODORI PAPJE 50 
vestra predicti Pyrebi culpa regulariter exquiratur. A ut a nobis et ab omnibus orthodoxis episcopis abo- 


Non enim pr:sentia ejus necessaria est, ubi exces- 
sug ejus et scripta veritati repugnantia praesto sunt, 
ut cum de his dijudicatur, modis omnibus condem- 
petur. Primo quidem, quoniam Heraclium, qui ana- 
thematizavit inviolabilem orthodoxorum Patrum fi- 
dem, diversis laudibus extulit, et sophisticam jus- 
sionem ipsius, in qua quasi symbolum fidei compo- 
suit, subseribendo firmavit, furtivisque surreptionibus 
quosdam sacerdotes apud se singulatim pr:dictam 
chartam roborare coegit, et in publicis locis suspen- 
dere ad destructionem Chalcedonensis concilii au- 
daci transgressione przssumpsit. Unde non modicum 

üissensionis scandalum Ecclesiis Dei disseminavit, 
' et obtestatione conventus a decessore nostro corrigi 
parvipendit. His igitur et aliis in synodo fraternita- 
tis vestra requisitis, canonicae hunc exsecutioni 
&ubmittite, ut sacerdotali ordine et episcopali legis- 
latione, ac regulariter eo sacerdotio denudato, non 
solum fides illibata permaneat, sed et fraternitatis 
vestrx:? gradus episcopalis firmior conservetur. At 
vero, si diligenter fraternitas vestra, dum consilia- 
tur, perspexerit fautores jam dicti Pyrrhi circum- 
sirepere, et senseritis crebro, insolenter przsenti 
negotio quod definiendum est, impedimentum per 
dilationem afferre, ut proprium compleant quando- 
que consilium, vobis contradicentes, nisi juxta vo- 
um suum quidquam proveniat ; et si ob lioc frater- 
nitatem vestram obnoxiam facere, vel etiam schisina 
de eadem persona teutaverint, possibile est ut. ab. 
*cindatur etiam in hujusmodi capitulo talis versu- 
'tiarum ipsorum intentio, et obtineatur jussio a do- 
mino nostro et filio Christianissimi principis, quo- 
niam de hoc enixius eum per litteras nostras 
poposcimus, ut scilicel spe dietum Pyrrhum ad 
lianc Romanam urbem jubeat mitti, quatenus con- 
ventu synodico a nobis effecto, pro sua temeritate 
judicetur. Sic enim et fraternitatis vestrae episco- 
palis dignitas omni futuro contrariorum schismate 
firmior apparere valebit, et scandalum novitatis ab 
orthedozs fide pulsum necabitur, atque Dei Ecclesia 
continue paci donabitur. Deleri namque ab Ecclesia 
Dei scandala debent, et exstirpari. Multa enim pos- 
sunt oriri dissensionis zizania contra promotionem 
fraternitatis tuz, nisi canonica falce ne proficiaut 
radicitua rescindantur. Siquidem cum patitur uaum 
membrum, compatiuntur reliqua corporis membra. 
Absit ergo ut schismata et dissensiones proveniant, 
secundum quod ei mausuetissimum doiinum et fi- 
lium nostrum principem per litteras nostras petivi- 
tius, quo ab episcopatu frsternitatis vestrae omuia 
quie. nuper exorta sunt, scandala recidantur, et nos 
quidem veluti fraterna viscera condolentibus provi. 
denti nostr:z? medelam afferentes appareamus. Ve- 
rumtamen predictam chartam, qux» contra ortho- 
dexam fidem et Chalcedonense concilium sophistice 
probatur exposita, cunctis viribus jrritam esse de- 
liberamus, et vinculo anathematis refutatam, atque 


* Edidit Sirm. 


minatam respuimus. Sufficit namque nolis fides, 
quam sancti apostoli przdieaverunt, concilia firma- 
verunt, et sancti. Patres consignaverunt, per quau 
renati et docti faeti sumus, quamque docemus, nul- 
lum augmentum in svmbolo fidei, quod a synodis 
est firmstum, recipientes. Anathema his qui addunt, 
anathema qui demunt sancto mathemati, id est syi- 
bolo, quod in concilio Nicsno definitum, Constan- 
tinopolique firmatum, et in. Ephesino primo, atque 
Chalcedone, a sanctis et orthodoxis Patribus, qui in 
catholica fide floruerunt, gratia sancti est Spiritus 
stabilitum. Hzc et his similis concordi sensu frater- 
nitas vestra prsedicando nobiscum ore et opere con- 
fileatur. Similiter autem anathematizantes omnes 


B hereses et auctores earum, ut id ipsum dicamus 


omnes, sieut scriptum est, et schismata nullo modo 
germinent in Ecclesiis Dei, quz spirituali jatn et bis 
acuto sententize gladio sunt recisa. Porro prz:sentem 
litterarum latorem fraternitati vestrae in omnibus 
commendamus, quoniam et mores ejus exigunt ut 
eum vobis nos commendare debeamus : quia mani- 
feste vestram nobis praesentium exhibere venerabili- 
118 ejus atque perfectio morum dignoscitur. 


* EXEMPLAR 


Preopositionis transmisse Constantinopolim a Theodoro 
sanctissimo papa Romano. 


Dominus ac Salvator noster in Evangeliis apostolis 
suis ita dixit : Quicunque solverit unum de mandatis 
istis minimis, et docuerit. sic homines, minimus vocabi- 
tur in regno celorum (Matth, v) ; et alia Scriptura di- 
cit : Ne transferas terminos clernos, quos posuerunt 
patres tui (Prov. xxn). His ergo sic se habeutibus, 
ad notitiam fraternitatis vestrae deducimus quia Pyr- 
rhus, qui quondam Ecclesia Constantinopoleos epi- 
scopatum subripuit, et instar lupi sub pretextu pasto- 
ris latitabat, contra orthodoxam fidem, cornu bellico 
erecto, qurdam novitatis figmenta composuit, et 
chartis a se dictatis, quosdam furtivis ac subreptitiia 
modis subscribere compulit sacerdotes : versute ge- 
rens, ut hereticum prssumptionis suze dogma sub- 
reptis aliorum subscriptionibus stabiliret, et veluti 
novum mathema contra colendum, nobisque tradi- 
tum a sanctis Patribus symbolum componere coua- 
retur. Et quoniam in Chalcedonensi concilio ana- 
thema positum est his qui addiderint vel dempserint 
quid in fide que a tot Patribus est roborata, hujus 
rei gratia dilectionem vestram prz:munire considera- 
vimus, ut his que a praedicto Pyrrho adversus apo- 
stolicam fidem przsumpta sunt, reprobatis, eamdein 
fidem, sicut et fisi sumus, retineatis, quam ex ipso 
lacte uberum sancta Ecclesi simul suxistis, uni- 
versa temerariz novitatis deliramenta desiruentes, 
Nos enim tam per alias litteras, quam per decretum 
presentis propositionis, omnia qua contra ortho- 
doxam et apostolicam fidem nostram ab ejusdem Pyr- 
rhi nova et temeraria vanitate introducta sunt, abo- 
minantes, Siinulque cum charta, qux proposita, et in 


":ei EPISTOLA SECUNDA. 82 
publicis locis ab eo suspensa est, anathematizautes, A floruerunt, posteris tradíla per sancta quinque con« 


volumus omnes illa spere, id est tenere, qu: sancti 
3pustoli tradiderunt et Patres qui in orthodoxa fide 





cilia firmaverunt. 





EPISTOLA II, 


AD EPISCOPOS QUI CONSECRAVERUNT PAULUM PATRIARCHAM CONSTANTINOPO- 
LITANUM PROPTER PYRRHUM EX PATRIARCHA. 





Litteras (raternitatis vestre, per quas nobis de B molitus est, anathematizantes, quin etiam nunc ite- 


promotione Pauli fratris et coepiscopi nostri signifi- 


castis, suscepimus, et gavisi quidem super hujus 


sumus ordinatione. Sed futura moestitia huie videli- 
cet Successura, propter zizania qua: nascitura fore 
sperantur, animum nostrum valde concussit, nisi 
diligentissima manu et cautissima cura, priusquam 
crescant, ct Dominicam messem suffocent, exstir- 
pentur. Debuerat igitur Pyrrhus, qui sanctis Dei 
Eeclesiis scandalum seminavit , canonice prius 
animadversioni submiiti, et tum prelatus frater no- 
ster Paulus sacrari : ne forte tempore aliquo de eje- 
ei'ione sua quampiam se putet querimoniam objectu- 
rum, quod odium sustinuerit populare, et vi pulsus 
libellum dederit, et suam Ecclesiam refutaverit, si- 


rum atque iterum anatbematizamus : illa tantum. 
amplectentes qua sancti nobis Patres in synodis 
tradiderunt, nihil füdei addentes, nec auferentes. 
Et idcirco qux in personam prasdicti Pyrrhi definie- 
rimus, in litteris quas ad jam memoratum fratrem 
et coepiscopum nostrum misimus, agnoscetis. Ut 
igitur scandalum minime futuro tempore gencretur, 
secundum przfixsum modum diligenter sacra provi- 
dentia exstinguere curet. Et res quidem ipsa nos 
magis ad tribulationem provocavit, et nascitura zi- 
zania conjecturis probabilibus informavit, quoniam 
per litteras vestras predietum Pyrrbum sanctissi- 
mum nominastis. Si enim slia taceamus, et nihil 
omnino peccav:t aut in religionem, aut in doctrinam 


eut nobis fraternitas vestra per literas suas siguifi- C fidei, et nec una culpa damnavit : quamobrem de 


cavit. Facile quippe mutantur homines, et quidem 
aliquando ex odio ad dilectionem assurgunt, ali- 
quando vero a dilectione ín odium dilabuntur. Qua 
ergo pro causa, quz dissimulari futura sunt provido 
non contemplantur obtutu? ne forte proveniens 
scandalum variis simultatibus Ecclesiam Dei discin- 
da, Sunt capitula, quibus predictus Pyrrhus cano- 
Rice potest ab omni sacerdotali ordine pelli. Primum 
quidem, quia Heraclium, qui anatbematizavit catboli- 
cam (idein et Patres orthodoze sentientes, in litteris 
suis laudibus extulit, et per subreptionem , per 
quosdam sacerdotes qui subseripserant, sophisticam 
quoque chartam adversus apostolicam fidem confir- 
mare praesumpsit, et in publicis locis suspendere fe- 
slinavit, quasi novam lidem et symbolum contra 
sanctam Chaicedoneusem synodum : ponam mi- 
nime veritus zeterni judicii, et anathema quod po;i- 
tun est in eadem Chalcedonensium synodo, quod 
nero uoquam sancto matbemoaüi, id est colendo 
symbolo , quidquam addere vel minuere audere 
perrentet. Pradietus autem Pyrrhus nec protesta- 
lione conventus a pravitate sua recedere passus est. 
ldeo ergo jam memoratam chartam abominantes, 
el omnia quz crebro dictus Pyrrhus contra fidem 


propria est ejectus Ecclesia ? Sed fortasse quis dixe- 
rit, generale hoc odium fecit. Sed vulgaris tumul- 
tus jus sacerdotii auferre non potest, nec odium $a- 
cro quemquam ordine denudare. Manifeste quippe 
sunt canonice causz, quis jura sacerdotii recidere 
possunt. Nisi enim natura causa prxsul exstingua- 
tur, Ecclesiam ejus alius non potest irreprehensi- 
biliter apprehendere. Et hzc quidem non contradi- 
centes ordinationi pradicti fratris nostri Pauli scri- 
bimus, sed vulnus latens et abaconsum medente 
manu adaperimus, ne in vitalia viscera serpere 
possit, omnem immunditiam fetide putredinis me- 
dicinaliter exbaurientes, et quz possunt fleri dili- 
gentia providz incisionis penetrautes, non ut hxc 
fiant optantes. Nam sepe dictum fratrem nostrum in 
visceribus mentis nostrz: complectimur et fovemus : 
sed ne schismata Gant, fraterna providentia et affe- 
ctione dilectionis Lerremur : quatenus episcopatu 
ejus manus impositio nullomodo maculetur. Denique 
interemptis et suffocatis schismatibus, et fides quo- 
que oribodoxa, qua tot spiritualibus paradisi florum 
odoribus per agricolas Christi Dei nostri, sanctos 
videlicet apostolos, eluxit, nullatenus aliquibus ziza- 
niorum spinis poterit sauciari. 





EPISTOLA IIl, 


ECCLESIARUM AFRICANARUM AD SANCTUM THEODORUM ROMANUM PONTIFICEM. 


Domino beatissimo apostolico cu!mine sublimato, 
sancto Patri l'avrum, Theodoro papse, et suumno 


- » , * bd * - - 
To uaxapuot&to ÓtcmOTD, 7a T7) mo to). xopuo 
Untpiyovtt razbi r«vp'oy Otodpro c &qtoz&co mama 


8; " AD S, THEODORUM PAPAM m 
xxl uty&)e té» &navvaxü mwpotópsy &pycrowá£vt, Ko- À omnium praesulum pontifici, Columbus priinz sedis 


AeUpÓog éricxoroc v00 Tpotou 0póvou, tüc ivy tà Buta- 
xio qvvyodcv, xai 'Prarapátoc ériaxorog t00 mpotou Opó- 
v0u 77; £v Mevpcravía. mvvodou , x«i a2v zpty oi (niaxo- 
TOt z&ytte ty eipnpévov tpuy Guvodwy tfc TOv  Aypoy 
xópec. | 


Mey&g» xal &véxhturro» Ütizg x&purog rroyádv, vodc : 


Xpuwtuxvobg &moyr&g xacvamiovritovcav, rapa tà xoU' 
Up &roctolxó 0póyt voy x &vtty, oOx" ot09 TÉ ctyx t&y 
m&vtwy OupgiócdUsc , 0E xe óxecol mpoiaaty &gDóvug, 
&mat« t0y Xpituxy;y &potuovctc xóojov* 00tv, eig «uv 
toU ray&yiv llétpou tix», o mát&p ra:péw, xUróg à 
Upértpog &mootoluxós Üpóvos idc posee Xro. povoytvae 
x&ta Ügtoy xtxhipotoa Ütartapua, T& üp& à; 'Exxhnciag 
Qóypaca Oupiovac Dat xal &vojun)agà, &n«p vo éOx0wào 
vapaiaGovct; xnpüyuatt, OuxxpiÓsÜnvet cGv &vecyxota- 
t&toy loci», xxi vOv &pyupioy ríe xopugaiag xal &mo- 
etolodic. Apzrürv yàp atn mégnvty 9) cuvüftux, Goct 
"«p «Utày t& qaUÀx iv xaraxpivta Dat, BsGotoooÓot 34 
tà mpogüxovra. Enti ovv oi dap fic xxvovtc Ütamioucty, 
ürovmEp &v tzx)ncuxgtixóy maya xtveicat, po Tpoct- 
pov uag&a0at xoÜ&nat, à mpocdíysa0nt, x&v Ort pa- 
)urT& tà xiovutya tUxouy ovra 0v &roxicuívotg ticl 
xal moóperát«ig imapxiat; , Gy pu; &v iml có» ànocro- 
)uxóv &vaxoptoO i Ópóvoy, tvyx £x txic xaT. aot» eüDtvriag 
toU Uxrovps£vou QoxtuacÜtvroc, olov xal tpevoUtvroc, ME 
«UroU xaÜArtp £x vwvo; Twyü; üpAg X») ToU xnp»yuatog 
£vaphig yívntau, xxi ojtu xaÜs5üc ai mácat ToU Oto 
pocüsyóutvat xaÜohxal mpóg v& ro vócuou nípata 
Ówxviipov) &uttoteg v& tüc dxpatpyoüg uncipia míi- 
ct:056. "Eri c«)tuv» Upóv tí cüe mpogprctug rx nuzy 
&axictn) mpogxoóvncto, Ww TtuX Ti &moctolun] Opoy 
ixríumovttg xopugü psvx Óaxpócv &vapípoprs. Dlapa- 
curat y&p o9 OvvapaDa Ok cv auvoy dv vüc xapOiag 
Yn» rtpi0r) i5 &xoüc tc uu:, &yuotacot, oe Tp 
Xpowev TtyÀy tÉyvaciAX TC utpaxgpivos xxi Bíónloy iv 
Kovatavyctyouróet *yeyévntat, xai vopiaavete OTt t7) TOU 
xaÜ' oue Üpóvou «vcTupix Otxainc xataxpivtzat xti Exe 
XOT TET, [iy pt 100 rapovrog iauorigapav. "Ornvyíxa 06 
coUyavtioy rporitóc Üpaavvyoutvov utpaDáxauty, Gytya- 
niv Ó£ xai. t0» JÓtA)ov Ilópcou toU Origo Xuóv toU 
érugzxómou KoygtavttvovtOltoc , 09 t Upstipo cusio 
0póvo ptravongag voy xoc Enidtouxsv, elxórez , otov Y») 
&vayxn Jotrày jug &miütit, mtmotüxajuty &vagopiy m po; 
ll«UXov 10v &05390v csv t5v-yuvi viv adtiv dy Kovatay- 
TtyovTÓ)tt Otuxxacéy oven Exx)ncouxs, altauvt:g oxdroy 
&jxmmtuxde ptrà m)siocoy Óavypóov dc vt 10 tipnu£voy 
Tü; x«wocopiag cópuTpx, 10 ur l5 aUroU piv, ix OE roU 
mponynaapéyou etóv gtuptDEv, coUco QuxxpouaacÓat xol 
má&onz i5e0ncat Qxalec, De mpoxaDE coc Exx)nciac, 
&ro 6x óputvoy vobg po T&v Üupav tàc «XroU 'Exx)ncíag 
&vaxtiityoue x&prag , 09c Url axaydólo toU J«oU rpo- 
1tÓs(xaot , tva, toutov àro6o)Doptvov, &rapay eg 9) ni- 
ett; Xv tnpn8sin , xal coortp i& &pxüs píypc coo 
capóvrog &xtpaia Otis, t &mocrouxü rapaSostt 
xoutuvouiy, oU. xal &mó tov vU» GÜuxrog Otxpsivn. 
T«vti yàp 0n2ov xaÜíetnztv, og al couvcot xatyogoyaxt 
i4 t0» xaxo0 tüe xsvodo5(ag &rocixrovrat raÜovc. Ot00v- 
tt; yap ix«vo3e Éautoug &rogavat xat vtpupaysig xal và 


episco,us concilii Numidiz, et Steplianus prima se- 
dis episopus concilii Byzaceni, et Reparatus episco- 
pus prim: sedis concilii Mauritanim, et universi 
episcopi de tribus conciliis antedictis Africans pro- 
vincis. 

Magnum et indeficieatem omnibus Christisnis 
fluenta redundantem, apud apostolicam sedem con- 
sistere fontem nullus ambigere possit, de quo rivulf 
prodeunt afflueiter, universum largissime irrigantey 
orbem Christianorum, cui etiam in bonore beatis- 
simi Peuri Patrum decreta peculiarem omnem decre- 
vere reverentiam in requirendis Dei rebus, qua 


" omnino et sollicite debent, maxime vero justeque 


ab ipso przsulum examinari vertice apostolico, €u-. 


jus vetusta sollicitudo est tam mala damnare quat 
probare laudanda. Antiquis enim regulis ssncitun 
est ut quidquid quamvis in remotis vel in longinquo 
positis ageretur provinciis, non prius tractandum 
vel sccipiendum sit, nisi ad notitiam alm: sedis 
vestir: fuisset deductum, ut hujus auctoritate, juxta 
quz fuisset pronuntiatio firmaretur, indeque sume- 
rent czeterg Ecclesie velut de natali suo fonte prz- 
dicationis exordium, et per diversas totius mundi 
regiones puritatis incorrupte maneant fidei sacra- 
menta salutis. Quocirea humillimum vestro aposto- 
lico cu'mini persolventes obsequium, cum lacrymis 
suggerimus, quod sine cordis gemitu reticere non 
valeinus, ante hoc temporis spatium exosum apud 


C Constantinopolitanam civitatem novitatis commen- 


tum ad nos usque opinauter fuisse delatum. Et ut 
hactenus siluissemus, putavimus serenissiino exa- 
mine vestrz apostolice sedis fuisse desectum. Quod 
ubi pertinaciter cognovimus invalescere, relegentes, 
videlicet, libellum Pyrrhi nostri fratris et coepi- 
scopi dudum ejusdem Constantinopolitanz civitatis, 
apud vestram venerabilem sedem prolati, relatio- 
nem qualem necessitas exegit, fratri Paulo, nunc 
Constantinopolitanze civitatis ecclesiam ocecupanii, 
emisimus, exhortantes cum nimio fletu. jam dictum 
novitatis commentum, non quidem suis temporibus 
adinventum, a suo videlicet auctore confutatum, a 
se quoque vel ab omni ecclesia, eui przsidet, repel- 
lere, et chartas omnes prz foribus ipsius sanctse 


D £celesig ad scandalum populorum suspeusas proji- 


cere, qualiter fides qu& nune usque permansit inte- 
gra, et apostolica eruditio illibata servetur. Certum 
est enim, quod tales sermonum novitates de malo 
glorie amore nascuntur : dum sibi nonnulli volunt 
2euti, perspicaces et sapientes videri, quzrupt quid 
novi proferant, nescientes quia Deus noster infirma 
mundi elegit, ut confundat fortia, et sapientes per 
mundi stulta eonfudit (! Cor. 1, 27). Ad Timotheum 
quippe doctoris gentium sollicite legisset. sermones, 
quibus ait, ut novitates vitet vocum profanas 
(Tim. vi) : ad impietatem nempe ista proficiunt, que 
super spinas et tribulos contulerunt [ducunt et. spi- 
uas tribulosque generant]; et Ephesi remanens de- 


85 VICTORIS CARTIIACINENSIS EPISCOPI EPISTOLA. 85 
nuntiet quibusdam, ne quis aliter przedicaret (1 Tim. 1). À àv &r&vrowv gpovtorípouc , sxtyk. tta. Trap £auziro 


Et ut aliqua de veteribus proferamus, Jeremi:x prophe- 
tz verba sunt: Horribilia, inquit, facta sun! super ter- 
rum, prophete iniquitatem prophelant (Jerem. v). Multa 
sunt divinz legis documenta, qux de largo vestri cul- 
minis fonte nostris rivulis infundatur | F, infunduntur]. 
Quia vero ip quamdam suspectionem nostra Africana 
3 malignis bominibus apud memoratam regiam ci- 
vitatem recitata est provincia, ante dictam relatio- 
nem memorato fratri Paulo Constantinopolitano an- 
listiti Àransmissam, vestrae Deo amabili beatitud ni 
direximus, quam rogamus humiliter per vestre sa- 
craüssimaz sedis responsales transmittere, qua'iter 
prospere cognoscamus, si memo:atus superius frater 
31 nefanda se novitatis adinventione ad integram re- 


formaverit orthodoxa fidel przdicationem. Quod si B 


dissimulaverit, auctoritas .alm3xe sedis vestra juxta 
patrum sanctiones salubri consilio pertractabit a sano 
corpore separare vulnus insanum, remotoque morbi 
szvientis flatu cautius, que sunt sincera perdurent, 
el grex purior ab hac mali contagione, spiritali ve» 
siri culminis ferrameuto purgetur. Novissime hoc, 
necessitatis eventu quod accidit, In veritate suggeri- 
mus, quia nobis specialiter per unamquamque pro- 
vinciam synodos contralentibus venerandas, dum ex 
nostro collegio fratribus electis plenam transmittere 
nitimur legationem cum nostris relationibus, quze- 
dam oborta sunt, qux nostram intentionem rationa- 
biliter probiberent. Sed hujus rei quam memoravi- 
imus, urgente necessitate, generali Alricanz: proviu- 
cie constituto per legatos diversorum conciliorum 
inito, generalem hanc prospere vestro culmini de- 
mandavimus relationem, postulantes non nobis, sed 
ipsi quze evenit, necessilati ascribere. 


&vtupiaxougt xai mpopípoucte, ey;o0Uytie Ott Ó. Kuptog 
Yü9y xai Ot0c, và &cÜrzü xou xocuou ibtissato, tva xate 
apyran «& iG qupd, xxl Otx Oy p.orpayy xacau x ovn vOUG 
oiopívoug tive, GogpoUe. "Oftv Tigo0io ypàpevy à vé 
i0vày &noctole, rEpryyuktet và; DeOxDoug ripae Uxrpt* 
vtaÜat xatyogoryíxz tic &at6tury &royoucas, xai &xxvOac 
xal vpiGoloug ixtxoudzopivec. A) xzi Egeaiorg roo- 
v&cott unÓauog écipoüidsoxoaduaiv. Yuppovwweg O6 xai ol 
T&v Toa) cag feradtéougt Axyot* Qtxwpottit yáp 
ó rpogiizne "Ieprpiac obcws* 9prxco. UÜytvsco iri cry Tiv. 
Ot mpogütoi aüTüe xvopo mwpopnrtoovcty. A))R x«l ó 
Üsioc vópoc rsiontv ac ifaopoibscot Tp ayyt) uote, 
&rtp xktv 9) üpsréoa T»yxlovca xopugà, toc Yierípoue 
üysco)g &vtpeuyt, xai Oousic &mepyatevat pos tust 

Grey. AX kxtióv) Trap vtvorv xaxoÜt)ov &vÜpcev &, 
Umovoix tj Baa Oruougn most eyévncat rox 9) x«D duc 
Xópa và» "A, pov, tà» sipup£vn» "tyoàedet map duy 
&v«eopáy mpg v0» &Osipov vipóv Tlauloy vOv iricxoroy 
KevctevrtoumO)swc tX vparípa ÜtogUsi paxeporatt 
xaTemépopsy, aov sü)aÓtia mapaxeQoUvttc, tva Qux T6 
&roxpiustxpiov toU xa jag &rocvoluoU Ücüvou c«utny 
mwpóc aüT;w &mogrí)Om , x«i paOcpay «iaiec eCys à mpo- 
ju xOsig Xov &d:1góg vfic iocuptOziane &Orpitoo Otoca- 
pivoc xatyoropiag mpüg vÓ &xpatgvéc vc ópÜodotou mí- 
ccce Éncvépyscat xüpuoypa. El dé coco rapanouttot 
px usza o) 0j.evoc, déov &a cl cv toU xaO iac &roote- 
Juxoü Opóvou aüOsvtixv Douiü cotnpio cxbjac Sat toD 
Uqgiivo0 cpatog v0 &Ürpártutov» vocuua Ou epicot 
xa4Tà tà» tà» &yiov Tracpoy Otxrascy. "Iva, ToU x oertoU 
Otappuévtos vàc aipígtog vpaopavos, 1& tic topeeriag 
&eedicttpov cpi» Oreusiiogty, ota và vytUpattxO ct- 
Oupo Tür; Üptrípag )mtpoyür TOU Toto0rOU TOYvmpou 
pi&cpaTog ví» XpigvoU toU tov molptyny CuvÜtpovame. 
Tó ài cup 6ay i. tÉt x psv cip&g &veryocyetv. 'Ag' oÀac 


Tap tX46 xgopas mpot)Doucwe "4iw tüz Gwv00.u, Uxs)ataprÓn rtvag &Ós)yons Ex toU xa0' Qu&v cu)oyou pttX Té 
eite &vago p» Exrápyat x poe ire)covipay mptaGeiav* vovco Oi PovYopévov duOv, xoti ttc aujpopá cii xaO nac 
int)9ozc« ydopa, vóv guéttpoy m«pl couco axonóy OuxoXvo:v, 0Drv vadvatc, ec epnrat, rpoc tiv Üptr£pay Umtpozoxv 


» T - ' -4* t — 4 - 93 * 0! - , " , 
erTÉeyapay, mapaxoloüvrég uü pàx.o) yt) 9) voie t6 &v&yxne av ÓRot xaraloyiacÜat viv mapaitnaty. 


Koloou6og iricxoroc toU tpi109 Üpóyou vig iv Nov- 
pxdix avvodov. E2y ou àrip Xyày, Ga rote &yuotatt xal 
uaxaptbract Daczp maToG. 

Zríp«vog lrxicxomoQ toU v potou Üpovov cg i v Bu- 
taxi» avyo0ov. 'Opoic. 

'"Pezapatog £rigxorog toU m portou 0.0v0u 1f; iv Mav- 
f«xyia. euyódov. "Opoic;. 


Columbus episcopus primae sedis concilii Numi- 
dix. Ora pro nobis, doimnine sancte ac beatissime 
Patrum Pater. 

Stephanus episcopus prima sedis concilii Byza- 
ceni. Ora. 

lteparatus episcopus prima sedis concilii Mauri- 
taniz. Ora. 





EPISTOLA IV, 


VICTORIS CARTHAGINENSIS EPISCOPI AD SANCTUM THEODORUM ROMANUM 
PONTIFICEM. 





Domino beatissimo et honorabili sanctio fratri, 
Theodoro papz, Victor. 

Vesti beatissima, paternitatis apud Deuin acce- 
ptabilia opera, et conversatio gloriosa pene mundo 
loti snnt manifesta, Praedicalionibus igitur aposto- 


Aso 079 7& T&YT4 Laxap. x«i cuuotato &3id Oro- 
Ócpo &ytotato mà, Drop iriaxonogc. 

T4: opstípae martpurüg &yuocovng «i tt Ücepcaeet 
mpálsi xai 3) £vüotoc &vaatpoyn, ravti Ti xo7Um Gale 
ftouvEp)tut* xai 4&0 caT60 ÓtX TOV Tog to)4xoN xn- 


81 AD S. THEODORUM P'APAM 23 
purp&tow xxi vüc aiu0cUc avtév rapaloctec aóunee« À licis et doctrinis dum verse fldei cultura universa re- 


$yü Tó tà; mic ttoc r&ttm)oUtugt GO, oU1€ xal Ou 
«iic oputípec maoaxXatondie xpa xel rodditutuxüc vov0s- 
ciae tüc ix ców Üstov mpoprpoptévoz Opiv Aoyiey X) toO 
Oto xaDolon Exxincie DsGeic oixoQopsitet à v;Ic &no- 
erohuxot; Ope; 9sps)ueÜsiae, xal roig recpixoic Doyuu- 
e igxupo; xpeateuÜrtce, sig X» Operis oi yt 
&rnoctolot x&x& Tiv iv xXuipe sio drÓopnpivav «xtoic 
iKovaixv x«p& toU Tlvtüpavoc t& t& Oto Tpotyvocpáva 
ti xe mpQupuauévk min vàv Jaén, toet6os xal 6ciec 
&méctpriav, Gcmip ix axóroug eig péxc, xxl ix Üevácov 
wpóg teiy, x«i d$ QucÜnpe vrror mirevapévac Üoknc 
sic &Üuxpcrii xal oc00oEov mriatty, eaic aernplog «utóy 
$poocektoi ct xai r«parvietaty. "Qv xec' Cevog 7) opsrépo 
Batvovce Ütoripntoc &Or)pótne, xal v0 tüg aUrér) &pteüc 


pleta sit terra, per divinorum tamen eruditionem 
eloquiorum, vestra instruente admonitione exhorta- 
toria, superzedificatur orthodoxa Christi Ecclesia, apo- 
stolica insitutione fundata, et a fidelibus Patribus 
firmissime roborata. Ad quam omnes beatissimi 
apostoli, pari honorís et potestatis consortio przediti, 
populorum agmina convertentes, pie et sancte de 
tenebris ad lumen, de lapsu ad veram fidein, de 
morie ad vitam homines divine przdestinationis 
gratia przscitos, salutaribus preceptis ae monitis 
perduxerunt. Quorum sanctorum apostolorum vestra 
fraternitas honoranda sequens plenius merita, et per- 
feetius implens exempla, Ecclesiam Dei morum pro- 
bitate et actuum sanctitate condecorat, et fide «acr 


éliepe cie urraüuoxovra, rai kxapod)&xroi cà» B vel Christianis moribus vigens, qux» fieri Deo placita 


xxropÜwuatuy «orÀy Exr)npectat và» &yl«v o0. OtoU 
'Exx)ncizv xat&xocptt, tí t&v Qoxtuo&tov &utüe ERL- 
Cok& x«l vü &y(rntt tüc oixtiuc &vacTpogüc irri) 
vp&bsgt) ónieug X) cUaxÓnc ninóv ExwopcayittoOat rípuxs 
míacie. "OUtv cà cot pso ta tà Osà xei gÜx caic lepattxalc 
eUrüs &ravctos bvpyoüce x.vüstot, euAo5 vov voU Ütlou 
vógou xuféccoxe» dvto)p&tow, ftrttcpévQ caps, ex 
92," ol &xpoatai ToU vouou Óixciot mapá v tà , à ol 
tGuTal toO vópou Suet ncovrat , xxrá tàv Ütioy &nó- 
etoov. 'Ev & vópo t£» pilrov Cx st voxc c xal ópípac, 
xat& TÓ ytypapptvoy, $ vaerípo Ütociunrog xai &yix ua- 
xapioTOC , oUx iy iO và uvüpn cvuroupivey ix tf; &ya- 
quàatog, à)X iv xaÜupa cii avvtidüott xpatuvoptvay Ou 
tlc y&pitoc, xal o9vo. Bi6aieg xal &psvaxoritoc bxkp- 
&tov Fxytt cv cou. Kupizu ipi 'IngoU XpeacoU vóuov , 
ctt tà Joluuxóv dy' opi» Uxmr)npova0at Putóv, t0 giaxov* 
Tó erou« uou Ja)üctt cogiav, xxl à utiétn tc xxp8iac 
uou GUvtGO. 'O vopoc TOU OtoU «xroU iv xapOia «coU, 
02 [3)ayt 7/6 pap. uivog , à) vrvaüpiart coU Govror , uuo tt- 
xà iGppayus Akvoc , 09 *yo p Ev TO oS aD ivauc , 6097 dv mol 
xapdiag aaoxivne, og qnat Kopciotc pago 0 &ytoc Tleu- 
og. To;Tew oUtoc Uyovtev, enuaivousy rà Ütaptato pa- 
x«ptótutt ox €) émraxaidExkro toU AUyouStoV pmvog vüc 
évta tapévog csciptns Enepasoc, vri ix toU mpoxara- 
)gÓobane (xtxovpiac, Qux viov acyGav xal 0sod i0 GxTuy Dev 
vpoctux &v, vx» ly» Day wrixy eic &pyutpacuniv &iiay 
tijaUt cf; KapÜeyernoiev nO y Cprtt Ütia m podycyov. 
"Ile xà píyt0oc &vrydicec dipac Quxvócot. cv rrevéyatoy 
ixtrtÜcotE KÜptoy" dg &v, «toU Qus 6a pvayrog xipas, 
1ày [Supple x«xàv] PevOcpoxfcinuav mpáttom mpg t0 
6vopia jóyov, 60)& xal t0 6 p'y«v vs Upeauvng xatíxopty, 
i5 aucoU dàxerasop.svot toU Kupiou xao "Ingo XpucoU, 
r«p& toov» [Lege rapaciósuivov] ipe aorà T&v &yioy 
xai Ütorsiov 0j.v mpoatuy v, tva Tavt«tg Ox vpofévceg 
xai t«ig xy pnatatc vouUtaiaie Up acupuxDtvrec Gsuo- 
ÓGpt» a)» revcl v furttuÜbvce piv Xpurcuonoráto 
am, ci Gxét tüc xopvtog, k5)a6tig gu)ax0nvat píy pt 
tÜ.ovc. Ex rpogórmov 06 cüc npóv pstpuoratog sic tpog- 
xUvucty tüc opsrépag ctGacpiae, x«l kyur&ros x0e.96- 
tntoc, üeenépopapaty MOYonoy t0» Tponpuya Spy, xdsi- 
qóv 0i, xal avvtriaxoroy zu , *xi "Ptüturroy roy Ói&- 
x0y0v, xxi K puaxtvcoUpoy vóy votapuov toU xaÜ xuác cyiou 


precepit, studiis pontificalibus iadesinenter operatur 
et perficit, servans legis divinze mandata : Quia non 
legis auditores justi sunt apud Deum, sicut narrat 
Apostolus, sed factores legis justificabuntur (Rom. u). 
In qua lege divina vestra sancita et veneranda sin- 
eeritas, sicut scriptum est, meditatur die ac nocte 
(Psalm. 1) : quz: meditatio non lectione per figuram 
litterarum tantum conspecta, sed uberante in vobis 
Christi gratia, in vestra cognoscitur conscientia im- 
mobiliter insita, nullatenus de vestro corde rece- 
dente lege Christi Dei Domini sacrosancta, sicut in 
Psalmis dicit propheta : Os justi meditabitur sapien- 
tiam, et lingua ejus loquetur judicium (Psalm. xxxvi). 
Lex Dei ejus in corde ipsius : non atramento , sed 


C Spiritus Dei vivi vestra in arcana conscripta; neque 


in tabulis lapideis, sed in tabulis cordis carnalibus 
(11 Cor, n), sicut beatissimi apostoli Pauli ad Co- 
rinthios missa nos docet epistola. Quibus praemissis, 
significamus Deo placitze fraternitati vestrze, die de- 
cimo septimo Kalendarum Augustarum indictionis 
quarLe, nostram humilitatem divina gratia, suo ut 
precepit munere praveniente, ut vestris sanctis ac 
Deo dignis precibus, in sancta Carthaginensis civi- 
tatis ecclesia pontificalis honoris accepisse consecra- 
tionem et stolam. In quo dignitatis fastigio, ut à Deo 
omnipotente regamur ab altissimo, et à malis acti- 
bus liberati, sscerdotale non nomen tantum, sed 
Christi Domini Dei nostri protegente auxilio, et 
meritum habeamus, vestris sanctis ac Deo accepta- 
bilibus nos commendantes orationibus, poscimus, 
quatenus et vestris deprecationibus pro nobis ad 
Deum effusis muniti, et eruditionibus bonis instru- 
cti, digni efficiamur cum omnibus nobis populo Chri- 
$tiano commisso illesi protegi velamento divino 
Ad salutationem ergo vestra sancte et honorands 
fraternitatis, vice nostra Mellosum humilem vestrum 
fratrem, nostrum episcopum , et Redemptum diaco- 
pum, * vel Cresciturum nolarium sancte nostrae 
sedis, vestros famulos destinsvimus, quos postula- 
mus celerius nobis a vestra beatitudine persolvi, 
quo possint ad proprías ecclesias ante hiemem Deo 
propitio remcare. Pra omnibus autem fateor, in ipso 


* Vel hic, ut passim, pro ct. In Grreo x«i, HanptiNUs, 


VICTORIS CARTHAGINENSIS EPISCOPI EPISTOLA. 


90 


nosirze provectionis exordio eor nostrum non leviter À Op^vov, roüc oixitag ouo», ous Tj» T y Lo TQ TO Y 6 voc 


vulaeratom fuisse, ut propheticum illud prsceptum 
exoptarem, dicens : Quis dabit capiti meo aquam, aut 
oculis meis fontem lacrymarum, et sedens plorabo die 
ac nocte ? (Jer. 1x.) Ecce enim Eoclesie Dei non le- 
viter perturbantor, Christianissimoruni voces ac 
gemitus episcoporum non supportamus, querentium 
et elamantium novitates et concinnationum figmenta, 
3 Paulo venerabili consacerdote nostro, ut dicitur, 
contra fidem veracissimam approbata dehere repelli. 
Nos autem temperamentum causis innectentes, ex- 
pedire putavimus, predictorum beatissimorum con- 
sacerdotum | nostrorum licet jestissimos | questus 
squsnimiter supportare, et ad auditus venerandos 
(raternitatis vestra hoc ipsum pervigili cura dedu- 


ino) Uciv poc Sp&c &rolvopívoug ix vc oustéípe«c uer 
xaptótqtog T&paxaoupsy &moxaÜDiovapivoue tatg Ut 
"Exx)naicuc. 'Extivo 01 ucyyi1)us v pó r&vvev , c (v covf vi 
&px 5i tüc Qué x ttporoviag, IÜpeiaUna «v ov ustpio Tijv 
ei xxpóixt, att xai T) mpuentuxó» iráótwy pncóv: « Tic 
Boat và xsgo) uou UOoo, xai toic ógÜcO oic pou Trays 
Quxpócv, xal x«Odcopat, xal xadgopeu vuxcóc xoi Qnípec; » 
"Wo yàp wi 'Exx)nciat t00 O10). ptyiOe auvrapaagov- 
tat, c C€ |xict pípstyipag duvxg Dat vàc cé» Xpuartuxvixery 
jaàvoiporyag xal robe a ctvo*ypoüc reivrov rà)» EriaxoRvy, 
éyxaouvtoy xal xetaBocrycov, Qux ct t&e xatvoropiog, xal 
Ty TEX vaGIXtOY 1& m)aguare, tà rapa Davou, xaDoc 
gact. coU ÜtogoUc üpàv guX)stroupyoD xupuÜEvra xaca 
Tüc dOmÜoUc Xp&v Ticttec. Afoy «UrO» vrüpys taUTG 


eere. laquiunt enim, quzdam vice epigrammatum, p 3usacÓ0st xal &ro6zDsiy , dX px) ptx pt toU vov ixdc- 


chartarum. volumina in saeris sedibus apud regiam 


civitatega nuper esse suspensa, religioni eatholica et . 


ipei verae fidei ac Patrum traditionibus omnino con- 
traris. Quis enim vecors sacrilega voce audeat prz- 
dicare in Domino nostro Jesu Christo aut unam tan- 
immodo voluntatem, aut unam operationem exi- 
sere, dum manifestissimis Patrum definitionibus 
liqu:dius clareat in Domino nostro Jesu Christo duas 
saturas, et earum duas voluntates, duasque opera- 
tiones vel proprietates naturales modis omnibus in- 
veniri? Et possumus multiplicibus Patrum docu- 
mentis nostrse parvitatis intentionem (rmare, nisi 
vestram sanctissimam fraternitatem in omnibus corde 
ea retinere firmissime teneamus. Ut autem ipsius 
sedis apostolice decretis per omnia confirmemur, 
Leonis heatissimi praedecessoris vestri apos!olicze 
memoriz definitionem inseri pervidimus, et conti- 
met (Epist. 10) : Agit enim utraque natura * cum 
3lterius communione quod proprium est. Nos itaque 
Patrum in omnibus decreta sequentes, in Christo 
Domino nostro duas naturas, earumque duas volun- 
ltes, duasque operationes firmissime praedicamus, 
Deum verum atque hominem verum absque delictis 
bemanis veraciter confitemur, repudiantes cuncta- 
rem bhsresum subsannationes, vanitates et insanias 
mendaces. Vestrum esi itaque, frater sanctissime, 
canonica discretione solite contrariis eatholicz fidei 
ebviare, nee permittere noviter dici quod Patrum 
venerabilium 3ucioritas omnino non censuit. Nos 


C 


xsiv. 'Husic 0d voic mps;past ci» mporüxougay Enetiév- 
ttc Ütxptaty, cup.eípoy irymaapubo Oamiag ovo xc, f porteg 
plv Ortytyxtiy , tà; t&v &ytotátoy ry gu)Qstrov pyórs 
elriac &vaxopiset vxítac ly &yporvo eportidt mpóc t&e 
ctÓkcpáovg cüc Opstípag GÓthpórutog &xomg. Afyouct 
9p àc Cra xoc iy Kovacavrcyourüat xáptat voc inc- 
ypujuétoy Bam lv voie vüc Codmoiag Lepotc mporiiot 
&vecíÜnaoy ci t« ópÜodobo mitt , xal cji sügsÓsi vàv 
srarpày uua xoa. romae &vron(avot. Tic yàp Ggpay 
oUroc laci xxi &vónrog , OGTL tOÀAEGGt Yun ottVO9 (pe- 
evil quvü, ula 0iXnccy, 7 play Evipryttav Umapy sc ToU 
Kupíiov ps» "Inoo XputoU ; Raitot vv ratpuxiv opt 
«navyüe piv xai ixoAeg mapcOnkoUvrow, Uo «oU «)- 
*oU xal ívàg Kupiou cipw x«i 6100 'IncoU XpurroU tác 
gott; Ón&px sto, xal ÓUo Ürkiatie, xal ÓUo ivtpytiac, xai 
lBicgcac guoixác, órsp ro)vcpündc t5 adrav vOv iyioy 
stat páy &rodaiGau Ouva quaa naci ni purcé pac OUvaquy, xad 
«àv à)xr mpl vodcov BtGauoooaÜot Myov, sl joi óc apo 
nimio pao. coUa ci xapdie paratos iy ráct xxcty tuy 
xal rapurváv và» Üustépxy ádr)goniv &yuocoyuv. "OÓtv 
xal pti; toig toU xaÜ' ópag rogroxoU Üpovou Yn- 


gispact cov üpéttpus Oy upoUvctg Avyov , Aéovrog TOU iv 


paxapiy Tü pyüpn mponyncupívou Ope tà "uttípo 
qyp&ppatt vüw opo» covipOc)tiv lamovüacapay, £xyoyta 
oUreg* "Evspytt. íxacípu popyiü ptrà 1üg Üacipou xonwo- 
víag voUro Omtp (Quy £axxxtv. "Hprig piv obv và cv 
&yier) 6emmiopocra pa caduoxovttg o0 gati, ec slpnrat, 
x«l Qvo Ürhipata , xai Uo tvtprytiag «ro0 ToU Kupiov 
ip» "Incoo XpurroU BeBaicc xnporrovrte OjsoAojoüpv 


esim bumiles corde, qux recta sunt adjutore Do- D ici» 65» dco», xai &y0ponov &nÜrvó» x epic àpap- 


mino sapientes, uno vincolo charitatis vobiscum su- 
mos constricti, veram fidem ac religionem catholicam 
i» omnibus fortiter defensantes. Studiosius itaque 
3 e3tholieis improbis posse resistere, imminendum 
tsl, ne torpore desidiz oppressi, culpe taciturnitatis 
teneamur obnoxii, et quasi favorem impendentes 
jMicemur, dum adversa catholice fidei propulsare 
aegligimus. A beato namque Felice apostolo 5 ve- 
sirz sapetitatis predecessore dictum est : Negligere 
quppe, cum possis , delurbare perversos, nihil est 
eiad quam [svere ; nec caret scrupulo societatis occul- 


Tíag, &robo))opsvot rràange cip&cteg vo?e uuxtupig i00; 
x«l và jeU82 , t&c 1& patauotntae xai Tüc; &ppocuvag. 
*"Yuíttpov. O£ dave , &yuorutt GÓrol , xpictt xovovuri 
e'vrünge &vraxaDiacac0n. roig &vcutiaévotg cfi xaDoloni 
"Exx)noia, xai px Guy x pti» 0o víoy vt Miyta0at xat 
tüc dOmÜelag, uxirct pv üpoloyeiaÓai vt xaÜamal omsp oux, 
Gowty 3 &yix c&y Eyxpiror) marpov mapadosus. "Hutiz 
g&p ol Duo rot 100 Kupiou uxxvOspvvto cà ópBà ppo- 
vouytig ivl. t &y&rmnc Ótapoo piÜ  Opov avvtogi;ps0a, 
và» &popnto» mícttw, Wyov» tá» GpÜodobow Opoloyüxe 
lexvpüc tv. t&ct ÓuxüuoUvtte.. Aíov ovy égtty imupt- 


* Ex Grzco hic rursum utraque natura in sexto casu. ilanp. 


» Lege, apostolico. MAR. 


MA AD S. THEODORUM PAPAM 99 
AMartpoy voc ópfedobouc, &Goxipou, xvrixaDirracÜot, xoi A (0, qui mani(ssto (acimori desinit. oboiare ^. Liquet, 


p»óenéc üptutiw. "vk [dd t vepxéctt crüc utsiag 
6vvtytyÜévrte, TG The cuum c mTapantigoput) Taparto- 
pati, xal tuvouxs  éar&p tà xpioprv émitviptvot 
mpóg tà Ti xaP oon Exxincia £vavttoupava, $uxva6o026- 
p.svot vxuta. xavaxpivety xol d5oUttv. E'ontat yàp aopógc 
TO npowyncapévo Tü» Üntrípa» &mogtolum» Gytecu- 


vi» $üxpu t€ &roqroluxo Tra, ort t0 &pilücsu TOv. 


tíog- Óuv&pivoy Gv t«pazat cobc ductpajuuévouc, o)00y 
Éxtpoy ioco), «i ox rtpcronigao 0st vy vovtwv &cíósuv* 
o) j&p larípncat vá Tpoóc aUtov; x&xpupévne iyxis- 
cto ct xal £ceipiag , 0 mtpiart)Douevog tà «vspo tov- 
twy &wrerürcttty uolicpu«ti. Kal uxuoca mpo)diou vvy- 


X&vovcoz, &ytoratt Ofaroca, xai rüc olacoUv (puuvsiag . 


g,90lg cvüc t&v loG0.uv ógtcv ravovpylaxe, rryovv vüe t6 
aipstuxe xaxovpylac. 'Qc và kvaiptatt và» Xpurcoo toU 
O:00 gucixàó» iuou&tov, aotag ixsivor t&c t00 Xptrou 
gUctt; Gu7Xlouctv , 0nsp ivxvriov Um&pxt. gapog tà 
Ope Tw» iv Ko)xq0óvt. auveDayuéveyy ratpáv, i» c Tüc 
TicTtox 249v ivct)og datty 0 Üspiltog x«l o0. toig "Po 
pedotg I.oyov, Ga xxi rag «o0 Otou xaÜoXun xal &xo- 


doctor sanctissime, venenosa serpentium siue eim- 
plicitate astutia, manifesta est dolosa heretieoru 
fallacia. Quid est enim naturarum in Christo Domino 
nostro proprietates auferre, nisi earumdem naturarum 
confusionem inducere? quod catholiez Ecclesiz, id 
est, statutis quam maxime Patrum saneti- Cbalcedo. . 
nensis concilii exstat contrarium, ex quo amplius et 
fundamenturn fidei et perfectio indubitate eousistit. 
b Possemus vero eliam eidem (íratri ei eoepiscopo 
nostro Paulo beatissimo regie civitatis antistiti Sie 
milia nostris scriptis dirigere, nisi malorum cogno- 
scereijus falsis locutionibus dictum fuiase, noswam 
quasi .Africanam provinciam posse aliqua, qua in 
vero non consistunt, mala peragere. Sed et hoc ao- 


B strz postulationi subjungimus, ut ea qas epistolari- 


ler a coepiscopis nostris sancti concilii nostri ad 
beatissimum Paulum patriarcham scripta sunt, per 
vestre beatitudinis responsarios eidem Íratri nostro. 
Paulo dirigere jubeatis. 


colui) '"Exxingía. Ad voítou xp ip.Doptv xal «ote và &dre6 xxl avXitrovpyo ficy UeóÀe ce Gytrnro 
inu xot o KovatayttvovmOAtog tX eXrà pio x«l Unovorioa. Gtóveeoc «ürüv, àOX ixoXvosv pac vo peces, Gorep el 
xaxoi vtW&g &yOtec jtvünyopi;g vtv&g ixsias xavà Tü; WuurTlpae v&w "App xàpae &vivtyxav. 'O0rv Óueerouuty 
(y t& rpg v0» llxuÀov TOv &yubtato» nartxppyvn» ix vov (v0aÓe imigxórev Xup6v ypagévta cvvoüuxoc Gk v&» 
Tüs Up&zíoee u«xepichTo; &roxpurtapioy éxnapgÜnv«. TQ coto: &Orpó cus» IladÀo xtticutt. Eppopévos xel 
pruyopívoy $ju&v xapicutai at oiv, Ótarota, 0 ravrobuvapog Otrüg, &yuorats a0b.yE. 


EPISTOLA V, 


PAULI CONSTANTINOPOLITANI EPISCOPI AD SANCTUM THEODORUM ROMANUM 
PONTIFICEM. 








T ma«wxywevkte xxl  paxapwor&te &Origd xal cvÀ- C, — Sanctissimo et beatissimo fratri et consacerdoti, 


)ivcoupyó, xupie Grodopo, Ixülog &vkstog  émiaxoros, 
y xiptuv. | 

'13o0 03) tL xo35v , Tí cto vOv, G0 3) 10 xa totxsty ks) podc 
inl có ovo, bv rfi mvevpac coni Mey xa coma, cri o0 poguvn 
ti; mpüc O50» évoctog vs xxl micttor, Tü6 TOtxU tne 
imieproU; bg &AnÜGge xataucxuvogte; , tà 'Aapoy lp. 
mpsmoUgne pódugta, xoi roig isparuxr» Trepi6eÓinutfvotg 
&Sungty, cog uópoy Exi xspodüie T&s Yiyepovuxze towdut,ov 
éyvolag, xai px pt cüs tug aüTüg, titovy lay &cng xuvá- 
etoc. Ev» TotUto yàp dwcutüpatt, x«i cüv £Ülo- 
yüxv, x«i Tüv miowiov Cx» EvrrtÜaro Kuptog. Tavtne 
oU» Xu&i; tüg Tpogntuxüc UmOQuvücto; GYtEXOusvot, 
ví» TGpoüc«y aürhgu émomcáptÜn cv))a6u», Oi 
Tó$ GyanzQ) 1X 6avtO) uà) Üntücavttg $» iUy- 
^ig. OU yàp oig Joijopoucu , &yroopsia0 at xov, 
oj0é nattaÀo, xaca cTü» OUpuÓt» repo», ixxpoo- 
€£2Üat rr&vtoOov. "Anays. OO mpüc Upév t& TOt&UTO fj 
jévorto , oux, oto wx&v, oUx. ToU xaÜ' uuag iu), xOn- 
pi» Gxxpatoz, &)Y dv paxpocÜupiag vmopovü x«i rpuo- 
Tntt n wtüpaco;. "Damtp yap o) axiopórntu, mpogntutóg 
tmv, xaÜaipstat có pa) Ótov , oU0i cü; tlpüvns 
vóOtiaog vale Duxxoviate waumóc, Qux pay oTnt0e luga- 

* Ex epist, 1 Felicis lll ad Acaciuin CP. 


domino Theodoro Paulus indignus episcopus in Do- 
inino salutem. 

Ecce quam bonum et quam jucundum, habitare fra- 
tres in unum (Psal. cxxxn): spiritali dico habitaculo, 
et concordia qux in Deo est, et unitate fidei, hujus 
delectabilis secundum veritatem inhabitaculi, quae 
videlicet in Aaron magis decorabatur, atque sacer- 
dotalem induentibus dignitatem, sicut. unguentutn 
super caput, principalem intellectum irrigans, et 
usque ad ipsam extremam scientiam deducens. ln 
loc euim habitaculo benedictiouem et zternam vi- 
tam promisit Dominus. flujus igitur prophetica: 
valicinationis meritum amplectentes, praesentem (ra- 
ternani syllabam exposuimus, nostra propter chari- 


p !àteiu. minime quareutes aut. quzsituri. Nec enim 


detrabentibus bonum est detrahere, aut palo, seeuu-- 
duur vulgarem fabulam, excutere palum. Absit. Nou 
sunt nostra hzc. Avertzt Divinitas, non sunt edocti 
habitus nostri ita vincere, sed in patientia longanimi- 
tatis, et spiritu humilitatis, quia sicut. minime per 
duritiau), ut prophetice dicamus, purgatur nigelia, 
iia uec pacis saporatus fructus intelligenti: per 


b Significat motus Gregorianos, de quibus Theophanes anuo 5 Constant. Daron., anu. 616. 


95 PAULI CONSTANT. EPISC. EPISTOL4^. 90 
asperitatem exprimitur. Propter hoc cnim et ver- À vüecat. Auk tot co0r0. x«i vv iy 150r zvtx opsfa 


boruu) supportavimus colaphos, ut vel paulatim v&- 
leamus eum imiari, qui propter nos se humiliare 
digualus est, ut extremz illius ultionjs per hanc 
plagam verhera declinemus. Audiamus igitur eL con- 
sentiamas E«cclesiz oratori, qui per linguam Spiritus 
eara voce exclamat, dicens : Omnia a vobis in cha- 
ritate fiant. (11 Cor. xvi). Ergo sive quzrimus, sive 
tniuinmodo dicimus, et tantummodo audimus, cha- 
ritas iutercedat, arsaliqua existens ad compositionem 
concordise boni et conjunctionem. Oportet enim de 
Deo quaerentibus nobis, sparto rectitudinis mentis 
mstrae denumerantes templum, pacifice inhabitare 


jaeo propter Dominum, qui per prophetam locutus. 


6l: Quarens quare , et apud me habita (142i, xxi, 


2, juxta Grec.). Speculum enim dedit Dcus populo B 


pio, et oportet eos qui a Deo sunt deputati sacerdo- 
üism adipisci, ita in humilitote gressum mentis ad- 
ievicem tendere, ut in melius xdificentur hi qui ad 


ms respiciunt, quam, quod dicere piget, per no- 


sram discordiam, semitam pedum eorum concutere. 
Ad eoncordiam inclinemus nos ipsos, el unum ad 
charitatem sapiamus. llumilitatem veneremur, per 
quam apprehendi solet altitudo Spiritus. Si enim et 
verbo amplius usque huc taciturnitatem dileximus, 
boe quidem bene habere arbitrati sumus, ne scriptis 
vestris reciprocata respondentibus, injurix€ foniitem 
exhortemur, et pusillanimitate dijudicemur ab eo, 
quia |Forte, qui] omuia ad charitatem diligere 
[Forte, dirigere] promulgavit. Oravimus vero et tunc 
esum circumstantie labiis nostris imponi (Psa!. 


ai), et verbum insonitum concipere potius quam 
verbum invigile; et tamen boc mihi donum esta 


Domino, et factus sum sicut homo non audiens, et non 
habens in ore ejus arguinentationes (Psal. xxxvii; 
sed quia tempus es! loquendi, el tempus tacendi (Eccle. 
13), aperio verbum, et claudo ostium per taciturni- 
latem, competenter exorans : Domine, labia mea 
eperies (Psal. 1), ut respondeam exprobrantibus mihi 
wrbum (Psal. cxvi). Lieet enim tacuimus, non 
semper iaecbimus, adaperieste nobis Deo claves 
verbi. Jgitur directis in praesenti a beatitudine fra- 
wrnitatis vestrze apocrisuriis, qui post multas factas 
iter nos de ecclesiastica requisitione dissonontes 


sermocinationes, in finem ad hoc pervenerunt, ad- D a tanvat rxavipo ttpuoTutt. Husic QUY &rods aui evot Tuy 


menentes nos atque adbhortantes interpretari unius 
Cristi veri Dei nostri voluntatis intellectum, atque 
hujusmodi interpretationem destinar] vestre soacra- 
ssimae venerationi. Nos autem acceptam habentes 


boaz cnscientie predictorum venerabilium viro- - 


rem admonitionem, cognoscentes aulem et qux 
Mineipatus apostolorum summitas docet, paratos 
esse ad satisfactionem omni poscenti nos verbum de 
tpe quar in nobis est (1 Pet. n), secundum Dei timorein, 
wasssetudinem ad bonam scientiam temperantes, su- 
per ali tantummodo requisitione mentem nostram per 
has syllabas exponimus, superfluain excitationem et 
Vlercationem. verborum propter satietatem et prz- 
Ks temporis incongrultatem declinantes ac prz- 


TÁy& Tou pamiucp&tev, iva x«l iv &amyiro , Tov 
9t xác icvtvóv temttvesgavr« puuncops)e, xal rüc ic- 
y &'tac ixsit xolag sog 0i vri; ivraU0a r)myac T&c rOwryes 
Otagyeuty. 'Axouacuty tocryapouy xxi rto Gu tv cà prrro- 
pi cie "Exx)na:ac, ti yÀottn tou mytüpuxtog payaoeverz 
ix6occy «C Anavta Upon iv & yarn yoía0o. » Eics ovy Qa- 
TOULLEY, SiC€ xai [n0y0v Myoj.sv v) xai [novoy GxoUopuEy, iry&ma 
BpaGsuiro, té£xvn vw ovca rpó; QuvÜirnew cupguloc 
&yaÜü; xxl guviiducteg. A yàp mtpi Oro) Qntouv- 
T&Q 9»u4c, tQ Gre«ptuo cTüc (ÜUTuTOc 100 DoytcpoU 
Quapstpoovrec t0 tápvog, tipnvuxoc iy aur rpoguvi- 
C&o0ac 0i& cà» dy t mpoyütn )x)ücevt« Kupiv* € Znté» 
Quret, xai map! £a2ol o3xtt. ). Zxonóv yàp 6 Osog céltou» 
Qüuág TG «OQ, x«l npirov laci vo; cpatturv 0ró GtoU 
T&toyp£voug oj9twg iv mp;ótnti t& Tpàg dÜ)gouc ToU 
AeytgpioU tiÜEvat Dux Or saT«, cos tO xpsittov  oixo- 
QopsicÜat Tobg tc pas &ttvizovrac. umep Ox cc Qpt- 
típag, óxv& yt, ipiüsia, tí» vpitov vv mo0oy «)- 
tà» tap&rttcÜn., Eig ópojuxia» cuvtüctepav, t £y 
rgpóg &,&nnv gpuvücops», tà» TWTtivOppogUvQy TtAn- 
cept) OC zc xavalapÓ0avec0as qai 10 vac. coU TWU- 
patoz. Ei yáp xal veu Aóyou mÀéow. u£ype touós tu» 
ciuonüv (ruungepty. tToUtQ Tou» sU &govto; idoxtux- 
Capi, (v« uà toig ypagtiqty &vrsbocyópavoi, ape 
UÓptoe moncopiÜx , x«i pxpojvxia»  xatavpilo- 
p4» m&,& TOU Gtíys9 mévra mpg &ydmm».vopoUe- 
tácavrog. HübapaÜx yap cnywxaUta x«i Üopew Ttpto- 
xe mpecimiüégÜa. v Grüpatt, xal Avyo» &gexviag 
ivettovicacÓm: pahÀo» , 9» Xoyov &püccovra" xmi yt 
touto Qoróv kot mapa Kupiou, xal iytvópny coti ayOpu- 
mo; 00x &xoUcy, xai oox £x, cy ty TG qtópa tL aote DVy- 
pose. À'))' Enti xou püz 100 Jadsiv xal xotpóc «00 Stati et, 
&yo9:j€ tà oy», xai xti vàv Übpay tij ater fpos- 
gopoc airosuivo* € Küput, T& xt) pov &volstic, xal 
&roxpibóicou«t toig óv&tOü ouci pot Ayo. ». El y&o xol 
tcvyücapsy, 6) oox &sl mtormügcpy oravolsxvroc uis 
toU Gto và x)tiÜpa toU Joyov. Tri rrapouale zov rapa cic 
&Ostxüg 0i paxa.ororutOC Gra lvrerv &rroxpi «xpiors oí 
toG p&1& mo)).c 0gae tàg rrpós ne repli rüc. Doonai- 
c tub, oneiotoc kv kcouc Ou EG aig rovro vio xvt- 
X0nc«v, cias yacáptvol c& xal mpovpiavcte ope, Eppx vau» 
Ova và» inl Xpio coU 100 Qu UtvoU OcoU iv, ToU £vóg Üi-. 
jdaroc £vyouxv, xal vàv Touxotny Eppeqyeuxy cj opstípa 


euc vyt(ón rov cà» tlpnpévov ÜcogOiov kvUpoy siairyogty iro 
Gt&ptvoL OE xod &rtp à xopugata tày &mogtüluv &xpótug Ót- 
c xtt, écoluove tvat mpóz &roAoyüxv sravri và «icovyrt 
Xg Àoyo» Tipi tüg iv Gui» éAmidog mpóc avwidncu 
&yaD i», tX» t paocnta tà TOU BtoU gpíÓq xtp&cayrte, tà 
Zittpov T&pi ToU TotovtoU xxi povoy Qurüpatog, Oud 


, tOvÓ: tà» cv)a6Ow ixvÜigsÜn ppévmpa, tà» Tipit- 


tí» &Óolo xiv xxi navyiay Qt 10 npoczoplg xai te 
Tapovt. T pog«náóo) xatpQy, nappoDivavcée ce xai gu)a- 
Dautvot, oUx Vpsét&pov Ey roíto) Tt vooUvtsz v Oos aS ovtte, 


, Y xai Myovttc, &)) &nep xxobcapav xai Eyvepuay tap 
, TÓY &ylev oixovpsvyt6) uy) GovoOoy, x«i oi rati- 


pte vinóv Üturynoavto Xuiv* ódol. yàp Quac, Duvonpeca 
GVVEtG, Qe 5G mRLOUAXI TÉ vo)ug vui TW Gina óo- 


93 AD S. THEODORUM PAPAM 96 
xti. A2)! (xtidÀ Youró» 0. xaipóz üpác E)xst cic oroc xé- À caventes, nibil nostrum intelligentes, aut proferentes, 


ctec, xxl mpóg cü» &vántubr) vo Ünvovuévou xa)si, 
eipt vüc ópÜnc üpw B/Eng civ póppecry Toig Óu Tov 
Jp&pji voz tixógco . ivrurocoutÜu, Gorsp Orvconotoc 
ttt X phuact T«ic m«cpixate pax propius &xprbes epat- 
Coyrtg và )syópsvx. "Husig ovv, Xyouw Tüc x«Ü üuàg 
'ExxXweüag 34 Ouet0docix xal aUvodog, üuoloyolurv 1Óv 
(vx vüc Omtpouciou x«i (wapyuüg Tpuxdo; TOv v0 
&vkpxou lrvwáropoc Yiov «s x«i Aoyoy và» Koptov 'InaoUy 
Xpiacóv &)nÜov Otv cip» ix Tlveopecoc aryíou xxl tfc 
&yp&vrou Ütocoxov x«i &àimapÜtvou Mapiac &cpínteg 


capxeDévca, céXstoy sivat vov «Utóv dv Ücórntu, xai cí-- 


Autow dy. &vÜporrrótutt, 0v. mpócortov , ni«v vmocTacU 
coyÜecov i» duo xoi ust& cx» £vogty xnpotrovtte 9octat, 
Tüw 0tx;opkv éxatípag "wwpilov:tg gUctog xxr& Tüv 
eUró» iDtótunt«. O0. yàp ni» a)r6» &vapípoge Siiptaty, 
3| viv sic Oma cporiv *) guppóv xal &v&yvatv, atas, 
vooUnty Qin, fi t pogtéusÜa* à' :v v dvi Xpto c aoopi- 
voy éxxrípo càv gistov, Ücorncóc vt xai &vDpenórnros, 
xxl iv «& idi ci; o0ciac Op tv ti x«0' )rómtactv &ppágto 
tic àxpag ivoxgtug avvddo quiatcropivon ct xal utvovcóv. 
"Epstye yàp 0 J&yog 6 Tiv, xal jí-yovtv Ontp. odx Tv. "Auk 
, toUto xal r&c«v Ütonptrü »«l àvÜpwrornprny ivípytuxy 
iz évóg toU «9roU mpogtivst g&cxoxopévou Oto Aoyov 
atl», x«l eig iva xai vóv «Xtóv &vagáptatat. "Ofty xal 
10 Oteiptróy ox cioéytrat, xai vó ác yxvcov aoccot. 
Havcac0o vov &ct6ov ciptrixoy x) r)n02c, irtavout-t- 
cÜwcxv» &p« Ntavopie, AmBapo tt x«l Grodopo, Yr63- 
pos, Eurux ie, xal 'AvroJUev&ptoz, oi xaxóppovte, i£ &vct- 
Ólvou Otapeviag cuppevoovrig mpoóc cà» GctOtuxv, ot 
uiv viv gUyxvstw, oi 06 cà» Otxiptat xax&c ivÓvo- 
psyot, xxi xao vTO0 Ti; &)uÜsiac yuuvouutwut. 'Evó; 
dé xal «.cvo0 toU Aoyou, ccgapxoptvos, và c€ Üxo- 
paT& xupoUttoutv xal tà TGÓn Jwopülouty &rep cap»l 
'Óc  Zp&g (xovcing vomíptotv.. "OÓ0tv xal GO:0g XM- 
qerot maUsiv, xai voc &vüpermou ix ToU oxpavoU xcttn- 
AuBivot, Qux viv rip voov xal àaÓutaracto» xa0' omó- 
ct&gty có duo qut Evorscy* x«l Qux vouro $y Ot)npa 
TOU Kupiou x«l óramorou pov 'Incoü Xrtacoo vooüpsy», 
tva gf, bvavriogt) 3 Ougopzy Ürnp&roy, ivl xal cà 
«)ré mpogomro rov Kupiou viv 'Incoü XptrcoU mspuc- 
Jours, 3. «$tóv taut Ouaaxóutvov Qoypacizoguy , 3 
Qoo ToÓ, ÜQovreg siexycyuptv. Ovx él cvvalowi 
ravrolog 9 Guyx dtt cüv O90 guctov, tà» by aotà Üto- 
povpévov, civ TouxoTuy coU ivoc Orator tpoplpovtec 
qgeviv, ?) in' &vapéatt Üavépac , uovnv tiv érípox slvat 
mosc6sUovtec* à))& co2ro Óik ci; coux)tac anpxivov- 
tC 9evüc ec x) auto) Joyxüc ct xal vorpig bjvxepívo 
cáp i5 eXrüc &xpac Evogteoc tX Ütia. x«vamiovtügaca, 
t» teu évbgayrog aütüv («vutO xoO' óróctacty Aóyov 
Ociov Exlxente xai &dukpopos Üf)nun )n' coto) Oi m«v- 
vüg é&yep.ivm c& xai xtvoupévn, óc «orc dv unltvi xoupó 
xtX opu ué£vos xal l;olxsiag óppiz lvxvtiog v nvtÓuatt 
t0v vivapévou erii xaU' Umócracty 8to0 Aoyou àv guct- 
xn» «Utü; TomGaguivae xivnate, GJ onótt xal ot«v «al 
0709 «Jté; ó 8sóc Aóyoc xi6oUieto, tx. ux. Aaa onpiay 
x&tavprGpusv, órep qguxtóv t€ xal ppuuióte «lreiv. Ot- 


pot tig &roriac, &vkyxn guotes fuxtcutoy tiaayovtte 


«4i xotwsvoUcay T^ lírpr T4; Gbikg (xting Énttiad- 


vel dicentes, sed qua audivimus et cognovimus a 
sanctis et unigersalibus magnis conciliis, et Datres 
nostri enarraverunt nobis, quoniam vis veritatis 
intellectus est sapientum, sicut proverbiatori Salo- 
moni atque veritati bene placere dignoscitur. Sed 
quia tempus jam trahit nos promissionis, et ad ape- 
riendam requisitionem provocat, incipiamus recism 
nostra fidei formam Scripturz imaginibus enarrare, 
sicuti tinctitiis aliquibus coloribus paternis testimo- 
ni'& certius decorantes quz a nobis dicuntur. Nos 
igitur, id est, jurisdictio Ecclesiz nosirs et synodus, 
confilemur unum consubstantialis et auctoris vitae 
Trinitatis Filium ac Verbum sine initio Genitoris 
Dominum Jesum Christum verum Deum nostrum ex 


B Spiritu sancto et immaculata Dei genitrice semperque 


virgine Maria inconvertibiliter incaruatum, perfe- 
ctum esse eumdem deitate, et perfectum humanitate, 
unam personam, unam substantiam compositam iu 
duabus et post. unitatem prsdicantes naturis, diffe- 
rentiam otrarumque naturarum cognoscentes secun- 
dum earum proprietatem. Nec enim earum per par- 
tem. divisionem, aut in alterutram mutationem, aut 
commistionem, sive c»nfusionem penitus intelligimus 
aut suscipimus; absit: sed in uno Christo salvata 
utraque natura divinitatis et humanitatis, et in es- 
senti proprio termino secundum substantiam ine- 
narrabilis summa unitatis convenientia couservatis 
el permanentibus. (Mausit enitn Verbum quod erat, 
el factum est quod non erat.) Propterea et omnem 
congruam divinitati et humanitati operationem ab 
uno eodemque procedentem incarnato Deo Verbo 
dicimus, et ía unum eumdemque reduci. Ideoque et 
divisio non introducitur et inconfusio salvatur. Re- 
sipiscat plebs impiorum hsereticorum, sileant cum Ne- 
storio, Diodoro, et Tlieodoro, Severus et Eutyches, et 
Apollinaris exsecrabiles, ex alterutra dissonantia com- 
sonantes ad impietatem, aliis confusionem, aliis di- 
visionem male indueniibus, et bene a veritatis regulis 
denudatís. Unius autem et ejcsdem Dei Verbi incar- 
nati miracula przdicamus, et passiones cognoscimus, 
quas secundum carnem propter nos sponte sustinuit. 
Ideoque et Deus dicitur pati, et Filios hominis a 
crelo descendisse propter summam et ipdissipabileu) 
secundum substantiam duarum naturarum unitatem. 
Unde et unam voluntatem Domini nostri Jesu Christi 
intelligimus, ne contrarietatem aut differentiam vo- 
lumtatum uni eidemque personz Domini nostri Jesu 
Christi applicemus, aut ipsum se expugnantem dog- 
matizemus, aut duos volentes introducamus. Noa 
enim ad conglomerationem omnino aut confusionem 
duarum naturarum, quae ineodem videntur unius 
voluntatis, banc producentes vocem, aut ad interem- 
ptionem alterius tantum aliam esse przdicantes, sed 
hoc per hujusmodi significantes vocem, quoniam 
caro ejus rationabiliter et intellectualiter animata, 
ex ipsa summa unitate inenarrabiliter omnibus divinis 
ditata, unientis eam sibi secundum substantiam divini, 
Verbi, divinam hebebat indiscretam voluntátei, quas 


97 PAULI CONST. EPISC. EPISTOLA. eg 
sbipso semper ducebatur ac movebatur, utpote in À cto;, scy& xai za; ogoiug aote toU méUoue, Otx Ty pn- 


sullo iempore eadem divise, el ex proprio impetu 
esetrarie notoi uniti secundum substantiam Dei Ver- 
bi, naturalem ejus faciens motionem, sed quando, et 
quslem, et quantam ipse Deus Verbum volebat, ne 
(quod absit) in blasphemia dijudicemur, quod uti- 
que eaveudum, et terribile dicendum: vae hujusmodi 
pravitati, ut per necessitatem, naturz violentiam eus- 
ünentem, introducamus ejus humanitatem, et com- 
mupicaptem Petro digne ejus increpotioni, si uti- 
«ae per similem recusationem ex verborum signif(l- 
crioae passioni ejus communicat. Sic et evangelicam 
intelligamus lectionem, ubi dicit : Non ut faciam vo» 
leniatem meam, sed ejus qui misit me (Joan vi). Sed 
& in reeusatione passionis nun diversam in unum 


M&ro , xotvovti napaitcogteg ovto O6 xal vüv. t)&yyt 
Àei» voácopt» püctw € GUx Da T9 TÓ Ünux tÓ 
épó», à) ro rípjavróc ut. » Kai c5» End oU mráDovg 
s'&paicngt», o9 Quxgopoy ir" «toU tou ivóg Xpurroo x«i 
&vrtrirtoy &vrsurpipovrtg Üihnpa, &pvnrucuc OE paXov 
x«i o0 Üttuc, và» Towotn» mapaüs5opsÜ« eoi». 
Ov yàp dc Ovtec 0 Jóyoz, 4X) dg; o)x Ovteg 6x 
*à' « Ojrt d &gapria pov oUtt X &vouim pov, » 
xat& T0» &xpióS vow Ooypártow ywopova àv Ósolo- 
yov Vpmyopuw. K«l ócot 36 và» OdaoxAloy cüg idv 
vo TaÓt. 'págtoc insuvíücUxgav xav! obxtiecty tavtiy 
xi &vxgopiw t02 Xpicíoow eupéuaros, itOxexct, xa- 
Oo xxi ó pac tüc 'Exx) cia; poatüp "AÜav&ator "nus 
ixoidáaxtt, viv üpstipay mapurvém guotoov güaty, &na- 


eamdemque Christum, et resultantem introducentes B 99s ix «ipovuévr» cic m«pobang &mozpeyüvct Que, 


voluntatem, magis autem recusative el non positive 
bujesmodi suscipiamus vocem. Non enim quasi 
existens hoc verbum dictum est, sed ac si non est: 
semi : Neque peccatum meum, neque iniquitas mea 
(Psal. 1v1n), ut peritissimus in dogmatibus theolo- 
(ws Gregorius. Sed et omnes doctores, qui passionis 
wrba memoraverunt, ex affectione et relatione 
aestrae masss banc susceperunt ; sicut et magnus 
Ecelesizm lucifer Athanasius edocuit nos, nostram 
estendens pronam in hanc vitam naturam sine pas- 
sione nolentem a prssente vita disrumpi ; et non ut 
snimatam intelleetualiter carnis Verbi impromptam 
existentem ad totius mundi salutiferani passionem, 
sat discordantem Patri et inbabitanti Verbo. Sed et 


oUX de tüc votpog bjvxouivne ToU Gto) AóyoU cap- 
xic, &mpoÜópou xaÜtcrécne mpg tà to xócpe cot 
piov m&Ünpa , 1j Oryovoosrac mps càv lavípa xal rpóc 
eUróv Oi cà» iw,ocrxyra Aóyov. "AX yàp Tüc otx)- 
tuc ivvoleg &xpi6éatatos linyatüv vs xai ipunvi« S«Eo- 
ptÜÓa c)» Gppiscopov attpou.a:ny 100 TytÜpatog KÜ- 
pov, tà» dv itpiüat. Ótórtpoy Un)wriy etvtie, viv ci 
&)wipe Tc jiocane mÀmyü covwtxxtvDücewtx xal, T2 
mópvn vy x ógti, cóv cc Bteipécteg voUy te. xal )óyo» 
&xblaccov, iy co vttdpto c&v. &vaftuatusóv r&y. xatà 
té OdUrxx x goaitoy Gyripfnrtxóc map Orodupixov móc 
evr& cvyypupfvtoy, iyxtptvcow ct mapá ct tü Gy 
xal oixovptvoxi iv XoYxndów, xal lv t5 mipmto avvidu, 
"povortpoy t1» tousyyt)oo; 8i ex yog 1€ xal kvatrcóZav- 


bsjus intellectui acribiosissimum [Id est, diligentis- C t9: Pàstv. Kal mávrec 9d vic eYas6siac oi Qi0ka xoDoí ct xol 


simum] expositorem et interpretatorem suscipianius, 
i est, bis acutum pogionem spiritalem Cyrillum, in 
escerdotibua secundum zelotem Phiwees, qui validis- 
simo lioguss ictu percussit optime roeretricem con- 
fesionesm (Num. xxv), divisionis intellectum et ver- 
bum pravitatis, in quarto de anathematibus capi- 
wie, dictis adversum contradictiones duodecim 
espitulorum, factas a. Theodorito, atque probatis a 
saneta universali Chalcedonensi et quinta synodo, 
beculentius evangelicam proferens atque adaperiens 
vecem. Sed et omnes pietatis doctores et przedica- 
tres hojusmodi unius volentstis mente detinentur. 
Querum, si opus est requisitione proveniente, et 
cempetenter relegimus testimonia : quibus concor- 


dantes et consonantes facti sunt pii memoria * Ser- D 


gres et Honorius, anus quidem novz, alter autem 
swtiquse Roms summi sacerdotii sedem decorantes. 
liter de bis ita nos habemus, sic intelligimus, sic 
pradicamus , in his orthodoxis manifestatio, in bis 
Eeelesize laus, in his salutis nostra spes. Hac est 
spiritui germen'nutriferum, hzc Patrum salntaris fios, 
bie est rationabiliam ovium vivificus veritatis paradi- 
sus. Hzc meditari, in hís esse, per hzc illuminari et 
Beminare oramus, quoniam hoc facientes, et nos sal- 
Wer et ^ audientes. predicavimus : ad supernam 
weestionem nostrum est studium, ubi pacis compo- 


* Sergius et Honorius quasi ejusdem sententiz pro- 
runtur ; sed notandum est hzretieum esse qui scribit. 


xüpoxte tü touxótn vo ivig Üs)üproc Gofn cvpplpoy- 
vut. "Quy. 6i iint Eno tec Tu xày mpoloocne , xxi t&c 
mpogyócovg UTmcwryvocóutÜx xpücti. Ol; cwt oíp- 
epovec *jeyovact xal ónóppovsc o! civ pydpn» vüc tUct- 
sinc &oidiuot Xépytoc xoi 'Ovàpioc, Ó piv vic víag, ó 
8i cfc mpeoGvcépac "Poune có» &py upatixiy Opovov xca- 
pac«vte;. Olregc psi mpl coUrey Pyoptv , ojo 
epovoüusy, ote xnpüttopty. 'Ev ToUTtotg Tig ópBodo- 
Bac à Óxuhecig, d» to)Totg cA; Ex)imoí«g 4 xa)yn- 
e, i rovrot; Spàv 3: vüc cwmmplac Dkríc. AUrn coo 
fu&Upuxcoc Y) tpógrusoc TtÓR, ToUTO TÓV TrT p&v v Gwtpuy 
$e, oÀroc tüv Joynüv mpofátov à Leoyóvog rüc dOx- 
Üciac mapáóttrog" teUta pev, ly. tosroug elvai, Du 
ToUre) guti;toÓxt xal pocibtty. £0yóus0x. ToUro j«p 
fotoUvttc xal éxvvoUc aotontv, xal vob; &xojovtac Ot- 
Jécoprv* e Tpóc vi» vo x)ügty cpi» X» cnovO3, 60a. 
Tüc tipávne tó cuvÜnua, coig iv tQ ctaDim cüg toci- 
Oslec xo)àe Dpa6tuópsvoy cóv kvdvtov. cic OóEng Tapé- 
Xtrat avépavoy' tà mtoavtpotÜn, co xpivovrt m&vce 
x«l Doxiatovri. 0). gÜovslxoc (avápaDa, o) mpàc ipi- 
Ütxv. Bhérroptv, o0 mpocsmáÜtin» xav &oratópsÜa. 
AXI dv Mey Oto0, tí» ToU Cntovpsivou T po6lpato; 
&vkm rusty íromoáptÜn, Üajpovvrre Dg 0 vüc slpxvn; 
Otemórng Orüc cx» móc OOomDoug xp&v fvwci» tt xai 
éy&mno: Guvcnpügot, sig OOLav vüg; aüroU maveyaD.v 
Meyo)4tócmtoc. llàgay tiv av Ti Opttípa uaxopiótnzt 


b Forte, audientibus proderimus. HaRDUINUS. 


99 S. TIIEODOn PAP,£ 1:0 


iv Xpercó idiota dutig tt xul oi aiv uiv. mAstoro, À Sitio, his qui in stadio pietatis beste unica glorie in- 
mpoceyoptiopty. 'EBfo£voz iv Kupie Umspróxou üpé, —fercessor tribuitur corona. Deo manifesiati sumus, 
écytóreere, xal poaxeprcacrs &ddigt. qui judicat omnia et comprobat. Nen jurgialiter sla- 

mus, non ad contradictionem respicimsus, non fa- 
vorem inanem amplectimur, sed in verbo Dei prxposita hujusmodi requisitionis resolutionem fecisse 
digaescimur, confidentes quoniam pacis Dominus Deus ad alterutrum nostrorum unitatem et dilectioneu 
conservabit in gloria ejus benignissimte Majestatis. Omnem cum vestra beatitudine in Christo existentem 
fraternitatem, tam nos et qui nobiscum sunt, multum. salutamus. Et subscriptio : Incolumes in domiuo 
orate pro nobis, saneüissime et beatissime frater. 





EPISTOLA VI, 


SANCTI THEODORt PONTIFICIS ROMANI AD BOBiENSE MONASTERIUM 
ERES 





Ex Ughello, [talia sacra.) 


"Theodorus, episcopus servus servorum Dei, vener. B filiis specialioris prerogative gratiam elargiri, ut 
DPobuleno presbytero et abbati vener. monasterii hominibus specltabiliores appareant, el cominissag 
beati Petri apostolorum principis, e Bobio constituto, — sibi Ecclesias apostolic:e dilectienis familiaritate suf- 
ejusque congregrationi in perpetuum. fulti tutius. regant, atque ipsorum subditi uajorem 

Quanquam prisce regule decreta nos doceant, eis reverentiam et honorem exhibeant, hoc privile- 
quz oportet perenuiter custodiri, et Patrum consti- — gium, perenui auctoritate servandum, ipsi mona- 
tuta indiminuta servari, attamen, el nos supra hoc sterio et ejus ecclesi alacriter indulgemus, ut, vi- 
regulariter decernentes vota supplicum, et maxime — delicet, liceat abbaii ejusdem veuer. loci mitra et 
orthodoxa fide fulgentium, justo in omnibus debent — aliis pontificalibus uti. Et quia etiam de Deati Petri, 
e(feetui mancipari, quatenus eorum pia devotio apo- — et nostra dilectionis gratia disposnimus ipsum mo- 
stolicis inviolata permaneat institutis, etque decretis. | nasterium, et ejus Ecclesiam peramplius honorare, 
Dum igitur excellent fllius noster Rotharis rex, et — ex apostolicae sedis liberalitate concedimus ut abbae 
gloriosissima filia nostra Gundiberga, regina gentis — ejusdem monasterii infra sacra mysteria constitutus 
Longobardorum, pia et religiosa devotione proespi- —signaculo sanctz crucis valeat praemuniri. lta quod 
cui, nos scripus postulasse noscuntur, ut apostolice . ad honorem Dei, et ipsius monasterii, et ejus Eccle- 
redis privilegium monasterio beatissimorum Petri C sim supradicta valeat exercere, sicut a predecessore 
et Pauli, in loco qui dicitur e Bobio constituto, in — mostro apostoliez; recordationis Honorio eidem mo- 
quo vir vener. Columbanus, ex partibus Hibernie, ^ nasteriu indultum ese» conspicitur. Hee enim nova 
in quibus orius fuerat, sanctis studiis fervens, cum — postulantium, vel indulgentium est auctoritas privi- 
largitate regia in regno gentis Longobardorum, post- legium largiendi, dum profecto cuuctis apostolicze 
quam alia fundavit monasteria, accedens, monaste- — sedis non solum sub ditione nostra constitutis, sed 
rium construxisse perbibetur. Ubi non parvam con- — etiam in cxteris longius regionibus postulata sem- 
gregationem monachorum instituens etiam se cam — per indulgenda sanxerint, presertim in vicinitatem 
eis paribus pie devotionis studiis mancipavit. In nostram, id est in regno Longobardorum, et pr:e- 
quo nuoc vir vener. Bobulenus presbyler, et abbas — cipue gloriosissimz (ilie nostra Gondiberg:e reginss, 
una cum centum quinquaginta monachis conversari — super hoc litteris expetiti postulata concedimus. In- 
videtur, et in Dei laudibus, uno regule Spiritu su- — terdicentes omnibus episcopis vicinis, vel procul ab 
perna inspiratione commotus, ad laudem oinnipo- ipso monasterio constitutis, nibil usurpare nihilque 
tentis Dei pium exhibet famulatum, conferre debe- — praesumere contra hac, quz tenor hujus privilegii, 
remus. [n quo mornasterio, monachi sub regula sau- 4, et norma decernit, ut, videlicet, episcopus, quem 
cie memoriz Benedicti, vel praedicti reverendissimi — pater monasterii, vel cuncta congregatio voluerit ad 
Columbani fundatoris loci illius conversari videntur. — celebrandum missarum solemnia, aut consecratio- 
Pro qua re supplici expelierunt deprecatu, ut privi- — nes presbyterorum seu diaconorum, vel etiam tabu- 
legium apostolice sedis nostra in eodem miriücz larum, in quibus missz debeant celebrari, babeat 
$auclitatis monasterio concedere deberemus. Quod — facundiam in eodem monasterio ingrediendi tantum 
salubriter annuentes, necnon etiam quia et charita- — ad pii opus monasterii. Quo peracto nihil contin- 
s debito provocamur, et apostolice sedis beuigni- — gens, sed gratis omnia peragens, ad propria mox 
tàre ac. benevolentia incitamur honorem fratribus — ingredi non moretur, nihil, sicut diximus, usurpans 
exhibere, et specialibus sancte Romana Ecclesiz — de rebus monasterii, non de sacris altaribus, nou 


101 


EPIST. VI. 


(09 


de paramentis, neque de vasibus, neque de sàcris A quod non optamus, monachi in eodem monasterio 


voluminibus, nec quidquam majus, vel exiguum, sed 
pee concupiscere attentel, quia si privata comcupi- 
ecere satis est noxium, quanto magie sacra auferpe, 
vel desiderare, et juri suo mancipare Deo est inimi- 
eom ! Interdicentes etiam episcopo, in cujus paro- 
chia esse videtur predictum monasterium constitue 
tem, ut nibil contra tenorem presentis deereti pia 
postulatione indulti, quidquam attentet, neque ullo 
modo ejus baptismales ecclesias, seu decimas sibi 
vindicet, nec ipse suique successores praesumant 
probibita contingere. Chrisms igitur, vel quidquid 
sd sacra ministeria pertinet, si & parte . monasterii 
fuexit postulatum, a quibuscunque pr:xeviderit conce- 
dimus presulibus tribuendum; et, ut superius di- 


elum est, et sxpe dicendum esi, nullam potestatem D 


babere permittimus episcopos in eodem monasterio 
peque in rebus, vel in ordinandis personis, sed quod 
cuneta congregatio elegerit posi mortem patris mo- 
pasterii, ipse debet in eodem monasterio ordinari. 
Super hoc neque presbyteros, neque diaconos, nec 
quamlibet personam in eodem monasterio habere 
vllo modo potestatem immutare quidquam, vel 
sgere. Cognoscentes quod sub apostolica sede, id 


est, beati Petri apostoli ex predicti regis, seu re-. 


ginz consensu, et postulatione, sub quorum defen- 
sione esse videlur. Nostrum prasentis privilegiuti 
isdjulta concedere. Rogatus vero episcopus a Patre 
monasterii vel a3 cuncta congregatione suam exhie 
beat praesentiam, non autem petitus, ad secreta mo- 
pasterii accedere non przsumat, ne quietam mona- 
ehorum vitam, qui solitariam propter Deum studia 
peragere decreverunt, frequeus sacerdotum insolen: 
tia irrumpat, ut in Del laudibus conversantes, ro 
ineolunitate sanctz sedis apostolice nostrz, et pro 
excellentissimis regibus pia postulatione poscentibus 
assidue Dominum deprecare non cessent. Si autem, 


x de 


* 


constituti, trepidi in Dei amore, et in institutis Pa- 
"rom torpeniés, quandoque conspiciantur existero, 
secundum regulam ab abbate, id est a patre mona- 
sterii, co:rigi debeant, Si autem, et ipse albas iu 
ignavia aliqua contra instituta Patrum, et regule 
tenorem fuerit deprehensus, et in aliquam sinistram 
partem inclinstus, a sede apostolica, sub cujus con- 
stitutis consistit, corrigatur. Nec enim cuidam epi- 
scopo damus licentiam sub obtemptu reprehensionis 
aliquam in suprascripto monasterio suam extendere 
potestatem, sed ejus cajíiti, *id est, &ápostolic e sedi, 
si certo zelo Dei et instinctu pietatis innititur, suis 
epistolis debebit suggerere, ut quid pontifici Roma- 
nee sedis apostolice placuerit juxta suam prnden- 
tiam przvideat respondendum. Quo facto tunc irre- 
prehensibiliores videntur existere, constituta sedis 
apostolice inviolabiliter custodiendo si studuerit, 
qua contra hunc tenorem agi perspexerit fideliter 
nentiare, et non.semetipsos, et in eorum machina- 
tione quandoque emergere : quod si quidam callidt- 
tate ali;ua, vel avaritie instigatione, quidquaui de 
prohibitis presumpserit attentandum, et contra su- 
perius decreta quoquomodo obviandum, primum 
quidem sui ordinis gradu et dignitate privabitur, ct 
ex beati Petri apostoli auctoritate, qui ligandi sol- 
vendique in coelo el in terra meruit potestatem, sit 
a participatione Dom. nostri Jesu Christi corpor. et 
.sangujnis immunis, ac nostro consortio s"clusus, et 
etiam excellentissimi, qui pro tempore fuerit, tegis, 
nihilominus submovendus, quatenus, et qux statuta 
sunt perpetua possint definitione manere, et temera- 
tores prsesentis decreli de sua temeritate poenis mul- 
tiplicibus subjacere. Bene valete. : 
Dat. iv Nonas Maii imperii D. piissimi Augusti, 
Coustantini anno 2, consulatus 1, ind. 1. 





ANNO DOMINI DCXLVTII. . 





MAURUS, 


RAVENNATENSIS ARCHIEPISCOPUS. 





NOTITIA HISTORICA. 


(Ex Ughello, Italia sacra.) 


Maurus, ex bconomo Ravennatis Ecclesi, arebie- A cessionem a papa. Quamobrem Adeodatus pootifex 


piscopus ejusdem adlectus est anno 648. Hic ex su- 
perbia (a) potentiaque contra Romanum pontificem 
nefarie rebellavit, contumaxque fuisse dicitur quoad 
vixit. Etenim cum Vitellianus pontifex ad dicendam 
causam illum Romam vocasset , pontificium €on- 
tempsit imperium, vicissimque per summam temeri- 
tatem, roinanum pontificem ad suum citavit tribunal 
judicandum. Quin moriens tantum abfuit ut contu- 
maciam ejuraret, ot etiam clero suo mandaverit se- 

(a) Anno 649, quo, ut verior calculus ex Oldoino 


docet, habita est synodus Romana a saucto Martino 
papa, adhuc obsequentissiinum fuisse Romanss sedi 


omnem Mauri memoriam in anniversariis inferiis 
censuit mandavitque abolendam. Itaque Maurus cona- 
tumax et superbus misere vitam finivit, nactosque 
sus eontumaeis par porphyriticum sepulchrum est 
apud sanctum Appollinarem. Adeo divitise instant, 
adeo potentia mortales transversos agit, ut plerum- 
que se perdere malint, quam aliorum justs poteatise 
subjecti videri. 


Maurum Ravennatem constat, cum illi concilio praesto 
fuerit per Maurum episcopum Casenatem. 





MAURI, 


RAVENNATENSIS ARCHIEPISCOPI, 


EPISTOLA UNICA, 


AD MARTINUM PONTIFICEM ROMANUM ADVERSUS MONOTHELITARUM 
HJERESIM. 





(Mansi, Conelliorum Colleetio.) 





Asomórg &yuor&to xal pooaxpeot&to &rortouxe oixov- B. — Domino sancto et meritis beatissimo, totoque orbe 


psv. &pxutpst Maptivo mma, Maüpoc Oouloc t&v 

$o9Xov toU Oto. 

Movoytvüg mci x«l xuptwrátm Ütpxrtia Otüciputet 
rwpa co? Kupiev xal Gro0 xoi Xarüpoc pd 'Incoo Xpr- 
cro) mpg Gertnpiay t&v dpstípoy lvxav, 1ó pronior 
ixsiva xxréy ty &nsp Qux coU xnpu-jpatoc có» ayiov &mro- 
ctólov, x«l cüc Oi0acxo)ag v&v üyiv tatpoy QpjY 
raosÀk6opry. Tory«couv iwtirep Ou vy &mogtoluxi»» 
Uudy tpoccdzte Tuv üpstépay &yugUvny Urtpynpaci- 
GÓnv xataÀxÓttv ivtxtv t&v cuvttÜbvror) xxck t6 tg v6 
matp&v SibacxoMec, xal Tüc xe«Üoxüc toU OtoU xal 
&rogtoluxane Exxigcimc, tva pt£t& Té) Aorró» UrugxofOy 
ópigeusy &rsp oi matíps; repli cov roioUte» TpuITÓT- 
100009, &varyxaicxg Trpoc TaüTQV [£00 Tijv Qt& tie &vogopag 
&roloyixw ilii» ia moj0mca, yvopibov c; kpoU roUro 
npáct&ty Éroigeoz Cyovrog , ixivUny Excs ToU iipxécou 
x«l roU ÀAaoU tzUTnG tü; fü), OU jA3» à) xoi llevea- 
mOÀtog , Qux zc &Ji)ouc t&v fapoxtuu£wov Évby Ert- 
Cove, x«l c6 pror Og mapsivut tü9 £rx)staratoy 
fLapyow mapexolo roivuy px) cg &mrovza pov, à" 
Ó; rapovra p: xcrabuoost mpocdiacÜct cv Uptripay 


apostolico et universali pontifici Martino papee, 
Maurus servus servorum Dei episcopus. 

Unicum omnibus et singulare est Redemptoris 
Dei et Domini nostri Jesu Christi concessum reme- 
dium ad animarum nostrarum salutem, ut ea qua 
per apostolorum praedicationem percepimus et Patrum 
doctrinam, procul dubio teneamus. Ergo quia apo- 
$tolatus vestri preceptionibus admonitus ut pro his 
quie adversus eorum doctrinam commentata sunt 
debeam ad sanctam et apostolicam Ecclesiam catho- 
licam vestramque praesentiam reperiri, et una cum 
exteris episcopis qu: de his Patres precipiunt de- 
beant terminari, neque etiam przparatum, dum ab 
exercitu et plebe hujus civitatis, vel etiam l'entapo- 


C litanorum, detinerer, pro incertis gentilium excur- 


sionibus, et non se habentibus przsentia excellen- 
tissimi exarcbi, ad hanc suggestionis mes satisfactio- 
nem venire compulsus sum, quod cum summo moe- 
rore satisfaciens supplico, ut me non sicut absentem, 
sed ut prizsentem et festinantem suscipere apostola- 
tus vester dignetur. Nam in his qu: moventur, et con- 


195 


IN S. MARTINUM PAPAM 1 NOTITIA IIISTORICA. 


101, 


tra Patrum orthodoxorum decreta proponuntur, me À é&roecoloniv &ytocivnv. itpi*7p tir? 7 poxétu£vay Tj: 0t v6 


non aliter sentire, nisi quomodo sancta vestra aposto- 
tiea doctrina et orthodoxa tenet Ecclesia, et omnem 
novitatem repellens atque respuens, non solum ecthe- 
sin, qux 3 Pyrrho Constantinopolitano episcopo 
defendebatur, abjicivs, quippe quia utl h:zeretica do 
edibus Constantinopolitanze Ecclesix* est deposita, 
sed et qui ad eéjusdem defensionem noviter con- 
scripta sunt, omni modo nec consentio, nec suscipio, 
sd cum anathemate repello. Sed et. duas operatio- 
nes duasque voluntates profiteor, et Deum et homi- 
nem Deminum Jesum Christum per Spiritum san- 
einm in utero Virginis conceptum e! natum, in. dua- 
bus naturis verum Deum et hominem, in una per- 
son3 utraque operantem, qu: deitatis et humanitatis 
ssnt, tenere ine profiteor, nec aliud quam quod 
$inetas quatuor universales synodos invenimus prz- 
dicasse, et quintam sub pie memorie Justiniano, 
suscipere, sed solum fidem a Pa'ribus constitutam, 
per quam. verum Deum verumque liominem totum 
in suis, totum in nostris przdicaverunt, omni con- 
stantia profiterí, Ad quod hanc satisfaciionis mex 
suggestionem, per confamulos nieos Maurum Czse- 
gateui episcopum et Deu:dedit presbyterum, dirigere 
Bon omisi, eos.jue vice mea, ul quidquid adversum 
elbesios vel alia conscripta ad ejus defensionem 
Doviler commentata descripserint me sine dubio 
esse Conservaturum, Et subscriptio. Üra pro me, 
domine sancte et meritis beatissime, totoque orbe 
apostolice papa. 


mpottÜévcoy xur& cy Ücartopáto) voy 0pfioüsbov ma- 
tp, ox &Q)ex qpova, £i ux xuU-s v &cyic Uo piv &mog toux 
8ibxoxeMax pposi. Karíysw yàp óuo)oy ds Y óc0o0otog 
"ExxAqoia vaxí y to, r&cav xaworopixy IoDoogtvüc ct x«l 
Ütppircov, Gott ux póvoy rry nó Ilopcov, coU "jtvopié£vou 
Keygrayct)ouTOEce Pmioxorou, Ottxürxovuivns Üx0tow 
&n,6o)06a0ou, tx» Ex ctÀv t&ty Ov c; Ev KovatavttuoU- 
mó)i "Exx)nc(ag xxttyty Üciouy cg alptcuxav, eia x«l 
fáyra tà mpóc ixDomaty a)cie vta ti avyypagtvra 0ua.- 
mtUEty. peri &valip.acog, o)0upós «Ut mpogÓty Ou:voc, 
1j Gvyatvy eXtoig favtc)Ge. Avo yàp Cvspysi; c, xai Oo 
Üs)üpara ro) Kupiou Xp&v 'IngoU XpiuvoU Tpta6ron , 
8» xal &yDporov «Xov óyta "yrvocvov, xal ix Tltüpa- 
tog &yiv iv a0 1pl cfc Tlapüévou cvJXagfEvra, x«l &arró- 
pos & exce ytvmÜtvza. Ajo yàp euattz lv £l xal và 
«üt mpoconro mittUonty éx&ttom dvytpyoUvct, TG Tt 
tüc Ütóruroc aUroU xal và Tüg dé pumórwnroc. "A)3o «t 
po mapaótyopivor mapa và ix TOv Giov olxouptutxo»y 
vt00&poy Guv00oy xnpuxDivra, xai cüc míumtne iüi 
érl coU. dv sictÓsi t5 pvüpm "tvoutvne "lovcttyuxvoU. 
'AX& povny ci» Ex t&v &ylov racpovy rapado:isav x«r- 
éx ousv iato), Oi zc toy &)nDwóv Os0v xal avÜpomoy 
&)xOtóv, GÀov dv coig iOiote, oXov iv rote ciptréz on, b»xü- 

Sav utt& moe &r)itvoUg üpoAoylac acaÜepos mu ttUo- 
pv. OD yápo, oe &tpntat, tiv te moapodane &roloyiac 
&vepopáy ia roddaca xeranéppat Qi vàv auydoUlev uou 
M«vpou roü Kscivn; éimicxómov, x«l AtovcÓtdit coU 
vptaÓutípou, omg tà buóv &kyar)npoguat mpogoroy, 
xai TV £UTt xat tc slonu£vne &xDiatog, 7) xal xaO Ecé- 


C ow» evyypapu&tov slc ix3ixnaw aítüc vtocti avvtacyév- 


Tw» Joplcevtat, tata it kvauoi6oNe rapaguActttty. 'H omoypapr * EUEag0s Onip tuc0, xüptt &yuotatt xal pa 


y&Otot&T6, xxi toU xocpou TG/tÓg Gnogtolxd n&na. 





—— Áo —ÓÀ —À—  —MM— — — 


ANNO DOMINI DCKXLIX. 


SANCTUS MARTINUS I, 


ROMANUS PONTIFEX. 





NOTITIA HISTORICA 


(Mansi, Conciliorum ampl. collectio.) 





Martinus, * de civitate Tudertina, provincia Tus- D cie, ^ sedit annos sex, mensem unum, dies viginti 
NOTAE SEVERINI BINII. 


3 Martinus. Ànno Christi 649, die prima mensis 
Julii po-«t interregnum unius mensis et. sexdecim 
dierum, Martinus, ex Tuscia oriundus, thronum avo- 
dolicum conscendit. Hunc Novatiance haereseos secta- 
torem fuisse calamniantiur novatores hzretici, ideo 
quod in epistola 11, ad Amandum, docuerit non esse 
dandam veniam presbyteris vel diaconis post o:di- 
a3tionem Suam peccantibus. Sed si poutiflcis episto- 
lim sequestrato omni affectu. attente. legissent, vel 
etiamnum legerent, sine dubio ipsos sue malitiz et 
ignorantias puderet. Cum enim Amandus Trajectensis 
episcopus, pravos mores ecclesiasticorum, perLesus, 
a Romano pontifice vacationem ab episcopatu per 
liuera« pelivisset, Martinus merito id, quod cum 
incommodo ecclesi:e Trajectensis petiverat, illi ne- 


ParBoL. LXXXVIII, 


gavit, et ad disciplinam ecclesiasticam ibidem re- 
formand:m eumdem admonuit, ut. presbyteros ac 
diaconos graviter peccantes a gradu $uo deponat ; et,- 
si resipuerint, veniamque petierint, eos qnidem ab- 
solvat, sed nunquam suis gradibus ac dignitatibus 
restituat. Unde patet quod Martinus non tam de pec- 
catorum venia, quam de restitutione ad. sacra imni- 
nisteria loquatur. Vide Dellarm. lib. wv deRom. pon- 
tif., cap. 12. 

(lic per sanctum Landelinum, Cameracensis eccle- 
si:& presbyterum, et sanctum Amandum Leodiensem 
Trajecteuse:] episcopum, et sanctum  Follianum 
liberni:&e apostolum ,  impe:tita ipsis praedicandi 
facultate, multos infideles ad Ecclesiam perdurit. 

b Sedit annos sex. Baronius, in appeudice toin. XI, 


101 


IN SANCTUM MARTINUM PAPAM I 


108 


sex [B., mens. i, d. xu). * Hujus temporibus Paulus A fidem przsumpscrunt innectere. Quippe quoniam 


Constantinopelitan:e urbis episcopus, inflatus super- 
bie spiritu adversus rectum sanct: Dei Ecclesia 
dogma, audacter pra:sumpsit, paternis definitionibus 
contraire. * Insuper studuit ad cooperimentum [ad 
eperimentum] proprii erroris * quorumdam subrep- 
tioni, ut et. clementissimo principi suaderet typum 
exponere, qui [quo] cathclicum. dogma destrueret. 
In quo typo omnes omnino voces sanctorum Patrum 
cum nefandissimorum hereticorum dictionibus [edi- 
ctionibus] enervavit, scilicet nec unam, nec duas vo- 
luntates, aut operaticnes in Christo Domino nostro 
deliniens confiteri. Qua de re hujusmodi pravitatem 
suam defendens, quod nunquam nec a prioribus hze- 
reticis presumptum est, ipse *in lite praesumere 
studuit in tantum [vero vesanix prorupit] ut altare 
* sancte nostra sedis, quod erat in. domo Placidize 
sacratum in venerabili oraculo, sub«ertens, diripe- 
ret. Probibens ne adorandam et immaculatam hostiam 
apocrisarii nostri ibidem Deo offerre vsleant, nee 
communionis sacramenta percipiant. Qui videlicet 
apocrisarii " ex prieceptione apostolice aucioritalis 
commoverunt eum, ut de tali haretico intentu rece- 
deret. Nec non el contestari visi [commonuerunt 
eum, ut ab hujus lizresis intentione recederet, Nec 
non et contestari eum jussi] sunt, persecutionibus 
diversis cum aliis orthodoxis viris, et venerabilibus 
sacerdotibus, [at ille] iusecutus est eos, quosdam eo- 
rum custodix retrudens, alios in exsilium deportaus, 
alios autem verberibus * committens. Quibus pene 
omnem mundum conturbautibus, ex diversis locis 
querelam contra eos ad apostolicain nostram sedem 
plurimi ortliudoxi detulisse monstrantur. Corjuran- 
tes ut totius malitize tantaeque eversionis per aposto- 
licam auctoritatem abscindant [3b:cinderetur| com- 
inentum, quatenus. minime :o!ius [totum] corpus 
catholice Ecclesi: noeibilis eorum ectheseos [exse- 
cutionis] languor disrumpere valeat. Tunc Martinus 
sanctissimus ac * beatus episcopus misit, et congre- 
g^vit episcopos in urbem Romain numero centum et 
quinque, et fecit synodum secundum institutum 
[instituta] Patrum orthodoxorum in ecclesia Salva- 
toris juxta episcopium Lateranense. Sedentibus epi- 
scopis et presbyteris, astantibus diaconis et clero 
universo, condemnaverunt Cyrum Alezandrinurn, 
Sergium, Pyrrhum, et Paulum, patriarchas Constan- 
tinopolitanos , qui novitates contra immaculatam 


ipsam excludere properautes, bzreticorum dogma- 
lum contra catholicam Dei Ecclesiam confusionem 
concinnaverunt [continuaverunt], anathematis ultio- 
ne perculsi [percussi] sunt. Qux synodus liodie ar- 
chivo ecclesie continetur. Et faciens exemplaria, 
per omnes tractus Orientis et Occidentis direxit, et 
per manus orthodoxorum fidelium disseminavit. 
b Ipsis diebus direxit imperator in Italiam Olympium 
cubicularium et exarchum ad regendam omuem Ita- 
liam, przcipiens, et diceus : Oportet gloriam tuam, 
ut sicut nobis suggessit Paulus patriarcha, hujus a 
Deo conservand:e urbis peragere. Et si quidem inve- 
neris provinciam ipsam consenBentem in typo a no- 
bis exposito tenere omnes, qui ibi sunt, episcopos et 


B bereticos possessorum, atque habitatorum, et pere- 


grinos, * et in eodem subscribant [facias tenere om- 
nes qui ibidem sunt, episcopos, et possessores (B., 
professores) atque babitatores in eodem subseri- 
bere]. Si autem quomodo nobis suggessit Platon 
gloriosus patritius, et Eupraxius gloriosus, !* potue- 
ritis suadere exercitui ibidem consistenti, jabemus 
teneri Martinum, qui hic erat apocrisarius in regia 
urbe. Et postmodum omnes Ecclesias relegere eum; 
q.;ia factus est a nobis orthodoxus typus, et omnes 
episcopi Italix in ipso subscribant. Si autem inveae- 
ritis [inveneris] centrariam in tali causa, exercitum 
tacitum liabetote donec obtinueritis [obtinneris] pro- 
vinciam, ei potueritis vobis exercitum [majorem] 
aggregate '! tamen Romanz civitatis, atque Raven- 
natis [tam et Romanz civitatis, quam et Ravennatis|, 
ut ea qux a nobis przcepta sunt, quantocius explere 
valeatis [valeas]. Qui praedictus Olympius, veniens 
in civitatem Romanam, invenit sanctam Romanam 
Ecclesiam coadunatam cum omnibus episcopis lta- 
lie, seu sacerdotibus vel clero. Et volens implere ea 
qua ei jussa sunt, '* amens secum exercitum virtutis 
[C., exercitus virtute], voluit schisma sanctze Eccle- 
sim [in sanctam Ecclesiam| intromittere. Hoc per 
plurimum tempus actum est. Et nou. illum omuipo- 
tens Deus permisit qu: nitebatur perficere. Videns 
ergo se a sancta Dei catholica atque apostolica Ec- 
clesia superatum, necesse habuit de sua quasi mala 
intentione declinare, ut quod non potuit per manum 
armatam facere, sub lizeretico [subreptitio] modo per 
missarum solemnia in ecclesia Dei saucis genitricis 
semperque virginis Marie ad Prazsepe perficeret. 


VAMANTES LECTIONES EX COD. LUC. 490. 


! Et super. 

* Quibusdam subreptionibus. 
* [[licite. 

* Sancte deest. 

* Quia ez. 

* Subnittens. 


" Abscindatur. 
5 Beatissimus. 
* Ut in. 

1 Potueiis. 
Tum. 

13 Armuans. 


NOTAE SEVERINI BINII. 


corrigens id quod prioribus Editionibus de tempore 
sedis sancti Martini senserat, ait eum annis quinque, 
mensibus quatuor atque diebus duodecim, Ecclesiae 
regimen adininistrasse. : 

* Hujus temporibus Paulus Constantinopolitane 
urbis episcopus. Hxe quz deinceps sequantur apud 
Auastasium vere sub pouiificatu Theodori contigisse, 


adeoque hoc loco male recenseri, supra annolavi, 
in notis ad vitam ejusdem Theodori. 

b Ipsis dicbus, etc. Quse bic ab Auastasio enarran- 
tur, contigerunt circa tempora illa quibus, habita in 
urbe Lateranensi synodo, pontifex Monothelitarum 
hxresim condemnaverat. Vide Baron., ann. 649. 


109 


NOTITIA HISTORICA. 


110 


Nam dum communionem ei porrigeret sanctissimus A isdem exarchus morbo interiit. * Deinde directus 


papa, voluit eum * crudeliter interficere, ut deman- 
darat suo spathario. Sed omnipotens Deus, qui soli- 
tus est servos suos orthodoxos circumtegere, et ab 
omni malo eripere, ipse excaecavit spailbiarium Olym- 
pii exarcl:i, et,non est permissus videre pontificem, 
quando exarclio communionem porrexit, vel pacem 
[C., panem] dedit, ut sanguis ejus effunderctur, et 
eatbolica Dei Ecclesia h:resi * subjurgaretur |subji- 
ceretur|. Quod postmodum przedietus armiger diver- 
sis cum jurejurando professus est. Vidins ergo 
Olympius exarchus, quia maius Dei circumteg: bat 
Martinum sanctissimum papam, necesse habuit se 
eum pontifice coucerdare, et omuia qu:e ei jussa fue- 
rant, eidem sanctissimo viro indicare. Qui facta pace 


est ab imperatore Theodorus exarchus, qui cogno- 
mento Calliopa dicitur, cum Theodoro imperiali 
cubiculario, qui et Pellurius [Pelarius] dicebatur, 
cum jussione. Qui tollentes sanctissimum Martinum 
papam de ecclesia Salvatoris, qux et Constantiniana 
appellatur, perduxerunt Constantinopolim, et * nec 
sic acquievit. Deinde directus est przedietus. sauctiz- 
simus vir in exsilium, in locum qui dicitur Cersona 
(B., Chersona]. ^ Et ibidem, ut Deo placuit, vitam 
finivit in pace Christi confessor. Qui et * multa mira- 
bilia operatur usque in hodiernum diem. 4 Fecit 
autem ordinationes duas per mensem Decembrem, 
presbyteros undecim, diaconos quinque, episcopos 
per diversa loca, num. 53. Depositus * die 16 mensis 


eum sancta Dei Ecclesia, colligens exercitum, pro- B Septembris [Depositio ejus celebratur xv l/alendas 


feetus. est Siciliam adversus gentem Saracenorum 
qui ibidem habitabant. Et peccato faciente, major 


interitus in exercitu Romano pervenit, et post hoc 


Octobris (B., xiv Novembris)], * " et cessavit episco- 


patus dies xx virt. : 


VARIANTES LECTIONES EX COD. LUC. 490. 


! Eum interire, et demandaret, etc. 
* Subjngaretur. 
3 Nec sic eis. 


* Die 17. 
* Desunt reliqua. 


NOTA SEVERINI DINI. 


Deinde directus est ab imperatore Thecdorus. Cum 
imperator cognovisset, per O!lympium apud sanctuin 
Martinum papa: nihil effectum fuisse, ipsamque 
Monotbelitarum hzresim una cum Lypo quem pro- 
wulgsverat damnatam esse, c. n(lctis in pontilicemn 
tribus calumn/is, quasi fidem a majoribus traditam 
mutasset, cum Sarracenis conspirasset, atque coutra 


De relegato Martino pontifice Theodorus exarchus 
Rom: certior factus, cu: avit quod mandarat Constans 
imperator, ut quantumvis reluctaretur clerus Homa- 
nus, Martino successor designare!ur. Ad majus iu- 
commodum evitandum, tandem universi cleri con- 
sensu electus est Eugenius ista conditione, ut saltem 
eo tempore, quo vivebat sanctus Martinus, vicaria 


Dei genit icis Marize cultum nescio quid locutus, ille- C praefectura Ecclesi. praeesset, idque ue invitis ab 


gitime pontificatum occupasset, jussu Heraclii, atque 
opera Theodori Calliope exarclii, per vim militarem 
e basilica Con-tantiniaua pontifex abductus, ab-tra- 
eiusque e palatio Lateranensi, et in navim conjectus, 
asporta!us est in Orientem, mandato -elericis dato, 
ae abduetum sequerentur. Cap:o pontifici, quantuim- 
vis morbo podagrico afflicaretur, iuhibitum fuit ne 
in terram conscenderet e navi, omneque humanita- 
üis officium illi negatum est, eo consilio, ut, integro 
anno inter Cycladas detentus, liis 2rumpis a con- 
stantia solita amoveretur. Post exactum annum unum, 
uadem adduxerunt illum Constantinopolim, ubi post 
lapsum xcii dierum, quibus omuium alloquio dedi- 
gnabatur, in ju.icium adductus, accusatus, et per 
lalsos ac perjuros testes convietus, gladio addicitur, 
pontificalibus ornamentis exuitur, urbis opprobrio 
eiponitur, eatenisque oneratus in carcerem retrudi- 
Ur; j»mque gloriam mortyrii consecutus fuisset, 
Psi Paulus Constantinopolitanus episcopus morti 
vicinus obstitisset. Nam cum illi imperator, postridie 
quam bxc gesta fuerant, retulisset quae in sanetissi- 
mum pontilicem cominissa erant, suo seipsum judicio 
condemnans, teste Anastasio, in epistola hac de re 
ad Occidentales scripta, « couversus ad parietem 
dixit : Hei mihi! et huc ad abundantiam judiciorum 
meorum acium est; numquidnam, D^mine, non est 
miserabile talia pati pontificem? Tuuc attentius ad- 
juravit imperatorem sufficere ei iu his quxe passus 
est, nihilque amplius sustinere. » Quod cum beatus 
papa audisset, zxgre Lulit, exspectaus per gladium 
consummare martyrium. Pustaliquot dies igitur suos 
jam ante consolatus, navigio in. Chersonam transve- 
cius est clanculum, ut ibidem in exsilio fame, aliisque 
corporis calamitatibus consumptus, diem extremuin 
cleudere cogeretur. 

Chersona constitutus, duas postremas scripsit epi- 
stolas, quibus indieat, quas ibi aeris injurias, quam- 
que corporis inediam sustineat. 


* 


lnperatore obtruderetur Roumauus episcopus, qui 
ejusdem cuin ipso hiereseos propugnator esset. Hac 
ex epistolis sancti Martini p»p et Anastasii. biblio- 
thecarii quas est 16 in:er episto'as Martini, Baronius 
in annalibus. 

b Et ibidem vitam finivit. Anno Christi 654, duo- 
decimo die mensis Novembris, qu:ndo pontilicatum 
anvis quinque, mensibus iv, et xiv diebus, adini- 
nistrasset. 

€ Multa mirabilia operatur usque in hodiernum 
diem. Refert de eo. Audoenus, iu Vita sancti Eligii, 
apud Surium, 1 Novembris, quod adhuc vivens, Cou- 
stantinopoli cnidam per orationem luinen restituerit. 
Gregorius Il ejus nominis pontifex, in epistola ad 
Leonem lsauricum imperatorem h:ereticum, hzec de 
sancto Martino post alia subjungit : « At beatuin 
Martinum esse sanctum testatur civitas Chersonensis 
et Dospliori, in quam relegatus est; et totus Septene 
tio atque incole Septentrionis, qui ad sepulcrum 
ejus confluunt, et morborum curationes experiun- 
tur. » Refert Baronius, anuo 654, num. 6, sea v.ro 
quodam maxime pio et fide integro accepisse quad 
in banc usque diem meuoria sancti Martini p:p:e a 
Grecis adhuc frequentetur; quodque populus íre- 
quenti coetu ad sepulerum ejus confluens, gratias 
curationum accipiat, et. alia justa petita impetret. 
l'robabile est quud dum corpus ejus Romam transla- 
tum fuit, Chersonenses unam partem ipsius sibi as- 
servarint. 

4 Fecit ordinationes duas per mensem Decembrem. 
Unain tautum ordinationem mense Decembris fecisse 
potuit, quem primo tautum anno pontilicatus sui 
mense Decembri ltomz liabitasse ex iis quae supra 
dixi constat. Anuo enim secundo pontificatus sui Roma 
abductus, reliquos annos exegit in exsilio, ut patet 
supra. Baronius, praedicto anuo, num. 2. 

* Cessavit episcopatus ejus dies xxvi. Non est pro- 


 babile quod tam brevi temporis spatio obitus saucti 


IN SANCTUM MARTINUM PAPAM I 


s - - —— [Id din —7pÉ ÁN 





ALIA NOTITIA HISTORICA. 


Ejusdem sancti Martini passio * excerpta ex cujusdam Christianissimi epistola directa, qui 
sunt in Occidente seu Roma et in Africa, orthodoxis Patribus. 





Aftlietionum marores et lacrymas, communemque À apostolum, et predicatorem orthodoxum veritatis. 


sine cessatione ac moestissimam vocem, qua in do- 
' lore ex imo cordis prolata est, puto autem qus et 
profertur Deo ab his qui sunt Romz, adbuc autem 
et in omni loco dominationis ejus de gentibus san- 
ctis famulis Dei, et fidelibus populis, ex quo facta 
est persecutio adversus sanctissimum Patrem no- 
strum, Deo beatissimum et fidelem sacerdotum prin- 
cipem et apostolicum universalem papam, ace per 
hoc adversus catholicam Ecclesiam; puto autem 
hactenus bunc eumdem moerorer retineri in vobis, 
et multam sollicitudinem babere vos, scire quomodo 
peractum est contra eum, quando exsulatus. est. et 
persecutione pulsus a Roma navigio usque Byzan- 
tium. Hac in mente habens ego humilis et peceator 


Sed vere iste non feeit pretiosiorem anima: suam 
se, sed posuit eam usque ad mortem, imitans, sicut 
dietum est , dominum suum dicentem : Bonus pastor 
animam suam ponit pro ovibus suis (Joan. x, 11), quo 
salvaret ubique errantem et perditam plebein ab 
insurgentibus nostris temporibus bzxreticis. Traditus 
igitur Romx de catholica Ecelesia sancti Joannis, a 
potentibus hujus szeculi his qui hoc erant ministerio 
digni ministri, atque custodibus, depositus est ad 
portum, et conjectus est in lembo, et navigantibus, 
sicut scitis, euntibusque juxta Avidum, in insulam 
qui vocatur Naxos, non concesserunt beato illi apo- 
stolico viro custodes penitus contingere terram, do- 
lentibus prorsus pedibus ejus, cum ipsi per loca 


famulus vester, quedam quidem exterius sollicita- B conferrent, et ^ omnino quiescerent. Hi autem qui 


dine multa addiscens; plurimorum autem proprie 
contemplator factus, indignus ministerii beatissimi 
et pretiosi sacerdotis nostri, judicavi litteris remini- 
sci, et nota facere, claraque constituere vobis bene- 
dictis, stque per vos omnibus fidelibus et zelum 
habentibus culturz divinse, quatenus cognoscentes 
cum cordis mestitudine mecum illum propheticum 
sermonem proferatis : Quis dabit capiti meo aquam, 
et oculis meis fontem lacrymarum, et plorabo die et 
nocte (Jerem. ix, 10) contritiones catholice: Eccle- 
sim et omnium Christianorum , imo perditionem, 
propter ea quae acta sunt in beatum et Deo plenum 
ducem veritatis et przdicatorem ? Verumtamen Deo 
gloria, qui dedit ei virtutem et sufferentiam stabi- 


per loca erant sacerdotes, el czteri fideles regionis 
ipsius, dirigebapt munera bea!o illi causa utilitatis 
ejus, non parvz multoties quantitatis; quas quidem 
directas species et quantitates custodes bestiales con- 
tinuo coram eo diripiebant, improperiosa et amara 
plurima congerentes in eum. Eos autem qui munu- 
scula detulissent, injuriis et verberibus afficientes di- 
mittebant, dicentes ad eos : Quoniam quicunque dili- 
gitis istum, inimici estis reipublicee. Nunquidnam hoc 
solum ei non valebat inferre dolorem incomparabilem 
super infirmitatem que eum segre deprimebat? Ex- 
inde igitur przemittentes ab Avido quemdam, custo- 
des qui retinebant eum, nuntiaverunt in Byzantio 
adventum ei captionem ejus, proferentes adversus 


lem in tentationibus quz supervenerunt ei a con- C eum plurima mala, hzreticum et rebellem. Denique 


trariis virtutibus et viris, in expugnando et viriliter 
dimicando pro cultu Dei, irrefragabiliter et spe firma 
usque ad mortem ponens animam suam, ut pote imi- 
tator ejus qui eum constituit athletam dominus ejus 
ad informationem pro veritate dimicare. Ea equidem 
qua inibi Romz gesta sunt in beatum et adamanti- 
num spiritualem Patrem, sacerdotumque principem 
domnum Martinum, et vos scitis, qualibus periculis 
luctatus est, videns gladios vibratos et acutos confer- 
tos ad invicem, tentos a pluribus militibus paratum 
habentibus inficere euses, et commutare a viia bea- 
tum, in circuitu altaris astantibus, et in toto templo 
catholicz;e Ecclesie Roms», qux cognominatur Con- 
síantiniana, in qua sacerdotio fungens recubabat in 
foribus et grabato ipse beatus eger ; et. quomodo, 
contritus animis, et artubus constrictus, impulsus et 
expulsus, raptus et extractus ex apostolico throno, 
in quo Deus eum constituit loco, inspectorem sui 


Martini Romam perferrl potuerit. Unde quod in aliis 
Codicibus abest, huic subrepsisse viletur. 

* Narratio ista in multis variat ab ea quam Ro- 
wanna Editio exhibet, cum tamen multo sit lizc pre- 


adversarium proclamantes, et subvertentem uni«ver- 
sam terram Romanorum. Cumque tandem pervenis- 
set Dyzantium beatus ille septiino decimo die * Se- 
ptembrii mensis, in portum juxta Euphemiam prope 
Arcàadianon, reliquerunt eum a. mane ministri usque 
in horam decimam.recubantem in grabato navis, 
eratque, sicut scriptum est, spectaculum omnibus 
angelis et hominibus. Accedebant enim varii bomines, 
quos propter ferales mores lupaces dixerim, et sub- 
rogati, ut conjicio, talia contra sanetum papam age- 
bant, qualia Christianis dici non oportet. Morantibus 
nobis in littore, tota die eram incedens dolore plenus 
et amaritudine, eo quod viderem talem sanctum vi- 
rum its dejectum ; non solum autem, sed et talia 


D eloquia a quibusdam ethnicis prolata contra eum, 


pili] aliud quxrebam, nisi ut auferretar anima mea 
a me. Dehinc circa solis occasum venit quidam scriba 
nomine Sagoleva cuin multis excubitoribus ; et aufe- 


stantior Romana ; ideo hac retenta variantes e Roma: 
na, tàntum quas potiores judicavi, exscripsi, Maxsi. 
v Forte, non. HaR». 
€ Roin, Edit., mense Novembrio. 


115 


NOTITIA HISTORICA. 


114 


rentes de lembo posuerunt in gestatorio, duxerunt- A que facite quxcunque vultis. Et quid opus est 


que in custodiam excubitorii, qua cognomiuatur 
* Prandearia; et fecit eum inclausum sub multa 
custodia, przcipiens custodibus 'ut nullus penitus 
sciret civitatis quia est in eodem excubitu. Fecit ergo 
sanctus idem apostolicus clausus, et sine participa- 
tione penitus sermonis alicujus, nonaginta tres dies. 
jp ipsa vero nonagesima tertia die, quz» est dies Pa- 
rasceve, mane tulerunt eum de custodia, constituen- 
dum in cella sacellarii, jubentes pridie convenire 
omnetn senatum ; quod et factum est. Jusserunt au- 
tem eum introducendum, et introduxerunt in portatoria 
sella; erat enim penilus aeger, pr:ecipue autem illis 
diebus prze navigatione et afflictione custodize per tot 
dies effectze. intendens autem in eum primus, qui 


etiam jurando perdere illos animas suas? l|n- 
gresso equidem uno testium, et dicente, quoniam 
conjurationes fecit cum Olympio, et milites prapa- 
ravit ut jurareut, interrogatus Deo pretiosus vir, si 
hzc ita se haberent, respondit : Si vultis audire ve- 
ritstem, dico vobis sequentia ; et coepit dicere : 
Quando factus est typus, et directus Romam ab 
imperatore. Et hoc tantum dicente beato illo, aliud 
quid non concessum est loqui. Sed continuo ante 
omnes incipiens cum clamore Troilus, inquit : Non 
inferas nobis hic de fide, de duello nunc scrutaris, 
quoniam et Romani, et nos Christiani sumus et or- 
thodoxi. Et respondit idem vir justus : Utinam! Ve- 
rumtamen invenietis me in illa die tremendi efami- 


prasidebat sacellarius. cum reliquis principibus a B nis testem etiam in hoc. Denuo inter accusantes 


longe, jussit eum surgere a3 ferculo, et stare. Aienti- 
bus quibusdam ministroram non valere eum sta;e, 
tarbatus pre multa ira sacellarius exclamavit, cum 
eo autem eL quidam de custodia, surgere eum et 


astare censure subnixum bine iude; quod et factum 


est. Sacellarius autein. inquit ad eum : Dic, miser, 
quid tibi mali intulit impérator? Tulit a te aliquid? 
oppressit te vi? Ille autem tacebat. Tunc ait ad eum 
sacellarius imperativa voce : Non respondes? ecce 
nunc ingredientur accusatores tui. Et continuo cum 
sermone introducti sunt plurimi accusatorum contra 
eom. Omnes autem erant. mendacii filii, et discipuli 
eorum qui Dominum nóstrum Jesum Christum neca- 
verunt, Contradicebant vero sancto viro, quemadmo- 


dum przmoniti fuerant. Erant enim voces eorum C 


przineditatze et pra paratae. In quibus quidam eorum 
paalo ante interrogati ut testimonium perhiberent, 
tentabant dicere veritatem, sicut mos est ; et conti- 
nuo turbati qui przteudebant certamen hoc, incipie- 
bant validis minis increpare eos, donec suadereut 
eis proferre quie erant convenientia in mortem beati 
et justi viri. Contemplatus sanctus papa introeuntes 
tesiificari, subridens dixit : Isti sunt testes ? Sic ha- 
bet ordo. Erant enim primi ingredientes nomine 
quidem milites, lupaces autem et hestiales sententia ; 
et quidam eorum qui erant Olympii, eum quibus 
erat et Andreas, qui fuerat ejus notarius. Erant au- 
tem inter accusatores infelices Imericus et Therinus, 
et reliqui numero quasi viginti, primores milites et re- 
liqui aceusantes. Jurabant autem ad sancta Evangelia, 
et sic testilicabantur. Primicerius sane omnium accu- 
santium erat Dorotbeus patritius b Cilicim, qui jurans 
dixit quoniam quinquaginta capita si haberet, noni 


oporieret eum vivere, eo quod solus subvertit et 


perdidit universum Occidentem, et delevit ; et re 
vera unios consilii fuit cum Olympio, et inimicus 
bomicida imperatoris et Romanz urbanitatis. Videns 
ergo ju:tus vir introeuntes eos et jurantes sine par- 
citate testificatores, compassus perditioni animarum 
e»rum, ait ad eos qui przsidebant principes : Obse- 
cro vos per Deum, nolite praeparare eos jurare, sed 
absque sacramento dicant quacunque volunt, vos- 


^ Rom., Prandiarea. 
» Rom., Sicilie. 


testes ait ad eum praefectus Troilus * : Qualis homo es 
tu, quoniam cernens et audiens talia contra impera- 
torem nitentem effodiendum Olympium, non yprohi- 
buisti eum, sed e contra consensisti ei? Ad quem 
continuo dixit ipse beatus apostolicus papa : Die, 
domine Troile, quando, sicut scitis etiam vos, et nog 
audivimus, Georgius a magistratibus, qui erat ex 
monachis, ingressus est buc in urbem a castris, et 
talia verba locutus est, fecitque res tales, ubi eras 
tu, ei qui sunt tecum, quoniam non restiListis ei, sed 
e conira concionatus est vobis, et quos voluit palatii 
exsulavit et probibuit? lierumque sub Valentino, 
cum pracepto imperatoris indutus est purpura, et 
consedit ei, quo ieratis vos ? non eratis hic? eur 
ergo non prohibuistis eum dicentes : Non attingas 
res non opportunas tibi ? nonne omnes e contra con- 
venistis ei? Quomodo babebam ego tali viro adversus 
stare, habenti precipue brachium universz militize 
Italice? an potius ego illum feci exarchum? Verum- 
tamen denuo obsecro vos per Dominum, quodcunque 
vultis et definitis fleri in me, citius explete. Novit 
enim Deus, maxima mibi dona tribuistis, quacunque 
me clade jugulaveritis. Percontatus autem quemdam 
de ministrantibus, Sagolebam, videlicet, sacellarius, 
si sunt foris alii aliqui qui debeant testiflcari, respon- 
dit scriba: Sunt, domine, plurimi alii. Deficientes 
autem li qui praesidebant, sancto et venerabili as- 
lante viro in conspeclu eorum, et potissimum Spi- 
ritu eum sancto lirmante, dixerunt sufflcere testes. - 


D Erat quippe interpres eorum, quz a sancto diceban- 


tur, verborum Innocentius consul filius Thomz, qui 
erat ab Africa; el cum interpretaretur ea quia 
beato viro dicebantur, non ferebat, videns ignita 
jacula sancti. Spiritus a Deo honorabili viro contra 
eos prolata, ait ad Innocentium cum furore: Cur 
nobis interpretaris quz dicit? noli dicere qua dieit. 
Surgens ergo continuo sacellarius cum pluritnis qui 
consederant ei, ingressus est nuntiare imperatori 
quzeque ipse voluit. Eduxerunt autem sanctum apo- 
stolicum virum de cella judicii, agis autem ex aula 
Caiphz, in gestatorio sedili sedentem, et statuerunt 
euin in medio atrii quod erat ante cellam sacellarii, 


* Rom. addit : Prefectus. 


115 


IN SANCTUM MARTINUM PAPAM I 


116 


et imperialis stabuli, quo consueverat omnis populus A et lacrymabantur. Pauci autem ministrorum Satanz 


convenire et exspectare sacellarii ingressum. Circum- 
dederunt eum excubitores, eratque omnibus spectacu- 
lum formidabile turbis. Post paululum ergo, jusserunt 
inferri eum in solarium expositionis, ut esset ibi, 
quatenus prospiceret imperator per cancellos triclinii 
sui ea qua futura erant fieri. Erat itaque multitudo 
populorum usque ad hippodromium conferta con- 
venientium illic. Statuerunt ergo reverentissimuimn 
virum in medio solarii dispositionis, przsentia to- 
tius senatus subnixum hinc et inde. Facta est ergo 
constipatio subito non minima, et exiens ab impe- 
ratore sacellarius apertis januis triclinii in solarium, 
dividere universum populum jussit. Veniensque ad 
sanctum ac venerabilem virum Martinum apostoli- 
cum, dixit ad eum: Vide quomodo Deus te duxit, 
et tradidit in manus nostras. Tu nitebaris contra 
imperatorem , quid tibi spei erat ? Ecce dereliquisti 
Deum, et dereliquit te Deus. Et continuo exclamans 
sacellarius quemdam astantium excubitorum tonso- 
rem , przcepit sine mora auferre psachnion summi 
 etapostolici atque przcipui pastoris omnium Chri- 
stianorum, qui orthodoxam sanctorum Patrum et sy- 
nodorum confessionem, hoc est, fidem, eon(irmavit, 
et novi erroris exortos auctores, novos, videlicet , 
lis:reticos, cum impiis dogmatibus eorum, canonice 
et synodice anathematizavit. Cum ergo incidisset 
psachnion beati viri excubitor, et corrigiam compa- 
giorum ejus , statim tradidit eum sacellarius pra-fe- 
cto urbis, dicens : Tolle eum, domine przfecte, et 
continuo membratim incide illum. Cum his autem om- 
nibus jussit astantibus anathematizare eum, quod et 
fecerunt. Non responderunt autem hujuscemodi voci 
viginti virorum anima. Sed omnes quique hoc ipsum 
vi lebant , et sciebant quia est Deus in coelo conspe- 
ctor eorum quz fiebant, demisso vultu cum multa 
moestitudine recedebant * tribulati. Suscipientes ergo 
eum carnifices , exuerunt exterius ejus pallium sa- 
cerdotalis stole, et scindentes alas (unice, qus 
era! interius a summo usque deorsum , circumpo- 
suerunt ferrea vincula in sanctam ejus cervicem, et 
per omne corpus ejus tralientes eum vi, noa con- 
ceiserunt penitus ei alicubi residere, et animam re- 
focillare, sed a palatio duxerunt eum publicantes et 
dehonestantes per medium civitatis ad pretorium , 
et gladius coram eo. Erat autem dolor magnus beato 
illi, et iuenarrabilis : oppido enim erat fessus et 
infrmus, prz tantis incommodis futurus relinquere 
animam a pressura passionum et tenuitate corporis. 
Atutainen gaudens spe confortabatur in Domino ; et 
quo magis cum afílictione, et vi trahebatur, eo se- 
reno obtutu ductus cum multa constantia animz ju- 
$tus, cum uno solummodo indumento a summo dis- 
cisso in duas partes, et sine cinctorio sequebatur 5, 
adeo ut interiora ejus quodammodo nuda panderen- 
tur, et multifaria quidem continuo populorum con- 
spectis qux fiebant, gemebant, ut veritatem dicam, 
* Rom., turbati. 


b Rom. sic legit: Sequebatur vir tantus, fide et 
gratia Domini ciuctus, Hen, proh dolor ! cernercs «i- 


gaudebant , et subsannabant , et capita transeuntes, 
sicut scriptum est, movebant, dicentes: Ubi est 
Deus ejus , ct ubi fides ejus, et ubi doctrina ipsius? 
Qui cum venisset in przetorium dehonestatus , et a 
carnificibus vinculatus cum gladiis, conjecerunt eur. 
in unum carcerum cum homicid;s, et post unam 
qvasi horam tulerunt eum inde, et transposuerunt 
in eam qu: dicitur Diomedis custodia, in pretorio 
praefecti. Tanta autem instantia et vi trahebant eum 
vinculis nexum, ut dilaniarentur crura et poplites 
ejus , et sanguis efflueret per ascensum scalz ejus- 
dem custodi: Sunt enim scopulosi et asperi valde, 
ac penitus in altum porrecü gradus. Erat autem 
ipse beatus presentis vitze proximus jam carere , 


B suppliciis anima deficiente etiam ante gladium, cum 


jam non valeret conscendere cum se trahentibus. In- 
troducentes ergo eum quomodocuvque in custo- 
diam , decidentem s&zxpius et surgentem , posuerunt 
in scamno indutum calibis et catenis. Tunc enim, 
quando traditus est a Caipha Pilato ut erucifigere- 
tur, boc est, a prefecto, continuo cum exuerent 
eum carnifices, graviter algoribus vexabatur ; erat 
enim intolerabilis biems. Imposuerunt ei gravissima 
ferri pondera , et nullus aderat ei hominum ejus 
proprius, excepto uro solummodo clerico adole- 
scente ; quique commanens ei in custodia, et super- 
stans lamentabatur magistrum, sicut Petrus. Erat 
etiam convinctus magister cuslodiz: eidem beato, 
quoniam sic erat mos, ut futurus pati per gladium 


C convinciretar magistro custodie. Erant ergo duse 


mulieres, genitrix et nata, prenominatze custodiae 
claves tenentes, quaque aspicientes importabilem 
dolorem sancti illius , qui inter tot penarum gene- 
Ta, que aderant, algore quatiebatur durissimo, 
mole compassiouibus, quaerebant aliquam exhibere 
misericordiam cum eo , et contegere eum , $ed non 
audebant prepter convinctum et custodientem car- 
nificem. Putabant eaim actutum ven!uram censuram 
ut trucidaretur. Post quasdam vero horas, cum 
vocassent quidam ab imo ex ordine militari magi- 
sirum vigilie * carnificum, descendente eo, una 
mulierum ergastulorum illorum pietatis viscere du- 
cta, accedens, amplectensque bellatorem Christi et 
apostolicum Patrem , portansque reclinavit eum in 
proprio toro suo, contegens utiliter et involvens. 
Mansit autem usque ad vesperum sine voce. Ve- 
spere autem facto, misit ad eum Gregorius przfe- 
ctus eunuchus ex cubiculariis majorem domus sus, 
cum parvis cibariis, qui refecit eum, dicens : Ne 
deficias in tribulationibus, con(idimus in Deum, non 
morieris. In quo magis aggravatus ille beatus inge- 
muit. Abstulerunt autem ferrea vincula continuo ab 
eo. Sequenti vero die abiens imperator in patriar- 
chium visendi gratia Paulum patriarcham ( proxi- 
mus enim erat morti) narravit ei quz cousummata 
suut in sanctissimum virum. Ingemiscens vero Pau- 


rum Deo plenum (anto opprobrio subjectum , ut inte- 
riora , etc. 
€ Roin. , carceralis. 


u1 


NOTITIA IlISTORICA. 


145 


lus, et conversus ad parietem dixit : Hei mihi ! et A ergo in miserabilibus hominibus lixcc Qunt , qui venit 


hoc ad abundantiam judiciorum meorum actum est. 
Percontatus autem ab imperatore quamobrem hoe 
dixerit, respondit : Nunquidnam , domine, non est 
miserabile talia pati pontifices? Tunc attentius adju- 
ravit imperatorem sufGcere ei in his quxe passus est, 
nibilque amplius sustinere. Unde audiens beatus ille 
ac apostolicus vir, qued non suscepit quod exspecta- 
bat , non gratum habuit tale promiasum , sed peni- 
tus moe»tus effectus est. Festinabat enim explere bo- 
pum certamen , et abire ad eum quem desiderabat. 
Interea defuucto Paulo, et P'yrrbo residere nitente, 
stque quibusdam Ecclesise contradicentibus et pro- 
bibentibus, libellumque ejus publicantibus in pala- 
tio, asserentibusque quoniam et a beatissimo Paulo 


etiam honorabilis sicut episcopus, qualem sumptunt 
habet suscipere ? Dicit ad eum Demosthenes : Nos 
didicimus , qu.a vi fecit libellum Pyrrhus Rom», et 
quia lignea vincula sustinuiL, et multa dolenda pas- 
sus est. Respondit vir ille beatus, et dixit : Nihil 
tale factum est. Nam nisi quia formidine aliqui te- 
nentur, non possunt forte loqui veritatem. Hic sunt 
Constantinopoli plurimi , qui tunc erant Roms , et 
sciunt qux? ibi gesta sunt. Ex quibus interim supe- 
rest Plato patricius, qui tunc exarchus erat, quique 
direxit homines suos tunc ad Pyrrhum Romam: 
percontamini eum de his si mentior. Verumtamen, 
quid volumus plurima quzrere? Ecce in manibus 
vestris retinpetis nie, et quodcunque vuliis consum- 


anathematizatus est, Pyrrhus reprobatus est sacer- B mate in me, Deo indulgente in vestra est potestate. 


dolio propter libellum: quem fecerat Romze, et mulia 
commotione facta , post dies octo defuncto Paulo, 
dirigitur ab imperatore ad Diomedis custodiam ad 
magnanimum papem Demosthenes rescriptor et col- 
laborator sacellarii , et libellificus cum eo. Intrautes 
vero dixerunt ad eum : Dominator noster eximius 
imperator misit nos ad te, dicens: Ecce in quanta 
gloria prius consistens, in qualem ordinem teipsum 
duxisti ; nemo tibi fecit hoc, sed iu ipse tibimetipsi. 
Ipse autem nihil aliud respondit, nisi solum hoe : 
Gloria et gratiarum actio per ownia soli immertali 
regi. Dicit ad eum Demosilienes rescriptor. Signi- 
ficavit tibi dominator, die nobis ea qus de Pyrrho 
expatriarcha hie et Romae subsequenter gesta sunt. 
Pro qua causa abiit Romam? jussus , an. proprio 
proposito ? Respondens sanctus papa dizit : Proprio 
proposito. Ait Demosthenes : Libellum illum quo- 
modo fecit? compellente aliquo ?* Respondit sanctus 
vir : Nemine, sed propria propositione. Demosthe- 
aes inquit: Veniente Pyrrho Romam, quomodo 
suscepit eum sanctus vir Theodorus decessor tuus 
papa ? eti episcopum ? Respondit zquanimis papa: 
Et quomodo non? qui prius quam veniret Pyrrhus 
Romam, manifeste scripsit huc, hoc est, beatus 
Theodorus ad Paulum, ut pote ad eum qui indecens* 
fecerit , et alterius thronum invaserit. Deinde autem 
sponte sua eodein Pyrrho veniente Romam ad ve- 
siigia beati Petri, quomodo non haberet eum sus- 
cipere pr::cessor meus, et honorare, ut pote episco- 
pum? Respondens Demosthenes dixit : Vere veritas 
tic se babet. Ünde autem sumebat ea qux ad usum 
sui corporis erant necessaria ? Dicit beatus : Mani- 
feste de patriarchio Romano. Ait concertator : Qua- 
lis panis dabatur ei? Respondit honorabilis vir: Vos, 
domini mei, nescitis Ecclesiam Romanam? Dico enim 
vobis, quia quisquis venit illuc miserabilis homo ho- 
spitari , omnia ad usum prabentur ei , et nullum iun- 
munem suis donis sanctus Petrus repellit venientium 
illue, sed panis mundissimus et vina diversa dantur 
non solum ei , sed et hominibus ei pertinentibus. Si 

* Edit. Rom. sic prosequitur : Cumque osculum 


pra beret sanctissimo pape pre nimia charitatis abun- 
dumlia copivsiasime inter se lacrymas (uderunt. Üm- 


Utique si membratim inciditis carnes meas, sicuti 
prefecto jussistis cum me traderetis, non commu- 
nico Ecclesi: Constantinopolitanz. Ecce hic sum, 
examinale me, et teniate, et invenietis experimento 
gratiam Dei, et fidelium servorum ejus. Iterum 
Pyrrhus in medium venit, qui toties anatbeniati- 
zatus ei nudatus est divino honore. Stupefactus au- 
tem Demosthenes reseriptor, et admirans super lac 
voce mquanimis papas audaciam atqueconstantiam 
pro Christo in morte sua, equidem ad loc positus 
erat calix passionis. Similiter et hi qui consequenies 
erant ei stupentes, accepto libellario seriatim cuncia 
dicia a beato viro conscribentes, recesserunt. Fecit 
ergo reverentissimu8 papa in eodem Diomedis erga- 


C stulo octoginta quinque dies post primas nonaginta 


ues, lioc est omnes simul cLxxvin. Venit igitur Sa- 
goleba scriba , dicens: Quia jussus sum auferre te 
hinc, et transferre in domum meam, et post dies 
duos dirigere te quo jusserit mibi sacellarius. In- 
terrogante autem papa quo ducendus esset, vel in 
quem locum , noluitei dicere. Rogabat ergo saucius 
ille ut sineretur in eadem custodia , quousque exsu- 
laretur, et ad horam auferreiur de custodia , et nec 
hoc concessum est ei. Sed «irca occasum solis dicit 
venerabilis papa his qui erant in ergastulo : Acce- 
dile, fratres, vale faciamus , quia ecce nunc aderit, 
qui auferat me hinc. Et bac dicente eo, hauserunt 
singuli calicem. Et surgens sereuo vultu cum multa 
coustanlia atque gratiarum actione , dicit ad unum 


D concurrenüum sibi dilectum, quia erat ibi: Veni, - 


domine frater, et da mihi pacem. Erant porro prz- 
cordia fratris illius, sicut mihi ipse referebat in illa 
hora, qualia, ut conjicio, discipuli illius contemplarn- 
tis Dominum in cruce. * Non valens ergo, ut aiebat, 
colibere seipsum , vocante eum beato ad osculum 
irrugiit frater ut leo. Cum eo autem inibi praesentes 
omnes lamentabantur terribili lamento. Anxiatus in 
hoc vir beatus flagitabat omnes ne ita facerent, se- 
reno obtutu dicens. Et impositis venerabilibus ma- 
nibus super verticem ejus, subridens ait : Bona sunt 
hzc, domine frater, hzc sunt opportuna, et te 


nes vero qui aderant , lamentum | terribile faciebant. 
Anziatus , ete. 


119 


SANCTI MARTINI PAPAE I 





1920 


oportet ita facere ? hec sunt pacis? cum e contra A trum retinere secundum imitationem ejus, et non 


nunc debeas gaudere super me. Ad quem illico cum 
contritione cordis respondit frater: Deus novit, 
famule Chrisii. Lztor in gloria, qua dignatus est 
Christus Deus noster propter nomen suum hac te 
omnia pati, sed lamentor omnium perditionem. 
Salutanies ergo omnes eum, recesserunt. Veniens 
igitur continu» scriba, et auferens eum, intulit in 
dJomum suam. Dictum est ergo quia in Chersenam ex - 
sulatur ; et post dies aliquot coguovimus quia illuc 
clanculo navigio transvectus est ipse sanclissimus 
apostolicus vir. Veniens ergo illuc, post dies aliquot 
scripsit epistolam iu Byzantium ad quemdam sibi 
charissimum , ex illis, videlicet, qui hune propter 
Dominum et ob rectam fidem ejus amabant. Cum 


communicare omnino contraria sentientibus. Obse- 
erantes etiam pro me . indigno famulo qui seripsi , 
quo cum eo et vobiscom inveniam misericordiam a 
Christo Deo nostre in szcula, amen *. Obiit autem 
idem sanctissimus ter beatus apostolicus Martinus 
papa , recens revera confessor et martyr Christi Dei 
nosiri, in eadem exsulatione Chersonz, juxta ejus- 
dem ad Dominum Deum petitionem, quam obtulit 
ei cum lacrymis, exiens de navi, et calcans terram 
illam, id est, ut in ea finiret vitam, bonum certamen 
certans , cursuin martyrii consummans, et. bonam 
fidem servaus, mense Septembrio, die sexta decima, 
in qua felicissimas martyris et fidem custodientis 
orthodoxam Eupbeiniz pretiosissima et beatissima 


esset in magna tribulatione ei exsilio idem sxpe DB secundum anni circulum celebratur memoris', 5 in- 


dictus Pater noster sanctissimus constitutus , postu- 
lans aliquarum spec.erum subeidia, propter multas 
el frequentes, gravesque zgrimonias corporales, 
angustiasque omnimodas regionis illius, eo quod 
nihil! ibi inveniretur, precipue triticum, quod qui- 
dem illic nomiuabatur, non autem inveniebatur. 
Unde cum jurejurando scripsit, quia navicula illo 
venieute , et parum tritici babente ad commutatio- 
nem 82lis, vix potuerit emere ex eo unum tritici 
modium quatuor solidis, eum multis et hoc preci- 
bus. Diversas autem angustias scripsit sancta ejus 
anima pati se ibi, non solum corporalibus augustiis, 
*sed eiiam habitantium et dominantium ibi malis op- 
pressus, ita ut penitus contritus male pejus morere- 


tur, suasione, videlicet, dominantium in Byzantio. C 


Quamobrem quzso vos , ego humilis et pecca!or fa- 
mulus vester, a Deo houorabiles Patres , ut quem- 
admodum ego visa mihi et audita diligentissime 
declaravi vobis, hoc e:t, imminentes tentationes 
beatissimo papx propter rectam confessionem in 
Christo Domino, et propter anathematismuin in no- 
vos factum hareticos, quanquam ex multis, parva 
tamen qua potui dirigere scripsi, ita et vos zelum 
habentibus culturs Dei, explieate eadem, et hor- 
tamini imitari eum, et traditiones sanctorum Pa- 


^ Hic absolvitur epistola in Editione Romana. 


dietione quarta decima. Positus est autem in tumu- 
lis sauctorum extra muros Cheraonitarum civitatig 
quasi stadio uno, in pretiosissimo et reverendissimo 
templo sanctissimae et pra omnibus sanctis colenda, 
castissimz et immaculatz, perbenedietz;que glorio- 
sissimz et excellentissima: omnium ereaturarum, 
gratia plenissima, gaudium facientis et tribuentis 
dominx nostre, proprie natura ac veritate solius 
Dei genitricis semper virginis Marie, qus cogno- 
minatur Blacherues : factus typus imitabilis omnibus 
qui bene vivere et decertare elegerint et vo'uerint, 
pro ea que verissime est veritas. Cujus virginis , 
cujusque confessoris , intercessionibus , Christus 
verus Deus et Salvator noster, qui ineffabiliter et 
sine semine ex ea processit propter genus huma- 
num, custodiat et conservet nos , et omnes fideliter 
audientes, omnemque populum quem acquisivit iu 
sinceritatem fidei et conversationem , in pace et di- 
lectione perfecta, et omni justitia usque in finem. 
Cui est cum Deo Patre et Spiritu sancto in deitate 
una substantia, equus honor, virtus eadem, sine 
tempore regnum , semper principium, sceptrum 
juge, gloria perpes, majestas sünilis, per iulinita 
saecula. Amcn. 


L Mine falsi arguuntur quz vulgo jactantur de hujus sancti obitus tempore. 


SANCTI MARTINI, 


PONTIFICIS ROMANI, 


EPISTOL E. 


(Mansi, Conciliorum ampl. Collect.) 





EHU!XTOAlU.EPKYKAIOXZ MAPTINOY IAUA KAI ZYNO- D 


AOY 
Tüc iv Pop» mpó; m&vrag XptattuxvoUc. 
Maprivo; doUÀog tàw oUÀev oU Oi09 xxtà xupt 
Émiexonog Tüg TOv '"Popxiow &yüxg; ToU Gtou xaÜouxüs 
x«i àroctoluxüe 'Exx)nciac, Xpa vij xaÜ npe &yuetatn 
cvvódo ty ÜtogUuv ispéuy cav i0o0t xxvovaxoe viuty 
cv/Otüpaunrócov tie DtOnimac) cov c)s 6a» vüg xaloX- 





EPISTOLA I1 ENCYCLICA 


MARTINI PAPAE ET SYNODI ROMAN.E, AD OMNES CHBISTI 
FIDELES. 


Martinus servus servorum. Dei, atque per gratiam 
ejus episcopus saucia cajhelice atque apostolice Ec- 
clesie urbis Rome, una cum sancto concilio nostro 
revercnditsimorum sacerdotum, regulariter huc. nobis- 
cum venientium in confirmatione piissimorum catholice 


1?1 


EPISTOLAE. — EPIST. I. 


12» 


Kcelesie dogmatum, his qui coequalém nobis sorliti A xac "Exxincize Ooypátev* toig icózipov piv Jay oUct 


suni fidem Domini et Salvatoris nostri Jesu Christi per 
levecrum regenerationis, in omni loce dominationis 
ejus, qui peregrinantur in sanclitate et justitia, spiri- 
talsbus fratribus nostris episcopis, presbyteris, diaco- 
mis, abbatibus monasteriorum, monachis, continenti- 
bus, atque. catholice Ecclesie universe , sancteque 
plenitudini. 

Gratia vobis et pax. multiplicetur (Ephes. v) in ag- 
nitione et communione saneti Spiritus, in heredita- 
tem incorruptibilem et immarcescibilem , conservatam 
M . Petr. 1) ante constitutionem mundi, nuic autem 
mapifestatam in nolis, qui credimus in Jesu Christo 
Domino nostro, qui omoia nobis donavit qus ad vi- 
tam et pietatem respiciunt, per salutarem przdica- 
tioness, ut in hoc permanentes semper et instructi 
per concordiz sinceritatem superzedificemur funda- 
mento sanctorum apostolorum et prophetarum, in ipso 
sunmo angulari lapide Christo (Jac. 1), qui super 
omnia Deus existit et Salvator nostrarum animarum, 
in quo omnis zdificatio constructa crescit in au- 
gmentum ejus per architectoniam Spiritus in regale 
sacérdotium et templum sanctum, qualiter in eo 
proficientes a glória in gloriam, virtutes annuntie- 
mus ejus, qui de tenebris nos vocavit in illud admi- 
rabile lumen suum, apud quem non est commutatio, 
nec momenti obumbratio, omnium autem bonorum 
perfectio : ex quo illuminati, tenemus in eum eon- 
fessionem immobilem, donec occurramus omnes in 
unitatem fidei et in agnitionem ejus, in virum per- 


nlact» 100 Kupiov cpàv x«l Zucápoc 'Incoó Xpwrcou, $ux 
jewtpoU Toryytutalac , iv ravtl vóre tüg Ótamortiae 
&)ro0 mapotxoucty bv. 0ctórntt xal Oixatocoyn ( l'eesse 
aliq. videtur), rarpixoi pv àngoic, imuxómo, 
mptaOucépou, Ouxxóvoic, Yryovpávoi; povaatupiv, ova. 
x^ie, &axntaig, xal vayrl cà sümt6si vc xao 'Ex- 
x)ncia; rinpopatte 


X&pte opiv xal sipirvn nin0uyOsin iy lrcysótt xod xoc- 
vovía 700 Taveryiou IIysópaoe, tig xinpovopiav ooÜapros 
xal &p&pavroy t€rnpnutévny, mpó xavaÓolnc xogpou, vov 
0i rtgavtpot£vny tie pac coc mrurteDovrag d» Xpurco 
"Incoó ro Kupiíwe Za&w og m&vra piv Otüopurot, v 
vpóc Lov xal sjotÓtiuxv, Qux coU awtnpiov xnpuypatos, 
tva co9r« Tpogudvoytte sl, x«i avpGi6atoptvot OL Opá- 


B voiac tDuxpevooc, ErocxoBopzBa tv và Ütpaio rw &ylov 


&rog toov xal rpogntóv, Ovtoc &xpoyevuxiou eXroU Xpt- 
et0U 100 irl r&vtov OtoU , xal Zorüpog cv üptripoy 
Vox &v , iv o ràca 9) oixodopi avvappoloyoupévo aU5tt 
tiv «bbnct» «UrOU tà Apxictrrovía coU IlvtÜparoc, tic 
BecÜswv ispattupa xal vaóv &ytov , óroc xal fiptig iv 
«)ro TpoxóTToytte , &ró Ooznc slc dojay «àc &prrag iE- 
ecyjOXeputv «0:00 Tov ix axorove pág xo)taavtorc, sig cà 
Üxvpacró» «Uro0 ec, rap o oüx £Gtt TaxpoDDoyn , 3 
tporiüg &rocxiacpa, favo dé càv &yaUov 9» vbslecte. 
"EE o0 pottÜívrte , xpatouutv civ slg aücóv üpo)ogi. v 
&aceurov , píx pu &v xatavrücopay ol m&vrte , sic mrív 
évotnz«a tTüg Tícttog, xal cnc émvyvótog «UroU, sic 
&vOpa cétov, slc pécpov d)uxiag toU m)npéisaroz e)toU, 
tva xal pxxévt pay vimot, xal x)ndovizópavot, xal vtpi- 


feeium, in mensuram statis plenitudinis ejus, ut jam C gepópsveu, mayrl &vipo cac QibaoxaXag , lv «ij xvOtia 


bon simus parvuli fluctuantes, et circumferamur omni 
venio docuíios, in nequitia bominum, in astutia ad 
machinationem erroris diaboli (Ephes. 1v), qui sem- 
per propria festioat operari in [ilios diflidentise 
- (Ephes. 1). ltaque notum facimus vobis, dilectissimi 
fratres, quod et vos sine dubio nobiscum cognoscitis, 
vigilantein et bene zelantera in Deum babentes prou- 
prium [int-llectum]|, quoniam catholica Dei et apo- 
stolica Ecclesia in quiete et pace consistente, veluti 
leones rugientes et quaerentes quem devorarent (/ 
Petr. v), subintroierunt quidam homines, qui olim 
prescripti sunt in loc judicium impietatis sponte 
procedere (Jud. 1), hoc est, Theodorus quondam 
episcopus Pharauitanus, Cyrus Alexaudrizm, Sergius 


tà» &yÜporoev, iv tavovpyle mpóc v&c paÜodsiac cic 
q)àwvne toU Ota60ou, ToU Tr&vcott tà olxtia omouOazov- 
toc £vep'ytiv lv roig vloig «ic &rtdiciag. Tvopitopty yap 
Upiv, &yaxntol àütipol, ómtp xai Qusig &xpiGoc avvrwi- 
acaa0s , Quy pnyopotvca xavà. Otov xal süjiiuroy £,ov- 
tt& 10v (Otov Joywspóv , Ott trc xa^ oiodie toC OtoU xal 
&rocrolodc 'ExxYociac 20v atoune , xai cipgvtvojan: 
Bin )sóvtev Qpuopévov, xai (nvodvrov ctv xxramusiv, 
mapticidugky ctvez ayÜpormot, oi má) rrpoyeypapuiávos 
sig toUro TÓ xpiu« Tüe àcs6tiac ixoociog iExytaOot, 
tovréct,, t00n poc 0 ytvogtvoc irigxomog vüc eap, 
Küpoc à 'AlstavOptiac, Xipytog 0 RKwwgtavrtvovTOMo, 
x«i oi toutov dtxdoxor, Ilopcoc x«l TouJoc, viv toU pt- 
q&0ov Gtov xal Xerüpoc $p&v olxovopiüzy , tl; a'pecon)v 


Cous:antinopolitauus, vel ejua successores, Pyrrhus D pstaatpígovrez xotyotopiay, xal cüv &yopágavra «vroug 


ei Paulus, magni Dei et Salvatoris nostri dispensa- 
tionem iu hareticam novitatem retorquentes, et eum 
qui emit eos, Christum Dominum denegantes, ex 
hoc quud in scripto asserunt minime eum babere 
secundum fÍormam servi, vel secundum quod pro- 
pier nos factus est homo, voluntatem aut opera- 
tionem naturalem, sed sine substantia eum sive 
natura, et non solum sine anima, et irrationabilem, 
et insensibllem secundum eos existere, quia sicut 
nos gloriosi Ecclesi: Patres docuerunt, quidquid 
ab.que voluntate consistit et. operatione ab omni 
caret substantiali natura : pro qua re ipsum glorias 
Deum et Domiuum nosirum Jesum Christum per 
utramque, ex quibus consistit naturis atque apperli- 


Otofrórav Xpurvóv. ápvo)ptvot, Ói& coUco Myytty avroUe 
byypágoc, uà Ey tty x)tOv, xat& rüv coU OoUAou poppi, 
Xitot xa00 c xag yiyovty &y0permoc, 8b)naty 3 ivípyytuxv 
gucuniv, à))' &vouatov «0tóv xal &vrtapxroy , xat. av- 
tobc umdpxs* rcov yàp eirsiv djvx ov xal GYoyov, x«l 
&vóntov, itid), xaBoc cipác ol mtpidokor rác "ExXonaiac 
l«cípsc Qid&oxouct, «0 m&cw; &uotpoy omápycv Os- 
Jictee xal ivspysiac, xal rácuc Conpóv lave o90uudoue 
jmapitoc' O0ty «Urov tàv rüc OObnc Otüv Küptov üpày 
"hugo Uy Xpurvóv, xaO' ixacípay cv d$ ov xal lv aic; cvvé- 
ctnxt qgUgto» , xal vv Tpogcovtey» «Utaic qucüOoy 
lüuop&rey rs» 0vta xat& m&vta pove Oiya tüc 
&papriag ixüpubev. El 4 vat xarà n&vta, ràc ooxl 
xi iy Üs)gctt vi. xoU xpac eucuodi xol ivtpysia ; Aüov 


119 


SANCTI MARTINI PAPAE I 


1920 


oportet ita facere? hec sunt pacis? cum e contra A trum retinere secundum imitationem ejus, et non 


nunc debeas gaudere super me. Ad quem illico cum 
contritione cordis respondit frater : Deus novit, 
famule Chris!i. Lzetor in gloria, qua dignatus est 
Christus Deus noster propter nomen suum hac te 
omnia pati, sed lamentor omnium perditionem. 
Salutantes ergo omnes eum, recesserunt. Veuieus 
igitur continu» scriba, et aufecens eum, iniulit in 
Jomuin suam. Dictum est ergo quia in Chersenam ex - 
sulatur ; et post dies aliquot coguovimus quia illuc 
clanculo navigio transvecius est ipse sanclissimus 
apostolicus vir. Veniens ergo illuc, post dies aliquot 
scripsit epistolam iu Byzantium ad quemdam sibi 
charissimum , ex illis, videlicet, qui hunc propter 
Dominum et ob rectam fidem ejus amabant. Cum 


commuuicare omuino eontraria sentientibus. Obse- 
erantes etiam. pro me indigno famulo qui seripsi , 
quo cum eo et vobiscum inveniam misericordiam a 
Christo Deo nostro in szxcula, amen *. Obiit autem 
idem sanctissimus ter beatus apostolicus Martinus 
papa, recens revera confessor et martyr Christi Dei 
nosiri, in eadem exsulatione Chersonz, juxta ejus- 
dem ad Dominum Deum petitionem, quam obtulit 
ei cum lacrymis, exieus de navi, et calcans terram 
illam, id est, ut in ea finiret vitatn, bonum certamen 
certans , cursum martyrii consummans, et. bonam 
fidem servans, mense Septembrio, die sexta decima, 
in qua felicissimas martyris et fidem custodientis 
orthodoxam Eupheinix pretiosissima et beatissima 


esset in magua tribulatione et exsilio idem sape B secundum anni circulum celebratur memoria, 5 in- 


dictus Pater noster sanctissimus constitutus , postu- 
laus aliquarum spec;erum subsidia, propter multas 
el frequentes, gravesque agrimonias corporales, 
angustiasque omninodas regionis illius, eo quod 
nihil ihi inveniretur, przecipue' triticum, quod qui- 
dem illic nominabatur, non autem inveniebatur. 
Unde cum jurejurando scripsit, quia navicula illo 
veniente, et parum tritici babente ad commutatio- 
net salis, vix potuerit emere ex eo unum tritici 
modium quatuor solidis, cum multis et hoe preci- 
bus. Diversas autem angustias scripsit sancta ejus 
anima pati se ibi, non solum corporalibus augustiis, 
esed etiam habitantium et dominantium ibi malis op- 
pressus, ita ut penitus contritus male pejus morere- 


tur, suasione, videlicet, dominantium in Byzantio. C 


Quamobrem quzso vos, ego humilis et pecca!or fa- 
mulus vester, a Deo honorabiles Patres , ut quem- 
admodum ego visa mihi et audita diligentissime 
declaravi vobis, hoc e:t, imminentes tentationes 
beatissimo pape propter rectam confessionem in 
Christo Domino, et propter anathematismuin in no- 
vos factum hareticos, quanquam ex multis, parva 
tamen quas potui dirigere scripsi, ita et vos zelun 
habentibus culturae Dei, explicate eadem, et hor- 
tamini imitari eum, et traditiones sanctorum Pa- 


^ Hic absolvitur epistola in Editione Romana. 


dictione quarta decima. Positus est autem in tumu- 
lia sauctorum extra muros Cheraonitarum civitatig 
quasi stadio uno, in pretiosissimo et reverendissimo 
templo sanctissima el pra omuibus sanctis colenda, 
castissimz et immaculatse, perbenedictzeque glorio- 
sissimz et excellentissimo omnium creaturarum, 
gratia plenissimzs, gaudium facientis et tribuentis 
dominx nostre, proprie natura ac veritate solius 
Dei genitricis semper virginis Marie, qus coguo- 
minatur Blachernes : factus typus imitabilis omnibus 
qui bene vivere et decertare elegerint et vo'uerint, 
pro ea qua verissime est veritas. Cujus virginis , 
cujusque confessoris , intercessionibus , Christus 
verus Deus et Salvator noster, qui ineffabiliter et 
sine semine ex ea processit propter genus huma- 
num, custodiat et conservet nos , et omnes fideliter 
audientes, omnemque populum quem acquisivit in 
sinceritate: fidei et conversationem , in pace et di- 
lectione perfecta, et omni justitia usque in finem. 
Cui est cum Deo Patre et Spiritu sancto in deitate 
una substantia, equus honor, virtus eadem, sine 
tempore reguum , semper principium, sceptrum 
juge, gloria perpes, majestas süuilis, per iulinita 
sacula, Amcn. 


L éMine falsi arguuntur quae vulgo jactantur de hujus sancti obitus tempore. 


SANCTI MARTINI, 


PONTIFICIS ROMANI, 


EPISTOLAE. 


(Mansi, Conciliorem ampl. Collect.) 





EIIZTOAU-EPKYKAIOZ MAPTINOY IABA KAI XZYNO- [) 


AOY 
Tüc dv 'Poópx mpog mf&vtac Xpto ttxvovc. 
Maprivo; doUlog tàw doUÀuv ToU Otou xxrà yap 
iniexomog Tüg TGv '"Pouaiy yux; toU Gtou xaÜoluxüs 
xai &àrog toluxüc "Exx)nciac, xp c) xaÜ npec eyuocatn 
cuvódo t&v ÜtogOdv lspéev cav i0x0t xavovxoe viuiv 
cv/Otüpapxxóvev tie DrOniec vàv cios6&v vüc xad oX- 





EPISTOLA I! ENCYCLICA 


MARTINI PAPAE ET SYNODI ROMAN,.E, AD OMNES CHBISTI 
FIDELES. 


Martinus servus servorum. Dei, atque per. gratiam 
ejus episcopus saucie cajbelice atque apostolice Ec- 
clesie urbis Rome, una cum sancto concilio nostro 
reverenditsimorum sacerdotum, regulariter huc. nobis- 
cum venientium in confirmatione piissimorum catholice 


1?1 


EPISTOLJE. — EPIST. I. 12)? 


Kcelesie dogmatum, his qui coequalem nobis soriiti A xac "Exixincize Ooyuátow* toig icóztpos cpiv Jay oüct 


sunt fidem Domini et Salvatoris nostri Jesu Christi per 
lasecrum regenerationis, in omni loco dominationis 
ejus, qui peregrinantur in sanctitate et justitia, apiri- 
talbus fratribus nostris episcopis, presbyteris, diaco- 
mis, abbatibus monasteriorum, monachis, continenti- 
bus, atque. catholica Ecclesie universe , sancteque 
pienitudiai. 

Gratia vobis et pax. multiplicetur (Ephes. n) in ag- 
pitione et communione saneti Spiritus, ín heredita- 
lem incorruptibilem et immarcescibilem , conservatam 
(4. Petr. 1) ante constitutionem mundi, nuue autem 
mspifestatam in nolis, qui credimus in Jesu Christo 
Domino nostro, qui omnia nobis donavit qus ad vi- 
lam et pietatem respiciunt, per salutarem przdica- 
iones, ut in hoc permanentes semper et instructi 
per coucordis sinceritatem supersedificemur (unda- 
mento sanctorum apostolorum et prophetarum, in ipso 
mmmo angulari lapide Christo (Jac. 1), qui super 
emnia Deus existit et Salvator nostrarum animarum, 
in qno omnis sdificatio constructa crescit in au- 
gmentum ejus per architectoniam Spiritus in regale 
sacbrdotium et templum sanctum, qualiter in eo 
proficientes a glória in gloriam, virtutes annuntie- 
mus ejus, qui de tenebris nos vocavit in illud admi- 
nbile lumen suum, apud quem non est commutatio, 
mec momenti obumbratio, omnium autem bonorum 
perfectio : ex quo illuminati, tenemus in eum eon- 
fessionem immobilem, donec occurramus omnes in 
vanitatem fidei et in agnitionem ejus, in virum per- 


mlacv) 100 Kopiou vip.àv xal Zurzpoc "IncoU XpttoU, 8x 
jourpoU ToOryytvtalag , iv mavti toro Tüg Ótamortiag 
&UroU mapouxougty bv. óctótntt xal Otxatocoyn ( l'eesse 
aliq. videtur), rarptxoic upóv &Othgotg, imwrxórorng, 
mpsaGvtépoi, Suxxóvoig, Yryoupkvot; uova cupio, povo.- 
x^ic, &axntoic, xal avri cà siatÓsi vc xaÜolux; Ex- 
x)nciag rinpopatt. 


Xa&pic opiv xal sipiryn nYn0uvÓsin iv Ereyyoatt xal xoc- 
veia 7oU maveyiou IIvtópaoc, tig xAnpovopiav ogÜapros 
xai &g&pavcoy ctrnpniévnv, vpó xataÓolüc xompaov, vov 
9i rtgavtpoputvny slg Xpac vo0c Turtt0ovtac i» Xpurtà 
"IncoU vo Xvupio dXp&w og m&vrx xpi SrÓoputet, cà 
vpóc Cory xal sógí6tixv, Qux ToU a Tnplos xnpoypatos, 
tva roUtc Trpoc uívovtte &sl, xal avp6iÜatopsvot OC óp- 


D voiac eDuxprvooc, UroxodopxDGpsy tQ Ütus)io cà &ylov 


&rog too xai rpogntov, Ovtoc &xpoyovuxiou eXroU Xpt- 
ctoU toU iri m&vtov Oto , xal Zorüpog r&v üptripovy 
Vux 6v , iv à vàsa 9) olxodopà cvvappoloyovputvn a)Ztt 
tà» «)Encty «UtOU Tj Apytttxtovía oU IIytüpatoc, sig 
BacÜastov ipittupe xal. vaóv &ywv, omoc x«l Sptig iv 
«)ro mpoxómtovtsg , &ró Oozne sic doSay v&c &prrag iE- 
eyy&Qepv «)zo0 Tov ix axotovc cp xo)£aavroc, sic và 
Üevpactó» «0ro0 ec, rap o oUx Cart mapoDDecyd, 3 
tporüg &mocxiagpa, m&vro Od rv &yoUoy 9$ vOslocis. 
"EG o0 qwtiaÜÉvtte , xpatouuty cà» slg adcóv üpologi. v 
&qá)tutoy , píxpu &y xatavrücopty ol R&vtte , tic vy 
dvótn7« cüg Ticttog, x«l «ng émvyvóotog aco), tic 
&vOpa tÜutov, sic pícpov x)uxiag toU minptopatro; eco, 
tva xal ucc pay vímiot, xal x)ndoviópsvot, xal vtpt- 


fectum, in mensuram statis plenitudinis ejus, ut jam C eerouryet, mavrl &vípoo ctc BidaoxoVac , Uv ci xvÉtía 


hon simus parvuli fluctuantes, et circumferamur omni 
venio doctrioz, in nequitia hominum, in astutia ad 
machinationem erroris diaboli (Ephes. 1v), qui sem- 
per propria festinat operari in [filios diflidentise 
- (Ephes. 11). Itaque notum facimus vobis, dilectissimi 
[ratres, quod et vos sine dubio nobiscum cognoscitis, 
vigilantein et bene zelantem in Deum habentes pro- 
prium [int-Illectum], quoniam catholica Dei et apo- 
stolica Ecclesia in quiete et pace consistente, veluti 
leones rugientes et quarentes quem devorarent (/ 
Per, v), subintroierunt quidam homines, qui olim 
prescripti sunt in hoc judicium impietatis sponte 
procedere (Jud. 1), hoc esti, Theodorus quondam 
episcopus Pharauitanus, Cyrus Alexandria, Sergius 


tà» &yÜporev, lv tavovpyla poc vàc patodsiae cüc 
)évne toU Ota60ou, toU Tr&vrott c& olxsia crovOázov- 
toc £vepysiv lv vois vloic «ie &ntdiag. Tvopitoptv yàp 
piv, &yasutol àt)pol, ómtp xal Optic &xpiboc avvrri- 
acvac0s , Ou pryopoovra x«và Otóv xal s0tiiuroy £,ov- 
ttc. 10v (tov Joywpuóv , Ott tic xa Coiodie ToC Ot00 x«l 
&rocrolodic 'ExxYociag $0 x atooco06 , xal clpgvtvosan;z 
BG )sovtew eipuopévov, xxi tncosvrov ctvd xxtarisiv, 
maptiidugy ctvez ayÜpomot, ol máYau mpoytypapqívo: 
sig toUro tÓ xpiu« rüc A&cs6tiac éxoociog iboyea0c:, 
TovrícTt, Gro0opoc Ó Ttvoptvoc imioxomoc vüe €apàv, 
Küpoc 0 'Alstavüptiac, Xipytog 0 KowcGtavttvovrOos, 
x«l oi toutov OixOox or, Ilupcoc x«i TlouAoc, viv toU p£- 
q4)o» Giou x«i Xerüpoc üpàv oixovopüzy , slg a'ptroniv 


Cous:antinopolitanus, vel ejua successores, Pyrrhus D pacaacpígovrtz xatyoropixy, xal «àv &yopiaavra «vroug 


ei Paulus, magni Dei et Salvatoris nostri dispensa- 
lionem in hzereticam novitatem retorquentes, et eum 
qui emit. eos, Christum Dominum denegantes, ex 
hoc quud in scripto asserunt minime eum babere 
secundum formam servi, vel secundum quod pro- 
pier nos factus est homo, voluntatem aut opera- 
Uonem Daturalem, sed sine substantia eum sive 
Datura, et non solum sine anima, et irrationabilem, 
ei insensib.lem secundum eos existere, quia sicut 
Bos gloriosi KEcclesi& Patres docuerunt, quidquid 
ab.que voluntate consistit et operatione ab omni 
caret substantiali natura : pro qua re ipsum glorias 
Deum et Dominum nosuum Jesum Christum per 
utramque, ex quibus consistit naturis atque apperti- 


Qtorórav Xpurcóv. &pvoiutvot, Ot& toUro M*ytty aUroUg 
byyp&gue, uà Ey sv «t0», xat& Tív ToU QoUlou uoppé?m, 
ftot xa00 9 xpag ybyovtv av0pemoc, 8bnaty 3 ivípytuxy 
guconiv, à) &vosctov «ürOv xal &vorapxrov , xat! «v- 
«00g Urpxtty* icroy yàp simsiv dux oy xal GYoyov, x«l 
&vóntov, éntid3, xafoc Xjac ol mspidokor rg "Exxhnatag 
ll«rípsc didaaxovuci, t0 m&cw; &uotpoy UT&pxycv Ós- 
Jjotoc x«l ivyspytiac, xal ráanc £pnpóv lavw o90todovc 
$mápitec" O0ry «Urüv tày tic dobnc Gtüv Küpiov zv 
"InaoUy Xpurróv, xaD' ixecápay àv i5 cv xal iv alc avvé- 
ctnxt qUcto» , xxl và» mpocOvtov «Üraic QuGüODy 
lüwop&tev cé» Ovra xavà Tavra uóvne Oiya tüc 
&poptiag ixüpubev. El O4 vÓstov xarà mávta, tóc oUxi 
x«i iy 0siüctt v3) xo üpag eucuxi xai ivspqtia ; An)ov 


125 


SANCTI MARTINI PAPE I 


124 


y&p Oct idiótnz guateà cfc xaO pac ovciag xaÜiccnxi», À nentibus eisdem naturalibus proprietatibus perfe- 


3 o9eto8nc «ütüg ivipgrux. xai Üd)naie. "Hg &votpoupí- 
vne, xai 5) qctc av) Guyavatptizet myrto, og OUX TL 
ywopitoutva 9uk vüc od0ie0ngc xyapexcnpiouou; «ti» 
eucunie id:ócnrogc. Ai xal icapiüuouc Taic xweptvatc 
«JcoU xaÜ' óróctacto qUctot, ÓUo tt «Uto Ürictie x«l 
ivtpytixe gpovtiv üpiv mapadtüoxaaty , dyou» &xticoy 
x&l xta viv , Ütixv xal &vÜponivny avpguüc doptvas, 
xal uaprupsogty o coute Jóyor Ti) mpáktt vOv vrrouyn- 
pto ny lyroyivcetz, £'c &nübtisc víe GmOtioc , xal 
táG€ng; Ümtplkurovttg Xtxü; &xtüvog. ÀUTÓ OU tV 
tvaüca Juba xóvtoy Qc iyuov Tatpér vüv sUÜtiay 000v, 
fiyovv t1» opfló8oZoy mia ctv &xocapuayot vt xal &rolóv- 
ete ol. oxOtvcte Gvcoxtipsvot d. Opsc, EroptüUnaav tf 002 
TOU Balaàu, coU Bocóp, rovtíctt t xaxomiGTix Tí 
alprctxv, xal ti «üvovouia trig Tiavuc «vTÀ ét x vÜn- 
G«v, xxl vi &vtOoyia vüc &kntiÜslac aUtTOv iex)npovün- 
cu», &ácTépse Ovreg Tavütat. val vtpi)a «v.Opor, xal 
8ivdpa gÜtvommpuv& &xapma, Sig &noDavovta xal ixpt- 
(Eva, xüpara yp Üa)kcane &rappizovra rag iav- 
tàv alc y )vag, olg Ó Copoc ToU GxOTOUG Ei; « Ova T&TU- 
pntat pàá ptcaOo)opt£von , dQ)& vids x&xsiot, vOv po- 
Jecpó» Tüg olxtia; aipíc&o, &yo6ce daxovcizouaty, 
ottcyte p:cXazoy civ diituxy coU. Oto0 iv rà Ysdti, 
xal ic&64cÜncav xal mpoíxprav ry» tüctÓOv tüj 
xaÜolxüc 'EznOxncia; Óoygátov, tà TG» aiperuxav 
2ratnnívx cuyypxppata mpog t0 mac. vpOnQte GTOv- 
date» , à miavüca: cojc  &xspatocípouc , à) Ouobat 
t»0c i» Kupio povtpserrípove. "Ornsp d^n xal sig no)ioug 
tów tüct^üv &y0pov ibtipyácavro , Geperusoe ToUTOUC 
x«xoronjgevtte, inti ux ox ibioy vov, Tl mé- 
tpa tüe «Utüy mpocpayívcte ópUodO5ou miattee , iy olg 
Ói& vàg &tórovg a)rÀw mpàbtig xai và6 &ronorípoue 
xutvotopize araparcópsyot. xal v& eloÜnrüpu papag- 
G^ptvot tüe x«püixe xacà vOv tiov "Mpzpiav, ol iv. ua- 
xapi« tà pvüny Tpomymcáptvot duc &pxuptig, oUx 
éra)c«vro paptupontvo. x«i mapouvoUvttg «Utoig, Cv- 
Bo)vat Tüg owtue aUTív olpíctec xal vpoct)Dsiv cà 
Vyuxtvouon Siüxcxa) ix, uxirort py Küpuc, xxl &xo- 
Joovrat Tiuieg ix vüc 0000 vOv Quaiov, yov» Tüg tU- 
at6U0c 16v &yiov matpav Gpoloyixc. Toovo Oà wpovontt- 


xdg o) pvo» «Urol mtzou)xacty , à x«l ictpot sosi- 


Got t&v ig Ótegopouc im«pxiac mapomouvcuy suAOOy 
érwrxorov , ?) Xov sinsiv, Olóx)npot avvodot. Qux ty 
oixtüuy "ypmppátoy ox ixtlvouc mpotptnoutyot póvoy 
SiopÜoeaaÜa. viv olxsixy aiptaw, à x«l Spác eXto);, 
Tou tów ckíttpov &moctoluxó» Üpóvoy, (rtu y üpsvot, 
xai maptyyvAvcte Ouxveacüvat xavovixic, xal ux uix pt 
tiloug maptácat vtpopivy iy tocOUTO; y póvot; tg TOU 
Gt0U xaÜoYxac "Exx)naiag víjy t&v Evevciov xatvoropixe. 
"OUty ix távcov ays0o0v kyamutuxég ümopuvngxópsvot 
t&à)y i&pímy, Ux Ex)tyay 10 oUc a0rÓv tig axoUcaA Te qovils 
tày TaXpaxalosvtuv aütoUg, OUtt tóv xüyéva cTüc wap- 
iae avrí» dpaleha» te TÓ mutpéjer mpóc Kiptov. 
'AJJ omsp gnoi m:pl t&v &mtioovcey 0. KÜptoc , toUro 
4l inl voUrotg "yryéyovat. Aéyit yàp Ou& toU mpopütou 
"Ott i&anéo ctia Tpóg «ütoUg TAvtae touc OoUÀouc poU 
To)e mwpogrutac üpípac xai opÜpou, xol &méettü xad 
ovx timix.va&y pov, xxi o) mpogéa z& «0 o0g «t&v, xai 


ctum esse in omnibus, absque tantummodo peceato, 
pradicarunt. Si ergo perfectum in omnibus, quo- 
modo non et in voluntate et operatione secundum 
Dostram naturam ? Certum est enim, quia proprietas 
Baturalis nostrze substantize, consistit essentialis ejus 
operatio ei voluntas ; qua proprietate amputata, 
utique el ipsa natura cum illa perimitur, quia jam 
cognosci natura nullo modo potest per essentialem 
designantem eam naturalem proprietatem. Propterea 
et pari numero unitis substantialiter ei naturis, 
ejusdem voluntates et operationes sapere nobis-tra- 
diderunt, hoe est, increatam et creatam, divinam et 
humanam, cohzrenter unitas, ut testantur verba eo- 
rum actibus nostris in approbatione veritatis ineeria, 


D et super omnem radium solis nitentia. Igitur eo- 


rumdem sanctorum Patrum, qui hzxec nos docuerunt, 
rectam viam, hoc est, orthodozam confessionem 
superius dicti contrarii veritatis respuentes ac dere- 
linquegtes, ambulaverunt in viam Balaam de Bosor 
(11 Pet. u), boe est, ia perfidia hxreticorum, et in 
8pontaneo eoruin errore effusi sunt, atque in eon- 
tradictione inobedientie sus obdurati sunt, sidera 
existentes erroris, et nubes sine aqua, nec non arbores 
autumnales, infructuose, bis mortua, eredicate ftw- 
clus feroces maris, spumantes proprias: con[usiones, 
quibus caligo tenebrarum in eternum conservata est 
minime ponitentibus (Jud. 12, 15), sed huc illucque 
maculam proprie hxreseos absque timore jactanti- 
bus : Qui commutaverunt veritatem Dei in mendacium, 
el coluerunt (Rom. 1), et prasposuerunt catholiez Ee- 
clesizte piis dogmatibus bareticorum seductiosa eon- 
scripta, properantes omnibus modis aut decipere 
simpliciores, aut persequi eos qui in Domino per- 
manent. Quid [Quod] jam et in plures orthedoxos 
viros operati sunt, eorporaliter eos afficientes, quo- 
niam animam captare non valuerunt, in petra or- 
thodoxz fidei illorum collisi. Ideoque propter pra- 
vas eorum adinventiones, et praviora novitatis com- 
menta, et in interiora cordis, juxta beatum Jeremiam 
(Jerem. 1v), conturbati eatholicze recordationis an- 
tecessores nostri pontifices, non destiterunt admo- 
nentes eos et contestantes recedere 2 sua hu- 
jusmodi hzresi, et sanam docirinam amplecti, ne- 


D quando irascatur Dominus (Psal. v), et pereant fun- 


ditus de via justorum, hoc est, pia sanctorum Pa- 
irum confessione. lloc autem consultissime non 90- 
lum ipsi effecisse noscuntur, sed et alii plures di- 
versas provincias habilantes reverendissimi episcopi, 
et majus est dicere, generalitates synodorum per 
eua scripta non solum invitantes emendare propriam 
bzxresim, sed et nos ipsos, id est, apostolicam no- 
stram sedem conjurantes, et protestautes erigere 
secundum regularem auctoritatem, et non usque ad 
fiuem per tot tempora permittere contrariorum no- 
vitatem sanctas Dei catholicas depasci Ecclesias. 
ideoque ex omnibus pene sacerdotibus cum chari- 
tate admoniti, non inclinaverunt aurem suain ad 
audiendam vocem postulantium eos, neque cordis 


ns 


EPISTOL/£. — EPIST. I. 


125 


sui cervicem mitigare voluerunt, ut. converterentur A £a x)xpvyey cà» vp&y»)ovy aXtóv Unip rítpav xal x«tt- 


sd Deum. Sed quod ait Dominus de inobedientilus, 
boe et in eis provenire certum est. Dicit enim per 
prophetam: Misi ad eos omnes servos meos prophetas, 
per diem consurgens diluculo, et mandavi, et non au- 
dierunt me, nec inclinaverunt aurem suam, sed indura- 
serunt cervicem super petram (Jerem. vii). Quam vilis 
e$ facta, nimis iterans. vies (was. (Jerem. 11)? Addere 
peccata super peccata properaverunt, humanitatem 
Salvatoris atque deitatem ejus blaspliemare ac de- 
pegare per impiissimum typum, qui ex maligna in- 
sigaüone illorura factus est contra immaculatam 
aostram Christianorum fldem a serenissirao principe, 
definientes in eodem typo, nec unam nec duas vo- 
luntates aut operationes, hoc est, neque divinam 
aeque humanam voluntatem et operationem in ipso 
Salvatore nosuro quempiam omnino conflteri. Hc 
autez prazedicaverunt, ut non solum in bumana ejus 
natura, sed etiam in utraque omnino eum sine vo- 
lontate et operatione , hoc est, absque natura et 
essentia esse denuntient, quatenus cum perfidis ha- 
relicis et ortliodoxos Patres abjiciant, et cum scele- 
rosorum virorum vocibus, loc est, una voluntate et 
eperatione, pariter denegari faciant orthodoxorum 
doctrinas, id est, duas ejusdem Christi voluntates et 
operationes, sicuti et naturas unitas inconfuse et 
indivise, promulgantes illicite, etiam sine reprehen- 
siope, vel condemnslione, consistere in suis con- 
fesaionibus bzreticos, hoc est, in ipsa, quz ab eis 
predieatur, una voluntate et operatione, atque ea- 
dem sine periculo libertate perfrui eos, qui in do- 
gmatibus reprelienduntur, bzretieos, cum eis qui in 
éoctrina usque in (inem irreprehensibiliter deluce- 
scupt, sanctis Patribus : quod utique catholice Ec- 
desiz saecratissimas regulas destruere certum est, 
magis autem totius a Deo inspiratze doetrins san- 
ciam praedicationem, qus nullatenus noxios excusat, 
neque liberat de judicio culpantes cum innoxiis, 
bec enim pravum etl divinae zquitatis est alienum. 
Quon:am autem et illud cum csateris contrarii prs- 
sumpserunt, in deceptione simplicium, et cooperi- 
men'um suarum pravitatum, in scripto audacter 
proferre impiissimz sus novitatis invalida dugmata, 
dicentes bxc esse pietatis dogmata, quee tradide- 
ruat hi qui ab initio speculatores et ministri verbi 
Lcti sunt, el sequentes successores eorum a Deo 
iespiratà Ecclesie Patres, sanctam et universales 
quinque synodi, ideoque consultissime pertractantes 
rribile esse et divinam provocans indignationem 
bee omnia despicere, quae oppugnant catholicam 
Ecclesiam, ut ne condemnemur, utpote imperfectos 
3ique ine:ficaces habentes intellectus animae ad dis- 
eernendum malum et bonum, prompti secundum 
gratiam Dei convenisse dignoscimur in hac Romana 
Christianissima civitate, ad confirmationem quidem 
piissimarum Ecclesie pradicationum, condemnatio- 
nem autem impiissimorum novitatis dogmatum, per 
similitudinem decessorum nostrorum sanctorum Pa- 
trum, quique per sinceram concordiam el in idip- 


gpóvea&» pou myoOpa toU Otutipécot TXc 00006 «Uràv * 
xal npoataivet &papriac io &paptiau. 'Egmoud&Ón yàp 
ej)cotc wpóc và &wÜpurorurt ToU XoTüpog, xal tüy «U- 
vou Üsotnra facpnoácat x«l àÜtrhcat , OC &ctÓoUg 
TUTOU x«t& WOovnpay tlavyyncts coté ytytynpévou xarà 
tüc &jaupuxTOU Quy r&y Xpurruxóy TigTioic, m«p& coU 
"e)nvoratos BacOdoc, Oixyoptigavctc Ev «üt c» vÜR9, 
poict uio» prt. Odo 0Qiatu à dvspytixc , covtiatt uice 
Üsixw pxt&. 6 perrrirav ODmatv x«l. ivipytuxy. E aciro0 
TOU XwTüpoc nav Tta rÀ» m&vroy Ópoleytiv. 'AJY' dv 
éxerípa puatt lornüv. xxi o0yl póvoy tij xat! aütàv &v- 
Üperóratt, tayrolec Umápztte aXróv, &vtÜlincov vt xal 
&vtvÉoymtov , Yyouv &vougto» t£ xal kvorapxtoy, tya Toig 
xaxodobot; a'ptctxoig Guvixbact vouc opBoSo5ovc Tla- 
Típoc, xmi Taig Téwv DsÓuAov &vipiw gevaic, Gyovv v 
pa Osa ec xal ivspytia avvtEupyn9rivat totiooct và vÀv 
toe OibamxoD4nc, viret v&c $00 coU c)roU Xptacou 
tratte xol ivspytixc , Gartp ovv xal ojatie xivoutvag 
&v*y / )vec xal àd-eipéroc, Üraricavrtc mapesóum, xal 
&viyxlaitove, Tiyovv &xataxpirouc ürápytw iri caig ol- 
xsigug QuoAoyicte voU& aiptcixoUe, tovré tty Em aif) T 
wptabtvouévn mxp' kürw utà Ügiroat xal lvtpysiz, xal 
tüv aórí» £& &vtuÜUvou morc Ey ty DavÜrpiay cobg lv 


- toic Oóyuact Ota 6t O)npsvouc aiprrixouc tol; lv áplpmto 


Qidacxo)ia DuÓtGonpívor; &yío Tlarpáatv* ómtp cüc 
xaSolurü; "ExxÀngia; vo2e itpoüg &vetpímtt xavóvag, 
p.QÀov 0i mane Tüc Ütorvsümroo ypagüc viv oclay Qii- 
Toby, pnOapéc &Üncucav cóv F'vox ov, uxtt ux» ortt&- 
qougay avv to &xattio ry Órairiv «piparos. "Avüpa- 
Àov yàp toUto x«l Üsiag Suxeworívne Xórpiov. "Ertidà 
Ói xai coUro uscà t&v Gv ol QV ivevciac lrü)umaav tic 
ODaap r&v &nAovccápuy xal avyxilvijt tóv idioy &to- 
vu2A&Toy, lyypipec &ropüivxgÜot xai simsiy rà cfc &cGy 
&ctGo0c xcuworopíag &OtCou Ovyuara, rautx cüc tUgt- 
6size. oR&pxtt» T& Üóypara, & wapadiOaxoct div ol 
&n' épxyne aótónTat xal. Ümnpétot toU. Ao70v "ytvópitvot, 
xai ol xaÜtbic vovtov Otkdoxyot Ütürrvtva tor cg "ExxYn- 
ciag Ilerépec, xal al. & uu. olxovupavexxi vivrt avodot* 
Tpocuxowteg pie Aoyurpsvot qo6tpüy Urápytty xal 
Óciac Gyavaxtügtec Tpobtvoy, *0 raUt« mapisiv mole- 


anüvra và» xaÜoluxdy 'Exxinciav, tvy« p3) xataxpibopusv 


Gg &tt)sic, x«l àyupyaata xtxropávot và alaÜnrüpu. ràc 
Yuxüc mpóc Ouxpuotw xe)oU tt xal x«xoU, mpolopug 


p Xépet 900. coviYoAi0nuty. vaUTQ Tf tV "Poptaley 


goxpicto r0)£, rpóc Dr6«inct) plv có» coos6ov cüc 
"Exixlnciaz xnpu*u&tov, &vaipsaty 04 16v àstÓÀv coe xac 
votopiac Ocyu&tow, piaxgt. T6» Tpoyyng«utvoy ope 
&yiv Tlotpdv, ot ctv&c d sDaxpoouc Opovol«; xal Tüc 
éni v0 aUv0 ÜtogiloUg Guw)tuctec, maccv xavüpyoaay 
& psoty, xxi muvrag (rporogayro voUg a prruaodg, Dav 
Ütpoczvtt; ix vüg TÀARvoc «otOV TüV xaÜolceü» 'Exxiw- 
cixy* (xti và. ix cvyüpopic itpác, nto mvtupacuxüe 
yoóprya gupgoyiag &yiey Tlatpav, layvp&v Pxst xod 
&xarauA y ntoy xavà ty veut voy civ dvvaguy* CER 
etóuarog yàp, encl, Uo 3) zpuiv naprupav ateDustcat 
mày pipa,» xai «To araptio) 09 ra y £v kropponytcau, P 
xai: « 'Adgóc 9m &Ot)go0 foxÜcupsvoc, oc óc ia xpi 
xal opui? iexot O6 oortp cecus )uopévov Bacüstov- 


4121 


SANCTI MARTINI PAP;E 1 


el. 


OÀ xápr», à sipnrou, xai üptic x«rà viv» &dwiprcos xot- À sum. Deo amabilem conventionem, destruxcrunt , 


vovlxy toU mvrüpatoc &ri 10 euro CuvtMOverc, lamovi&- 
capty tà rpe;itg orouynu&toy tapd)na ÜtaÓet xer& 
Ütac toli» tüxpiü , vxtt Tv. &yiev Dlevpom xal tóv oi- 
xovputyuxoy Trévrt GuvoOev ito& Ütamicpaca, xxl cà doy- 
M«ta tà» &migtovy GipscUt, TüY T€ KaÀotuy xxi cy 
vUv &vaeutvte xat& r3; tigttoc p£t& Cic &gtÓo0c «U- 
tá» ixÜictoc, x«l coU &ctÜtocépou trou, mpóc TO Óti- 
Do. màct toic tvtuyx&vougt T)y. Ou«gopa» toU. guüc xal 
TOU OxOTOU;, TjOUy Tfi; Tratpueie k)nÜtlac xal cüc oiptct 
xác x&xodobimg, xal o; oU0tpix xorwvie Toig ei ptttxoig 
$m&pyet, vrpóg Ta)g &yiovg Ilatépac , à) x«b' ocov 
&r£y ouaty 'Avero)al &ro Avcpó , TocOUTO? &ríyovoty 
ol &at6sic elpscoml Jryo vt xal Qiavoia vv Otolóyov 
&vdpóv. "O0tv voc piv &yiovc Ilarípac Opurruxoe ixv- 


hiresim, et omnes feretieos superasse noscuntur, 
eripientes de errore eorum catholicam Ecclesiam. 
Quse enim ex sacra concursione, hoc est, spiritali 
consonantia sanetorum Patrun exsequuntur, vali- 
diorem hahent contra adversarios et inexpugaabilem 
virtutem. In ore enim, inquit, duorum vel trium te- 
stium. stabit omne verbum. (Deut. xix; Matth. xvin); 
et : Funiculus triplez difficile rumpitur ( Eccl. 1v); 
et : Frater qui adjuvatur a fratre, quasi civitas firma 
(Proverb. x«u1); pravalebit autem. sicuti. fundatum 
imperium. Propterea et nos, ut dietum est, secun- 
dum indivisam communionem spiritus in idipsum 
convenientes, properavimus per gestorum seriem 
comparationem adinvicem per distinctionem discre- 


págapsy, ptt mávcor Tày (par aorày xopvyp&cov, xxi B tam eflicere, tam sanctorum Patrum et universalium 


T&vtoy TG» GUv Qni» tixpwéoc oUtoUc T8 xxl aov 
. wpocótxouívov. Toug Ut ducatÓsic a'pecuxonc éwÜsua- 
ticapi» pstà f&vroy Gv D«65)v aUtóy Qoyp&tov xol 
Tüc &gtOoU, ixÜiatog xai ToU &otÓtocépou curTrov , xad 
mt&yte TGy ToUTON Sirt TG Tap 'oUrów ixdo0vcoy d 
&xpoertéyorv, 1) Ouxóixodvtors, 3) UrtpemoAoyovpitvoy er)- 
Té, (vk xal )psic vravrec ol. xevà mücey mapoixoUvtte 
tiv oixovptvay s9ct6tic xal ópÜodokot, ceUTa mop dé 
suct6G; mpaxyÜtvra "ivogxovtte, slg &oeóiuex cac 
xuÜolt-üc "Exxinciac wupgemoc dutv r& opo vcdknrt, 
xul xupóautt piv v&vcec vouc é&yiovc Tlerépac, Fyypéeoc 
GyotyoU7ttc «uroig ct xxl üpiv sic vx» opUo8oEov iat», 
&vaÜtuetianrt Ob xai vkvraue robe aipstixoUe toUc má- 
jet x«l vUv, aUTuv tà» &yter&Tny üu&v micTt? &veidég 
ne)tuxcavrac, utra vüc &osÓo0c ix0íotogc, xxl toO &ct- 
Osa répou turoU, xal t6» to)rot;, ciro« TÀy &róroc Ex- 
tíÜevtov Kap «oróy mpocOtyeptvuv, tvx xapnóv tüct- 
Goog Opohoyiac, rü» T&v oletiev x)npevouxcntt Gcwcn- 
pixv. Auk ToUTo yàp tà map Xu» vmip cüc xaÜouxs; 
"Exxingiug auvoltxoc mpayÜtvra, mxvrayoU tole m&cty 
kactÜapay, iva có 100 GxoroU T)n: Gcavrac 8 oyov, xptic 
plv d«ucobg &vtuÜUvouc Ovtag qwopigopv ivérmtoy coU 
Gto9, xal rà» bxXxtóv &yyov, £p ov 0m a)toU xpr- 
OocoutÜn , utv& TG» TaUTa Tap npày Otyopévov vac& 
Tv &UTOU go6todav Uripavtixv, &vamolopütouc O6 voUc p) 
ttiÜopívouc &roüti;epty, c oU0tuiay Fyorcac mpopacty 
mtpi tüg i«utàv Ariztía; ptr Tiv gavípoaty tüc din- 
Üsiac. Aéyst yàp 0 Koptoc* E ja) 390v x«l Dime axtoic, 


* 


quinque synodorum sacras promulgationes, et do- 
gmaia infidelium bhzreticorum, tam anteriorum, 
quamque nunc emergentium contra fldem, cum im- 
pia eorum ecthesi, necnon inpiissimo typo, profe- 
rentes, ut omnibus ostendamus relegentibus diffe- 
rentiam luminis et tenebrarum, hoc e.t, clar: Pa- 
trum doctrinss, et temulentz?. hzreticorum vesanise, 
et quia nulla communia bzreticis existunt cum san- 
ctis Patribus, sed quantum distat Oriens ab Occasu, 
Gntemque distant impii bsretici verbo et. mente 
a Deo inspiratis viris. Propterea sanctos quidera 
Patres sententialiter confirmavimus cum omnibus 
saeris pradieationibus eorum, nec non eis qui no- 
biscum sincere ipsos et easdem suscipiunt. impios 
autem hzreticos, cum omnibus pravissimis dogma- 
tibus eorum, et impiam ecihesin vel impiissimum 
typum, et omnes qui eos vel quidquam de his qus 
exposita sunt in eis, suscipiunt aut defendunt, seu 
verba pro eis faciunt in scripto, anatbematizavimus, 
ut et vos omnes, qui per omnem terrarum inbabi 
tare noscimini pii et orthodoxi, h:zec pie a nobis gesta 
cognoscentes pro tuitione catholic Ecclesi, con- 
sonanter nobiscum similia exsequamini, et omnes 
quidem sanctos Patres confirmetis in scripto, conso- 
nantes illis nobisque in orthodoza fide; anathemati- 
zeüs autem omnes hzreticos qui presumptive hane 
olim et nunc expugnaverunt, una cum scelerosa ec- 
tliesi et impiissimo typo, sed et qui eos, aut quiddam 


&uaprixy o)x tiov vüv 0E mpópaaty o9x Éxovct mspi [) de his quas ab eis implicite exposita sunt, suscepe- 


tüc &pap1lac «otÀy. Kai 0 "Arc colo; t8" KatGyobpsy 
&Xjhoug tl; wapolucuécw &jámuc x«l xoYov fpyev, uà 
Fyxataletóvrte cv iruvvayoryiv £xvutór) xaDoc t£Üoc te- 
giv, à)J)& rapaxaloUvtte xal cooUtoy ua)ov, 070v fM rro- 
uty byyibour y c1» nn£pay. 'ExouyGieg yàp auepravóycoy 
"Gv, ust& TO AaÓti» cx» éniysect) tüc cOvÓtiac, ooxkrt 
vtpl &yapriy ro)sirttat Üucia gobspk Oé cuc ixüoyd 
xpigtog, xal tupoc tio; la0uttv pé). ovcoc vobc vrttvav- 
tiovc. Olüaptv yap vov t'movra" "Euol ixBomate, dyo &v- 
teWodogou, Jytt Küptoc. OU x&pry. àaadzüpsvog iuc 
&poct&Gqit bye" Kai G0, vid. &vüperrou, AdÀncovy toic 
v'oic ToU xc cov, xai ipti; mpóc «üroug * Fri dg. flv v 
ino popgai ix' «r&v, xal Aa6ot 0 Aaóg tüc yc &v- 
)peno» [ve lE a)rév , x«i Oógevec a)crév aXtoic eic 


rint, quatenus fructum piz confessionis vestrarum 
snimarum h:zreditare valeatis salutem. Propterea 
eniu ea qus a nobis pre catholica Ecclesia synoda- 
liter gesta sunt, omnibus direximus, ut nostri studii 
perficientes opus, nos quidem ipsos innoxios esae 
approbemus coram Deo et electis angelis, ante quos 
ab eo judicandi sumus eum eis qui hzec à nobis su- 
sceperint, in terribili ejus adventu ; inexcusabiles 
autem eos qui non obediunt, deinonstremus, ut pote 
nullam habentes occasionem pro sua perfidia post 
veritatis ostensionem, Doiníno dicente : Si non ve- 
nissem el locutus eis (uissem, peccatum non habereni ; 
nuuc autem excusalionem. non habent. de peccato suo 
(Joa2. sv). Sed et Apostolus iterum perhibet : Con- 


129 


150 


sideremus invicem in provocatione charitatis et bono- À axorw, xoi (0n tiv pop. eta dpxopivny (nl z1v àv. xai 


fum Oper«m, non deserentes collectionem. nostram, 
sicut est consuetudinis quibusdam, sed consolamini, et 
lanto magis, quanio viderimus apprepinquaniem diem 
(Hebr. x). Voluntarie enim peccantibus nobis post 
scceptam notitiam veritatis, jam non relinquitur 
bostia pro peccatis ; terribilis autem quaedam exspe- 
etatio judicii, et. ignis aemulatio, que consumptura 
est adversarios. Seimus enim dicentem : Mihi vindi - 
dam, et ego retribuam, dicit Dominus (Deut. xxxn). 
Propter quod pfzmuniens nos przcepit, dicens : Et 
tz, Fili hominis, loquere ad filios populi (ui, et dices 
ed eos : Terra super quam inductus fuerit gladius, et 
(ulerii populus terre virum unum de novissimis suis, 
ei constituerit eun super se speculatorem, et. ille vide- 
ril gladium venientem super terram, ei cecinerit buc- 
cina, et annuntiaverit populo : asdiens autem quisquis 
ille est sonitum buccine, non se observaverit, vwenerit- 
que gladius, el. tulerit eum, sanguis illius super caput 
ipsius erit, quia sonum buccira audivil, et non se ob- 
sersavit ; sanguis ejus in ipso erit. Si autem se custo- 
dierit, animam suam salvabit. Quod si speculator vide- 
rif gladium venientem, ei non insonuerit buccina, el 
populus non se custodieril, veneriique gladius, et tule- 
ri! de cis animam, ille in. iniquilale sua caplius est, 
sanguinem autem ejus de manu speculatoris requiram 
(Esech. xx xui). Propter quod testificamur omnibus 
ia hodiernum diem, sicut inquit beatus Paulus, quia 
mundi sumus a sanguine omnium vestrum (Act. 
3x). Non enim subtraximus nos nom annunUare 


qcmigs. và cü)Rty i, xal Gujav&U tQ  «O, xxi &xoUciL 
0 àxoüMag tüc Qovüg rüc Gé)ncyyos , x«i px quiasntan, 
x«i ixil0n à Copugaix, xxi )x6n aüTóv, t0 alpx «itou ixl 
Tüc xspalüc «UToU éGTO4, Ori Tüc govüg Tüc Gómtyyoc 
&xouc&g, oUx iguAaSato* T0 alp.x aurou im' «üUrOv £ccat. 
Kal ovrog oct iguA&;aro, cz» yuxdv aürou ibtQato. K«l 
0 cxomüc iav ión Tív pouecmia» ipyou£vay, x«l ux an- 
p.aivn tii GXXmcyyt, xal o Jaog i) quAeSnT&t , x«l £005 9) 
pop.paia , xal Ja6n && aotov yvxxv , aJrà Qt& tà» &vo- 
piew dun, xul v0 aia ix vüg Xttpóg ToU GxOmQU ix- 
Ont. ? Ai) paprupóusÜx maar iv vn axpspov &aípa, 
xof)oc ens 0 puxxkpioz levlog , ort x Üpoi lcptv &rà 
toU aiuavo; m&vrow Updv. OD p UrtcttOGuÜa oU 
pÀ &voyytat vci và» rapadobeiaay piv ix tv. &yioy 


B Hacpóv ct x«i avvodov ó£000okov ópoXoyuxv, Qt& x&v &p- 


víog mwap' xsv cuvoduxog mirporypivov* Iipocéy tt cuv 
devcoig xal wevri c9 reuivio, 0v à Xpác và Ilysüpa à 
&ytovy £Utro. üxtcxónoug Kouxatvtty cv. "Exxhnoixy toU 
G«09, 2» r'tputronjcato Qux coU idiov aipatoc, tva umótle 
Jpàc tin 0 Gv)eyeryov, à tpaloyt;opsyoc iv vifavolo- 
gi« )« vüc qUocopía; xal xtvüg &m&ruc. 'Emtidü rà 
Iwüpa cppücoc My Ort iv éay&cou xsipoic &roctü- 
GovCuí ttv6& tüg nigttog, TpocÉyovttz mvtÜpact tÀxvn;, 
xai Óidmcxo)iue Oaipovíov , iv. Óroxpiatt Y sudoloyoy 
xtxaveupuxcévoy và» iiav avvtidgoty. l'puyoptirs oov 
x«i rpogtuxtaÓt iya. à sicé)Dut sic neipaauóv, Óv dj 
mpodoci và; yvbpxc bpy&ttrat, Tote p cwrttiovoi tà 
&nÜei«, à" eüdoxoUate iv và &Ouiz, &v0. dv cv &y&muy 
tüe dnOslag oUx idíGavto, ti; «ó aeX9avat aitoUg. 'O 7p 


omnibus qu:e tradita est nobis a sanctis Patrilius et (; 6«oc, &mecipaotós dart xaxov, rtcpatit 0d avtoc oddtva. 


synodis, orthodoxam confessionem per ea qua nu- 
per apud nos syoodaliter gesta sunt. Attendie, ita- 
que vobis et omui gregi, in quo vos. Spiritus sanctus 
constituit episcopos regere Ecclesiam Dei, quam acqui- 
siril proprio sanguine (1bid.), ut nou sit qui vos de- 
eipiat aut seducat in subtilitate sermonis per philo- 
sophiam et inanem fallaciam (Coloss. 1). Apertissime 
esim Spiritus sanetus per Apostolum dicit : Quia ín 
mesissimis lemporibus recedent quidam a fide, atten- 
dentes spiritibus seductoribus et doctrinis demoniorum, 
in hypocrisi mendaciloquorum, cauteriatam habentium 
sem conscientiam (1 Tim. i). Propter quod vigilate 
& orate, ut non iniretis in tentationem (Matth. xxvi) : 
qu2 mentis transgressio operatur in his gui non 


"Exagtog àà mtipatevrat Umó t8g idiac inDupiag Gr- 
xópsyoc xal Oshsatópsvoc. Ecc x) ixiDunia avXAa6oUca, 
Tüxttt &paaprixv' à 06 épapria &rott)taÓtica &roxütt 
Ükv«tov. Mà ov» t)«v&scOt, &k0s)goi pov &yarntol, Qua 
xis vouilaig xul 5tvcug mepupspóptvoc 6X6. £&v üpsie, 
& &yytior i5 eUpevoo tüeyyt)iancot Dui» rap 0 tepti- 
Copt» Ex T£ t) &yiavy &roc toc xal tà byxpicon Tlavpé, 
x&l vv oixovp.svoxóry mévct cuvodov, &vabtua FÉovo, óc 
mpottpüxapty, Kal mév )£youty* El cuc Spa sücyyt)i- 
Unrat trap! o maptiaOopn:v dE eJcóv, eveOsua. Cavo. "Aprt 
yàp &vüperrouc r&iÓopusv, 1) r0v 6tÓv; 1 Onroüusy épo- 
mote &péaxsty ; &l &ct kÜpirmoq sptaxoy, enclv ó uoxptog 
IIcuAoc, XpuatoU QoUAoc oUx &v üpav. 'Qc oov v pe) &6sre 
tóv Xpurtóy ix tv. xy purtogópory &dpé, eütog tic aüróv 


crediderunt werilati , sed consenserunt iniquitati D su caósce, civ xod» rapaxaxcafióxnv ny pt cílouc eula- 


(I4 Thess. 1), eo quod charitatem veritatis non 
perceperunt, ut salvi flerent. Deus enim. intentator 
malorum es!, ipse autem neminem tentat. Unusquis- 
que vero tenialur a concupiscentia sua abstracius et 
ilectus. Deinde concupiscentia cum. conceperit, parit 
peccatum ; peccalum vero, cum consummatum fueril, 
generat mortem (Jac. 1). Nolite itaque errare, (ratres 
mei dilectissimi, doctrinis variis et. exiraneis (Ilebr. 
1m) circumdueti : et licet nos, aut angelus de celo 
evangelizaverit vobis (Gal. 1), prater quod accepimus 
lam a sanctis apostolis et probabilibus Patribus, et 
universalibus quinque synodis, anathema sit, lgitur 
sieut praediximus, et nunc iterum dicimus : Si quis 
vobis evangelizaverit preter. id. quod accepimus. ex 


Eee, Ok Tlveuuatog ayiov toU ivorxoUvrog lv Upiv, imtiód 
ó actptóc Ütp£uog coU. OsoU Éaroxtv Cy ov vi» ageyida 
€oUtuy' "Egyvo Kpiog to)c ovrag aUToU, xal &mocmüto 
&nà &duac mac à óvondievw tÓ ovou.« Kupiov. Auto, 
&8tÀgol, ràc Be6rJouc d«rprmópntvot xaavogoviag , pmdapoe 
tGy &ràü yüc gevoUvtoy, xal oUx &xó ctOuaTOC Kupiou 
)e)oUvto, mpog0íóns0s x«cà cnc -micrtec fumovg, 1) 
vépovc , à ópouc , à) ixÜiatig &xórovc, ytviaxovtte , OTt 
pst taUta. Tr&kvra Quttiy xal xpivety aoro 0 Tüe óofne 
G«óz* xal Ott o)dtig dyÜparmov, ov oeil x proc ai üpápet 
«Urà», vrip üp&v davavpéSn, oírt cic T0 Ovou& crvog 
aXtày i6arcicÜnptv, GU toU ctuupeD:vror vrip dpévy 
éni Ilovciou Ilkrou, puerta Geo xatavooUyttc, OTi 
xai 0r CautQv r& oixtia GOyuata xata)ocugty ot Oc évav- 


131 


SANCTI MARTINI PAD.E 1 





452 


cíac. Aéytt Rp 9 Küpiog" Uàca Bacüsia. io excüs us- À ipsis, anathema sit. Modo autem hominibus suademus, 


pwrÜsica , o9. avufáctrot , xul müg Opog xai vüpoc , dg 
iautou pspraGtie , o acaDhictroa" x«l el à 160r kx6oÀ- 
Yat càv voro» ^, 3i uiv Mvyouaa pis Cy tv, 6 8E eye pn- 
(euiav £gsty cv. Küptov Üi)naco, 3 ivipytuxy, apa ip 
éxvvév ljtpiaUn vojtev éx&rtpoa, mac ovy araDísstat 
tày iyaytio» x) aiptet, 09. (evvüc xxtapynÜtic« ua))o», 
á rap upáv oc feXo; xai &Oi Gate ; Mi Tolvuv muprpyo- 
piv mxid piov 04 Jvopívn eÜopà viv tic Xpurvuv vov 
G«óy ópÜoSo5ov opi ria tty &etarolionte , Ükvuatovceg 
t& mpóswra gti; x&po, inu oc voc xóprov 
neptisógstat * &víottOs yap 0 x)uog a0v t xoügovt xod 
&&npayt vov xóprow, xai vó avÓoc auvou iSértaty, xal à 
eUmpértux ToU mwpogómou aUtoU &mó)sto. O2tog xol Ó 
fAoUctog dv tue roptituc e«UcoU pxpavÜsnatcat, t ui và 


an Deo (lbid.)? aut quzrimus heminibus placere? Si 
adhuc hominibus placere , inquit boatus Paulus, 
Christi servus non. essem (11 Tim. 1). Sicul ergo »e- 
cepistis Christum a sanctis prxdicatoribus, sic ia 
eum credite, bonum depositum usque in finem eu- 
stodite per Spiritum sanctum, qui habitat in vobis, 
quoniam firiium fundamentum Dei $tat, habens si- 
gnaculum hoc : Novit Dominus qui sunt ejus (11 Tim. 
11) ; et discedat ab. iniquitate omnis qui invocat no- 
men Domini. Propterea, [ratres, profanas vocum no- 
vitates evitantes, null.tenus eos qui de terra cla- 
mant, et non ex ore Domini loquuntur, suscipiatis 
adver»us fidem typos, aui leges, vel deüinitiones, 
aut expositiones hareticas agnoscentes, quoniam 


&y&mm to0 xócpou mpogmacyóvtev dusv, puOn xxi vtpl B aec omnia requisiturus et judicaturus est ipse glo- 


ipóv, € 'Hy&nnaay yàp civ O;j«v vé &vÜporrew ua)ioy 
UVrip vv 0oEav toU póvou OtoU, » val Uroméccpty aieviss 
xpipart, Oo0spóv, &Otipol, vo lusictiv tic xsipa OtoU 
C&vrog, toU &rogatvousveu. xal Myovroc" "Oc &pvücsced 
p& xal vob poo; Aóyouc Kampoa0sv cé» iyUpérmrov, &p- 
wicopet x&yo aurov (jexpogUtv vo0. Tlavpog pou ceu iy 
toig oüpavoic. 'Aroxalóncttat yàp ópyd Gto0 &r oüpoveu 
ini ràcay àcíOtuxy xai Gia dvÜponev, r&v vüv &u- 
Oztxy lv &Oixo ro)euovvtov, 3 po uiovcev eipiíatt. Aut 
10 q»ectóy ToU OsoU. g«vtpóv yíyovtv a)roi;. 'O Otóc 
«p «xoi; ipxvépugs Óix & vv &ylur &roctólew , xal 
f poputóv, xal dibacxawv, xel tv oixoupavixérv tévct 
Gvvóduy, ev rà Qéypata vopoc tic xaÜoluxac "Exxinolac 
$m&pyouc.. Rel Opeg vojTo» &müvtow, Tü» olxtiay 
ftpoíxpuay xervoccpiav. Music ovv opac laxaráto xat- 
voic Jóyotg. Aux txUta yap Kp evo d ópyáà coU Gso0 irl 
vo)€ vog rüc &xtti«c" px ovv yivscÓe avupécoxot 
t&v Qoyu&:ev «utóv, pct xocveytits Toc Jayote cUtéy 
T^i &*&prowu. Ma))cv 9i xoi Dkyyect, irtuibà aovoloc 
&UtceUvto tici, xal livévttvyay cà» ))6o0«y cóc» eccl 
roov, yaudo; xal e) wicvi ivia xvctv sic aUtobe, Óct 
Ux sexy sic «ax. en)Oogav, xol ipd cxx Üyverro», qucl 
Kuptoc. 'Alx?tux "yàp oo uà Vxucect, uspá&Onxsv d 
jieeca axt&y Joiutv jevOà, deÓncov, x«l o) QuDcroy 
toU imiwtpb[ot, xal oóx d0nc«v toU tiüfver ps, yt 
Kuptog. Irütt oU» Optic, &yaenrol, iml voie ódoic, xal 
(irs x«l iporücats vpibovc Kupiou aleviac , xol tütct 
«oia igciv 9) doc x) &xyaU1 r&v &ylev Tlatpév, x«i Badi- 
gott £y &Xcü* xal eüpiotrt &yvczpóv voie Jvycic opév, 


QJ) ei xal w&cx ect Qu Xpurtw, paxapui dace. Tóv ài D 


qó6oy aUrGv ud goUr0are, un06. copy ürt, Kop i 
và» Otóy &yi&zact tv taic xxpdiaug Qj. AutoU Myov- 
106, Érexoucact* Mj qo6u0nrt &nó càv &roxctoóvcoy tà 
cópe, tà» Ob juxxv p3 Quvapiverv &noxtsiveu eo6xüct 
Moy tàv Quvipaver xol jujv xxl capa iv ytívrg 
&rolícet. Ovxi duo arpovUia &caapiov reXsicat; x«l 
bv & e)oróv o) mtotiror inl ci yáv àvtu toU. Tiktpóc 
oj»; opt GE xal ei cpiy tc coc xtpalüc fücat npdnn- 
pívex eici* ià ovv qob6xÜnrt «ótouc, fo))&v avpouÜGey 
Üixpé£piee Optic. Ave)oyisucÓs y&p , &Ot)eol, róv voxi- 
twv UTtOLtU.tvoxOt&. UnO TÀY &apeoA6v sl é«vtóy &vrt 

)wyi&v , tv po) ixxaxürt eic juxaic opov bovoptvot 
OUKo uíypu eipzrog Krrix&tércort pic tiv Gpoptiey 


rie Doininus, et quia nullus hominum, quorum 
sicut fenum dies illorum, pro nobis crucifixus est, 
neque in nomine cojusquam eorum baptizati sumus, 
sed in mortem Christi Dei per lavacrum regenera- 
tiomis renovati dignoscimur, qui crucifixus est pro 
nobis sub Pontio Pilato : maxime apertissime consi- 
derantes quoniam et per se sua dogmata destruunt 
centrarii. Dicit euim Dominus : Omne regnum in se 
divisum non stabit (Math. xi), et omnis sententia, 
lez, adversum se divisa, non stabit; et si typus de- 
struit ectliesim, sed et ecthesis destruit typum ; ilía 
quidem dicens unam habere, hic autem asserens 
non unam habere Dominum nostrum voluntate et 
operationem : ergo in se divisum est utrumque, et 


(C quomodo stabit àdversariorum hzresis, magis a se- 


metipsa invalida et inanis existens, quam a nobis 
destrueta !* Ergo nullo modo per trausitoriam uta- 
bram, potius autem corruptelam dissolutam, Christi 
Dei vesiram orthodoxam fidem smittatis, mirantes 
persomas quastus causa, quoniam sicut flos femi 
Lransiet. Exorius est enim. sol cum ardore, et arefecit 
fenwn, et flos ejus decidit, e! decor vultus ejus depe- 
rit : ila et. dives in itineribus suis marccscit (Jac. 1); 
ut ne pro dilectione mundi compatientibus nobis 
dicatur etiam de nobis : Dilexerunt gloriam homi- 
num magis quam gloriam solius Dei (Joan. xn) ; et 
subjaceamus xterno judicio : l'orrendum est, fratres, 
incidere in. manus Dei viventis (Heb. x), qui prote- 
statur, dicens : Quicunque me negaverit et cerba mea 
coram hominibus, negabo et ego eum coram Patre meo 
qui in colis est (Ma th. x). Revelatur enim ira Dei de 
ecole super omnem impietatem et injustitiam hominum, 
qui veritatem per illicitam haeresim expugnant aut 
denegant, quia quod notum est Dei, manifestum. fa- 
clum esit in illis. Deus enim illis manifestavit (Hom. 1) 
per sancios apostolos, et propaetas, et doctores, et 
universales quinque syaodos, quorum dogmata lex 
catholicz Ecclesie existunt; et tainen. his omnibus 
propriam novitatem praposuerunt ; Nemo ergo vos 
seducat inanibus verbis (Ephes. v). Propterea enim. 
venit ira Dei super (ilios diífidentiz. Nolite ergo ef- 
fici comparticipes dogmatum corum, neque commu- 
nicetis iufructuosis verbis illorum : magis autem et 


* D.est aliquid; legendum : xai «i à tíroc ix$&00e« cv €x0ez c), x«l à Cte cóv rorov. Ebir. 


435 


EPISTOLAE. — EPIST. 1. 


134 


redarguite, quoniam ccelus praevar.catorum sunt, et A éyevitóutyor * mimtiapiÓn DE mec Op&v, Kyerntol, cà 


extenderunt liuguam &uam quasi arcum mendacii, 
& nen veritatis. Completum est in eis, quia de malo 
ad malum egqreisi. sunt, et me non cognoverun, dicit 
Dominns. Veritatem enim non loquentur, docuerunt 
autem linguam suam loqui mendacium ; ut impie age- 
vent, laberaverunt, et renuerunt. scire me, dicit Domi- 
nus (Jerem. ix). State ergo vos, dilectissimi, super 
wies, ei videle et interrogate de semitis Domimi anti- 
quis, el videte que esl via bonu sauctorum Patrum, 
et ambulate in ea, et invenietis requiem animabus ve- 
stris (Jerem. vi). Sed el si patimini propter Christum, 
beati eritis ; metum autem eorum ne timueritis, neque 
conturbeimini. Dominum autem. Deum sanctificite. in 
cordibus vestris (1 Petr. 1), ipso diceute : Nolite 
timere eos qui corpus occidunt, animam auiem non 


xpsircova, xui iyopsvyx Gertnpiac, 6rt o7t& Ükvxtoc, oOcE 
(n, o vt &yyt)ot, oUtt. &pyal. oUct iso té ta, OUct 
pé)ovca, ovtt Ouyxutig, ovtt vj epa, ort Pátloc, oUrt 
vic xrigtg. ícípz Óvváctrat Upa? y episat &rà vàc &y&- 
fx toU Ku:tov nucv 'InzoU XotoToU, vui tne sig «vtov 
épüvóéLou micrtoc. Mx ovv &moB4)hntt mí» ópoloy o» 
py , Xtte £x rt pryynv ptaDarrolociav* vropoyne y&p 
£youiv ypti.», Tpüc tà; mpogÓolkg tév ivavtiov, iva. 
tiv rictu &x paix» p£ypt véloug *npuavttc, &xolá- 
6wpy tàc. iroyyDiac , &c immyjsüero toig vouipeg 
&ülovctv Ó Küpioc. "Ert yop pixp;v ogov, ó lpy üptvoc 
Witt, xal o0 ypovui. 'ldo) yàp Ó xptrà; mpó r&v Üvpóy 
iavaxt to0c atto&voue Üapáe mportoóptvoc , «oig Óc 
«Utü» vrouévo.gty. AX i&v )rocctOmrat tt, qnciv, 


oUx südoxst X) yvy uou ly era, ixnürtet jap ri; Emey- 


possunt occidere; sed petius eun timete qui polest B s0is;, 0 civ ti; «otov üpooyiav, t OroncoMig tEapvov- 


animam et corpus perdere in gehennam. Nonne duo 
passeres asse veneunt, et. unus ez illis non cadet super 
terram aine Patre vestro? Vestri autem et capilli capi- 
tis emnes numerati eunt. Nolite ergo timere cos, mul - 
tis passeribus meliores estis vos (Mauh. x). Remewo- 
ramini ergo, fralres, eun qui lalem sustinuil a peccato- 
ribus adoersus semetipsum contradictionem, ut ne fati- 
gemini, animis vesiris deficientes, nondum enim usque 
ed sanguinem certlavimus adversus peccatum repu- 
gentes (Hebr. xu). Confidimus autein. de vobis, 
fratres charissimi, meliora et vieiniora saluti, quia 
seque mors, neque vita, neque angeli, neque principa- 
ius, neque insiantia, neque (utura, neque fortitudines, 
neque aliiiudo, n que profundum, neque creatura alia, 


ptvos. 'Hptic 06 ox lapdv yroetolüc sic &mó).ewrv: ài& 
f'gTi06€, tig Ttprroinguy vy e. Auk coUto àvaluOsce 
TA» T&yomluxy toU Oto0 , tva QOuvoO tS. &vtta vivat dy tü 
Zpípa tü wovnp& xarà mavthc aipttcxoU &vOpó; vt xol 
Ovyuaroc, xxl ivóucacÓt vóv Üpara vüc Duuuogivns , 
Urodacptvot to)c nolag , iy irotiacia oU. socyytiiou 
*üe tipuvne, Inl vàct &yosGovtec 10v Üuptov cfc vi- 
ctiec, (v oO QuviatoÓr r&vca và ff) coU TOVupOU X 
vtrupopive a6iaot, xal cuv mtpoutpalaixy toU awtuploo 
0i$acÓt , xai tuv pix atpxy toU nvrÜpetoc, 6 levi priua 
Gto), 0.& m&co£ mpogtux a vul Brjctoc lppu;opéva xol 
TeÜtpDuuévot, tva. T0. xXró. ps0 dusv Meyart m&vte;, 
xal u3 £ iv 0piv a xicpata , Qduutpoovra c0 xev x«l 
&pttv apa tc "Exx)naiac, slg &vopalovg *2tv/rouiag. 


megisiro gentium doceate, poterit vos separare a cha- C "ues 8t xotnpruspívot i t e)rà vot xal và «r8 yvópn 


réale Domini nostri Jesu. Christi (Rom. vin), et quie 
ia ipso est, recta fiete. Nolite itaque amitiere confi- 
dentiam vastram, que magnam habet remunerationem. 
Patientia enim vobis necessaria. est (Hebr. x) ad col- 
luetationes. adversariorum, quatenus fidem inteme- 
ratam usque in finem conservantes, repromissiouem 
gercipiamus, quam repromisit his qui legitime cere 
tare depreperant. Adhuc enim modicum quantulum, 
qui venturus est veniet, et non tardabit. Ecce eniin 
judex ate januam assistit, coronas hilariter promit- 
was his qui pro eo passionibus submittuntur. Quod 
ii subtraxzerii se quis, non placebit anima mea (Ibid.), 
sed cadet de promissione propier negationem. Nos 
axem nom sumus subiractionis in. perditionem, sed 


Bs6oiuc, tva OU adcüe t&c 00o2e ip ov CpÜorouoovrac, elc 
eUró» Gxnéoe x«raviüco|uy TÓv TiCTEUÜUtvOy KUptoy, 
mfóc C» mpoctpxópsvot, Ailov Làvca, umà &yÜpórev piv 
&nodtQoxtuacpivos Ói& vüg a0rOv &ctÉoUc oipiatog, 
fapáà i Os,0 ExÀrxcó» Évrikov, naX ov 34 810v xatd gioco 
Ünápxovta x&y ti qéyowt cápb Ov Xác" xal «dro óc 
ifo, Carte olxodopsicÓs, otxoc vvtuuattxóc, "spéttuux 
&ytov , &vevéyxec wvtupatixkc Üvugiag «Xr , eig 0cpxy 
s)eiac. Kxl và vUv, &dsigol, maperibiuaDa m&vrec opàc 
t& Kupis xod vo AGyo clc x&ptcoc aücoU, t. Üvvapive 
16)ttcat xal Sovvat «1jy oVox)npiav lv toic Yrytxaptvor; 
mci. Ajr0g 0d 0 soc tüc vropovic x«l vfic ttapxx- 
cto, 9àm )piy, tó «010 cpovtty dv Got, xal iv avrà 
m&yrott xal ly v&cty, iva OucPupuaódov i» ivl ctópom xal 


Mei in acquisitionem anime (Reb. x). Propter quod D p.R xxpOia Gob&,epty ciróv, bv Opovoia cn; ópÜodobov 


esumite arma Dei, ut. possitis resistere in die malo 
adversus omnem hzrelicum virum et dogmata, et 
induite vos loricam justitie, calceati pedes in propa- 
ratione Evangelii pacis, in omnibus assumentes. scu- 
(um fidei, in quo possitis omnia jacula nequissimi 
uia exstinguere : ei galeam salutis accipite, ei gla- 
dium spiritus, quod est. verbum Dei, per omnem ora- 
lienem et obsecrationem, radicati et fundati (Ephes. 
vi), «t idipsum nobiscum dicatis omnes, ei non sint in 


miottog , tóv Üuváprvoy a cnpiSat Upág xarà TO soeyyé- 
uv «coU xarà &roxdvijt uvoupiou, x póvot aieviotg 
ciacyuutvov , g«vtpeiDévcog Gà Bux c& vÀv pagi éyiuv 
xal rrarpaxio , dcou Üsorvtóatov Oidao xod, x«t irt- 
v&yüv «o0 aicviou Otou sl; Uraxoxv riattoc tle mávcaz 
pg ywopistEvro;. Move copo Otà Kupie npàv "IngoU 
Xpurtó, us9' o9 tà Tlacpi a0v tà &yie Tlyrópave dol, 
tui), xpátog &'; ve)c ava TOY cioyoy. 'Auáv. 


vobis schismaia (1 Cor. iy, dividentia bonum et integrum corpus Ecclesiz in tortuosas novitates ; sitis autem 
perfecti et integri in eodem sensu, el in eadem scientia firmati, ut per eam vias nostras dirigentes, in eum- 
dem inflexibiliter oceurramus, qui a nobis creditur Dominus : ad quem accedentes lapidem vivum, ab homini-. 
Lus quidem reprobatum. pro eorum impia bzresi, a Deo autem. electum et honorificatum, magis autem Deum 


455 SANCTI MARTINI PAPE I 136 


uaturaliter exi^tentem, licet propter nos caro factus sii, ei vos tanquam lapides vivi edificemini domus spiritua- 
lis, in sacerdotium sanctum, o[ferentes spiritales hostias ipsi in odorem suavitatis (1 Petr. 1i). Sed et nunc, fratres, 
commendamus omnes vos Domino, et verbo graiic ejus (Act. xx), qui potest perficere et dare bareditstem ia 
emuibus sapctifieatis. lpse autem Deus pacis eL consolationis det vobis idipsum sapere in alteru- 
trum, et in. ipso semper, uL in omnibus unanimes, uno ore et uno corde honorificemus eum in concor- 
dia ortbodoxz fidei (Rom. xv), qui potens est confirmare nos secundum: Evangelium ejus, secundum revela- 
lionem mysterii temporibus. cernis laciti, patefacti autem per Scripturas sanctas, el patrum orthodoxorum 
doctrinas, secundum preceptum. eterni Dei, ad obediendum fidei, in omnibus nobis cogniti (Rom. xwi). Soli 
sapienii Deu Domino nostro Jesu Christo, cum Patre et Spiritu saucto, gloria, honor, imperium, eL potestas 
in saecula sa culorum. Amen. Deus vos incolumes custodiat, dilectissimi fratres. 


EPISTOLA II, 


MARTINI PAD.E *^ AD AMANDUM EPISCOPUM TRAJECTENSEM. 


Dissuadet ne episcopatum abdicet ; miltit acta synodi Romane, ut ab episcopis Gallie, con- 
gregata synodo, confirmentur ; monet ut Sigeberio regi, suggerat de miutendis in urbem epi 





scopis, qui legatione ad imperatorem fungantur. 


Dileetissimo frauri Amando Martinus. 

Fraternitatis tux studio pietatis eongestam epi- 
stolam suscipientes, animos nostros. Televari coguo- 
scimus.. Quippe quoniam hujus szculi fluctivagas 
atque transitorias despicientem obleciationes, illa 
que perpetua et sublimia dona pro Domini Dei no- 
sui obsequiis tribuuntur, appetere certum est. Ex 
relatione igitur, juxta tenorem tux fraternitatis epi- 
sicle, presentium latoris, laborum tuorum certa- 
men cognovimus, ex quibus ccelestis patrise ascensu, 
bumilitatis mentibus, atque contritis corporibus, 
vobis futurorum gaudiorum largienda sunt munera. 
Nam cum sit nulli omnino comparationi cozquan- 
dum quod a Creatore nostro pro bonis servitiis re- 
pensatur, dum brevi atque parvo temporis spatio fi- 
niuntur Jabores quos pro dilectione ipsius sustine- 
mue, consideratione reírigerii nos oportet libenti 
animo tolerare presentis vitz angustias. Sed quan- 
tum nobis laborum vestrorum operatio magnam 
gaudii ubertatem inducit, tantum pro duritia sacer- 
dotum gentis illius conterimur, quod, postpositis 82« 
lutis suse suffragiis, atque Redemptoris nostri con- 
temnendo servitia, vitiorum feetoribus [feederibus] 
ingravautur, quibus ad preparandam salutem ^ 
quandoquidem tantum nos necesse est importunis 
pre&dicationibus imminere, quantum nos perfectae 
negoliationis creditorum nobis talentorum duplicat 
assignatio atque Dominicze vocis ad suscipiendam ejus 
requiem persuadet assertio. Suggestum est namque 
nobis, eo quod presbyteri, seu diaconi, aliique sa- 
cerdotalis officii, post suas ordinationes in lapsu 
coinquinantur, et propterea nimio moerore f(rater- 
nilatem tuam astringi, velleque pastorale obsequium 
pro eorum inobedieniia deponere, et vacationem ab 
episcopatus laboribus eligere, et in silentio atque 
otio vitam degere, quam in his quz tibi commissa 
suut permanere, dicente Domino : Beatus qui perse- 


^ Martini pape epistola. Synodum Romanam Mar- 
tini papse adversus Monothelita8, cujus aeta cum hac 
episiola in Galliam missa smt, ceiebraiam constat 
mense Octobri, anno Christi 659. Scripta igitur 


A veraverit usque in. finem (Matih. X, 22; xrm, 42). 


Unde namque beata perseverantia, nisi de virtite 
patienti; ? quia, secundum apostolicam przedicatie- 
nem : Omnes qui voluerint in Christo pie vivere, perse-- 
cutiones patientur. (14 Tim. wn, 19). Ideoque, frater 
charissime, non vos afflitionum amaritudo a pio 
mentis vestrae proposito coarctet recedere, con-ide- 
rans quanta pro absolutione nostri et liberatione 
Creator Dominusque noster pertulerit, quibusque se 
coutumeliis afficiendum tradiderit, ut nos a vinculis 
diabolice potestatis liberaret. Propterea null.tenus 
in hujusmodi peccato delinquentibus ad destruetiío- 
nem canonum compassionem exhibeas. Nam qui se- 
inel post suam ordinationem jn lapsum ceciderit, de- 
inceps jam depositus erit, nullumque gradum sacer- 
dotii poterit adipisci ; sed sufficiat ei :ameutationibue 
fletibusque assiduis quousque advixerit in eadem 
penitentia perdurare, ut commissum delictum di- 
vina gratia exstinguere valeat. Si enim tales quaeri- 
mus ad sacros ordines promovendos, quibus nulla 
ruga, nullumque vitae contagium mentes et corpora 
prepediat, quanto magis, si post ordinationem suam 
quispiam io lapsum ceciderit, et pravaricationis pec- 
cato deprehendatuP obnoxius, oninino prohibendus 
est cum manibus lutulentis atque pollutis mysterium 
nostre salutis tractare ? Sitque hujusmodi semper, 
juxta sacrorum canonum statuta, in hae. vita depo- 
situs, ut ab illo qui mentis interiora scrutatur, nul- 
lamque de ovibus errare congaudet, dum aspexerit 
sinceram paenitentiam ejus, in terribili judicio ha- 
beat recouciliatum. Ideoque iterum hortamur chari- 
tatem tuam, exemplo ejus qui pro nobis pati et mori 
voluit, promptos vos in cunclis ejus servitiis per- 
manere. Neque pigeat « vos temporales cruciatus pro 
Christi nomine sustinere, sed emolumenta futurae 
remunerationis hujus szculi vezationes tolerare per- 
suadeant. Scriptum namque est : Quid retribuam Do- 


epistola vel eodem mox anno exeunte, vel initio 
sequentis. Jac. Sin. 

b Hic deesse aliquid videtur. Haap. 

* Edit. Roin. babet nos. 


(51 


EPISTOL/E. — EPIST. lll. 


158 


mino pro omnibus que retribuit mihi? Calicem saluta- A bus, uno ore unoque spiritu condemnavimus, ut 


ris accipiam, e! nomen Domini invocabo. Tantum eniin 
» nobis exigitur, quantum possumus famulatus nostri 
obsequio commodare. Cumque cuncta qua nobis ad 
eonfortandos fraternitatis vestra animos poterant 
ministrari , largiente superne Majestatis clementia 
vobis sint procul dubio manifestata, restat ut de aliis 
qua nos per sua scripta consuluit, fraternitati vestrze 
signiflcemus. 

Credimus eteuim ad vos pervenisse quomodo in 
conturbatione rect: fidei, et catholicae Ecclesise con- 
eulcatione, ante hos annos plus minus quindeciin, a 
Sergio falso episcopo Constantinopolitano, in auxilio 
labente tunc. imperantem lleraclium, exsecranda et 
aboininanda bzresis pullulavit, Apollinaristarum et 
Severianorum, Eutyclianistarum atque Maniclizeo- 
rum errorem renovans : quam successor ejus Pyr- 
rhus, idemque episcopus, qui ambitionis fastu Con- 
stantioopolitanam sedem arripuit, in deterius auxit. 
l'ro qua re szpius apostolica sedes persuasionibus, 
contestationibus atque increpationibus p:urimis, ad- 
monui eos, quatenus ab ejusmodi errore recederent, 
et ad lumen pietatis, ex quo lapsi sunt, remearent. 
Et non solum hoc facere nullatenus voluerunt, sed et 
Bunc saccessor cjus l'aulus, temerator fidei, episco- 
pus Constantinopolitanus, aliud nequius excogitavit 
io praejudicium catliolicze fidei conamen, quasi qua 
a decessoribus suis lizreüce exposita fuerunt de- 
struens, el imperialem typum, sacrilego ausu, totius 
plenum perfilie, a clementissimo principe nostro 


cognoscentes universi errorem qui in eis.continetur, 
eorum pollutione nullatenus maculentur. Unde pr:e- 
vidimus volumina gestorum synodalium in przesenti 
vobis dirigere, una cum encyclia nostra. Ex quorum 
serie omnia subtiliter potestis addiscere et tenebras 
illorum nobiscum, ut filii lucis, exstinguere. IJcirco 
studeat fraternitas tua omnibus eadem innotescere, 
u& tàm abominandam hzresim nobiscum exsecren- 
tur, quamque sux» salutis sacramenta addiscere va. 
leant, atque synodali conventione omnium fratrum 
et coepiscoporum nostrorum partium illarum effecta, 
secundum tenorem cncyclix a nobis directe scripta 
una cum subscriptionibus vestris nobismet destinanda 
concelebrent, confirmantes atque consentientes eis 


B que pro orthodoxa fide et destructione hzreticorum 


vesanie nuper exorts» a nobis statuta sunt. Et * Si- 
gebertum przcellentissimum filium nostrum regem 
Francorum, pro sux Christianitatis remedio consul- 
tissime adioone atque precare, dirigere nobis ex 
corpore fratrum nostrorum dilectissimos episcopos, 
qui sedis apostolico legatione, divina concedente 
propitiatione, fungi debeant, et qua in nostro conci- 
lio peracta sunt, ^ cum his &ynodalibus apicibus ve- 
suis, ad clementissimuin principem nostrum sina 
dubio asportare, ut nostrorum laborum particeps effe- 
etus, mercedis cumulum adipisci valeat, et sui regi 
protectorem inveniat eum, cujus causa flagitari di- 
gnoscitur. Hoc namque et in ejus epistola exhortan 
eum cognovimus. Reliquias vero sanctorum, de qui« 


fieri persuasit, in quo promulgatum est ut omnes (? bus przsentium lator nos admonuit, dari przcepi- 


populi Cliistiani credere d. buissent. ldeoque ne- 
cesse habuimus, ne pro quadam negligentia et aui- 
marum dctrimento qux? nobis commissze sunt, culpe 
reatu astringamur , cotum generalem fratrum et 
coepiscorum nostrorum in hac ftomana civitate con- 
gregare. 1n quorum prasentia memoratorum lLierce- 
licorum scelerosa conscripta examinata atque denuda- 
là sunt, etapostolico mucrone, Patrumque definitioni- 


. * Sigeberium regem, Dagoberti nempe filium, qui 
in Áustrasia regnabat. Ex Actis porro Vitz sancti 
Eligii, lib. 1, cap. $5, liquet eadem gesta synodalia 
ad Llodoveum quoque regem Sigeberti fratrem missa, 








mus. Nam codices jam exinaniti sunt a nostra biblio- 
theca, et unde ei dare nullatenus habuimus; tran- 
Scribere autem non potuit, quoniam festinanter de 
liac civitate regredi properavit. Mis igitur preelibatis, 
qui a nobis per epistolam vobis scripta sunt, effectui 
mancipari fraternitatem vestram hortamur. Deus te 
incolumem custodiat, dilectissime frater. 


qui in Neustria et Durgundia, hoc est, in altera Fran- 
cici regni parte, imperabat. Ip. M 

b £dit. Rom. : cum aliis synodalibus apicibus no- 
stris. 


EPISTOLA III, 


AD CONSTANTEM IMPERATOREM *. 


Nuntiat Monothelitarum heresim in concilio, cujus acta transmittit, damnatam, ipsumque 
ad eamdem heresim damnandam hortatur. 





Meritn tügtÉtatáto xal joXnvoráto veri mporatoo- D — Domino piissimo et serenissimo victori triumpha- 


yo iio &cjoctóv,tt tóy Otoy xal Küptov Jipiv "Ingovv Xet- 
7-9) Keno cavriwo Ayooa to Maptivoc émiaxoroc dosJoc 
tüy» $o))ers tou €to0. xai rr&c« 1) aovodoc, xi i» vavtn à 
f0)st "Pon avv x Dtiza. 

* |l undecim sequentes beati Martini epistolae 
Grece exstant in vetusto Manuscripto Grzeco Codice 


concilii ab eodem pontifice Roma in Laterano cele- 
brati coutra bzeresim Monothielitaruin. Nos eas e Cod. 


PaTROL. LX XXVII. 


tori, filio diligenti Deum et Dominum nostrum Jesum 
Christum, Coustantino [Constanti] Augusto, Martinus 
episcopus servus servorum Dei, et universa synodus 
in bac urbe loma congregata. 


Barberine biblioth. Roma, ad nos emin. S. R. E. 
card. Francisci Darberiui studio atque humanitate 
wransmisso, descriptas tibi nunc exhibemus. 


5 


SANCTI MARTINI PAPJE [I 


140 


Coelesti szeculorum regi Cliristo Deo qui per ear- A — Tà izovpavio facOat rà» aiovev Xov tà 6c 


nem unam cum mente animatam, et ipsi secundum 
hypostasim unitam, in terris apparuit, magi terrena 
munera prompte obtulerunt, non magis qua divina 
eloria ipsius digna essent (est enim incomparabilis) 
quam qua promptam eorum veluntateim deelararent; 
illa enim infinita est, bae singularem Deo amorem 
exhibet. Vobis autem, serenissime, qui in terra per 
ipsum regnatis et ad eum properatis, cum mulia 
libertate pretiosa * offerimus dona, qui omnes per 
gratiam sacerdotes ejus existimus ; salutaria nempe 
sanctorum Patrum et $ynodorum przconia, ad ve- 
ram ostensionem interna erga ipsum Dominum 3c 
Deum nostrum charitatis, et erga vos, qui sinceri 
ejus estis ministri. Et quoniam omne datum optimum, 
el omne donum per;/ectum desursum est, descendens a 
Paire luminum (Jac. 1, 47), tanquam. splendidum 
aurum possidemus firmam in eum et sincerissiinam 
confessionem ; theologiam vero, thus purum et exi- 
mium et optimi odoris; myrrbam conservatricem 
bonorum, et contrariorum expultricem doctrinam. 
liac enim stabiliter cu-todita erunt dirioni vestre 
corona decoris, et diadema glerix: in manu Domiui. 
Nam regni ornamentum est veritatis cognitio, splen- 
dida et iiuumarcescibilis, quxque invenitur his qui 
eam quarunt : quoniam hzc dignos se circuit qu:x»- 
rens, et iis se os'endit, qui eam non tentant. Qua- 
prop'er vobis, optime iniperator, ut Dominum quz- 
renübus in simplicitate cordis, et in mentis bonitate 
de eo sentire properantibus, studuimus ejus annun- 
tiare salutare hac relationis nostre mediucrita:e. 
Nobis enim per Amos prophetam de se aununtiare 
precepit, dicens : Sacerdotes audite, et testifica- 
mini domui lsrael, dicit Dominus Deus omnipotens 
(Am«s. 11). Edocemus igitur pium vestrum ac sere- 
num impe;iuin, quod in hac Dei amante et cultrice 
vestra urbe Roma convenientes nos omnes, qui ad 
mansuetudinem vestram confugimus, ex apostolica 
et spirituali unanimitate et consensu, in eadem inente 
et eadem sententia, piam orthodoxa fidei definitio- 
nem confirmavimus, et congruenter infirinavitnus 
inconvenientem hzrelicorum sermonem, qui quon- 
dam quique nunc propriorum sensuum pravitate se 
8 veritate separarunt, qui, intra seipsos non recte 
ratiocinati, dixerunt non habere in humanitatis sue 
natura voluntateni aut operationem naturalem, ipsum 
qui propter nos humanatus est, Dominum ; sed sine 
voluntate ipsum existere, ac sine operatione, intan- 
gibilemque et inanimem esse; et. quidem, cum Pa- 
trum doctrina, testem veritatis propriam habentes 
naturam, ad redarguendam eam, quz de lioc ab iis 
dogmatizatur, absurditatem, cum substantiam suam 
videant ab ipso Creatore voluntate pr:editam et ope- 
ratoriam factam esse, quomodo igitur a se fabrica- 
tam, et propria incarnatione assumptam a natura'i 
voluntate et operatione deminuit, non vere facieus 
substantia: nostre in se fidem, sed imsginarie et 
fallaciter dis; eusationem seeundum illos perpetrans, 


Qià capxóg im: *ync gevbrtt vc vospc bjuyepévne xod 
évesic oc aUtà xaÜ' ómóctacty, T& &ró yàc ÓGpa mpo- 
Oóuos oi pyot mpomíeyov, ov pá))ov cic eXroU Ütiag 
vea O25ne émáEiux. (&kavyxptioc yàp), à tüc auc» mpo- 
Üvpiac Ónlotuk. 'W niv yap &acty &opiatoc , 3j 0i Qtx- 
gapovrog eió0toz. "Yuiv Oi, "yoXnvóracot, roic ini yas Ót 
«Uto Dxcüsiovst, xal poc eutóv Entryouivorg Ox ví? 
éptrGv, tà ib oUpuvoU xai tig oüpuvcóg &vaxopibovre 
to0c Ó&xyoufvoug cüv mappnalx ToAAO mpogoyopty Tix 
ÓGpa m&wrtg pais, ob aüroU xatà pr) Umüpyovtte 
ieptig, Tovcégtt v& Gortriptx T6». &yioy marpóy ct xal 
cuyo ov xnpuypata Tpo; &yütisco Gyr và; slc xoroy TOv 
Ruptov $j4Qw, xal 6:0», xai vus toUg GVvtTOU "yvncioug 
Üsparovrag, ivü:uÜivou aGopyüc, imsiód mca Gocig 


D &y«05 xul àv Oopnpa viov, GvoDiv (att xacabaivov 


&rxo t0) llarpó; cà gtv, ypuco» dGgrtp Ouvyn vt- 
xrnpivoug, TU» GTtpQa» tig «otov xal tÜuvpryiatótuy 
Op.okoyicv* M4avoy 06 xaÜupóv x«i ortpyor x«i tümOu 
Oco)oyixy, x«l cpupyxw tü» quÀexttn)) TG» xa)v xal 
&m0ttxd) T6y Ovavciuv Óu0aaxcay. "Ecoytat yàp vaoca 
Toyloe, T Uptcépe GuvrtnpoUpiva xp&t&t, OTtígGvog 
xQUouc, xai óuxÓupa 0o5n;, 6» xstpl. Kuciov. Kócpoc 
Jp Bacüaiac lavly, à các GxUtiag (nivem, Jxpnpa 


. xxl &pápavtog 000€, xol c)piuxousvn Tol; imibacojgty 


«Uri» , Ott tovg GLivg autü Tipupyttu inroUca x«l 
dpgeviltvat voi? p stpátougt) aotív. OO y&pu Outv, 
xp&cu7t DacO£ov, dc iv &nYotntt xapüiag imijntougt 
tiv Küptov, xai iy &yafocntt Ótxvolag à mtpl airo) ppe- 
vity énecyopévotg, Goyyt))sty autoU 1Ó cerrüpuov iamov- 
Ü&capry, Ot vàücÓt Tue pevplac cuc» &vayopác. "Hjfe 
q&p vapoxt)avstot Qux Apo voU mpopitov, cà wepi e)- 
v00 Oucyyis, ouoxov: "Itpsig &xoucatt, x«l intpap- 
qÜpat& TG oxw "IcpmxÀ, Mtt Kopiog ó Oróc 0 m«vro- 
xp&vep. 'Exbid&gxopév oov 10 sÜctCig Ojdv x«l yaAx- 
wt0y xp&t:6, Ott xat& vivÓE mày, 9O0y pua zov xal CP YETA 
Up.óy TOY 'Popuieoy TOÀ» él. 0 avx0 avvsiOovcte npsig 
&ravcte ol cüc aic Ypsp cato; Tpooguyte, US kmoocoluxüg, 
Tyov) t ctupatuns opo|v x iae vt xal aujrpovía;, I 1 eto 
ve. xai tij «vtr yvein, tv sUcsÓ5) crie ópDodozou figttex 
G'uyod tx» ExvoGiGauty 0pov, krr&xuprocapsy OE mrpocqxOv- 
to TÓv tà) «iperixoy &aoubatoy )oyoy, tovtt dat xol 
tÀ)y YUy Gxoluotntt t6 olxzUov joya oy &n càs Gia0siag 
éavto)g Xyopuravctev, oL toytg airov tv éxutolg Aoyur&- 
p.&vot o9x ópÜGc, ux, £y «v Ülnaty Q vipyitav gunuxi iv 
Ti 9UGst tig xat. «Utoy GV pomotato; «)róy àv Óc cipe 
ivavÜporrücavra Kopuw* à)" &ytÜmrov orapx st» covG» 
xai &wvíp*ntOY, Xvaztr0v T& xxi Cpuy ov, xai vot GUY t3 
ratpuü Qiómaxa)iu, ucprupa vüg GinÜsimg Tuv oixsiaw 
£xyovttQ Quoty, &g £uyzov tüe mtpi to)cov OvypatisSe- 
pévng «Oroig &romiag, Üs)nruxu» Cpovtez xai Uviprynte- 
xüy tiv t«uty oüciay UT xutOU Jtvo[s£yu» toU xtigoni- 
toc. Ilàg ovy tX» 0910 OnutoupynÜtiaay 2n eXzoU pod - 
ÀngÜsicew c7 oixsix Gapxoctt xarà quguni9 RrSpusieqt 
Of)natv xal tvéprjttuv, o9 rirT00aptvog ix o; lv éxvvà 
TÀv nüpstépay ovciay, G))& g«vcao 7e &rotrÀoe x«t. Exti- 
yovc tZ» Oixoyovi«», 0. Oux ToUTO xci pix» cüc Üroturtoc 
«UroU x«l tüc &v?pmmó:gro; Utapyst» iOvyuatiae) Ob- 


* [n Grzco a 'ditur : Que de cao sunt, et ad celos per./'ucunt. eos qui hac suscipiun'. Manp. 


LETT 


EPISTOLAE. — EPIST. Ill. 


141 


kay xai bdptuxy. 'Eg' ol; ix n&vtov o yid» vàv ícípote A qui ob hoc unam divinitatis ejus atque humanitatis 


ixepx iuc xaporxouvce» Ütoguóv én axo oy, xal civ xs tà 
tuUre» lDpupt£sov «àv rptoOvcípa) "Popwy &nogcolaisy 
dp upés» &yenmtudis vrroptavynoxoputvot xxl vovÜrcoUpe- 
ww TÀc TOurütuc xUtóv EttGAaoUc &roc x faÜat xatvoto- 
piac, sig GtópÜmcty plv ovx 3)0ov* ki Oi có xtipov rpot- 
zoje«v, avse)oycte cr x&t' aoro» évOperrim , xai iv Üsiecv 
«Utou Üfinct xal ivipysuxv" ola unDapéc puxspiav Cysc 
avrov iy ixetípa vàv oy x«l i» aic iat &nrognvopavot 
eucten 0Cgoc xai Evípytuxv, 020 &xtÜbXgro» elvat güctt 
sui &vtvépryatoy, Ottp TGvto c6 zal rtacóy TÓy Giov ra- 
tpérv xxl có oixovpuavtxáy v£vct covcOwy &yorpértt toUc 
pouce xercà vovv té)gtoy vóy acrró. dv Osocuct, xol vÜstov 10v 
eUróv i» éÜparrótutt xnpulbayto», uovnz iy a tie &pap- 
vieg^ o9 "ykp E». &papria xo iyte)c üp&vot cc puces, 


voluntatem et operationem esse dogmatizarunt ? 
Quapropter ab omnibus fere aliarum provinciarum 
Deo amabilibus episcopis, et ab apostolicis ponti(i- 
cibus in hac seniore Roma constitutis, in dilectione 
admonitis, ut ab ejusmodi damnabili novitate absti - 
nerent, ad correctionem non venerunt, sed in dete- 
rius progressi sunt, divinam ejus voluntatem et ope- 
ratiouem in humanam contrahentes, ac veluti asse- 
rentes nullam ul'o modo eum in utraque earum, ex 
quibus et in quibus est naturarum, voluntatem et 
operationem habere, sed absque voluntate naturam 
esse, et absque operatione : quod omnium tum san- 
ctorum Patrum, tum ecumenicorum quinque concí- 
liorum definitiones evertit, que per omnia perfecium 


&& và ipnoSic cüc dpoy irc; cdoxitot napa6&ctoc B eumdem in divinitate, et in humanitate perfectum 


ei dd cO 4iov xat róvra, Ünlovótt xol xaca 0mau xal 
bvégryeexo, or&p xoi góats XyxpxÓv v& xal &xcuacoy xol 
xxT& avÜpertyry ÜDmot? xal ivipysuxv, Dato xai gucty 
3p7:£vav ct xal xcuarciv ttsiooo 0 «)t06*. 10» y&p xa- 
v& tt tiov *, óÓecti mpod).ec cóv toU vtitiov 1oyou ivo- 
pxo9os uxdapé extóv avyjy epér, Qux và» toO xatà gücty 
wporüxovtog Cse[jt , $1» oi 0c ivxvtiac, gapdy 05, O«ó- 
Vepoc 6 cic api inürxoroc tyovóc, xal Küpog 0 'A)M- 
tevdc sinc, Xípytoc 0 vüc BacDidog , xxi ol coucou Oiuxdo- 
got, Hof£oc xal IaU)oz, iv rp tt xol Oeutépa cvvcaket 
Tüw oixsi» Ooypatwuv, e) povoy Uvüpynce», dà xci 
lexoodauav, viv pi» 0r ixüíctoc axroic xopuÜnvat, ruv 
36 &i& vónov Bk6otoÜnvot, xarà vüp Tia ctec* ogaprá- 
vevrtc &Üspicog tàc tic Dpsrípac "yojnvornrog Axoáe, 
&exep ovv xal Tà ToU iv paxapia &n)i vi pvüpn vámro/ 
Yvüc Up» upsporutog, Cy tOy Cxuciv tayoUpyoe Ecipovz 
wpoctpilevrat pep, wal Quae ix yepóg Kupiov, 
tevrou x&po, Oi&ovrat ra; avt &papriac, ravtóy Oi 
Mystw, tàc vmip «irGv Queiag ixrictic , Oc axcol tt 
zupavopxgeavrte, D; cv oüx Oliyog v&pax og lv comodtoug 
Apo Guvíyst vü» GUpT.CX nw oix p póvos tO» 
ewrsCér» axavbeutogé£vor) Jos», dX xóm mov zal tÀYy 
iiu BapGper có uEjx t*c up opoloylac Qwxopo- 
louvrer» puc Tüpuov, ti ux) Ty mpotny povoy xal xupierá- 
Tw» vràó Té» lyavttuov. oDtenÜnvos niat, dA xl rü» 
&vü; imtyonUsigay Üarrov Um" xUvGv xavapyrÜüvet tà 
T&; xacvoté pac &vctuggopa xaxiatoe eipíasog, og pri 
quéaxtcy Ext Norróy ixsiyovc, ri t0 mio TtvOptyOy Eo x- 
Tog, 9 dobatoptvoy, iE &vtvdorou «Gv oixtiory mapicpo- 
X&. OU x&pr» Ex mvrori cx 100v 1v eü0166y (spéoy tt 
xai )augs tie ixÓonatte xat autóv Quaiec 0 'Arootoluxóg 
étyóptvoc 0póvoc, dvtuxopíve adco» x«l Óteuepropopá- 
»u) pj p£z pt c£louc oUtex UT ütOv xtydvyvriova ay rap - 
de» cu» xaÜolonm "Exixhnciuw' àXd Ouxvaccüv«t mpo- 
Ü; pec, xai vtpureaagto, $t GxpiOoUc tÀv rapi xai 
evyoduxóry ópmy mapapulaxüg, tá» GjioprTO) "uv TY 
Xpircixvé») río tor" mr&vcag npàg Upxpyoug avyrxadect 
wpóc 1ó map jp» &ravra, julagutüvai vt xal xpiuvyat 
axvovodoc, $ux mpazrez Ürouympáro» TÀy» Cvxvtiey t& 
Ürypara" mpl d» xal cmtiv &rtrORumoay, sig &n&tuy 
ti» &xrpoioripov, TaUTx Tüg tüctÓsix; Umápyuv cd 
deyueca , & mapadtioxast» o! &m &pync aXtóntat x«i 
Vxxpérx, t00 Avyou qevóptyot, x«i o! xaÜibü; rojt«y 
pe?gtai xai Qux0oxy ot Üsorvtuavot zn; va^ o)uxü; Ezr)a- 


pradicaverupt, tantum absque peccato. Nam in pecca- 
to nature perfectio non cbnspieitur, sed vitium agno- 
scitur nostrz transgressionis. Quod si perfectus est, 
vilelicet perfectus secundum divinam voluntatem 
et operationem, quemadmodum et juxta naturam 
principii expertem atque iucreatam, et. secundum 
humanam quoque tum voluntatem, tum operatio- 
nem, ut et sccundum naturam creatam, et qus 
principium habuit. Qui vero in aliquo eum immi- 
nuit, manifeste evertit perfecti rationem, eam con- 
spici nullo moo permittens propter ejus quod ua- 
tur: convenit defectum : quem adversarii, Tlheodo- 
rus, videlicet, qui Pharau episcopus fuit, et Cyrus 
qui Alexandrie, Sergius qui regi: urbis, ae eorum 


C successores Pyrrhus et Paulus, in prima et secunda 


conscriptione dogmatum suorum non solum posue- 
1uut, sed etiam studuerunt, ut sibi illa per exposi- 
tionem [ecthesim], hac per formulam [typum] con- 
firmaretur, idque contra fidem : nefarie subrepentes 
vestrz:e serenitatis auribus, ut et antea auribus bea- 
Le memori avi mansuetudinis vestire, ut culpam 
suam callide aliis aspergerent, deque manu Domini 
hanc ob causam duplicia peecata sua reciperent, 
justas, videlicet, pro iis poenas, utpote qui ea pec- 
caverint, ex quibus non exigua perturbatio tandiu 
uuiversam terram vexat; quod non solum pii populi 
scandalizentur, sed impii etiam barbari magnum 
confessionis nostrz:e mysterium traducant, quia non 
solum prima ac potissima fides ab adversariis labe- 


D factetur, sed ea etiam, quam excogitarunt, statim ab 


lis evacuetur, opposita nova pessima haereseos pra- 
vitate, ut de caetero ne illi quidem intelligant, quid 
ab illis crelatur aut existimetur, propter obstina- 
tam propriarum opinionum eversionem. Quocirca 
omnium fere piorum sacerdotum et populorum con« 
tra eos clamores apostolica sedes accipiens, oran. 
tium atque obtestantium, ne usque in finem catho. 
licam Ecclesiam ab ipsis in periculum adductam ne: 
gligamus, sed exsurgamus acriter, et immaculatam 
Christianam fidem diligenti paternarum et synodi- 
carum traditionum observatione conservemus, nos 
omnes sacerdotali ordine convocavit, ut a nobis 
omuia adversarioruu« dogmata tractentur, ei cano- 
nice per commentriorum »cta judicentur, de quibus 


415 


SANCTI MARTINI PAPE I 


4143 


opinionibus suis ad simpl:ciores fallendos ausi sunt À cí«; 9i9«oxa)ot, 7«2:6» 0i 21$7zt0, ul cy xal oltzvpit- 


d.cere, hxc yietatis esse dogmata, qu tradiderunt 
qui ab initio ipsi viderunt, et ministri fuerunt ser- 
monis, quique deinceps eorum discipuli el succes- 
sores fuere, catholic:e Ecclesie divinitus inspirati 
doctores, id est, sanct:e et. cecumenic.e quinque sy- 
nodi. Ad veritatis igitur ostensionem, et denudatio- 
nem calumniz adversariorum , absurdam illorum 
doctrinam, et piam sanctorum Patrum synodorum- 
que prazdicationem, adversa dilucide inter se com- 
parantes, nec horum ad illa ullam convenientiam et 
cognationem invenientes, quemadmodum nec tene- 
bris prorsus ad lucem, liec, ut diximus, definieutes 
sancivimus, salutaria nempe sanctorum Patrum et 
synodorum decreta : illa vero omnes, ut piis defini- 


tionibus contraria el inimica, una voce damuavi- D 


mus, ipsosque etiam lireticos, predictos nempe 
homines, una cum ipsorum expositione et pr:efata 
firmula, orta ex suggestione et pravo eorum do- 
gate, ciinque omnibus, qua: pro iis aeta. scripta- 
que sunt, ut vestram in oinnibus sine ulla macula 
felicem conversationem tueamur, qua adversariorum 
scriptis gravatur. In quam ausi sunt religiosis Africze 
episcopis dicere, scribentes, quod mente consilio - 
«que regio ve:e excitati, memoratam piaat formulam 
exposuistis, prxcipientem de nimia observatione 
paulum sine damno remittere. liac autem scripse- 
runt saucus Patribus nullo modo auscultantes, quod 
in iis qux ad Deum pertineut, inque divinis predi- 
ta'ionibus, id quod.parum abest, paulumque muta- 
tuin est, non parvurn tamen est ducendum. Sed in 
eo vel maxime vestre potestati labem, ut dictum 
est, inurere properarunt in eo quod illam formulain 
praeter exactam rationem esse testati sunt, et scripto 
aliis significarunt. Quorum in his nequitiam et [rau- 
dem aversantes, cuin his ipsis et eorum liresim 
canonice damnavimus, ubique omnibus et ante om- 
nes vestrz divin.tus stabilite serenitati notum fa- 
cientes per ea quze synodice a nobis pro orthodoxa 
fide in prasenti acta sunt, quod duas ejusdem et 
unius Cliris:i Dei edicunt theologi naturas sive sub- 
stantias confiteri, secundum liypos!asim unitas in- 
eonfu-e et indivise : et duas juxta naturam volunta- 
tes, duasque juxta. naturam operationes, divinam el 
humanam, iucreatim et creatain conjuncte. unitas, 
ad veram confirmationem, quod Deus natura yeifz- 
ctus, et homo natura itidem perfectus, idem proprie 
est, el unus Christus ac filius; quodque omnes s:n- 
etis l'atribus coutra: untes. lixeretici, quique conf :» 
sione, quique divisione proprtts dozmatibus depia- 
vali sunt, impie unam in eo voluntatem et unam 
operationem sunt confessi, alii quidem ut per ina:em 
*peciem, alii vero ut per nudam nominum similitu- 
dinem, sive per purain ambiguitatem, imnagnum In- 
v aruationis Christi mysterium temerarie reprobarent. 
Uude nos ad pietatem vestram confugientes, ut utro- 
rumque tum paternorum piorumque decretorum, tum 
bnpiorum hominum ac dogmatum differentiam ve- 


vex mévtt cUvodot* 0i mpüc &modsQs cnc aànOtixc xs 
&mOyópye7U Tü; TOV iv&vtiey GCuxogevrixe, T& ToUTON. 
diora OoyuavK, xxi tà vv &yiev llavpév ct xal avo 
óc tUctÓá xnpogpatx xat« Quuc Tod £UxptyGg Tap 
Ü£psvot, xai pcnütuiey &üpuiusvot toUtOY ToO; ExtCya G'j- 
yéviwxw, QoTtp o00i exotoug me&vtüloc mpg 10 géj^ 
Tk pÍv, OQ; Egautv, Optottxóg ExUpioGQRUEY, fryosy tà 
cotroux ty &ytov TavoQy v6 xxi Guvóduy Üsamiauata" 
TX 9i GuugGW; X«TiX:lykUtV KZ &VTEG , G6 ÉvaVtik TOV 
£)g:6í» Ope» (m&pzovta x«i mo)ipux, xxi «UtOUC TE 
vojg aipstuxo)g fjyouv ToUg &ipnutvoug «vüp;e utt üt 
i2ny4ctog «otOv, xai rapa oda y c yrvouivng éxDécteg 
x«i t9) pm^ívzog tUm OU x&l T&vtOV TOV UTip «UTOV vE- 
T[ajpive» worolg "yrypauuive», tvx Tüv optrípuv dv 
máct) &xn)iüwto» OtxguuSnus) unà TOY lyaytiw byypa- 
qe: facuvouévny. KaD' n; xai Xéyce) éco) xoa toto xac 
ti» Agpun;y toAa5igt) Eriaxomot, inuoct)Dovtte, Dact- 
Auxà mpàg GXu0ttxv cpovüpati tt «i Sov)cóuati Quva- 
cr&vtt; Ty € [nu£voy «00:65 tomo? i2i06o01 , cfc yay 
&xpi six; &G)a6os ivüoUvat uuxpóv Oragoprosvra. Tote 
0i qiypanxacty, oix pxOuuos TOv cjvev Tlazpoy Exa- 
x?4GGvt8;, (6 OU pixpów 70 T&p& pix2O9 69 vOl, T6pÀ 
O:00 xxl Ürlou Urkpzst xnpó,pacte. 'AXX cantucay dv 
coute Óü Acta tu ol«tiuv, Ge E prtat, T Duttípy 
vp&cti tooocpibaaDat 1dsxs, E) v) map uy Grpiótuo 
£450) Xt; x0 tumoy puaptupug «t, xal &))oug Érjp&- 
qs xatucQp4vEy cv Tu» Eml vOUTOi; WTolg XX Ty 
aipzGty xUTOy xaxvovUMAg XXTiYpUAUSV' TXYTRQOU TOig 
r&ci xxl m00 myrto» Tf vptvípa Ürogtnpixte "ox 
4woplavttg Qi& vàv avvo0u«À; xai» vrip vüs Cpodozou 
zizt£us inl vou mapovtoc tpa Ütvrev c 025 ToU «toU 
zai évó; XpigtoU toU OcoU xupucttouci» Oi 0s;)yot t&6 
UGttg, vovv ooclag GpoAo,tiy , xaD' ünoscagty r.pás- 
yag &G'yx tos x«l &Ouxtpitog, xal 090 «a£ xaT& QuOuy 
fz)naitg x«i 000 tag Xx1& qXGtv Evepryslas , Ütüav xal &vÜ po 
TÜyn2, 431001699 X4LYTUT TV, Gp g 20$ TV nias , Els CL Tob 
ctv &)nÜà 100, Ov qutt vittoy. xal ov Upor ov» pugst TE- 
1:t09 107 &JtGy »upig UT Ap X EU), Xa £v. X pa toy x«l YUov, 
zai óct m&vrtg Oi uipevtxol vot; à/totg &vrtr. poro Qoveag 
lac; ato, 0: 1£ 1 G3 904 xai tfj Ouutpigtt zo oiz&io» 
ü»yp&twv vavasÜxpkorte, piav Üi)mot) xai uic» evéprgtuxv 
in'a)co0 0uc c&5ég uo) ray ol [iév, tva Ouk xeviz exv- 
xacias, ol 0i va Ot yon fis opevu pag , 10 p.iva vs Evav- 
Üprorzintrog ro) Xpurroo poa Tüpiov mpomiro asticogcy. 


D 799; usi;,oi tx üpttépag mpocguy:s tügt6tiag, tvet 


cd» Éxarípow, vovTÉGTL TOv Tü; tUüGtÓtlag KaTpOV xai 
óprov x«l t&v &ct6Qy àvdpow xal óvyuitov to opicipe 
vp&ttt t4» Ütxpopáw sÜxptylig mopactácopty, «UTR TÀ 
rap npér cuvn0txog ma XÜbvro, usta. ví; roUtcy T pOG TY 
O)z0x quvinv Eppavtixe &roottiapty, Ótóutvor x«i ma- 
paxa)oUveig, oUTOUS Ett Ux iyru 4 Cv Garoog ay vv Ütá- 
Goyo» )uGy qu)nvornta" vogor; piv tücitaiag TOUg 
eipnpivoug aipttuxo2s Uuit& tüs (tuy ei péatec, xxtadt- 
xagat Aóyotg 0£ ÜtocsÜiiu;, p0:mv GU» Üpiv xu;.GuGG4 
toig (axict^;, tüw TG iov latosy vt. zal Guvodqy 
ópfóooov óuoloyíav" tig ava tacu) piv tfc xafolocie 'Ex- 
xhnciag , &cpchtuxv Óé cüe oycietou x«i Qov)urüe 


* Leze Si 0;, ut recte in. Latino, per nudam, llíinp. 


u5 


EPISTOLA. — EPIST. IV. 


146 


zu Wolttoc. "Emi gviaxaxgty tof muc dui à À Sir? pote-Lati aperte exhiberemus, bzc a nolis sy- 


6s8odeke rürctt, xai xj tüc roltrtiag auvtnzugt;. Xvytx- 
TeAEtuY TEL G0 t6 üptcipo wort Otx«ioc rooc molcuiouz 
6 farà các 9pirácag galávue oU; ruarctuüptyoc Küpcoc, 
óxlororsv c]v xcózto, ti; &uvvov viv. Ey Üpawv. "Evóustt 
799 96pexa Üuetocoya; 10 tick Gic Üpiv xpatoc , xol 
rapi^ógtt a)zt xopuÜa, xpiaty &vvoxpecov. Uapébec cs 
&rrida kxxvxu&ynto» Ogt0tmt« , Tf0c v0 Urocabot UT 
re); T4Óac &7rou, r&wtx vx DupÓapx qUÀa , rà vo); 
wolíuoue Üt)ovre, xal vixngópoy &vadeG t cat; xarà T«- 
Nrw O/0iesc xai &y3oQv &riÜncaov placat ivopeyaD uus, 
xui *Mp«c ógiev xxu&toy c5y Kloviay isti t6 km aio 
v0; &*yis)) x)npountvay, &mólaugiv T6 xai &varaucty. Try 
ro91667tavq 100 Ota rórov Dacsiav, 9 avoÜtv y pue 
dex.ulaiot, xai mówtew tG» (Üv)» ToUg «)Ziva: avt 
3zoalot. 


- 


nodice acla una cum eorum Graeca. iaterpretatione 
misimus, orantes atque hortantes serenitatem ve- 
s'ram divina: sap:enti» deditam, ut hzc diligenter 
legere dignetur, pielatisque legibus memoratos hae 
reticos una cum eoruin hazresi condemnet, ac reli- 
gionis divinz: rationibus solam nobiscum, qui mi- 
nimi Sumus, sanctorum Patrum et synodorum ortho- 
doxam confessionem sanciat, ad catholieze. Ecclesiae 
commendatiouem et laudem, et ad incolumitatem 
reipublice vestra, Christum amantis, ipsique ser- 
vientis, Solet enim una cum orthodoxa (ide s:atus 
reipublice (lorvre, ac vestrz potestati merito hostes 
subjugabit Dominus, a vestra serenitate recte cre- 
ditus, ad v udictam inimicorum creaturam armans. 


B Induet enim lorica jusiiti v pietatem vestram, galea- 


que muniet, judicio vero ac simulationis experte, et 


clypeum przbebit, inexpugnabilem rergionem, ad subjiciendum pedibus ejus barbaras omnes gentes, qux 
bella volunt, vtque victorem efliciat, rebus contra vitia pariter et liomines feros prxclare gerendis, et 
religiosorum laborum premium reddat, :xiernam cum sanctis, qui a saeculo sunt , fruitionem et quietem. 


Pissimum Domiui imperium superna gratia custodiat, et omniuin gentium cervices ei subdat. 


MéLupos £nigxomog tà; tv Axu/iiu &ji«g x09 Oto) 'Ex- 
xAxgix; Ti TWpcUgn &vayopa vi Tz«p' nuew ycvouivn 
VEU. 

Atoucóiórz Erig xoxo; Kaox)Jseg, Onoltos. 

Mejpo; apapteloóg xxi &wxstog CmigroKO Tüg iv KS- 
evà «yas 'Exi)ngiz;, tóv vórov &xz)npív Mapou co9 
&yio9 &zcTnor07 và; i PaGévyn &yíag Exx)ngiaz tj t«p- 
620» &v«popz x«l map cuc yevoué£yn onéjpela. 

Atovadidtt mpsabuctposz xy 10n0» kvannpéy Maópov 
799 é&jtwz«102 ffiO XOTOU tí; £7 PaOévyn &yiug Exx)ncias 
vá WRpo$g7 Gy&yopk xai mp nii "ysvouávn , vniy. 

Kai o6 Aerei érriaxoroL tüs Gu600v, Opsolc. 


Maximus episcopus sancta Dei Aquileiensis eccle- 
sim, prazsenti a nobis factz relationi subscripsi. 


Deusdedit episcopus Caralitanus, similiter. 

Maurus peccator. et indignus episcopus sanctas ec- 
clesi:$ Cxsena, locum implens Mauri sancti episcopi 
Sanctae ecclesiae Ravennz, przsenti relationi a nobis 
facte subscripsi. 

Deusded t. presbyter, locum implens Mauri s^n- 
ctissimi episcopi sanctae ecclesie Raveunz, praescuti 
relaiioni a nobis fact:e subscripsi. 

Et cxteri episcopi synodi similiter. 





EPISTOLA IV, 


AD ECCLESIAM CARTHAGINENSEM. 


Probat fidci confessionem, quam miserant ; ad eamdem tuendam ipsos excilat : acta concilii 
Lateranensis contra Monothelitas exponit. 





Tà vta Gumpvixy TVEUAGTUO) EXÀEXTO "yEVO[Aivo) TüG 
V«pfccytumciey xodoluxse 'Exx)agiac wxl vct toic UT «J- 
ty cr)ougty Emucxómot; xai xnptrotg x«i quoy pic cot? 
laxc, Mapztvoz OnuAoc t&v Ovu)cv toU Otco vxrà yep 
eire érigxonoc crc "Pouuiv aytaz xao); x«i &ro- 
e70)txáe "Exx)naise. 

llzca piv &pttr, cyaratol &üsiyoi, cuvauLuv &tefE 
tw; Toig Ívapérot;, Twv Tóc OU)mn)oug tUytvutotGTuV 
eroprív, oixteitntt ywopne 0togiio; xai moltttiag Gv- 
tav £& Éavutoi; GuvncoUguy &tl, 1Óv tii; &y&rne Osapóv. 

'O Sé «x; rüctuz Joyoc, oix (5x tt; Urapx tov» xai mu0- 
gx» t&v» &pttóy) , O)ot; x«l c)tÀ T6) vip mavrac Osó, 
t9); tig «Utóy opDodo5ng mtatt20vtaz, Tr'&UpatUXGOG Ry 
Xipyqgt, xai TocO2T0v 6yl&t xat& TOV GUILOYvo TtptG- 
Ctuóuavo) aüroi; Ops» tüg TiOTt'g , gTE xal &àm e) f- 
lw» ué))ow à &xutGy To)tev £xxgto» értytyeonxiaOan. 
fapougxtjabtty xarà ci» dOiatprtoy yàp xoU IIvtopatoz. 
K2i 09:0 Maptupit Ga90; nui n [Aog tov Nlratrmv, 


Electo spirituali consensu catholicz Cariliaginen- 
sium ecclesigs, et omnibus qui ei subsunt, episcopis, 
clericis, populisque Christi amantibus, Martinus ser. 
vus servorum Dei ejus gratia episcopus sanct ca- 
thioliczee et apostolice Romane ecclesiz. 


Omnis quidem virtus, dilecti fratres, bonis viris 
inter se conciliare solet generosissimum amorem. 
qui necessitudine religiose mentis et conversationis 
indissolubile charitatis vinculum semper in se con. 
servant. Fidei vero verbum, sicul radix quaedam ac 
fundamentum virtutum, universos universis, atque 
ipsi, qui super oinnes est, Deo, eos qui orthodoxe 
in eum credunt, spiritualiter contemperat, eosque 
juxta regulam fidei, qu& una voce ab iis praedicatur, 
sic unil, ut omnes ab invicem magis quam a seipsis 
cognosci faciat, per indivisibilem Spiritus gratiam. 
Atque hoc nobis aperte Actorum liber testatur lioc 


140 


SANCTI MARTINI PAPAE I 


145 


'modo manifeste preedicans : Maltitudinis autem cre- À oíto Suxpüln» xupícrovce" ToU 0b midKouc ców mt 


dentium erat cor unum et anima una, Et virtute ma- 
gna reddebant apostoli testimonium resurrectionis J esu 
Christi Domini nostri, et gratia magna erat in omnibus 
illis (Act. 1v). Unde his ipsis, id est, fide ac virtute, 
vinculum charitatis vos quoque, fratres, habere co- 
gnoscentes, et erga nos, et ad invicem, atque ad bo- 
norum fontem Dominum nostrum ac Deum Jesum 
Christum quaque prseterea confessionis conjun- 
ctione, ultro citroque quasi transferendo, facile no- 
bis subministratur, ad declarationem piorum, qui 
jn mentibus nostris sunt, sensuum ; vos merito de 
sincero corde amplectimur, cum maxime, tanquam 
perennes lucernas, confessionis vestrx» characteres 
nobis expresseritis, sive huic apostolice sedi, per 


cttuóvcoy T» X) xxpüix xol 5 qvx pia, xal duvy&pst 
pto &ntOidovy oi &roctolot tó pxprópuoy toU. Kupiou 
'Inzov te &vaccáctoc. Xp vt pad d» lxi mavcag 
&vto)c. "OUtv voUcot excoic, Tovréatt iacet xal &pscü, 
1àv aov8ta uo: cie &y&roc xal opc , à0tÀpol, xsxropívoug 
quéomxoyre; mpóg Xnpkz ct xal x))niovg xal cXw mwyais 
tày &yafovy alcixy tó» Koptov tipuv xai G«0v "InaoUv Xpc- 
G10y, EcL OU mpóz roUvovc tO) c vy yriei tüc opo yag 
mopÜpnoU xxv sixoXes npiv l&vroptcospévow slg váy v6» 
xat& Yo yv s0ctÉOv vonp&rov gavípegty, sixótug ope 
byxapdieg rvnauatepow &cnalóptÜx* uciura xaÜkxtp 
Üaprtüpae &etgavtig ToU; yepaxrüpae tüc üpscipag ópo» 
jeyiac ivanpxvapévon 2piv, fyovv tQ x«' duc &rorco- 
Jxà 0póve Oi t&v cpsctpor auvoO x&v poquito, o9c Év 


synodales litteras vestras, quos * in nobis Spiritus B opi ipórgect tà Ilvrópa và. &ywoy. Duk coU füropor: cüc 


sanctus informavit per Ecclesiz catholicze oratorem, 
gloriosum nempe Augustinum ; quibusque cum vos 
patrissare compererimus, et universum in vobis do- 
etoris decus in vestris piissimis dogmatibus efferre 
atque exprimere, necessario his beati Jeremiae ver- 
bis vos omnes collaudamus : Recordatus sum miseri- 
cordia adolescentia tue, el dilectionis per[ectionis tuc 
(Jerem. n, juxta LXX). Adolescentiam appellans, 
misericordix: vigorem, sive fidei radicem, sicuti a 
sancto Paulo dicium est : Credere en'm primum opor- 
tet accedentem ad. Deum, quod est, et querentibus se 
retributor (Hebr. xi). Dilectionis vero perfectionem, 
impletionem mandatorum. Nam qui diligit me, inquit 
Dowinus, mandata mea servabit (Joan. xv) ; et : Ego 


xaÜo)uxig 'Exxkociag* Abyouarivov Xét coU ttpiDóSov. Ac" 
y marpobovragc 9s &5paputyot xal oXov kg favcóv vüy voU 
Oidaox&lou xócpov lv oig socsÓÉc c) Opi Eroxopatzouf- 
vouc tt xal yapexrupilovrag OOóypecte, &voyxeio; Tote 
toU paxaplov Iepsuíou pxpaat, m&vcke Opsc &vtugnuoUy- 
Ttc Àcyouty, "Eyuváüa0ny Dou; vtóvntüg cov xai &yirug 
Tü)rtocsóor Gov* wtórota Mov Doug civ &xuiv, yov» 
tiv pita vg mrloctos, xacà v0 elonpivoy và &ylo Tad)" 
Dttücet yàp Óti mpóroy tóv mpotpyópsvov tà Otó, 
órt Éoct, xal vog ExtncoUaty aitov pocamrod ore Jívrcon. 
"Ay&mny Oi c6)tiócosoz, civ ixnhiptog ty t5» lyco)àv. 'o 
Tàp à &yem iy pt, 9ncly 0 Koptoc, tac évroYae uev tnpáctt, 
x&yo xai o Dl«rip DsvcóputÜan xai uoviy map «vta fronj- 
Gwuty. AC o» xal elg &yBsa c(ttoy slc pírpovduxiag coU 


ei Pater ad eum veniemus, et mansionem apud. eum C v)np&uaroz toU Xpiuscoü xetorrüaty ol cc)ta xofi vpag 


faciemus. Unde et in virum perfectum et in mensu- 
ram zetatis plenitudinis Christi perveniunt ii qui hzec 
secundum vos studiose servant. Horum igitur et nos 
cum virtute conjunctorum insigniumque dogmatum 
memores, non infructuosum effecimus vestrum x:imu- 
landum consensum, sed per spiritualem in altari 
intercessionem Deo tanquam dona offerentes eorum 
qui: a vobis synodaliter gesta sunt, manifeste ex- 
sultantes, et intercedentes pro salute vestra, ea Do- 
mino obtulimus in odorem suavitatis, sive ostensio- 
nem sincere in ipsum confessionis, ac per utilem 
eorum recitationem vos praecones veritatis ubique 
omnibus exlibuimus. Odor erit enim vite ex vita 
iis qui nostram fldem aperte imitantur. Ut autem 
hujusmodi nostri sacrificii pretiosum opus vobis 
quoque ipsis penitus cerium faceremus, ea qus in 
prasenti a nobis gesta sunt, continentia, sicuti dictum 
est, vestrorum sermonum splendorem et coruscatio- 
nem un3 cum nostris encycliis litteris ad vos misimus 
per Theodorum et Leontium religiosos monachos 
sanctz Laurz, ut scienter intuentes nostra dogmata 
(nostra cnim, secundum indivisam Spiritus commu- 
uionem vestra sunt), id est, apostolicas et paternas 
Ecclesi: catholice przdicationes, dicatis, et ipsi, in 
divina agnitione facti, nequaquam in excessu mentis, 
verum semper mentibus vigilantes : Hoc nunc os ex 
ossibus nostris, et caro de carne nostra (Gen. n) ; 


* Gr., in tobis, recte. llanp. 


cTou0aie; euláccoytte. Tojtew rorympoU» xmi üpsig 
Ty ivxpivoy oue xal imuüpev Soypátus uyncDivrte, 
o)x &xapmo» óp&v» cuv tüLQÀero) cuvÜpopiv Ümonjcae 
psv. 'AU'Gom:p Spo và 6sà mporxopitovrte 9u& mryev- 
pxcxng EvctOGa nog dy di Üuctxornpio T Tap djuiv GVv- 
oduxóg npaxBiveun tvx pie inocyxóusvot xal xara- 
télavtte rip ric üp&v cermpiac raUra to Kupio mpot- 
xopic«psv tlg Capi» ts0w0iac, Wyous &nobtig vüg sic 
eUtóv tÜuxptyoUc üuooyi«z, xüpuxac opc &An?tüxc mav- 
t«X0U col; r&ct rapa cungaptyot, Qux tí; cocóv (muet- 
YoUc &vocyvtoa ec. 'Ooui) *y&o Catca Cerfic Ux eig roig Cu» 
üpttí£poy riatty lvapyàg papoupvorc. "vx Óé Tác tot«o- 
tuc »uoy vmrép vp» t tpoupyriaz tÓ TÜuov pov xol v piv 
euroig dy minpopopíg R47) TOUjcONAEV, «Ur& TOp py 


D éri vov mr póvrog mpa xiva cvvtnapévoy £xoytat xafoz 


etpnrat tà Óttv'yíc sicot 10 pa pyapodte tv Upseépuy )óyov, 
pat cüc lyoxMov Zu (rir co)üc, mpóc Qpác &rsactQac 
pev Oii Gsodo pov xal Asovriou càv tUlaÓGy uova y.Gv rüc 
tUecyoUc )xopae, tva rote Spurépou Emo ropavez évactvigaw- 
tt; Ó6/uacvw (Up. *y&p slo: ce. ipirspa XxGt& T9y &dwipt- 
toy xotvoyuxv toU IveU pacroc ) , xav vov 0d Mat, toig &rocto- 
Juxoic ved macpait vic xe roVocic "ExxÀnciag xnpuypaca tv, 
tUrnre xal )psiz iv imcyvoate Otia. yavópavot, px éxrváy- 
tté Obue xacà jux dv, &i 3pyopoovcss é&sl t Ouxvota* 
ToUro 0Uy 00 tOUv ix t&v 001v cuv, xol c&p5 ix cüc ca 
pxóc piv" &xs 0x àv exriv d» voi Umi p dOotíng voiusd 
v6 xà! pxuagu Qux m&yte»y süpiaxoyra; avyyévtuky 1& xa] 


149 EPISTOL.E. 
euprvoty, Áoro xAo)ngsto: mici; Gnd mpotyw- 
uivg uiv xà Otà T po Xávtoy TOY Q:yoy , gavtpmÜrice 
$i vo» Qc àpc, xal y»puÜtia« nct Quiv veic ei; auvov 
€p' odo oc rrt t60;U0t», Ort Ü; e)T02 toU Gu oc ru ttvo- 
pévov Xpurro) ÀngÓsica Qtà 100 Gw:n[iou xnpU7uacog, 
éeÓeparoen mpg mtprroingto v9v. sptcipoy vOv. AC 
X» o) uóvo» xacípa xoci untípa xar«bjet mw&vcex Ó 
t)ctÜug xal ópÜodoLog &wÜpwmo;, X)Àx xal tiv (avvoU 
vUXX?, xai a0Tü uve Tpocxolx0gctrat vec váy &ra0d 
1: xmi «gspmro» tü; Tatptxne OiagxoXac tvotuta. 
Tó yàp pvcrTüpuw cooco néya ia tiv, ly6 06 Myo, u- 
Gt» Qo Üsi.c eA 0ntoloc, 6$ Xpiwrtó» wzl eig Tüv "Exx)m- 
Cixv. Kxtvavo)Gatt 029, &yarRCOl, tX xÀügty vp. Ds- 
Gale ravTun» zv) &ccovtte, xaDoc adtdv mapria^ect, Ox 
Tv sicuuévery &yiov Izcpow, xal cv oixovptvxóy vévrt 
GvsoXuy* irt xai Zuag «)ro)6 cvvodtxo Umáp upuv 
wposioxcou, xaproyocágat t«otaV 16 8:0 rpogitpbjaa0t, 
t0» 9u£ctpov üpiy Oc ev guvoduxóx ytypazíxatt Q0Àov ént- 
StiRpsvot. Mà «v vi; olxtiac Opoloyia; rapabarat yt- 
wx epus, c &yecyxoy d &rávny tv og cixó; mpob6oa).ovren 
$ nnpelovtoy nas, tux p vüs rapabaquxs tia pac (opuy 
iv üpipe xpiato; si; aivaz aiovovy Tóy Mov. El yàp 00 
é&y yi.» 1o) xÓsic 3070c Cyévtto D&Onutoc xol aca mapátia- 
G5 xxi Kxapaxox) £)a6tv Cv0uxoy pac te modociav, ms tiusle 
éxysvEousÜan. voluxai vn; &éus)ücavtte Gwrupiac ; Heg &p- 
go iv)atoUc e eDaiaÓnt Ou toU Kupiou T0 cv kxovGGYTOV, 
QJ0vv Tiv Xie y km 00 10).crv xal vy xaD ke ne aUtoU pago, 
si; üna; &6t6oue 0n , éripoprupouvyrog toU Oto anptiou 
xai Típact xxi noxa óvvapsct, x«i Ilysup.xtog écyiou 
pipupuoli;, o0 jx à). xal ypagtxatz xai Aoyrxaig &ro- 


dsifsat, xoi mácty &rAOc , olg tà xópu;pa tüc dixtiac C 


mir réogavro y póvote rocojcotg. "Oztp xai dusig quvo- 
Quee ixvpoxausy si; contacts plv vü; xaÜolaüc 'Ex- 
xi27izc, xat&xpigty Oi tí vaítu» mü)ou xal vuv mo)s- 
pnoxweor) aipttouov, xal uojagvoa, tóv irl t&v xaU  üpac 
«vaputvrury y póy»y, Grodopou gapdv vo0 ytvopivou tác 
xpá» kregxómov, xai Küpou ToU 'AXst&avoptüxc, x«l Itp- 
fiov to) Kevgrtayrtyoum Oto, xxi t&v «uroU Ouxdoy cv, 
c&v ni» &ypt vl)ovc o0 psravonaavcoy , x&v Oi, péypt 
T&€ cXpspov, Ti» eiptci» ivapige ixÜxoovtery, xai Ou 
Tovro xoti plv pix», roré Oi navtt)o; o)0tpiay ÜDxaw 
x«l ivipynuy cüc Ürótntog xai Tí c ÜpwmóTwtog toU 
Kp) 1:45» 'Ingoü Xput0), xxr& ro0g Tpó «Uri &ct- 
Ósic eiptvorooc, kvojzoc Opoloyouytow, &vca)).abauévey 
TÀ£€ ipfoóo5ou càv IIarpów rigtteg, t&c inorÜtioag xà- 
Tote. xxl i5 siowyáüotoig «Uti 7tytvguiva; xarà vüc wx 
GoXcxüc "Exiànaiac ix0ictig xai vürovc. 'E5 ov 09x à0voc- 
ÜXavrrat vüc Groarutbng a)roi; ix t&y &yiov Tlarpay tt 
xmi cv»odew qobtpac &rtü2c, nó)os Óà vügc toU Otov 
gobtperáTne xpigiog. Ti yàp süpoca» iv ti üpfodóbo 
micTt TÀnppihgnx, ort &mríGtnc«w paxpàv &m' (poU, 
À£;€. Kóptor , xal iroptuÜ;cav onis vv pacaiuy xai 
dpetaisÜnc«s. OU) àp stmov oi lectic atv, log dat 
KUptor, xal ol &vrtyóptvor 100 vópou pov oUx «iT Tau- 
*Ó p , xal oi motuívec xjoéóov» sic ipi , xal ol. poire 
«Uréb» wpotpurtuo» Ti Dao, xai ómigw &yeptiov ino- 
ptu 9aav. Au roUco xpiDücouat mpoc ex:oUg , yit Ko- 
ft9:- Nosaecs yxp agódpa xai QOttt, «i yéyovt tovxora, el 
aieloyvzot £Uvn Ósobc cUtv, xal autot o)x tii Üsoi. 'O Gi 
jexc pov n))Eevro Qut vàc &ncxc có sipnpivov &vüpév, 


A eamdem quippe in sensibus verbisque veritatis coe 


6o 


gnationem per omnia et conspirationem invenientes, 
li»c vera fides vocabitur, Deo quidem ante omnia 
szcula precognita, nunc vero propter nos manife- 
$tala, nobisque omnibus, qui in ipsum ortliodoxe 
credimus, donata; quod ab ipso, qui vere creditur, 
Christo accepta, per salubrem pr:edicationom data 
est in salutem auimarum nostrarum, propler quam 
non Solun patrem et matrem onnino derelinquet 
pius homo et orthodoxus, sed suom etiam ipsius ani- 
mam, eique soli adh vrebit per integram et inculpa- 
tim paternz doctrinze unitatem. Mysterium enim hoe 
magnu est. D:co autem, ait divinus Apostolus, i ; 
Christo et in. Ecclesia (Ephes. v). Cognoscite igitur, ' 
dilectissimi, vocationem vestram, firmiter hauc cu- 


B $tod:entes, sicut eain per ineinoratos sanctos Patres, 


et universales quinque synodos accepis is; quando- 
quidem et nosipsos, ut ante a nebis dictum est, hor- 
tati estis hujus fructum olferre Deo, vestrum nobis 
per ea qui synodaliter scripsistis zelum demou- 
strantes. Ne simus igitur proprie coufessionis prae- 
varicatores per coa«tiunem vel per fraudem eorum 
qui nos, ut verisimile est, vel impetunt, vel ten- 
tant, ne in die judicii rationem pravaricationis im 
&ocula seculorum reposcamur. « Si enim qui per 
angelos dictus est sermo, factus est firmus, et omnis 
pravaricatio et inobedientia accepit justam mercedis 
retributionem, quomodo nos effugiemus, si tantam 
neglexerimus salutem ? qux cum initium accepisset 
enarrari per Dominum, ab eis qui audierunt, nempe 
a sanciis apostolis, ac deinceps ab eoruin discipulis 
[Vel, ac ejus discipulis], in nos confirmata est, con. 
testante Dco signis, et. portentis et Spiritus sancti 
distributionibus. » Enim vero et deinoustrationibus 
tun ex scriptura, tum ex argumentis, ac iis plane 
omnibus quibus veritaiis praeconium tam multis 
teimporibus Patres confirmarunt, quod et nos syao- 
daliter sanximus, ad stabilimentum et commend.tio» 
nem Ecclesi: catholice, damnationein vero lizretie 
corum, qui et olim et nuuc eam oppugnarunt, co» 
rumque praesertim qui temporibus nostris exorti 
sunt : Theodori, inquam, qui Pharau fuit episcopus, 
et Cyri, qui Alexandria, ev Sergii, qui Cons antinge 
polis, ejusque successorum, quorum alii usque in fi- 
nem non ponuituerunt, alii ad hanc diem usque lhas- 


D resim periinaciter defeudunt;. et idcirco aliquando 


unam, aliquando vero nullam prorsus voluntatem et 
operationem divinitatis atque bumauitatis Domini 
nostri Jesu Christi juxta impios, qui cos przcesse- 
runt, hareticos confitentur : commutantes ortho. 
doxam Patrum fidem in eas quas excogitarunt, et 
contra cathoiicam Ecclesiam induxerunt, expositio- 
nes et formulas [Vel, ectheses ac typos]. Unde non 
immunes erunt ab ea, qui ipsis irrogata a sanctis 
Patribus ac synodis est, horribili comminatioue, vel 
potius a tremendo Dei judicio. Quid enün in fide 
orthodoxa invenerunt ipiquitatis? Quia elongaverunt 
a me, dicit Dominus, et ambulaverunt post vanitatem, 
cl vaui facti. sunt... INon enim dixerunt sacerdo:es. eo- 
rum, ub? es Dominus? et tenentes (cgsm. nescicruat 


154 


SANCTI MARTINI PAPAE 1 


1852 


me, el pastores prevaricali suni in. me; el. prophelg À vi» Oófow «ico d$ bg oUx cpt)nÜiatton. Ad) rapaxedoU- 


prophetaverunt in Baal, et inutilia secuti sunt. Propter- 
ea adhuc judicio contendam cum e:s, ait Dominus. 
Considerate enim vehementer, et videte si factum est 
hujusmodi ; si mutavit gens deos suos, el certe ipsi non 
sunt dii. Populus vero meus mutavit gloriam suam : 
de quo nihil ei proderit (Jerem. 1v). Quocirca obseera- 
mus vos, fratres dilectissimi, ui digne ambuletis vo- 
catione qua vocati estis, cum omni humilitate et man- 
suetudine, cum patientia supportantes invicem in cha- 
ritate , solliciti servare unitatem spiritus in. vinculo 
pacis : unum corpus et. unus spirilus, sicul vocali estis 
in una aspe vocationis vestri, Unus Dominus, una fides, 
unum baptisma (Ephes. ww) ; non deserentes colle- 
etionem vestram : perditio eorum non dormitat. 
Persuasi autem sumus de vobis, dilecti fratres, quod 
facilios putatis, ccelum et terram transire, quam 
iota unum, aut unum apicem, quod est divinitas ejus 
atque humanitas, mystice in figuram erucis formatz, 
jis qui proposita intellectualiter precipiunt ex tra- 
dita nobis a sanctis Patribus et synodis fide, quam 
vos quoque litteris ad nos datis et. syaodaliter con- 
fessi estis ; qua pie przdicastis, ipsum so:um poten- 
tem Deum ac Dominum nostrum Jesum Christum 
duas liabere naturas in hypostasi inconfuse et indi- 
vise unitas, duasque naturales voluntates, ac duas 
naturales operationes, inereatam et. creatam, divi- 
nam et humanam, coh:repoter. unitas, ad demon- 
strandum eumdem et unum Dominum nostrum ac 
Deum, perfectum in divinitate, et perfectum eum- 
dem in humanitate absque solo peccato esse, ut Deo 
et Patri consubstantialem secundum ejus divinita- 
tem, et perpetu» Virgini consubstantialem secun- 
dum ejus humanitatem, et totum eumdem in pro- 
priis sempiterne ac principio, eumdemque totum in 
nostris, in. ultimis temporibus, sine diminutione ac 
siue phantasia. Nam in hac praedicatione divina fir- 
imniter fundamentum Ecclesix:€ integrum stat, incon- 
cnssum signaculum habens ver: Patrum confessio- 
nis. Advertite igitur diligenter, fratres, ne quis d»- 
sit grati: Dei, qu: per ipsos sanctos nobis tradita 
est, ne qua radix amaritudinis sursum gerininaus 
impediat, ac per eam inquinentur multi, scientes 
quod non ad traclabilem et accensum ignem | accessi- 


pt» opüg, &yamuzoi &0cgol, &ies rtpuratigot Tü0c xÀu- 
c&vc, 2; UxXi?ntt iX r&a oc varttyoz ponóvnc xxi mpaó- 
tntoc urtà uxvpoÜuplac Cutxousvor &xov kv é&y&mm * 
eroud«tovct; cnpti» t9» £votnt& TOU mvtUuaTOS , 0v Té 
CuyOEcuo Ti; tipüvn;, tv apa xal tv Twp xoDogc x«i 
ix)nfata 6» pe Omiót cc x)Nnotoc Zpóv, tig Koptoc, pla 
rictiz, £v fantuo pa, ux Üyxaccaumóvetg civ énuvveryoryiüy 
£avtGy, xa 0; &üog vtov, oic có xpipua Exnolat o)x p- 
6G xx x) kat ecco 0) vus cáttu. TartiopuÜo O6 repi 
9póy, àyarutol &Otigol, Ort sUxométtpoy YryticÜnt voy 
oUpoy. v xal Tuv "yüv mopt)Óti), » ita Ev, 3) Rixy xepalav. 
"Ortp iari Ütórne toU a)roU xai k/Üpurrótue , ayxiuata 
GT&UpoU TVTOULEVXL [A)GCTUXGg , toig vont VOOUGL TX 
mopaxtiptya, lx ci; t«padosiang opt) £x tty ayiov Tle- 


D 709» x«i cv:ó00ov ricttoc, tüc x«l mop! opo Eyypatpus 


mpóc hu; x«i m'uvodtxGg Opoloyn0rianz, Oc zc s0gtÓ:; 
ixnp)b«tt avrov rà» pióvoy Óuvkctzv Otóv Kuproy uv 
"Ingovy Xpwrrov, Óvo xixcícÜant góc; xaÜ JmigTact 
Xwepivog &cvjx tes xxi àOvxipitag , xxi O00 guctxag 
Orkictis. xol 020 guatxas iveorysloc, xcta zo» xal xrtc tr», 
tix» xai kvÜpuni;r» cupguoe Xwepué:mg, og &noOtoUo 
&)ufü toU, t0» «')t6y xal Eva Küpioy vijow xai Oróv, cé- 
)ttoy kv Ücórntt, xai v£ttoy 10y «àt6v Ev GvÜpurotntt, 
póvne 9G x cis &aaprisg Umapyso, coz 0uoo00t;» tO Oto 
x«i Tlacpi, xat& 7» «0100 Ücórnta, x«l éu0o0Gt07 tfj &tt- 
raLÜÉvA wxt&k tüy aüto9 cyÜpumótunta, xal 0109 tà cÀ- 
tà) £y vig (Qiotg, &vapy oz xal kii, xal 0)ov vOv «U- 
T)» iv tol; Q)ustipoug ét £0 cov TOY aiovoy Gprutosz 
zal &ykvtaciAc teg. Ey voU10 "yp và Ütio xnpzpuatt 
Bs6aimg 0 vüc  Exxhnatag Üeé).tog £a caxtv kppeyüc, &c&- 
)tvtoy toy tí» agpax ví; k.ufoU; àv Tlarpoy óuo- 
)ogiag. Sxcmücats 09v &xpiÓGe, kà:2gol, ux «t; ürt:pó» 
&ró tà; X&pirog toU Oro0 rü; ÓC «UtOy ty &ley ra 
paSo8ctanc piv, xig gita rt^plag dvo v0sga, Evo 
Aet, xai Ov «orn; puxvÜdct mu))ol qva xovtEg, CO; QU 
YomAageutvo x«l xtxxoutvm mop mn[&aikn)o0xutv Zv»vy 
óptt xal nó)tt Oro Cvyzoc, "lepoucaiu émovpavio, xal 
ppikco) yyé)eo) £9 avr optt, xal "Exxhnsix vpoto- 
TÓxo &moytypapuiivov iy oJpavols, x«l xperfi Oto m vro 
xal TwtUnagi Ouxaiovy TiTt)tuopvors , xxi OuxDdxn vía, 
pscicn "IngoU »«i oipatt pavrtapoU xp&ittov Aalouvytt 
m&pà tv " A6s, xal Diyx ovt goÓtpác xal &noropjee rolg 
mapatárag qytvopivoug tüe tig aüró» opfodo5ou miartox" 


mus, sed ad Sion montem, el civitatem Dei viventis D 3 «à; mapztpuévag xsipag xai và Tapa)s)opiva yovaca, 


Jerusalem colestem, et multorum. millium angelorum 
frequentiam, et Ecclesiam primitivorum, qui conscripti 
suut in calis, el. judicem omnium Deum, et spiritus 
justorum perfectorum, et testamenti novi mediatorem 
Jesum, ei sanguinum. aspersionis melius loquentem 
quam Abel (Hebr. xu, 18, 92, etc.) ; et horribiliter 
ac minaciter redarguentem eos qui orthodoxe in 
ipsum fidei prevaricatores sunt. Propter quod re- 
missas manus et soluta genua erigentes, et gressus 
,ectos facientes pedibus nostris, ad bravium superne 
vocationis properemus, obliviscentes quidem hzre- 
ticos, qui post sensum suum ambulaverunt ; ad Pa- 
tres vero, qui ante nos in orthodoxa (ide consummati 


&vopÜomavtsc, xxl vpoxlag op Dac mronicavrte totg oci» 
Jpóv, él v0 ÜpoOtioy vig Xv xXxteoc ontudopt», éni- 
Jev?avop.svot p£y t&v» órrigc Tüc É«utov Ouxvolag moptu- 
Otvtov aiptzixGv, toic £pmpoaÜ0ty c«ct)suopávotg , Xi pay Ev 
ópÜodóSu ric ctt Dat páaty beexzttvopityon, ot vtvec viuiv li- 
)na «v tàv Àóyov xou 8£00* àv &vafsopoUvcte càüv ixGagt) e 
&yaevpogüe, patutig0t civ míatty, 6c Xopty &veptpopty 
Üvcia» alvíatog Óik mavróg t Ot, tovcécTt xapmóv 
XtO£ov Op.oXoyodvtov to Ovópatt aUToU" touxuTGue yàp 
Gvcieig tÓxptatiirut ó Os0;.. Baciuiav ovv &kcd)suto» 
tapoda6ovtte, €yopsv x&ptv OU zc )arpruopsv eoacíég tos 
TàÀ Ot& utc tü)aÉtiag xai aidoUc. Kal yap 0 Gtoz xps 
fÜp xatavaligxoy voug Umtvavrioug, Üv dg gé ovt 


135 EPISTOLAE. — EPIST. V. 415) - 


aT gUct» &mpógtroy , x4i &xaUyacpx rüc Obog zai * A Sunt, nosmetipsos extendentes ; qui nobis loculi sunt 
yepexrüp vüg mavpuig URectáctes , GitoÜsimct voy vt verbum Dei, quorum intuentes exitum conversatio- 
xoi 2g1£poy cUv Xjuiv xavidsiy, vavt2y Oi Myron, coc &m — nis, imitamini fidem; cujus causa offerimus host^'ain 
eidryo; &yiote Ot vüc tic «uxóv tDuxpryouc, xai 6podozou laudis semper Deo, id est, fructum labiorum confi- 
xigrtoc xhopodozouvrac xav imayynisv piv, & ügfa)uó; tentium romini ejus. Talibus enim hostiis promerctur 
e). tide, xxi o2c ox 1ixovct, xai iri xapüíxy dv0ponou — Deus (llebr. xin, 15). ltaque regnum immobile su-ci- 
03x &víf£q, & üroiuacty 0 Otoc coz CyanGct) mico, pientes, habemus gratiam, per quaim sei viamus plae 
ps o9 tà marpl c)» tw» &yb» mwr)peTt, Óogm, rupi, — Ceutes Deo cum metu et reverentia; etenim Dcus 
rpxrog. wpocxUvn7ig, YU» xai &tl xai eig vo9c. ai&vas noster ignis est consumens adversarios, quem ut 
TU» «icyey. Auiny. lucem inaccessibilem, et splendorem glori:, et cba- 

raclerem paterna substaotiz (Hebr. xu), digni efii- 
ciamini posterius nobiscum videre, id est, cum sanctis qui a srculo fuerunt, per sinceram in ipsum et ar» 
tbodoxam (fem, sorte secundum promissum vobis distr.buentem qu:e oculus non vidt, nec auris audivit, 
nec in cor hominis ascendit, quze praeparavit. Deus dilig-ntibus se; cui cum Patre el Spiritu sancto gloria, 
honor, potestas, adoratio nunc et semper et in sxeula saculorum. Amen. 











| EPISTOLA V, 
AD JOANNEM EPISCOPUM PHILADELPHI.E. 


Constitait eum in. Oriente vicarium cum potestate constituendi episcopos, el. presbyteros, 
lapsosque ad. fidem redeuntes in pristino dignitatis gradu collocandi ; tmprobat Mucedonii 
et l'etri electionem ab hereticis [actam ; mittit acta concilii publicanda. 





"Lcxzyn tru xóm» 90aót qtíac Maprivog doulog v6» B. Joanni episcopo Ph.lade'phizx Marinus servus ser- 
dojÀew t9 O:09 tü; TO» "Popaiw» (yag «UtoU xxJo)t- — vorum Dei, sauct:e ejus cath licae et apostoliez [to- 


xic xzi &rogco)xüg ExxÀnciag iricxoro;. manorum Ecclesi:e episcopus. 
Dtztóz 600g xal z&anc &rodoxiüe abro, 0y mto CoU Fidelis sermo, et oinni acceptione. dignus, quem 


x«tnyiónut» , éjannti G)ipi, (x ct T6» mpóc nu; — de le nccej imus, dilecte frater, et ex iis quae ad nog 
mor& cov ypuzívtuy, xai ex v&v XÓn Titpav )afóvrwv, 5 te seripta sunt, e! ab iis qui experimentum jam 
rüe marpucüc dou xat& Otó» Gyoryüz" vovtigTi Xtiy&voU — cqnperunt spiritualis tue. secundum Deum conversa- 
t5U &jaTqt00 Guy LO XÓTOU Yiué)v, xal CuvsxOApoy &UTGV — (ionis, Stephano nempe dilecto coepiscopo nostra, 
tonius, ix. tv aro. povay ov, ví; vo) &yi-v Oto- — et cowitibus ejus, monachis mansionis sancti Theo- 
Üoriou uovüg. 'Eyvópusav "yp Gui» lv éxttivorg £e 05.— dosi, Nolum enim fecerunL. nobis studium te de iis 
táv arrovdz», iv oig to» kmiaxorov Urópytw 0 &rocto- — habere, in quibus episcopum esse oportere apostoli - 
loc ópijtrat Àoyog , vngdQuov, Goppova, xócpio», €00-.— cus seimo determinat : Sobrium, prudentem, ornatum, 
Dew», QDexctxóv, pov, ap 0v, &gUpryopos, üs (diac — hospitilem, doctorem, modestwn, non litigiosum, non 
'Exxhngia; xo) mpoict&utvo». Taura toivu» &xoucav- — cupidum, suce Ecclesie bene praepositum (l Tim. wi). 
Ti; , XAptv £zouty TÀ OiÀ, cQ Üarprüousy Ex veornzog — lMoaec igitur audieutes, gratiam habemus D»o, cui ser- 
ipw, t$ Ovvapocavrt UuRe , GOV T&ct Tot; Cy«mocty (; vimus a juventule nostra, qui confortavit vos. cum 
&Ut.y, tig 10 pirpov tü; to.a rnc xat&)Tüc«i Ür.gDo;e — omnibus qui eum diligunt, ut ad mensurai pervenc- 
&ptcüs" &rt(óQ toig xav& mp00sguy x)nzois ouci, ràvTX — rilis linjusmodi Deo amabilis v.rtutis ; quoniam iis qui 
cvwoqii sig àoyafov, o; Xiuty xal ravra vri; Ütiae e)tou — secundum propositum vocali sunt, omnia cooperatur, 
Üwepaeg, TX mp0; bor» x«l «)gíÓttx) Otücpryrat, Óàt — qui nobis etiam omnia divin: ejus virtutis, quae ad 
tc éxwcyvog&ec 102 xo)égavtog npa, iia Ó22n x«l — vitam el pielatein pertinent, donavi per cognitio- 
&prrü, Oc er v& tipux. xol pryeia inoyy)pata Ó:t0o-.. nem ejus qui vocavit. nos propria gloria et. virt:te ; 
pa-a«t, tvx Qt& coute ytvopt 0a Ürxc xorvavol guctoc, per qui pretios:e. magnaque promissiones donatae 
&roev,ovtte tX» Dv xiopuo ériÜuuiav qÜopkv. O2zw voi-— sunt, ut per bxc simus divine consortes natura, 
vupovs mpoGaivwuca» iv Kupie, xal va? &vafagt; t€ — fugientes ejus quee in mundo esl concupiscenti: cor- 
«J1à» morvouivny , &nó Qon; rpóc Óobav , mporpírous» — puptionem. Sic igitur procedentem iu Domino, et 
Tu» 0 fjv &j& mq», t))a Gen rut GOpgi, T0» zsivtpos aocóÓt — ascensiones ad cu'm. facientem de gloria in glozian, 
q9*7; mÀnpacat, rovtíatu) iy voie uíptgt tüg &varolüns, — charitatem tuam exhortamur, religiosis-ime frater, 
iy mast vot; Üxx)nsuxgt:xotg xty«laiou;" tvx iv toUto — nostram istic vicem implere, id est, in Orient's par- 
uXAczk Or0yte; &vxboUpüTn; t0 X7puzp« to0 O:00, — libus, in Oomzibus ecclesiasticis functionibus atque 
& iac) iv aol Gt cfi éniDicsoc tüc Uapatunis iac, xat D officiis, ut in hoc maxime, sicut oportet, susciles 
tüc XZuitéo&; &rocroluxüs toror20nsüxe. O9 "yàp £duxzv — gratiam Dei, quie in te est per. impositionem sa^er- 
uiv ) Ot mvtupax Q:04a;, 62x dovauie;, xal &y&knng,  dotalis dignitatis, e! nqstrz apostolice vicis. Non 


* Pro zazaxcisu. Makp. 


* 


8S. MARTINI PAPAE T 


enim dedit nobis Deus spiritum timoris, sed fortitudi- A xal eeppostauoU poc 1o r&cav piv atotatv ltapeviltry, 


nis, el dilectionis, et prudenti (11 Tim. 1), ad tollen- 
dam omnem liresim, que verbo fidei adversatur, 
et ad omne vitium expugnandum, quod virtuti divinz 
contrarium sit; uL sic prosperans in Domino, ea 


, quie desunt corrigas, et constituas per omuem 


civitatem earum qu:& sedi tum AJerosolymitanz, 
tum Antiochenz, subsunt, episcopos et presbyteros, 
et diaconos : hoc tihi omni modo facere pr:ecipien- 
tibus nobis ex apostolica auctoritate, qu:&. daia est 
nobis a Domino per Petrum sanctissimum, et priu- 
cipem apostolorum, propter angustias temporis no- 
stri, et pressuram genuiium, ne usque in finem in 
illis partibus deficiat sacerdotalis decoris eximius 
ordo, ac ne inde de caetero nosira religionis ma- 


guum et venerandum mysterium ignoretur, si jam B 


non sit sacerdos, et sacrificium aut spiritnale liba- 
men, quod jugiter Deo ia odorem suavitatis pro sa- 
lute populi offeratur. Nam oportet in hoc maxime 
tempore pastoribus spiritualibus frequentari ac. mu- 
niri qui ubique sunt Dei catholicas Ecclesias, quo 
juxta. ipsius Domini praedictiones, tribulationes pro- 
pter peccata nostra venerunt, quales non. fuerunt ab 
initio mundi usque modo, neque fient , cum quibus 
et magui scaudalorum tentationes, uL. in errorem 
inducantur, si fleri potest, etiam electi (Matth. xxi ). 
Quocirca ne differas omnimodo, dilecte, implere, 
juxta praceptum nostrum, episcopis, et presbyteris, 
et diaconis, quie istic sunt catholicas Ecclesias, qui 
per propriam eorum conversationem in omnibus 
bonis testi:onium liabeant, Oportet enim episcopum, 
sieut beatus Paulus dicit, sine crimine esse, sicut Dei 
dispeusatorem , non superbum, non irccundum, non 
vinolentum, non percussorem , non turpis lucri cupi- 
dun; sed hospitalem, bengnum, prudeutem, justum, 
sanclum, continentem, amplectentem eum. qui secun - 
dum doctrinam est, fidelem sermonem, ul potens sil 
exhortiari in doctrina sana, et eos qui contradicunt ar- 
guere; presbyteros sobiios, prudentes, sanos in fide, in 
dilectione , in patientia ; diaconos similiter pudicos, 
non bilingues , non multo vino deditos, non lurpe 
lucrum sectantes. Hoc enim faciens, et teipsum salva- 
bis, et rationobiles Dei greges, incursum effugientes 
luporum, hojusmodi sacerdotum diligentia. Dolor 
enim mibi est magnus, et incessabilis molestia cordi 
meo, quoadusque per vestrum in Christo studium, 
lioc opus absolutum videam, quando quidem hoc et 
prius apostolica hec sedes fieri precepit per memo- 
ratum Stephanum, dilectum coepiscopum nostrum. 
Sed hoc salutare propositum ad effectum venire 
prohibuerunt, qui talia prohibere dignos seipsos 
prostiterunt ; qui pro arbitratu suo ea quae mvdifi- 
eaiionis sunt nota ei omnino non fecerunt, nempe 


' praecepta demandata vicis apostolicie hujus cathe- 


dr», quibus jussus est electiones ibi facere eorum 
qui ad curam christianissimi populi deligendi sunt; 
solummodo autem ei significarunt de depositione, 
timorem Domini minime cogitantes, neque in his 
formidabilem ejus indiguationem. Quoniam igitur, 
ut nosti, dilecte frater, in adificatiunem magis qvam 


&vrtxttp£yq) 1G )0yo tüe ricttoc * r&cav O6 xxrara- 
A«isty épráÜtuxv, &pscis Üsixg oucov &vciraloy * cc &» 
o^tw6 ív Kupim xat&uodo)psvoc, xal «& Jtirovea (mt- 
ios 0n , x«l xxcaa tía: xatà Tüguy tO), vy UO TS 
tv 'Ispogo)upey Üpovov t&40v0Gy, xal cy Un tóy 'Av- 
Tioxtixc, éruaxoómoug xal mpsaGvctpoug xai Ouxxóvovg * 
TOUTO GOL TrOLELV Éx Tr&yTOG TpOTOU TrDOGTG.OGÓVCOV ADV, 
é& &rocroXxü; aUUtvriag vüg xexapurpáévng Spi» rapa 
Kupioo àux Ilézpou co0 Tavejios xai xopugaios vy &ro- 
Gto», Üik ct tÀv c tívogt) toU xo dpa xatpoU , xol 
viv auvoy xiv t&v dÜvov' ty& ui, «lg t£)oc Ev voie uipsauy 
buivo; i)si)n vügc ltparonüie torpimilag 0. dEaiprrog 
xóc oc, xal &x co)10u )guxóv ccyvonür 10 péya ct xai ce- 
G&cpioy tüc »ü:stipag Üpnaxsüxe uuvmtüptov, 09x OvtOg 
ispíeg €xt xai Üuaiac, Y) arovór; cic ocpy» tóodiac cQ 
8tà Tpozayou£tvnc tàu xz vmip tic ToU )aoU aeTa- 
picé- Aio y&o lactv bri. coU mapovtog uiduaca xatpoo , 
erovdü t .07 xatamuxvo yat moOLAECL TrytUp ecctxot; tg 
WmavtaX00 ToU OtoU xaÜoLhxa; '"Exxncixg, wwixx xxt 
t&áe «$700 ToU Kupiou Tpofppnetste, at ÜAtltu mapoyeyo- 
v«cty i£ c&s Gpaprixs dui, al oU *y&y6vag t) &n' &px c 
x0cj409, £o toU vuv, 020. o0 ux yévoyrat, psÜ' cv xal oi 
payí)ot tita uol cy axevddiuy , iac riovnÜdyot, si 
Ouvatóv, xai vo)g éxitxco:g. AU pà &yaÓ dA navtolog 
&yaruct, n)npógat, x«và Tiv uptripay npootasty, int- 
cxonc;, xxi mpsa6utípov, xai Oiaxovev , tg «UTOUk 
xa oXxag 'Exx)nciag £y rat &yaÜoig nspapropnptvers, 
dux cüg oixtlae 0rOv &vacvpopüc. Asi yàp vOv imigxo- 
0v, x«Üà gna 0 uaxzptoe IaoXoz, &vízxkaroy sivat eg 


C 6t;v oixovópov, uà «X0a9n, ux ópyO.v, uà mápotwoy, pi 


mw)üxtuv, pi wicypoxtpóü, G))& uóitvov, puéxyafov, 
cegpova, Oixawv, 00to9, Eyxpaci, kvttyóptvoy TOU xatà 
tiv Oo yx» mta toU Aóyov, tva Ovvaróc sio xxl mapaxa- 
)siv iv cri Qu0uo xoa. cii vytatvoUgm, xoi coo; &vrOsyovcag 
Ddyxsvy* mpia6vcipoug Ouoloc , vnpaMiouvc, Gypcyaz, 
vyuxivoycag tij Tig 166 tjj &y&mm, tf Umopovü * Ouxxóvoug 
exorto, cEuv0)e, ux) ODOyous , ux) ocv zo) mpocí- 
xovtae , ux odo y poxspósig. Touro yàp mot&v, x«l ctav- 
10v coctic, xal c& Joyuxx toU Kupisu Üpiuuara, Tiv té 
)uxoy ExgrUy;vta xavadpoudy, Ou cüc t&v totoíToy it- 
péo» Eripadaiac. Aor y&p poi iac peyoim, xai &duac- 
Troc 0)Uvo T xxpOL « pov p£y pie &v Or& càüz )pscápag £v 
Kupim Gm0u372;, teuro T) £o"yov &xoUcc tetEsteygAfvoy * 
ine) 0710 xai npóripoy 0 xaO' Snàc &rootcluxóg ys - 


D vía6Gat mpoaícobs Opovog, Ót& coU puÜtvroc Xrt&vov, 


TOU &ya«rw-T00 GuwéntoxOROU ÜpGv. 'A)X dvoro3eray sic 
&£pyo» mpo6rsat, Tz» totzotny gorüpuoy vpoUscty, ol. cà 
votxUTx Ouxxo)Usty Gbiovg Ovtag iautoUg Top&OTÜUGUS- 
T6;, 0 ttu: 5 xao vÜinray tà piv tf; olxoQopüc «oTG., 
m&yrt)me ovx bywoptcay, yovv t& ntpl cüc torotnpm-. 
cie mpetxímt& vüg xaÜ áuag &moctoMxüc xaÜibpac, 
QU yw moocttcyn wocat tke Xitporovixg aUrODL, cw 
Oytovroy xttpozorüfüve: mpóz Eri v00. y ptacia- 
vxot&tou AaoU* póvoy O£ «0 t€ xaÜotpíctegc auto xav- 
£uXvugW», oUx dvwoncavrt; TOv ToU Kupiou q66ov, oUÀd 
tà» ini voUtot «XroU gobspáy &yav&xruaty. Extió) oU», 
&; oidac, &yomnté &06)gl, mpóc oixoBopy» p.x3oy à xoBet- 
petat «pa to? Kupiou tiv Éouciey DiaGoptv, asro2dagov 
«910g t& Tü oixoOopne (wipynce«t v OtOOU yn Ot* fra 


157 


EPISTOLA. — EPIST. Y. 


aJteu du dxyaiiv àv axtoU pa nta &noctoluxi mportazr A in destructionem a Domino potestatem aecepimus, 


xmi (Lgucix* xxi toU; àbioug tüg Xaptrog mpo6a)DscÓot 
pxg9apé; ivüouxan; npóz àcgdisuxv vüc xaÜoluxüc "Exx)a- 
cüx; Ttporpttópsvoz , Jua &yermruoe, xai 1026 109 xaD- 
eipilivcag émiavobjat mpoz Küptoy* Óvyavat y&p «xvons 
xal rd), sig t0 Üxupagtós «UtOU gü Gywyttv, Ó Troy 
zé&vro xai peragxtualwv mpóg TO Aucicihígttpov. Ad 
xai Tapa )£ywv «uroic ó rrpogütnc* IlpoctiUtrt mpe 
«, TO» xai gerrioÜntt, xai và rrpogoma Dp^.» 06 ux) xatat- 
exu? tà Kx)» geri anptcouptvx* xal i&v occ ai 
&uxprüx Üpém d goruxoU», oc iov Àtuxavo ^ ix Oi 
ét» dg xoxxtyo», oz £ptov Jtuxavo. kai. ikv Üchiontt 
mai sic«xoUugxatÉ nov, tà GyaÓa Tüg yüc qeyno9:. Mowov 
Àooc«c0s, xaÜapol ^tvta0s , &ob)ats tag xouvorouiag ir 
TOY jUx GV op &rrivaytt t» ogÜcnp.ov pou* roaucac0t 
Tí» irtugkrtow Ou Ooyuktoy * p.30rte xo)oc 0poXo- 
4A . ixPazücate tX» OpÜodoloy micvuy* xal ÜtOtt xai 
€:gÓE,ouat oue, Aéytt Küpiog. "Ixav&g ovv. Ot aXtoU; 
&xoposuat, piy pu àv mtv pope Xpuó; iv aocoic 
€t& ràc Tra tteog. "OÜtv xal GOuDtercov rip ary Ego 
vux:ó; x«i Qu£pac pstà Qaxpoov tàv Oíncty, tva aUtóc Ó 
Y Xnó; aapxl xtrovüoc ixovcioc, rétv e)rooe tí Quvá- 
ust T.U idtov xzl Leoroto0 aipatog, mpóc £avtóy xal 
Sac, G)utec évocn, Oc üpovoiag tJuxptvouc. Eidoc ouv, 
é&yaruti, rà» totxUTxy uà» mpl aütov aÜvpiav, uà 
r«Ug9, Óu T&v oixrt(puóv to0 Ot;0 CuytOvog aUtoU; 
tapoxa)re, xal và rpogntuxv eüvo:e conutpot xarixá- 
Üw» furüv và gàcxov' Mà ó mito» oUx «vigtatat, 3 ó 
&rogcroégen) , oux. imiatpiot; eyyirari uoc xal Fry 
Ugly, )ytt Kopioc* 0tt Gi0;. Üyjsy , lo tlpt, xai o) 


studio tibi sit ea qua «ificationis sunt. operari, 
dato ubi per nos ejus discipulos apostolico pracepte 
el potestate ; et gratia dignos promovere nequaquam 
dubites ad incolumitatem et securitatem Ecclesia 
catholice, cum magna dilectione exhortans eos qui 
jam depositi sunt converti ad Dominum; potest 
enim eos rursum in admirabilem lucem suam addu- 
cere, qui hzc facit et. immutat, prout utilius est. 
Quocirca etiam horiatur propheta dicens eis : Acce- 
dite ail eum, et illuminamini, et facies vestre non con- 
fundentur (la. 1); quz& vero signantur lumine. Et : Sí 
fuerint peccata vestra ut coccinum, quasi nix dealba- 
buntur ; et si (uerint rubra quasi vermiculus, velut lana 
alba erunt. Si volueritis, et. audieritis me, bona terre 


D comedetis. Lavamini, mundi estote, auferte novtates 


cogilationum vestrarum. ab. oculis meis; quiescite a 
com men:itiis vestris dogmalibus ; discite bene confiteri, 
querite orthodozam fidem; e! venite, el recipiam vos, 
dicit Dominus. Quare nimium propter ipsos aporior, 
donec rursum formetur in iis per fidem Christus. 
Unde pro ipsis indesinenter diu noctuque cum la- 
crymis obsecrationem facio, ut ipse qui propter nos 
in carne voluutarie passus est, rursum eos virtute 
proprii et vivifici sanguinis ad seipsum et nos indis- 
solub:liter per sinceram concordiam uniat. Cogno- 
scens igitur, dilecte, hujusmodi nostrum de ipsis 
morrorem, ne cesses per misericordiam Dei conti« 
nenter eos horlari, et propheticam iis quotidie de- 
cantare vocem, qui dicit : Numquid qui cadit, non 


tóc róppuDty. "Ey; yàp Koptog rct toig énixodospié- C resurget; et qui aversus. est, mon revertetur (Jerem. 


we C)rOv, Pv iOmÜsix v xuputtopivm map TOV Gyiey 
Warpérv. AJ). ud &roxapnc voUto rousv. l'éypaz cat j&p* 
To xaÀów Wotovvtte, pi éxxaxsict. MoQugta O6 &xoUo" 
toU )yowco;* 'Aótigoi pov, lv ct iv Duty niavnfi &rà 
t£ &ixÜtiac, xal im vpéjst tig a2r0v, yvoaxéto, otc Ó 
irircpijac &kpxptol ix mkywne doo, cocti jvyày 
«uo; ix Ünvacov, xai xeJ)Ujt v)39o; &pxpruov , x«l má- 
lev: "Ev lbccyme vips0y &nó &voziov, à atoua peu. £o 
xmi ag TL ép ovot «Urol xpóc gi, xai a0 oUx. &v«acpí- 
vtt£ £po; aoroUc. Kei db ot tQ Jo to)1», ce tti- 
Xo& x2Àxsó» xai 0 yvpgy. Tocyapouv dv cfi Óvv&ptt vüc 
X5*ptrog &Udvtov Ekougt tv Aoytrpóv, x«t tÓ oU £UTixooy 
t$ 10 mato Ó dat xal &xovcat gevüg Kupiou toU émcyvoyat 
«vtó» Gr dixÜovc Opoloyiae , xupecov £xxacoy aUrór iv 
*à Dia cate DaCaiez , iridiDovruv aoróv ivumoypápov; 
Abou vtpi vüc ópÜoobov miattec, si Tà xaproyo- 
pécas xai «)toe tà 56 cx» érépoy émurcpoyiy xai fa- 
flegtw (va xoapró» woXU? 9épovtte , pasi^ovog auct 
X&pà TOU Kupis) tipz«.Touro Ó£ axorügtt navtosgz v) a9 
&j&t», iv c.Ec map' axrüc xvpaupivo 3 Xtiporovoupé- 
9*6, uümo; Tpó; tij xxt aUToDG «'péctt ví xaT«pyov- 
péva rap! avri Ox coU xibidopávou 610v, xoi Cctp& 
tQ XapetctopLatX TO. XKvOyt CtOmpAEUD 4E v: x)56t ToU- 
fw» tu» imuxipocty Qd và» Xttporoviay. 'Aduvacoy "yàp 
CUyx$).uTtEO) v) Trapatpéy sty T& pai tomo» Ey ovra f poom- 
xévzcg &moloyixe. 'A)JÀ& mapauztioÜnt mavctvs dv coig 
güxpeptóp qi: rà» 0, o xovopiac tmi t&y totoUtuy Oltge 
(anre Gvyyropuy, tyx. jx) nˣov aozot vt Dapouvrat 
[5«pérrteu] di cà». xevagpóvogsty coU. xxvóvos, xai xpi; 


vii)? Appropinquate mihi, et appropinquabo vobis: 
(Jac. iw), dic't Dominus ; quia Deus appropinqwans ego 
sum, ei non Deus de longe (Jerem. xxwui,y, juxia LXX). 
Prope enim Dominus omnibus invocantibus eum in 
verilate (Psal. cxt), quxe a sanctis Patribus przdi- 
catur. Et vero ne defatigeris hoc faciens. Scriptum 
est enim ; Donum facientes ne deficiatis. Optime au- 
tein audieus dicentem : Fratres mci, si quis ex vobis 
erravit a. veritate, et convertit quis ewm , scire debet, 
quoniam qui convertere fecerit peccatorem | ab errore 
vie sue, salvabit animam ejus & morte et oper:et multi- 
tudinem peccatorum (Jac. v). Et rursum : Si separa- 
veris preliosum a vili, quasi os meum eris; et conter- 
tentur ipsi ad te, el (& nou converteris ad eos, Et dabo 


D ie populo huic in murum aeneum, fortem (Jerem. xv). 


Quapropter si virtuti grati: mentem obsequentem 
habebunt, et obedienteim aurem, ut. persuadeantur, 
el audiant vocem Doinini, ut eum per veram confes- 
sionem cognoscant; con(irma unumquemque eorum/ 
iu proprio ordine, scriptos libel!os ipsis iiie 
de orthodoxa fide, ut fructum Deo ferant, aliorum 
conversiouem et meliorationem, atque ut multum 
fructum afferentes, majore a Deo honore digni ba- 
beantur. [loc etiam omuino advertet charitas tua, 
in iis qui ab ipsa confirmantur, aut eliguntur, ne 
quo modo, prater bzresim qu: ab ipsis dato libello 
evacuatur, alia qu:edam  peceata, bota canone, eo« 
rum impediant vel confirmationem, vel electionem. 
lanpossibile euim est ea centegcere, vel pratermit- 


159 


S. MARTINI PAP;E 





160 


tere, qux continentem. locum defensionis non h- À 5o uiu yivouiÜa, coU r'«oxvousiv «tol; igdivttz ruv 


bent; sed omnino in iis qui libenter peccant ect 
amant peccare, denegare oportet eam veniam qu: iu 
linjusmodi lapsibus ex dispensatione datur, ne et ipsi 
propter canonis coutemplum amplius graventur, et 
nos in culpa simus, injuste agendi iis licentiam 
permittentes. Defensorcs enim d.vinorum canonum 
el custodes sumus, non przvaricatores, quaudoqui- 
dem pravaricationibus conjuncta? manifesto retri- 
butiones sunt. Cujus rei gratia, hortamur canonein 
ebservari in iis qui prieter mentem ac scientiain 
£eipsos clegerunt vel delecti sunt in patriarchia b»ate 
memoriz:s Sophronii. Qui sane ante ipsius patriar- 
chiam, vel post decessum in Domino, a quibusdam 
non convenienter electi sunt, propter angusiiam (ut 
dictum est) temporis, vel quod ejus copia non esset, 
qui, judicio adhibito, sive juxta canones eligere dc- 
beret, vel permittere, tales datis scriptis libellis 
eonfirmafi inandamus, nullatenus inde canoni prz- 
judicio facto. Novit enim canon afflietorum teinpo- 
rum persecutionibus veniam tribuere, in quibus 
contemptus non przcessit, przvaricationem redar- 
guens, sed angustia magis et. penuria, qux propter 
necessitatem ex niisericordia cogit multam diligen- 
tiam prztermittere, Sed lic de'istis, Ejus ver» qui 
[ise ejiscopatus sibi nomen affiuxit, Macedonii 
dico, importunas litterarum minas, sive | rote-tatio- 
nem, fortiter despuito, ut rabidi canis et temerarii 
latratum ; auseultans ei qui dicit : Nolite timere op- 
probrium hominwin, et contemptu corum ne vincamini 
(Isa. 1i, juxta LXX). Wuuc. enin. episcopum. ca- 
tiolica Ecclesia nullo modo noit, non selum quod 
is pr:eter canones in externa reg:oue sine co: Sensu, 
et absque ullo decreto, hauc. sibi appellationein 
usurpavit, sed et quod consentiat hzeretie;s qui lize- 
reseos sux appendicem, ejus eléctionem per con. 
temptum  tumultuarie. fecerunt , quemadmodum et 
Peui, qui ab iis nominatus est et assimulatus cpi: 
scopus Alexandriz, u! per plures et ascrip'itias per- 
souas h:resim suam muuitiorem utique reddant, 
quam una cum ipsis impresentiarum cawonice hic 
et syuodaliter anathematizavimus, Theodorum, vi- 
delicet, qui Pharan episcopus fuit, et Cyrum, qui 
Alexaudriz, et Sergium, qui Constantiuopolis, ejus- 
que successores Pyrrhum ct l'aulum, et eos qui si- 
wilia ipsis senserunt, aut sentiunt, vel sentient, el 
usque in fivem non poenituerint, aut se correxerint : 
quibuscum et typum * quie ex suggestione ipsius 
Pauli nuper facta est, contra integritatem. nostrze 
Christian:e fidei : definiertes, ut. ubique omnes or- 
thodoxi pie sent:ant et confiteantur, sicut. tradide- 
runt nobis przcipui catholice Ecclesie Patres et 
£&ncie universales quinque synodi, id est, duas 
ejusdei: et unius Domini ac Dei nostri Jesu Chrisii 
secundum hypostasim unitas inconfuse el ind;vise 


naturas, ex quibus et in quibus constat ; duasque 


juxta naturam operstiones, ac duas juxta naturam 
voluutates, divinam et humanam, in uno et eodem 


* Lege, qui factus est. Hanp. 


aOz&v. "Exüvental y&» x«i yd)extz , à02' o) rapab&za 
ty Üctoy. xav6very 9rr&o y op.tv, Uti 9) raiz race e&ctat, 
0'05v7^t v: o0rvog t vex oO60zt; cvy y àvouaty. O2 vivoz 
Z6; qua Uüvat 10 xxvóv« mo prryocuut enl coy maod 
q6genv xal £tàncty a7 ttpotovaakvzo Y) xetpoczoynfiis- 
Ty iri cn; mat(iapxlag too £9 uexvpix cri uvüun Eo 
op^viov. Toe ui» tot rpó Tfis &r0) Trapp 7 lee 0 utto 
ví? Íy opis | Supple ££o0oy] 5 :tgovovnfivzaz rat& tto 
o) rpomxovtts, tX 73,2 GTÉVOGU, (06 E' pntat, ToO x&!po^, 
xal và» &mopiz) TOU yttz0t0vtt) Y) irit périt) Ejrpitus, 
Tt0t XXT& x&09&g, 0ytilovtos. TO) TOtOUTOUS x9 tu uvzt 
T0n714cg^uty , Ox tf; iniüócstg TOV EvuTy]pasty J4- 
G£)ev, o9Óxu0: SortüÜcv ToU vxvovog mpoxotuu iouévon 
t69 cv0:0). O:0: Cp 0 «vOv &mowiusts Guy. 
ro; cà» Üa as péyo xa'piy Ótorjusiz, Ev o';, oU T.0577&t 
piv xazipim2i; ܣjyouca v໠rrapztasw' avo i 0i 
p&)ow x«i &mocux Duxczopévn ve; Qi tuv Cg, S 
oixrou Tapxyosiy ví» Gxpléstci. AM) vaota piv repli 
ToUT4V. ToU yc pi» Ytu0evOso; Th? tT; muon. 
íxut'o nip )kcuvzo; OvouucUxy, Mauxtooyio) 2£gr, Tí) 
1X yLaUuuko v QXUAo6) KTED 4, 04 Oto kprapiay Guy- 
TówAg CLA TUGOV C; J)uxa) huc aoo; xxl &ta«tOU xU- 
07, &x0o)0y ToU )éjovzos* Mu qofisia): Ovttduruov kv nd- 
TO, x«l t^) qxulugum «otv px XvrA00:. Tootoy qyc0 
o9$aud; o:dz) Émiaxomo) Y) xao) vx E425 7Ux , 00 pÓvos 
Qt& c0 f&oX *xvüva; aüt2v Ex Glhodur.ü; Tüv TOlXOTGV 
&Gp9oyu; val QUya m xvt0; Egxolz00 Wup'GuaT0g Gotti- 
picaa)x. mpoawjopixy, dA xal và óu6ypovk tt wal 6ui- 
Qoboy )mápg it) voi; a'pectuntz ob TtovEs xal mápipyo) 
vü; iüi«c «picto; rà» aUtoU guulicuytt; 0o :Oixzay 
yt'povovixv* Gomip 02» xal t5,» lérpou co GyouaaDiveog 
eocoig xxi kyat).aa0Evcoc Emuaxonou "Alea prixz* tv Di 
qT)ttóyor) xul Tapaypartoy mpoGOuy) 0yupuépay Os0cy 
tX» Éxu:Oy &moyQwogu) QptGty" X9 TX G2y WOztig Ecl 
TOU rapovtoz xxvoyix; Ev )a0: xal auvoüveo, kv cuai- 
G«Utv, toUzéGzt, Btoómz0v 10» tf; booxs yiviutsos imi- 
gzomoy , xal kucoy Tóy "Aebavüstiag , xai Xipyto» «0» 
Koyg ravctyouz Oso, x«l to)$ (x00 Oiuxd0y 0$, Moogo2 
xai llaU)oy, »zi Tuji TÀ Ountx GÜzolg ypov.cXwtAg , 9 
gpovoUvr«e, n epovrgavcas , xxl uéyct vinos un usta- 
voraavtag , ) OtopÜrocapivouz, mtÜ' cov vai cov &ptinz 
i$ ticwynctm; «toU o9 ll«o)ou 7:y0:utvoy vÓTmO) "at 
Tüc &uepteo Yu» v6 XowttxvQy rigtto;" ópigavrtg 
mAyta y09 T&/t&g 109€ G6pDoSosouc, t)gs5g opovsty xai 
óp.oloytto, og raptüuray viutv ol Eyxprroc v0; xaDoluxüc 
"ExixÀncin; Dlatéoeg , xai ai atat xl oixovptvtxel n£yce 
Guvyodot, tovrégt. 090 TOU «Uz02 x;l £vó; Kopiou Yi&9 
x«i 8toU 'IncoU Xpurxou xa) omóa1a0ty ávouivxe, &avy- 
x^-€ xxl GXwepévu;, 5A; guckt, i ov xal & aig 
Gvvíavuxt * x«i 0o t&; xat& 400ty évtcy:iaz, xai doo Tg 
xxvà quac) Üg)riatu, Üsixv xui iD pwrtynv, iy £i xai vo 
aur Xpuzo Guuquüg ryouiyx; rt xal gm rouiva;. Oty 
Tpó; t0 yvàvzt tí» Gv £v Kui TyEUpxTUO]V. GryRTmy, 
x«i üt& GoU taca; t&; &)z00t xaÜo)tx&g ExrÀncixc, o 0v 
và Tap 126» £vt«üDa cuvyoQtwo; mpayÜEvca mpó; qo- 
etacty xoi ixüixost) tig xalolos Exxhncim; ptto xe 
vüg EÉgjxux)ioy cuv xai avyoduüs éniac0)36, 6a tel uacv 


————— 


4Ct EPISTOL;/E. — EPIST. V. 163 


$i& veo rptoGuttpou xai &roxpurtpiou óp&w, vo &66a. À connaturaliter unitas et servatas. Qu:e ut cognoscat 


G«odàpou, xxi x&v poyxy&v tüc To9 yov GOroünpov, 
wai ty nove 4 TAG ToU &yiou Otoóuciou tUxyrmtáTué 
uosac, "Iodvvyou, Sctavou, Atoyrtou, ty xai toptÜsvcov 
iy 1 rotao :n xa Zuxc &rogtolodi ouvodo, xai Ór eco- 
dag , x Xcttt Oto9 , utuaÜnxóroy» rà mapavolouDraavza 
x&vcx xai opisDEvca vayovtróx. "Antp «Ute Drag 
gul&rrwyw. xai m&gi rapéyytht toig aUtoÓt rta cocatotG 
Jaoig, &apabat'a; xay tt) , tig awtnplu) ziv oixsioy 
Yuz&». O9 qct ütpaovóponat ivory 102 Oto) xal 
"InceU XpeszoU, xai tÀw ixhtxtOy yjÉ)v tv caUta 
cu dLag x pi; mpoxpiuatog, uxrÓ:v couv xat moo )m- 
ct; , &)1à xa up auvttougt. 10 Exoyyiitoy tig y&prtog 
r20201009 Xct, xa oc rapé)'a te, £x vt vOv Gy vv Tla- 
Tp, xal nud «76 cvy TX Extiyy Ürariauata Guvo- 
rri; xoptcüvtov. Mà o)» émauxvuvÜnz v0 papcuptoy 
T^y Rupiso Xu» 'Inco9 XpigcroU, à)X évóvvauoU Tí 
xapttt cc)t00* xxi & txovcac Trap Yijcuy Ouk r0). pep- 
vico, v tct T'oxguxv. x«l Dacpteov &noóti$to», taUta 
t. palu) ru 70i &yÜpirotg, o: ttvcg ixeyol Enovtot xal éci- 
p^vs$ Qe at. E) xaxora0nao) và EDeyjtiioo xarà dUvapty 
0:52 à xx)óg a zpartoTne^ &yovitou 12» xa)6y &,Gva t3; 
fitus, ira 00 tis Gioviou Gwüc. Erti9 ópooyovuuí- 
Voz, 4t igri 10 cie sototixz uuo vüpuoy, og Cyest pan 
£2 ca pxi, Leon iy mvtüpact, yn &yyiloi, Gmpo y 0n 
l) £9v£aty, Eia ctuUn iv xózpo, Gti Un &v. O02n. ^v) 
Txv-& Guyr2vog Oi0kcxit | Olde xs], xai rofoxoDst | ra- 
pax2)at], Qussapzvpoputvos tvoortov 1.0 OtoU, ux) Joyopa- 
gti» ix co!t)l y puaiao, npóg Otxatpoyry vüc mioTte;. 
Ei oí tie écazoDi0nmraDat , xai ux) mpocíépy exa: ytxivovat 
Àv,ot; «oig 700 Rupiou T4Qv 'IngoU XpiatoU x«l «fj xat 
t,cíCitxy Oi0xoxQ)in, ttrUgtzxt, ux0ly Emwrápevos, 
&))a voco mtpi Qurüctig x«i Joyonayiae &xaipovs, 65 
e 'fxizut eU6vos, Epig, (Dery nula, óróvotat rovnpal, 
Üzzaparpifal &vÜpco rey OugÜupuivuv có veov, xal 
frztGT6praiyos vüs dixu0slxg, àdoxipuov mtpi vr» micat" 
Q&)X o2 rpoxoLouct) imi m)4ov. 'H «yàp &vota «UtUv Ex- 
éxlog tG1T704 TOt» Og xul n ixiivov &q$vix0, toUTíGTL 
tí) Tpó &UTG,» aiptruxQy. OUg Exrpsmopayo;, &yaruri, 
p.i»s i» otc (uaDt; xai inia :0906, tióog rap viov Cua- 
6:;. Matiz cov tüg iepocUvn; xatagpovtito. 'À))a TU 
xo; ji») rà&gt 6v oye, iv &vyacTpoij, iv áyamm, lv 
ricztt, 0» &guoTrtt. Tipóctxe c &vayvoctu ti Ouxaxa- 


Mz. Mr &ai)i toU dy cot xyaricpavoc, 0 ido0n cot Ou 


tZg upaluh. Gau, xX0 Tüe «TOCTOLode nuo tomoTnh- 
prauxs* cx v 009 Y) TrpoxoTo) gavipa, xai uíuapropnutvn 
T&Gi, x«l mp m&kyteV «Ut tà Or&, rap e) và» nip 
&.t7X$ xal a)giÓglaG xxu&to , WmOxttrat Toig Ghiorg Ó 
&atw, xal cie Otxatocuvne 0 GtéQuvoc, "v &r000tt CoL 
0 Qi ar € xotg tyctÀo; «dro vüv opho0obov rig tc) tn- 
pov». xni rpo0Upegc ví» iyco))v (xr)npocavtt, x«tà 
tà» Ev0czov xoToU xai go^tpav émigaituxy. "Ido) di mpóc 
€2»apgt» &ig «0 m)npécat qmou«ieg xai &vtmrodUurtog 
cx» mx? &yxru? vu» (pmuteuÜsicav cot mapà tüe &ro- 
Crolxàg ópv «UUsvriag Ot«xovixy rcoctcptiapa0o voug 
6togiiig inuzxomou; t9» «üto0i, Oro0mpo» im , tOV 
* Egtoovyrew, xxi Avtewtoy, tov BaxaDov, cvuvt)Oti» d» 


? 'Ec€z»c in Arabia; Páxa0a in Palsst. f. Han: vi- 
N'$. 


tua in Domino spiritualis dilectio, ac per te omnes 
quie istic sunt Ecclesie catholice, hzec. ipsa a nobis 
hic synodaliter gesta, ad constituendam defenden- 
damque catholicam Ecclesiam, una cum encycliis 
nostris et synodalibus litteris misimus per preshyte- 
rum et apocrisarium nostrum, abbatem Theodorum, 
et monachos sancti Theodosii religiosissim:e 5b man- 
sionis, Joannem, Steplianum, Leontium, qui hujus- 
cemodi nostre apostolice synodo interfuerunt, et 
per gratiam Dei ipso visu didicerunt qu: insecuta 
sunt omnia, et canonice definita. Qux ipse firmiter 
custodiens, denuntia quoque omnibus, qui istic sunt, 
fidelibus populis inviolabiliter tenere, in propriarum 
salutem animarum. Quapropter testificor coram Deo 


B et Jesu Christo et electis angelis, ut hzec custodiens, 


amoto omni prajjudicio, nibilque placendi causa fa- 
ciens, sed ex pura conscientia, Evangelium grati;e 
tradas omnibus sicut accepisti et a sanctis Patribus, 
et a nobis ipsis, qui synodaliter sanctiones eorum 
confirmavimus. Ne igitur erubescas testimonium 
Domini uostri Jesu Christi, sed conforteris gra- 
tia ipsius; et quas audisti a nobis per iultos 
lestes, sive demonstrationes, ex Scripturis et ex 
Patribus, ea commenda fidelibus bominibus, qui 
idonei sint ad alios quoque docendos. Tu collabora 
Evangelio ex virtute Dei, ut bouus niles. Certa bonum 
ceriamen fidei, apprehende vitam. cternam.. Quando- 
quidem manifeste magnum cst pietatis. sacramentum, 
quod manifesta:um cst in. carne, justificatum est. in 
spirilu, apparuit cngelis, predicatum est. gentibus, 
creditum est. in mundo, assumptum est in gloria. Pro- 
pter quod hec doce et exhortare, testificans coram 
Deo, non excitare pugnas verborum absque utilitate, ad 
subversionem fidci. Si quis autem aliter docet, et non 
acquiescil sauis sermonibus Domini nostri Jesu Chi isti, 
el ei qu& secundum pietatem est. doctrine ;. superbus 
est, nihil sciens, sed languens circa questiones et. pu- 
gnas verborum impcriunas, ex quibus oriuntur invidic, 
contentiones, blasphemice, suspiciones mali, con [licta- 
liones hominum mente corruptorum , et qui veritate 
privati sunt (1 Tim. vi), reprobi circa fidem, sed ultra 
non proficient. Insipientia enim eorum manifesta. eril 
omnibus, sicut. et illorum fuit : id est illorum, qui 
ante ipsos fuerunt, h:ereticorum , quos devitans, 


D charissime, permane in. iis qua didizisti, et. credita 


sunt tibi, sciens a quibus didiceris (11 Tim. m). Nemo 
sacerdotium tuum contemnat, sed forma sis omnibus in 
sermone, in conversatione, in dilectione, in fide, in 
sauctitate. Autcnde lictioni ,  exhortationi, doctrine. 
Noli negligere gratiam qua in te est, quc dala cst tib 
per sacerdota'em dignitatem , el functionem nostre 
apostolice vicis, ul profectus tuus manifestus ac testa- 
tus sit (| Tim. iw), et ante omnes ipsi Deo, apud 
quem susceptorum pro virtute el pietate. laborum 
reposita est. dignis laus et corona justitie, quam 
reddet tibi justus judex, qui perfecte serves ejts 


b Monaste:ii. IlAnp. 


405 


S. MARTINI PAPAE T 


LII 


erthodoxam fidcm, et mandatum prompto animo A rác: xal i&uruptrüc0at xatà QUvapc) ci) totaUtv Wytv- 


impleas, in gloriosa ejus ^c tremenda apparitione. 
Ecce vero in auxilium, ut mogno studio, ac sine 
ullo impedimento, charitas tua ministerium impleat, 
a nostra apostolica auctoritate tibi commissum, hor- 
tati sumus Deo amabiles episcopos, ipsum dico 
"'heodorum Esbuntiorum, et Antonium Bacathorum, 
adesse in omnibus, ac pro viribus inscrvire hujus- 
modi spirituali voluntati tu: ; quibuscum et Geor- 


Batx OuÜécti pua or) xol Terytoy cóv. &yen rov 
mpra octpov xai "ApyiuayOpirny ,. xal Térpoy tà» gO- 
xpirtov, Aéyo Od, vàv &ró *'Aópgóv, xal kn) ToUc 
t&y prpów ixsíivov miatty Otou. xol Ci)ov dOnDá xtxra- 
pívouc. "41v ó to Óog rolog Ectrat mrapá Kupio, eupmpo- 
Üvpovu£vey Quiv £y uraxog Tac» xai te)tt»att te x .&- 
puc. 


gium, di'ectum presbyterum et. archimandritam, et Petrum Christi amantem, Adraensem nempe, ac. om- 
nino eos qui in illis partibus fidem Dei verumque zelum habent , quorum merces plurima erit apud Deum, 
cum vobis promptitudinem animi studiique sui przsstiterint in omni obedientia et gratize perfectione. 











EPISTOLA VI, 


AD THEODORUM EPISCOPUM ESBUNTIORUM *. 


Ostendit eum sua confessione hereticorum [urorem repressisse, et ad obed'endum Jocnni 
Philadelphie episcopo, quem constituerat vicarium, hortatur. 


Theodoro episcopo Esbuntiorum, Martinus seivus B — 81.0ópo émtaxóro 'EcGovvtov, Maccivo; Qoo)oz rày 


servorum Dei, sancita ejus catholice et apostolicae 
Romanorum Ecclesi: episcopus. 

Est confusio adducens peccatum, et est confusio ad- 
ducens gloriam el gratiam (Eccle. 1v). Tu igitur, reli- 
giosissime frater, confusionem vituperabilem cul- 
pans, scripta tua secunduin Deum satisfactione, glo- 
riam tibi et gratiam acquisivisti : gloriam quidem, 
orthodoxam de ipso Domino ac Deo nostro confes- 
sionem ; gratiam vero, splendorem tuorum in vir- 
tute. illustrium studiorum : quibus uon solum nob:s 
innotuisti in pietate perfectus, sed et ipsi universo- 
rum Salvatori Christo cum multa libertate placitus, 
ut in vobis apostolicum illud de sanctis dictum im- 
pleatur : Sancti per fidem vicerunt regna, operati sunt 
justitiam, adepti sunt repromissiones, obluraverunt ora 
leonum, exstinzerunt impetum ignis, convaluerunt de 
infirmitate, fortes facti sunt in bello, castra vcrterunt 
exterorum (Hebr. xi). Vicisti enim, religiosissime 
frater, adversarii diaboli malum regnuim, justitiam 
jn fidei confirmatione operatus es : cujus gratia ade- 
pius repromissiones Spiritus, bareticorum ora tan- 
quam leonum obturasti, oc exsünxisti eorum impetum 
li:ereseos, quasi flammam ignis aspiratione grati ; 
qua ita confortatus imbecillitatem sententi:ze illorum 
devicisti, fortis in bello contra eos suscepto fuisti, 
eorumque infirma adulterinorum dogmatum castra 
suftücienter vertisti, ac victor per proprium scriptum 
productus es ad victori:& auctorem , Salvatorem 
omnium Christum, qui idcirco sacerdotalem in te 
dignitatem apostolica coufirmavit auctoritate. Verum 
ne cesses laudationes ejus in guiture perpetuo ha- 
bere, eique placitum sacrificium offerre, rationabile 
obsequium tuum. Sic enim et supernz glorixz pre- 
sentia dignaberis, et coelestibus Christi muneribus 
imbueris. Quz autem synodaliter 3 nobis hic gesta 
Sunt, ad conürmationem defensionemque Eeclesize 


* Forte "A3p«coc in Arabia. flanruius. 


C 


QoUÀuv toU OroU xaÜgluüe x«l &noctolxüg '"ExxAncia; 
inioxorno;. 

'Ecciv ula xvvo in&youco. &uapticy , xxi £o al- 
c x ovn, QoE« xal y&pie. Tuv oU» Oux0iCinuévas «ia o- 
vuv Sua6a1ov, sülaGÉavavt àdt1oi, và xarà rv Eyyozs e 
cov ninpopopiz, Óobe» d«vtà xai yáptv mepuronjco* 
Óófav piv vu» Sie «oxüv tüv Koprov duy xai Oii, óp- 
0odozov Cp.oAoyiay * x&pr O0, viv )eumnpórnta TOw Uv 
&caTf pucttvüv aXrou amovüacptoy. At oy o)x duly 
j.0yoy FjwopiaÜng ón&pyev £v tüciÓta ctce)aiopvos, 
X xal avto tà Xorüpt cov 0s» Xpurco aov rap£uaia 
T0) tuy X &vev, t&pta Toc" ox xal iy üpiv t0 krogcoluxoy 
Tipl Gy &yiey minpougÜet puró» và pdaxov * Oi &ywe 
(ik rictto; xavmyovicayto [jxcsi»e, cipyasuvro Ote 
xatog )vnv, brrécu yov Errocyys)uóv, Cgpas«y avópata AMcy- 
toy, £056oav OUvauty rope, lvrüvvauo naa &mà &aÜc- 
vta, éyevioroy lo y upoi iy rolius, r&ptuAolc (xVvay 
&occUov. Kermyovice yàp, r)a6tarat &0sgé, ToU &v- 
vaxtiaivou OuxGOlou Tí» foynp&v BacOslov, ipyacapsvoc 
Benotog ovn tv và. fsOcusott c; migctoc" fic yáp vt- 
ttu x eis Tüs Ere, yt)iac roo Dvtüuatoz, tvigpsbac Gomip 
)sóvtov t& atopata t&v a/pscixov, o 6iaag aüvày tijv 90- 
veputy tie aipfatoc, camp gióya rvpie cf irrvo!a cüg 
x&«putoz. EE £g o9ce SuvapeoÜsic xoveréloucag Tí» rg 
bxséwov. Ótxvoiag &aÓivruxy , layupóg dy rà xav avra 
mo)£p.o ytvóptyoc, xal vàg &avav&rove maptpColac cé» 
xi£Oniev aÜro» doyp&tey íxavé xat«xivac, VamTàc 
mor xOuc Óux cov oixtiou "yp&pparoc co voxorroto Xerrüpt 
t&9 0Àwv Xptotà, 0c Qux toUTO Tuv lepacexdy &iev ini 


D «5i ài& vàc "Aroctolone ixpataiectw c)0rvziag* & 


pá w«Ucm tàg «viet ext i» v3 Qapuyyt pipe Qt 
mavroe, xal mpocóryoy aUtà Üvciay tuáptacoy, ràv Aoyte 
x4» lacpsixw. OUro y&p xxl vf; &ve O0bng m«pact&cog 
qiísÜnt xotahuoÜrncn, x«i uósctca; Tí» eüpavie toU 
Xpuwrcoü óuptóv* cz 0i avvodixéc üpiy (0506 xpeyOtvca 
fp.c coGtacty x«l ixóixoty te xaDolxüc ExOuciag, 


b In Arabia. IHlAnpUINCS. 


EPISTOLAE. — EPIST. VII. 


vwvró» dà byte, có» Ratpuxív, xal cvvolorsv aUtüc A Catholicz, id est, paternarum ejus ae synodalium 


épers xai Ütaricp&vov, &prioc lovtÜapty, cà wap! dpy 
mpo6lgÜévrt xavowxüg vomovupntü lodwm cà &ycruvG 
Zué» XÜt)pa xai imuxóno và; €Oadtiptoy rut. "Q 
x&)é; mouit «Uto «€ Guyrtpíyovtég, xal m&vrag TOUG 
épÜodolewc civ jut» juyzipovrte, sig lxn)ipost) vv 
cUrt6Gc irirpanévroy aUtv xtoelaloy, «lc c)otact) tüc 
xefo/ixüc 'Exxigcing, fc&tet yàp Upiv Umip toutov mo- 
lic à paoGog, iv t? fa&üute cé)y o) pavo. 


definitionum, nuper misimus ci, qui a nobis vicarius 
canonice designatus est, dilecto fratri nostro et epi- 
scopo Philadelphensium civitatis : cui benefacitis 
assentientes, et omnes orthodoxos una vobiscum 
excitantes ad eoram articulorum implementum, qui 
ei pie commissi sunt, ad commendationem Ecclesias 
catholice. Nam pro eo multa vobis in sempiterno 
regno merces erit. 





EPISTOLA VII, 


AD ANTONIUM EPISCOPUM BACATHORUM. 


Cum jam resipuerit, ut in fide catholica persistat, et Philadelphie episcopo pareat, 
eum admonet. | 





'Avteyie Erurxone Bax», Maprivog doulog TÀW B Antonio episcopo Dacathorum Martinus servug 


doJ)nv vo) OtoU tüg tv "Popaiey &yiae roo Otov xx- 
Üo)rxac xai "Aronroluxng Exxinciag imiaxomog. 

Tó piv xhazvat xoróv xai vüc &yÜperrivne (Otov &c- 
Érviiaz, v0 Oi mpóc v0 xpsivcov pita) n0avat, povnc tüc 
gApvrog, ro)g xa)  )pa; àbiovg f» v& Joys mavrl xai 
£pyos to T'awoya Ur mpogontuo)mue Bt, xal tà ravà- 
qu» airoi; &uscoDé roc maptyopévng mytuux Tí &pir- 
fug * xav' a)tóy roltttiac. "Ortp iy nàct n)npogopia 
q1/0vóc &ig op.&;, t) a«Olacatt &Ót)pl, có üpéccpoy xatt- 
pivect ypáppa, gépo te Oukzoucav Uia» Qux vüc ààn- 
6oUc sig «àv Küpiov ópoloylag, vi» iv&perov míatu* c 
&ycO.Gopsvot mvtupuacote, xal én^ occ) xav, 0t0v. s9- 
gpeMivrec, &vrtócoxapty aorü tüg üpacunig dbiag tO 
pupo» I$ &roccoluxac «X0tvriac lappoytoutvoy" mpotpt- 
Sop£vo« Ürvexog opas, mpocuévtt) và Yóyo vüc X&pt- 
Toc, &ig T0, xácav naptustvéyxacÜot amoudóv, và x«0' 
Vu&; omodsiquatt, xxl mávrag tülnioTee pu&raToroat 
pO; TÀ» xptitrovm yvüpxw», 6». Kupio Ouxviotapévouc 
TéJg Órigc cic dmtur&xtou xotvoropimg &xolov0icav- 
fR;, va xikxsivot GUY TOi Toig Gyioig Oploropxcoct 
tug ódo0c aUrGv, Tpoy xe üpÜRe Tocapavot toic mrociy 
&Jtév, Qux c£ vüc t)os6ouc có» Ilavpov Oiaoxoli«c, 
xai tüc bLwpysoc Tv» ivvolér &xptÓtiac. To)T.u yàp 
X&pco» xüutro tà yOv«r& pou mpóg tóv Otóv x«l ll«rspa 
& o9 xàca Dóci; &;afi xal này Oópnua c(t xaca- 
Cast Ga OG axroiz x«tà v0 moUtoc Tüc Sübuc aUtoU, 
wpoDopss EnigTpagsigt xparauÜnvxt Ot toU. mytpa- 
Tog &utoU, tig T0» £o GYÜperroy xatoudrot xxl au0u 
T9» Xpiwto», ux cüg tig a)vóv ópfod0fov miat&ms, tv 
qéva:eu pia moisym x«l sig mouuv, «Ure Ó irl mávty 
6«o; K2ptoc Xp» 'Incoüg Xpuwróc, tÓ psgotttyoy ToU 
fpeyuoU )uga;, xsi cuvéyswv roóe uaxpk» xal vo); by- 
T36, €'€ pia xai vàv eUràv, Ok Ji6oy b ineyyntoc, ao- 
Téptov Opo)oyíay. "Hy ccya pa0' dp» x«i «ücot Bt6xiec 
zxriyovtse, BtGousDiosaÜat máyroc Óy T xpo toy 
&yiw» x&raxTOutvo: mpóc kmOVxucts tv Urip ata?naty 
xal vovv &yaóíw* rà db cvvolixüg àpi» idis npay- 
G»ca xpóc cóaract», xai ixBomoty vüz xaPolxüe 'Ex- 
xiacimg, t«vvév di Mytw, càv TGT0Ux)7, Xl Gvyoduxoy 


* Forte, xe0' «or:v. HARBUINUS, 


servorum Dei, sanctze ejus catholice et apostolicae* 
Romanz Ecclesi: episcopus. 

Decipi quidem et falli commune est propriumque 
humanz infirmitatis; at in melius commutari, so» 
lius opus est gratize : qu: erga eos qui secundum 
nos in omni sermone et opere digni sunt, perfecte 
bono Deo convenit, et sanctum eis optimae secun. 
dum eum conversationis spiritum firmiter przbet, 
Quod in vobis cum omni satisfactione evenisse, re- 
ligiosissime frater, vestrz litterze significarunt, af- 
ferentes, per veram de Domino confessionem, bo- - 
nam vestram bonique odoris fidem, quam in spiritu 
suscipientes, et secundum Deum ea delectati, sacer- 
dotalis dignitatis unguentum ei retribuimus, ex au- 


C ctoritate apostolica signatum : vos semper hortan- 


tes, ut in verbo grati: permanentis, ut. exemplo 
aliis esse studeatis, eorum excitetis stadium, et ve- 
stro zelo ad meliorem mentem omnes convertatis, 
qui superinductam novitatem secuti, in Domino re- 
surgunt, ut illi cum ompibus sanctis recias vias suas, 
gressus rectos facientes pedibus suic, per piam Pa- 
trum doctrinam, et efficacem mandatorum observa- 
tionem. Hujus enim rei gratia flecto genua mea ad 
Deum et Patrem, a quo omne datum optimum, et 
omne donum perfectum descendit ( Jac. 1), ut det eis, 
secundum divitias glorize sux, prompte conversis, 
confirmari per Spiritum ejus in interiori homine, ut 
rursus ineis habitet Christus per orthodoxam in eum 
(idem, utque sit unum ovile et unus pastor, is qui 
super omnes est Deus ac Dominus noster Jesus 
Christus, medium parietem maceriz solvens, el 
colligens eos qui longe sunt el qui prope, per iapi- 
dem angularem, in unam et eanidem salutarem e«n 
fessionem : quam una nobiscum ipsi quoque firmi- 
ler tenentes, omnino confirmabimini, positi in sorte 
sanctorum, ad ea bona qux sensum et cogitationem 
omnem excedunt, perfruenda. Qux vero synodalitet 
3 nobis bic gesta sunt ad commendationem defen. 
sionemque Ecclesi: catholic , id est, paternaruc) 


b Lege, izc;o»2otoc. Yel éxeyoveo?n. lagbuimUs 


167 


S. MARTINI PAPAE I 


163 


et synodalium ejus defluitionum ac decretorum, À «jroic ópov xal Üicricu&roy, &ptio; SattDauty cà 


uper misimus, canonice designato a nobis vicaria, 
Joanni, dilecto fratri nostro et episcopo Philadel- 
phensium civitatis : cui bene facitis consentientes, 
et omnes orthodoxos vobiscum cexcitantes, pro 
adimpletione corum, qui pie ipsi commissi sunt, ar- 
ticulorum, in laudem Ecclesi: catholice. Pro eo 
enim multa vobis merces in regno celorum est re- 
posita. 


map' Xju&y TpobinÜtvrt xxvovoxo? torotnputü "ledvym 
tà &yamutà dv ài) xxi imioxéno ci; $0s00gbo 
T0)&c6, C zxÀbg ToucTE xUtoL t£ CuytpÉxOvtéC x«l Tràv- 
v«$ to2e OpÜodo5ou; c)» Univ Quryrlpovrag ti; dyminco- 
Ct» tày t0gz606 énivpartvtory «Ut xtgaixiov, tl; eo- 
cracty tüe xafolxüc ExxAociac. "Ectros yap 9piv Urdp 
to9c09 TO))g 0 pio0o;, iv cf) [/zasix 1Ov oDpavoy. 





EPISTOLA VIII, 


AD GEORGIUM ARCHIMANDRITAM MONASTERII SANCTI THEODOSII 


Laudat eum ob apostolice sedis ministrum defensum, et ut Philadelphorum episcopo obediat. 





Georgio archimandrite Martinus servus servorum p 


Dei, sancte ejus catholice et apostolieze Romane 
Ecclesi: episcopus. 

Te spiritu vegeto ac. vivido esse, dilectissime, si - 
gnificat virtutis tenor. Elfers enim hujusmodi spiri- 
tualis roboris apertos characteres, in quibus insigae 
est atque eximium charitatis non fictze studium, quo 
ostendisti te non verbo, neque lingua, sed opere et 
veritate diligere, juxta maudatum Domini : qui per 
proprios monachos nobis eum conservastis qui a 
nostra apostolica cathedra missus est, Deo amabilis- 
&imum Stephanum episcopum civitatis Dorensium, 
pro quo mercedem a Domino habentes, satagite ad 
certamina pro pietate s'udiosius vos extendere , et 
virtutum reginam, sanctissimam nostram fidem omni 
bono zelo defendere: ut eus qui ipsi preter rationem 
adversautr, misericorditer convertas, vel non con- 
virtentes se redarguas : ut integrum catholicx: Ec- 
clesi:; verbum conservantes, Christum, rectorem 
ejus ac sponsum habeatis, in thalamo ccelestis re- 
gni vos gratia reficientem, cum ei, qi vos ad lu- 
ctam et pugnam delegit, comylaciti fucritis, in spi- 
Jitualis. certaminis ratione. Qux hic a nobis syno- 
daliter acta sunt ad commendationem et. defensio- 
uem Ecclesi: catholicze, id est, paternarum ac sy- 
nodalium ejus delinitionum et sanetionum, proxime 
niisimus a. nobis canonice delecto vicario, Joanni 
d.lecto fratri nostro et episcopo Philadelphensium 
Ecclesi.e : cui recte facitis tum consentientes, tum 
omnes orthodoxos vobiscum excitantes ad impletio- 
nem eorum qui pie ipsi commissi sunt articulorum, 
in laudem EeclesiE catholice. Vobis enim pro eo 
enulta merces in regno caelorum retribuetur. 


Ttopyjéio 'Apytavdpicn, Mapztvog QoU)o; tàv do2)ov 
100 Oto) cá; rv» 'Pepaiey yx; «vto0 x«Üo)uxág x«i 
&rocgto ung; Exz)xgciug £riaxormosz. 

Nek&ovrk gt 19 TyE)pazt yotptztt cfi &petüg ó T690c. 
y«mnpév:. bipetg yap tüg votxovng Tytuuaune ia y Ure 
éyaprytig voe xapuxtüpae, cv inionpóc £oct val Ezaíor- 
toc Ó tg &g&rne &voroxpitog Tr00oz, dU o3 raptaruca; 
Ort 0Ux &'jxmüg oyt, oUtt jÀoc00, &)X Eco xxi iàn- 
Ó:ia xac& cn» ivro)ó» ToU Kupiow' rtpucoGgánutvoc 
Qui» Óuà tGw olztio» povxxGw, r0» dx 1üc "utripa: 
"Amoctoluxüg xeÜidpag auri ara)ivra Yríguvov, Tiv 
6:0]. fazarov Enia zorro» tüc tV Aopntóv mo)sos, vip 
o? pig Doy £y ovt:g map Rupi»u, amoudácart toig Urip 
e)osbzixg yÀgi mpoÜunocspoy (rtxvtlvsaÜot, xal mà» 
5yiuovióa và» &ottvw, iq On Tü» Gywr&tnw pn 


CQ rie, s)Dw)wte; OuxÓuute. Qets ToUg &vttxxÜtata- 


pívoug «órü mapaAóyuc, cup raDag Emwcpigsey, à ui 
ériotpípovrag Outyzst. "Iva v0» cüg xaÜoltxnc 'Ex- 
x)ncixg &ó6ntov Quxuawr&ptvot 107v, aX olutt tóv aO- 
Tüg &ppoctái» xal vouyios Xpicróv, TOÀ Üc)apno ví, 
«UroU xxr ojpux)ó» D«coalac ivxvarasovta xarà ya- 
po Ape dg «oTÓ v9 Gtpatoloyücavtt Xourt6, mpào; 
v&)n» xal u&ynv r&v lvavciov Enid: autvou; xatà Ao- 
Joy tytupatorug &Ü)xoso:, v Ótx mü/twy tvaprigtáv. 
T& 04 avvoduae xpi» i0cU: mpxy Otvxa poc adueracty 
x«l ixYxcato tf; xaDoYuüc 'Exxincizc, t&vtóv O6 2évyttv, 
v&y tatpuxy x«l. cuvoduzGy «ras opo» val Ücariaus- 
109 &otiog tartÜouty, v mp xucv mpofliinÜEvrt x«vo- 
vutüg torotnpnti uiros tQ ayamto duoy kr xci 
iruxómo Tüg $0adthpíov mO)tegt à re)og Touitt, 


D «xoi «t avvrp£x ovttc, xxl ravra tobe ópÜodoEoug GU» 


Ouiv Ouysipoyrtz, sic Exniüpocty cà socs6g Emcpa- 
mÉyzGy xtouaioy, ti; qUGTKOU Tüc xe0 oiu "ExxÀo- 
cia;. "Ecttet jy&p Opt» Orip voUtou mo))g pto9oc dy 
«i BxcOsia tÀv obo». 


ame A — —.— dilidnaunio- 4-50 -aama cu ao — 


199 


EPISTOLAE. — EPIST. IX. 


110 


——— — — —————  ——HUA—A!——————— Pt 


EPISTOLA IX, 


AD PANTALEONEM. 


Absolutum fuisse Dorensem episcopum falso ab eo delatum, peccasse (los, per quos actum est 
quo minus sedis apostolice auctoritatem receperit episcopos et dri ib ordinandi , ei 


quid cum his qui non canonice in patriarchatu Hierosolymitano electi 


uerant agendum. 





Pantaleoni Martinus servus servorum Dei, sauct A — DlavroMevri, Maptivo; doulo; v&y OouÀmv toU O:oU 


eju Romanz catholice Ecclesix episcopus. 


Semper quidem omnis bominum vita, propter 
eendemnationem ortam e transgressione Adam pri- 
mavi patris, non in aliis omnino esse cognoscitur , 
quam in gemitibus et lacrymis ; sed nunc przcipue, 
propter peccatorum abundantiam, et inflicijionem 
vehementiorum propter ipsa correptionum et poera- 
rum, quaudo quidem errori et amentiz delicti, casti- 
gauonis et emendationis medicinam Dei humanitas 
»jjuniit. Quod charitas tua manifeste cognoscens, 
bon debuit ita se gerere adversus eum qui ab apo- 
stolica sede missus esset, Stephanum Deo amabilem 


episcopum Dorensium civitatis, aut ejusmodi de eo 


tig t&v 'Pepatey &yixe «toU xaÜo)O; xal &roctoÜ- 
xüe Exxinciag imixomog. 

"Asl udv má 0 t&v &vÜpoyrmoy Diog, Qi& civ ix mapa- 
C&ctog toU mpor&ropoc 'Aóàu xkreOGxv, oUx iv écípous 
VRApxov ywopü tra revrtine, ti pà dy actvxyuotc ct 
xai üaxpucw* Éatpévuc Oi vov Qik civ r)wmupópay rov 
&papcopavov, xxl v1» 0t «ürà tày agodporípow irocyoryüv 
maidsup&tov: iri vf &voia toU mapafrOpatog, tüv 
letpsixv Xüpi9 toU Gtppovurtixou maidsUpazoc auvttuts 
gücÜpéemec Ó Koptog. "Ortp x«l à a3 &&t c &xp- 
Ctiac "ywvéoxoucx, oUx OptÜs» ovre ivtyÜüv«t mpóc 
T0» ix tàc 'ArrvotOluxüz xaÜtdpe;, a0toU. atalívca Xci- 
q«.o» tü» Üopüdézrarov inicxomov tüg Aopntüv TO- 
)twe, 3 vot«üta mpl xüToU Tig üpàg &veyoysty Ou 


ad nos per propriam relationem transmittere, cum B vü; oixsiaé &vagop&z, Tüe voU Lerüpog Xüpéw ivrolu: 


Salvatoris nostri mandatum id non facere jubeat, 
sed praecipiat invicem sincere diligere. Ecce eniim 
illa diligenter expendentes, vana prorsus invenimus, 
Bec ullis argumentis demonstrata; atque idcirco 
eum merito ex apostolica justificavimus auctoritate ; 
lis autem qui contra euim scripserunt crimen dimisi- 
Bus, canonis rigorem misericordia temperautes, et 
2d resipiscentiam ipsis sufficere existimantes fabul.e 
revelationem. Nam aliud talium hominum peccatum 
ad remissionem sola indiget Salvatoris nos!ri boni- 
tle. Scriptum est enin : Si peccaverit vir in virum, 
placári ei petesi Deus : si autem in. Dominum  pecca- 
serit vir, quis orabit pro eo (1 Heg. n)? Uuiversam 
enim, quz istic est, cathol.eam Ecclesiam clause- 
tunt, quantum in ipsis est, qui vel fecerunt, vel con- 
senseruut, ne memorato episcopo redderentur missa 
ad eum ab apostolica sede precepta, quibus ejus 
vicarius eonstit;tus est, ac jussus, propter temporis 
segustias , id est, propter pressuram irruentium iu 
80$ gentium, canonice instituere, ad supplementum 
ecelesiastici ordinis, episcopos et presbyteros et 
éiaconos, quoad potestas nobis defuit ad promoven- 
dem patriareham Jerosolymorum. Oportebat igitur 
eos qui se zelum habere profitentur lic zeli ardorem 
exhibere, ut Christianorum sugeretur et exaltare. 
ter cornu, incremento sive creatione sacerdotum. 
Oporteit passionem humanam vinci, propter saluta- 
reth Chrisii. Dei passionem. Oportuit humans con- 
tentioni anteferre catholice Ecclesise aedificationem, 


aee. violari apostulicam de eo jussionem. Dicit enim D 


3d Samuel Deus : Non te abjecerunt, sed me, ne re- 
gnem siper eos (1 Reg. v1). Ea eniin. fecerunt, quie 
net heretici unquam ausi sunt facere, abscondentes 
ۈ qux ad creationein el institutionem pertinebant, 


ParRoL. LXXXVIIL. 


pà toUTo mpattity vaptyyoop£vne , &QX &y«ra» tÜa- 
xptwG; d))ghoug mxpaxtituoutvaz. "1000 y&p avv &xpi- 
Cia «X Tipi aiToU xatt;ttág«vtte, Lo)x. navt&magty 
süpapsy ovta xai &vamOd;xta At tovto iy, tixóteg 
iE 'Arogrouxgz iduxcuecauty a)6tvtiag, voi; O6 xaT 
&)roU j£ypayóost, vÓ vplux maptg epücapty , ilio mv,- 
xipágavttg Tü ToU xavOvog &xpiótiav, &pxstüv aUToi; 
Wyücapivot npo; Guvaig?qcty Tuv toU Ópapatog &roxá- 
jvijuw. Tó 46p íctpo» 16» totitoy vÀqauélnax, Móvoc 
Xpüttt mpóc KytGty Tü; TOU LXorrüpoc Wu» é&yaÜocuro;, 
gUypor tea y&p* "E&v &p&prn &vip si; avüps, x«i wpossó- 
Vovrat mtpl «oto0 mpoc Küctov* xal tà; v6 Kupio &pao- 
tn, rig fpoctóttrat mtpl eXcoU ; Quoc Tàc«» và) cotoUL 
xaÜoJuxüv Exx)naiavy, 0xai éco r&vUc x«i daxp :e, auvé- 


Q xiu, 000v tó tf «Utoie, ott Üpacavrt €, xal ei Guvtudo- 


xügcvttc, ux &rodo0svos tà slonpivo Ü10pDua rto (to - 
xóTo 1& ata)£vra rcpóg aUcov ix coU Arogtolxou Üpóvou 
m pouxir ta, 0t oy corornpntáv «ütOv xxcégvogty i«uToU, 
vpoctákag «Uc, Qux tr» atévocty roo xaÜ' duae xatpos, 
tavtóv 0i Jte, vx» cvv dv càv Eni) Dovcoy ripis» iva , 
iv« xttporováon xxvovixég «uto0t, mpg cupmupecy 
Tic boxxtao tonic x«t«atuotog, imurxonou;, xxi mpra- 
Ovrípove, xai Otxóvouc, ly ócov xpaxÜüver m«tpi&p- 
x" 'IspocoXupov i2umopücapav. "EÓtt oivuv toog Qü- 
Àov £x ttv lnayye)2ouévouc, ivcau0a oU QiXov TxpacTü- 
cacÓa. và Üikmupov (vx tv Xpigtuxvoy aXEx0 cóc 
xípac Ói& cüc «übuctox wirot xtiporoviue Tów itpéwv. 
"EÀtt 10 &vÜperrtvoy vexoÜfiven mréÓoc, $ux và XptatoU toU 
8tov awrüpt. máÜog. "EÓt. mpoxpivos tüg  &YÜperrivoc 
gUiovtuxtiac tí oixodopxv tne xaÜoluSe Exxiaciae, xoi 
p3 vapaGoÜüvat viv &knoacolun)s mtpl rovrou mapeyyt. 
Aiey. A£ytt y&p pos tóv Z«pov?) ó 640c. OU xi ct i&ov - 
Orvóxact toU p) Bacüaóse) Um" ovóv. "Emouca» 7p 
ómtp ovrt aipstxol morigal mets véro)uuxeGtv, mo- 


& 


171 


S. MARTINI PAPAE I 


152 


xpud&nryor piv tà. tie tüteodtec, Pyxupüsavctc 06 À ea vero tradentes qute ad. depositionem. Quam igi- 


pávoy adr t& «ns xaÜutotato:. Iouxy ovv ££oucty &rto- 
oim», oux Ovre» Ert OC a)roUg intaxórey ixfict vod 
iegéoy iv0sex às viva topi ma ptüpruüvtoy, xal vàg 
Uráp ro) aou ti Ot mpocoyóvroy Üvaiag xxl &kyago* 
p&e slg sapiuroiugty t jvx6v; xxito yucgxovrte 
G94 «6e, 6rt lo y&m Ope iati, x«l 0 T&v axavósdwv xot- 
pàc ivia'cmrt. Kol by pz» Dix voUro mpovonrixóe m)tlocty 
émigrórote, xul mpsaGvrépos, xal Quxxóvotg , vc 'Exx)n- 
cixg toU 8100 maya o0 xatamuxvonvet, xaÜxrtp xai 
vaUv iv ysuxavt xnl ma) dcyst x)oOovitopévny m)sioct xv- 
Étpvüvote val vaUcate. Toorov 7Àp xy&pr» xai qutic el; 
o'xodopz»  mponjouBívoe , A oUx tig xaxÜaipsats, 
mpà r0) Kupiou civ lfouciay DáOopty, tva graüpo- 
aeg krixovpiocpty tete xstuatoutvor Jaoiz. "O0rv otrà 
v«ütCe Tüg ijovciag 0 x«U cnc &rocroMxóc OppuxÜtic 
Opóvo; raptsept plv od0iv, tic xo fptróvrog àmola6siy 
vóv itparixbv. adrüg xócuo» Óux ToU puütvcoc sü m oUc 
intoxórxou vi» ajco0t xaDoluo) Exxiocixv* oi 06 coUo 
ytvíaUot xerücavttc, £auroig 10v mrtpl voUtov xarodoyi- 
aovtat 2óyoy. OS. v&pry ntvBGv xal axVÜponátav ro- 
peoopat , mrapaxa)ày riy &yaDórota coU toU, psrá Oa- 
»xpówv vuxrüc xal dpipae, pÀ sig voc knocac0nt rv 
íxuto0 x)npovopizv, 4 &voiter và» Üopav, $» ixsivet 
eovíx)auay, va. m)uy. atüUt cic Upeincyne «)roU Oui 
vüc cupminpocto; t&v inirvónov &varsÜn Ó  xocpog 
và mpó0ara Tüc "Ewxhnciag mwotuixvttxóg Tsptmrouüpt- 
v^s, xal vüg iniBovMe vày JUxev &ypirvo amovOn avv- 
vówoz Jurpodptvoc. Tiepl pévrot vy &xavovia toc aovoft 
xttposornDiveo» (nl cic mavpupyiac 1oU Ev paxapia cfi 
kvüp Xegpoviou, tà» iml vGv xttporovosvrov 1) xttpo- 
qovoUévey, x«l muvatyoUycov, ? Guyxaouvcey Ey Ecípa 
ftó)st rao yvópmy xal st9naty 100. i» vij mo mpotató- 
tog Apxutpétog xtipavoy x«vóva volg «log &roccoloug 
vul lazpkct) $p&w, émapafateg Opitopty euXxyOZvat, 
Keyóvag yxp boeOnciwuxatixoDe o9 OvvépiÜn Utt, dx- 
OUmt«t xal gü)uxtg, &)) o9 mapafátat TOW *xy6- 
yvy Ur&pxyovtte" ti xxl. &pgoripoug ixsi;ot vob; Ópo- 
voug mupo:Üng«v, vóv vt xaÜ cpi; &roctoxó; Üpovovy, 
jux «à 3 SoGvat «à mpauxérta vüc x ttporoviac, oz t'pn- 
v&t, xal vi» toU iov "laxG6uu Opóvov Qi& toU Qn- 
Ost» và» dv &ylog Xwppó)wov, iva Aotró» aUtovOuwe, 
óc aUrol ODousw, d) o) xaÜOg rà liwupa rà 
&yutv Tepaxphtótrat, và ttporovlac $avtog acyt- 
atpibwwtoat. Ab ToU col00TOUC O xxyov Guppoviztt tic 
'Exxh»oiac * 09 yàp lor &xatectaciug 0 Ot07, (DA 
cábsog xal alpxvne. Toug pévrot mpO ví; ratptapx tiae, 
5 ust& ty xoluncu ToU Dufivrog iv G&yloig Xwppoviov 
qttpoxosnDévcag, breypiciapay, x«i voUco 9ux tX». t00 
xatpoU gttvoy eplay, vórov &roloyias coi oUcc) yttco- 
tovnÜ:iot frapty op£vov, o0daucg ivrtuÜt» Tou (xxÀnoixa - 
Ttx09  mpoxpuiatTubopiévou  xxyovoz* tyx D46r))ov £Üu- 
xpiyvoUc uttavo' az , Tryovy op0c00zou mic tte iridudoy— 

vue t iri coUtu map! pov &prieg «r0. mpoxspi- 
aDtvtt. xupoan voutoug lv ci dix v&ztt DsGatovpivoug , 
£i pévro uxi 5 éxépuy wal ojcot xu)dovrat xupefivat ma- 
portopétoy, Xmtp tà xxvóvt ctanpttoptva xafiacsuxt. 
leot 9d càv. azaXévrovy Qoyuactxówy XXp*"», ntot gv7- 


B 


tur defensionem habebunt, cum jam propter eos 
non sint. ibi episcopi et sacerdotes, qui jugiter al- 
tari insis(ant, et sacrificia atque oblationes pro po- 
pulo ad salutem animarum offerant, quamvis cogno- 
8caut quod ultima bora sit, et ecandalorum tempus 
immineat? Atque idcirco oportebat pluribus episco- 
pis, et presbyteris, et diaconis, providenter Eccle- 
sias Dei ubique increbrescere, quemadmodum na- 
vim, qua in pelago tempestate jactatur, ptaribus 
gubernatoribus et nautis; hujus enim rei gratia et 
nos in zedificationem prsecipue, et non in destructio- 
nem à Domino potestatem accepimus, ut populis 
fluctuantibus humane ac benigne opitulemur. Unde 
ob hanc:potestatem mota apostolica sedes niliil prze- 
termisit, quo catholica istic Ecclesia per memora- 
tum religiosum episcopum convenienter saéerdctale 
decus recuperaret, qui vero id probibuerunt, sibi 
de eo imputabunt rationem : cujus causa lugens et 
contristatus ingredior, dies noctesque bonitatem Dei 
cum lacrymis obsecrans, ne liereditatem suam usque 
in finem repellat, sed ostium aperlat , quod illi con- 
cluserunt, ut rursum istic sacerdotii ejus, per sup- 
plementum episcopórüm, splendor et ornamentum 
exoriatur, Ecclesi:€ oves cura pastorsli servans, et 
a luporum insidiis vigilanti studio eripiens. De iis, 
qui non canonice istic electi sunt in patriazchia 
beste memori: Sophronii, eum canonem inviolabi- 
liter decernimus custodiri, qui a sanctis apostolis 
el Patribus nostris constitutus est de iis qui &à a'ia 
civitate preter sententiam scienliamque pontificis, 
qui ei civitati praest, vel eligunt , vel eliguntur, vel 
consentiunt, vel convocaut ( Lateran. conc. decret. 
2 ). Canones enim ecclesiasticos solvere non possu- 
mus, qui defensores et custodes canonum sumus, 
non transgressores, tametsi utramque sedom illi 
violasuut : hanc quidem apostolicam sedem, quod 
creationum przecepta non dederint, ut aute dictum 
est; sedem vero saneti Jacobi, quod Sophronium 
celare studuerint, * ut ceteri libere, sicuti ipsi vo- 
lunt, uon sicut sanctus Spiritus jabet, electiones sibi 
arrogarent : tales propterea Ecclesie canon easti- 
gal, non enim confusionis ac turbationis Deus est, 
sed ordiuis et pacis ( 1 Cor. xiv, 35 ). Qui vero ante 


n ipsius patriarchiam, aut post dormitationem memo- 


rati Sophronii creati sunt, de iis scripsimus, propter 
temporis angustiam, qua sic creatis defeusionis lo- 
cum praebet, cur) inde ecclesisstico canoni aulle 
modo prajudicetur, ut, cum libellum sincere paeni- 
tentiz sive orthodox:xe fidel dederint ei, qui nuper a 
nobis ad id istic delectus est, ecs in proprie ordipe 
confirmet, modo hi ex aliis peccatis uon pruhibean- 
tur confirinari, qua a canone notata sipt. Transimis- 
sas autem dogmaticas chartas, sive qu:ze scrijta sunt 
ab adversariis, damnainus una cur iis qui scripse- 
runt, siquidem in propria opinionis perversiteie 
maneant, ut et omnes hzreticos, cum omnibus im- . 
piis eorum seriptis : liortantes eos qui ubique ore 


* Gr., ut deinde l:ber:, Interpres legit Aocrzot. llanptists. 


173 


EPISTOLAE. — EPIST. X. 


"A4 


thodozi sunj, ut ia. Patrum doctrina, et iis quae syn- A ypegévzcy ra5& cv&v OU. lvstia;, xxraxplyouty «ura» 


odaliter deflnita sunt, ac. nuper a nobis hic per syn- 
odum confirmata ad commendationem defensio- 
nemque Ecclesi catholice, qu:» brevi nota omul- 
bus faciemus, ea mittentes, firmiter, ieviolpbiliterque 
permaneaut. Nam liec vos, nobiscum pis servantes, 
Dominique fidem beno zele assereutes, res vestras 
feliciter geretis, ac promissa eolesti hereditate tau- 
dem dignabimini. 


w«i ro)e 7typapotec, tü lü(a pívvor xaxodobig mpoc- 
p£v.vrag, &orip xal r&vrac vooc eipscuxodc , psv& müy- 
tw tà &Gt6Gy aUtOv CU'yybaq.uk cov Trporpéroytte Tey- 
«x00 füvrkc re56 àpÜodoEouc toic raTprxag xal avvodt- 
x&c ÓptcÓtici, vmi Xap' Quo» &priez lvrau0a Ou cvv» 
edeu fa6cuwÜriciv, slg cóetogt) xoi Ux)xnco  Tüc 
xaBuxüg '"Exxiociae, & xal dv t&yst mact yyupigopty, 
ixnípnoyttz &or&, Pt6aiec wal &rapa^Ktee iuutut». 
Ta)r« y&p cóv üai» x«i Qusig tuetÓne gul&rtovtte, 


tURpASETE, Tüv TOU Kupiou miztty, tU tno coc Guxóuoovrtc, xul Tav xat' émayt)ux &rodoy àv &Eiouutvot. 





EPISTOLA X, 
AD PETRUM ILLUSTREM VIWnUM. 


Commendatur ejus vite integritas, hortalurque ut vicario suo faveat. 





Peiro illustri Martinus servus servorum Dei, san- B. Hérpe DXovetnie Mapztvog joke c&v OuUlev poU 


ete ejus catholicze et apostolice Romans Ecclesi: 
episcopus. 

Cum ip ümore Domini et charitatis dilectione 
vesuram Christi amantem nobilitatem irreprehensi- 
biliter ambulare a multis fide dignis personis didi- 
Cissemus, merito ex toto corde ipsum Dominum ae 
Deum nostrum Jesum Christum glerificavimus ; nibil 
cnim z:que ad eum eollaudandum omnes commovere 
solet, quam integra vita virtutibus praefulgens : e 
quibus in imagine pertransiens homo similitudinem 
Conditoris sui exhibet, se ab irrationali separan: 
quandoquidem hanc nobis transgressio superipduxit, 
ilam vero dilapeam ie nobis rursum gratia refor- 
mavi, observauone mandatorum bomiuem eecup- 
dem Deum formans, e( eum efficiens saneti Spiritus 
templum : quod ie, serdidarum depositione passio- 
mum, sapienter te ipsum constituisti, dilecte, ac 
merio ea sola cegitas, qu:£ suut Jesu Christi, ad 
reifeeciam salutem Lestinaas , quam tibi ardenter 
desideranii nos quwoque €onciliantes hortamur, ul 
intenliore stndio vires tuas. conferas Dei amanüs- 
simo .episcepo Philadelphensium civitatis, quoniam 
eum vice noaira Deo juvante fungi canouice jussi- 
mas, at catholicas in illis partibus Ecclesias decenter 
ordinet, in. is Omnibus episcopos, el presbyteros, 
et diaconos creans, perniissa ei a Domino per nos 
minimos, sive per auetoritstem sancli eL principia 
»postolorum Petri, spirituali potestate; ne viduati in 
Um multis rtemperibus, talique afflictionis pressura, 
popali jo terram squalidam et infrugiferam verian- 
tur, sed ut magis augeantur ac aplendescent, iastan- 
tia diligentiaque sacerdotiun, qui ut constituantur, 
sjjuvans vestra Christi amans elaritudo per prefa- 
tui) dilectum nostrum coepiscopum, proprix matris, 
nempe catbolieze Ecclesizm vi-cera reficiel, ad salu- 
tem ejos filierum suum Domino studium ipsis operi- 
bes exhibens, a quo juste in illo tribunsli audies 
eoram crelestibus angelis et omni sanetorum choro: 


Enge, cerea bone, supor panes (uisti fidelis, snper muta. 


O«00, cic té» Pojasáesy écylag «uto xaloMuüc x«i &xo- 
ccoluxüc "ExxXugüag énicwexo;. 

"Ev 9660 Kupiov xal «3 dy&rm các y&prtoc wptiratoU- 
c«v &pí£prtec tiv yOox pictov Uus Jeusrporore , Ou& 
TÀtioyoy xal ébvorrio twv iutgafnxócte mpocimev, €x»ruz 
iE óXng xxpBiac x)róv vó» KÜpiev Siuér» x«l Geb» "InaoUy 
Xpi cà» idoEácausv. Oudiv yàp eütec mpàóc 0.Eoleyiey 
«toU cvyxtvsiv siot &ravcac, ee Dloc &uoivveo; teic 
&prraie gauüpuvéutvoc. "EE ex iv eixów Oteropeuópaver 
100 Krigavro; xjr0v 0 cy perroc &rodsixvvtet, clic &)- 
you xa&vol; Sut epr;óptvoc Opou tnter , émtibà) vodTu» 
pd» cipio 5 napáGaat; rapturiyayty, Uuetvny Qrappusiow» 
lv uiv &vtloyoinot Té» 9) X pte, e capit Té dv- 
to)ów, xarà t0» ptoppouca «ov «vÜpwrrov, x«l vaiv aU- 
tóv &repyoteutvo ce) Tivs)petoc * ómsp c8 t&v Cureu- 
vévcory Kro6o)n rra ér lpppovoc écvcóv wrteo Tr Gutyec, 
tüloynpévt , uova. peptuvac tixococ, «à "Iqoo0 Kowrroü, 
mpóc ctÀtror&eny £rtcyojutyoc Cermmplxe, d» «cia Quxmüpeg 
qoDoüvri cot, xxl éptig rcposrvouvrte TrperpemousDa avy- 
towotipe areuda, Ti» iavro0 cuwiwztvéynugÜo Uova- 
gv, 19 Ütopsmréro imtrnone vüc 90a0c) ev m) suc * 
krttÀ9) roUcev &vorrÀn; Goat mU» O16 TOv Xiuéttpov TÓXOY 
eret xovovosbe mpocttól«pty, va TR. i» «oic uipsecs 
dxeivotg xaÜo)ixac "Koxncie; zxoeuxcp wpsxoxroc, dv 
ft&goug eucaic xeupocovay brursorouc, xul cosa Gvripeuc, 
xai Üi«xóvoug 4x vüg iw050tuzac aoc6 rap& Kupieu àc 
We» vow dÀay vrvov , vrcot tüc eUÜrvrieg coU écyiov xi 
xopugaleu «àv Greco» Ilérpou rvtupecuc ibousiac* 
lvya ji) tà coU ynptutty iv cogoeroig y povouc xod 10tcu19 


D evvox Oiptec, € mirtol )uol. xtpaeDart, eXabost 


9 uo3 .» dy Kupies, xxi Aag puvoiost Ot& và; énuotasiag 
x«l ixqustiag t&v ipéov, ou; vtstu uve evvraéy oua 
x«l X| pOoy pta tog Up» lapspóros Out vov puDévrec arye- 
*ntoU Zpgév Cvvirtgxóxou vüc oixtüxg purpóc, rot cg 
x&Üo)tzüg 'Exx)»cianc, &vam«vuct TX Om)éyy»x Tpóg 
S'£ptroUQty Té» cíxvoy aUT2Se, TX» davtü. qxouduy t9 
Kvpic Qc aoc vv &pyovy Eridtipuvor, rap! o9 Quraiec 
éxeio bri toU Bápecoc «3700, tpurpoofitv viv ovoeviu» 
éyyBov , xxi ceü yepoy Tivtev cíy éryiuv' Evyt, Boiss 


178 


S. MARTIN. PAPA, I . 


1176 


&yaBi xad murci, inl Miya üc mtotoe, Uni noXv at xeva- À le constituam ; intra in gaudium Domini (ui (Muti h. 


Gcéco ttoc)0c t; CX» Xap&y toO Kupiou gov. 


xxv). 





EPISTOLA XI, 


AD ECCLESIAM JEROSOLYMITANAM ET ANTIOCHENAM. 


Nuntiat Monothelitarum heresim in concilio fuisse damnatam , ordinationemque Mucedonii 
Antiochie , et Petri Alexandrie perperam esse actam. Ut in fide catholica persistant, et 
Joanni vicario, cui dicte synodi acta misit, obediant. 





Toig 0m0 cà» &yuxy XpiuctoU ToU G:oU Ty TOY, 
fyouy $mà tóy r&v "pogoXupery Üpovcy laparixág rt)oocty 
&oyartoi; dud &Otiyoig , ópÜodobotc émaxóron , mpra 
Évvípote , Stxxóvote, Yryoupévou povac vn piv, uovatougte, 
&exnrai;, x«l gOoypiqcotc Aaoi;, épotec OE vel mpoc 
v0Ue Unà vy Avttox lag tiÀoUvTae Üpóvov, Macvpivoc OoU- 
Joe t&v 8oUÀoy toD GtoU , Tc tàv Puuxtey &lag «XroU 
xaÜoiude x«l &moctoltxüg Exx)ngias irigxomog. 

Xépi ópiy xal slpüva &mà O00 Derpóc nu», xol 
Kupiov'Ingo0 Xprrrou iv &yim Tropa rà ivornuvrt dui 
t&v üptrv dy vai; xapÜimg Üpaw. EUyapigrà cj Oto 
pov él rc 0 tà pytia )pev mayvort £v n&cy Órácst uo) 
jrép m&vton Uuov uerà yapác vu» Qinciv pou mooUps- 
voc ixl ci xotvev'a. Upiy slc và. svoyyb)uoy coU Xpurog, 
cv rij &yém Ecc néDDov, xai pov tripuratonct ly incy- 
vent xal v&on aig0gctt sig 19 Goxqatetu vp; cx Ouapt- 
perto, tva. ct. à Duexpivitg wai &mpüexomot tig dulpoy Xpt- 
eteU mtmiopepívor xapmév Otxxtogoyog , tie QOSav xai 


Dlectis fratribus, qui sanctse Christi Dei nostri 
civitati, nempe Hierosolymitanz sedi sacerdotaliter 
subsunt, orthodoxis episcopis, presbyteris, diaconis, 
prefectis monasteriorum, monachis, ascetis, populis 
Christum diligentibus : similiter iis qui censentur 
sub Antiochena sede, Martinus servus servorum Dei, 
et ssncize ejus catholice et apostolice Romans Ec- 
clesiz episcopus. 

Gratia vobis et paz a Deo Patre nostro et Domino 
Jesu Christo in Spiritu sancto, qui per virtutes habitat 
in cordibus vestris. Gratias ago Deo meo inomni memoria 
vestri semper in cunctis orationibus meis pro omnibus 
vobis c«m gaudio deprecationem [aciens super commu- 
nicatione vestra in Evangelio Christi, ut charitate magis 
abundetis in scientia et omni sensu, ut probetis potiore, 
ut. sitis sinceri et sine offensa in diem Christi, repleti 
fructu. justitie in gloriam et laudem ejus (Philipp. 1). 
Scire enim vos volo, fratres, de furibus, qui tempo- 
ribus nostris insurrexerunt eontra orthodoxam fl- 


éxatvoy e)toU, T'Yoxtw']àp ope ODoptv, Gdripol, voto (] dem, nempe Theodoro, qui fuit episcopus Pharan, 


&xpiécg Emircapévouc Unép vov vvyl, covcíatuy, inl cày 
x«0 duc ypdvev énavactkvto xr xxtà cic 0pfo- 
Sojou wiattec , qapiv Oi €todopou coU yivopévov ért- 
e&xórov tüe $ap&v, x«l Küpou toU "azavóptlac, xal Xsp- 
yieu toU KevecavttyovnóMec, xal tuy aUro0. Oudoy ev 
Husov x«i HllauAov * ex eutot T)sigtvy lpuxavücevto 
(uk Tüc oixtng uipéícteg OtopiSat xal &rocvlócat tà 
xig), $yovv rà Ooyuava Tüs x«Üolorüs "Exxiogiag * 
à dpaig y, vovtía tty ol coU. xaf dua; 'Arogco/uxoU 
Üpóvou &pxiutpsig , Ourypwyopauvrsg mpüc gulexdv Tüc 
oixim; xarà Tüv toU Kupiov Oikrabor, eux ti&caputy. o- 
voUg Otopó5or va)cu» d có» Üncevupóv émorviücat vüg 
wicttec. 'AJ)à cepaic rày &ctOsw acá xal xor 
&ejpktor? co2tovc avvOxcavttc, i &xpibooc &ncüsüsteg 
vt xxl dirtáctec àv map' aU "ytypauupiver , xxt 
TÀ; &peopeitov xir t6 Xprattyoy migteoc, eom: p tu 
Cte mrovnpü cà Tupl cüc x«vovexüc &noyagtos, aotoU? 
«t xal cà rao aor &ctOnc OoyparuÜivc xatagiisav- 
«te, Gvyoldudoe xkttxplvapsy , mavcayoU Toile mágt TÓV 
ixsivuv Ónpocudcavti; a'prac* iva vaUca &xpibog 
qécrttc "ytv)mxovetc ix voy map" üaiv&prieig mpa y tvrov, 
lvevtiay o m&pyova«v, xal &vvíinaov roig xacpuxotc xel 
cvvodixoig épot; càc xaÜoluxüc "Exx)nciac, w&vttc ópo- 
tpómeg üpiv ol t0gsÓtic xci ópÜodozot (i) OtoU xoc& 
v6 sipnpévey e'peruxóv xtvoÜivetc, voutove Tt x&i càv 
| voU T€» oiptaty, xataxplvegt, x«l m&vra v& vrrip vxutne 
tpa xÜtvca vt x«l ypagivca BusatOGe ap. «)Yrov, perá 
wal tév i5 ciowyüatoc aotàv, jtytyapivov wxr& Tàc vi- 
eux , papi» O3 tüc ixlicter "Hpsodsles reU. PurDdos , 


et Cyro qui Alexandrie, et Sergio qui Constantino- 
polis, et ejus successoribus Pyrrho et Paulo : quod 
hi per propriam h:zresim valde moliti sunt perfo- 
dere, et thesauros sive dogmata Ecclesizm catholice 
expilare. Nos vero, id est, hujus apostelice sedis 
pontifices, ad custodiam domus pervigiles, juxta 
preceptum Domini, nou permisimus eos hanc effu- 
dere, vel fidei surripere thesaurum, sed ipsos cate- 
nis impia eorum et adulteringe doetris: constrin- 
gentes , accurata. demonstratione et. examinatione 
eorum quas ab ipsis contra integritatem Christian:e 
fidei scripta sunt, tum ipsos, tum ea quae impie do- 
cuerunt, igne canonicz sententix veluti mala ziza- 
nia exurentes, synodaliter condemnavimus, ubique 
omnibus eorum harresim publieautes, ut, cum omues 
ex iis quz a nobis nuper gesta sunt, eam contrariam 
et sdversariam Paternis ac synodalibus Ecclesise ca- 
tholicze definitionibus esse cognoverint, et orilio- 
doxi, simili nobis modo, z2ela Dei eontra prxdictos 
hereticos moveantur, eosque et ipsorum haeresim 
damnent, emnisque pro ea ab iis impie acta et 
scripta, una cum ipsorum sugge«tione contra fidei 
facta, nempe expositione lleraclii imperatoris, ct 
formula ejus qui nunc serene imperat, atque omui- 
bus qui similia ipsis senserunt, aut. sentiunt, sensu- 
rive sunt, et usque in finem in ejusmodi hzresi 
permanent, nec panitent; sed unam dementer 
aut aullam omnino divinitatis atque humanita'is 
Christi docent voluntatem et eperationem, ut et na- 


M 


EPISTOLAE. — EPIST. XI. 


1:8 


tram ex toto, nam ex eadem voluntate atque ope- A x«i co) tuxovu coU vuvi ja)nvoc Decosvovcoz , xal máy- 


ralioue, eadein. inducitur substantia, juxta sancto- 
rum et orthodoxorum doctrinam Patrum. Quorum 
nos disciplinam inviolabiliter custodientes ac de- 
fendentes, eos omnes qui contraria ipsis sentiunt, 
damnaviinus ac damnamus : atque idcirco predictos 
damnavimus viros, ut pote qui ex iis quae docuerunt 
declarati sunt aliter quam illi sentire, nec se usque 
3dhuc ccrrexerunt, aut corrigi volunt. Quidam enim 
ipsorum in heresi vitam fioierunt, alii per suam 
heresim etiam nunc vitam admodum perturbant : 
quamvis multis ac multorum religiosorum sacerdo- 
tum, in diversis commorautium locis, non utique 
solum nostris, sive hujus catholice sedis pontificum 
exbortationibus et obtestationibus adinoniii, ut a 
propria hzresi declinent, et ad Dominum per ortlio- 
doxam (fidem accurrant ; nec voluerunt intel'igere 
at bene agerent, sed in proposito suo obs!inate 
perseverarunt, et nulueruut. converti ad Dominum. 
Unde eos, veluti lapides scandali et petram offen- 
sienis e via disjeciinus, omnibusque diligentibus 
Dominum semitam  munivimus siucers& in ipsum 
coufessionis ex sanctorum Patrum el uviversalium 
quinque conciliorum doctrina, ut nobiscum juxta 
samctissimam illorum traditionem teneant ac pra- 
dicent duas ejusdem et unius Chrisii Dei nostri 
naluras secundum lyposissim unitas inconfuse, ac 
duas naturales voluntates, duasque naturales ope- 
rationes, d.vinam ct humanam, incereatam et crea- 
tam, connoluralier unitas ad demonstrationem 
perfectam , quod Deus natura perfectus, et homo 
naiura perfectus, absque solo peccato, idem vere 
exblit, Quapropter. hortamur dilectionem vestram, 
wb ita nobiscum semper credatis ac teneatis, de- 
vitantes omnem haresim, que contra catholicam 
Ecclesiam eti prius.el nunc exoria est, insano- 
&que hzresum auctores, quorum exemplo, una cum 
vetere et. novum , quique temporibus nostris a vera 
doctrina oberravit, Macedonium hzreticum, quem 
contra canones sibi finxerunt falsum Antioehiz. 
episcopum predicti haeretici, quemsdinodum et Pe- 
uum Alexandris tumultuarie ereaverunt. Hos enim 
sibi consentientes nacti, concurrentesque in proprie 
hzereseos exitium, et similiter ipsis expositionem 
novze doctriuz formulamque superinductitiam acci- 


twv &m)oe tà tà Opoux aUtiy ppovockyrev, 3) gpevouv- 
ty $ gpowi» ps))óvteoy , x«l. uíy pt vé)oug. tii totxUtu 
mpozpsvovtoy atpictt, xal p p&tavooUytoy , QU pits 
&gpéóweos, à pnütpiay Oleg vüc Ütórnro; xai vüg Coüpu- 
TóTg10; T0U XptgtoU Oopatutovtov ÜDmot xal ivip- 
qtuv, Gartp ovv. xai eécty Karavroz, và yàp vast 
tung 0shjcto, x«l cuc ivspytiac, v0. cavtov ddiacysicat tüz 
eUgi.«g. xxt& Tüv t&v &ybov. xoi ópfodo5ev Ilacpéw Sua- 
cxzMev, o» tX Üóyu«ta gutrovtte &rapataro xal 
QuxduoUvtt; )ptig Tavra; t0); távavtia ppavouvrue au- 
toi; x«ctxp(vapív T& xxi xaxaxpivopt» Ou. yápt» xal 
ToUg sipnaévow; xavtÜtrAcapusy avüpac, oe &vcippovee 
ecrcotz Oc v idoypatua o) &rodsütteyuívouc,: xai px Ó.opr 
Óocapísuz &kxpt toU vUv, 9 OtopOcOavat ODovrac. Ol 
plv ykp «orov cài cipiatu vv Blow xartlugos , oi 9d Qd 
tüe aipicte autav , Frt xaxd vüy tà» Biov ixavos; ixta- 
p&acovuci* xai vo roXaig xal ix wow cU)aÓuy ispíew 
vày i» Otagópote maporeivzow róxOt, ov yxp Oà póvey 
Xm», Yyouv tv vüg xa Wuac xoÜoXxne xaDiópec &p- 
xupíov repaiatai ct xxi Óuppropiate vrokvnsOiv- 
ti;, bodivat tüz ol«tiac aipéatog , xal mposüpautsiv te 
Kupie dw vüc opfoBc5ou miartog, xal oux x GoslzÜncav 
Guwdyat, ToU éryaUUvat, à). &npetatbUngav 0) cà rpoot- 
piatuadtév, xal oox x0imaw vo7 émiatpé jaa mpoz KÜptov. 
*OÓsv ipte xal amp Ji0ouc quavudiov xai ritpxy Tpocx" ji» 
prog, toUtoug ix rác 00o0. Outppijavrtc, GOoronjaouty 
zictcofg &jemoc. r$» Küpiv tX» tpi6oy vc tic «otóy 
eDuxptvoUc óp.oAoyüxz , Ova crie torv.Gryiv. Havporz, xal truy 
i-yxpicor x«l olxovusyUtGy Tévct GuvoUwy Sidacxeliag * 
&cts Gov Xpiy mpscÓtouy , xxtá Tijv oXtóv OctetéTNV 
fapadost), Ójo toU «utoU xal ivóg Xpurrou coU Gra) 
XL€v càg puctg xoÜ' 0moc1acU) Xwwpivac dgvyyotoc 
x«l &áduupécogc , xxl 900 rà; guaexie Orat, xol 00e 
v eua mae ive pyytiag, Ütlav xl dÜporrivav, xri rov zel 
xttGvi», Ccvpguogc jveprvac cic &nodtdtv divesiü vov, 
G«óv g/ct«t tÜucov xxl cVÜporroy poatt Tisio9 uóvmc Ói- 
qa Tüc Apapriae t0 aUtü» dÓmÜec UmRpy:tv. Ad mpo- 
tperópaÜo. «xo &y&mv op outoc OU» XM TtTTEUSCA 
óul xai xerráy sey. éxcpemopávouc fücev «ipsauy Trpoctpóv 
tt xal vuv &vogusigay x&và vüc xaUoleis Exx)neioc xxl 
qoUe t&v alptcteuy &vorcou, mport&rec, jtÜ ov aov cà 
Tau, xal tà» vtov xal to üpóv và» à)n05y Exrperivra 
Goyuátom, Maxtóovty 10v aiptttxóv, 0v ctyx Tap xovó- 
vag éavtoig &ver)AO«vto YsuQovupov "Avrtoysiag ini- 


pentes, mercedem iunjustam bujasmodi eorum im- D cxorov oi px0fvctc aipttexol, xa0drp o9v xai écpov viz 


pie consensionis ac vauilatis, üiclam sacerdotii ipsis. 
imposuerunt appellationem; non ab ullo legitimo 
suffragio aut ecclesiastica successione ad hoc indu- 
eti, sed à prava ei haretica excogitatione, ul per 
plures et ascriptitiag personas, ut quidem putant, 
eoustituant inconsislentem suam el damnatam ha- 
resim, Dei vero catholicam et apostolicam Ecclesiam 


vastent, quam nos zdificare properantes in Spiritu : 


sancto, ad majorem ejus stabilitatem convenienter 
Studuimus in presenti precipere, secundum pote- 
statem Dobis a Domino in gratia datum per sanctum 
Petram apostolorum principem, Joanni dilecto fra:ri 
nestro, episcopo Philadelphensium civitaiis, ut lo- 
cun nostrum in omnibus ecclesiasticis articulis in 


"Aa&evdpioy ic x tdiaa«v. ToUrov; yépópodotouc faucoiz 
Ovtac tüpuptvot, nal mpog «ov và; oixtiac aipéatog qvv- 

tpixovcac o)s0pov, xol Ótk coUro rapam)maiog «xroic Qi- 

Xouévouc civ 7€ cie wicvocoulac £x0iacy xai rüvkmtia corcov- 
tUv0v, i006» «dtxov tfc torxoTnc küTóv &asÜoUc Ópoypo- 
C'U9Qe, Yit0L uoccauoe poc vvne, c1» Emim)ao cos các peris 

vue eücoic imíOnxxy üvop.auxy, ox &ri ceo; ivÜiopov vn- 
giep.ztec, 9) boost rox; &xolouDiec tz TovTO yt tpox- 
xOévese, 600 dx gaciomg xul aipscorüic Emtvolag, (9! ort Ok 
)4t0vory xod zaptyypertev Tpogormoy, 6 e y6 vepitoust, 

Cuctücat plv tív &aogtaTO) XUTOV XXTUxpiCOV GipEGU) 
mopÜá a GE cà» xaDouociv r00 toU x«i &mogcoloniy Exxa- 
Giav, ')v olxodopsiv émecyóutvot bv icyio Iv üpaccc, cpomqxdve 
vg £lg &kxpibsa vípoy co tae daga)su Vaxoutaguuti Vei 


119 


$. MARTINI PAPAE I 





189 


t9 r&pivto; mpottzlar vuzà Ti» iw xpi frapà «uo , parfibus Orientis suppleat, et creet iu omnibus civi- 


Kuplov &v9ttea» dot» lG;onlav, Duk Wécpoo «o0 mewcyioo 
xal xopogoíou t&v &roctolov, "loxvyo cà &yatenco cpém 
&$09à ca inurxóro c3; eUadt)ploy ftot, tva tàv 
dpícepoy cómo» ly &cc cole Dodnouattxol xtgodatote, 
dv roic nípsai c3; "Aveto)üic kver)npoan xxl xtipótovücn 
xxr& nr&c«v TóÀhy có UTÓ ToU 'Avttoytlag Opovou xal 
T&v jmó vOv "Iapoco))pey lpatuxüc ci)oucov imuxó- 
— sreuc xal mpra urípouz xal Quxbvooc* ty pd, xa 06e gu- 
ety 0 rpogürnc, Uxirecc) kr fpoatoc rpl6era Oi xà 
pi ondpyt Boac Eri picante , tovríotoy mirol xol 
épOUdo5ot Xaoi Qux c0. p Fx tiv éniaxonovg tàc xaffeuxég 
"Exxlncixg, tüw Tweupa tcc)» tpogüv ytopyoUvtac auos 
mil wapíyovrac dix vg ippsioUg cá xaUnxovtev Qui)e- 
&»o)iac val Gpnyüctoc , nài:ota vuv ort Qux cg Guap- 


tatibus, qux: Ant'oclienz sedi, queque Jerosolymi- 
tznz seécerdoraliter subsunt, episcopos, et presbyte- 
ros, et diaconos, ne, sicut dicit prophets, deficiant 
& Comestione oves, eo quod non sint boses in prasepibus 
(Habac. 1i, jwrta LXX), id est, fideles et orthodoxi 
populi, quod catholice Ecclesiae epistópos non ha- 
beant, qui spiritualem ipsis cibum excolant et prze- 
beani, per aptam rerum convenientium doctrinam 
atque institutionem, nuncque maxime, cum omnia 
nos misera deprehenderunt, et in novissima tem- 
pora eonclasi sumus, in quibus multa in nos irruunt 
scandala, ot percellantur, si fleri potest, etiam ele- 
eti, juxta. verissimas Domini predicationes (Mutth.. 
xxiv). Quiimnobrem, dilectissimi, ampliori et dili- 


tíkc dp dx osvcem r&v» ÜÓspav ewwvthi;Ónu:» toig p géntiori cura rationabiles oves per sacerdotale offi- 


be y&cete xatpolz avys)tuaDtvesc, bv olg. ei càv utyíie 
(*ttyopzl exavUdiers tvyx dv6vcto, ee vt sl Óvvacó» , xal 
to)e hzxto); Xov) vdt, xav& tàc ccpsudiig oU Kupiov 
wpogpsiatg. OD y dpry, &yamacol, rtpianotípa tt xol ire 
psarípe epovtidt t& v&y Yoytx&v vpob&tors xxtaco«- 
Aicac 0n. Bà víw lapíov ópsÜopsv* brad à. &veidixog 
Xp) duGo.oc, ic Moy epubptvoc TpuraTti Garov ctv 
xaremtuU». "(b kvrigcyte oTtopoc ti fioter Tt oopávoy- 
t'£* Ó&à évalocaur»oi tàc Ócguac UpO» vigovrte tt- 
Asie; , Ékrigere Eni cüv gtpopévny opiv yoptv dv onodoy 
tüc WasTrípag &moTrolo; mpl vovrov Órógtóc rt xci 
v«paxkjctue tva og cíxwx orruxoüc OuoÜvpelóv áv- 
vt6 x«tà avovdfv itpxv «xi pko0eoy GuvknaOs cà rtpo- 
G)xDévrt mep& cà; &rocroluxüc «)Ürvriec Sperípor voro- 


einm munire debemus : quoniam advertaritis. noster 
diabolus, sicut [eo rugiens circuit querens qnem devo- 
ret ; ei resistite fortiter in fide permanentes (1 Petr. v); 
propter quod snccincti lumbos vestros, perfecte 
sobrii, in gratiam, qux» vobis offertur, speráte, in 
susceptione nostrx» apostolice: de hoc obsecrationis 
et ezhortationis, «tt, tanquam ebedlentie filii, una- 
Aimiter omnes saero divinoque stadio adjuretis pro- 
positum apostolica auctoritate vícarium nostrum, 
mempe dilectam episcopum Philadelphen-iuiu, ut 
omnimodis perfieiatis opus ministerii hnjus ad salu- 
tem snimarum vestrarum : non couflgurati inobe- 
dientibus aut contradicentibus veritati per inconsi- 
stenter Ipsorum h:zeresim, sed secundum eum qui 


taputi, tovtiett v vic €Qodt)píov &yarnco ixurxóme (7 VOCavil vos, sanctum, et ipsi sancti in omni conver- 


zpig vb mcs vpóror ttutcoa c) Üpyov tí; Dwxeviac 
r«vrne tie mepuolnacy vov Opscipov Juxdv* p3 ev- 
e x»puatiOpuyot tole &mtiÜoUsc $ vcddyovat tà &XAnOela, 
lu civ avtàv &cógteros aiprato* à) xxcà ti» xxX4- 
covta $uüc &ye» xal aótol yet i» x&rm àvaerpopii 
7Uriüqc ÓQi& «3c irl tQ aor Xy vàc Tirctoc , ona- 
r£oüg Tt xal xéptrog. "ldo) yap «vt x«l r& srap' üpév 
gvyodixe vp«yÜtvex menopoapt», iricpéjevrec tva 
T&UTSi tr&cty Jpiv lppevirn, xai qospion BeOniexe i» co- 
toic rap áper xupoEyta v& e0m163 xnpeyueca, xol 0c- 
- eniapera vov ai pojivers Giov Ierpory, xui vory Pyrpéren 
oixvupsvixeiv távce euvóoov , x&l mporpbjurot paü pow 
Tuytac vpe touc tüGsÓtig xol ogÜoóobovc , tva. eg i 
eUtu raps)aÓrrt cóv KÜptoy ssv xxi Otàv "Incosv Xpt- 


satione sitis, pe? obedieutiam et grátiam in eodem 


verbo fidei. Ecce enim ipsi que a nobis synodaliter 


gesta sunt misimus, permittentes ut ea vobis omni- 
bus manifestet, et nota faciat qui a nobis ibi con- 
firema!a sunt pia praeconia sanctionesque przfatotum 
sanctorum Pauum, ei probaterum universalium 
quinque synodorum , atque ut nobiscom hortetur 
vos omnes pios atque orthodoxos, ut quemadmodum 
ex ipsis accepistis Dominum sc Deum nostrum Jesum 
Christum, sic in ipsum credatis, et in ipso ambuletis, 
Humiliemini igitur sub polenti manu Dei, et satutifera 
nostra de hoc accipite monita, wi exaltet vos in lempore 
divinissimee ipsius revelationis (I Petr. n), in qua 
multa erit superque omirem cogitationem merces lis 


GTó», Güte Sig aUcó» murttUQre, xài dw «Ur miprra- D qui ejus fidem et mandatum usque in. finem | ithprze- 


tütt. Tarsonfinct oov )nà viv xpaceudy ytipa vou Oto) 
x4 tác xepl tovtov Gertnpublet, xus nposüttegÓt v&- 
pexX4ácitg* tv Üpac VYecp i» xxipà rüc «ürou Ótu- 
v&tug «moxx)ujsoc si; dv moÀUc £ctrou »xd 9mip rücey 
QL/votx» 6 uacÜoc , voli; Tüv «ücoU mügtty Ap tilove, 
x«l ti» évro)u» &rapaÜacegc vaepüc«ct * 0 06 Geóz n&- 
€n; x&ptrog 0 xalicag vus eig cuv &icv.ev «UtoU Qobav, 


varicabiliter servaverint, Dus. autem omnis gratie, 
qui vocavi, vos ad eternam ipsius gloriam proffcientes 
in omnibus bonis, et ascensionem virtutum in. ipsum 
semper facientes, perficiat, stabiliat, confirmet ac 
fundet in ipsius metu et cogniliene veritatis. 1 psi impe- 
rium e! gloria cum Patre et sancto Spiritu in sadcula 
seculorum. Amen (Ibid.). 


mpoxortovreg i» wácte &yaÜoi xmi v; &veGkcti; vuv prrers sl; wocóv dsl motoupi. ovt xatapcigot, ernpüot 
GÜrvocot, Üspsiuocer w&vrac üp&c elg viv oü00v «órou, xal ci iniyreaty cüc COxÜtixc. Adv t0 xc&roc, xal 
z $ofa, ev lletp! xai &yiw D»toutt, tic cov «ice; cov mitrwoy, Kurs 


iti 





EPISTOLJ£. — EPIST. XII. 


4t3 


EPISTOLA XII, 


AD PAULUM THESSALONICENSEM EPISCOPUM. 


Cum non modo, ut promiserat, non resipueri 


in heresim fuerint inducti, 


t, verum eo auctore aposlolica sedis apocrisarti 
anathematizatur et deponitur. 





Paulo episcopo Thessalunicxe Martinus servus ser- À — Ilxu)o éricxóro G:000)0vixoc, Map:ivog ÓoUlog tày 


vorum Dei, sancte Romanz catholic:e et apostolicze 
Dei Ecclesix episeopus. 

Dominus ac Deus noster Jesus Christus, qui huma- 
n3 ipsius incarnaUone inveteratam naturam nostram 
renovavit, ac proprio livore plagam transgressio- 
Bis nosirz sauavit, cum velit nos non jam de c:e- 
lero peccare, ne per peccatum deterius quid nobis 
contingat, et tradamur eterno supplicio , cui tradi- 
tyr qui hic discipliua emendatus nou [ue:it, dignatus 
est nimia bonitate te poenis percutientibus quasi qui- 
busdam vallis, anim: nostrze vias et aditus ad pecca- 
tum obsepire ac munire. Idque significat per Oseatp 
prophetam dicentem : Ecce ego sepiam viam tuam 
spinis, et sepiaw eam maceria ; el semitas suas non 


Oo0Àoy ToU OtoU,Tüc tGv "Pate cya; to0 Oto xale- 
lutüe x«i &rogtolumn; ExxÀnciag irGxoRKos. 

*O Kópioz "is&vy xal Otóg "Inoue Xpurróg O ví «UtoU 
gü«pere aupxogtuvív raXateÓsiaey cpó» gogty &kv&- 
xatvgaz , xal và iie poor và» TOwyà» vüe mepabu- 
cto; Quo» lacautvoz , Dovioutvo; npa unxítt Aero» 
&papr&vsty , tva. uà xsipov vt yévntat xa0 uuov Qu coy 
&paxpriay, xal mapadofouay vij xlevie xo)kctt, xai yap 
ixsiyn napadidorac m&vroz à px ivvauAa mau0ía. goppo- 
waÓtig * x&Uoct Oc ünsp6a.oucuv &yaÜotnta axolopiv 
Gcntp vul taie mnxtuuie émitipietg, và6 Tpig &pep- 
Tüxv 00:06 xal tiaodouc Tüs Xprtépae vxüs &nogpákat, 
xal &vorxodouücat. &«l ToUto vo ziu OU "Dou toU mpo- 
gür^u yovto;" do) iyo gpxcce cv 000v «ürü; iv 


inrepiet, ed sequelur amatores uos, et nu apprehendet gj azolojt, xal &vouodouico «ag 0c); «)Tüc^ xol tx» 


«05; et querel eos, el non inveniet eos; et. dicet : 
Vedam, et reertar ad virum. meum priorem, quia 
Fene erai mihi tunc magis qua: nunc (Osee v). Unde, 
ex humanitate immensa, non ea solum qux a nobis 
per scientiam , sed etiam qux: ex ignorantia pec- 
eantur, condemnat, quxque ex oblivione, aut cupi- 
ditate inutili, ne per ea qnz leviora esse videntur, 
malitie viam ac semitam facientes, ex contemplu 
ad majoraque peccata adducamur , nullo jam ezi- 
stente metu, qui impetum malitiz nostre persuppli- 


eium cohibeat. Majora autem dico, qux ex scientia 


* per operationem peccaniur, et ad. inaluin finem. ve- 
nignt : per qux omnino exeidimus a Deo, et ultima 
morti adjudicamur, ubi sempiterna quidem poena 
est, nulla autein reinissionis est venia : Quonium non 
esi in morte qui memor sit. tui ; in in[erno autem quis 
confitebitur tibi (Psal. vi)? dicit beatus David. Quod 
aetem Deus ea quz ex ignorantia a nobis in ipsum 
delinquuntur punit, ipse testatur dicens : 7lle autem 
s€'wus qui cognovit voluntatem domini sui, et non 
preparavit, et non. fecit secundum voluntatem ejus, 
, wepulabit multis ; qui autem non cognovit, et. [ecit 
digna plagis, vapulabit paucis (Luc. xxn). Quod. au- 
tem et ea, que involuntarie aut. ex oblivione, pra- 
terquam oportet, perpetrantur, non inulta relinquit, 
o:tendit rursum per Moysen : Locutusque est Doni- 
yns ad Moysen, di-ens : Loquere fi iis Israel : Auima 
(xm peccaverit yer ig.orantiam, et de universis man- 
datis Domini, quc precepit ut non fierent, quippium 
fecerit : si sacerdos, qui unctus cst, peccaverit, delin- 
quere faciens populum, offeret pro pecce.to suo. vitu- 
lum immacala:um Domino. Si peccaverit princeps, et 
fecer unum e pluribus per ignorantiam, quod Dom.ni 
lege prohibetur, et. postea iutellexerit peccatum suum, 
aferet hostiam Domino, hircum de capris immacula- 
£m (Levit. ww); et rursum : Anima si. pruvaricans 


vpiGoy a)tüg oU px) t2 pn, xai xxtadusEetot 026 Epea viz 
«Xtü;, xxi o0 p) xaT«Àa 6m , x«i &ntnüctt «roU6 xx. 0) 
3 £2pn * xol épsi * llopsucopaa x«l ériavpilw mpógc vov 
«Opa pou TOv mwportpov, Ott xa)Ae pot Xy tÓCF v) YU. 
"OÓty iE &pitvpou gUaxÜpemiac, o) và xav éniyveqty u- 
vov, à)À& x«i aUt& xaradudst. c& Guapravoptvk map' 
144v l5 &yvolac 3 Jx8ne à Os ivpdctog 9$ kvoptioüg 
induulac, tvya ux Oi vàv Qoxo)vsey süct)satípe» onáp- 
Xt 1 xaxia tpiOoy, odor.ouUvttz Ok vu» xaTappiyu- 
cy, eri cà ptio val rovnpóttpa mpozy0ousv cov apap- 
vüpxtev, oUx Ovvog (ct gobou, tou ru» üpuxv Out rüc 
Yptrípae xaxiag dà vuuepiag imíyovroc. Mtügova di 
yo, t& lv &ncyvoctt 0c ivepoyriag «orác r)nppaloupsva, 
xal slg mípag ipyóutvx uoxÜnpov * à oy rtsive ixri- 


C mropty 100 Ot00 xai cà. tox&to Üevito xaToxptvopaÓa, 


£VUa »o)aaie piv lacto alwoz, &ytat; 06 cà mapémav o?x 
laxty &pícto * o9 j&p dati iy cà Üovkto 0 pyupovtey , 
xal iv tà &Ón vig ibopo)oynattolt cot , guai» à pax&pug 
Aa ^id. "Ot y&p xoAXost x 05 óeyvola.c sig «vrüv map iv 
mrppslosptyz, 0 Gi; «)róc pxpropst Mov" Exstvog 9i 
ó QoUlog 0 voUc tà ÜNmpa tov xupios eXtoU x«l ui icot- 
pica $ roucag rog vó 0D: «)roU, Óapácscvot no), 
6 0i pi jvoàe, mouoac OE Gu nOmgov, Saptisivat 0)cgag. 
"Ort 0E xal 1& áxovciog , à ix Mn rpattóptix rapa 
t9 Óiov ovx &vtüÜvva xecvaduptuutt, "yvopiztt màty Qux 
MoUséogc* Kal Dz)nst Küptog poc Moqi» Aeyov* Ax- 
unco» mpóg toU; vioUg lapau Mov Yux lkv &uéprn 
&xouGUag &mÓ t:kvtooy Toy poa tecyp.kto) Kupio) , tv 0) 
Ósi mrotsiv, xai ronjatt Ev tt án «Dv» " là» piv 0 &pzu- 
ptóg 9 xt pap£vog &ppto rou tv )a0v &papctiv, xal 
wpogoicét mpl tüg &paptixg a)t oU s Wpaptt n770Y 
ix ÉoÀv &popihv 19 Kopie ntpl t3; àpapriag autoU. 'Ecy 
$i ó &pyew &p&p-n. x«i monjcect píay km Tov lvro- 
)v Kupiou cou O£.0 aUtov 1) 09 TotmÜdctrat cxoucieg 
xai n)npusiácn, x«i yvocÓá «ovo 9» &«paprix fiv Quap- 
tt) fv a)72, xxl mpogoictt 10 Órpov a)teU xtipa[ pov 


e 


185 


$ MARTINI PADIE I 


184 


E «iyw * xal Jud 3 &v X0n ajtóv Min , xul &paprürn A ceremonias per errorem. in his que Domino sunt 


&xogieg &mà tuv iyi» Kuplou x«l sigoigst càe v)np- 
M&Jsiug «)roU TQ Kupic xpiày &ppoy ix «ov mpeDton. 
Ojte Bi riy xal và d» rà xapdia, vovrértt) lv póvn 
cvv t&usva tij. E vpdott, xxcadueqtt Àéyey * Ilpócsxt 
et«vt port "yévorot Düpa xpurtóv iv tij. xapdia aov 
&vóun «a, xal Éaevai aoc uupria pria. 'Daaórog E xod 
và lS imibvpiac &xolpou ycvópavo mrtEtOMyov * OUx ériüv- 
poete *yovatxa toU TOXclo» gov, oox émiÜupietie v3» ol- 
xíey coU tr)nziov aov, o90d vy iypóv adtoU, 000i cv aida 
«UtoU, ov0i tüv rratDiaxey «Uto2 , o08i coUe Bóng airoU, 
030i xà UrroltUytov iro? 000i navcóc xrüvoug avt00, aUE 
60a toU rÀncioy cov latív. "E&v ov caUca, vovticti và ix 
)xfimns. 1 &yvolag, 3) cvvaprocyn;, à tvOvpxiatoc, 9 éniv- 
pria , &corcoog "ytvoptva rap iu.coy 0) r&ptopa rayciiog, xa. 
tud zt OE mpogevog 0 toy 0Àwv Otóc, tva TO xévvpov «ic 
&papriac dp ltapevian x«i vóv ix vo)tov cüc xutct- 
pec xacaxpicsog óMantox Ü&verov, molac apa xal rrócuc 
etc dott tisopiac Ó t0) vo)Tov ti ypnetótutoc aU- 
toU xal viüc &voy fic xal vic paxpolupiac xxvappovov; xol 
Bux cobro T&v arovOs xxl mpo0Éaet xac éxCyvont &pap- 
t&yov, xxl cüv sl; a)coy «0v Otóv olxsixv vapabacty Qu 
v6)» eutoU pap uátoy iyrypipoc dpi» Enidtoxviptvoc, Orto 
«Ut^$ TotíGat ttT0)unxag, xxl toUtro o0x, Grab uóvcy, G2" 
1 Ón xal Otóctpoy Gà r&v attvodixóv evyypappátov, dyvoá- 
€^; Qe Éoty, Ott «0 y pnacóv coU OscU. sig pevévoxv at 
&yti* xat Ob mi» axXnpórncá aov xal ágstavónToy xap 

iav, wn av posue atxvtà opis lv Sud pa ópyüe xal &roxa- 
ÀAobtog, xal Stxoatoxpurloc coU O00 , óc &roOoott ix&cto 
xxtà t& py citoU* roig piv xaÜ o mopoviv Cpyou &yatoU, 


sanctificata, peccaverit. offeret pro delicto suo arietem 
immaculatum de. gregibus (Levit. v). Sic quoque ea 
quz in cor le, id est, in sola cogitatione consistunt, 
damnat dicens : Cave ne forte subrepat tibi impia co- 
gitatio, et fiat tibi in peccatum (Deut. xv). Et qux ex 
intempestiva cupiditate flunt, percutit, dicens : Non 
concupisces domum proximi tui, nec desiderabis uxo- 
rem ejus, non servum, non ancillam, non bovem , non 
asinum,nec omnia que illius sunt (Exod. xx). Qvaresi 
h:ecquiea nobis ex oblivione, aut ignorantia, autabre- 
ptione, aut cogitatione, aut cupiditate contra ratio- 
nem flunt, omnino non pratterit, sed aperte damnat 
universitatis Deus, ut stimulum peccati nostri deleat, 
et damnatienis nostre, mortem, qu» ex eo oritar, 


B Perimat, quali, queso, aut quanta dignus est porna, 


qui divitias bonitatis ejus, et. patientiz, et longani- 
mitatis contemnit ; atque idcirco omni studio ac 
proposito per cognitionem peccat, et propriam im 
ipsum Deum transgressionem scripto nobis ostendit ; 
quod ipse facere ausus es, idque non semel solum, 
sed jam iterum per synodales litteras tuas, ignorans, 
ut videtur, quod bonitas Dei ad penitentiam te addu- 
cit ; secundum autem. duritiam tuam. et. imponitens 
cor Lhcsaurizus tibi iram. in die ire et revelationis justi 
judicii Dei, qui reddet unic. ique. sccundum opera 
ejus : iis quidem qui secundum patientiam bom 
operis, gloriam et honorem et incorruptionem querunt, 
vitam Eternam; iis aute qui suntex contentione, et qui 
non acquiescunt veritati, creduvt autem iniquitati, ira 


BóEory xxl. ctp xxl iy pix Cnroünt Co» alóviov. Toic (2 *t indi, natio, t.ibulatio et angustia in omnem animum 


0d lE dpiütlog, xal &rtiDoUot plv cii Gita, mtdonévoi 
3i vj àdoxiq, ópyà xal Üvuóg, Olcjug xal o ctvox eopia, 
inl n&cav Juv i Üpérmov coU x«rtpyatopivov tà xaxóv* 
irioxónov uálurra xal ispiog coU xaÜcÓnysiv toic &- 
Aouc ope ovrog, xal xavtuÜUvacy eig 000v e'pvoc Oi& vüc 
&Anfovc t! Xpurróv vóv 812» &poloyiag ,. à) o9 xpnpsi- 
Ctty elg 0009 &roXsiac, 0x cüs oixtiag aiptatoc cà Oux- 
Oxiseta c&y Emopévey Jv. tol v x«l Mtt 0u& toO pa- 
xx.píov "Ieptpiov ó &Uptoc" *Q oi rot saiyovyrte, oi Qtacxopn- 
Covrtc cà mpó6ara cüc voutis pov ! Tipo6aca &no)v)oratyt- 
vin 6 Aaóc pov, ol roaivvctc aOcóv, Emo «vtoug rri 
t& pn, &rnA&yncav adtobc, i6 üpouc kml Bouyóy ox ovro, 
éneY0ovto xoitng ctv. Tlzvrec o supigxovttg «UroUg, 
xatavilu xov cor02€. Tlotu£zte yap moXol diq0tipay «àv 
&pitlová pov, EO) vvav tx,» tp On pov EriÜvuntiy Edoxay 
adriv sig Epnov aGazoy. Aux voro, TàUt D£»ytc Eoptos imi 
t^0c motpaivoyrac tüv Àa v ov * "psi; Óuaxopniaats và 
r£06acd pov, xai iGoatt o9 r6, vul o)x intaxéjactt occa. 
'idoo iyo ivUuxé 4p. üpág , x«zà và rrovnp& (minoris 
jp&w. Kal oc imilaÓm pou xal zimwag ini jaodtat , 
x&yà &noxalvje và orizo cov, ini mpoawtfóv cov , xal 
yvecÓnascat d &rqí'a gov. eavtpüc yàp 1) àv av 0oj- 
pto Btutípa mapatagie, xal Tüv mt porro» ixoüctoy 09- 
coy &rídtsv xal ix ps)écne novnp&c, Wyouv. Owvoiag 
&psvuxüg , àXÀ oUx &bov)ürow cuvapmayüe Y) &m)catou 
xapdiag map& go0 ytytynpévu» xat tig müzttoc. "Eót 
Tolvuv üp&c &waleyC;onívoug tÓ mwicT&suÜEv xpi» «poc 
cc kpyupatrxüe Otaxovlag , tavtóv 0i Xfquty, tie mpo- 
vontutüs T» Juv (ipse; , unüapAe &vabo £abnt, 


hominis operantis malum (Itom. i); episcopi maxIme, 
et sacerdotis, qui aliorum dux esse debet, eosque 
regere, et iu viam pacis per veram in Christum 
Deum confessionem aducere, non przxceipitare in 

viam perditionis g'essus sequentium populorum, 


per propriam hzresim : de quibus et per beatum Je- 


remiam Dominus dicit : Ve pastoríbus qui disperdunt 
et d lacerant ov. $ pascum mca. Grez perditus factus est 
populus meus ; pastorcs eorum seduverunt eos, | [ece- 
runtque vagari in montibus: dc mont» i«collem transie- 
runt, obl:ti sunt cubilis sui. Omnes qui invenerunt, co- 
mederunt e s. Pastoresenim multi demoliti sunt vineam 
meam, conculcaverunt. partem. meam, dederunt. por- 
tionem meam desiderabilem in desertum — solitudi- 


D nis. Idcirco cc dicit Dominus a4 pastores qui pas- 


cunt popu'um meum : Vos dispersistis gregem. meum, 
et ejecis:is eos , et non visitastis eos. Ecce ego visitabc 
super vos malitiam studiorum vestrorum (Jerem. xxut, 
L, Xil). Ét quia obl'tus es mei, et sperasti in mendacio; 
el e3o revelabo posteriora tua contra [aciem tu.m, et 
apparebit ignominia tua (Jerem. xiv, ju1z:a LY X). Ma- 
nifeste enim secunda degmatum tuorum transgressio 
eliam primam voluntariam demonstravit, et ex 
prava meditatione, sive sensu hzxretico contra fidem 
a te factam fuisse, non. ex involuntaria abreptione 
aut corde non ficto, Nos igitur oportuit, creditnm 
nobis onus pontificalis ministerii reputantes, id est, 
provicze aniivarum curz atque. diligeutize, nullate- 
nus morari ac differre, cum fides a te predere:ur; 


185 


EPISTOLAE. — EPIST. XII. 


186 


sed rigore canonis pr:ecise utentes, ex prima inter- A miectog 0nà co) mpodieuivn;, && cà kxpitin cU 


pellatione scri; tum tuum una cum eo qni scripsisset, 
damrare, ne rationalibus Domini ovibus mortiferum 
doctrinz:s tux porrigens gramen, eos tecum per 
malam fidem mortificares, privaresque :eterna se- 
cundum Christum vita: pro quibus ip:e animam 
suam posuit bonus pastor, et propter quas crelos 
inclinans, a Patris non discedens sinu, venit in ter- 
ram, ut perditam recuperans ovem, proyrils hu:ne- 
ris al suum secundum nataram patrem. hinmanitir 
referret, ac per viscera misericordi» coe'esti gregi 
connuineraret (Luc. xv). Sed per longanimitatem 
sastinuimus, nec [cenam infliximus, seceptis mise- 
ricord ter precibas Pithni episcopi, et Ignatii d:e- 
coni tuorum aporerisiariorum, qui maxime assevera- 


rent. et affirmarent ejusmodi litterarum involucta- B 


riam e-se abreptionem, nec nientis ac certiz senten. 
ti? opus esse illam absurditatem dogmatis tui. Unde 
et dicebant, statim ac sine mora a pejori dogmate in 
melius mutationem in te fore, si. te' juxta illorum 
postulatcm de eo amanter monuissemus, cujus rei 
c2s2 nos hortati sunt, ut tibi ostenderemus, nos ea, 
is quibus lapsus es, nolasse, quod utique per apo- 
ciisiarios nostros fecimus, rigorem canenis per 
charitatem omi!tentes, teque adhortantes, non. ta- 
mea prxcipientes omnino tanquam subjecto huic 
spostolicze sedi, ut huc venires, teque canonice ex- 
purgares de his quie initio creationis (ux non pie 
docuisti. Sed curavimus, inquit, Bubyjlonem, el non 
est eanata quoniam pervenit usque ad celos judicium 


ejus (Jerem. xv). Non solum enim ipse incorrectus C 


mansisti, sed memoratos apocri-iarios nostros dece- 
piti, idque erga eos fecisti, quod astutus serpens 
fecit adversus Adam, deserlorem una secum eum 
constitueae, qui a Domino mandatum accepe:at. Ta 
eaim simili modo, ut «erpens, eos induxisti ac 
persuasisti uL extenderent inanum, ac pro eo ut 
eaperent de scripto nostro, ad te in modum for- 
muke misso, non malum quem .'am et proniscuum 
gustum, ut illie, id est, de ligno transgressionis, sed 
param et sinceram sanctoruin patrum conf. ssiouem ; 
bane enim pie ei scripto inseruinus ad anima tue 
correctionem : tu eain à Le repulisti, proque ea 
adultesine subjecisti absurditatis tux doctrinam, 
qvo manuui adjicerent, qux» omnino tibi non pro- 


xaóve; &noy poukvouc, ix mpm; ivctóZaog cà "po pta 
qv» t& *pXcjavtt xavadixdcat* ty uà volg toU Kupiov 
Aoyixo'c mpoBócoi; TÀv Ücváciuov t2; eüg OulaoxodMag 
mpottcüpuvog Tay , faut caUr« auvetovtxproonc, Oi 
xaxomigTixy , xal &mocrtpücne «Jrà the xxtà Xpurrb» 
&ieviou Cic. "Trip ov aOtüc vüv juyd» «utoo tíÜsuxt 
0 Ilouciv 0 xaX e , xa' 0c Grp xivag vo2c eupavo)z , ex 
tÓy t&tpUircov xü)mOY ovx &ttoccae, xari)Ótv iml cü; y&c, 
(v« t0 &moho)óg msp'gexr&utvog rpóÓxroy Qo idi 
mp'6 tà» favcoU xarà ct» llacipe oDavÜpárnwc &vavo- 
picutat , xal ví oópxvio oiuyn auyxavupiPHuxon , Oi 
en Meyy va Diovz. 'AJ' ovo youtv viec uoxpo^vuia, «zy 
irttiuuiav, mpoads5autvot evuroOii« ci» basia, Davos 
toU irurxórov xal'lyvaciov ToU Dtaxóvou t&v cíy &ro- 
xcti pio), lay vpitouavev uua ca xxl QuxÜtCatovpévuy 
&xoüctoy slvat tiv Guvaprrayüv ToU TotoUrOU ypápuatoe, 
à)" o) *yvópme Épyyov mi» coo ao0 Góypatoc &toriav. "ODty 
x&i £)ryoy eUcixe tt x7l mapaypüna mpóc tó xptivtoy 
&nó toU ysipovos Ooyuatoc yivtaÜot mapk co0 tí piri 
Ütavv. &vomapÜéroc, Xvixx cot xatà tZ» airnot) «üTón 
mpotttvopey &yematuxoe Tuv m&pl coUTOU ÜTtOpYCCU) , OU 
X&«po "uae xai aütX go» tX ayaluata xatacnuxvactoa 
xal àm^0.i2; i oot moptxc)agay, 0 05 xal rtrtxvopay Dii 
TÀy uttípov &rovpurepiov , mapilovete 0€. &y&mmy rà 
&xpibic toU x&vovoz rapaxtisóou:v , o T&vtw; (6 Uro- 
xtipsvoy 0& t7 xof' ipe &nogtoluxeo Üpovo xavovixóg, 
DOsiv xai &noloyncaaDat, tpi cv oUx t0cs6g; iQoyua- 
vigag iv &oxy tüe af; xtrpocoviag, à), ido9, gnaiv, 
i«vptócapsy Ti» Pa6uloyx , xzl ox laUo* Ott my- 
qu6 sig obpawó» TÓ vpiu« acüc. OU póve» yàp «3- 
tóc &diópUn coc Éuscvac, 0& xai cob sipnpivoug xis&y 
&roxtuotxpioug Xm&rocae, lpy«céptvog sig airo3e ép- 
qo» 0 sipy&caro xaxoópymg slc cov "Adàp. à opu, Gvva- 
foctatn» lautG xatagtucáusvog t0» a6Govta fxpk Ku- 
piov t5» lvro)aiv. Kal ao yàp óporpómo tà Ott tojtOU; 
fapírte, Tiivat tiv xtpa. avtov , xal Ya siv Ex coU 
eraMévyrog qot tap" xji»v igocómov ypapuato;, o9 TOYQ- 
p*» To xai inipaxtoy ytucus, ertp bxsi, covriacy Inl 
ToU bolou -cüg reapu^«ctec, à))& cà» xaÜackv ct x«l 
&001oy t&v &yic llavpóv ópoloyixv* r«Utuv y&p tóct6eg 
sic «)xà 1ó aav nap ipàv xatvtrásapty ypáppa poe 
Qupfocty cx; aüc luxe, tl xal vaívn» iavroU Qwaa- 
pivoc , &vti tautne auro); dp6o)tiv vrtwDtucag Tí; 


fe-runt : tametsi visus es eos irretire multis sermo- D 99€ &roníae à Ózyuata , I oy vó rapa ox optid- 


nibus, et blan.litiis labiorum protraxisti eos; at illi 
levi:ate elati, seculi sunt, nescientes anim se peri- 
eulum adire, quod iis fraudulenter struxeras : Verba 
enim (raudulentorum mol/ia, et fer.unt intima. v.s.e- 
rna (lroverb. vii). Nec audiv.sti dicentem : Qui fodit 
[e eam proximo, incidet in eum ; €i qui volvit la, idem, 
in seip-um volvit ; lingua enim mendaz odit veriiat m, 
es tere incustodiium (acit ru nas. (Proverb. xvi, juxta 
LÀ X).Quomodo igitur, cum hice perpetraris in ipsos, 
et in exemplum formulo perscriptum a nobis, el per 
ipsos ad te ini:sum hortatu, ut dictum. est, tuorum 
apocrisiariorum, constituisti 3d nos scribere, teipsum 
decipiena, non nobis obrepens. Idcirco certiores fa- 
«uus Patres qui ubique terrarum sunt, quod ea quae 


Ünc xiv (Oca «)üvo2g &momiavGv, Opa mo), fpó- 
xot 9i roig &r0. ysOfov iÉovtOac adtoUe. Oi OE, vov- 
guÜEvrte, xoloUUnz«v, o)x tidort; Ott mtpi vx üc oÀ- 
toig (atty 0 xiyduvog , Cv gà OQohspGg x«t a)1Àvy Guvyt- 
Gxtuagac. Aóyot q&p vtpxorm'oy na) «xol , outoc i vom- 
TOUct) sl caputi« aniayxvoy. "Qc p &xova«s; too M- 
qo»-oc, 'O ópógawv Bópov vc mYncioy axcov, lur:cticot 
tic aUxóv. 'O Oi xuMuy A0oy ig! éxuz:v. xvYit. DÀoccx 
yép VrvOxe , pursi dxBttav * avóua Oi voztvov, mouit 
&xatacraciag. llàg c9» taUta Qiampakdpavoz slg «üco)z 
t: xal t0 9c a)cóy coy map rip laótumov pé uua xatà 
mapüx)n7ty, ex £ pnrat , TG Gy &rovpurtv piov £üo5ag 
petty Xiaiv £xvovhy Üaraciy , à o5y* quac covlap- 
T&v. AuktOL t2Ut0 Tcpocayzpípouty tfi ol. ovpivx vpeov 


187 


S. MARTINI PAPAE I 


488 


Katpótwtt ox «X mapacTávta in &pyos icyoeryovetz , pack À visa sunt ad effectum perducentes , omni stadio ex- 


a&coe rpotvpiac iirOEutÜn , xevà pipuat) coU Umodti- 
x9ivcoc sipiv e x.tü«piov , vàv ivoucav diaiv iv Kupio ní- 
cttv. 'A)J)'&xout ti 9uct» 0 xopugaiog t&» &moqtOlowy 
xpóg tóv vüv d)xÉtuxv rapaxoyuràusyo) * Aux Ti én)dpe- 
ct» 0 Xarayag cuv xapdiay aov, vs00aaÓ0ci at có IlviUpa 
10 &yiov ; oUx Esaiae ipao , à to tà. Hapaz- 
f)4T7t0» Ti Totjgag TOU &xoUcavtog Tap& Kupiou uà 
Xapovi toU mpoyürov* € TáOs simt Kuptoc Za6ad0* NUy 
ix^ voco & éroingtv 'AyoYx và "lopaá. Kal vuv vopsuoy 
x«i teca stie aurov xal &vaDtuatuig aocà), xal m&vta cà 
&5rou. K«i T«p«xougavrog xol tipnxóvo; mpóg Z«uovn) 
Cia tij fapaOActt «àv Ur aUtoU ytvopévey i &vaubiiac 
KtyzÀavxGw», E)loyntóg Gg) TO Kupie, £cincx m&vt« 
0c« iÀd)gct Küptog* xal simt JapoudÀ* Rel víg 9b powü 


posuimus nostram in Domino fidem. Sed audi quil 
princeps apostolorum ad eum dicat, qui veritatem 
erat frustratus : Cur tentavit Satanas cor tuum, men- 
tiri te Spiritui sancto? non es mentitus hominibus, sed 
Deo (Act. v). Ac simile aliquid fecisti ei qui per Sa- 
muelem prophetam audivit a Domino : Ha: dicit 
Dominus exercituum : liecensui quecunque fecit Ama- 
lec Israeli. Nunc ergo vade, et percute Amalec, et de- 
molire universa ejus. Qui cum non obedisset, ac 
dixisset Samueli, quasi per impudentiam glorians in 
transgressione sua : Benedictus tu Domino, imple.i 
verbum Domini ; dixitque Samuel : Et qu& est hac. 
vox gregum, quc resonat in. auribus meis ? Nunquid 
vul! Dominus holocausta et. victimas , et non polius ut 


toU Trotpyiou voUgou toU iv rote cl pov ; x«i si Os)nvóv By obediatur voci Domini ? M elior es: enim obedientia quam 


t& Kupie okoxavcopata xai Üvciet, às và &xoucat quvüc 
Kupiov ; ido) &xoX) urüp Üvaiay &cyaOd, xai à kraxpoaate 
Ümip críap vpsGw, Ott &paprix olowcp& dart. Aviti 
é&ovdévecae tà [r4 Kupieu, x«l touütvoctt C& Kuptog, 
tov pii) vi at vrjosp.tvoy toU J«oU a0t0U. Kal sms Zao0) 
wpàe Xapovui 'Hu&proxa, ovt TapíOny vüv Aoyov Kuplsu 
xalcÓ Qüux dou.» X) Qi rà» piv vo0r0v mapá6Gagty lpt- 
poóoo, v» 0l decyoptugty trc mapa6actoc, oox. itàVa- 
cac, o)0E tixa;, Hupruxa, n«pa))akag tiv toU Kupiou 
nisttw, xai &ravüzag toüg viattípoug &roxpiutpieue. 
YHoía ovv toUtwv tse £copai cot; px énl touto; ox 
énuxéjogat, Moyse Kóptoc; 2 iv (Üvtt cà Totooto oUx 
ixJonictt 3 vy uou; An roUtow, piv iy o modo xal 
ccxx« xxl colt djvoxüe xal aoopacoz, Óxpuat pszavoiag, 


viclüng , et auscullare magis quam offerre adipem 
arietum, quoniam quasi peccatum ariolandi «s1, repu- 
gnare. Pro eo ergo quod abjecisti sermonem Domiui, 
abjecit te Dominus ne iis vez. Diiitque Saul ad Sa- 
muelem : Peccavi ; quia prevaricatus sum. sermonem 
Domini et verba tua (lU Reg. xv). At tu. ejus quidein 
transgressionem imitatus es, confessionem vcro trans- 
gressionis non es dmulatus, nec dixisti : Peccari , 
cum mutaveris Domini fidem, et deceperis nostros 
apocrisiarios. Super quo libi propit'us esse potero? 
Nunquid super his non. visitabo, dicit Dominus? et in 
gente tali uon. ulciscetur anima mea (Jerem. v)? 
Quamobrem hos quidem in ciaere et sacco et aílli- 
etione anima et corporum, et laerymis poeuitentia, 


àv rpoccpiósigav eovoi; mapk coU y)tuxv ixxaÜapz. C opprobrium ipsis a te illatum expurgare jussimus, 


smpocTtT&y ry ^ ol« pà póvoy vüg &moctolnis xaraoco- 
vüc«vrag ibovcixe , &))R xal vüc gopüc TXpXxxouc «vrac 
mxpotiag tfe Aryoane * 'Ecv 0éntat aov 6 éx0pó; pa- 
76)x 1j ovii, ji rtu; adr, inci yàp mowpiot slaly 
dy 1j xzpóia o)roU. XÀ 0i utr& và aiptroxoy aov Óoj- 
M&ror), xyouv t&v cuyodtxáy ypappToy Tv Tt fportpoy, 
x«l t&v vUy mapa coU mpóg z4&e &ntatapfvey vij kno- 
9*ctt ToU &vaÜínatoc xattÜxácapsy ix vüc ad0tvciag 
v0U xopusaioy tGv &ro0:0 cy llétpov, mracane ct xaÜs- 
)óvcsg itpatuxüe &Suxg xal ovouaciag, &mà cüe )yp21- 
Bévne Xptv xal 0pug0tiang zip&pac, gxpiv Qd vüc mpatue 
*oU rxpóyrog Nos 6piou pxvóc tüc. ivsoTGn nz óyO0ng iy- 
Qurrtivoc , tic 2v t& mapk coU imuga) cuodua dds- 
paa 15 xal »attxplinusv Gx oig. &v xal «)róc «cca rà 


quod non solum apostolicam contempserint pote: ta- 
tem, sel etiam sapientem non audierint parabolam 
quse dicit : Quando submiscrit inimicus vocem suam, 
me credideris ei, q onia septem nequüim aun in 
cerde illius (Proverb. xxvi). Te vero una cum berc- 
ticis tuis litteris, id est, litteris synodalibus , quse et 
prius et nunc a te ad nos missze sunt, sententia apna- 
thematis damnavimus, ex eo die qui scriptus a nobis 
ac definitus est, nempe a die prima praesentis men- 
sis Novembris , indictione 8, qua die missas a te lu- 
brícas li:teras accepimus et cendemnavimus : quoa 
ea, quz synodaliter a te gesta sunt, quique prius et 
qu: nunc, tu cum omnibos, qui quomodocunque vel 
scripto, vel sine seripto, iis patrocinantur, aut ea 


sapá coU *svóp.tva avvodexk , vétt mpóctpa , xal v& vov D defendunt , nobis consentiendo damnetis et anathe- 


p&t& mew AÓg ToU OmwGoUv iyypaoug 9) Cypapoc, mvvn- 
yopoovtog «toic, 3) Vit&pecmroo7ovuévov auTO Cups Oye 
Aui» xataduxXcoct xul kvaltparicucty og aiprcuxk vt 
x«i io). T& vp&ca piv, Ou ci» Eyxtiivoy adtotz &ro- 
^iv tà» iri)mpiav aou Oo0txa xtpodaiuy , ov Tív £t- 
Qacw n«p' npóv Cy;pkgug mpootOngac, sic rà yano)ó- 
qnTóv c& cvyz tty, r.«paicouptvov viv Qupncu. Tà 
Qiürepa Oi, Ouk «X» AxUpocty ToU àatÓoUc Üoyutoc, 
5$» lv a)cotg mouicat ctt0)knxag * &vs)Ov piv , 10 guait 
Osimrixóv, «al iv&pyntixóv 9px tco tfe iuOv aoraRpia;, 
xaD' ixcípay, vày i& àv xal iv aig iati póctoy cóv Kü- 
piov ip&v xal 610v. Igcoz2v Xowróy, iy o tt QiX cfe tv 
toto9107 tügtÓGv quyov &yxtptatog ,— &ytÜilmtov t1 xoi 
&v&vipgnoy, pà)3oy 0i &vodctov, xai &vorepxtoy £) £xa- 


matizetis hxretica et vana. Prinum quidem propter 
h:erentem in his absorditatem reprehensibilium duo- 
decim tuorum capitum, qu: tibi scripto nota feci, ut 
inexcusabilis sis, si emendationem recuses. Deinde 
quod pium sermonem irritum facere in ill. ausus es, 
impium vero dogma confirmare, qui lioc sustuleris , 
quod per naturam voluntas et operatio salutis nostrse 
sit in Domino nostro Jesu Christo, secundum utram- 
que earum, ex quibus eL in quibus est, naturarum : 
in quo propter sublatas «jusmodi pias voces, siue 
voluntate ac sine operatione, quinimo sine substan- 
tla ae sine existentia in utraque natura eum esse 
astruxisti; quod enim est expers omnis substantialis 
voluntatis atque operationis, deslituitur etiam ab 


ELIiSTOL/E. — EPIST. XII. 


199 


omai substantiali existentia. Qui prxterea sustulerís A cípa 2a:t roUto» 6vc& xarac*tuXcoe. TÓ &p móc; 


in przefato tuo secundo synodali, et hoc, Omnia ana- 
thematizare quxecunque ansthematzamus , ut per 
boc non solum eos etiam quos anathematizamus, 
nempe ipsas impiorum h:ereticorum personas, ana- 
thematizare recuses ( nam si dogmata a te non ana- 
thematizentur, perspicuum est te ne personas quidem 
mefariorum hereticorum anathematizare, siquidem 
haereseos ipsorum causa, non causa nálturz, eos ana- 
tbematizamus), sed ut etiam omnem omnium errorem 
paganorum, Judzorum, hz-reticorum in te confirmes. 
Si enim omnia omnium horum doginata condemna- 
mus, ut contraria et inimica veritati, tu vero omnia 
una nobiscum voce non anathematizas qux? anathema- 
tizamus, consequens est te lorum omnium errorem 


dpuotpov ty obgtdoug Üs)iotec xal bvepytiog , xal -av- 
t*laz Epnpóv lc cw obatidouc S m&plsog. Sovavt1ow 9E phe 
voUret; iy tà puÜfvrt aou. Siurípo cuvo3ixo, Kal c& 
Tyra &vaÜsuocti;teo 00a. &kvabsuacitopsy * tva. Già cov cou 
po novo» x«l oóc &votsparüseptv , Tyovv e9rc. à mpé- 
G'ot& ty &dtÓOv a'ortixov mapattion &vaftuatUsro * 
Tí yàp Soynátoy o)x. &vaOsuavi;optvov Oro co) , Ó8- 
ov $g 000i v& cpósora toy ixÜtuivoy a'pttuxóy &yx- 
Ütuacitcue * eiesp cic alpéotrg cor x&pty xal o7 l vic 
uctus Évtxa, toUvou; CoxÜsuocisoustv * à) tva xal mà- 
da» &kradytor T)kyny, 'EXweov, 'louduiew, oiptcuxó» 
xaÜ'lauvoU fe6auoene. Ei yop và doyuate roUtoy &r&v- 
Tov &rayta xmraxpivouty og iyOp& xal moliutx. tüc 
dOxOsiac , a9 88 màvex ovpgevoc tipi o0x &vaDspaciztus 


eonfirmasse, qui a nobis sive ab Ecclesia catholica ana- B dmtp &vaÜeparilontw, tixótoc &pm TÜV toUTOw &mákv- 


tematizatur. Qui igitur ista fecisti alversus catholi- 
cam lidem, Neglex'stí me, dict Deminus, et oblitus 
es [ederis mei dicentis : Non transgredieis de omni- 
bus sermonibus, quos ego praecipio tibi hodie, dextera 
cut sinistra, x4 eas post deos a ios, «t colas eos. Et 
erit, si non audieri; voccm Domini Dei tui, u! custodias 
et fa ias omnia precepta e,us , el statuta ejus, qug ego 
precipio tibi hod e , et vevient super t€ omnes hg ma- 
ledictiones et appreh ndeni te (Det. xxvii). Vio eia 
tug et cogita iones luc-[ecerunt hac tibi. lec malitia 
Ixa, qua amara est, quoniam altigit usque ad cor luum. 
Quomodo igitur dices : Non sum pollu us, nec ambu- 
lavi post superinductitiam novitatem ? Vide vius tuas in 
errore impressas , et cognosce quid [eceris, quoniam si 
abineris te nitro, et multiplicaveris tibi herbam , ma- 
culatus es in iniquilatibus tuis coram me, dicii Domi- 
uxs (Jerem. u), donec convertens convertas te siu- 
cere, et eum per piam confessionem diligas in (olo 
corde tuo, et in (ota anima lua, el iu iota mente tua. 
Hoc est enim primum ei magnum mandatum ( Matth. 
z1n), recte eredere in Dominum ac Deum nostrum 
Jesum Christum, juxta senctorum Patrum et proba- 
lorum aique uBiversalium conciliorum docirinam. 
Et nunc meliores fac vias (tuas, et dogmata cordis 
lui emunda ab omni bzretica pravitate ; et audi ve- 
cem Domibi Dei tui, et cessabit Dominus ab omnibus 
malis quz dixit in te. Ne igitur amplius per ea quie 
scribis, aut inscite siruis, ut alii pro te scribant, 
patrocineris impietali , ed eam potius ut horelicam 
acusa. Non euim jam homo panitens a malitia sua 
dicit, Quid fcci ? Ecce enm judicio contendo tecum, 
dicit. Dominus, cum dicis : Non peccavi : quia. con- 
lempsisli me vehementer, ut duplices faceres v'as tuas 
(Jerem. n). Quapropter cognoscens eognosces, queni- 
3dmodum diximus, quod depositus sis ab omni sacer- 
dotali dignitate et ministerio in saucta Dei catholica 
el apostolica Ecclesia, quoad sine ulla prxtermis- 
Bone omnia, qui a nobis hic synedaliter sancita 
sunt ac definita ad commen 'atonem et confirmatio- 
nem eatholicx Ecclesiz, videlicet, dictorum sancto- 
ruui Potrum, et univeisalium quinque synodorum , 
scripto conlirines, et nobiscum confitcaris in uno 
sawcim et consub-tantia is et adurane Tri.itat;s 


to» TÀxym» dxópocac, 0g nuov nyov» vüg xoaÜouxze 
"Exx)ngiac &vaÜtuattzoutvm. Ta)tx tolvuv Qiarpob&- 
pívoc xarà Tüg OpÜod0fou micttogc, "uou vufncag, 
Aéyec Küprog, xal (taDon ci; OuxÜrxnc nov cvüg Xu- 
q?2enc* O9 rapaÓXcn &nàó m&ytw) rv )ógey Qv (yo 
£Eyri))ouat cot exiptpov, Otbik 3j &purcep& moctótatot 
6rigo Ürow éc£pov, Javptusty aDroig. K«l &atrot, dày 
p ticxoucY Tüg 9wyüc Kupiou 100 OtoU cov puAzactty 
xul mouiv Tác; rí6 iyrolàg a)r09, val và xxpi6aa- 
píva ajo, 0ga byo ivcDopxl cot aiptprv, xol Bad- 
covcat irl. ai m&cot al xatépat eorot, xol xatalái- 
V vel cs. AL yàp odol cou xxl và érmutnÜtopata, 
éroncu» vaUrà cot. AUTQ d) xxxi gov Ort mtxp&, Ct 
Yero fec Tüe xapÜiz; cou. Tlàg o0» ipti, Oct o9x, 
ipikvÜn», xai oómicw 2€ £ric&xtov xtvoropiag oUx 
imopró0w); làe và; ódoóg cov dv vii m)yn àv. aipt- 
vy TuToÜticag, x«l ww, cl. inoinaag* Ott tav. 
&ror)Uvn 5» vivpo xal Ti9190vng GiavtQ, Tró«2, xixnii- 
$ecot dv toic &Ouis; cou ivavrioy luoo, )eyrt K9- 
pos* ioc Gv irutpégns imotpéjne sDaxprvoc xol 
&yorüov; evo» OU tóctÓoUc Opoloyia; iv 0 x 1f v«pdia 
vov xol iv ó)n ci (vy cov x«i éy 025 tà Ouxvoia aov* 
«5tn y&p davt mporn xal pryd)n ivcohà v0 TiottO06 v 
ópÜG; sig xUtóv TÓv KÜpiov Xpó) x«l Os^v "Incoov Xpt- 
evó», xarà ci» vGv &yiew Harpóy xxl tà» TOv iyxpi- 
Toy x&l oixouprvixo» Gcuv00o» QOiUacxe)iav. Kai vus 
Bociouc moiucov và; óÓooe aov, xai và Üóynata Tüg 
xxpSixg cou G*wicow, ix m&GnG puu)ótnrog oipstuxés" 
xal &xoucov tí; quvüc Kupiou toU Oto) üZpóv, xed 
mtaUctTrat Küptog &mó TOv xaAOv, cy Doxct» ixl gí* 
pi ovv £xt OU ey ypágtie, 2 Jp&qt» &rosdturoc icipoug 
vmép co) mapagxtuabtig, muveyopigns và. &at6ria, xa- 
wy 8b vas; p&ew, d «ipsturüc. OUxéri yàp 
&vÜpwrmroc uero &mó vüc xaxiag nüroU, xxl Mon, 
Tí éroincu ; ido). y&p (y xpivoust mp0; ad, Mytt. Ko- 
ptoc , iv cà Déysty oe, Oy, iuaprovy. "Ott. xattppóvmsác 
Ko, cocdpa to0 Dwutücat vàg 00oUg GOU. AtÓ jtvoag- 
xw» "vn xaÜaxtp cipüxapsv, oc x«Ünpnpévog 9ráps 
Xie Tong Ucacunüe Gig xal Jtecoutiag, Ev t xaÜo- 
Au ToU G:00 xal &rocto).ux) Exxincia, pizpg &» 
&rapa)simteg &n«vre ca Trao juo ivcauDa cuvoduxog 
xuptof toca v1 »«l ópwÜDtvra mpog aXatacto xai DiGuie- 
Gi züp xao, 'Ezxngieg, c«uvüy 01 Air», tw al 


121 


S. MARTINE PAPE I 


"uper p": 


A2 


pupive» &yiov Ilavpé», x«i và Eyxpicoy olxovjtvtxiy A Deo Verbo, qui propter nes incarnatus est, et per- 


riv auvidoy iyjp&oue xopoócu;, xxl ay Xiniv ópo^o- 
'üonc (ri o0. Evüg. ti &jl c ópoovsiou xal mposxuvu- 
vi; vpráOog Oto Aoyov aseapxoukyo) Oc dpa xal vt7 
Asez ivayDpwrücevtoe, 00e qoctu xa vumoccacu) 
Wwopivug &cwyxorec xal àtupirec, xal $io gustxág 
Oruirtu, xal 30» quctx&s lwpytiue, Ütixy vol &YOpo- 
rui» cuupuüe iwapivag x«rà và» t&v Gyiey Darpiy 
Qé)auxeleo, ti; mictect) d)uÓü ToU, Otóv guett cí- 
now xoi wÜow:o» qUctt tíl.ow tüv «Urüv Umáp- 
qt dg xatk mávtx xupiee Opory T Oti xod 
llecpl, mÀ&» e«ytvwocixg , x«i xazX  TWüyTt« XUpioM 
Gpeto» aiv, póvoc Oiya cvüc Apaprimg" xal  kvafs- 
p&tien; r&vrag oUr &vaUsuacü,opusy «'pscuxoUg, Tav 
vóv Oi Meque, xb xaÓoluc) ToU 100 xel 'Artoc ood) 
"Exhnzün pità mw&vtey vGw alpttuxó» Óoyuatov aU- 
TÀ9, xxl to)g Y)» &vaguivtag aipsctxobe, xxl map' d- 
Mv auyodixde Ovx ví» aiptgr» «oO &vxUtu a cua OEv- 
va; qajl» O4 Otü)epov róv "ytvprwov  iriaxoroy 
và; 9apàv, Wópoy tà» "Alrjavdp imc, Xépytov D) 
Koevgravrttyaumóltoc, xxi tog «UroU ÜradOjoug , IIUp- 
fov xal Tlaülov, parà màvtov TY aipstursV eut ay 
eyurem , x«l vü; &ctÓoUg ixÜéatog , xai TOU &gt- 
Cac ríoou cómo T&v». GÓtpiteg map! aUTÀy xupefév- 
tuy &i; &vavpori» Tü; OpÜo00;ou mücticN, xal T&v- 
vw» &miog tüv pía» Ttpativouévu» , 3) pxÓtpixy 
4hee ópoloygtiv Tüc Ürórurog xai Tü; dvÜpwmüruros 
toU Xpuroo 9c», 9» ÜDncao, d bpytav oUg c 
mohtp/osg avrüc vmr&pxovrac, X xaÜolon] ToU  OtoU 
xai &rog zo)ura "ExxÀncix Quxaiog &robd))sret xal &kva- 


ÜsuarUtt. Mà oov &nodoupzanc v)» 100 Kupiov C 


Aióyow mpocuí»e» Toig &oi6ictv. Ejcióttm yàp si; 
Osóv, àpyx «laÜücto;" x«l dà» Qweüone aor dx 
&pyópiow xal dc Üncavpoóe ibtpruvüsns «Ucüv, TOt6 
cvvüce góbov Kuplov, x«l imbywcw 6100. süpxat. 
ótt Kóptoc Oidot Goyia/, xal &màü mpocomou «UcoU 
q»9oi; x«l avwuci;, xai Üncavpittt v xatepÜouct 
ewtnpuxy, Ad imiztpnjos mpo; ps AMytt Kuptoe, xol 
ob pid evnpuo Tó mpózomó» pov imi cé Ort Daxpew 
i46 tp xol o) pà paw) cot si; TO» «iGva. IliXv 
qué: "àv &duáxy cov, Ort tig Kopiov tiv 8tóv cov 
27íóqcac, x«i Oy tag càc 0020c cou mpóg ro»c G)Jo- 
tpioug tüc migttec, Tüg Ói qevüc [aou 00x UTrQxOUCR, 
Àéytt Kuptoc. *M. yap iniyvegig t&v olxsiov mpobtvor 
£ctraí got tie T&xtiu; im^ ajrotc OrpÜGotoe, ti pá- 
Jugt& ptc coU Ev coic Qoyp uoti obxitov aeo) pato; xal có 
iv voi; i&poic xevost Üsparsuotig n)nuud)nu«. Kai toU- 
tou; yp &Ütrücat vttOAmxa;, 00x, Ono yüaec Eavtov, 
Oti cóvv oixsio y jpepiktuy, De ofroxtuutvoy tà xa jac 


fecte humanatus, duas naturas secundum hypostasiin 
unitas inconfuse et indivise, el duas naturales volun- 
tates, duasque naturales operationes, divinam et hu- 
manam conna'uraliter unitas, secundum sauctorum 
Patrum doctrinam, ad veram confirmat'onem, quod 
Deus natuva perfectus, et homo natura perfectus 
idem existit, ut per omnia proprie similis Deo et 
Pati, preter quam quod Pater ingenitus est, el per 
omnia proprie similis nobis, solum absque peccato ; 
et anathematizes omnes hzrelticos , quos anathema- 
tizamus, id est, quos anatheimatizat catholica Dei et 
apostolica Ecclesia, cum onibus hzreti.is ipsorum 
dogmatibus ; et eos qui nune exorti sunt haereticos, 
et qui a nobis synodaliter pro;.ter ipsorum h:eresiin 
anathermatizati sunt : Theodorum dico, qui fuit epi- 
scopus Pharan, et Cyrum qui Alexandriz, et Ser- 
gium qui Const:ntinopolis , ejusque successores 
Pyrrbum et Paulum, cum omnibus ipsorum bzretici3 
dogmatibus, el impia expositione, magisque impia 
formula eorum quz ab ipsis nefarie firmata sunt, ad 
orthodox: fidei eversionem ; et omnibus simpliciter 
qui vane affirmant unam, sive nullam omnino con(I- 
tentur divinitatis et humanitatis Christi naturam, 
aui voluntatem, aut operationem : quos ut hostes 'el 
adversarios suos catholica Dei et apostolica Ecclesia 
jure abjicit et anathematizat. Ne igitur repudies Do- 
mini sermonem, in impiis permanens. Pietas enim in 
Deum, principium est sensus ac sapientie; et si 
quzres eam ut argentum, el sicut thesauros investi- 
gabis eam, tunc intelliges timorem Domini, et co- 
gnitionem Dei invenies, quoniam Deus dat sapien- 
tiam, et a facie ejus cognitio et intelligentia, reservat 
salutem recte agentibus. Quare revertere ad me, 
dicit Dominus, et non firmabo vullum meum super 
te, quoniam misericors ego sum, nec irascar tibi m 
eternum. Tantum cognosce iniquitatem tuam, quia 
in Dominum Deum tuum impie egisti, et effudisti vias 
tuas ad alienos fidei, voci autem me: non obedisti, 
dicit Dominus. Nam cognitio rerum tuarum concilia- 
bit tibi celerem in iis correctionem, maxinie si uma 
cum proprio dogmatis errore corrigas etiain quod in 
Sacros canones peccasti; eos enim irritos facere 
ausus es, qui teipsum per proprias litteras non con- 
fessus sis, ut subditum huic apostolice sedi vicarium. 
Qui igitur in utroque lapsus es, utrique studeto con- 
venienter mederi; non enim aliter habebis perfectam 
a nobis veniam, nisi in utroque nobis correctionem 
tuam exhibeas. 


&roc color Üpóvo) Bu&ptov. At ixavápov cotvuv &cgode | F'orte leg. ax«Xsic ], ix&ctpov e o)8acoy lE uxcagÓ ou m pog mxov- 
tox . OU yàp écípoc Erie viv map vip» rtOsiay vy opnse, si ux iv bxccáporg , ply mapaa ratus vuv oix£izv 00 pÜeoqruv. 


M — MÀ ——— M ——— — — ————— 


EPISTOLA XIII, 
AD ECCLESIAM THESSALONICENSIUM. 
De Pauli damnatione, ejusque heresi fugienda. 





T6 eU»x piste xipe ct x«i Jaà vü; G:o0o)0vxéev 
&pia; v09  Oto0 xaÜoAxür "Exxnsia;, Meeviro; do23o; 


Christum diligenti clero et populo sanctz Dei ca- 
tholice Thessalonicensium Ecclesir, Martiuus sez- 


195 


EPISTOLAE. — EPIST. XIII. . 


vus servorum Dei sancte e;us catholice et aposto- À àv So) rc0 OroU cf Tv ouai &ylag «ob xx- 


lice lhoman:e Ecclesisx episcopus. 

Universitatis opifex Domiuus noster Jesus. Chri- 
stus, cum initio hominem fecisset, ad tutelam ejus 
vitse proprium ipsi largitus est mandatum, przecipiens 
id nullatenus transgredi, ne solutionis mandati fru. 
dum perciperet propriam dissolutionem, id est, 
mortem : quod, dum accidisset, innotuit ut omnes 
ümore Dominum timerent, nec amplius ad mandati 
prvaricationem facile caperentur a diabolo, qui nos 
primitus decepisset. Unde humaniter saluti ipse 
mostrs prospiciens, inimicitias posuit inter nos et 
eum qui fefellisset, easque voluit perennes esse, 
quas artificiose augens, cum incarnatus homo secun- 
éum nos factus est, clamabat, dicens : Non veni pa- 
cem mittere in terram, sed gladium (Matth. »); has 
qui non accipit, inimico vitx: nostrz diabelo omnino 
&i amicus, inimicitias sulvens, quas inter nos et 
ipsum Dominus posuit; deficiensque a Deo vivente 
per peccatum mortificatur, quo hominum natura in 
seipsam armata est, et affectionibus corrumpitur, 
quam naturam pacifleare volens ipsius opifex, pro- 
prium, ut dictum est, in terram adveniens gladium 
dedit, qui evangelicze secundum ipsum praedicationis 
sermo est, omnem impietatem alque iniquitatem 
cedens semper ac demetens, commendans vero or- 
thodoxam in ipsum confessionem in iis qui eam firme 
eustodiunt. Quando igitur, dilecti fratres, nobis, qui 
per gratiam ipsius sacerdotes sumus, evangelice 
predicatiopis sermo creditus est, ut cum sapientia 


OoVtxüg xol kroccolu; Exx)nciag érigxoxogc. 

'O cà» 6)ey Ünpaoupyó; Kuptoc Qu» 'Ingo)c Xpr- 
GTíg xxTapyAg ToujTag tv kYÜpvrOv, cpüc Guvrü note 
tüe «UroU (es, Ww oixtixv aUcG Osüopxvat Evrodp, 
m«payytÜac TaóTuv uxÓapége n«caÓavat, tva nà v 
Jvctt tÀc bvro)üc, xapmóv» Opbjurat ví» oixsiav Qiv- 
&w. Tiyovv TUy Ükvxcoy, 683 xal cup6ay, lyvapicUn por 
và t &vva 906 o po6siaÜot vóv Küptoy, xal gxxtért rpéc ma- 
pa6aat brro)üg €x etporrovz ümápy tty, ri &pyxsy nuág 
&raTáücavtt 0tx60)o. " OÓtv o avÜpérmoc aUcic 0 xnOtuov 
tüc duy cotupiag xai €x pav CÜnxsy &vupáco» ór» xal 
t0U &roccoiaevcog, tic T0 QumiixGg caiTIY UR kp X £O, Tiv £9 
Té vec ércttyov dixo. caoxetic x«O ou ybyevty avÜpe 
vec, t60n dyov* OUx 3)0ev BoOsiv ti pivnv Ert àv yüv, &)À.à 


D u&yetpav. "Hv9 yi 3ty ópsvoc, eDaoürat n&vter t iy Op 


tüc div Coe Ota 60) Aon tX» Éy0pav Ti» 0 K 0ptoctÜnxtv, 
pttaEo Xpéyv xe cUtoU, x«l kgs rogutvoz &rró 8s00 Cntoc, 
xxl vwexpoUpvog vi &peptia OU X» Tv &yÜporen guai 
x«0' iurc inoMspiÜn x«cagüetpopávn oic mraD etw. "Hv 
&)Tóg sipuvtUget DovAouasvog 0 c«utng Ónptovpyóg, tüv 
oixtixv dni v3; yüe, e sipntot, mepoytvoptvog Cr0o- 
purat n&xotpay, óntp laci» à 00 xat! exo» tUeyyriu- 
xoU xnpuypatog Aeyog típuve Ok. mavróg xal ixÜspisy 
Wmàc«» &gíCtiey xal mapeavouikv, cuvuatóv OE civ ti; 
&)rà» opÜo*o5ov üpoloyiav, iv voit BtCaioc teUtuv yv- 
À&caouaty. "Ertl ov, écyarmtol &ds)gol, piv toic xató 
X*pt» «UroU üptügc», 6 coU TotouTOU tUcyyS)txoU xn- 
poyuacog émiactüTq Joyog, tv« psc&. gpovüctógc vt x«i 
mícrtoc tiv eixlxy aUtoU vuAGSeputy, Trou» vüv xoÜoA- 


et fide lueamur ejus domum, catholicam nempe Ec- C xy "Ex)ncixy GavXv t€ xal Gvtrnobsgtov, ix vüy 


clesiam, in'egram atque imniaculatam ab iis qui eam 
violare ac ledere properant, necessario vobis notum 
facimus, jubente maxime hoc nos facere ipso Do- 
nino per prophetam dicentem : Consolamini, conso- 
lemini populum mem, dicit Dominus : sacerdotes, lo- 
quimini ad cor Jerusalem ; consolumini eam, quia :m- 
plea es! humiliatio ejus (Isai. xv). Nam is qui pastor 
ejus vocatus est, mutatus est in lupum, eamque hu- 
miliare conatus est, per ea qua impie in nos dog- 
matizavit, quippe qui coelestem panem, qni per car- 
nem in terram al nos advenit, non apposuit vobis 
sincere ac sine innovatione in cibum et potum ad 
vitam aeternam, per apostolicam paternamque do- 
etrinam, sed apposuit cibum Agyptiacum, sive do- 
etrinam bareticam, qux inquinare solet, non con- 
lrmare cor bominis, Studuit enim non solum initio 
propositionis sux turbidam in juinamentorum suorum 
confusionem per litteras suas buic apostolicze sedi 
imponere,sicuti ab eo missis apocrisiariis, Pithano 
episcopo et Ignatio diacono tum coram ostendimus; 
sed nunc quoque docirinz: sue ccenum augere, ta- 
metsi, prefatorum virorum bortatu, absurditates ejus 
el errores notos ei fecissemus, ac  prxelerea misisse- 
inus exemplum formula doctri verz ac salutaris, 
que nobis tradita est a sanctis apostolis et proba- 
tisimis Ecclesi: Patribus, ut id firmiter intuens, 
propriam sententiam corrigeret. Ille vero etiam post 
coguitionem veritatis non audivit dicentem : Initixim 


taUvqy JvpxveÜat xattratyoufzor), &varyxcieg "yvepi- 
Cou» bptv, uito T& toUTO apt yuOvtoc fpeeso duc 
&)roU toU Kuplou Qt& coU mpopürou Myovrog" llapexe- 
jets, Wapoxa)site, TOv la0v uou, Àtytt 0 Gsoc* ispsic 
je)att sig Tü» x«pÜix» "ispouzaüpa* TapaxeAéaact 
ec, 0tt inÀncÜ0n dà tentivecte eucüc ^ e 6 xxÓsig 
Ojo TOv, &ig Àuxou casu» &vtuxatíO TO, x«l carte 
vogat vaorq». intysipnot, Qv ov &ctÓog mpog pac 
ddoyu&rure* px) có» o)p&viov aptov, ro» iri yüc Qux cep- 
xà; mpóg dp; gortuügevra mapaÜíusvog vpiv tÜuxptvo; 
tt xxl &xarvoropritog tic Dpésiv x«i nócty mpoc Cen» 
«ieyuoy Qik t&v 'AroctoUuxoy xal vorpudev Soypetev 
é03& viv. Alyurrcuoci» rpopiw, vyevv cu» aiprrociv Odac- 
xo)ixw, ürig poluvity £ieDry, &QX o0. avopistty xxpOixv 
écÜparmov. 'EctoUóact y&p o0. u0yo» 0v mpoouiow cüc 
«UToU Tp060)5£ viv Üo)tpi» &varporio 16v «UtoU puc - 
p&cov dux t&v «oroU ypxupter tà xaÜ' duae 'AroaTo- 
Juxp Üpovicat Üpóve. xoÜc, xai roig t«p' aüroU eta. 
)uiaty &moxpuuxpiorg, not Dico tà irixómo, x«l "Iva. 
fü» tà Üuxxóvo tà Tuwx«Uta xarà mpocorov &rtàti- 
Éopusv, GU xxl vy tiv. vGv to. Utwv «uto Ooyp&cey 
0oloct» iravEnc«v xaícor xav rapkx)ngt cÀvy sipu- 
pívcv &vBp&v v&s &toniac «UroU xal rà ae&)uaca "yverpr- 
G&vto Qjóv, xal mpóg roUrot; ico» &rod rtO&yror 0pÜoU 
xxl cetnpies Oéyparoc, tou Ta«pedotvroc xui» d» 
v&y &yiew &roctóle, xel cv iyxpicory clc Endsi«c 
ll&cpow, tva mpóc aUró monimae &mapel&xrog, tüv oi- 
xtí«y Qu pÜDanteu qvopuy. 'O 94 x«l peri civ ixéyveaty 


196 


$. MARTINI PAP, E 1 





196 


vüc d)nÓtiu; pà &xo2cag toU Myoytog* "Ort ép à ümip- À ruperbiee hominis apostolare a Deo. Qui tenuerit eam, 


wpxwiag Actótux. Kal 0 xpatGw GUTtüc, übouhbpüctt 
Biypara. Auk voUro maptÓcta;t Küpt vàg ixa- 


qwy&c xal xaviacprav sig ciloc aoroóc. Tóy vovv &pap- .- 


c&vovca. &lg cà» uxxv a)ro2 vi; Üuogtu; x«l ci; do- 
E&ctt ty &tipazovta Lev cüroU ; iciuuot yap i5 dxpac 
v&v Ütiey Doypáétey xol xpuu&toy xarappovüctae, xol 
«Uc tà t«p' Xipóv axaMv gov, vobtocot «Ri maparomi- 
€acÜa., wal Aprhsiv piv tQ aUroU Tüv ÓpÜodolo» r&y 
Ilerpàv OjoÀtyiec), xai viv xutaxpirty ev moto putÜa. cav - 
vóv Oi Meque, X x«Dolco) Exxincia toutcat Oulu 
Sucaevüpor aiptrosov, xal ix^u)siv vo» ióv rüc oixsieg 
xcrweropiac. "Brsl ov» yégjpemcet kt)pol, ór, Tic Ds- 
Xcst kx«oddóy ópuóümxtov, xai Tr«vca; cOUG frpogicyovtas 
Ünpiote ; eütee cóv rpog zoptiopsvoy àvUpi &ueprolo xal 


adimplebiiur maledictis , et. su' vertere. «um in. fi- 
nem (Eccli. x). l'ropterea exhopnoravit Dominus con- 
ventus malorom, et destruxit eos usque ip finem. 
Quis igitur eum, qui ja animam suam peccat, justi- 
ficabit * quis glerificabit eum, qui vitam suam ezho- 
norat? Ausus est enim, per summum divinorum ju- 
diciorum contemptum, missum a nobis exem- 
plum adulterare ac depravare, ex eoque demere 
orthodoxum Patrum confessionem et damnationem 
quam facimus, id est, quai catbolica Ecclesia jupe 
facit detestandorum haereticorum, ac venenum pro- 
prie novitatis injicere. Quoniam igitur scriptum est, 
Íraires : Quis miserebitur incanialori a serpente per- 
Cu530, el omnibus qui appropiant besiiis? sic. et qui 


cvpgupóptyey lv rai; &csbsiosg axroU * lv «oig x«Ducw B comilatur cum vire inique, et obvolutus esi in yeccatis 


&Uto9 yYunaiytt 2)0youe , xoÀ iv vi xapOL« ecrcoU Bouiavetat 
&vecpéjes oc sic oüpev* iv 050oÀpoig «vveo Gaxputt, xnl 
iav t2pu xacpóv, oox. ikr)uoÜDóatcot à. a-patoc, wl ec 
Ben0év [ Leg. Box6&v»] 9rrom xao et vic po»( Leg.mripse.] ev. 
T àv x6go)uy a9co0 xivi)c&t, rot oráost v«tc xepaiv cutoU, 
xal moJ& vpisa, x«i dÓ)onocit vtoqwro «vt0U. 
Ait Oi ni, 6r, O &rtoutvo; micgac, poluvÜgce- 
vut, wi Ó xot.cwév Untpupvve, OnoiraÜ$cicqt eUTQ. 
Xzovd«c«tt mTà/ttG Upig, &yarwrol, ec vézv« vmaxons 
sÀnpetai Üsiov Jytvóutvot gupecyji)pzog, toU Jiyevtog" 
Zelew célt vu Gctkvtos Yvujuv, uà mepibhéjns tic 
T& órigw, pu)i gre iv m&cn tá m&piy Ope , sig TO 
opoz cou, pamovt guuttapoalnyOsc* x«l, EtOOrct dx 
páaou oX16v, xai üpopiaUntt xal àxoÜapcou ux &nctoOs, 


€jus. In labiis suis indulcat inimicus, ct in. co:de suo 
$asidialur, ut subvertat (e in foveam. Jn ocuis suis 
laerinatur ; eUsi invenerit tempus, non saliabitur san- 
guine, ei quasi. adjuvans su(fodíet plantas tuas. Ceput 
suum morebii et plaudet manu, ei multa suaurrans 
commutabii vultum suum ( Eccli xn). Et rureum dica: 
Qui tetigeril picem, inquinabilur ab sa; et qui comma- 
nicaveri superbo, induet superbiam (Eccli. xiu), Sata- 
gite vos omes, dilecti, ut filii obedieutiz, et divinum 
proeceptum adimplentes, quod dieit : Salve animam 
tnam, meli respicere pos! tergum, mec stes in. omni 
circa regigme, aed in monte salvum te (ac, ne et tu 
simul pereas (Gen. xix) ; e : Recedite inde, pollutum 
molite laug:re, exite de medio eorum (1sai. Lu). De- 


&nóÜig^t n&cov Tüv mpàc tüv TotoUcoy &yOpa, c«vto» 06 C. ponite omnem ad hominem hujusmodi, id est, ad 


Mygus, vu» xtuptarüs avtoU eiptGty, olxtéuctev , xe«i 
etopyd. G&vacec y«p iavwy &mó Oto) xpo» ToUc 
wsDouévouc iv toig dó;u«ct vou toro Ucou. &vdpoc. v 
X Apu» sel vavovoXog xoÜsDepty avrov, éx mícue is- 
peto; Abc, xal Mrceopyiue, Kypi; àv TX obxiia 
StpÜeckpivoy, mpóc vüv 'Amecrolon tüe xofolue 
'ExxÀecieg ém&vélÜot smictt», Sig Xv wUtol xxr  OueU 
X*po) ytvnÜivete «6 zal &voctpapévcse, aváxtct Ouk mey- 
Tàg igGbopívoi, xai ciÜtps)uopivou xai xaÜuc maps- 
À«Osrs map' vpAv», nyouy c9» Gyiey 'AmogTOhev, xxi 
ffoyurém , x&i Óuucxahw? , xxi Te» oixovptvxéy 
mévtt Gwvode) T0 Té; Ósi miOTEUIO, xxi T£precti», 
x«i ápicwste Ot, xaÜO; xai Emigttugett xal. ixtprna- 
4604716 uíx pt TOU. vOv, (y mTtpucctunt& p.o000» dv op- 
Godo5e míattt, QuoloyoUvtte xav& tiv aot TÀY &yley 
togt,á w«p&dosts, có» RUpioy dà» ngeü» Xpuciy 
616v. dxÜtvoy xxi. vÜperroy &Xufiwóv tov eitóv, iv uxa- 
Stvi 13; Üiiac evcoU Ateropsvoy gustos, * Ta nove tüc 
&jukotükc* d)àx xxTX T&vta Tito» tO» «UrOy dv £xa- 
típz g2ett «ivy d; ow xui i aig avvíavaxsy, £v ct 7 
Oria xoi cà dÜperivn, iv tij &xriato xe rà. xit, 
GGtp euatt, ovte xai Ütixst x«i ivtpytix, Trpoc cro- 
Ouf vüc ivctjeüc autoo mpog 1t Otó» x»i Wl«cépe, xai 
1v puotépa «ai r&ptvoy Gvyytvtiag , xoi ójuoouGtótu- 
voc. "Exevetge,evv Tourstny» üXmde, 70))8 n«póxcix 
4poptUn, xai e) xaÜanto oi Oc. ivavcinc toi; maptugzz- 
vou dva 6pevevra, turo, Uyouv éxDiotate, di)à Tei; 


facetus x«i guecdexoig vüc xaÜolceíc Exxincik; eyv- 


pessimam ejus hxeresim, conjunctionem et amorem ; 
mors enim est, separans a Dco eos qui doctrins ta- 
lis viri obsequuntur. Atque idcirco eum canonice ab 
omni deposuimus sacerdotali dignitate et ministerio, 
quoad propria corrigens, ad apostolicam catholice 
Ecclesig redeat fidem ; in qua ipsi, per Dei gratiam 
'generati et educati, state semper radicati et fundati, 
et sicut accepistis a nobis, sive a sanctis apestolis, 
et prophetis, et doctoribus, et uviversalibus quinque 
synodis, quomodo oporteat vos credere, et ambulare, 
et placere Deo, sicut et eredidistis, et ambulasiis 
usque adhuc, ut abundetis magis in orthodoxa fid», 
confitentes juxia ipsorum sanctorum piam traditio- 
nem, Dominum nostrum Jesum Cliristum, Deum ve- 
rum, et veruin hominem eumdem, in nullo a divina 
sua deficientem natura, et in nullo ab humana ne- 
tura deficientem, absque &olo peccato, se.l per omnia 
perfectum ipsum in utraque naturarum, ex quibus 
et in quibus constat, tum in divina, tum in humana, 
jn increata, et in creata , sieut natura, ita voluntate 
et operatione, ad demonstrationem perfectze ejes 
cum Deo et Patre, et cum matre ac virgine connata - 
ra itatis et consubstantialitatis. Habentes igitur ta- 
lem spem, muita libertate utimur, et non sicut ad- 
versaríi seperinductis lesciviont formulis et exposi- 
tionibus, sed paternis et synodalibus catholice Ec- 
«lesi:e muniti przconiis, hsec ubique et omnibns per 
ea qum nuper a. nobis synodaliter gesta sunt, inti- 


* Excidit membrum plirasis, quod sic est restitue :dum : xai &v pnOzvt zag &vÜpmrivag guaiog Jsumoutyoy Epit. 


«1 


EPISTOLA. — EPIST. XIV. 


498 


mavimus, qu:e et vobiscum nanc loquimur, nihil it- A pnévo'mpóypact, vaca wa/tzyoU toig Tác OA té 


duciitium aet peregrinum ac novum pr:edicantes, 
|sed qux audivistis, et dídicistis, et accepistis, et in 
vobis jugiter radicata sunt. Qu» enim est spes no- 
stra, aut gaudium, aut corona gloriationis? nonne 
vos coram ipso Domino nostro Jesu Christo, et nunc, 
et in ipsius adventu? quandoquidem multa mihi ad 
vos libertas est, multa gloriatio pro vobis, repletus 
sum consolatione, superabundo gaudio in omni tri- 
belatione nostra, quam propter dictum hominem 
sustinoimus : (Quis eti n infirmatur, et ego non infir- 
mor? quis scandalizatur, et ego non uror? inquit diyi- 
nus apostolus (J/ Cor. xi). Quovirca et vos, charis- 
simi, hujusmódi nostram pro vobis sciente$ sollicitu- 
dinem, et edocti diligenter a divinitus inspiratis Scri- 


pturis, quod nulla esi yarticipatio justitie cum iniqui- B 


tate, nec socielas luci ad tenebras, nec tonsentio Chri- 
sti. ad Belial, nec pars fid li cum infideiibus (11 Cer. 
vi), neque consensus orthodoxorum cum hereticis ; 
omni cus'odia custodite cor vestrum, nullam parti- 
ripationem habentes, nec societatem, nec consen- 
sionem, nec connexionem cum hujusmodi homine, 
»e ne ulla ratione assentiamimi ejus doctrinz, sed 
assidue permanentes in sanctissima nostra fide, ser- 
vite Deo | in conscientia purs. Synaxis auiem mini- 
slerium perf'caut vobis qui ibi sunt presbyteri et 
diaconi, qui diligenter et acceptabiliter rectam ca- 
tbolicae Ecclesi» nobiscum doctrinam suscipiunt, 
que nuper ad vos a nobis scripta est : et abjicientes 
emaem ha:esim ac novitatem, que sb apostolica 


predicatione eondemnatur ; quousque, ut dictum est, C 


iie sua corrigat, aut alius pro illo canonice eligatur 
pastor bonus ac verus, quique animam pro ovibus 
ponat (Juan. x), imitatione principis pastorum Chri- 
»i, ig loco pascuz vos collocans, et super aquarm 
refeetionis educaps (Psal. xxn). Ipse autem, qui nos 
vobiseum confirmat in divinissima ejus confessione, 
quique unxit nos ac signavit, deditque arrhabonem 
Spiritus in cordibus nostris, sanctificet vos perfecte, 
süritumque vestrum et animam et corpus integra 
atque irreprehensibilia custodiat, recepturo» in s.ceula 
seeulorum quce repromisit diligentibus eum. Amen. 


dptieg fup pav euvoduxg mpi OEvrov, Fyvopigagav, 
xal npog óp&g vov Ov) eyoptÜn, puolv értiaaxroy 3 Givoy 
xupuccoytts, X rtp rixoucett xxl tuarct, nal maptie- 
sce, xai éacl £v tiui» i£; píva Ouxmévrog. Tig yàp ipd 
Pu, x«p&, f acipavog xxv; Xatog, 3 o0xi xal opsiz 
tum poa0tv ko:oU coo Kuplou rjv IncoU XpustoU vov c6 
x&i iy 13i &)to0 frapouaia; intioà roX)d uo nappnzía "poc 
vis Ze, t0))xi uot xav note Unip Univ" mrt rÀnpoput vf Tra 

[«X)0:t, üntprtpusatuouat Tf xapa,émi mam cii Objet 
ipi, 99 Oi voy vlonpávoy ÜiCaouty avO0pa. Tic )&p &c0s- 
yst xai e)x  &aÜtvi ; vig axavdodizttat xal oox. i96 nv- 
poUpat; gnato 0 0:tog 'Anógtolog. Ao xal Ou: ic, &yaoacol, 
Tüv TOtkUTQ» XUOy Ttpl pv yuwocxovttg pipusyvev, 
xd SdayDÜívreg &xpibOc ix càv Ütorvtóatouv Aoyie, 
$14 evierix paroyx Quxtocuvt xal &vopio, c)0E xo.ve- 
via peri mpüc Gxét€c, o)Tt GvugovQgt; Xpigz09 mpic 
BeMap, ovrt ptpig ri01TQ pirk &migcrov, oUtt GUYyx«- 
váUscie ópüodO5ov mpg a'psruxo s; * racü qu)a'À cn- 
proett tí» éxutG) vaplixv, &pírogot xai Gxotv.ncot 
xai &zUpquvot xal &coyx)eGtor mpog 10» TOtoU Oy v- 
Spa ywópsvor , x«' od0va ctor ov avyxata Üipavot oig 
déjpacw aóroD, Gà mpocuivovtt; Gil cá Gyucátn 
2u&vy nicctt, Oov)asert «o Ot ly xaÜopg avytidxatt. 
To» 06 fü; cvvabios Airovpysixy Titi cty Upiv, ol 
«UcóDt c psa OU repot t£ xal Otxxovot, ol &xpi6o; x«l kma- 
pointes rà ópÜx cüc xa'oludüe "Exxhociag eo» üpi» 
Sexópsvor Ócyuuta, và map  óuàv &priws ypepivta 
Uptv , xal &moGa))0usvot tac» cictaw xol xatvoropiav 
Tüy Um ToU &rocvoluxos xxraduatonévay xnpoyuatoc* 
&xpu &v, Oc ttontat, T) ixtivog t& obata Otpoawsaa, 
5$ &))o; &vvt' éxiivoU x«vowxog yttpotovn)à Tourd^ v«- 
):g xai &infvóg, xxl vtig vu» juxxv vrip v&v npeGé- 


T9 Miuácit 100 &pyvroiszvog XpiatoU el; v0mov y Àoue 


xaTaGYnvy opRe, xai ini Udatoc évanaucteg ixcpipnv. 
Ajróg 04 6 Dr6Gouov )pag cov Uüpiv sig Tü» wUrou Ore 
v&vm» (po oyixv, xal xypicag xuac xai appayueptvor, 
xai Óo)g v,» &ppeCóv« toU Ilvtópatog iv aig xapOiew 
Yi», «yuxcot UpAg OlottÀG:, xal ólóxlnpov vpéw cà 
vytüpa xxi cà» Quy x«i T0 cópx Cpsumiow Óux- 
vnpicot, xopttopévous tig «loyac a'ovov à ixaypytÜate 
toig &yomógty «UrOv, &uxv. 





EPISTOLA XIV, 
AD THEODORUM. 


Commemorat ea qu& Rome passus est, cum inde a Calliopa exarcho €i abreptus, Constanti- 
nopolim missus est. 


Martinus Theodoro sineera affectione dilecto D non permanserint. His auditis, Calliopas cavpit ratio- 


fratri. 

Quoniam agnovi ut potui ea qua in scriptis a vobis 
signifieata sunt, in paucis verbis exsequar. Cum exi- 
rem ab eeclesia qu:e vocatur Constantiniana, in qua 
exercitus me cum armis constrinxerat, in presentia 
erarehi ac Thevsderi cubicu'arii, seu cleri, clara 
voce dixerunt : Anathema habeat quisquis dixerit 
vel erediderit quia Martinus usque ad unum apicem 
fidem. mutav t, aut mu'aturus est, et anathema ha- 
beant qui in ertliodoxa lide sua usque ad mortem 


nem red lere aliam fidem przter quam nos tenemus, 
non esse, neque aliter se credere. Sed hoc propiet 
eos qui audiebant, non propter fidem dicere. El 
scire te volo, dilectissime frater, de fide quam signi- 
ficasti, nec non et falsis calumniis, quas adversui 
veritatem proponunt, quia opitulant.bus nobis ora. 
tionibus vestris, ac omnium fidelium Christianorum 
qui vobiscum sunt, et viveus el moriens salutis no- 
str:ze fidem defen lam, et quemadmodum beatus Pau- 
lus apostolus docet : Mihi vivere Christus eut, ex work 


19) 


S. MARTINI PAP.E I 


lucrum ( Phi ip. 1). De falsis autem accusaüonibus, A per virgine Maria, qux Deum et Dominum nostrum 


quas noviter h:eretici faciunt, abjicientes veritatem 
Christi Dci , qualem omnino poterunt hominibus ve- 
ritatem loqui, q i Dei veritati resistunt ? Tibi igitur 
reddo rationem, dileciissime frater, per eum qui ju- 
dicaturus est mundum istum per ignem, qui et reddet 
unicuique secundum opus suum. Ego aliquando ad 
Sarracenos nec litteras misi, nec quem dicunt tomum 


qualiter credere debeant, aut pecunias unquam * 


transmisi, exceptis duntaxat quibusdam illuc ve- 

nientibus servis Dei causa eleemosynz , quibus et 

modicum quid przbuimus minime ad Sarracenos 

transmissum. Porro de domina nostra g'oriosa sem- 
* [n Romana Edit. deest et naturam 


Jesum Christum peperit, quam omues sancti et ca- 
tholici Patres Dei genitricem appellant, ut pote qua: 
Deum hominem genuit, falaum contra me, imo cun- 
tra suas ipsorum animas iniqui viri Lestificaii sunt. 
Nam quisquis b»a:am super omuaem creaturam ? et 
naturam humanam, absque eo qui genitus est ex ea, 
venerabilem seinperque virginem, matrem, videlicet, 
Domini nostri non honorat atque adorat, anathema 
sit et in prxsenti szculo, et in futuro. Sed homines 
occasiones qu:erentes, scandala objiciunt ad scanda- 
lizandos inultos. 


Subscriptio. Deus te incolumem custodiat, amau- 
tissime lili. 





EPISTOLA XV, 


AD THEODORUM. 
Fjusdem argumenti cum precedente. 





Martinus Theodoro. 

Noscere voluit cara vestra dileetio qual:ter de sede 
sancti Petri apostoli, sicut. unus passer solitarius ab 
aedificio, raptus fuerim. Et miror quia super hoc me 
inquirere voluisti, cum prazdixerit Dominus noster 
de nequam temporibus istis discipu'is suis : Quia in 
diebus. illis erit tribulatio, qualis non. fuit ab origine 
wrundi usque nunc ; et uisi quia abbreviati sunt dies illi, 
non posset sustinere omnis caro. Sed qui perseverav:- 
rit usque in finem, hic salvus. erit ( Matth. xxi, 22). 
Moc in pau: is de Antichristo dicitur. Nam et sanctus 
Paulus secundum datam sibi gratiam spiritus prze- 
nuntiavit dies istos Timotheo discipulo suo, dicens : 
Jn novissimis diebus descendent homines a. fide, et 
veritate auditum ov?rtent, seipsos amantes, avari et 


extera (1 Tim. iw, 13; 1, wm, 4). Et crede mibi, desi- C 


deratissime lili mi, non videndum tempus aliud, nisi 
manifeste hoc, in quo sint initia dolorum, quemad - 
modum Dominus praedixit adventum Antichristi. Et 
mihi breviter dicere necessarium visum est, ante- 
quam in toto mundo pr:zvaleat judicium, et finem 
eursus tradam, hoc mihi expedire arbitratus, quo 
aliis mala mibi przparantibus, exsultem potius quam 
fleam. Igitur ut scias qualiter sublatus et ductus sim 
a Romana urbe, nil falsum audies aceidentium. Om- 
nia przescivi per totum tempus, qux» meditabantur *, 
et sumpto meipso cum omni clero meo, privatim 
inansi in ecclesia Salvatoris nostri Jesu Christi, quse 
cognominatur Constantiniang, qus» prima in toto 
mundo constructa et stabilita est a beate memorix 
Constantino imperatore, et est juxta episcopium. 
Illic enim omues nos seorsum morabamur a die Sab- 
bati, quando Calliopas cum Ravennati exercitu, et 
Theodoro cubiculario , introivit civitatem. Misi ergo 
in obviam ejus quosdam ex clero : quibus susceptis 
j8 palatio, :estimavit et me cum eis esse. Cum autem 
quxsisset, et non invenisset, dixit primis cleri : Quia 


* [Aora., addit inümici veritatis. 


B nos eum voluimus adorare; sed cras, quod est Demi- 


nica dies, obvii ei erimus, et salutabimus eum, quia 
hodie non suffecimus. Porro, Dominico die datis 
missis in prudicta sancta Dei Ecclesia, suspivatus 
ille turbam multam colligi propter diem, nuntiavit 
hoc : Quia multum fatigati sumus ex itinere, et nou 
possumus occurrere hodie, sed cras omnimodis oc. 
curremus, et adorabimus sanctitatem vestram. Ego 
vcro ipse graviter infirinus eram ab Octobrio mense 
usque ad przdictum tempus, id est, usque ab sextu- 
decimo Kalendas Julias. Ergo feria secunda diluculo 
mittit chartularium suum, et quosdam ex obse.uio 


. $uo, dicens : Quia arma praparasti, et armatos ha- 


bes intus, et multitudinem lapi.lum collegisti ad re- 
pugnandum ; et hoc necessarium non est, nec aliquid 
tale (ieri permittas. Cumque presens audissem hzec, 
necessarium magis non babui, qualiter hos certes 
redderem, quam nittere illos gyraturos per totum 
episcopiu:, ut si arma vel lapiden vidissent, ipsi 
testimonium perhiberent. Cum aulem issent, et nihil 
invenissent, subintuli eis per verba, quod nuuquam 
aliquando aliter, sed semper per complexionem et 
fallacem accusationem incederent adversus nos, ct 
eum in adventu infamis Olympii vani cujusdam lio - 
minis cum armis me hunc potuisse repellere fate- 
rentur. Ego itaque ante altare ecclesi» le. tuluin 
meum habebam io quo jacebam; et nonduin travs- 
acta media liora, ecce exercitus cum eis veniens in 
ecclesiam, obuinbrati omnes tenentes lauccas et spa- 
thas suas, quin el arcus suos paratos una cum scutis 
suis, el facta sunt illic qua nec dicenda sunt. Quem- 
aduiodum namque in hiernali tempore vento valide 
flante folia ex arboribus concussa cadunt, ita percu - 
tiebantur arinis canJelie sancte ecclesi, et retunsae 
excutiebantur in pavimentum ; et audieba'ur sonitus 
qui in eadem flebat ecclesia, veluti tonitrus quidam 
horribilis tam ex pressura armorum, quam ex inulti 


201 


EPISTOLAE. — EPIST. XVI. 


203 


tudine ^ candelarum ab eis fractarum. Quibus con- À ca horam quasi sextam noctis, tulerunt me de pala- 


fessim introeantibus, jessio a Calliopa porrecta est 
presbyteris et diaconibus, in qua humilitatis mez 
abjeetio continebatur, quod irregulariter et sine lege 
episcopatum subripuissem, et non essem in aposto- 
lica sede dignus institui, sed omnimodis in hanc re- 
giam urbem transmitti subrogato in loco meo episco- 
po; quod necdum aliquando factum est, et spero 
quod nec aliquando fleri habet, quia in absentia pon- 
tiieia archidiaconus et archipresbyter et primicerius 
locam przsen!ant pontificis. Dum ergo hxc moven- 
ar, quz de flde gesta fuerant, jam n.anifestavi vobis. 
Quod autem preparati non fuerimus ad repugnan- 
dum, melius judicavi decies mori, quam unius cujus- 
eonqne sanguinem in terram fundi. Quod quidem 
e sine periculo hoc gestum est, non paucis, quae 
som placuerunt Deo, malis effectis. Eadem itaque 
bera dedi meipsum ad exhibendum imperatori , et 
nom resistendum. Porro acclamantibus mihi, ut ve- 
ratem dicam, quibusdam ex clero ne facerem hoc, 
Bolli eerum accommodavi aurem, ne subito fierent 
bomiridia. Sed dixi illis : Sinite mecum venire ex 
dero, qui necessarii mihi sunt, episcopos, videlicet, 
presbyteros et diaconos, et abso'ute qui mihi viden- 
ter. Respondit Calliopas : Quotquot voluerint venire, 
eun bono veniant. Nos cuiquam necessitatem non 
facimus. Respondi ego : Clerus in potestate mea est. 
Exelamantes autem quidam ex sacerdotibus, dice- 
bant : Cum ipso vivimus, et cum ipso morimur. Post 
k»e coepit dieere per se Callio; as, et qui cum ipso 
erant : Veni nobiscum ad palatium. Nec hoc facere 
reesavi, sed exivi cum eis in palatium eadem se- 
eunda feria. El tertia feria venit ad me omnis clerus, 
et multi erant qui se paraverant ad navigandum me- 
tun ; qui etiam res suas jam immiserant in ea quie 
vecabantur levamenta ; et alii quoque nonnulli prx- 
parabantur clerici et laici , qui festinabant pervenire 
3d nos. Éadem ergo nocte, qux illucescit in feria 
quarta, quz erat tertio decimo Kalendas Julias, cir- 


* Edit. Rom., candelabrorum. . . . . fractorum. 


tio, retrusis omnibus qui mecum in palatio erant, 
usque a3 res diversas, qux» mihi in via et hic erant 
necessarie, el non nisi cum sex puerulis et uno cau- 
culo eduxerunt nos ex urbe; et cum immisissent nos 
in unum eorum qus dicebantur levamenta, circa 
horam plus minus quartam diei ad portum perveni - 
mus. lu ea sane hora, qua egressi sumus ab urbe 
Roma, statim ul erant obserate porte, iterum eag 
obseraverunt, et sic remanserunt, ne exirent a civi- 
iate aliqui, et venirent ad nos in portu, doncc illinc 
navigassemus. Unde necessitas nobis effecta est, ut 
omnium eorum res, qui in levamenta missi fuerant, 
in przedieto portu dimitteremus, et mox eadem die 
moveremur. Et pervenimus Kalendas Julias Mese- 
nam, in qua erat navis, id est carcer meus. Non au- 
tem Mesen:e tantum, sed et in Calabria ; et non tan- 
tum in Calabria, qux» subdita est magnx urbi Roma- 
norum, sed et in plurimis ingularum, in quibus nos 
vel tribus mensibus peccata impedierunt, nullam, 
compassionem adeptus sum, excepto duntaxat in 
insula Naxia, quoniam ibi annum fecimus, merui 
lavari duobus vel tribus balneis, et apud urbem 
mansi in hospitio quodam. Et ecce quadraginta ct 
septem dies sunt bodie ex quo non merui calida nec 
frigida aqua rigare me, et eifluxi et refrigui totus, 
quoniam ventris fluor el in navi et in terra usque ad 
presentem horam requiem mihi omnino non dedit ; 
et in ipsa quoque necessitatis mex hora cum gusta- 
turus sum, totus conquassalus corpore, ea qui ne- 
cessaria sunt percipere ad conforlandam naturam 
non habeo, quia quod habeo t:edet me sumere, cuin 
id habeam penitus in fastidium. Sed credo in virtu- 
tem Dei qui omnia conspicit , quia cum de przsenti 
vita subductus fuero, exquirentur de his omoibus qui 
me persequuntur, ut saltem sic ad ponitentiam 
ducti , ab iniquitate sua convertantur. 

Subscriptio. Incolumem te custodiat Deus, fili dul- 
cissime. 





EPISTOLA XVI, 
AD QUEMDAM $81BI CHARISSIMUM. 
De exsilii sui calamitate. 


Indiesmus germanz charitati vestrz, domine fra- D lerit ab ltalia ; et miratus sum, et glorificavi Deum 


ler, quia. postquam egressi sumus ex eo quod Jeron 
dieitur a Constantinopoli, navigantes sancta quinta 
leria Coen: Domini, pertransivimus Pharum, per 
diver-a loca transmeantes Idibus Maiis, et Chersonem 
pervenimus. Ergo gerulus harum, qui presentem 
vobis tradit epistolam, post triginta dies post uos a 
partibus Byzantii venit Chersonem. Et gavisi sumus 
super adventum ipsins, zstimantes quod expensa 
missas nobis ab lulia essent in terram hanc, qus 
deberet nos eo veniente consolari. Et cum interro- 
gassemus, cognovimus ab eo, quod nihil huc detu- 


*ParRoL. LX XXVII. 


meum etiam in hoc, quoniam, sieut scit, tribulatio- 
nes nostras dispensat maxime cum faines in hac terra 
et necessitas talis esset, ut panis in ea tantum no- 
minetur, non tamen penitus videatur. Quoniam nisi 
mittantur nobis ex partibus illis sumplus, vel a par- 
tibus Ponti, hic vivere omnino nequimus. Spiritus 
enim promptus est, caro vero infirma, ut etiam ipse 
nosti. Neque enim dispensatio quivis potest in hac 
terra ullatenus inveniri in solatium saltem modici 
sumptus. Si ergo, ut. dictum est, transmissum fuerit 
illiuc frumentum, et vinum, aut oleum, et alia 


1 


90$ 


SANCTI MARTINI PAPJE 1 


quidam quoquo modo, festina prout potueris mit- A ctus Petros, quid dicemus de nobis, qui propril servi 


tere nobis. Neque enim hujuscemodi mala, ut reor, 
ostendi sanctis, qui ibidem sunt, vel his qui sunt ee- 
clesie illius, ut usque adeo mandatum domini parvi- 
penderent : prsesertim cum apostolus Philippensibus 
scripsit, gratias agens eis, quod et Thiessalonicam 
el semel et bís in usum sibi miserint, ubi et subdit : 
Habeo autem. omnia, et abundo (Philip. iv, 15). Si 
enim peregrinos illic, id est, Rome, ita teflcit san- 


ejus sumus, et saltem ad momontem sinistravimus 
ei, et in tali exsilio et alflietiene consistimus? Cog- 
nitionem autem feci ad dilectionem vestram qusrum- 
dam specierum, qux comparari debent illie; et he- 
rum, qua50, te more solito curam habeto, ut nosti, 
ad emendum et mittendum nobis propter maltas ne- 
cessitates nostras, et frequentes infirmitates. 





EPISTOLA XVII, 


EJUSDEM ARGUMENTI CUM SUPERIORE. 





Omne desiderium habemus semper litteris nostris B suniptu. Nam etsi aurum Ecclesia. saneti Petri non 


charitatem vestrar consolandi, et relevandi vos a 
sollicitudine qus vobis de nobis est : vobiseum vero 
el omnes sanctos et fratres nostros, qui curam nostri 
propter Dominum gerunt. Ecee et. imprzesentiarum 
scribo vobis, qus: coaretant nos. Veritatem dico in 
nomine Christi. Dei nostri. Remoti enim ez omni 
mundana tuürbatione, et depositi a peceatis nostris, 
ecce el jpsa vita caruimus. Siquidem hi qui in hac 
regione habitant omnes gentiles existant, et gentiles 
mores acteperunt hi qui hic habitsre noscuntur, 
nullam charitatem prorsus babentes, quam jugiter 
hominum natura et inter ipsos quoque barbaros 
crebra compassione demonstrat. Novit itaque Deus, 
nisi ex naviculis, qux veniunt ex partibus Romanis, 
ut hi qui hic sunt nuneupant, partes, videlicet, Gr- 
corum Ponticas partes vocantes. Nam nec semel de 
regione ista usque ad unum trimisium frumentum 
potui comparare, sed nec alterius cujuscunque ge- 
neris speciem, nisi, ut predictum est, ex nmaviculis 
qu: huc raro veniunt, ut sale onustze recedant. Sic 
potuimus emere trea vel quatuor modios numismate, 
usque ad prassentein. Septembrium mensem. Usque 
nunc vero non potuimus de novis geniminibus emere, 
nisi uno numismate modios quatuor. Miratus sum 
autem, et adhuc miror indiscretionem et incompas- 
sionem omnium qui quondam mihi pertinebant, et 
amicorum meorum ac propinquorum, quia sic fun- 
ditus infelicitatis mez obliti sunt, et nec scire volunt, 
ut invenio, sive sim super terram, sive non sim. Mi- 
ralus quoque multo magis sum in eos qui sunt. san- 
clissimze apostoli Petri Ecclesie, quoniam tantam 
dederunt operam de corpore ac menibro suo, id est, 
super dilectione nostra, ad reddendos nos sine sol- 
licitudine. Saltem super corporali usu, quotidianoque 


* Rom., expense non carent. 


habet, frumento tamen, et vino, et aliis necessariis * 
expensa non caret per gratiam Dei, ut modiese sal 
tem exhibitionis curam gessissent. Qualem putas 
conscientiam habemus exzhibendi ante tribunal Christi 
aceusantibus omnibus tunc et rationem reddentibus 
hominibus , qui ez eodem uto et massa consistuat T 
Qus formido est, quae cecidit super homines ad 
mandata Dei minime facienda, aut timor ubi non est 
timor? An subtraetione usque adeo nos spirits mali- 
gni operiunt ? An ita inimieus omni ylenitwdini Ec- 
clesia apparui, et adversarius illis? Verumtseen 
Deus, qui omnes vult salvos lieri, et ad agnitio- 
neum veritatis venire, per intercessiones saneti Petri 
stabiliat corda eorum in orthodoxa fide, et confirmet 


C contra omnem bareticum el adversariam Ecclesie 


nostra personam, et immobiles custodiat, precipue 
pastorem qui eis nune pr:eesse monstratur, quo in 
nullo prorsus decidentes, vel declinantes, aut dimit- 
tentes eorum, qua in eonspectu Domini et saneto- 
rum angelorum ejus in scriptis professé sunt, usque 
ad pusillum quidpiam, una cum humilitate mea eo- 
ronam percipiant justitiz: orthodox:e fldei de mana 
Domiui et Salvatoris nostri Jesu Christi. De hemili 
namque hoc corpore meo ct ipsi Domino cura erit, 
ut sibi gubernare placet, sive in tribulationibus inde- 
sineitibus, sive in modico refrigerio. Dominus enim 
prope est, et quid sollicitus sum? Spero quippe in 
miserationes ejus, quod non tardet modo finire meum 
quo jusserit cursuin, Omnes. vestrates propter Do- 
miuum salutate, et omnes qui pro Dei amore meis 
compassi sunt vinculis. Deus excelsus potenti manu 
sua protegat vos ab omni tentaUone, et salvet in re- 
guum suum. 


305 PRIVILEGIA. 906 





SANCTI MARTINI PAPE X 
| PRIVILEGIA TRIA. 


PRIVILEGIUM PRIMUM, A etiam in praesentia nostri, nostra authoritate de ipso 


Que sanctius Martinus Resbacense monasterium sub aua 
de(ensione suscipit, et ei concessas immunitates con- 
frmat * (ann. 648). 

In nomige unius et summ: Deitatis, Patris et Filil 
et Spiritus sancti, Martinus, gratia Dei sedis princi- 
pis apostolorum Petri papa, omnibus sancte matris 
Ecclesise 8delibus vitz terns felicitatem, etc... (sic). 
Quapropter sgnoécat omnium devota (fidelium 
Dei, nostrorum, scilicet , prasertim et futurorum 
dilectio, quod vir quidam venerabilis de regione 
Francorum, nomine Dado, nostram adiens praesen- 
tiaqo, soggessit nobis quomodo divini ardoris amore 
succensus, cenobium zdificaverit, quod Jerusalem 
voluit appellari, in loco qui dicitur Resbacus , super 
rivum ejusdem nominis, in pago Meldensi, in honore B 
principum apostolorum Petri et Pauli consecratum 
s» venerabili fratre nostro Amando pontifice. llic 
ergo predictus Dado, multo labore, sed tamen fru- 
einose, quod diu desideraverat usque ad (inem per- 

ducto, sanctissimae vitae virum, Ágilum nomine, ibi 

sb patris Benedicti exemplo consütuit abbatem. 

O-tendit nobis elija: exenplar Francorum quondam 

regis Dagoberti, quod fecit pro confirmatione et sta- 

bilitate ipsius loci, privilegiumque domini Faronis 

Meldensis prssulis, et aliorum plurimorum episco- 

porum, quod de statu et perduratione ipsius loci in 

«neta synodo fecerunt, et manibus propriis conlir- 

mawerunt. Ineuper et privilegium proedecessoris nostri 

lobannis papz, quod eidem loco contulit, nostr 

preesentiz idem venerabilis Dado ostendit. llis igitur C 

manilestatis ac demonstralis, deprecatus est nostram 

apostolicam celsitudiaem , ut pro majori firmitate 
eundem locum cum egregio abbate Agilo ac com- 

Bonachis seu clerieis ibidem Deo famulantibus sibi 

& regendum commissis ; vel cum omnibus rebus et 

hominibus eidem monasterio subjectis aut subji; ien- 

dis, in nostra potestate eL. dominatione defensione- 
que dignareinur suscipere. ilujus igitur juste el. ra- 

Üenabili petiuoni consensum przbentes , su» beati 

l'eri apostoli, eL nostra successorumque nostrorum 
tefensione et immunitatis tuitione libentissime susce- 
pimus. Praecipimus ergo, ac per hanc nostram au- 
lioritatem firmamus, ut quidquid piissimus quondam 
Francorum rex Dagobertus fecit et confirmavit, prdi- 


loco con(irmat, permansurum nostris futurisque tem- 
poribus maneat inconvulsum , et a successoribus 
nostris cunctisque Christianz f&dei cultoribus obser- 
velur illesum. Volumus autem ut przdictus sanctis- 
simus vir Ágilus, quem in eodem loco abbatem con- 
stitutum audivimus, suique monachi seu successor: s 
eorum, scepefatum locum , una cum omnibus rebus 
qua ibi appendunt, cum pratis et pascuis, cum aqua 
qva dicitur Mucra, seu omui pisca:ione, insulis quo- 
que ac molendinis, necnon et piicatoriis, cun pon- 
tibus etiam, cunctisque ipsius aque transitoriis et 


cum omnibus adjacentibus, cultis et incultis, ab ho- : 


dierna die usque ad ultimam hujus seculi horam 
teneant et perpetualiter possideant. Prohibemus 
etiam maledicentes, ne in prsentiac per succedentia 
tempora, alicujus dominationi aut subjectioni idem 
locus subjiciatur; nec unquam aliquis rex Franco- 
rum, vel alius quis mortalium, licentiam babeat euiy 
venundandi, aut in beneficio cuiquam dandi , nec 
in ullo quolibet modo distrahendi aut tribuendi quid- 
quam quod sit de rebus ejusdem loci; sed usque in 
evum apostolicalis abbatia semper existat. Si vero 
de rebus ecclesi: ejusdem alicui aliquid conferen- 
dum fuerit, post mortem in monasterio Dei restitua- 
tur, ne forte tali occasione locus amittat, nec hzres, 
aut aliquis ex ejus progenie, contra voluntatem ser- 
vorum Dei, hereditatem Ecclesix possideat, nisi hi 
quibus cuncta congregalio, certissima et ralionabili 
causa existente, verum assensuin possidendi concces- 
serit. Qui vero de his quze modo possident, aut certe 
quocunque iugenio in futurum juste poasessuri suut, 
minuere aut aufferre quolibet modo prasuinserit , 
exconumunicalionis anathemate perculsus, sciat &e 
procul dubio, 2bsque ullo absolutionis genere , D.i 
eLsancii Petri o:nniumque sanctorum, cunctorumque 
ad hanc apostolicam sedem pertinentium authoritate 
sine line condemnatum. Dicendum vero eit quid :!e 
sacrisordinibus hzc sancta et apostolica sedes statue- 
rit. Abbas, monachique ipsius cenobii ordinentur et 
cous^crentur a quocumque episcopo sanct: romanus 
Ecclesix voluerint subjecto, sive in eodem loco ab 
episcopo ab eis convocato, seu in ipsius sede epi-co- 
patus. Sanctum vero chrisma et. oleum czteraque 
sancli: christianitatis necessaria a quo voluerint ac- 


eus eiiam vir Dado, necnon et reverendissimus prz- D cipiant ; et cuncta quz utilitatis sunt Ecclesiz? sanct, 


sul Faro cum omnibus qui cum eo fuerunt episco- 
pis, in sancto stabilierunt coneilio, et. insuper hic 
sancta et apostolica sedes pix: authoritatis privilegio 
juste et rationabiliter ante nos confirmavit, et nunc 


* Edidit Pless&evs, llist. Eecl. Meld. t. 1, pag. 677, 
ex apographo apud Resbscenses reposito. De ejus 
sinceritate suspicionem movel, pag. 48. In hac qui- 
dem bulla nulla fit mentio Radonis, unde Plessaus 


ut est dedicatio monasterii, consecratio altaris, bene- 
dictio alibatis, el cetera. omnia, cui voluerint , im- 
pleri faciant. Quenicumque vero episcoporum pro 
his omnibus expetierint, nostra autboritate suffultus, 


bullam Joannis IV pro Resbacensibus , et ebartaw 
Burgundofaronis calumniandi causam sumpserat ; 
certe indiget emendatiene in chronologica nota. 


* 


207 


SANCTI MARTINI PAPJ£ I 


203 


negare non przsumat. Quod si Meldensis civitatis A dire valeant. Quum vero predietus vir venerabilis 


episcopus, in cujus episcopatu idem locus existit, 
abbatem , vel monachos, seu presbyteros, id est, ca- 
pellanos parochiate ecclesizx ejusdem loci in sacris 
ordinaverit, si chrisma et oleum dederit, si dedica- 
tionem monasterii, consecrationem altaris, bene- 
dictionem abbatis, aut extera Ecclesie commoda 
expetitus peregerit, nullum munus vel pretium, nec 
sgubjectionem nec retributionem nec subventionem , 
vel ad concilium aut synodum, vel ad aliud aliquod 
placitum, nec aliquam consuetudinem pro his oinni- 
bus requirere presumat , nec etiam communia sibi 
proinde prz:eparari jubeat, sed ab omni infestatione 
ac perturbatione idem coenobium securum penitus 
ac liberum permaneat ; qui autem ex his omnibus 
molestias illis, aut contrarietatem aliquam intulerit , 
damnatus pereat in :tternum. Probibemus etiam ne 
per defensionem aut jussionem seu violentiam cu- 
juscunque, absque sancte romane Ecclesie, idem 
locus, sive ecclesia in quam publicus parochianorum 
fii conventus, excommunicetur, nec celebratio mis- 
sarum, nec divinum intermittatur altaris officium, 
nisi forte, quod absit , ab aliquibus pravis hominibus 
aliqua injuria de qualibet causa injuste eis infera- 
tur, quibus juste et legaliter nostra jussione potes- 
tatem concedimus excommunicandi, ligandi et sol- 
vendi, prout oportuerit. Probibemus quoque inter- 
dicentes, ut nullus rex, episcopus, comes, vel judex, 
nec qu:xelibet persona in idein monasterium, vel ec- 
clesias, aut loca, vel agros, seu reliquas possessio- 
nes, in quibuscumque fuerit pagis vel territoriis , ad 
causas audienlas, vel injusta freda tollenda , aut 
mansionaticos, vel paratas faciendas, aut fideju:so- 
res tollendos, vel telonea exigen 'a, aut homines ejus 
tam ingenuos quain servos, super terram ipsius 
commanentes injuste distringendos, nec ullas occa- 
siones requirendas , unquam ingredi aut exactare 
presumat. Ubicumque aut jussu abbatis przdicli, 
aut successorum ejus, negotiandi cum * dircceti fue- 
rint, nullum telonium aut ullum censum vel ullam 
aliam consuetudinem aliquis ab ipsis accipere aut 
exactare presumat; sed liceat tam eos quam homi- 
nes vel omnia illorum cum pace discurrere , et ne- 
gotia licenter peragere, et ad quascumque civitales 
aut portus vel loca accessum habuerint, sive per 
terram sive per aquam, absque ullo ripatico vel ro- 
'tatico aut pontatico aut portatico aut passatico, se- 
euri et quieti cum omnibus qux secum detulerint , 
per hanc nostram przsentem authoritatem ire et re- 


* Legendum videtur causa. 

» Martinus papa summum pontificatum adeptus 
est prima die Julii, ann. 649, ac proinde annus v 
pontificatus, quo signatur bulla de qua agimus , die 
Aprilis xxiv, erat. annus Chr. 654. Ergo manifeste 
vitiata est nota chronologica qux: bullam hanc tri- 
buit anno Incarn. 648. Verum nemo nescit ejusmodi 
ehronologicas notas, in apographis veteribus ab in- 
earnatione Domini repetitas, ab exsctiptoribus te- 
mere inserias faisse, ex ipsorum conjecturis. 

* Vulgavit primum Bollandus in commentario 
previo Vite sancti Amandi, ad diem 6 Februar. et 
inde Cointius, Ann. eccl. t. III, pag. 360. Iteruin 


Agilus ejusdemque successores ab hac luce migra- 
verint, monachi ipsius ccenobii; abbates ex se, juxta 
voluntatem Domini et secundum regulam B. Bene- 
dicti, licentiam habeant eligendi. Interdicimus etia:n 
ut nullus neque per pecuniam , neque per prosapie 
sublimitatem, aut violentiam, nec alterius congrega- 
tionis abbas aut monachus, nec alius quis mortalium , 
ullo modo eumdem praxsumat locum invadere , nisi 
quem fratrum congregatio, vel minima pars, quam- 
vis parva, concordi electione, secundum timorem 
Dei elegerit. Quicunque ergo huic privilegio autho- 
ritatis nostrae contraire tentaverit, per invocationem 
sacri corporis ét sanguinis Domini, : xcommunicatio - 
nis penam cum impiis in tormentis inferralibus per- 


B cipiat torquendus et cruciatus ibi in sxenla s:eculo- 


rum. Amen. Observatores autem et asseusores istius 
pra:ceptiouls, peccatorum absolutionem, gloriamqne 
regni colorum perenniter possideant cum Domino 
J. C. Amen. Datum per manus Petri abbatis et can- 
cellarii, vui kal. Maias, indict. vit," anno incarnati 
Verbi ^ pcxivir. Anno vero pontiflcatas domini 
Martini papz quinto, in sacratissima B. Petri apost..li 
sede. 
PIAIVILEGIUM NW, 


A Sancto Martino papa ] concessum  Blandiniensi 
monasterio * (ann. 649). 

Martinus episcopus, ultimus servorum Dei, omni- 
bus Deum diligentibus salutem. De quotidiano sanct:e 
matris catholice atque apostolice Ecclesie profectu 
ac multiplicatione gaudere debemus, atque in vinea 
Doinini pro. mercede laboris operaniibus auxilium 
ferre debemus, unde notum fore volumus sanctz uni- 
versalis Ecclesis filiis, tam prxesentibus quam et fu- 
turis, qualiter sancte dilectionis nostrzx filius Aman- 
dus, cum coasensu et petitione carissimi fllii nostri.... 
memori» Dagoberti, Francorum regis, sive fllii ejus 
Sigeberti, privilegium auctoritatis nostr: expetierit, 
de quodam cenobio, quod ipse, deliminatis gentilium 
spurcitiis, fundo tenus extruxisse dignoscitur , cui 
nomen Blandinium indidit, quodque etiam ab ipso 
consecratum eit in honore beatissimi apostolorum 
principis Petri, doctorisque gentium Pauli, situm iri- 
ter decursum duorum fluminum Scaldis et Legis. 
Privilegium quidem sanct auctoritatis nostr.e, no- 
stris futurisque temporibus , memorato loco indul. 
gemus, ordinamus atque firmamus de stabilitate ip- 
sius loci, de villis et facultatibus, de ecclesiis et ec- 
clesiarum deciiis sive familia , et de quibuscunque 


edidit Mireus, Oper. dipl. t. I, pag. 555, inter dona- 
tionum Belgicarum instrumenta. Cointius commen- 
titium probat multis argumentis, quorum qu:edam 
ex anachronismis petita suut. Datum enim dicitur 
cum con-ensu et ad petiuüone.u Dagoberti ac lilii 
ejus Sigiberti ; uterque autem decesserat ante ini- 
tum a Martino poutilicatum annis plurimis. Datuin 
dicitur indictione secunda, qu:e cum nullo bujus pou- 
tilicatus auno concordat. Áide Blandiniense mona- 
sterium sub dominatione Clodovei lI fuisse, non sub 
dominatione Sigeberti; alia falsi ind.cia iu uotis »e- 
quentibus attingemus. 


PRIVILEGIA. 


210 


stipendiis specialiter inibi Deo servientium , et ec- A karissimi filii nostri dive memorie Dagoberti , Fran- 


clesie ornamentorum atque luminariorum ac ma- 
tricalariorum bospitum atque pauperum, juxta peti- 
tionem carorum nostrorum precellentissimorum 
regum Dagoberti atque fllii ejus Sigeberti , nostra 
apostolica auctoritate stabilimus, corroboramus et 
inconvulsa statuimus. Decrevimus itaque ut liceat re- 
gulari abbati * Florberto, ad praesens inibi subrogato 
vel constituto a fllio nostro Amando , tam ipsi 
«uam in reliquum futuris abbatibus, in universis 
uiilitatibus loci, divino solatio, ita omnia disponere 
et ordinare, absque ulliuà. contradictione vel refra- 
gatione, ut libere invigilent mandatis Domini, secun- 
dum regulam sancti Benedicti 5. Si quis vero (quod 
mon optamus) temerario ausu contra hujus nostri 
privilegii apostolici publica scripta agere pr»sum- 
pserit *, reum se divino judicio existere de perpetrata 
iiquitate cognoscat; ac a sacratissimo corpore et 
sanguine Domini Redemptoris nostri Jesu Christi 
alienus fiat, atque perinde in terno eximnine dis- 
trictz ultioni subjaceat. Cunctis autem eidem loco 
Jus servantibus, et de suis bonis locum ditantibus, 
sit pax Domini nostri Jesu Chri ti, quatesus et hic 
fractum bona actionis recipiant, el. apud districtum 
judicem praemium zternx: pacis inveniant. Scriptum 
per manum Stephani, notarii et regionarii ei sacri 
scrinii sancte Romanz Ecclesi:e, in mensae Januario, 
indictione secunda. Datum xiv Kalendas Februarii , 
pet mauum Amandi episcopi, theatrapi 4 sanctio se- 
dis apostolicae. 
PRIVILEGIUM 1l, 
Asancto Martino papa 1. concessum Elnonensi mo- 
nasterio * (ann. 649). 

Martinus episcopus, vitimus servorum Dei, omni- 
bw Deum diligentibus salutem. 

De cotidiano sanete matris catholice atque aposto- 
lie Ecelesie profectu ac multiplicatione gaudere 
debemus, atque in vinea Domini pro mercede laboris 
operantibus auxilium ferre debemus. Unde notum 
lore volumus sancte universalis Ecclesie filiis, tam 
presentibus quam futuris, qualiter sancte dilectionis 
mostre filius Amandus, cum consensu el petiti.ne 


* Primus Blandinjenels abbas constitutus fuit Flo. 
llbertus anno 6356, décessil anno 657 ; Nov. Gall. Chr. 
X. V, col. 187. 

* jd falso dictum arguit Cointius, Annal. t. 1l, 
Ts 854, ac clericos ab initio, non monachos ha. 

uisse monasterium Blandiniense contendit ; sed Ma- 
liillonius clericorum nomine monachos olim desigua- 
Xos fuisse docet, Ann. Ben. t. I, pag. 351. 

* Hanc clausulam iisdein o:vnino verbis ex Hinc- 

iwaro desumptam videri monet Cointius, Ànn. t. lll, 
yag. 362 ; unde post erum Hincmari fabricatum ju- 
dicat Jw th de -quo agimus. Vide Hincmari 
epusc. 46. Ád id fa-it quod principatum Dagoberti 
om pontificatu Martini primus conjuaxerit Regino , 
cjus turpi ballucinatione delusus videtur praocepti 
hbrieator; et binc, conf-ctum fuisse spurium hoc 
hsLrementum circa decimum sxculum, cum Cointio 
]judicamus. 

4 E Graeco idiomate (icta vox T heatrapua , quam 
inierpretatur Cointus inspector Codicum pontillcize 
biliothecze ; Is certe sensus nou facile elicitur ; sed 
coucordat cum titulo bibliothecarii , quo iuosignilur 


corum regis, sive lilii ejus Sigeberti, privilegiun 
auctoritatis nostre expetierit, de quodam cenobio, 
cui Elaonis nomen indidit f, quodque etiam ab ipso 
consecratum est in honore beatissimi apostolorum 
principis Petri, doctorisque gentium Pauli, inter de- 
cursum duorum fluminum Sc.rp et Elnonis. Privile- 
gium quidein sancte auctoritatis nostre, nostris fu- 
turisque temporibus memorato loco indulgemus. Or- 
dinamus itaque atque firmamus de stabilitate ipsius 
loci, de v.llis et facultatibus, de ecclesiis et eecle- 
siarum decimis, sive familia, et de quibuscumque 
stipendiis specialiter inibi Deo servientium. (Inter- 
dicimus autem , in nomine Domini nostri Jesu 
Christi, et ex auctoritate beati Petri, apostolorum 


B principis, prohibemus, cujus vice huic Ecclesie Ro- 


mane, auctore Deo, presidemus , ut nu'las episco- 
porum ultra presumat de reditibus, rebus vel chartis 
eorum, vel villis quocunque modo, qualibet exqubi- 
tione minuere, nec dolos vel immissiones aliquas 
facere, nec illorum ingredi monasterium , neque 
placita, nec aliud quid facere. Sed si qua causa furte 


' inter terram venientem ad partem sive Ecclesi et 


monasterii evenerit et pacifice non potuerit ordi- 
nari, apud electos abbates et alios Patres timenutes- 
Deum, sine voluntaria dilatione, mediis sacrosan. 
ctis Evangeliis, finianzur. Defuncto vero abbate, non 
extraneus, nisi de eadem co»gregatione quem sibi 


consors congregatio elegerit, et qui electus fuerit 


sine dolo et venalitate aliqua ordinetur. Pariter au- 


C tem custodiendum est ul, invito abbate, ad ordinanda 


alia monasteria, aut ad ordines sacros vel clericatus 
officium tolli exinde monachi non debeant. Sed si 
habundantes fuerint qui ad celebranias Dei. laudes ,. 
vel utilitates loci complendas sufliciant , de his qui 
superfuerint, offerat abbas coram quos dignos po- 
tuerit. Quisquis autem ex monasterio ad ccclesiasti- 
cum : rdinem pervenerit, ulterius illic nec potesta- 
tem nec licentiam habeat habitandi. Missas quoque 
publicas ab episcopo in eodem cenobio fleri ómnino- 
prohibemus, ne in servorum Dei recessibus et eorum 
receptaculis ulla popularibus prebeatur occasio con- 


*Amoandus ja preeepto qook proxime sequitur. 


* Exstat apud liollandum, Commentar. prev. Vit. 
sancti Amandi, ad diem 6 Februarii, et ex ipso apud 
Cointium, Annal. eccl. t. I1, pag. 561. Mira:us. edi- 
dit, Oper. dipl. t. !, pag. 554, ex exemplari commu- 
nicato a Colvenerio. Recudimus quale a domuo Quin- 
serl exscriptum est ex chartulario quod. xit szeculo 
adjudicatur. Autographum periit. Spurium  instru- 
mentum iisdem argumentis probat Cointius quibus 
falsum monstravit aliud ejusdein papz pra ceptum , 
quod proxime przcedit, pro monasterio Blandiniensi 
iisdem fere verbis conceptum. Vide notas no-tras ad 
hoc preceptum. Circa annum 1655, teste Foppeno , 
Oper. dipl. Mirzi, ubi supra, allegatum fuit instru- 
mentum quod hic exhibemus ab Elnonensi abbate in 
lite inter eum et episcopum Tornaceusem; ac de 
falsitate adeo suspectum visum est, ut abbas causa 
ceciderit. Miramur auctores Novae Gallia Christianz, 
t. lif, pag. 25t, illud tanquam sincerum adduxisse. 

f j[uic monasterio postea nomen inditum est 
sancti Amandi, quod pravaluit. 


211 


SANCTUS PAULUS VIRODUNENSIS EPISCOPUS. 


219 


wenübus, nee eudeat cathedram ibi collocare, vel Á constitutionibus sincera dilectione observator ezti- 


quamlibet potestatem imperandi, nec aliquam ordi- 
nationem quamvis levissimam faciendi habeat, nisi 
ab abbate ejusdem loci fuerit rogatus : quatinus mo- 
nachi semper maieant in abbatis sui potestate. Hane 
ergo scriptorum nostrorum paginam omni in futuro 
tempore ob omnibus episcopis firmam statuimus il- 
libstamque servari, ut et sue ecclesie, juvante Do- 
hHiRo, suo tautum sint jure contenti , et abbas jam 
dicti monasterii atque monachi ecclesiasticis condi- 
tionibus, seu sngarils vel quibuslibet obsequiis se- 
emlaribos nullo modo subjaceant, nullis canonicis 
viris deserviant ; sed remotis vexationibus ac cunctis 
gravaminibus, divinum opus cum summa animi de- 
votione perfieiant *.) Quicumque ergo in apostolicis 


« Prolixa hzc clausula de immunitate ab. episco- 
n 'otestate tota deest in przecepto pro monasterio 
landiniensi, et eam parenthesibus inclusimus ut 

facilius dignosceretur. 
b Formula hzc anathematis ín procepti violatores 


terit, benedictionem et misericordiam a Domino per- 
cipiat. AL qui ea que apostolica sedes stabilivit, pro 
nichilo ducere atque violare tentaverit, beati Pétri , 
apostolorum principis, nostrique apostolatus aucto- 
ritate anathematis vinculis irretitus, ut sacrilegus a 
sinu matris Ecclesie et participatione eorporis et 
sanguinis Christi separatus , eum diabolo et angelis 
ejus sententiam damnationis accipiat b. Amen. 
Seriptum per manum Stephani, notarii et regionarii 
et sacri scrinii sancte Romane Ecclesie , in mense 
Januario, indictione ij. Datum xiv Kal. Februarii, per 
manum Amandi episcopi , bibliotecarii sancte sedis 
apostolice. 


B 
discrepat a formula in precedenti praecepto usarpata: 


sed in utroque ipsissima est subscriptio, nisi quod 
Amandus dicitur bibliothecarius, qui in. altero thea- 
trapus appellatur. Ipsissimx: quoque chronologicze 
notz. 





ANNO DOMINI DCL. 


SANCTUS GALLUS, 


EPISCOPUS CLAROMONTANUS. 
NOTITIA HISTORICA. 


(Ex Ga'lía Christiana, tom. 1I.) 





iunc dicunt ante episcopatum fuisse archidia- C Gallum sancti Avali archidiaconum zdificasse sa- 


conum beati Avali. Festum habet Kalendis Novem- 
bris. Un Vita sancti Àmabilis Gallice a D. Chevalier 
edita Lugduni, apud F. Barbier, 1701, lego sanctum 


cellum in honore sancti Amabilis, in quod ejus 
sacrum corpus transtulit Kalendas Aprilis, anae 
649. Creatur deinde Arveni episcopus anno 650. 


EPISTOLA SANCTI GALLI AD SANCTUM DESIDERIUM. 
(Vide infra inter Opera sancti Desiderii, lib. n Epist., hujus tomi col. 2635.) 





ANNO DOMINI DCL. 


SANCTUS PAULUS, 


VIRODUNENSIS EPISCOPUS. 
NOTITIA HISTORICA. 


(Ex Gallia Christians, tom, XIII.) 





Bauctus Paulus nobilis Belga ex eremita montis Ge- D coleretur. Hinc ejus eurx: commendati, qui eo se 


bennz primum monachus, dehine Theolegiensis ab- 
bas, Ejos primordia sic a Trithemio et. Wasburgio 
referuntur * « Paulus super montem Gebennam, in 
opposito civitatis Treverici trans pontem Moselle fly- 
minis vltam duxit eremiticam. Deinde veniens ad me- 
morstum Dologiense | Theolegiense] ccenobium mona- 
Chus factos est. Istuc cum divertisset, tantum honoris 
ob eximias virtutes brevi assecutus fuisse perhibetur, 
ui excepto nomine pastoris, vice magistri ab omnibus 


conferebant, tirones, ceeperuntque ad eum ex lon- 
ginquis terr: partibus, audita ejus famie opinione, 
multi confluere, non solum mediocrium honiinum, 
sed et nobilium ac prepotentium filii. » Ex hisce 
verbis, excepto nomine pastoris, nonnulli autumant 
Paulum non exstitisse abbatem, sed nihil aliud inde 
colligunt quam Pauluin scholee litterarum przeposi- 
tum fuisse, qui Grimonerm ceterosque adolescentes 
Scripturas doceret. 


y n 


215 


FELIX LEMOVICENSIS EPISCOPUS. — 


NOTITIA HISTORICA. 216 


ls sacris litteris piisque exercitationibus in mo- A date, ipsique gratias agit de cadis decem vini Fa- 


Basterio totus incumbebat, cum Dagobertus Austra- 
six rex a clero et populo Virdunenei enixe rogatus, 
ipsum per vim raptari et in. episcopum, etsi totis 
viribus reniteatem, consecrari jussit. Tunc Virdu- 
mensis Ecclesia sic rebus destituta erat, ut non 
eaíSceret alendis clericis, qui in ea vel missarum 
solemnia, vel consueta divine laudis officia per- 
solverent; sed suo quisque ordino forenses pres- 
byteri singulis diebus, ejus rei gratia, eo accedebant, 
ei recitatis cursim cum «missa consuelis psalmis, 
mescedula accepta, mox ad propria revertebantur, 
Paulus, hunc Ecelesi2 $121um miseratus, dolorem 
suum aperit discipulo suo Grimoni abbati Theole- 
giensi, qui Ecclesi: et episcopo compsassus, Frasni- 


lerni sb eo munere acceptis (Ibid. pag. 885). Ia altera 
eum cormumonet regem Virdunum uansiisse, Nativita- 
tem Domioi Rhemis celebraturum, nuntiatque Chai- 
noaldum (forte Laudunensem episcopum), cujus 
mors refertur ad annum circiter 640, fatis concessisse 
(Ibid.). Hoc eodem anno sanctum BRodingum, qui, 
abdicata dignitate abbatiali monasterii Theolegien- 


'sis, Virdunum accesserat, benigne excepit, ac por 


biennium secum retinuit. Astitit anno 614 tranela- 
toBi corporis sancti Arnulphi Metensis ex Moate 
sancto in suburbanam sanctorum Apostolorum basi- 
licam. Sub initium anoi 648, vi id. Febr. condignam 
sanctissima vita mortem oppetit, sepultusque est in 
Suburbana sancti Saturnini ecclesia a &e condita, 


dum villam in clericorum victum largitus est, et B qux s&xculo decimo Benediclinis monachis assignata 


cum Paulo ad Dagobertum profectus, possessiones 
et pecunias ab eodem istuc impelravit. Necessitu- 
diae conjunctus fuit Paulus cum plurimis sanctis 
Callize przsulibus, presertim cum sancto Desiderio 
Cadurcensi, qui ad dedicationem ecclesi: recens a 
$€ consiructe eum per litteras invitat (Quesn. tom. I, 
p. 819). Duas item  cpisto'as Paulus ad Desiderium 
*cripsit. In prima narrat quid fecerit in gratiam 
illustris femine Bobilanz sibi a Desiderio commen- 


est, sancti Pauli nomine ac reliquiis illu-trata, exce- 
pto capite, quod Theolegienses monachi yrincipatu 
Caroli Magni obtinuerunt. Scriptor Vit:e sancti Pauli 
atque Bertarius in Historia episooporum Virdunen- 
sium opinati sunt. ipsum fratrem fuisse sancti Ger- 
mani Parisiorum episcopi ; sed contra omnem veri- 
similitudinem, nam sanctus Gerinanus longe ante e 
vivis excesserat. 


EPISTOLA PRIMA SANCTI PAULI VIRDUNENSIS EPISCOPI] AD SANCTUM 
DESIDERIUM. 


(Vide infra ner Opera sancti Desiderii, lb. 1 Epistolarum , hujus fomi. col. 961.) 
EPISTOLA Hi SANCTI PAULI VIRDUNENSIS. EPISCOPI AD SANCTUM DESIDElIUM. 
(Vide ibidem, col. 262.) 





ANNO DOMINI DCL. 


RAURACUS, vr, RAURACIUS, 


NIVERNENSIS EPISCOPUS. 





NOTITIA HISTORICA. 


(Ex Gallia Christiana, tom. XII.) 


Sanctum Austregisilam  Bituricensem | archiepi- C pro Sau - Dyonisiano monasterio, regni anno 16, 


f'»pum sepolturz mandavit anno 624 Rauracus, qui 


Christi 655. Exstat ejus epistola ad Desiderium Ca- 


eweilio Cabilonensi sub Clodovzo lI astitit aute — durcensem episcopum in Collectione acriptorun 


03. Subscripsit diplomati Clodovzi filii Dagoberti 


rerum Gallicarum et Fraucicarum, t. IV, p. 4i. 


EPISTOLA RAURACII NIVERNENSIS EPISCOPI AD SANCTUM DESIDERIUM. 
(Vide lib. n Epist. inter Opera sancti Desiderii, hujus tomi col. 959.) 





ANNO DOMINI DCL. 


FELIX, LEMOVICENSIS EPISCOPUS. 


NOTITIA HISTORICA. 


(Ex Gallia Christiana, tom. II.) 


De Felice Simplicii successore hxc legimus in 
Vita sancti Eligii, auctore sancto Audoeno Rothoma- 


geusi epiascopo: « Dum adhuc sub laicali habitu 
esset, Eligius, prasagus futura prenuntiavit. Ex 


215 


SANCTUS PALLADIUS ANTISSIODORENSIS EPISC. — NOTITIA IIISTORICA. 


quibas nocte quadam dum consuetas orationes ex- À Hune Audoeni textum a neoterico- interpolatum 


plesset, paululum in discubitu requiescens, coepit 
subito in somniis vehementer satagere. Quem mox 
clericus excitum, cum causam visionis illius interro- 
garet, hujusniodi ab eo responsum audivit : « Nuper, 
« inquit, Simplicius Lemorvicinz urbis episcopus mi- 
( gravit de mundo; et ecce modo jam Felix, qui 
«sacerdotio sortitur, missos ad nos destinavit, ut 
« ejus parti solatium prebeamus. Cum ipsis quidem 
« nunc loquebar ; solliciti ergo nunc estote, haud 
« procul enim sunt. » Dixit, et conquievit. Et ecce 
post ejus verba, cum lux diei daret initium, cope- 
runt repente prxdicti nuntii vestibulum domus pul- 
sare ; qui illico ingressi, nuntiant episcopi mortem, 
cunctaque ita esse gesta, sicut jam Eligius przedixe- 


putat Cointius: « Nam nec Felicem, inquit, adeo 
flagitiosum arbitramur, ut pecuniam pro adipiscendo 
episcopatu ad Eligium miserit ; nec Eligium existi- 
mamus adeo sceleri favisse, ut eum rogarit episco- 
pum fieri, qui pontificatum palam per simoniam am- 
biret. » Nulla tamen interpolationis vestigia ip hae 
narratione deprehenduntur. Et quanquam ex ea re- 
jicerentar, qux de pecunia oblata pro episcopatu 
inserta putat Cointius, Eligius non esset omnino 
immunis a culpa, quod auxilium prebuisset presby- 
tero palam episcopatum ambienti. Àt cum adhac 
esset laicus, ipsi indulgendum quod disciplinz eccle- 
siasticce ignarus fuerit. 


' Felix suo nomine misit Paternum abbatem ad 


rat. Tunc vero offerentes copiosam pecuniam a Fe- B concitium Cabilonense, quod Cointius an. 644 au- 


lice pro adminiculo episcopatus inissam, nullatenus 
suadere potuerunt ut quidpiam ex eadem acciperet ; 
sed protinus ingressus ad principem, cuncta qui 
petierant obtnuit. » (Tum. V Spicil., p. 255.) 


tumat celebratum, Jacobus Sirmondus ante annum 
648, vulgo tamen anno 650 tribuitur. 


EPISTOLA FELICIS LEMOVICENSIS EPISCOPI AD SANCTUM DESIDERIUM. 
(Vide lib. n Epist. inter Opera sancti Desiderii, hujus tomi col. 963. 





ANNO DOMINI DCLTI. 


SANCTUS PALLADIUS, 


ANTISSIODORENSIS EPISCOPUS. 





NOTITIA HISTORICA. 


(Ex Gallia Christiana, tom. XII.) 





Ex abbate sancti Germani factus episcopus Palla- C; bet anno Kalendis Oct. in festo ejusdem sancti c so- 


dius totum se ecclesiasticis tradidit disciplinis. [nter- 
fuit concilio Rhemensi 625 et Cliciacensi an. 635. 
Subscripsit fragmento privilegii olim concessi mona- 
sterio sancii Faronis ejusdem sancti rogatu , quod 
habes ii appendice ad tom. IV Annal. Mabillonii. 
p. 752. Monasterium sancii Juliani quod antea viro- 
rum erat extra urhis muros transtulit et usibus fe- 
minarum accommodavit anno 635. Tres in eo basili- 
cas construxit in honorem beata: Marix, sancti Andree 
et sancti Juliani, statuitque ut in tribus basilicis sin- 
gulis diehus singulz miss:e ce'ebrarentur (Diplomat. 
lib. vi, pag. 465). Struxit et prope muros civitatis ba- 
silicam in honorem sancti Eusebii Vercellensis, quam 
monachis attribuit. /Edificavit quoque basilicam san- 


cli Germani apud Vercisum, constituitque ut quoli- D 


lidos ab episcopo acciperent canonici sancti Stephani. 
Pervenit ad annum 655, quo subscripsit diplomati 
Clodovzi Il pro monasterio sancti Dionysii Paris. 
(15:d. p. 467). Transiit ad meliorem vitam iv l4. 
April. Humatus in basilica sancti Eusebii quam con- 
st: uxerat. Sedit annos non xxvi , sed forte xxxvi et 
menses ui. Basilicam sancti Stephani plurimis dota- 
vit donariis. Post eum cessa:it episcopatus dies x; 
Sepultus est autem in tumulo lapideo, unde anno 
945 Guido episcopus ossa ejus extulit et theca ar- 
gentea inclusa super majorem aram evexit. Palladii 
ad Desiderium Cadurcensem episcopum de bonis ec- 
clesix: Antissiodorensis in Cadurcensi agro positis 
epistolam edidit Canisius. 


EPISTOLA SANCTI PALLADII ANTISSIODORENSIS EPISCOPI AD SANCTUM 
DESIDERIUM. 


(Vide lib. u Epist. inter sancti Desiderii Opera, hujus tomi col. 905.) 





ANNO DOMINI DCLI 


CONSTANTIUS, 


ALBIGENSIS EPISCOPUS. 


NOTITIA HISTORICA. 


(Ex Gallia Christiana, tom. 1.) 


Constantius interfuit concilio Rhemensi sub San- A ex Chronico episcoporum Albigensium, tom. Vli 


natio, anno 625, ex Flodoardi Ilistoria. Scripsit De- 
giderio episcopo Cadurcensi. 
Vixit Constantius saltem usque ad annum 617, 


Spicilegii. Sub ejus episcopatu inchoatum est ,Ca- 
strense cenobium, cujus primus abbas fuit Robertus. 


EPISTOLA CONSTANTII ALBIGENSIS EPISCOPI AD SANCTUM DESIDERIUM. 
(Vide lib. n Epist. inter Opera sancti Desiderii, hujus tomi col. 958.) 





ANNO DOMINI DCLI. 


SANCTUS ABBO, 


METENSIS EPISCOPUS. 





NOTITIA HISTORICA. 


(Ex Gallia Christiana, tom. XIII.) 


'Sedit Abbo annos decem, mensem unum et dies B Clementis, in parceciam erectam fuisse. Cum strenue 


vginti sex, ut codex sancti Symphoriani Metensis 
1 Marco Antonio Dominicy in Ansberti familia redi- 
viva publicatus testatur, Compertum habemus ex 
charta Herimanni episcopi data an. 1090, ab j!lo 
tmcto przsule ecclesiam sancti Joannis Daptistx 
(pendentem ab abbatia sancti. Felicis, bodie saneti 


gubernasset, ex hac vita migravit, juxta Cointium 
anno 707. Recentioris vero historix Metensis scripto- 
res ejus obitum notant anno 700, 15 Aprilis, quo die 
sic celebratur in martyrologio cathedralis : XVI 
Kal. Maii Metis sancti Abbonis episcopi. 


EPISTOLA SANCTI ABBONIS * AD.SANCTUM DESIDERIUM. 
(Vide lib. n Epistol. inter Opera sancfi Desiderii, hujusce tomi col. 962.) 


* Si Gallie Christiane credendum , Abbo ille 
cente octavo s»culo rebus humanis, post. decein 
Annorum episcopatum, ereptus est; Desiderius vero, 
3»50 Domini 650, quadraginta videlicet annis ante- 
quam sedem Metensem Abbo couscenderet. Quoniodo 


ergo alter ad alterum scribere potuerit, res est ex- 


licatu difficilis. Forsitan Canisius abbonem Godoni, 
esiderii cozvo, errore nominis, substituerit, Hanc 


litem eruditis judicandam relinquimus. EpiT. 





ANNO DOMINI DCL'. 


SANCTUS DESIDERIUS, 


CADURCENSIS EPISCOPUS, 


ET HERCHENEFREDA MATER EJUS. 


NOTITIA HISTORICA. 


(Ex Gallia Christians, tom. I.) 





Sancius Desiderius Obrege | Albige] natus ex nobili 


magistratus, et Rusticum, qui in episcopatu Cadur- 


genere, patre Salvio, matre Herchenefreda, fratres — ceusi fratrem suum praecessit. Desiderius vero qui 


ilusures habuit Siagrium qui amplissimos gessit 


in bonis litteris apprime fuerat eruditus, adhuc ado- 


219 


SANCTUS DESIDERIUS CADURCENSIS EPISCOPUS. 


230 


lescens thesaurarii regis (Clotarii ll) ofücio defunctus A fuis:e 694 docet Mabillonius, Analectorum tomo. Il] 


esl; quo in munere magnam prudenti, xquitatis 
ac integritatis Jaudem consecutus est. Neque vero 
rerum temporalium sollicitudo, studium — colendee 
virtutis ac. pietatis in eo vel leviter imminuit. Mor- 
tuo fratre Rustico Cadurcorum episcopo, cujus c»- 
dem aJ an. 629 referunt Cointius et Mabillon, Dago- 
bertus rex, filius Clotarii Il, scripsit ad sanctum 
Sulpicium Bituricensem episcopum de subrogando 
in locum Rustici Desiderio ejus fratre. Przterea 
pra:ceptum direxit « ad episcopos, duces cunctumque 
populum Galliarum, » ea dere, ut doceret, Desiderium, 
etsi adhuc laicum, ob « angelicos mores et sacerdo- 
talem conversationem » uon esse ab episcopatu 
arcendum tanquam neophytum, maxime cum acces- 


(Pag. 5352). Carolus Cointius vero anno 649 ; Guillel- 
mus Cave in Historia litteraria, an. 652; seriptor 
Vite sancti Desiderii ait, c. 19, eum profectum esse 
ad Albiense territorium visitandum an. 17 Sigeberti 
regis, et sui pontificatus 935. Paulo post vero cum 
obiisse, ex rerum serie intelligitur. Emendat autem 
hunc scriptorem Cointius, et vult annum 17 Sige- 
berti non. an&o £5 episcopatus Desiderii, sed 91 
osse illigandum. Nobis sufficiat varias indicasse scn- 
tentias, in quibus excutiendis diu immorari non li- 
cel. Ex bis tamen qux supra pramisimus agenmlo 
de Rustico, ubi ostendimus anno 630 inchoato san- 
ctum Desiderium factum esse episcopum, liquet an- 
num 652, fuisse vigesimum tertium ejus episcopatus, 


isset « civium abbatumque Cadurcorum » consen- B quo sanctus przsul profectug est ad territorium 


sus. Jam vero quanta sollicitudine commissi sibi 
gregis custodiz invigilarit ejusque saluti prospexe- 
rit, non est facile dicere. Monastici ordinis propaga- 
tioni studuit, in primis sancti Amantii vetus mona- 
sterium non longe ab urbe denuo magnis sumptibus 
awilicavit, el pr:diis dotawit;: ad eujus dedicatio- 
nem invitavit plurimos episcopos, in his Paulum Vir- 
dunensem, ul probat Desiderii ad eum epistola. Cum 
anno sui episcopatus 25, profectus esset Desiderius 
ad « Albiense territorium paternz possessionis » 
invisendum, ibi in natali solo ad coelestem patriam 
evolavit, condito prius testamento, quo ecclesiz sux 
« quidquid ex parentum successione, quidquid re- 
gio munere, quidquid propria comparatione adqui- 


Albiense; paulo post vero migravit ad superos ; hoc 
est, vel anno eodem 652, vel 655 ineunte. Corpus 
ipsius ad ecclesiaun ejus nmiuniliceulia prius insigni 
opilicio constructam, scilicet, sancti Amantii dela- 
tum, ibidem multis fulsit miraculis. Vita ejus duo- 
bus comprebensa libris edita est primum in Gallia 
Christiana, sn. 1656, quam ad hagiographos aman- 
dandam censuimus. Scripsit varias epistolas ad ami- 
eos Sulpicimm Bituricensem episcopum, Dadonem 
seu  Audoenum M Rothomagensem, Paulum Vir- 
dun., ete. qux» apad Canisium, Antiq. Lect., toin. V, 
habentur, et in bibliotheca Patrum, tom. VIII. Ibi- 
dem edit:e sunt libro altero variorum ad illum epi- 
stole. Inter Usserii epistolas llibernicas una exstat, 


siisset, » contulit. Eum obiisse xvii Kalendas De- C scilicet, decima, qux est aancti Galli ad. sanctum 


cembris in confesso est apud omnes pene scriptores, 
De anno vero mortis disceptatur. Annum hunc 








4 


Desiderium. 





VITA SANCTI DESIDERII, 
CADURCENSIS EPISCOPI ET CONFESSORIS. 


[Kx ms. exemplari V. C. Antonii de Vyon domini d'Ileronvál, in suprema regiarum rationum curía auditoris doctissimi 
stuue. humaniseimi.) 





CAPUT PRIMUM. 
Igitur Desiderius Cadurcensia episcopus Obrege 


Galliarum oppido oriundus fuit. Hzc itaque civitas. 


- in extremis pene Galliarum finibus sita ; regionibus 
quippe Aquitaniarum extrema, labens a meridie 
provinciam Narbonensem. In lac ergo parentibus 
honestissimis, et apud Gallieanas familias pr& cote» 
ris generositate ornatis, Desiderius exortus est. Pa- 
ter ejus Christianissimus, vocabulo Salvius, mater 
vero ejusdem honesta, Harchenefreda dicta est; 
fratres autem ejas, Restieus et Stagrias, eum dua- 
bus sororibus aderant: quarum una Selina, alia vero 
dicebatur Avita : e quibus Rusticus a primis puberta- 
tis annis clericus factus, archidiaconatus officium in 
urbe Rutena et abbatiz, sub Lothario rege admi- 
nistravit ; ad ultimum pontificatus dignitatem in Ca- 
durcina urbe emeruit. Siagrius, post diutina palatii 
Francorum ministeria et familiaria Lotharli regis 
coptubernia, comitatus dignitatem apud Albige ges- 


sil, nec non et apud Massiliam judiciariam potesta- 
tem diu exercuit. 

Desiderius vero snmma parentum cura enutritus, 
litterarum studiis ad plenum eruditus est : quorum 
diligentia nactus est, post litterarum insignia studia, 
Gallicarumque eloquentiam (qux vel florentissima 
suat, vel eximia, contubernil regalis adductis inde di- 
gnitatibus), ac deinde legum Romanarum indaga- 
tioni studuit, ut ubertatem eloquii Gallicani nito- 
remque gravitas sermonis Romasa temperaret. 

CAPUT 1l. 

Eo autem tempore Teudebertum regem jam inter- 
emptum, Teuderieuim xque defunctu:n ; Brunechil- 
dem quoque quorumdam equorum pedibus irretitam, 
ac male discerptam audivit. Lotharius autein pater 
inclyti Dagoberti monarchiam regni solus tenebat, a 
quo tres germani, id est Rusticus, Siíagrius, et De-i- 
derius, florentissime enutriti, summis dignitatibos 
przditi sunt, Rusticus (ut. prefati sumus) abbatiam 


221 


VITA S. DESIDERII. 


Palatini oratorii, quod regalis frequentatur ambitio A miris eam modis consolari studuit, postque regres- 


et archidiaconatus officium gessit. Siagrius autem 
Massiliz? gubernacula et Albiensium comitatum annis 
plsrimis administravit. 

Desiderius vero minor tempore, sed non inferior 
dignitate, sub adolescentiz: adhuc annos thesaurarius 
regis valde strenue se accinxit. Denique quantum 
regi propius, tantum familiarius inhzxrebat, et iuter 
cu:vos et proceres laudabiliter nimis adolescen- 
tiam suam gerebat; quantumque ztate crescebat, 
tantum se in timore et regis fidelitate roborabat, cujus 
ntifitatis, subtilitatis, affabilitatis, argutiz:eque saga- 
ciam si per singula voluero exponere, deficiet. me 
tempus narrantem : tanta enim humilitatis et. scien- 
&e gratia ornabatur, ut multos superaret afines, 
pluresque preiret cowlaneos: et licet ad plenum 
literis fuerit eruditus, insignem tamen ae robustis- 
simum naturalem habuit uiagistrum, propriam con- 
scientiam. In aulam hanc sub frequentissima pala- 
li opulentia degelat, sed cautelam monachi propo- 
situmque non aniittebat. Lasciviam sane, volupta - 
tesque s:eculi evitabat, ut mirum jin modum semper 
sper..eret quod semel contempserat. 

Delectabat namque eum jugis labor, nequaquam 
considerans quid alii male facerent, sed quid boni ipse 
facere deberet : semper enim secularium consortia 
Hudiose fugiens, monachorum ac religiosorum dele- 
dabatur eloquiis, pravorum contubernia declinans, 
hamilium jungebatur catervis. llem in Deo manens 
semper per bonam el malam famam, nec laude cu- 


sus ad palatium, officium sibi commissum strenue, 
ut coeperat, ac solerter providit. 

Sub ejusdem ferme diebus, anno transacto xsxiw 
Lothari regis Rusticus Desiderii germanus arehi- 
diaconatus oflicium in urbe f'atena auscepit. Siagrius 
quoque hoc tempore comecie indeptus cst. Sortitus- 
que in matrimonium illustrissimam puellam, Alblgs» 
indigenam, nomine Bartolenam, qu:e devotam de- 
mum vitam gessit, ac multam erga ecclesias stu- 
dium impendit super quidem virum, et omnem prope 
facultatem eccle iis delegavit, quod et jugalis ejus 
antea jam per testamenti sui paginam fecisse mani- 
festatur. Desiderius vero inter exercitatissimi pafatii 
ministeria sedulo Deo vacans die noctaque oratio- 


B nibus insistebat ; habebat enim amicos bone fidei 


viros, Paulum scilicet, Arnul,.hum, L.ligium et Au- 
doenum, quoram exemplo atque hortatu assidue 
semetipsum ad meliora subrigens vitam suam in 
melius prop gabat. Interea rex pius et mansuetus 
Lotharius debitum naturz? terminum implens, ac pa- 
cifice aliens, Dagobertum fllium in principatu reli- 
qui', a quo Desiderius tanta familiaritate retentns 
cst, ut amjliori dignitate quam indeptus fuerat, po- 
iretur; siquidem diligebat eum rex, quia noverat 
euim strenuum virum et sibi fidelein, et in Dei ii- 
more esse jam solidatum ; ipse autem offleia sibi 
commissa ita providebat, ut et in 1ege fldelitatem, 
et in Deo gratiam conservaret ; opulentissimos qui- 
dem 1hesauros summamque palatii supellectilem 


jusquam extollebatur, nec vituperatione frangebatur. C hujus arbitrio rex Dagobertus commisit, ad ejus 


llabebot enim temperamentum in prosperis, patien- 
tam jn adversis, tenebat simplicitatem columbee, 
»e cuiquam machinaretur dolos, habebat et serpen- 
üs asiutiam, ne aliorum supplantaretur insidiis ; 
magnum prorsus habens ingenium et facile loque- 
iMur et pure, facilitasque ipsa et puritas mixta 
pyudentiz erat. Cum vero quempiam servorur Dei 
«nciopnaptem audiret, nunquam sgatiebatur audiendi 
epidine; sed, uL scriptum est, addens scientiam 
eddobal ei dolorem ; et quasi oleum llamm:e adjiciens, 
majoris ardoris fomenta capiebat ; dic bat enim : 
Mabeant sccularia ministeria sua impedimenta, 
Mihi entem. adherere Domino bonum est, ponere et 
in Domino spem meam. 

Talia radimenta Desiderius nuntiabat, hujusmodi 
nperientiam inter pompas sculi Christi tiruncu- 
lsgerebat; magne virtutis qui talia habuit rudi- 
mena, qualis exercitatus miles erit? Qux putas 
ventura aeias capiet bona, quando pubertas, qua 
ilad hominum genus proclive in vitiis trahitur, Chri- 
sianam miliiam bajulare aspira!.at f 


CAPUT Ill. 


Dum his ergo exercitiis polleret, nuatias eum 
perculit, patrem ejus Salvium ab hac luce migrasso : 
et licet esset mente fortissimus, ab hac tamen causa 
vehementer se afflixit ; nec minus de piissimz geni- 
tricis destituGione, quam de patris abcessu condoluit. 
Ex regis tamen permissione profectus ad matrem 


óbtutum data recondebantur, ad ejus nutum danda 

proferebantor; multi quoque episcoporum, ducum 

ac domesticorum sub ala tuitionis ejus degebant, 

multi nobllium sibi eum  gratificare gaudebant ; 

reginà autem Nanthildis unice eum diligebat. 
CAPUT IV. 

Rex, ut dictum est, copiosos ei thesauros, plu- 
resque zdes multaque aule nitentia commiserat ; 
ipse autem non arrogantia extollebatur, non adducia 
fronte cox vos aut contubernales spernebat, sed om- 
nibus se minimum judicans in amorem sui cunctum 
palatii ordinein traxerat : erat quippe blandos in 
eloquio, honestus in aspectu, cautus in verbo, pro- 
vidus in consilio. Inter cetera animi exercitia niinis 


D misericors, ac benignus erat ; constantiam in Deo ta- 


lem habebat, ut non solum cozetanei, sed etiam ma- 
jores natu eum revererentur, et admirando przfer- 
rent. Ip:e autem in omnibus caute satis progrediens 
futura Dei judicia et districtam ejus discussionem 
formidabat, semperque mentis oculos ad bona :xeterna 
conferebat. Cum titillatio carnis u: geret, proponebat 
sibi adversus carnis ardores futuros supplicii ignes , 
sicque memoria ardoris future gehenns ardorem 
exclulebat luxurie, sciens scriptum : Nihil esse for- 
lius qui vincit diabolum , niliil mbccillius qui a. carne 
superatur. Sciebat enim l'omini dietuni : Beati mundo 
corde, quoniam ipsi D.um videbunt. Scientiam quo- 
que Seripturarum satis amabat, reminiscens cu;us- 
dam sapientis sentent : Ama scientiam Scrigtuxo- 


SANCTUS DESIDERIUS CADURCENSIS EPISCOPUS. 


234 


eum, el carnis vitta non amabis. Noverat et illud qued A commota terribilia valde promulgavit przecepta, adeo 


per quemdam sapientem dicitur : Quis. gloriabitur 
castum se habere cor ? Astra non suut munda in con- 
spectu Dei, quanto magis nos, quorum vita ten.atio est? 
Swnmopere enim varia Scripturarum praecepta de- 
cerpere studebat, ut futurus sacerdos plene prius 
disceret quod demum posset docere, et rationabilein 
hostiam offerre precavebat solerter, ne aut linguam, 
aut aures haberet prurientes, ne aut ipse detraheret, 
aut a'ios detrahentes libenter audiret, Salomonis 
dietum sxpius revolvens : Cum detractoribus ne. mi- 
scear.8, quoniam repente veniet perditio eorum ; noverat 
plane illud dictum : Omnis qui facit peccatum, ser- 
vt$. esl peccati, nec non et iliud Apostoli : Omnis qui 
facit justitiam ex Deo natus cst, et omnis qui facit pec- 
catum ez dia^olo est, et quod non expedit apprehenso 
aratro respicere post tergum, quod stadium est hxc 
vita mortalibus, futura enim bic contendimus, ut 
alibi corenemur, e£ quod non est nobis colluctatie 
adversus carnem et sanguinem, sed adversus potestates 
et principatus harum teuebrarum.  Memiuerat quoque 
q*0d beatus Petrus in Epi-tola sua infert : Sobrii 
estole et vigilate, quia adversarirs vester di bolus. tan- 
(uam leo rugiens circu qua&reos quem devoret, cui 
resistite fortes in. file. llis incitatus stimulis ad om- 
nem actuin, ad omnem incessum, Dci flagitabat 
auxilium, ut tandem post carnis conflictum merere- 
tur pervenire ad bravium, et perfrul przmio sempi- 
terno nunquam lapsuro per vum. taque honestissi- 
mo genitore Salvio, ut dictum est, jam defuncto, 
fratre quoque Siagrio in fascibus constituto, Rusticus 
germanus ejus episcopatu Cadurcze urbis adipisci- 
tur : decesserat enim ipso tempore Eusebius prs- 
fai municipii antist-s, qui successor in episcopatum 
sancie memorie Ursicini fuerat. Desiderius autem 
selule in palatio serviens, ac thesaurarii oflicium 
gereus quotidie vitam suam ad augmentum melioris 
propo.iti provehebat. In anno autem. septimo Dago- 
bherü regis przdictua germanus ejus Siagrius, dum 
Massil: administratoneu procuraret, Deo jubente 
vitàm finivit, pro quo rex Dagobertus gravi moerore 
p rcussus, solertissimum Desiderium loco praffectu- 
re ejus subrogare censuit. Profectus itaque Massi- 
liam przpositi administrationem vigilanter exercuit, 
atque aulam regre:sus minister.um sibi injunctum 
oinni cum soll:ctudine providit : sed quautum pia 
ejus yeuitrix habuerit luctum, quantumque venera- 
bilis Desiderius pro fratre fuerit afflictus, inconve- 
niens nimis est per singula volvere; unde interim his 
omissis su:cepta prosequamur. 


CAPUT V. 


Sabsequente itaque tempore, et sub iisdem ferme 
diebus, fiuiente anuo septimo regni Dagoberti, et in- 
cipiente ociavo, Rusticus episcopus cathedr» Cadur- 
cins? przsidens, septimo autem et eo amplius anno 
pontificatus sui aduninistrato, a. perfidis et scelestig 
incolis interemptus est : ob quod conturbatio magna 
facta est in Ecclesia, non solum in urbe Calurca, sed 
etiaui ia regis aula, siquidem vehemenicr ira regis 


ut. alii obtruncati , alii interempti , alii exsilio dam- 
nati, alii etiam perpetue ob hoc servituti addicti 
sunt, sic quoque ut nunquam in sempiternum ad ii- 
bertatis statum meruerint pervenire. Reverendissi- 
mus autem Desiderius, licet intolerabiliter sit. dolore 
percussus, ut in morte germani ipse quodammodo 
videretur mortem subire, fortissimo ta:nen animo, 
et valde accurato beatam matrem studuit consolari, 
ne amissione filii modum Christianz religionis lu- 
gendo excederet, asserens eos qui in Christo dor- 
miunt non esse lugendos, sicut Apostolus admonet 
dicens : De dormientibus ne contrisiemini sicut et ca- 
teri, qui spem non habent. lMarchenefreda autem, pia 
genitrix, tenerrimo valde affectu Desiderium diligebat, 


B quem crebrz orbitates sibi fecerant jam chariorem, 


si(uidem sanctissimi jugalis Salvii amissione filiorum 
coutinuabatur luctus : h:ec autem crebras ad eum 
epistolas dirigens pio studio filium cohortatur ut cae- 
pta perficeret, ut omni custodia cor suum corpusque 
servaret, prascepta Dei toto adnisu custodire conten - 
deret, quarum exemplar apud nos habito testamento 
memori: gratz hujus pagellze inserendum credidi, ut 
ex his advertatur qualis fuerit mater, qualeque pro- 
pesiium tenere filium vellet, quarum textus ita se 


babet. 
CAPUT VI. 


« Dulcissimo atque amantissimo filio Desiderio 
Harchenefreda. Inanensas omnipotenti Deo egi gratias 
qui dignatus est tribuere locum, ut litteras meas ad 


C dulcedinem tuam dirigere deberem, per quas tan- 


tum saluto quantum viscerum ineorum exigit pleni- 
tudo, et rogo Domini misericordiam ut mihi de vita 
et bona conversatione tua affluenter jubeat lxtificari. 
Te vero dulcissimum 1nil:i pi2uus moneo, ut. assidue 
Dominum cogites, Deum jugiter in mente habeas, 
mala opera , qu» Deus odit, nee consentias , nec fa- 
cias : regi sis fidelis, contu. bernales diliges, Domi- 
num semper aues et timea; ; ab omni opere per quod 
Dominus offenditur, sollicite te eustodi, ne a'ios in 
malis provoces pro tua malze vite inetabilitate; quare 
nullam occasionem vicini vel pares habeant per quam 
detrahere tibi possint, sed magis bonam conversa- 
tienem tuam videntes glorificent Dominum. Recor- 
dare semper, fili, quod Deo pro vobis spopondi, et 
ideo cum timore semper progretere, de cetero tan- 
tum, te, dulcis (lli, salotare prxesumo, quantum eordis 
niei continet plenitudo. » 

« Dulcissimo ac desideratissimo fllio Desiderio 
Harchenefreda. Omnipotenti Deo immensas ago gra- 
tias, quod ee locus opportunitatis dedit, ut poarvitatis 
ine:e apices dominationi vestrz dirigere possim. Co- 
gnoscile quod vos in Dei nomine prospere agere 
cupimus, sicut oportet pro vobis assidue orare; 
proinde profusissimam salutem persolvens suppl:co 
animo ut nostra opera, nostras orationes juves, et 
quamum potestis, semper animx profectum elabo- 
rate, charitatem circa omnes tenete, castitatem su- 
per omnía eustodite, cautelam in sermone, in omni 
opere habete, et si forte aliquid mall actum cst, cito 


VITA S. DESIDERII. 


emendate. Epistolam vero, quam ante tempus vobis A quos vita laudabilis et morum probitas vel genero- 


direxi, szpius legite, et animo tenete, ac tota men- 
tis ambitione tenete, ut promissio mea de vobis apud 
Dominum pert vos, dulcis lili Desideri, impleatur, 
quod prastet omnipotens Deus, qui est super omuia 
benedictus. De conditione vero patris vestri magni 
abbatis, unde antea tam ipse quam nos vos rogavi- 
mus sic perinsistite ac ut sanctorum luit intercessio 
maximam vobis mercedem apud Deum acquirat et 
in eternam vobis retribuGionem ipsa merces occurrat. 
De speciebus vero, qux» vobis in palatio sunt neces- 
sarie, nobis per epistolam vestram siguificate, et 
continuo in Dei nomine dirigemus : de prosperitate 
eliam vestra nos celerrime certilicari jubete et valete 
in Domino. Manu propria : incolumes vos Dominus 


sitatis nobilitas attulit, Et quoniam virum jllustretin 
Desiderium thesaurarium nostrum cognovimus reli- 
gionis observantiam ab ipso pueritiz:: sux tempore 
in omnibus custodire, et sub habitu seculari Christi 
militem gerere, ac mores angelicos et sacerdotalem 
converaationem habere, ut non solum in contiguis, 
sed etiam in longinquis regionibus fama bonitatis 
ejus evulgata crebrescat ; ideo credimus eum merito 
ad sacerdotium debere provehi, quem sicut dixin:us 
ornatis moribus videmus jugiter ad ccelestem patriam 
anhelare, et dum civium, abbatumque Cadurcorum 
consensus hoc omniniodis expo. cit, uL eum episcopum 
habeant, et nostra devotio siiniliter consentit, absque 
dubio crediinus nutu Dei id fleri, ut dum satis nobis 


custodire, et "hzredes regni sui preparare digne B est in palatio nostro necessarius, isi nobis quodain- 


tur. » 

« Semper desiderabili et dulcissimo filio Desiderls 
Harchenefreda, misera mater : jain credo tibi nuntia- 
lum esse qualiter dulcissimus germanus tuus domi- 
nus Rusticus episcopus a perfidis Ecclesie in- 
colis interfectus sit. Propterea, dulcissime lili , 
dum et pater tuus jam decessit , et Siagrius frater 
tuus hinc migravit, tu viriliter istam causam 
persequi facias, ut grande exemplum per hoc flat. 
Ego infelix mater quid agam, cum íratres tui jam 
Bon sint, $i tu decesseris, ego orbata absque liberis 
ero; sed tu piissiuusum pig..us, mi dulcissime, sic te 
jugiter prz:cave, ut dum solatia fratrum perdidisti, 
te non perdas, ut, quod absit, in interitum vadas. 


modo violentiam inferamus, et eum ab :edibus no- 
stris profectu, vestro procuremus ; sed dum nobis, ut 
diximus, eum et ab :edibus nostris auferimus, quibus 
regiones el regna a Deo sunt coinmissa, quainvis no- 
bis inferamus dispendium , tales debemus procurare 
pastores, qui secundum D.um el apostolica dicta 
plebes sibi a nobis commissas debeant regere, unde 
nobis merces amplior possit accrescere. Quamobrein 
juxta civium petitionem, nostram quoque coucor- 
dautem in omnibus voluntster) decernimus, ac ju- 
bemus, ut adjuvante ac clamante laudes ipsius clero 
vel populo, vir illustris et verus Dei cultor Deside- 
rius pontifex in urbe Cadurci debeat consecrari, et 
nosua civiumque voluntas, quod decrevit in omní- 


Cave seinper latam et spatiosam viam, quz ducit ad C pus, in Dei nomine perliciatur, et. pontificali bene- 


perditionem, el temetipsum in via Dei custodi : ego 
prz nimio dolore vitam meam amittere suspicor. Tu 
ora ut egredientem animam ilie suscipiat pro cujus 
amore diu noctuque suspiro. Ego Dodenum ad te 
direxi per quem oinnia scire poteris quie erga nos 
aguutur, quem cum omni velocitate re;nittere festi- 
na ; incolumem te suprema gratia tueatur, fili. » 
CAPUT VII. 

Jam vero, ut dictuin est, interempto Rustico Ca- 
durcz urbis episcopo, consensus regis et civium pari 
sententia in episcopatum D.siderii aspiravit. Nam 
licet suggestio civium »d przsules et principes jam 
processerit, rex tamen pro hoc amantissima el valde 
ambienda precepta dedil, in quibus perspicue agno- 


dictione sublimatus, dum Christo propitio vere ac 
religiose profitemur quod vita et conversatio ejus 
digna el probata ab universis habetur pro nobis et 
pro universis ordinibus Ecclesi: debeat exorare ect 
acceptabiles Deo hostias studeat offerre, quia ex hoc 
vitam nobis longiori evo au«tore Domino credimus 
propagandam si ille in sacerdotio eligitur et subli- 
ma!ur, qui pro nobis, vel pro vobis sibi commissis 
securus ante tribunal Christi preces offerat, et in fu- 
turo judicio ut culpas excuset pcccatorum assistat., 
Qua de re presenti auctoritate decernimus ut spe 
dietus Desiderius episcopatum in Cadurcensi urbe 
prasentialiter suscipiat, et Christo :propitio ejus 
temporibus teneat ; el ut bec deliberatio voluntatis 


scitur, vel quam ob rem hunc rex diligeret, vel quam D nogirz tirmior habeatur, manus nostr2 subscriptione 


de eo zstimationem haberet : tale nimirum de illo rex 
civibus et episcopis cunetoque populo testimonium 
dedit ut jure plebium testimonia regi oracula prz- 
cellerent ac prevenirent. Cujus epi»tolo exempla- 
rium necessarium buic operi inserendum putavi : 
textus autem epistole iste est. ; 

« Dagobertus rex Francorum episcopis et ducibus, 
cunctoque populo Galliarum finibus constituto. Con- 
decet clementiam principatus ssgaci indagatione 
prosequere, et pervigili cura tractare, utl electio 
vel dispositio nostra Dei et hominum voluntati de- 
beat concordare, et dum nobis regiones et regna in 
pote.tate ad regeudum largiente Domino noscuntur 
esse collata, illis committantur privilegia dignitatum , 


subter eam decrevimus roborare. Crodobertus obtu- 

lit, Dagobertus rex subscripsit. Data sub die ldus. 

Aprilis, anno octavo Dagoberti regis. 
CAPUT VIII. 

lIidicul.s Dagoberti regis ad dominum Sulpitium 

episcopum. 

Domino Sancto et apostolico domno Patri Sulpi- 
tio Dagobertus rex. Deo et. vestrz Sanctitati credi- 
mus esse compertum qualiter fidelis noster vere il- 
lustris Desiderius thesaurarius nobis adolescenti 
tempore fideliter deservivit. Nos devotissimam ac 
monasticam conversationem ejus habemus bene com- 
pertam : ideo nos cognoscite taliter decrevisse, ut 
in eivitate Cadurca, ubi germanus ejus domnus Ru- 


SANCTUS DESIDERIUS CADUÜRCENSIS EPISCOPUS. 


238 


stieus prxivit, in locam ipsius honorem episcopatus À gulis virtutibus eminebat , quasi ceteras non habe- 


in Dei nomine debeat accipere, quia divina inspi- 
rante potentia talis nostra devotio manet, ut eos 
quos moribus ornatos, et sanctis operibus deditos 
perspicimus, sicut est iste Jelissimus Dei et noster 
Desiderius, hos ad episcopale culmen provehere de- 
beamus, quia sic decet regiam celsitudinem, ut quos 
cognoscit in Del timore conversari, et. fidem catho- 
fieam integre custodire, vel evangelica precepta, 
omnimodis ad pontiflcale officium studeat pro:no- 
vere. Proinde dum vos archimetropolitani scimus 
tenere przesentes apices cum debito salutationis offi 
cio Almitati vestrae studuimus destinare, petentes, 
ut ad eum benedicendum properare debeatis, et lit- 
teras ad compro inciales fratres vestros dirigatis, ut 
et illi adesse debeant, ut canonice, et juxta aposto- 
licam institutionem sub vestri presentia in sancta 
Paschali solemnitate pontificali benedictione debeat 
esse consecratus. lllud etiam ante omnia suppliea- 
mus, ut nos in sanctis ac Deo placitis orationibus 
vestris Domino coinmendcetis, et ad explendum hoc 
negotium nullam moram faciatis. Quod vero indici 
mus, manus nostrz subscriptione, uL mos est, decre- 
vimus roborare. Dagobertus rex subscripsit. 
CAPUT IX. 

Itaque rcgis promulgata :ententia et civium con- 
sona voce Desiderius ad episcopatum eligitur, data- 
que, ut supra dictum est , auctoritate ad Sulpitium 
Bituric:» urbis episcopum, qui metropolitanus di- 
gnoscebatur, ipse czteros fratres comprovinciales 
ad consecrationem venerabilis Desiderii invitat. 
Factus itaque episcopus sub anno octavo Dagoberti 
regis temporibus piissimi Ileraclii imperatoris, qua- 
lem se Deo ministrum, quantumque przstiterit, non 
est nostre facultatis evolvere. Prima enim illi ac 
praecipua cura fuit de D«i pracceptis nihil przterire, 
humilitate jactantiam superare, benignitate invidiam 
suffundere. Deinde ut nullam obsceni in se rumoris 
fabulam dare, nullam occasionein pro quolibet modo 
perniciosis relinquere studuit, sum::opere subvenire 
pauperibus , visitare infirmos, consola: pusillan mes, 
gaudere cum gaudentibus , flere cum flentibus, omni- 
bus se omnia facere, ut omnes faceret salvos. Erat 
enim c:ecorum baculus, esurientium cibus, sitien- 


Fet; síc preparabat se quasi quotidie moriturum, 
sic nempe vivebat, ut non eum ab oratione somnus, 
non a lectiene saturitas revocaret. Quis unquam de 
eo, quod displiceret, audivit? quis audiens credidit? 
quis eo in fide firmior, in opere promptior, in ora- 
tione potior, in charitate ardentior potuit inveniri ? 
Àb ipso quippe cxordio episcopatus sui in vitia 
exstirpando, animoque recuperando omne studium 
dedit, ubi instantissime desudans in opere sine inter- 
missione dies continuabat, ob hoc vel maxime sem- 
per aliquid operis facere studebat, ut quoties inimi- 
cus eum pulsaret, nunquam ab opere inveniret otio- 
&um, sciens seriptum esse quod otiositas inimica est 
anime, et Apostoli esse prseceptum, quod qui won 
operatur non manducet, et invenit alibi esse sceri- 
ptum, in desideriis est omuis otiosus : vagatur enim 
perniciosis quisque cogitationibus, inde ipsi etiain 
apostoli manibus propriis laborabant, ne quem grava- 
rent, sed magis haberent unde re[rigerium tribuere 
possent. Porro industria sua seiticavit el prope ma: 
trem ecclesiam domos geminas, utrasque duplis ar- 
cubus libratas, fenestris obliquas, scalis contiguas, 
possessione conjunctas, compendio congruas, socias 
oratoriis, ornatas antis, quadrisque munitas, mirze 
magnitudinis mirz.ue dispositionis compactas, qnas 
super ripam Oitis fluvii exstruens, precipuumque 
atque eximium post facturis compendium przepara- 
vit : :edificavit etiam ultra amnis ripam in aspectu 
predictarum :xdium basilicam forma convenieu- 
tissime comptam, scilicet in loco quo germanus ejus 
Rusticus quondain fuerat interemptus, quam mira- 
biliter perficiens in honorem B. Petri apostolorum 
principis dedicavit. Terrz quoque redditus et non- 
nulla ex suis f.cultatibus eidem indulsit. Aliam vero 
que extra munitionem in valle qua Vilariago v.1 
Spino tenditur, zdificavit basilicam in honorem 
sancti martyris Juliani (undatam, quam cum terree 
compendiis monasterio suo dedit, A-dificavit etiain 
aliquanto procul a majore ecclesia sub intervallo 
trium domiciliorum elegans oraculum miro opere 
miraque volutione constratum, quo loco dum mens 
desiderantis ita ingrediens refovetur ac si partem 
paradisi se occupasse gratuletur ; qui locus tam sua- 


tium potus, miserorum salus, solamen lugentium ; p vis, tamque jucundus existit, ut etiam nolens in con- 


frequenter in ore facta lectio, s:epissime Christi erat 
invocatio, frequenter humi inh:erens et flexo cor- 
pore, mens erecta ad Dominum. Viain, qua spiritus 
tendebat, mons'rabat ; rumigerulos clericos sane ct 
gloriosos, ei palpantes adulatores quasi hostem fu- 
giens, sola simplicia et pura contubernia amplecta- 
betur. Pauperibua vero et frat;ibus refrigeria sum- 
ptuum ita providebat, ut nulli nihil deesset. Si pu- 
sillanimem vidisset, consolabatur ; si in Dei amore 
servientem, cohortabatur ad st.;dium ; cujus locutio, 
instar fonüs purissimi dulcis manabat ac placida, 
ipsumque genus eloquii ejus pucum erat ac nitidum, 
adeo ut eo concionante nihil pulchrius, nihil dul- 
cius, nihilque jucundius crederetur, ita enim in sin- 


templatione erectus illic orare cogatur. Non ibi cce- 
num horrorem, non ventus fragorem, non gelu in- 
feit rigorem, nou calor angustiam, non solitudo ace- 
diam, non inquietudo gignit molestiam, et bunc ni 

hilominus larein in honorem B. confessoris Martiui 
voluit consecrare; multa etiam sub aliis compeudi:s 
secuturis post fratribus przparare studuit. Praeter 
civitatis Cadurc:e opera castellum quoque Cadur.um, 
quod antea nuJum pene ac exiguum videbatur, co- 
pioso opere conspicanda quadam munitione amplía- 
vit, erexit, ac firinavit, quod sagaciter exstruens, 
multoque ibi labore desudans, ecclesias, domos, 
portas, turres murorum ambitu ac quadratorurm la- 
pidum compactione munivit, firmumque ac solidum 


VITA S. DESIDERII. 


9356 


ad posteros pervenire decrevit. Jam vero in altaris A anxie, ac vehementer satagero, quem episcopus cer- 


ecclesiz ministeria dici non potest quantum se fude- 
rit, quantaque fecerit, quam numerosa, quam pul- 
chra, quamque niteutia, que hodie constare melius 
pute intuentium oculos judicare, quam nostro ser- 
mone exponere. Quantus sit in calicibus decor, in 
distinctione gemmarum nec ipsos intuentium obtutus 
facile dijudicare reor ; fulgent quidem gemmis auro- 
que calices, prominent turres, micant coron», can- 
delabra reesplendent, nitet pomorum rotunditas, ful- 
get recentarii coelique varietas, nec desunt patenz 
satris propositionis panibus praparal; adsunt el 
stalarii cereorum corporibus aptati. His omnibus 
erax alma ac pretiosissima varia simul et candida 
arcubus appensa, sanctique superiecta fulgetris. llzc 


exat opera Desiderii, hzc monilia illius sponsz, hoc B 


stadium pontiücis nostri, hoc emolumentum pastoris 

egregii, in his sedulum studium impendit, quod dum 

paravit Domino quidem bonorem, sanctis autem ve- 

neraüonem, et sibi providit mercedem perennem. 
CAPUT X. 

Sub ejus quoque tempore res accidit non medio- 
eriter stupenda, siquklem nonnulla ita in hoe s»culo 
oceulto Dei judicio aguntur, ut human» investiga- 
tioni abdita omnino habeantur, magisque terrorem 
incutiant agnita, quam inquisitionem ingerant ex- 
perta : unde et res, quam narro, stuporis pariter et 
admirationis plena esse constat, quia hanc ut dixi 
occulta Dei judicia secreta ejus obumbrant. Itaque 
die quadam dum vir beatus in unam ex xdibus, quam 
super ipsam amnis ripam exstruxerat, consideret , 
vox subito e flivio emissa sonuit dicens : Hora ve- 
. fit, komo non venit. Ad quam mirum cuncti audientes 
attoniti diversa, ut in talibus solet, opinabantur 
portenta ; venerabilis autem Desiderius cum esset 
eltioris ingenii, cauta et pervigili consideratione 
Causam protinus animadvertit, jussitque illieo fa- 
mulis concito ad amnis trajectum pergere ac solli- 
cite eircumspicere sicubi quempiam transmeare vo- 
lentem viJerent, de quo precepit, ut nullatenus flu- 
vium permitterent intrare, priusquain ad se cogno- 
scende rei causa percucerent, Perrexerunt itaque 
sinistri, et euriose ripam fluminis contuentes videat 
eminus quemdam equum vehementer stimulanteni 
currere atque ad amnis trajectuim pernici cursu fes- 
tinare. Qui percunctantes vel cujus esset, vel quam 
ab eausam curreret, audiunt ab eo Maurinii comitis 
se esse, atque ad ipsum festinanter pergere sibi esse 
jussum. Cumque mox responsione impleta fluvium 
pracipitanter vellet intrare, tentus ab ipsis ad epi- 
scopum dueitur. Percunctatus autem ab episcopo, 
que eset causa cursus ipsius, respondit : Ancilla 
(inquit) vestra Placida ad fiium vestrum. Maurinium 
literas me per[erre mandavit : hujus rei gratia [esti- 
nanter vado ; ad quem episoopus: Sustine, paulisper, 
fli, quousque littere scribantur, ego epistolam diri- 
gere volo, tune jam ibis. Dum ista dicuntur, ille ad- 
hwe ad amnem anhelans, mec coercere se valens, 
stbito rubore perfusus mixtum aque poscere cepit, 


nens nimis anxie palpitare, festinanter valde vinwmn 

servis suis afferre mandavit, quos scilicet anxios eun- 

rere precepit; allato igitur vino, nullatenus homo 

ori suo applicare permisit, sed longe repellens gut- 

tam aqua clamare ccpit; cumque aqua fuisset al- 

lata valde inhianter cyatbum preripiens deglutivit, 

et cum ipsa ut ita dixerim hausta, statim occulto 
. Dei judicio in terram decidens, spiritum exhajavit, 
morteque subito przventus obriguit. Ex quo facto, 
cuncti videntes nimio timore percussi causam mor- 
tis hujus satis mirabantur attoniti. Deeiderius autem 
occultum Dei judicium glorificans, atque ex bujus 
interemptione materiam sermonis assumens, multa 
salubria multaque terribilia presentibus concionatas 
est, asserens manifeste quod multam essent me- 
tuenda, eunctaque incomprehensibilia ejus eensilia, 
proponens quoque bujus viri interemptionem, quod 
quamvis summo ipsi conatu, subtilique studio aque 
periculo eximere tentaverint, nullatenus tamen pro- 
posito mortis termino subtrahere potuerint; hiac 
agat unusquisque sollicitus semper suspectus quasi 
sub oculis Domini debet conversari, dum qu:e illum 
mortis sententia preveniat nullatenus valet pravi- 
dere, qua de re necesse est ot tantum quisque sit 
semper paratus, quantum de repentini casus eventu 
constat esse incertus; sed de bis salis sit dictum, 
nunc interim ad ea, unde digressi sumus, redeamus. 


CAPUT XI. 

Desiderius itaque przeter alia magniflca opera zdi- 
ficavit monasterium sub ipso Cadurcz municipio in 
cunctis :edibus eximium, septingentos circiter et 
quinquaginta passus a pracipua pontificum sede 
distante, quod summo st«dio, miro ac singulari 
opere in domorum vel ecclesiarum exstructioue pa- 
tratum, vinearum quoque ac segetum ac pontis ad- 
jectionem circumscripsit. Monachos etiam copioso 
numero aggregavit, quibus post Ursicinum venera- 
bilem virum Dadalenum abbatem instituit. Ipse au- 
tem prolluo se amore erga ipsum coenobium dedii, 
ut omnia qu:e habebat necessaria, tam in utensilibus 
quam speciebus affluentissime ministraret : sepultu- 
ram quoque sibi in eodem monasterio sub dexii 
lateris basilicze volutione praeparari jussit, ubi hodie 
in Dei nomine bumatus quiescit. Sub ipso adhuc Ca- 
durce oppiJo zdilicavit in honorem sancte Marix 
semper virginis, eujus operis prosecutorem Clau- 
dium abbatem conslituit, ibique abbatiam gerere 
permisit. Alias etiam complures, et in Cadurco terri- 
torio, et in Albiensi oppido, tam infra municipias , 
quam infra urbanas, vel in Ecclesi: Cadurcine yra- 
diis ecclesiarum compages eopit exstruere, que per 
singula narrare non suflicumus : ex quibus hodieque 
pars maxima rej;ionis decorata consistit, sed euin 
exteriori constructione precipuum ei studium fuit 
animarum pariter culmina erigere, bonum quideia 
esse dicens domui Christo exstruere, marmoribus 
veatire, pigmentis lucubrare, auro gemmisque obum- 

" brare, lacunaria ornare, pavimenta componere, sed 


251 


multo melius animas caelesti sponse dignas przpa- À 


rare, quia verum Christi templum anima credenda 
est. 
CAPUT XI. 

Sane vit» st» moderamina ita temperavit, in 
victu, in vestitu, in. domo, in, comitatu, nt nec ni- 
mium superílua, nec multum essent abjecta, siqui- 
dem omnes hypocrisis ficiiones abjiciens mediam 
eemper discretionem tenebat, non divitiis tumens, 
non contrahebatur paupertate, ei keta et tristia 
seque continebat, melius dicens humilitatem in corde 
portare quam in corpore proferre, sciebat procul 
dubio quales Dominus quxrat ornatus, prudentiam 
scilicet, justitiam, fortitudinem, et castitatem , nihil 
eiebat his virtutibus clarius, nihil hoe monili preüo- 
sius, nibil bac gemmarum varietate distinctius. Cle- 
Fes sane et omne ejus contubernium in publico 
episcopum, domi patrem habebant ; sic enim omnes 
a majori usque ad minimum providebat , ut nibil 
mulli deesset, gravitatem morum hilaritate vultas 
temperabat, sermo ejus ad omne erat convivium de 
Scripturis aliquid proponere, salubria libenter au- 
dire, proponentibus verecunde respondere, utilia 
suscipere, recta preferre, prava refutare : callide 
enim acuteque discordantes inagis blande docere, 
quam violenter convincere, et ingenuo pudore qui 
ornabat zetatem quid opus esset simpliciter honeste- 
«que conliteri. Divina quippe praecepta sollicite scra- 
tans, coelestia oracula sepius percunctans dicebat, 
«quod deceret, sanam doctrinam, summopere stu- 
dens, ne sermones ejus vel in modico contraria con- 
funderent opera, recordabatur semper quod D. Pe- 
trus sacerdotibus praecipit dicens : Pascite qui in 
vobis est Domini gregem spontanee. secundum Deum, 
ueque ul dominantes in. clero, sed forma (acti gregis 
et ex animo, ul cum apparuerit princeps pastorum, 
percipiatis imma, cescibilem coronam. 


" CAPUT XIll. 


Cum exterioribus autem curis templo semper in- 
serviens erat sollicitus si nitore altare esset aptatum, 
si parietes absque pulvere, si pavimenta essent sine 
sorde, si custos sollicitus, si cantor paratus, si :xdi- 
tuus bene esset, si vasa nitentia et clara, si sacra- 
rium mundum, si lucernz accenss, si lampades di- 


' gne aptat, si vasa dominica munda, si sltaris vela- D 


mina honesta, et in. omnes czremonias strenua illi 
semper sollicitudo disposita , quisque dum sedule 
inservit templo merito ipse templum efficiatur Dei. 
Nullum quidem eo tempore in urbe Cadurcze propo- 
situm monacbi, neque habitum religionis aut regule 
eeenobialis intraverat : secta Columbani procul abe- 
rat, instituta B. Denedicti longe distabant. Desiderii 
autem tempore hxc secta Cadurcz intravit, hujus 
sub die hxc religio adolescere coepit : nam et Mar- 
ciliacense coonobium hujus temporis a viris laudabi- 
libus Anseberto et Leutado initiatum est. Et in ipso 
oppido sancti viri monasterium his diebus exorditum 
alia complura monasteria suo tempore sala creve- 
Fun. . 


SANCTUS DESIDERIUS CADURCENSIS EPISCOPUS. 


CAPUT XIVY. 


Frugum vero abundantia et vinearum ac segetum 
copia tanta in diebus ejus sucorevit, abandavit et ex- 
superavit, ut nec ante acto tempore nec post transacio 
similia ulla antiquitas meminerit adfuisse ; nam intra 
urbem nullus fere egenus erat, aullus quod cupieb:t 
difficulter iuveniebat, nec ulla victus aut vestimento- 
rum indigentia, sed omnia plene, omnia exuberantia 
affluebant,vicinzx quoque civitates ex abundantia Ca- 
durcorum alebantur , nec immerito; Dominus euim 
opera cjas dirigebat. Ipse rerum copiam multiplicabat, 
ejus Desiderius precepta desiderabilia super aurum et 
lapides pretivsos ducebat, vere quod scriptum est 
implebat : Diligentibus Dominum omnia cooperantur 
in bonum : non enim surda aure traneierat quod 
Dominus in Evangelio dicit: Querite primum re- 
gnum Dei et justitiam ejus, et hec omnia adjicientur 
vobis. Et quia studiosus auditor fuerat, mon solum 
auditor, sed etiam factor, ideo Dominus invento qui 
mereretur accipere gratiam sus largitatis non ne- 
gavit, imo quod olim promiserat, mirabiliter in eum 
adimplevit. De talibus autem per prophetam dicitur: 
convertiuini, ait Dominus, et videbitis quid sit. inter 
justum et injustum, et inler servientem lleo , eL. non in- 
servientem ; hinc vero scriptum est : Oratio justi 
celos peneirat et iterum : Piidici in timorem , et. ti- 
muit me, et a (acie noninis mei pavebat. Denique 
tanta eum rerum copia, frugumque ubertas comi- 
tata est, ut. cum die quadam unum ex colonis de 


C villa Rusticiago interrogaret, quot vini amphoras 


in Dominico tunc pro canone esset illaturus, rusticus 
ille centum et eo amplius metras se solum in dolia 
illaturum respondit ; ex quo Desiderius valde letatus, 
nimiumque largitatem bonitatis Dei miratus, qui 
ita uberes fructus in diebus suis contuliaset, inaxi- 
mas Deo laudes, Christoque gratias retulit, couji- 
ciens quid in majoribus, qui multa laborareot div.na 
largitio conferret, quaudo in hoc tan:illo et modico, 
tam uberes frucius contulisset. Tw ergo (inquit), 
pauperrime, mille amphoras habes ? cumque ille ita 
esse aflrmasset, Desiderius ei ipsas centum dimisit, 
quas in dolia inferre debuerat, lzctatus et mulium in 
Domino gra:ulatus, qui tantam pauperibus largita- 
tem in diebus ejus concessit. 


CAPUT X V. 


Habebat eo tempore plures Dominus Jesus in 
Galliis nobiles servos, Arverno Gallum, Biturieis 
Sulpitium, Rutena Verum, Agenno Salustium, Eu- 
golisma Ebargehenum, Petrogorico Austerium, No- 
viomo Eligium, Metis Arnulphum, Luco Austrasium, 
Mestarone Diodorum, Cadurca Desiderium. Cumque 
Desiderius inter divina oflicia plerumque zedium aedi - 
ficationi insisteret, multique fragiles diflicultatein 
opum ei objicerent, ille constanter asserens dictis 
illud proverbium quod nihil sine magno labore in. ha: 
vita Deus dedit mortalibus; in adversitatibus veio 
illius dicti recordabatur : Pati (inquit) mecesse est 
werialem mulia mala; et illius : Aurum e4 argentum 


255 VITA S. DESIDERII. | | 234 


probat ignis, homines autem justos, len:alioncs ; et A bonum est, ponere in Dominu meo spem meam. Quid 
illud : Fili, accedens ad servitutem Dei, staintentatione. — plura loquendo immorer, nob.lem jam insignemque 
Damna quoque rerum vultu leto. portabat, et omnia — in omni parte Ecclesia habebat, in plebe dabat in 
adversa zquanimiter tolerabat. Canebat jugiter — affluentia eleemosynam, parans sib: divitias profu 
orans : Jn corde meo abscondi eloquia tua, wt non pec- — turas, thesaurum non deficientem in ccelis, studens 
cem tibi ; ev illud : Meditatio cordis mei in conspectu — sibi [acere amicos de inimico mammona, qui ewm reci- 
two semper. Cujus ego nunc utilitatem, industriam — perent in clerna tabernacula. Jam vero illins confa- 
et sagaciam si arbitrer a me dici posse, non sapiam : — bulatio et familiaris collocutio quam esset sana, 
dum enim stndium ejus in rebus quam plurimis — quamque dulcis, quim eflicax, vix dicta credibile : 
considero, in memetipsum deficio, dum utilitatem — monebatjugiter subjectos, Dei pracepta servare, Dei 
altendo, pro ipsa quantitate vehementer obstupe- mandata implere, casutatem custodire, charitatem 
$0; miror enim et supra modum siupeo tanta et fraternitatis diligere, inferni supplicia metuere, pa- 
talia per unum hominem potuisse fleri. Opinor qui-  radisi gaudia desiderare. Inferebat autem docens 
dem ab India usque Britanniam, a frigida Septen- — QUO magis inimicorum circumdamur agminibus, ideo 
trionis plaga usque ad sinum Atlantici Oceani non emper nos oportet esse sollicNos; addehat quoque 
fuisse virum meliorem : hujus Desiderii nomen ma- B quod caro fragilis pugnat sola eum pluribus, ideo 
gni insuper opinionis , magnzque erat apud omnes exercitatissimum pati oportet conflictum, et. ne pt- 
reverentiz. Dei insignis amator, et pauperum pius — Veamus, Heliseus hortatur dicens, qnia plures nobis- 
sublevator, cujus habitus, vultus, et incessus disci- C4 sunt quam cum illis. Memorabat frequenter 
plina virtutum erat, vigil sensus, nec vanis cogita- — Quod humani inimicus generis, ruciens sicut (eo, qua- 
onibus patens, corpus pariter animusque tendebat — f!! quem devoret, et quod non querit homines inflde- 
ad ccelum. Erat ergo Desiderius mente justus, opere les, sed de Ecclesia separare festinat; uude et libre 
devotus, charitate diffusus, hospitalitate solatus, in — 0b, esca ejus electa, de qua re verba Dumini gemi- 
eleemosynis largus, in prosperis et in adversis ccelo — Palat dicens : Vigilate et orate, ne. intretis in. ten- 
semper intentus, qui preter alia imitanda exempla  /ationem ; nec non ct Pauli monita ssepius ruminabat, 
silentium ac studium in tantu.n sectatus est, ut in dicens : Orationi instate, vigilantes in ea in graiarum - 
domo , in conviviis vix ridentia , anhelantiaque —4ciione. 


t- 


- 


verba quis percipere posset, sciens scriptum, quod CAPUT XVI. 
corrumpunt bonos mores con(abulationes pessima, : . 
el quod in mulriloquio non. deeri! peccatum : proinde Cum autem irruptiones gentilium circumquaque 


hoc valde mirandum, ut inter tantam hominum ca- * audiret, dicebat . Nostris peccatis Burbari fortes sunt, 
tervam, tantum possit silentium perdurare, ut nemo nostris vitiis Romanum succumbit imperium. Infelices, 
in vocem prorumperet, nemo se in plausu auderet aiebat, nos quan:um displicemus Deo, ut armis Barba- 
extollere, et bic timor non solum in convivio, sed in "orum ira illius in nos deseriat ! Panitentiam (inquit) 
-omni loco conversationis ejus permansit, nullus ut — 4gamus, ut tandem repropiitiatus Deus misericordiam 
episcoporum majorem hunc amorem , nullus super suam nobis tribuat in sempiternum. Praeterea quautum 
eum majorem aliquando habuerit timorem ; in ipsa fuerit Ecclesie Cadurc in augmentationem rerum, 
autem convivii passione tanta elegantia, tantaque €t omnes pene norunt, et ipsa possidens Ecclesia 
affigentia suppetebat, ut omnes superabundarent, testatur, multos quidem nobiles, inultos attraxit 
ut nulli nihil deesset, nulla necessitudo, nulla perve- — mediocres, per quos Ecclesia constat ditata, multa 
bientium mussitatio subriperet convivas. In domo — terrarum compendia, multa villarum przdia acqui- 
ubi habitare vel discumbere erat solitus, ita sollicite — Sivit, non quidem ulli tollendo, sed benefaciendo, et 
providebat, ut nullus ibi pulvis errorem, nullus fi- — coemendo, eodemque attrahente multaque beneficia 
mus horrorem incuteret ; non ibi canes fastidium — aflluenter tribuente, Polus, Agilenus, Dodo, Badi- 
auimo, non sues ta-dium irrogabant, non alia hujus- — genus , Severus , Matregisilus , Nicassus , Dadinus , 
modi quadrupeiia voluptuosa potiusquam necessaria D Abulnaus, Abremundus, Felix, Ausceldes, Geuretre- 
intererant, non simius jocum, non histrio risum, non — des, Basona, Orontia, Nicetia, Afrania, multique alii, 
scurra cachinnum excitabat ; sed totum locum gra- — quos longum est narrare, res sponte suas donatione 
vitas, totum potentia occupabat ; nam przdicta ine- — Ecclesi: dederunt. In quibus et ex quibus precipue 
pta ita semper odiosa habebat, ut si fortuito. quoli- Bobila senatrix Romana..... quondam relicta multa 
bet loco canis vestimento ejus appropinquasset, ve] rerum suarum Ecclesizx ejus, necnon et monasteriis 
si domum, in qua degebat, quamvis cursim intrasset, Contulit, non solum przediorum ac villarum collatio- 
grave sibi discrimen allaturum judicaret; unde cum — nem, verum etiam ornamentorum ac pannorum 
a nonnullis pro hac observantia detraheretur et multam summam indulsit. Ipsaque in monasterio 
carmina amatoria proferrentur, aiebat: Non immerito — beati viri, et in eadem basilica, ubi ipse requiescit, 
pius placet mundo qui Christo displicet ; si e mundo — sepulturam emeruit. Dedit ad ipsud monasterium, 
essemus , mundus ulique quod suum erat di geret ; — pro oblatione, vel loco sepulture su:, villas qua- 
manc autem oculi mei ad Dominum semper, quia ipse — tuor juris sui, quarum vocabula sunt hxc : Villaris 
evellet de laqueo pedes meos; et mihi adherere Domino — Venestria, Vinistri, Lingius, et Mauringus. Desiderius 


ParROor. LX XXVII. | 8 


255 


SANCTUS DESIDERIUS CADURCENSIS EPISCOPUS. 


956-—- 


autem prseter eos, quos dulcedine et studio bonitatis A magna sint consideratione suf, sed majora illa gunt 


su:p traxit, ipse quoque tanto se amore in Ecclesie 
Cadurcze ampliationem diffudit, ut quidquid ex pa- 
rentum successione, quidquid regio munere, quid- 
quid propria comparatione acquisiisset, eidem libere 
per testamenti seriem delegaret : nam et Caderense 
de fisco ex payo Cadurcino impetravit, el. regio ex 
hoc precepto perpetualiter Ecclesi: obtinuit, exce- 
ptis aliis firmitatibus quas suis etiam alumnis diver- 
sis in locis concessit, Ecclesie Cadurcz specialiter 
dedit. 
CAPUT XVII. 

In territorio Cadurcino dedit villas..... In Albiensi 
vero territorio dedit villas, Sessio, Tantalio, Nasio, 
Lauirego , Petrogo , Terriniaco, Picio, Cerveano, 
Careciago, Marato, Buxio, Marinio, Caborinno, 
Graucialo, Marinamas, Aquimo, Marcialio, Erobeno, 
Fraialo, Blanciniaco, Galliaco, cum domo eximia 
mirzeque magnitudinis compta, infra muros Albiensis 
oppidi constructa. Dedit per basilieas imonasterio- 
rum Cadurcz positas villas lias : basilic:e S. Saturnini, 
et S. Ursicini dedit in Cleppio Legidiaco, et Thoerio ; 
monasterio S. Stephani dedit villas Aquiniaco et 
Cassiaco ; basilic S. Mauricii dedit Dunsiacó, Cam- 
bone, et Ossilingas, dedit Taxonias, e loco nuncu- 
pante Coercoexeno; basiliee S. Jacobi, dedit Ma- 
cjaco et Petrolieco ; basilice S. Marüni , dedit Da- 
neciaco, Cepolia; et basitiez: Sanctorum  Parvu'o- 
rum Justi et Pastoris Cornutio et Cocurnaco ; ba- 
silice S..... dedit portiones Malaritio, Fascito, Polo- 


nio, et Costrio; basilicr S. Remedii, delit port;o- C 


nem Vilantreco, Carrecia, Seuelingas et Criscentio; 
basilice S. E genii, dedit villam Fosciaco; item 
basilicze antedicti S. Martini Tenfalas, et Parnis 
et Lalo; monasterio Ca/urce sito, ubi ipse corpore 
requiescit , dedit villas..... Maitciliacu , Carvuiaco , 
Criscentio,..... Prosemogo, Montiago.....; deditque 
ibi ex eollatione illustris viri Agiles, l'isciaco, Gau- 
cinico, et Marceliago. Sed quis valeat digno canere 
praeconio, quauta pio oplatu, quanti operis studio 
Cadurcin: Ecclesiz contulerit, quanta ob aniaiarum 
medelam incitamenta, quanta ob corporum stipendia 
exercitia gesserit, quod singulari studio ac peue 
inaudito ingenio omni tempore monia urbis suo 
labore struxerit, quod villas omnes, quod praedia 
Ecelesiz decoraverit, quod monasterii septa praro- 
gativa quadam dignitate in..... domorum amplitu- 
dine et basilicarum admiranda altitudine, ac volu- 
tionum ambienda pulchritudine....... pene studio ac 
singulari fabrica sustulerit. Denique, primam inibi 
more antiquorum basilicam przripiens quadris ac 
dedolatis lapidibus zdificavit, non quidem nostro 
Gallicano more, sed sicut antiquorum inurorum am- 
bitus magnisque quadrisque saxis exstrui solel fun- 
damentis, cui geminas summe porticus adjiciens 
opere assimilavit, in quibus quidem et in cuncti e, i- 
scopatus sui statu, tsnto se aceinxit studio, et tanto 
effudit ingenio, ut quicquid ad utilitatem, ornatumque 

municipii, ac prediorum ejui pertinet, exquisierit, 
* ventilaverit, invenerit, atque erexerit, et licet hoc 


D 


externa exercitia, quze silentio magis quam infirmo 
sermone obumbrania erant. Cujus erat sensus : pul- 
cherrimi nectaris suavior et digno canore vox dulcior, 
proinde nihil illius severitate jocondius, joconditate 
nihil illius severius, nihil visu tristius , tristitia nihil 
suavius; ita erat gravis in viclu, ut hilaritas non 
deesset in animo, sermo silens et silentium eloquens, 
ut ministri ipsius nutu potius quam voce affectus 
ipsius agnoscerent. Paulus quidem vilebatur in vul.u, 
et Peirus agnoscebatur in spiritu ; illius austeritatem 
hujus mansuetudine teniperabat, ita ut cum przesen- 
tian ejus vix sustineret, absentiam ferre non posset. 
Habebat amicum fidelissimum quemdàm , nomine 
Arvanum, huic autem s&epissime eleemosynam com- 
medans, ejus per officium in corda pauperu:n trans- 
mittebat; p'erumque ei tales sacculos cum solidis ad 
erogandum tradebat, qui vix manu capi, lev:rique 
possent, ista quidem . occulta, et solo Deo c«nscio 
veluti quemdam peculiarem faciens in p tria para- 
disi transmittebat. Palam tamen multos erogabat, 
sed indesinenter eos pauperibus spargebat, abscondi 
quippe non poterat, tam larga bonitas, et nimia lar- 
gitas, tamque proflua dispensatio. Iste Arvanus de 
genere Scotorum, veni: ns multis annis sub cenobio 
eancti virl, ac sub ipsa b.silic*, qua vir beatus re- 
quiescit, vitam venerabilem duxit ; vixit autem post 
mortem beati Desiderii annis plus mi. us quinque , 
demum obiens ubi vitam duxit, humatus requiescit. 
Sed dum venerabilis Arvani mentionem facimus, 
dignum putó commemorare, quid per ejus occasio- 
nem vir beatus ex Dei dono prophetis experimento 
c^gnovit, siquilem et nonnunquam ex deno supernze 
gratiz ita longe positus providebat, ut in sui pre- 
sentiam gesta constarent, hinc est quod rei ejus, 
quani! narro testis existens spiritum scilicet prophe- 
ti? agnitum demonstravit. Ergo studium erat juge 
egregio De:iderio de hujus peregrini stipendio sedu- 
lam sollicitudinem gerere, ideo singulis diebus ex 
mensa sua opportunam ci alimoniam subministrare 
curaret. Quadam itaque die consuetos cibos cum 
panis et poculi subsidio per duos ei clericos dirigere 
festinavit, quorum unus Leudolenus, alter vero vo- 
cabatur Diacolenus. Clerici itaque ferentes ea, quze 
episcopus viro Dei direxerat, dum iter carpunt, malo 
utuntur consilio, et inedio ferme vix excursu, cum 
se 3b omnibus remotos conspicerent, gule concu- 
piscentia vincuntur, denique tam suavitate ciborum, 
quam vini fragrantia incitati illeeebrose gule con- 
sentiunt, promotique eminus de via, et inter conden- 
sas buxos residentes ea qux portabant comedere 
prisumunt, affluenterque vini ac «ibi perceptione 
ventrem ingurgitant, exsaturatique minimum quod 
esu supererat , accurate valde recondunt, ita super 
se..... post trium vero hororum spatium, ut putabant 
aservo Dei redeuntes, episcopum adeunt, eique 
velut innoxii assistunt. Verum prior Leudolenus 
genu prxsulis exosculans quasi ex viro Dei gratias 
referre, ac salutationes conatur exponere ; cujus 


verba in medio ferme conatu przveniens, Desiderius 


* 


$51 


VITA S. DESIDERII 


258 


Spiritu Dei sibi revelante : Bene (inquit) belle menti- A pastorem post ejus abce:sum similem et. habere po- 


ris, cur ita me (raudare voluisti? Patrem hodie Árva- 
mum minime vidi.ti, et qug ei direxeram, male usur- 
pasti, nunquid vero in presenti aderam, quando. inter 
cond. nsos saltus residens, cibos quos Dei servo dire- 
zerem , cemedebas ? Numquid non prasens eram, 
qua«do vinum. bibebas et panem. ede*as ? Cumque 
adhac ille defendere niteretur, et culpam perjurii 
adjectione': curaularet, protinus ab episcopo jussus 
foris trahitur, et pro geminata culpa acrius coercetur : 
alterum vero, qui erat minor tempore, episcopus 
retentum blande demulcet, ut oinnia sibi qux» ege- 
rint per ordinem manifestet. Clericus vero cum se 
deprehensum vidit, cuncta coram omnibus, sicuti 
gesta erant, et episcopus jam. prz dixerat, exposuit, 


tuerit. Sed interim jam a locutione cessandum est, 
jam pr«econiis ejus hic finem pagella imponat, nunc 
ad terminum vitz hujus articulum deflectamus, et 
qualiter ab hac vita migravit, explicemus. 


CAPUT XIX. 

Rex Dagobertus deci:no sexto regni sui anno ad- 
ministrato, pacitice obiens duobus filiis Clodoveo 
et Sigiberto regni sceptra reliquit, et Clodoveua qui- 
dem regnum Francorum, Sigibertus autem Austra- 
siorum regnum gubernavit. llujus Sigiberti xvi 
regni anno, episcopatus aulem sni xxn, parat Desi- 
éerius solum pruficisci pat r.x possessionis, Al- 
biense territorium visitare: profectus ergo nobili 
suo comitatu rura Albigensium adiit , cunque jam 


et ita misericorditer dimissus ab ultione culpe liber B Dominus pro cunctis eum laboribus vellet remune- 


evasiL. Hac autem causa multis demum et reveren- 
tiam, et emendationein. insevit, ut nemo jam bcato 
pontifici menüiri presumeret, dum nihil quisquam 
ei latere presumeret. : 

CAPUT XVII. 

Desiderius autem amplius quotidie in amorem Ca- 
durcinz Ecclesi: calescens, ipsam et hxredem ha- 
buit, et beredem instituit. Denique sub auno decimo 
sexto Sigeberti regis testamentum  condene, preter 
villas supra Jam dictas, omne prxsidium, cunctam- 
que supellectilem , quam habere potuit, sancte 
matri Ecclesise Cadurcz dereliquit. De pristino vero 
Ecclesiz przsidio nibil tenuit, sed totum integrum, 
illibstumque reliquit, cui Ecclesie quam humillter 
quam.... quam aífectuose et eadem obtulit melius 
engnoscilur, 8i verbis ipsius, sicul dixit et scripsit, 
intimetor. Inter c:xetera vero, et ad locum in seriem 
tesiameoti sui ita posuit : De presidio (inquit) meo 
vestimenta, scamnalia, mensalia, et. electubilia [Forte 
supellectilia], aurum vel argentum quod ex successione 
parentum habeo, vel quod. in regis aula, et in servitio 
principum elaboravi, et mecum veniens detuli, quicquid 
ez nde ad!/mc super est, quod in. ornat est, e& quod 
ed ministerium (uum, sancta maler Ecclesia, non im- 
pendi, totumet ad integrum possidendum tibi relinquo, 
tuoque juri dono, atque transcribo, ac obtestor ut nul- 
lus successorum meorum quiequam exinde ex (wo. gre- 
mio, ex quo ibi in cruatum (uum feci, vel. in. thesauro 
Ixo indidi, auferre presumat : arge:ilum vero luum vel 


rare, visione missa accersiri jubet , moxque febre 
correpuus capit deinde amplius :egritudine valla- 
Lus...... in villa monasterii sui lecto decubuit ; sic 
sensim paulatimque decora illi facies, et e:ni pre- 
tiosi odoris..... dignitas corporis marcescere coepit, 
cumque xstuaret febribus et venarum fontes calor 
hauriret, lapso anhelitu triste ministrorum frequen- 
tabatur..... proh dolor! afflante eustro lilii candor , 
et purpura violz in pallorem jam sensim migrave- 
rat, universis flentibus ipse valde fessus pio omnos 
hortatu consolabatur, et eum esset fortis animo, in 
ipsa quoque morte viriliter se agebat. Post tandeu 
ergo ultimo omnibus vale dicto, et oratione ad De- 
minum transmissa sub die xiu. Kalendarum Decem- 


C brium u!timum spiritum exholavit. Subitus repente 
. clamor totius vill: amplitudinem clangoribus reple- 


vit, omnesque plateas currente nuntio confasus ru- 
mor obsedit. Quid multa? composito mox honestis- 
sime corpore, feretroque indito iter arripiunt , pro- 
fectusque est exercitus copiosus, et multa populi 
tarba in obsequio funeris ; cumque Albigensium rura 
proteriissent, et terminos Cadurcorum penetrarent, 
mulier quidam, qua infestissimam dsemoniis in- 
cursionem patiebatur, egressa a finibus illis, et per- 
geus post L:rbam, magsis et turbatis clamoribus prz- 
tereuntes fatigabat. Cum sepissime inclamatione 
nomen defuncti przesulis ingeminaret, onines fere in 
sui admiratione cum ingenti stupore convertebat , 
donec post longum vis circuitum ventum est ad prze- 


reliquas species, tuumque prasidium, quod in tuo repo- D dium, cui vetus antiquitas Miliacum vocabulum in- 


silo, sancla maler Ecclesia, hares mea, totum inveni, 
salsum relinquo, nihil enim exinde expendi, nihil mi- 
mii, nec ulli cxiquam dedi, sed sicul mihi est sub ocu- 


ls Dei traditum, ita totum saloum relinquo, libros . 


rero meos libi matri. Ecclesie, tuoque. advocato. suc- 
cessori meo commendo, semper queso. virtute sancti- 
tatis (xp ab insidi.s quorumque de[ensentur, ut sub tuo 
&e patrocinio pervenisse congaudeant. Pauperes autem 
fu0s,quos ego semper pervigili cura enutrivi, tibi com- 
mendo, precorque, ut tua. sanctitate et. advocati. tui 
sollicitudine alantur, et pie semper gubernentur. Sic 
quo7ue ut me ab;enle sibi aliquid deesse non sentiant, 
nec 8€ doleant pastorem mutasse. lluc usque Deside- 
rius; nos vero libenter fatemur, quod nullum Ecclesia 


didit ; ubi cum numerosa exsequiarum frequentia ante 
corpus pretiosissimum presulis pervenisset, mulier 
turbatis clamoribus omnem pene catervam in ma- 
ximo stupore adducebat : torquebatur enim impurus 
spiritus, quia virtute divina illuc se videbat adduci , 
ubi maximani vim perpeti formidabat. Miliaco erge 
corpore posito, mulier vexata, spumans, et multum 
se discerpens assistit, cumque ut ferus taurus vehe- 
menter debaccharetur, et nunc torvis oculis, nunc 
pallentibus geuis, nune spumantibus ac tren:entibus 
labris diversis modis torqueretur, feretro tandem 
adjuncta prosternitur ; mox autem ut superjecta ve- 
lamina tetigit, divino jussu fogatus demon aufugit , 
sicque ad gloriam Christi, ct laudem praesulis Desi- 


$29 


SANCIUS DESIDERIUS CADURCENSIS EPISCOPUS. 


210 


derii mulierem sanam reliquit; ex quo facto omnes A tate oppressa beato confessori offerunt, quamque 


qui aderant, in admirationem conversi, gratiam 
Christi et merita confessoris Desiderii glorificabant. 
Deinde ergo corpore levato certatim: progressi Vin- 
ciagrum atque Aciagum..... Cumque post tandem 
corpus pretiosum Cadurc proximaret, coacervatim 
populositas per diversos aggeres obviam extincto 
patri processit, Nullus monachus dori resedit, qui 
non obviam pastori procederet; lugebant autem 
omnes, confuso clamore clangebant, el inter diver- 
sos gemitus hxc solum verba resonabant, Ehev, 
Desideri, heu! clamabaut cuucti : Pastor vere, cur nos 
dimittis? Cui gregem tuum  commendas [ovendum? 
Clerus nimirum plangebat patrem, abbas pastorem, 
parvuli nutritorem, senes tutorem, vidus protecto- 


rem, pupilli defensorem, et ut. breviter complectar, B 


tota eum civitas, tota simul planxit Ecclesia. 


INCIPIUNT MIRACULA. 


Perductus itaque ad suum monasterium, ac sepul- 
tus est in ecclesia, quam ipse, ut supra diximus, 
insigni opificio ex utraque parte super..... tectis 
quadris ac..... sdificaverat, ubi diligenter humo 
tectus :eterna in requie quiescit soporatus , ubique 
vallatus tumba, surrecturus jacet in gloria : sed qui- 
bus post mortem miraculorum effulserit siguis, di- 
gnum est me commemorare, cum vos desideratis au- 


dire. 
, AHliraculum I. 


Clericus quidam nomine Theüdolenus, dum vir 
beatus esset superstes , frequenter ab eo pro assi- 
duis excessibus arguebatur, cumque ille obiisset , et 
(ut dictum est) jam humatus exstaret , pradictus 
Theudolenus exsultans super ejus mortecum ca- 
chinno exprobrationis elata verba-ac convicia pro- 
terva et injuriosa ncn timuit jaculari: quie contra 
statum suum locutus et divina. . . . . it... ..se 
indignatione ob injuriam sancti, sensit demum ju- 
dicium. Nam ex eo tempore miranda debilitate op- 
pressus, omnes dies vitae sux: cum dedecore dunit, 
ita uL et officium manus dextre amitteret , et a pe- 
dis gressu impediretur, et lingux: usu denudaretur. 
Siquidem tortus incedens, ac turgidus , pravitatem 
tortuos:e meutis exemplo debilitatis monstrabat, nec 
passus e»t Dominus contumacem sui sancti, celeri 


manibus ante sepulcrum projicientes subnixas pre- 
ces cum satisfactione piaminum importune atque 
opporlune ingerunt. Etíactum cum diu precibus 
insisterent, multumque gemitibus satisfacerent, ere- 
cta mulier sanitatem recepit, atque ila ad domum 
propriam cum magna jam hilaritate , maximaque 
suorum congratulatioue rediit. Sicqu? factum est ut 
qu: laborioso vehiculo fuerat adducta, libero gressu 
remearet. Gloiricsa, Christe, tibi tua sunt opera, tua 
ubique fulgent magnalia; etenim quod servi tui fa- 
ciunt, tuis beneficiis consequuntur. 


Miraculum 1l. 

Post aliqua temporis curricula, mulier quzedam ex 
pradio Ecclesi: Blandiacensi , quod adjacet fluvio 
Dordonix, ceca effecta, plurimum temporis labo- 
riose valde ducebat. Hzc quandoque Dei misera- 
tione admonita in visione, sibi dicebat jussum, ut 
sepulcrum beati Desiderii medendi gratia expeteret: 
ducta itaque est ad urbem, atque ad basilicam sancti 
viri a duobus (iliis suis oblata, ubi parvo spatio ex- 
cubans, confessore intercedente , el :eterna Christi 
pietate largiente, lumine recepto ad propria remea- 
vit, sicque factum est, ut qu:e alieno ducatu cum la- 
bore venerat impingendo, proprio jam arbitrio, visu 
recepto gaudens rediret ad domum : siquidem cun- 
ctisstupentibus przibat exsultans viam carpens , et 
vie ducem ulterius non requirens. 

Miraculum Ml. 

Inter hzc miranda res se meniorix: ohjicit, quam 
divino jussu actam reor, ut per hanc Doniinus cla- 
rius ostenderet merita sui antistitis, quam pretiosa 
apud eum constarent, cujus ob honorem claritas mi- 
raculi emicuisset, cunctisque occasio expetende 
medelx oriretur, dum divina actam pietate rem nul- 
lus ambigeret. Itaque dum baculus beati viri, qui & 
Gallis cambucia vocatur, ad caput sepulcri illius 
sedule dependeret, quadam subita infusione made- 
factus, uberrime guttas aqux manare capit ; ad quod 
miraculum multi aggregati ingenti stupore tenebantur, 
admirati quidnam autem altioris consilii, quod me- 
dendi gratia, illud hoc (sic) fuerit ex divina praestantia 
datum denunciant : quod demum factum est; nain 
quoties :gri adveniunt, baculum ipsum aqua per- 


interitu compendium mortis finiri, sed diutino fla- C fusum ac tenuiter lavatuimn incommoditatibus datur , 


gello, ad terrorem multorum rebellem. . . . . coer- 
ceri. 

Quadam quoque mulier ex parte Causuncha Se- 
nomagense veniens similiter super ejus morte visa 


est exsultasse , quod et ipsa simili modo castigata - 


non simili exitu perpessa est: nam divina ul- 
tione. . . . . Dervorun subita contractione danm- 
nata est, adeo ut sicut ericius complicata in modum 
glomeris volutaretur, nullamque spiritus sui re- 
quiem, neque per diem, nec per noctem capesceret, 
donec. . . . . ejusdein consultum votorum sponso 
cum piaculi satisfactione erederet : die igitur annuali 
depositionis ejus adventante, parentes contractz 
femiuz votorum munera simul cum femina debili- 


et inultis'per hoc sanitatis bona tribuuntur. Adjicia- 
tur etiam illud quod actus retulit miraculum actus. 


Miraculum 1V. 

Quodam itaque tempore Aredius Ruthen» urbis 
episcopus fortissima zegritudine correptus, graviter 
laborabat per dies plurimos. Cumque multimoda 
medicorum argumenta ei sedule impertirentur, nihil 
prorsus-proficere poterant, sanctorum e diverso ad- 
minicula quxrebantur : sed nec sic recuperare vale- 
bàt : nolebant enim sancti Martyres ei sanitatis 
commoda praestare, ut quanta esset in Desiderio vir- 
tus facillime declararent. Aredius ergo afflictus eum 
nullum perfugium in tota urbe sua, nec per medi- 
corum industriam , nec per sanctorem adminicula 


?4t 


posset invenire, tandem post quinque mensium tem- A 


Pus ad Caduream urbem atque ad auxilium sancti 
Desiderii tota mente se convertit; accito itaque viro 
strenuo, vocabulo Thelano, ad sepulcrum beati viri 
Cadurcx sub oppido cum muneribus dirigit , poscit- 
que ut quamvis esset laboriosum , quantocius per- 
geret, atque eo liquore aqus, qui illic gratia sanita- 
tis largitur, sibi deferret. Perrexit itaque ad civitatem 
f'adurcam Thelanus, memoriam beati Desiderii adiit, 
munera intulit. . . . . sancti viri lavari deposcit. 
Cursu concito Ruthenis rediit, decumbettem atque 
In extremis positum invenit, quem. . . . . . seque 
enitatem | illi detulisse promisit. Mira res et vehe- 
menter stupenda ! Cumque vasculo reserato aquam 
proferre speraret , viuum effluxit, tantaque fragran- 
iaez vase manavit, utin grandi stupore ingentique 
miraculo omnes converteret : tantus quippe eximii 
saporis odor inde processit, quantus nec inter vini 
sapidissimi vasa reserata solet sentiri; bibit ergo 
episcopus cum magno tremoreet immensa. . . . . . 
et cum ipso bausto, mox sanitatem recepit ac multo 
post tempore. . . . . mansit : nam ita celeris subse- 
eata est sanitas. ut eo die cum. : . . .et amicis ad 
eonviviom publicum sederet, secumque de Domini 
£ratia, quam sibi per famulum suum concesserat , 
vehementer gratularetur : cumque post aliquos dies 
urbem Cadurcam et medicum suum gratiarum jura 
suluturus inviseret, ea qus retulimus germano suo 
Ágarno epicopo referre studuit. llle vero cum 
mente. . . . ..esset dub:us exstitit, nec mora et 
vehementissima febre correptus, non aliter sanari 
meruit, nisi frequentissima repetitione , crebris dis- 
currentibus missis, ad medelam beati Desiderii sese 
eonvertens ex corde conferret. 


Miraculum V. 


Alio autem tempore Frebundus abbas ut, . . . . 
incedens gravi t»dio confectus per dies multos la- 
buravit ; tandem in visione bis terque admonitus, ut 
ad presidium Beati tota mente se conferret, eoque 
ad. . . . , ad ejus sepulcrum delatus esset, ubi 
sicut oportebat innixus orationi insistens Christi Do- 
mini misericordiam ex interno cordis affectu postula - 
vit, post non multum vero temporis spatium, divina 
miseralione preventus medelam , quam optaverat , 
adeptus, sanus ad propria reversus est. 


Miraculum VI. 

Alio rursus in tempore sacerdos quidam, nomine 
Dracolenus, gravi zgritudine confectus laborabat 
per dies plurimos, in tantum ut cibi percepüone 
penitus arceretur, cumque xiii dies aderat, et sacer- 
dos vifebrium depastus sine cibo durabat, cum ejus 
repente incidit in mentem sancti Desiderii suffragia 
expetere, eaque ex med:cina loti baculi postulare. 
Ventum itaque ad ejus sepulcrum est, medicina 
petita, salus impetrata (in villa enim Caseamo :eger 
decumbebat) : allata ergo medicina die decimo se- 
ptimo, z:ezer gustavit, continuo autem coelesti rore 
perfusus convaluit, surrexit, comedit, et sanatus 
et. 


MIRACULA S. .DESIDERII. 213 


Miraculum WTI. 
ltem alio tempore infantulus quidam, nomine 
Mumolenus , validissime z:egrotins ad extrema pene 
deductus est. Cumque dies depositionis beati Desi- 
derii instaret, nocte, qua laus vigiliarum celebratur, 
a imatre propria. oblatus ante sepulcrum antistitis 
projectus , et non longo intervallo, confessore 
orante, Christi gratia largiente sinus factus puer, 
parentibus jam exsultantibus redditus est. Gratias 
tibi, Christe Salvator, tua agimus creatura, et in 
miuimis eL in maximis tua opera cognoscimus, ct 
ideo te, et in omnibus admiramur, el pro omnibus 
laudamus. Tibi gloria in szcula s:eculorum. Amen. 

Miraculum VII. 
Alio vero tempore adolescens quidam............... 


B Deest reliquum capitis octavi el initium noni. 


Miraculum 1X. 


prodesse solet :2ro illi deferre exposcit, factum est; 
procurrens autem ejus servus, cui nomen Prosperius 
ad sepulcrum Sancti contendit, custodem adiit, 
agzressus benedictionem exposcit, imperata secum 
detulit, »gro impertiit, confldenter aecipere mo- 
nut, quod cum fecisset. . . . . spiritus gratia lar- 
giente, recuperare meruit sanitatem, sed nom solum 
ad sepulcrum ejus hzc signa gestare arbitramini. 
Miraculum X. 

Pompegiacum dicitur prz.lium quod beatus Desi- 

derius a potentibus quibusdam personis caro pretio 


C comparavit, Ecclesique ditioni adnexit, quem 


ipsum locum, ut pote care coemptum, mirifice dili- 
gebat, e& plerumque ibi ad manendum divertere 
solitus erat. Post mortem vero ejus, inco! loci in 
cubiculo, quo pausare consueverat, ut pote magni 
stratum venerabantur, precaventes privatorum ab 
eo frequentiam, el pecorum, canumque ingressus 
cohibere studebant. Clericus quidam vocabulo Ber- 
tus, illic quondam ad manendum ductus caballum 
quoque suum jn loeum cubiculi manere intromisit, 
quem cum habitatoresloci. . ........... 
non possent; eum tam (sic) monere studuerunt, ne stra- 
lum ipsum tenere presumeret, cuo dominus (inquiunt) 
Desiderius pausavit, ideo pecus korridum hic intrare 


mon debet ; quorum ile consilium leve reputans, 
D dictumque rusticorum parvipendens in promptu 


neglexit sermonem ; caballum, quem sibi pretiosum 
habebat, ibi ad manendum constituit ; et factum est 
cum die crastino valde diluculo caballum ipse pervi- 
deret prostratum, per terram exstinctum invenit, et 
sic non sine. . . . . . . atque admiratione a loca 
illo discessit. in loco autem ipso arbuscula quzedam 
plantata usque ad supremos parietes excrevit, quie 
commoda incommoditatibns dicitur conferre. Gloria 
tibi, Christe, qui ita servos tuos nobilitare consue- 
visti ; tibi semper gloria, Nate cum Patre, et Spiritu 
sancto in szcula szeculorum. Amen. 
Miraculum Xt. 

Adjiciatur et illud quod moderno tempore gestuni 

est iniraculum tempore nuper transacte. quadrage- 


245 


SANCTUS DESIDERIUS CADURCENSIS EPISCOPUS. 


241 


simae. Oblatus est ad sepulcrum sancti antistitis par- À tenebris; eoque ex hae peregrinatione ereptus, 


vulus quidam nomine Hidulpbus, filius. cujusdam 
Edole, quem pestis atrocissima depastum pene in 
extremis deduxerat. Cujus ob causam parentes aflli- 
.ett ad memoriam, ut dictum est, beati Desiderii pro- 
perant, filiumque pene exanimem proferunt ante 
sepulcrum, vota gratuita spondent, ubi custos cum 
pareutibus oratione facta, ex eo oleo quod coram 
sancto sepulcro habetur »grum. . .. . . . monet- 
que irrevocabiliter fidem assumere, eaque de me- 
rio presulis sibi supra vires prisumere credidit. 
Ergo. . . . . perunctus potatusque abiit, et sanatus 
est, paucisque interpositis diebus munera votiva 
deferens, sanitatis sux auctorem proflue magnifice- 
que honoravit. 
Miraculum XII. — 

Pauci admodum fluxerant dies, et ecce adolescens 
quidam, Alamontus nomine, horrore cujusdam mor- 
bis perfusus turgentium malandriorum copia maxima 
faciem scabridam et quibusdam pustulis obseptam 
edituo oetendit. Cui sacerdos, cui id oflicium com- 
missum erat, orare. . . . . et fldem de merito pre- 
sulis inonuit. Ut ergo oratum est, zger adstitit, 
: eumque (sic) ex oleo beati viri deformitatem, cunctam- 
que constructam congeriem perunxit. Et, o mira 
virtus, ità demum omnem putredinem saniei illius 
delibutis salebris succidit, emundavit, ab:tersit, ut 
pec vestigium quidem cicatricis ullius in fazie rema- 
weret. 

EPILOGUS. 

Sed longum est verba per singula exerere, quanta 
ibi quotidie per Domini servum sanitatis commoda 
diversis zegritudin:bus conferantur. Unde his interim 
studiose missis ad clausulain jam przconiorum ejus 
articulum coarctemus. Puto enim, et si sensum rusti- 
co prolixum teximus sermone, quod tantis meritis 
ejus digna praconia nullatenus zquiparare valueri- 
nius ; nam licet extemporalis dictio absque ordine 
sensuum, sine lenocinio et compositione sermonum; 
ex lis tamen advertere potestis, qualiter homo Dei 
a principio usque ad finem per:enerit, et quauta 
bona, quantaque magnilica studiis ac meritis ejus 
alumnx plebi collata sint. ln. cujus abscessu  geui- 
nata calamitas protestatur. Nam Cadurca urbs, qux 
«0 superstite llorentissime opulenterque prie cunctis 
fere vicinis urbibus emicuerat, ejus jam abscessu 
frequentibus bellis convulsa, ad interemptionem pene 
devoluta est, continuatis jam incursibus et innume- 
ris pestilenüis depopulata gemiscit, acrerum copiam 
et frugum opulentiam quam merita Desiderii urbi 
advexerant, eo migrante simul quoque ablata sunt. 
Et non absurde cuncta cum illo migrasse creduntur. 
Talem ergo patrem, talemque pastorem dignum est 
ut boai colant, noxii timeant, pr:edicent fideles, mi- 
rentur sacerdotes, qui vivens inter peccatores ad 
hoc forsitan raptus est, ne malitia mutaret intellectum 
ejus, et.ut. de justo queque scriptum est, placita 
erat Deo anima ejus, ideo properavit educere illum de 
' wedia iniquitate ; ablatus est ita ex presentis sxculi 


Jure sanctorum coetibus jungitur, quia tanto opere 
sanctorum officia, Ecclesi:que ministeria, diversis 
metallis compendiisque obumbravit ; cujus soler- 
tiam et industriam specimen parietes tui, Cadurca, 
testantur, cujus diligentiam, elegantiam et studium 
Doninica vasa, ut supra jam diximus, diversaque 
Ecclesie ministeria. .............cern 
quibus mirabiliter dispositis, eisque. . . . . . . pa- 
tratis brevissimis titulis ea pronotari studuit. [n 
quibusdam autem versiculis sic scripsit : Desiderii 
vita Christus. In quibusdam autem sic scripsit : Desi- 
derii tu, pius Christe, suscipe munus. In aliis autem, 
ita : Accipe, Christe, munera de tuis tibi bonis o'lata. 
In aliis quoque ita: Suscipe, sancte Deus, quod fert 


B Desiderius munus, ut. majora [erat, viribus adde suis. 


In aliis: Hcc est sapientia sapientium pro[undi sensus. 
In aliis vero, abbreviatum illud dictum : Sapiens 
verbis innotescit paucis. Merito ergo, Eccle-ia Cadurca, 
liunc sanctum virum diliges, qui te singulariter su- 
pra cunctos parentes dilexit, eLomnem affectum, qui 
parentibus debebatur, in usus tuos transtulit. Merito 
(inquam) diligis, qui te sic amavit ut amicis przepo- 
neret, alumnis preferret, ornamentorum mouilia 
verno amore consignaret, qui eum Domino Gbi soli 
viveret. . . . . tuis militaret, soliditatem tuam toto 
adnisu procuraret. Qua dere desiderandus semper tibi 
est, non ab:ens, non lugendus quasi mortuus, ut il- 
lum exspectare, non amisisse videaris. Noli ergo 
plangere quem de morte credis ad vitam migrasse. 
Nec doleat, quod talem amiseris ; sed gaudeas, quod 
habueris, imo et habes, obligatoque parumper. . . .- 
audi jam laudes ejus, cujus semper hortatu commo- 
nila, cujus exemplis accensa es. Desiderius tuus, 
imo noster, relicta jam Egypto et. . . . . scalam 
conscendit Jacob, Cedar supergressus securus de- 
cantat : Sicut audivimus ita el vidimus in civitate Dei 
nostri ; relictis, inquam, tenebris hoc enim Cedar in- 
terpretabatur, portat crucem suam et sequitur ipsum, 
nec de crastino cogitat, nec post tergum reapicit, 
quod in la.rym's. s»m navit, jam in gaudio metit, se- 
mivavit in sp.ritu et. de spiritu metet vitam a& ernam, 
securusque jam cantat : Domine, convertisti planctum 
meum in gaudium tuum. Conscidisti saccum meum et 
cireumdedisti me letitid. Et illud: Post te in. oderem 
unguentorum (uorum currimus. Quapropter, Eccle- 
sia Cadurca, licet vehementer sis contrita, licet n- 
numeris cladibus ac sepe convulsa , gaude tandem, 
et secura esto, quod magna hzreditate ditata es. Se- 
cura, inquam, estoet dic Domino: Non coniristor quod 
recessit, ago gratias quod dedisti, q.ippe minuit. om- 
nia ; gratias age tbi. quod talem nobis dedisti paste- 
rem, talem. nostis temporibus procurasti advocatum, 
qui digne pre nostris peccatis possit intereenire, et od 
clementissimas aures (uas preces ingerere. 

Quia jam finemliber postulat, sermo cobibendus est, 
nobisque magis innitendum, ut ad exemplum saucti 
viri vivere elaboremus, cujus exemplo gaudeamus, 
quam fuerit ferventissimse dei, qui non solum di- 


348 JACOBI BASN*CII OBSERYATIONFS, 216 


viias et omnia (quod apud multos impossibile vi- A illum nostra pagella decantet, illum cunctz liuer:e 
deatur), sed seipsum Domino obtulit, tradidit, dedi- sonent; quem videre non valemus, recordatione 
mvit, qui contra diaboli tergiversationem nequa- — teneamus, et cum quo loqui non possumus, de eo 
quam pellen pro pelle, sed c«rnes et ossa, el animam — nunquam loqui desinamus. lloc tibi, Desideri vene- 
wam Domino consecravit. Quantum possumus jun- rabilis, ingenii mei munus obtuli. Hxe tibi, dilecte, 
pmur ei spiritu, jusgamur affectu, et fortitudinem — libens consecravi, bac ratione ut noster sermo pro- 
merilis quam ipse ostendit in opere, nos imitemur — cesserit, te laudaverit, te Cadurci positum lector 
in corde; illum indefesse nostra vita sequatur, agnoscat. 





In sequentes Desiderii Epistolas Canisii monitum. 


In sequentibus plerisque epistolis maxime posterioribus, est incondita dictio, quod marime mirari quis posset, 
etiam in eorum epistolis id hic evenire, qui alias sat elegante et Latino (ut ida tempora fereban!) sermone. epi- 
slelas dederunt. Ut proinde suspicio sit, vitia non tam auctorum esse quam exscriptoris. Hoc licet in aliquibus 
sxtpicari ; non tamen in cmnibus. Quare summa [.de Codicem ms. expressi, errores mani[estos etiam: dedi. In du- 
bis et corruptis locis. vel non divinavi, :el id moneo. Ne;ue enim dubito fore ut docti hac Editione excitentur 
ad inquirendos ms. Codices, ex quibus omnia restitui el persanari possint. Equidem Desiderius aliique hic editi 
digni sunt, in quibus ornandis et restituendis docti laborent, quanti.m in epistolis Symmachi, Sidonii, aliorumque 
& pluribus certatim videmus fieri. Tx, benevole lector, hanc nostram pr:mam Editionem boni consule , et (ruere. 





JACOBI BASNAGII * OBSERVATIONES 
De Vita. Desiderii episcopi ejusque ordinatore Severo Sulpitio et epistolis qua hic eduntur. 


I. Natus est Desiderius Albige, sive in urbe AI- B jns ruinas ressrcire contenderet. Male tribuitur ipsi 


biensi, in extremis Aquitaniz linibus sita. Pater ejus, 
nomine Sylvius, tres genuit filios. Tunc temporis 
Dagoberti regis monarchiani solus tenebat Lotharius, 
aquo tres germani nobilissime enutriti summis di- 
gnitatibus przd:ti sunt. Rusticus enim abbatiam Pa- 
latini oratorii et arc hidiaconatus officium gessit , sed 
epis opus Cadurcensis factus, nescio qua de causa, a 
parochianis c::sus est. Ei -uccessit Desiderius, qni 
thesauro regio pr:füer.t. Sisgrius denique Massi ize 
(wbernacula et Albiensium Coinitatum annis. pluri- 
mis 3dministravit. 


ll. Desiderium in pilatio,innutritum nemo negave-- 


ri qui Abbonis peccatoris ad ipsum verba legerit : 
« Vos enim qui innutriti in palatio regio fuistis, ibi 
bene cogniti estis; » el revera non solum cum Flo- 
tbario principe contubernium habuit, sed ipsi com- 
. mercium litterarum eum Dagoberto et Sigeberto 
regibus intercessit. Denique eo teinpore quo, ut no- 
Lit ad formulas Marculphi, ipse natalitiis et digni- 
Die inclytus, Bignonius (L. «, c. 5), prieeptum regis 
de eligendo episcopo ferebat, ut eligeretur quem 
plerumque apud animos nostros actio probata com- 
mendat et nob;litatis orio sublimat, ordinatus est 
ex testimonio episcoporum et auctoritate regis, ut 
ferebant leges tunc temporis, quanquam electionum 
wsus observatus diceretur; ordinatus est, inquam, 
Desiderius episcopus Calurcensis, ut episcopi de- 
fancti et jugu!ati vices ob:ret. 

WI. Ejus ordinator fuit Severus Sulpitius, qui trige- 
simus primus Biturigum przsul recensetur. Sed qua- 
tuor fuerunt ejusdem nominis viri celebres. Nitro- 
brix. zequalis Hieronymi , quem pessime monachum 
Primiulacensem faciunt plurimi, sive ut ejus nomine 
majorem monasterio illi famam concilient, sive er- 
rore decepti, quod Severus Sulpitius, de quo mox 
actori sumus, abbatiain regendam fuerit sortitus. lili 
presbytero debentur tum Historize sacre libri, tum 
sancli Martini Vita. Ab eo distingui debet Sulpitius 
Severus, qui Bituricensem Ecclesiam regendam sus- 
cepit regnante Childeberto, anno nono, obiit autem 
sexto decimo ejusdem regni, ita ut per septennium 
episcopatom tenuerit. Hic laudatur a Gregorio Tu- 
roaensi, quod titubantem Ecclesize statum firmare et 


^ Vir inter protestantes eruditissimus, et, ut dici- 
lur, amantissimus z:qui; nec tamen adeo su: secte 
prejudiciorum immunis, quin aliquando instituta 


ita sancti Martini, nec satis accurate ab historico 
superius memorato distinguitur. Alter fuit Severus, 
qui cum Germano Antissidorensi episcopo trau«mca- 
vit in Angliam, ut h:zreseos Pelagian: ab aliquot 
annis grassantis reliquias radicitus evelleret. Hunc 
eumdem ac Sulpicium Severum Aquitanum censent 
aliqui. At errant penitus; quippe Severus qui in 
Dritanniam transfretavit, Sulpicii prznomen non 
habuit; nec Bituricensis, sed Treverensis fult episco- 
pus. Denique quartus fuit Sulpicius Se:erüs, ordi- 
nator Desiderii Cadurcensis, Austregili successor, 
« przesulum flos nobilissimus, totius virtutis singu- 
lare specimen , defensor et pater patri ; » ideoque 
Pii titulum obtinuit. Fallitur Anonymus, qui patriar- 
chicum Bituricense illustiavit apud. Labbzurn, dum 
narrat varias in partes cleri populique sententias 
nutasse, ubi agebatur de eligendo successore Aus- 
trezili, duui non minima pars Sulpicium acclainaret, 


C ex altera vero parte, instigante diabolo, aliqnis opti- 


matum regem adiit, aurumque obtulit, ut eligeretur 
Bituricensis episcopus, quippe electio pr.»sulum non 
pendebat a plebe, nec ab ejus suffragio : nominatio 
penes regem era!, qui pr:esules quosdam sibi assis- 
tentes et optimates consulere fingebat, cum de elec- 
tone Desiderii ageretur. [p:e enim Dagobertus Sul- 
picio Severo mandavit, ut illum in sede Cadurcens? 
collocaret. Ea ratione summam cum Desiderio con- 
traxit amicit.am , ipsique plurimas scripsit epistolas, 
quarum alique hic eduntur. In illis patriarchae titu 
lum assumit, Metropolitani enim nondum in Occi- 
dente archiepiscopi vocabantur, illudque nomen vix 
fuit in usu apud Gallos. Papas se dixerunt tunc tem- 
poris episcopi, metropolitani vero patriarchas, et 
patriarchz archiepiscopos. Hzc de Severo Sulpicio, 
quia circa viros cognomines, eosque celeberrimos, 
&xpius peccatum fuit. 

V. De tempore quo Severus Sulpicius Desiderium 
ordinaverit disputatur. lllam 2nim consecrationem 
Sammarthani fratres in Gallia Christiana referunt ad 
annum 63». Labbxus *ero ad biennium removet, an- 
numque 657 assignavit, Oritur diflicultas ex eo quod 
Rusticus dicitur cz:sus anno septimo regis Dagoberti, 
cum jam per seytem annos integros et ultra ponti&- 


nostra vel etiam sanctorum nostrorum lapsus af- 
guendi occasionem alacrius arripiat. EpiT. 


LI 


217 


catum administrasset. Incepit regnare Dagobertus À 


ab obitu Lotarii patris, qui incidit in annum 638. Si 
inde annos septem elapsos recenseas, debuit ordi- 
pari Desiderius an. 635, ut volunt Sammarthani. Sed 
adfuit Rusticus synodo Rhemensi, qux babita est 
preside Sonnatio Rhemorum antistite, ut narrat 
Frodoardns. Fuit convocata synodus illa anno 6925, 
quippe anno sequenti Senocus Elusanus metropolita, 
qui hic aderat, exsulavit. Debuit igitur jam episco- 
pus esse Rasticus an. 625, quo synodum tenuit Son- 
natius. Nodum intricatum solvit Mabillonius distin- 
guendo bina regni initia ; Dagobertus enim Austra- 
fie rex creatus fuit vivente parente Lotario anno 
622.. Deinde Galliam occupavit mortuo eodem Lo- 
tario anno 628. Numerandi ergo sunt septem anni 
Rustici non a regno Galliz., sed a regno Austrasio- 
rum, cum Rusticum longe ante annum 698 fuisse 
antistitem creatum ex indicata synodo constet. In 
Austrasia regnavit Dagobertus annuente Lotario an. 

93, eodem fere tempore przsul creatus est Rusti- 
cus. Pontificatum tenuit annos septem et aliquot 
menses. C:sus est. igitur anno 629, et eodem anno 
circa Paschatis solemnia ordinatus fuit in ejus locum 
Desiderius frater. 

V. Dum viveret Desiderius, cum totius Gallix 
proesulibus, proceribus et regibus litterarum commer- 
cium frequens habuit. Eduntur hic ejus tnm epistole, 
tum ad ipsum responsa virorum celeberrimorum. 
Erunt qui brevissiwas illas epistolas non magnifa- 
cient, utpote qux: rudi stylo sint scripL'e ; erunt etiam 
qui vitia quz occurrunt frequentissima in amanuen- 
res rejicient ; multa tamen reperias qux vix possunt 
sanari. Nos illas qualescunque emendatiores hic quam 
Canisius fecerat protulimus. Dein aliqua leguntur 
singularia nec omnino spernenda. Minc facile pro- 
batur episcopos honoritica verba titulosque ex sae- 
culi usu elicites anxie nimis ; eid quippe non 
modo eminentie verbo gaudebant, sed « palmata 
triumphatione decorati et P. ntificali officio coronati» 
dicebantur. (:reabantur tamen episcopi « Deo auctore 
et jussu regis, » quemadmodum ex iisdem epistolis 
constat ét probavimus, nec consilia convocari pote- 
rant, nisi ex mandato regis ; quippe sic jubet Sige- 
bertus in epistola 15 : « Sine nostra scientia syno- 
dale concilium in nostro regno non agatur, nec ad 
dictas Kalendas Septembris ulla conjunctio episco- 
porum ex iis qui ad nostram ditionem pertinere 
noscuntur nou fatur; postea vero opportuno teni- 
pore, si nobis antea denuntiatur, utrum pro statu 
ecclesiastico, an pro regni utilitate, sive etiam pro 
qualibet rationabili conditione conventio esse decre- 
verit, non abnuimus. » 

VI. Controversiam biennalem habuit Desiderius 
cum Felice Narbonnensi episcopo. Peccaverat ad- 
versus Felicem aut saltem peccasse videbatur aliquis 
vel laicus vel clericus Cadurcensis. Statim « serpen- 
tina astutia jurgioruin propiuavit venena auresque 





SANCTI DESIDERIIEPISC. CADURCENSIS. 


248 


Felicis viperea infusione suppletze serpentis erumpe- 
bant sibilum. » Misit Desiderius reum Felici, oravit- 
que ut daret affatus copiam; daret veuiam, daret 
gratiam. Interea tamen elapsum est biennium ante- 
quam sedari potuerint episcoperum €ontendenuum 
animi. Poenituit tandem Felicem criminis ab ipso 
intentati, vel querelas tandiu fovisse. « Aute hoc 
biennium , inquit ille, misi epistolam , quzt€ mentem 
vestram ac si quidam turbo pertransiens nube obte- 
xit, et licet non eo sensu fuerit edita , quo domnus 
censuit interpretandam, me tamen poenitet incaute 
et inculto sensu vel impolito stylo exarasse unde of- 
fensam sanctie anime vestre polueram incurrere, 
nisi vestra bonitas causam admodiasset. » (Fel. epist. 
15. ) Qui vocem barbaram interpretatur. Cangius 
per modum ponere et leviorem offensam facere, 
hunc episcopum, nescio qua ratione , Palladium ap- 
pellat, quippe ad Felicem directa fuit querela Desi- 
derii et eamdem subscriptionem przfert epistola 


B decima quinta, de qua nunc agimus. 


VII. De anno obitus Desiderii resurgit difficultas 
quam superius attigimus , ob annos Dagoberti, quin 
etiam Sigeberti, diversa plane ratione computatos. 
Dein in Vita Desiderii, quam edidit Labbzus ( Bibl. 
Mss. t. 1), numerantur xxim anni episcopatus Desi- 
derii ; attamen legitur in illa Vita sul; anno 16 Sige- 
berti regis testamentum condidisse Desiderius, et 
anno 17 ejusdem regis decimo septimo Kalendar. 
Decembris « ultimuin spiritum exhalasse. » Austra- 
sim rex designatus est Sigebertus anno Dagoberti 
undecimo, cum esset bimulus puer : vix t postea Da- 
gobertus ad annum usque 65s. Sexdecimque annog 
regnaverat; ergo annus decimus septimus Sigeberti 
debet anno vicesimo primo episcopatus Desiderii il- 
ligari ; cumque eo anno constet eum obiisse, ip-ius 
episcopatus ulterius promoveri nequit. Sic Cantius. 
Auget difficultatem Codex Moissiaeensis, quem post 
editam in priore tomo Desiderii Vitam inspexit 
Labba:us (Annal. t. 11H , p. 555) : in eo quippe legi- 
tur, annos xx $edem Cadurcensem occupasse Desi- 
derium, et hanc genuinam lectionem comprobavit 
his in rebus versatissimus Mabillonius, consulto, sci- 
licet, Exemplari Moissiacensi, in quo legitur : episco- 
patus sui vicesimo et Vl. lpse tot discrimina ver- 
borum, imo rerum, componit, observando annos Si- 
geberti non debere incipi ab eo anno quo puer vagiens 
ad Austrasie regnum promotus est, sed a parentis 
morte, qu: incidit in annum 638. Si annos xvit De- 
siderio adjicias, obierit anno 654, rexitque ecclesiain 
Cardurcensem xxiv annos nondum integros, ab anno, 
scil. 29. Et conveniunt huic calculo anni regni Sige- 
berti, qui xvit numerantur ab obitu Dagoberti regis. 
Claruit miraculis post mortem Desiderius. Prioribus 
nova adjiciuntur in Codice Moissiacensi, qu: in ap- 
pendice ad priores towos Bibliothecze ms. apposuit 
Labbeus. | 





. DOMNI DESIDERII 


EPISCOPI CADURCENSIS 


EPISTOL E. 


(Canisius edidit ex membranis Ms. celeberrimi monast. S. Galli.) 


LIBER PRIMUS. 
DESIDERII EPISTOLJE AD DIVERSOS. 





EPISTOLA PRIMA. . 
DESIDERII AD SALUSTIUM EPISCOPUM. 
Domno sanctissimo, atque pre optimis mihi in 
Christo diligendo Salustio presuli Desiderius vester. 


* Ms., qratiarum jura. 


Multiplices et ineffabiles vestra: beatitudini pro in- 
quisitionis studio vel eulogiarum praecepta benedi- 
ctione ? gratias jure persolvimus, et quamlibet iudi- 
gni, Domini optamus pietatem, qui nobis cilius lo- 


2419 


EPISTOLJE. — LIB. I. 


250 


eum tribuat vestre gratie serviendi. I'lud namque A nato, sancte catholice Ecclesix fllio Sigeberto regi, 


quod zelo zelaü eslis pro nostra exiguitate, non 
omittitis solertiam egregii et nobilis pastoris, dum 
viriliter et vigilanter agere adorti estis. Utinam * 
etiam in nobis divina pietas perficere dignaretur. 
'Quia ille recte vigilat, qui aspectu veri luininis, et 
intiiuge contemplationis semper oculos apertos gerit. 
Qua de re necesse est ut mentem semper ad inte- 
riora et sublimia suspendamus; ne per torporis negli- 
gentiam ad ima trabamur. lgitur de eo quod sollici- 
tudo vestra sciscitare studuit, vestra dilectio compe- 
riat omnes optimates et principes, juxta quod antea 
» eumipsis habebamus conglutinatam amicitiam, gra- 
tias Christo, qui est bonorum omnium dispensator, 
satis amabiliter nos receperunt; et nos eos eatenus 


servus vester Desiderius Cadurcze urbis episcopus. 
Dum et contigit de przcelso domno nostro geni- 
tore vestro, quod nec pietati vestrz:? tam cito fuerat 
optabile. Vos, reveren!issime Domine, tam de nos 
servos vestros, quain et de cunctos fideles integrain 
dignamini habere mercedem. Ut quos genitor vester 
pie enutrivit, vester rigor :wquanimiter portet. Et 
dum vos Deus omnipotens sua pietate in regni solio 
sublimavit, et tantum vobis dedit prudentix intelle- 
ctum ; prx:sumimus commonere celsitudinem glorizx 
vestra, ut semper 6 protectoris vestri memoriam 
intimiore corde retineatis. Semper cogitetis, quid 
post regni sceptra futuri estis, et ad qualem remu- 
nerationem pro operum qualitate venictis. Nos pro 


in Dei nomine retinemus, ut charitas mutua nun- D epistole parcitate te modicum quid monuimus. Vos 


quam decidat, sed aucta magis in dies florescat ; et 
cum amico vestro Flavado firmiter et amabiliter 
in charitate consolidati sumus. De cetero satis , el 
cum plenissimo aifectu, ut praefati sumus, pro tantae 
inquisitionis vestre dilectione gratias agimus. Sa- 
luiamus pr*terea vestram almitatem eo affectu 
quo * nobis oblata esse non ambigo, et supplex 
quaso, ut pro mea extremitate pio Domino * digne- 
ris exorare. Vale, vir Dei, et memento mei. 


EPISTOLA II. 
DESIDERU AB GRIMOALDUM. 


Domno illustri, et a nobis peculiarius suscipiendo 
domino, et in Christo fllio Grimoaldo majori domus 
Desiderius peccator. 

Non ignotum vobis famulum, ac bene cupientem, 
eupio esse commendatum. Adest enim frater meus 
Lapus abba, cujus mentem agni cupio agminibus in- 
teresse. Iste ad vos redivivo Desiderio pergit. et po- 
stulat se nostris affatibus commendari, quatenus eurn 
vestra industria gloriosi principis domini Sigeberti 
regis obtutibus reprzseptet. Age ergo virum egregie 
mihique patrone, et istum hobe, ut supra petii, per 


omnia sodalem, quatenus gaudeat se nostris apici-. 


bus vestrze eminentie. commendatum. Interea salute 
uberi fusa, precor impense, ut quod ipse suggesserit, 
conditiones monasterii nostri * quod nuper in honore 
sanct Amanti zdificavi, digneris recipere per omnia 
commendatas, Et talem exinde curam geratis, ut 


taliter in omni opere, in omni causa, in omni judicio 
vosmetipsos exhibete, ut quando perfidi reges eum 
iniquis damnantur, vos pro bonis operibus 5 zternain 
reimuneralionem preciyiatis. Explicit. 


EPISTOLA IV. 
DESIDERII AD SIGEBERTUM REGEM. 

Domino gloriosissimo, atque piissimo, ubique prze- 
celso sancte Ecclesixe filio Sigeberto regi Desiderius 
servus servorum Dei, atque per gratiam ejus Ca- 
durcs urbis episcopus. 7 

Quod vos pia sollicitudine dignati estis litteris con- 
solare, insufficiens est mens nostra gratiarum jura 
persolvere. Qua de re singulari postulatione cre- 


C didi deposcendum , ut ea me dignatione jubeatis 


peculiarius confovere, qua Domini Genitoris vestri 
circa meam pusillulam exiguamque persona habita 
est gratia familiaritatis. Volui quidein sic obtemperare, 
ut non prius ad urbem redirem, donec, si potuisset 
fleri, vestri culminis przclaram celsitudinem vidis- 
sem. Sed quia hoc difficile fuit ideo nunc latorem 
presentium commendare przsumo. Per quem officia 
salutationum digno culmini vestro honore persol- 
vens, quiso, ut petitiones ipsius in effectu positas, 
me de vestrze excellente incoluinitate ! dignetis fa- 
cere certiorein. 
EPISTOLA V. 
DESIDERII AD DAGOBERTUM REGEM, 


Domino gloriosissimo , atque piissimo, ubique 


ziernam retributionem pro collato beneflcio exspe- D przferendo, undique precelso , sancte Ecclesie Ca- 


ctetis. Dignamini etiam exspectationem nostram de 
vestra -ac. domni regis salute, patrumque, vel fra- 
trum vestrorum reciprocante nos pagina f consolari 
manu propria. Incolumem excellentiam vestram su- 
perna pietas tueatur. 
EPISTOLA 1I. 
DESIDERII AD SIGEBERTUM REGEM. 


Domino eloriosissimo, triumphali palmate coro- 


* Ms., etenim. 

P Ms., cum ipsos habebamus conglutinata amicitia. 

€ Ms., nob. latere non am. Du Chesne legit : vobis 
latere nom ambige. 

4 Ms., digneiis. 

* Ms., quem. 

! Ms., cousolure. 


tholicz (ilio, Dagoberto regi Desiderius servusservo- 
rum Dei, et vester fidelis. 

Dum plerumque i pro conditiones ecclesiasticas 
me necessitas compellat ad celsitudinem culminis 
vestri apices dirigere, ipsa tamen recordatic contu- 
bernii, et *& dulcedo auspicate indolis pubertatis 
monet, ut frequenter, si fieri possit, me exiguum 
famulum solerüissimis obtutibus vestris pr:optem 


8 F., progenitoris, vel pracessoris, vel protector 
hostrt. . 
4^ Ms., eterna remuneratione, 
|. F., digneris. 
| L., propter. 
k Ms., dulcido ; *., dulcitudo. 





251 


SANSTI. DESIDERII EPISC. CADURCENSIS : 


252 


przsentari. Qua de re sz'ulatiouis obsequio eo quo A muneribus ampliastis. [mplesti, beate Pater, largita- 


decet honore pralato, quaso, ut de conditiones Ca- 
durce Ecclesi:e, cui Deo auctore, ex jussu vestro 
przsedeo, pro quas nunc praesentium latores apicum 
ad excellentiam dominationis vestra festinant , pro 
divino respectu vel justitie contemplatione integra 
mercede studeatis habere, solertissimo libramine 
causam trutinate; et qua justitiam perspicitis pou- 
derare, illuc sententiam declinate. Nec solum de 
hac re, sed omni tempore, de omui conditione sen- 
tentiani regis justitia prx:cedat et veritas. Judicium 
quoque misericordia comitetur, propter illud apo- 
stoli : Judicium sine misericordia erit ei, qui non fe- 
cerit miseric.rdiam (Jac. u, 5). Age ergo, prxcellen- 
tissime princeps, mi domine Dagoberte, age taliter, ut 
dum singularem inter homines regni apicem obtines, 
ad :cterni regni singularem gloriam sine confusione 
attingere possis. Me quoque non superfluum judice- 
tis pro pia commotione, sed amantein "mente ames 
pro salubri exhortatione. Explicit. 


EPISTOLA VI. 

DESIDERII AD GRIMOALDUM, PRJEPOSITUM PALATII. 

Domino illustri, totius aulzez, imoque regni * rectori 
Grimoalde majori domus , Desiderius exiguus ser- 
vus Dei. 

Pagellari officio suggero, ut barum portitorem 
apicum commendatum dignetis recipere, et queque 
ore proprio suggcesserit, effectui jubeatis mancipare. 
Et quia cupio me vestris animis eo. ordine conmen- 


dare, quo parentum vestrorum affectu sum unico de- C 


vinctus , precor ut illam gratiam genitoris vestri 
erga me tenere dignetis, qux me vobis faciat placa- 
bilem et vestram mihi prostet semper optabilem. 
De ^ condiciunculas etiam Ecclesie nostre, et pau- 
perum suorum singulari mercede studete habere , 
easque per omnia habete commendatas. Nos quoque 
in sinu grati vestrz, non ut meremur, sed ut opta- 
mus, atque confidimus, paterno confovete affectu. 
Etsi de hoc, quod suggessimus, sperata conceditis , 
simul et de vestra ac domni regis, vel fratrum ve- 


strorum incolumitate, aut « quicquid nos scire recte ' 


censetis, quod in illa regione agitur, rescripti nos se- 
rie dignamini certificare. Incolumem vitam vestram 
superna pietas tueatur. 


EPISTOLA VII, 
D SIDERH AD MEDOALDUM, YREVERICAE URBIS EPI- COPUM. 


Domino semper suo Medvaldo pa[a De:i'erius 
peccator. 

Si gratiarum jura beneficiis vestris recompensare 
voluero, non sapiam, pro illa, scilicet, spperemineu- 
tia bona, qu:e anuo przsenti erga ncs largitas vestra 
deseminare studuit, pro impensas. videlicet, super- 
fluentes, pro itinerantium multimodas necessitates. 
Nec solum famulantium opportuna subsidia non 
pauca misistis, sed etiam nosmet et expensis et 


2 Ms., rectorem G. Majorem. Et nota quod in. his 
epistolis ms. Codicis errores etiam nianifestos expri- 
mitius, ut fides Editionis eonstet. Cax. 


tis officium, sustinuisti peregrinationem nostram , 
compassus es laboribus nostris, et lonze a solo pa- 
trio positos, ita paterno affectu fovistis, ut. nec re- 
gionis ubertatem , nec psrentum * dulcedinem ex 
inopia desiderarem. Dominus nvster Jesus Christus, 
in cujus amore id impen-listi, tibi pro nostra extre- 
mitate retributor existat. Nunc i;itur famulatus mei 
jura perso!vens supplico, ut quem tunc beneficiis 
consolastis, nunc orationibus benelfi.:io juves. Lato- 
rem praterea provsentis officii filium communem 
Claudium abbatem recipite per omn:a cominendatum, 
el inunuscula que ex nobis intulerit, grato animo 
babetote. Cum se de mundo opportunitas contulerit. 
de vestra, et domni regis, vel fratrum ac filiorum 


B vestrorum, mereamur incolumitate rescripti serie 


consolari. 
EPISTOLA Vlil. 
DESIDERII AD CHODULFUM. 


Domno illustri et a nobis peculiarius suscipiendo 
doniino et in Christo filio Chodulfo Desiderius pec- 
cator. 


- [n sancti apostoli Pauli dictis scriptum habetur : 
quod ubi abundavit peccatum, superabundavit gratia 
(Rom. v, 20). Jam quantum me hactenus de gratia 
vestra dolui contristatum, superabundare me de ve- 
stra gratulor charitate. Non enim itineris illius, quo 
state sum gravata confectus, jam quadam doloris 
memoria ducor, cum recolo quanta erga me dulcedo 
vestra est pia voluntate diffusa. Unde gratulatione 
maxima prasentem paginam ad dominationem ve- 
siram destinavi, per quam salute uberi fusa, precor 
Dominum, ut magis magisque suam in vobis tribuat 
largitatem pietatis, ac bonis faciat successibus abun- 
dare. Et quia scriptum legimus : Generatio rectorum 
benedicitur (Psal. cxi, 21), tu, vir excellentissime , 
benedictiones paternas semper memori» vivacitate 
conserva, et si qua sunt, vel quod monuit, vel quod 
egil, quasi apte oculos presentaneo retine memo 

ratu. Multa enim sunt de ejus gestis tuis auribus re 

colenda, quiz si gestis adjicias vite hujus et. iutenta 
meditatione conserves, ille orationibus donalit uti- 
que nunc favorem, quo probabiliter probe polleas, 


D et istinc cursu feliciter auspicato, paterbis munera- 


tus pr.emiis adjungaris. luterea , quanquam neces- 
sarium esse non ducam, latorem pi:esentis officii 
multa devotione commendo , et ubi quod aut iste 
dixerit; aut aditum cognoscitis opportunum, condi« 
tiones patroni vestri beati Stephani, cujus administra- 
tienem gerere videor, habete receptas, et per omuia 
commendatas, ut ipsi Domini rerum , quibus vive 
nostri Redemptoris servire videmur, ipsi vobis im- 
pendia zterna compeusent, ac supplementum su 
tribuant largitat. 


b L., condiciunculis. 
e Ms., Leusd 
3 Ms., dulcedinem et inopia desiderarent. 


EPISTOLA IX. 
DE-IDERII AD ABBONEM. 


Domino semper suo * Abboni papz Desiderius 
peceator. 

Dum lator przseritium apicum 5 ab observandoilto 
monasterio jussus accedit, et quia necesse est vestro 
cam patrocinio commendemus ; igitur famulatus mei 
officia persolvens supplico, ut eum sicut famulum , 
gratia pietatis vestrx:» reciplat commendatum, et de 
condiciunculas domini Stephani, undecunque fuerint 
exortas , adhibete sollicitudinem. Sicut de vestra 
gratia confidere, ut credo, nullatenus ignoratis. Non 
enim 3 me docendus es quid in nostris supplimentis, 
et Ecclesi, cui servimus, vel pauperum ejus op- 
portunitatibus, przestes , quid vigilando prospicias , 
quidve experientix actionis tribuas. Nosti omnia , 
omniaque non ambiges, quibus laboribus * urge- 
mur, quibusque fatizvamur z:erumnis. Hoc solum cu- 
pimus te velle. Nam posse daturus est ille, sub cujus 
nomine nos przsidio et favore teneri gaudemus. Ro- 
famus ergo, ut istum famulum 4 batum optarem 
frequenter, si possibilitas arrideret , sacris vestris 
iuteresse colloquiis, ut sicut nos sub seculi habitu in 
contnbernio serenissimi Flothari principis mutuis 
solebamus revelare * fabellis, ita jam nunc illa ad 
plenum deposita vanitate dulcia liceret Christi rumi- 
Bare przcepta. Sed quia sicut mens anhelat, effectus 
sequi non przvalet; hoc sufficiat dicere f duin fa- 
vore vestra? charitatis non. mediocriter sum recrea- 
tas. Proinde gratissima effusa salutatione peroro, ut 
quem tunc et affatibus bonis, et benigna charitate 
eonsolastis, semper in memoriam vestri € interni 
istimum teneatis latorem, preterea presentis officii, 
qua valeo :nsinuatione, vobis commendo, et pre- 
CUF, ut ip omnes conditiones quas exerit, benignum 
jubeati$ prebere favorem, et. per ipsum , vel quan- 
docunque aditus exstiterit, de vestra felicitate me- 
reamur cerüificari. Vale, vir Dei, et memento mei. 


EPISTOLA X. 
IESIDERII AD DADONEM EPISCOPUX. 


Sancto ac praferendo apostolico patri Dadoni 
pape Desiderius servus servorum Dei. 

Dum plurima tempora elabuntur, quod presentiam 
vestram videre nequimus, nunc immensa se gratu- 
latio menti objecit, dum aliquatenus vel post diutina 
intervalla sese opportunitas à prehibuit, qua vel 
pagellari officio me vestris conspectibus presenta- 
rem. lyitur debito obsequio humiliter exhibito, illud 
peculiarius peroro, ut quem quondam in ipso flore 
primaevae juventutis unico mihi amore probuisti , 
semper concedere digneris illum meum Dadonem. 
Maneat pristina inter nos atque illum tuum , imo 


* Ms., Abbone. 

b Ms., ad observanco illo minasterio et q. m. e. 
€. €. patrocinium. 

* Ms., urguimar. 

4 Leg., harum. Videtur hic aliquid decsso. 

* L., relevare. 

f F., demum. 

€ Ms., ini. 


EPISTOL/E. — LIB. 1. 
A nostrum ! Eligium inconvulsa charitas, indisjuucta 


354 


ut fuit quondam, fraternitzs. Mutuis nos juvemus 
precibus, ut quemadmodum in aula terreni principis 
socii fuimus, ila in illo superni Regis celesti palatio 
simul vivere mereamur. Et licet de nostro collegio 
duos jan! amiserim gerinanos, habemus pro his ve- 
nerabilem Paulum, nec minus prsdicabilem meritis 
Sulpicium. Quisquis igitur nostrum quantum plus 
prevalet, tanto amplius profectuum gradus conscen- 
dere eliboret. Ad hzc autem pr:edico, plus me ve- 
stris orationibus, quam meis viribus attingere posse 
confido. Tantum est, ut indesinenter vos orare di- 
gnetis; et pietas Domini nostri Jesu Christi, credo , 
prostabit, quod rogatis. Vale, vir Dei , et memento 
mei. 
. EPISTOLA XI. 
DESIDERII AD PAULUM KPISCOPUM. 

Domno semper suo Paulo episcopo Desiderius 
peccator. 

Jam credo ad aures tuas perlatum , qualiter nuo- 
nasterium coustruero cosperim , el basilicain jam 
mihi Domino cooperante consummatam habeam. 
Proinde rogo, atque invito apostolicam dignationem 
vestram, ut ibidem ad dedicationem interesse digne- 
mini. Et cum nos ibidem in Dei nomine viderimus, 
aliquantis simul diebus commorantes, de illa perenni 
ac desiderabili vita, de qua mutuo suspirare soleba- 
mus , familiaria colloquia desidero , ut habeamus. 
Alios etenim plures episcopos interesse faciemus, 
qui nos vel exemplo juvent , vel hortatu roborent. 
Quorum nos contubernio non mediocriter opinor 


adjuvari. Veriigitur, charissime, quantum longius, 


tantum velocius, ut post diutinam corporis absenta- 
tionem tandem refocillemur mutua confabulatione. 
Aderit credo Dominus de se concionantibus, astabit 
orantibus , nec nos deseret unquam qui passus est 
pro nobis, de sede ! veniens paterna. Orantem te 
pro nobis potentia Domini nostri Jesu Christi con- 
servare dignetur. 
EPISTOLA XII. 
DESIDER'I AD SULPICIUM. 

Sancto patriarch:e Sulpicio k& Desiderius servus 

servorum Dei. 


Condecet primz sedis antistitem , ut solers circa 


eum consacerdotum exhibeatur sollicitudo , ut dum 


D vicissim jura charitaUs glutinantur, facilius  deitstis 


consortio interesse mereantur. Juxta illud, quod sa- 


.cratissimo eximii vatis ore pollcitus : Ego, inquit, 


tnhabitabe in eis, el inter illos ambulabo (Jerem. vii). 
Nec non et Domini dictum: Ubi sunt duo vel tres 
congregali in nomine meo, et ego in medio eorum 
(Matth. xvin, 20). Quapropter, papa beaüssime, vestra 
sit elaboratio, ut pertinacia , qua plerumque inter 


b F., prebuit. 

|. Ms., Elegium, et quidem bene, ut patet ex. epi- 
stola ipsa Elegii ad Desiderium qua Dadonem com- 
me :dat, qu:eque sexta hic numeratur ex iis qu: ad 
Desiderium scriptz:e sunt. BAsx. 

] Ms., venire. 

k Fuit is Bituricensis episcopus. llli autem me- 
tropolitani saepius suut appellati patriarchae, Bass. 


! 


955 


SANCTI DESIDERII EPISC. CADURCENSIS 


——————————ÓÓ5Ó a —AAA— ——— — ——Á— 


256 


fratres serpit, vestro libramine radicitus evellatur. À quod male sponte centraxeras (Luc. xv, T). Absit 


Nain nostri erit studii solatia opportuna praebere. De 
cetero prece qua valeo supplico, ut quoties ad exo- 
randam Domini elementiam delixa mente assistitis , 
nostri memoriaia sacris precibus interseralis. Hiec 
nimirum facientes, vicem nobis in przsenliarum re- 
pendilis: Qui quamvis non, sicut oportet, oramus , 
orandi tamen instantiam non omittimus. Memento 
mei, papa beatissime, et cultoris tui merita orationi- 
bus fove, 
EPISTOLA XIH. 
DESIDERII! AD CAEBARIUM. 


Domno semper suo C:xsario episcopo Desiderius 
peccator. 

. Desiderabilia nobis gaudia eveniunt, quotiens se 
aditus prebet, ex quo posillitatis nostre litteras 
alinitati vestrze possumus dirigere, ideoque pr:lata 
occursionis obsequia fraterna charitate monemus, ut 
causas unde mutua fuit confabulatio, id est, de id 
quod ad profectum anim: pertinere noscuptur, toto 
conatu omnique adnisu elaboretis assequere. Sicut 
e contra illa quz evidenter saluti anim: obsunt, toto 
virtute studeatis fugere. Et quia Charitas omnia 
suffert (1 Cor. xii, T), sicut nos videtis de vestra sa- 
lute sollicitudinem gerere, ita vos quoque de no- 
sira exiguitate dignamini sollicitare, ne, quod ab-it, 
culpa quzxlibet nobis latens, vicinis propaletur, et 
nobis quandoque in objectionem ponatur. Preterea 
eredo, quod nec vobis lateat qualem egestatem de 
aqua quam fons przbeat in hac Cadurcina. civitate 
habemus. Sed voluntas nobis inest, si * possis per- 
mittit, ut per tubos ligneos subterraneo officio ad 
ipsam civitatem aquam ducere debeanius. Proinde 
quia novimus, quod peritos ex hoc artifices baberes, 
precamur, ut compendium de ipsos faciatis. Et unde 
jubetis nos plenissime 5 re servimus. Agat aposto- 
lica dignatio vestra taliter tam de przelata monitione, 
quam et de ultima suggestione, sicut nos in omni- 
bus efficaciter de parte vestra confidimus. Incolu- 
mem pontificatum vestrum divina pietas custodiat. 


EPISTOLA XIV. 
DESIDERII AD QUAMDAM SANCTIMONIALEM, 


Desiderius episcopus Aspasix abbatissze salutem. 

Lacrymis tuis hactenus motus banc tibi historiam 
de Evangelio egregiz illius feminzx destinavi (Luc. v). 
In ipsa quippe divinam consolationem reperies, et 
timorem : consolationem quidem, quoniam qui de 
peccati onere resipiscet, hanc animam pia Domini 
benignitas non refutat; timorem ideo, quia anima, 
quz accedit ad servitutem Domini, continuo ad ten- 
tationes sustinendas se fortiter paret, dicente Salo- 
mone : Fili, accedens ad servitutem. Domini , sta. in 
timore , el prepara animam tuam ad tentationem. 
(Eccli. n, 1). Gaulium quidem est. in tuis lacrymis , 
et exsultatio fit in. ccelis, dum ipsa sponte damnas 


* Fort., possessio vel passus. 


b Fort., reservamus. 
* [iccidivas 


enim ne sicut Eva seducta est per serpentem, ita tu 
ad * redivivas miserias cupias revertere. Ergo coimn- 
patiatur anima tua dolori meo, ut ego possim vul- 
nere sanato liificari de bono tuo. Age peeniten- 
tiam, quantum melius potes; et omni custodia serva 
tor tuum (Prov. ww, 25). Confido ego in Domino meo 
Jesu Christo, quia cito oblitterabit omnem snaculam 
tuz 4 confessionis bona confessio. Vigila assidue ,- 
et ora, ut nullatenus retrorsum respicias. Memento 
quod Veritas dicat : Nemo, ait, ponens manum in 
aratro, et respiciens retro , aptus est regno. celorum 
(Luc. 1x, 62). Respicere autem retro nihil est aliud 
quam poenitere quemquam, et abjicere quod ceperit 
bonum, et rursum mundialibus negotiis implicari. 


B Recordare etiam uxoris Loth (Gen. xv), quod ulique 


Dominus specie baetenus per Evangelium poenitenti- 
bus fuisse noscitur protestatus. Ergo in hac historia 
continetur et magnus poenitentiz fructus, et imple- 
tum in ccelis gaudium coram angelis sanctis. Cum 
illa, qux fuerat ante peccatrix, meruit suis lacrymis 
proinercri spem salutis (Luc. 1x). Oro ergo, et per 
Dominum Jesum Christum te obtestor , ut non des 
amplius diabolo locum, sed in jejuniis, et obsecra- 
tionibus, et vigiliis te instanter impen.as. EL quan- 
tum sentis te hominum destitutam praesidio, tantum 
tibi divinum adesse flagites adjumentum. [terum ac 
$:epius moneo, ut liec. a te historia frequentius re- 
legatur. Et in tantum pro te insta, ut etiam pro me 
apud Dominum te credam posse aliquid obtinere. 


EPISTOLA XV. 

DESIDERII AD FELICEM NARBON/E URBIS EPÍSCOPUM. 

Domino semper suo Felici przsuli Desiderius pee- 
cator. 

Ante dies aliquot quidam frater litteras vestras 
nobis exhibuit, plenas doloris et mosstiti:e. Quarum 
tetra superficies nihil serenum, nihil jucundum , vel 
ad charitatem pertinens innuebat, si quidem à sum- 
mis ad ima usque molesti: exitiales querimoniz ibi 
inerant. Et forsitan mea negligentia, non mea culpa 
ita confectas. Non enim reor me hactenus adeo fuisse 
vestra offensa pulsatum, ut hujusmodi jurgia ponti- 
ficalia viscera * replerent. Et licet vestre aures 
viperea infusione subpletz serpentis erumperent si- 
bilum, nostra tamen przcordia pracepta Christi me- 
ditabantur in arcanum. Et quamvis serpentina astu- 
tia jurgiorum propinarel venena, ego tamen, ut de 
vestra essem charitate depulsus, magis merendo do- 
lebam. Proinde precor propensius, si in me remansit 
actio culpe, vestra pia almitas intercedat, ut senten- 
liz? adverso prorsus advertar. Sin autem sueta me 
ambiunt accusatione vexare, contuendum censeo, et 
a vestra censura opio fore cavendum, ut aures ve- 
siras viperea venena, ac velul ! sirenarum cantus 
lethalis sibilus noninfundat, Ego me vestrum, nonut 
opinor, injusto judicio subdo. Vos propensa ratione 


4 Forte, confusionis. 
* Ms., replerentur 
! Ms., serenarum. 


?51 


tractate, ut. indemnem nequaquam damnare * di- 
cere jubeatis : quapropter salute humillima precor, 
effusa, ut quia dudum me quamlibet minorem , judi- 
cio tamen parem esse duxistis, non nos separet vi. 
rosa et pertinax audacia suadentum, quos pia hacte- 
nus et salutifera charitas nectere jussit. Ego itaque 
ac si supra vires fan queat , jussioni non obsisto, 
dummodo a vestre dignationis gratia non avellar. 
Quod minus utilis styli exaravit impressio, aífatu la- 
Loris przssentium est ore commissum. Ipsum dili- 
genter auscultate ; et tunc vere cognoscetis quantum 
vobis honoris reservet. Date igitur veniam, date gra- 
tiam, date piam affatus copiam , ut qui pro Christi 
exemplom ante vestra vestigia caput humile subdet, 
non conculcandum, sed potius elevaudum vestra bona 


pietate se putet. Certe multo melius est cum humi- B 


libus in conspectu Dei exaltari, quam cum superbis 
bumiliari. 


* Forte, temere. 
b Gyroeagi. 





EPISTOL X. — LIBER Il. 


ODOIENE 


238 


EPISTOLA XVI. 


DESIDERII AD EPISCOPOS, COMITES, TNIDUNOS , DEFEN- 
SORES, CENTENOS ET HOMINES PUJLICA VEL ECCLESIA - 
STICA AGENTES. 


Pro Untedio commendatitia. 

Dominis sanctis, eL cum summa veneratione me- 
morandis domnis episcopis et abbatibus, nec non et 
sublimibus atque magniicis viris, comitibus, tribunis, 
defensoribus, centenis, et homi::ibus publica vel ec- 
clesiastica agentibus, Desiderius servus servorum Dei, 
urbis Cadurce episcopus. — 

Quxsumus, domni, ut pro nobis orare dignemini, 
et hárum portitorem Untedium presbyterum , una 
cuai puero itineris sui comite , commendatum reci- 
piatis. Quia non, ut multi 5 giroaci , circumven- 
tiones prxetendit, sed pro rationabili peregrinatione 
Háspaniarum * pctit. Agite itaque ut a nullo in- 
quietetur, ncque patiatur injuriam. Sed magis vestro 
aditu in antea proficiscatur securus. Propitii recen- 
sealis domni semper nobis. 


* Leg. oras. 





LIBER Il. 


DIVERSORUM PONTIFICUM AD DESIDERIUM EPISTOL FE. 


EPISTOLA PRIMA. 
SULPICII AD DESIDERIUM. 


(Vide swpra, hujus mostre  Putrologie tom. 
LXXX, col. 591.) 


EPISTOLA If. 


do 
BERTIGISLI ABBATIS AD CESIDERIUM, CUM ADIIUC LAICUS IN C 


PALATIO DEGERET. 


Domino illustri, et a nobis summa dilectione co- 
lendo, atque cum o:nni reverentia nominando do- 
wino Desiderio Thesaurario Bertegyselus abba. 

Licet libenter ac frequenter nostros missos pro 
suscitanda incolumitate gloriosi domni ^ Dacoberti 
regis debeamus dirigere, liis tamen diebus speciali- 
ter direximus famulum vestrum Dulcidium diaconum 
ad vestram solertiam , ut » per vestram instantiam, 
el de sospitate domno debeat sollicitare, et de vestra 
nos incolumitate possit certificare. Sicque de ambas 
partes, ut cupimus, votiva nobis gaudia valeat de- 
nuntiare. Et licet. placitum cum Philippo patricio 
àlluc ante ipso domno habemus, pro eo quod mini- 


steriales: nostros post se retinere videtur ; unde peti- D 


zuus ut praesens frater ^ per vestre consilio, et elfi. 
cacissimo adjutorio vos per omnia tuentes et insi- 
nuantes, ipsa causa valeat effectum producere. De 
pueros 4 etiam, quos ad opera Dominica per vestra 
ordinatione direximus, si aliquid faciunt, quod 
domno sit placitum, vesua insinuatione discamus. 
Ànnis multis divina potentia vestram ad ornatum 


* Ms., Dagoberti. 

5 Ms,, per vram instantia. 

* Forsan, per vestra consilia et efficacissima adju- 
loria nos. 

4 [,. pueris. 

* Al, Aiulul'us. 


vel consolationem multarum conservare dignetur, 
domine semper meus peculiaris patrone. 


. EPISTOLA iil. 

AUIULFI EPISCOP] AD DESID"RIUM. 
Domino sancto ct Apostolica sede dignissimo 
mno et Patri Desiderio pape Auiulfus * peccator. 
Unde nobis jussistis, et nos f sanctitatis vestrz 
innotuimus clericum vestrum nomine Druetulfo per 
amicum nos de Spania recepimus $ ipsum nunc, pro- 
sente misso vobis direximus. Culpas precamur, ut: 
b excusat: sint, et ipse de c:elero. emendatus resi- 
deat. Domni pietas si ista nobis concedit, grandem 
nobis flduciam de sua gratia facit. De czetero quod 
prssens missus vobis suggerit proconditione: nos:ras 
domnus obtemperare dignetur, et ad effectum per- 
ducat, ut melius nobis delectet quousque audivinius 
vestro semper servitio inbxrere. Salutare quidem 
non audeo, sed deprecor sanctitatem vestram, ut pro 
me humillimum vestrum in sacris orationibus vestris 
memores esse dignemini. 


EPISTOLA IV. 
CONSTANTII ET ! DADONIS EPISCOPORUM AD DESIDERICM. 


Domno semper nobis proprio,et post Deum peculiari 
patrono Desiderio papae Constantius et Dado episcopi. 
Secunduin quod per litteras vestras insinuastis, e« 
juxta quod filius vester domnus Godenus mandave- 
rat, credimus, i quod hesterno ad illud monasterium 
venisset. Sed dum k dabo odie apud Cariatone et 


f! Leg. sanchtatt. 

& Ms., pro presente miso. 

b Ms., excusata 8. e. i. d. c. e. ressedeat. 

i Fuit Audoenus Rothomagensis cpiscopus. 
J Ms., quod esterno ad illo monesterio. 

k Locus corruptus. 


e; 


c359 


SANCTI DESIDERIL EPISC. CADURCENSIS 


Maurino * comitem vidére minime possumus. Fla- A et ad hospitiolum vestrum Gregionaco, sive abbates, 


vianus autem denuniisvit, ut quinta feria apud 
isum jungamur. Et quia kesionem nobis inferre 
cupit, epistolam sanctitalis vestrae ad ipsum deposci- 
mus, ut dum nostra fiducia tutamur, vestra aucto- 
ritate in omni parte muniamur. Przlata prius debita 
salutationis obsequia; rogamus impense ui pro 
nostra parvitate exorare dignetis, nosque remper in 
sinu grati: vestre confovendos retineatis. Annis 
multis vobis servire mereamur, heatissi:ie papa. 
EPISTOLA V. 


SULPICH AD VERUM RUTCNE [Leg. RuTEN&] Eri- 
SCOPUM. 


( Vide supra, lujus nostre Patrologie — tom. 

LXXX, col. 593. ) 
EPISTOLA VI. 
ELEGI! AD DESIDERIUV. 

Domno semper suo atque apostolico Patri Deside- 
rio papz:e Elegius setvus servorum Dei. 

Quoties aditum scribendi grati: vestr:ze reperimus, 
toties nobis 5 cumulus gaudii videtur accrescere. 
Quapropter cum salutationis officio illud propensius 
prz cunctis conditionibus deposco, ut quotiescunque 
inter mundanas sollicitudines mens ad statum quietis 
pravalet attingere, memoriam parvitalis nostre sa- 
cris precibus vestris subjungere non omittatis. Quod 
nequaquam credo, ut nostri oblivio ullatenus apud 
vos cadat, ut nec vestra apud nos unquam senescere 
novit, Sed non incongrue arbitravi rediviva commo- 
nitione eadem ingerere, cum nimirum constet quod 
nulla in presenti szeculo causa ita mentem stimule!, 
quemadmodum vite perpetuz, et beata justorum 
patria Desiderii immensitate viscera mentemque sol- 
licitet. Quamobrem ut unde quisque atientius cogitat, 
iude frequentius et loqui studeat. Proinde mi unani- 
mes pia viscera Desiderii, memento semper Elegii 
tui, cum preces Domino fundes. Et quamvis Ros 
terrarum interpositio longe ab alterutrum separet, 
nec queat nos subinde corporalis conjunctio sociare ; 
in Christo semper simul versemur. Et ita vivere 
elaboremus, ut non post longum spatium anima si- 
"mul et corpore sociemur, sociatique in :ternum 
vivamus. Quod exoratus fideliter ac frequenter prz- 
stabit, credo, nobis clementissimus Dominus noster 
Jesus Christus, cui gloria in zterna secula. Amen, 


descriptionem mancipiorum f inquirendo-direximus, 
supplicamus, ut commendatos ipsos recipere digne- 
lis, et ubi ipsis necessitas exstiterit, vestro auxilio 
in omnibus mereantur habere, ut. quod Ecclesise 
vestra: Nervenensi ex ipso agro justissime redebetur, 
per eorum inquisitionem, vel vestro solatio perdere 
non debeamus. Simulque suggerimus, ut. de ipsa 
Curtecella, vel bominibus inibi consistentibus sub 
vestra defensione tanquam propria familia dignetis 
habere receptos et commendatos, ut de judicum in- 
festatione, sicut et immunitas nostra ex hoc conti- 
net, liceat eis vivere cum quiete. His obtentis, pre- 
camur, ut redeuntibus famulis de vestrz felicitatis 
* gaudio litteris nos jubcatis lzetiücari. Orate pro no- 


EPISTOLA VITI. 


(Hic in Ms. sequebatur epistola Desideri, qua Un- 
tedium in llispanias euntem commendat episcopis, ab- 
batibus , coinitibus, tribunis, ete. Quam epistolam, 
supra, cum epistolis Desiderii conjunzimus, ordine 
decimam sextam et ultimam. 

EPISTOLA IX. 
SICEBERTI REGIS AD DESICERIUM. 

Sancto atque apostolica sede dignissimo honorum 
titulis praeferendo domno, et in Christo Patri Deside- 
rio papa Sigebertus rex. 

Culininis vestri paginam deferente venerabili viro 


C Dettore abbate una cum sanctis eulogiis vestris ue 


cum summo gaudio comperite suscepisse. De id vero 
scripsistis, ut quam prospere nos divina pictas de- 
gere permittebat, vobis insinuare deberemus. Co- 
gnoscite , vestra intercedente oratione, prospere 


hactenus Cbristo przesule cousistimus. Ft gentes - 


patrie, nobis a Deo concessz, pacifico ordine nobis 
obediunt. Gentes etiam barbare ^ pagatismx nobis 
cobabitant. De conditiones vero vestras, uude injun- 
xistis, taliter Christo adjuvante ad effectum produ- 
ximus, ! vestra fuit injunctio. Proinde cum saluta- 
tione devotissima petimus, ut per nos Domini nostri 
Jesu Christi misericordiam ubi jugiter sedulas fun- 
ditis preces, exorare dignelis, ut sua largiente cle- 
mentia, et hic pacifice vivere, et ad xlernam vitai 


Saluto te supra modum sincerissimo affectu , saluta, D "0 Jubeat pervenire. 


et Dado fidelis * utrorumque sodalis. 
EPISTOLA VII. 
RAURACHI AP. DESILEIUUM. 
Domno semper suo atque apostolico przesuli Desf- 
derio episcopo 4 Rauracius pcccator. 
Cum * hurnillimo salutat onis officio commendo 
apostolatui vestro servulos vestros Nummolum pre- 
shyte. um, et Garimundum, quos ad urbem vestram, 


^ Ms., commitem. 

b M., comolum. ! 

* llle, scilicet, Andoenus Rothomagensis episco- 
pus, summam cum Eligio semper. coluit amicitiam, 
et ejus Vitam scripsit quam Dacherius edidit Spicileg. 
tomo V. Ba«x. 

4 AÀn hic ltucicius? 


- 


EPISTOLA X. 
SULPICH AP DESIDERIUM. 
Vide supra, mostre Pairoipgie tom. LXXX , 
col. 594.) 
EPISTOLA XI. 


PAULI AD DE I:ERIUM. 
l)omimno reverentissimo, palma triumphali deco- 


e Ms. : Cum lumillima salutationis officia c. a. v. 
seree'los v. Nummolo presbytero et. Garimundo. Caw. 

f Ms., inquirenda. 

€ Ms., gaudia. 

h Lg. pacatissime. 

i Leg. ut vestra. 


£, 


B bis, domine semper peculiaris atque apostolice papa. 


EPISTOLJE. — LIB. II. 


463 


rato, ac pontificali nomine adornato, przcellentissimo A ut quidam poeta ait, aut centena sonent spiramina, 


Ecclesie speculatori Desiderio papa Paulus pee- 
cator. . 
Multa sum alacritate repletus, quia adoptatum 
Jesiderabilemque diem a divina miseratione prome- 
roi, mellifluis reciprocis vestris reperire. Quas re- 
censitas inimensas Creatori nostro egi przerogativas, 
quod incolumem vos esse cognovi. De id vero quod 
ibi intimasti, ut de causa illustris matrisfamiliz: DBo- 
bilan: aliquid agere deberemus , qualiter exinde fe- 
cimus, yprxsentis latores officii vobis ore proprio edi- 
cere possunt. Preterea multiplices dominationi 
vestr:z? agimus gratias * de euloglis sanctis, de Fa- 
lerno nobili, vcl vasculis decem, qux nobis tanti 
babuistis dirigere. Superexcrevit quidem, eL super- 
abundavit henedictio largitatis vestrae, adeo, ut duin 
nos unam Falerni amphoram deposcimus, vos emi- 
nentia vasa, et, ul usitatius dicam, tunpas decem 
eligantissimi Falerni tanti habuistis dirigere. Nec 
solum sic inopie nostr credidistis sufficere, sed 
etiam in multis adhuc excellentioriiius donariis ma- 
guificentiam erga nos vestram studuistis augmentare, 
dilatare, supplere, ac su»ercxcedere. Unde pius 
Dominus vobis retributor et hic et in «ternum exi- 
stit. Nos enim non sulficimus tantas almitati vestra 
referre nec pecunias, nec gratias. Proinde in illum, 
qui sufficiens est, supra quam petimus, aut. iutelli- 
ginus, largiri, in ipsum causam remunerationis 
vestre committimus. Nos quoque in sanctis ac. Deo 
placitis orationibus vestris commendamus, nostram 
animam in suffragio vestrarum precum commitlimus. 
Nos sane, ut. valemus, indesinenter pro 5 vos ora- 
tioni insistimus, ut vos undique gratiarum muneribus 
tircumsepium, ad coronam glorix jubeat perducere, 
ei nos per vestram intercessionem ad spem salutis, 


ei portum quietis dignetur admittere, vestrique se- 


quipedam permittat existere. Annis multis vobDis, 
peculiaris domine, mereamur servire. 


EPISTOLA Xil. 
PAULI AD DESIDERIUM. 

Domno semper suo Desiderio paps Paulus pec- 
aor. 

Apices sancte dominationis vestre redeuntibus 
fratribus Frodoleno et Ruccone de Mettis accepimus, 
ubi nobis per singula pietas consueta instruere di- 
gavit; unde omnipotenti Domino gratias agimus, 
quod vos juxta nostrum desiderium incolumem co- 


D 


gnovimus. De regis conditione innotescimus, nuper - 


per Vireduniun * Rhemos pergit, ibique nativitatem 
Domini exspectat. 4 Bide autem Leuduno * accedit, 
et inde in Masao, ac post ripa Reno pergit. cogno- 
satis Chanoaldum episcopum íictuatum etiam fati 
manus implesse. Caeterum ut ad vestra bereficia 
mentis oculos reflectam, nec si lingua clainet fe: rea, 


* Ms,, de eulogias sanctas, de Falerno nobile, vel 
tascnla decem. 

b Forsan, vobis. 

€ Ms., flemus. 


3 Leg. Inde. , 


nullatenus potest quis tanta narrare Dei magnalia, 
quantum ejus in viscera vestra diffunditur gratia. 
Nos przcipue nec lactis possumus repensare, nec 
verbo explicare, quanta erga me digpatis impendere. 
Dominum tameu indesinentur oramus ; ipse vobis pro 
nostra parvitale zternus retributor existat, et co- 
lestia boua in perpetua beatitudine concedat. Oratio 
me vestra sublevet, beate et venerabilis papa. 


EPISTOLA : XIII. 
ABBONIS AD DESILERIUM. 


Domno semper proprio Desiderio apostolico papse 
Abbo peccator. 

Litteras gratie vestrz:e tam-per anteriores missos, 
qui cum filio vestro Chedeno venerunt, quam et qui 
postea cum Babone accepi, per quas pracepisti, ot 
de vestris conditionibus, juxta quud Deus posse da- 
bat, sollicitudinem gererem, Deo soli sufüicit non 
latere, quia cum integra fide et promptissima volun- 
tate id assecutus sum, et ordinationes Dominicas in- 
firmatas sunt, ut de res illas, quas leva tenebat prze- 
eentaliter Dobila revestita esse debeat. Nam per 
vestra gratia non nobis sine labore constavit.. Ta- 
men dum scimus quod justitia est, credimus de Dei 
pietate, quod sic pro vestro prudentissimo consilio 
causa gubernetur, ut ad bonum perfectum perveniat. 
De villa autem Rotovollo, sicut scitis, dominus Da- 
coberius rex ipsam pro amplius, quam quingentos 
sohdos in luminaria ad basilicas Metenses delegavit. 
Quia scitis quod pater Bobilan:e Agylenus hoc fratri 
nostro Vero episcopo vendidit ; et postea servus tam 
ipsa portione quam et illa alia, quzc meorum con- 
sortes tenebant, ipse Severus redewit, et domino 
Dacobertho una cum alia sua facultate deligavit. Vos 
vero taliter cum domna Babila agite, ut exemplaria, 
f qux pro filio vestro germano meo Gedeno direxi, 
firmare debeat. Vos enim et in palatio regis, uhi 
innutriti fuistis, bene cogniti estis. Quia melius est 
aliquid cum eo compartire, quam solos nihil habere. 
Annis multis de vestra gratia congaudere, domne .- 
semper meus. 


EPISTOLA XIV. 
CH/ENULFI AD DESIDERIUM. 


Domno c'ementissimo, palmata triumphatione dc- 
corato, pontificali officio coronato, domno seinper 
meo Desiderio papae, Christique speculatori, Chze- 
nulfus vester. 

In primis quod nobis precipuum et maximum est, 
salutare quidem non presumo, deposco, ul mos, 
domne, in sanctis orationibus vestris Domino Deo 
commendare dignemini; deinde supplico almitati 
vestre, ut Dominus noster jubeat, ubi vestrum ine- 


e Pro Lugduno Batavorum, hodie Leyda, melius 
Leodunum aut. Laudunum Clavatum, Luyk, Liege. 
Scriveri not. M. S. jn Canis. lass. 

f Ms., qucm. 


 d:S65 


SANCTI DESIDERII EPISC. CADURCENSIS 





264 


reamur impendere occursum. Et quia hoc devotio A videre optamus. Annis multis vobis servire merear, 


nostra desiderat, idemque ordinate, ubi vestram 
debeamus videre presentiam. Üraté pro nobis, do- 
miue et semper desiderabilis Pater. 


EPISTOLA XV. 
CONSTANTII AD DESIDERIUM. 


Domio semper nobis proprio apostolico Patri De- 
siderio papae Constantinus peccator. 

Cognuscite, domne, nos orationibus vestris inco- 
lumes de palatio remeasse, et regem modo Magantiz 
esse. Et pro quo litteras prxcipue misimus precamur 
obnixe, et tanquam pedibus vestris advoluti quzesu- 
mus, ut si evenit quod Nativitatem Domini in terri- 
torio * Alugen-i celebrare deliberetis, sic vos merear 
in apostolatu videre, ut in civitatula vestra Albige 
ipsa solemnitate in Dei nomen celebrare debeatis, 
non ie spernere, domne, non me despicere, non me 
renuere, quo minus in tanta solemnitate non per ie 
illusiretur, decoretur, ornetur Ecclesia, et ex tuo 
sancto ore benedictionem populus accipere merea- 
tur. Interim, qux$0, denuntiate nobis quan celerius 
ultra farne acce lere delibera!is, aut ubi possimus, 
quod s:epe desideramus, vestram videre prasentiam. 
Propterea enim de Nativitate Domini de antea vobis 
suggessi, ut^ alume antecedere non possint. Quia multi 
te desiderant, sed nemo plus quam ego. Pater , ite- 
runi, iterumque suggero, el commemorare prasumo, 
ut nou $ic faciatis de ista Nativitate Domini, sicut 
pridem, quando salis in domum vos habere volui, 
sed peccatis meis obtinere non merui. Annis multis 
vobis servire merear, domne * Desideri, semper susci- 

piende [F'. suspiciende] Pater. 


EPISTOLA XVI. 
VER! AD DESIDERIUM. 


Domno semper suo Desiderio papx Verus pe 
cator. 3 


Jussorium vestrum accepimus una cum * exem- 
plari de litteris domni Sulpitii, ubi domnus innotuit, 
quod istum placitum de ista Synodo frater vester 
domnus Sulpitius alio tempore visus est immutasse. 
Nos hoc grati: vestre jam innotueramus per servo 
vestro Becobeno diacono, et postea per misso vestro. 
Sed quia Deo volente domnus innotuit, quod mea 
suggestio continebat, nos gratulati sumus, quod de 
vestra felicitate votiva gaudia meruimus cognoscere. 
Interea reddimus profusum nostri famulatus officium, 
supplicantes, ut pro nobis Domini misericordiam 
exorare dignelis ; ei s:epius nos de vestra jubete fe- 
licitate consolare. Quia Dominus novit omnipotens, 
quod ea, qux bona sunt, de vos semper audire et 


* Ms., Alugense. 

P Leg. alii me. 

c Ms., Desiderii. 

d Ms., exemplaria de lilteras domno Sulpitio, v. d. 
quod istum placitum de isto Synodo. 

* Ms., abidemque. 

f Ms., ad nestra antea noticia, 


Apostolice Pater. 
- EPISTOLA XVII. 


SIGEBERTI REGIS AD DESIDERIUM. 


Domino sancto et apostolico in Christo Patri De- 
siderio Siggybertus rex. 

Dum fabula currente a plures et fidelibug nostris 
cognovimus, quasi vocati * ab eodemque Patre nostro 
Vulfoleudo, episcopo synodali concilio Kal. Septem- 
bris in regno nostro. lgnoramus in quo loco una 
cum reliquos fratres et comprovinciales vestros de- 
beatis conjungere. Licet nos statuta canonum, et 
ecclesiasticas regulas, sicut parentes nostri in Dei 
li'omen conservarunt, ita et nos conservare optamus 
tamen f dum ad nostram antea notitiam non fuit 
perlatum, sic nobiscum nostris proceribus convenit, 
ut sine nstra scientia 5 synodale concilium in regno 
nostro non agalur, nec ad dictas Kal. Septembris, 
nulla conjunctio sacerdotum ex his qui ad nostram di- 
tionem pertinere noscuntur, non fiatur. Pustea vero 
opportuno tempore si nobis antea denuntiatur, 
utrum pro statu ecclesiastico, an pro regni utilitate, - 
sive etiam pro qualibet rationabili conditione con- 
ventio esse decreverit, non abnuimus. Sic tamen, 
ut diximus, ut in nostri prius deferatur cognitionem. ' 
Proinde przesentia scripta sanctitati vestre destinare 
curavimus, per quz petimus, ut pro nos orare di-. 
gnetis, et ad istam conjuuclionem, priusquam Ao- 
stram coguoscatis voluntatem, penitus accedere uoa 


C debeatis, et ut certius credatis, hunc b indiculum 


manu propria subter subscripsimus. Syggibertus rex 
! sub. 
EPISTOLA XV.Il. 


PALLADII EPISCOP! AD DESIDERIUM. 


Domno suo Desiderio episcopo Palladius episco- 
pus. ) 

Pro intuitu fidei, et unitate sacerdotum, quam Eoc- 
clesiarum ubique i diffusarum, spero ad pietatem 
vestram, ut hospitiola, * quxcunque in Cadurco ec- 
clesia nostra videtur habere, hoc est, Bagidode, 
Pasturiaco, Bassiaco et Alevernaco, vobis cum om- 
nem rem, mancipiis, vel terris, aut quidquid ad jure 
nostro pertinet, salvo jure Ecclesie nostre, vobis 
in omnibus commendanius ; ita ut ab hodierno die 
omnes de parte nostra, qui in supradicta urbe com- 
manent, sint vobis commendati, et quoscunque de 
nostra przsentia hic diregimus, vestra ordinatione, 
secundum quod decet, in omnibus potiantur. Simili- 
ter ubi Chromatia in re ecclesi: Bagidone comma- 
net, quia frater suus Deotherius presbyter ! acto- 
rem ecclesiz Sanctionics egit, et nunc ipsa Croma- 


Ms., synodalis conci.ius. 
Ms., indicol. 

| Ms. , subscripsi. 

| Diffusam. 

k Quascunque. 

l Actor. 


TESTAMENTUM. 


966 


tia * qui ibidem per beneficium ^ prwecaturxe A — Dum talis nuntius de clade a. Msssilia venit, quod 


manere videtur, si eam cum omni re sua jubeas 
defensare , quomodo et * Deum mercedem habeas, 
et nos vobis gratias supplicationis agamus. Et per 
diem retributionis et adventum Domini nostri Jes 
Christi adjurans rogo, ut sicat de affectione sanetze 
anims vestr: eonSdimus, sic iutegram dignetis ad- 
bibere sollicitudinem, 4 ut omnes juris nostri homi- 
nes, qui in urbe vestra commanent , uns cum ante- 
fata Cromaiía, * plam vestri protectionem in omni- 
bos mereantur promereri. Salutationum itaque jura 
persolvens, supplico, ut pro mea exiguitale orare 
dignemini. Et ut certius nostra supplicatio habeat 
eflectani , propria manu subter subscripsi, Palladius 
peccator bune mandatum meum relegi et ' s, 
KPISTOLA XIX , 
VERI AD DESIDERIUM. " 
Domino inlustro, et a nobis peculiarius suspiciendo 
pro Dei cultore domno Desiderio Optimat! Verus 
peceator. 


omnem pene provinciam depopulans vastet, dom- 
nüs ordinet custodias mittere, et nullus de Cadur- 
cino ad istas ferias in Rutenico, vel vicinas urbes, 
non przsumat exire, ne, quod absit, per quamlibet 
occasionem tantum maluin in urbem vestram videa- 
tur inferre. Nam per ista contigua illis partibus loca 
b custodi posit: sunt, ut nullus emendi aut ven- 
dendi aditum penitus habeat, si non sollicite ! cogi- 
tabitis prvidere, periculum mortis instat. Praterea 
debita veneratione salutem mittens, queso ut In san- 
ctis precibus vestris parvitatem nostram memorare 
dignemini, do:nne, ! verius, Pater. 


EPISTOLA XXI, 
FELICIS AD DESIDERIUM. 


. Domno semper praferendo et eum omni venera: 
tione nominando, beatissimo Patri Desiderio pape 
Felix peccator. 

"Pravorum adulantium concione percepta, ante 


Accedenter filium nosumm Leodoeldem diaconm, — hog fermo biennium, reor misisse epistolam, qu:e 
opportunum datimos ut deminationem veltra diard- —scronisdimam mentem vestram ac siquidem turbo 
tatis inquirere debesem ; «un» seiamus-devetionem — pertréntiens nebe obtexit, et Keet-nom eo sengu fue- 
saactz anima vesiro bona semper de parte nostra — rit edita, quo domnus censuit interpretandum, me 
optare : presertim com nos vestro pr omnibus pa- — tamen poenitet incaute et minus inculto sensu vel 
trocinio potiamur. Propterea salutantes Eminentiam — jmpolito sermone stylum exarasse, unde k offensam 
Vestram, rogamus ut, sicut dum patrocinia vestr& — sanct anime vestre potueram incurrere, nisi ve- 
elegimus, et liactenug nos defensio protectionis ves- — stra bonitas causam admodiasset. Penitet, inquam, 
ve iasigeiter inanivit, Ka nune quoque de conditio- — me, eL ter quaterque poenitens, his excessibus ve- 
se aepotam nostorem, wnde pr:efatum vobissug- —miam posco. Postulo autem indulgentiam, quam tois 
gerere rogamus, talem sollicitadinem aique instan- (, beneficiis, non meis meritis, adipisel cenfido. Quam 
üem apponatis; unde, sicut. nos vobis sumus, ita — mihi gratiam ita nunc prestare dignabitis, ut ouo- 
ipses queque acquiratis per omnia debitores. Heduce — quam me deinceps a sinu gratio vestri, vel a cle- 
Miam aatefsto de vesirm felieitatis eminentia re- — mentissimo pietatis amplexu excludere vel rejicere 
sripto reddito nostram sollicitedinem dignamini re- — dignetis. Inter. bxe debita salutationis obsequia 
kvare. Dominus noster Jesus Christus custodiat eor- — presolvens, illad peculiarius a sanctitate vestra pe- 
pu et animam vestram in die examinis sui. Amen. — roro, ut, omnibus maeulis explosis, in sacerosanetis 


EPISTOLA XX, 
GALLI AD DESIDERIUM. 
Domno semper àuo, et 5 apostolico Patri Deside- 
re pap Gallus peccator. 


preeibus vestris nostri memoriam  adimiseere di- 
gnemini , domne, ! verius et semper suscipiendo 





FRAGMENTUM TESTAMENTI DESIDERII 
CADURCENSIS EPISCOPI ^. 
(Ex Drequigny, Diplom. Chart. Leg., t. ll). 





le praesidio meo vestimenta, scamnalla, mensalia D) quod ex successione parentum habeo, vel quod in 


& deetubilia [Coint., lectuaria], aurum vel argentum 


' Ms., ia vestri protectione, 
' Et subscripsi. 


! Eam. epistolam edidit Usserious Wii epistola- : 
a 


^im llibernicarum, pag. 25. Fuit Gallus ille praesul 
Üaromontanus, apud Árvernos tanc. celeberrimus, 
[tea in album sanctorum repositus. Basx. 

* Ms., custodias posita. 

! Rogabites 


PATROL. LXXXVII. 


regia aula et in servitio principum elaboravi et me- 


i Ms., venus. 

k Ms., offensa 

l1 Ms., venus, id est, venuste. 

» Hujus testamenti nihil prater hoe fragmentum 
superest, iusertum ja Vita Desiderii ab anon 
coctaneo seripta et a Labbeo edita, Biblioth. mss. 
t. I, peg. 711. Recusum est a Cointlo, Ann. t. Ilt, 
pag. 227, cujus varias lectiones inter uncos aflixi- 
mus : videtur enim illod exscripsisse ex slio Vitse 
Desiderii exemplo quod Labbeus non inspexerat. 
Hujus Vitx» auctor conditum fuisse testamentum de- 
cet sub anno 26 regni Sigiberti regis, et Desideriam 

9 


SANCTUS DONATUS VESONT. EPISC. 


eum veniens detulí, quicquid exinde adhuc superest, A mihi est sub oculls Dei traditum, ita totam salvum 


(juod in ornatu est, et quod [Coint., ad ornatum aut] 
ad ministerium (uum, sancta mater Ecclesia, non 
impendi, totum et ad integrum possidendum tibi re- 
linquo, tuoque juri dono [ Coint. , utique juris dono] 
atque transcribo, ac obtestor ut nullus successorum 
meorum quicquam exinde ex tuo gremio, ex quo ibi 
[Coint., tibi] in ornatum tuum feci vel in thesauro 
tuo indidi, auferre prz:sumat. Argentum vero tuum 
vel reliquas species, tuumque pr:esidium, quod in 
tuo reposito, saucta mater Ecclesia haeres mea, to- 
zum inveni, salvum relinquo, nihil enim exinde ex- 
pendi, nihil minui, nec ulli cuiquan dedi, sed sicnt 
obiisse anno regni 17, episcopatus 25 : nam sic legere 
jubet Mabillonius, Analect. pag. 521, non anno epi- 

rr dnt ut oscitanter | erat Labbeus, teste ipso 
Mabillonio qui propriis oculis genuinam lectionem 


comprobavit. Et certe annus. episcopatus Desiderii 
26 concordat cum regni Sigiberti anno 16. Purro is 


relinquo. Libros [Coint., libertos] vero meos tibi 
matri Ecclesix [Coint., sancta mater Ecclesia] tuoque 
advoeato successori meo commendo. Semper quase 
virtute sanctitatis Lux ab insidiis quorumcunque 
defensentur, ut sub tuo se patrocinio pervenisse con. 
gaudeant. Pauperes autem 1uos, quos ego semper 
pervigili cura enutrivi, tibi commendo, precorque 
ut tua sanctitate et advocati tui sollicitudine alantur 
et pie semper gubernentur. Sic quoque ut, me ab- 
sente, sibi aliquid deesse (Coint., absentem esse| non 
sentiant, nec se doleant pastorem mutasse. 


regni annus a morte Dagoberti repetitus, id est, ab 
aniio Chr. 6:8, concordat cum ig" 653. Ergo iafe- 
liciter Cointius, ubi supra, et pag. 258, testamentum 
Desiderii collocat sub anno is. prava Vite Deside- 
rii lectione deceptus. 





ANNO DOMINI DCLI. 


SANCTUS 


DONATUS 


VESONTIONENSIS EPISCOPUS. 





NOTITIA HISTORICA. 


(Hist. Litt. de la France.) 


(a) Donat était fils de Waldalene, duc de la province 


les traits de sa vie quo nous venons de rapporter (d). 


Transjurane, et de Flavie dont l'Histoire relóve ; En 025 il assista au grand eoncile de Reims sous 


beaucoup la nsissance et la vertu. Le nom qu'il 
portait suppose une des principales aventures de sa 
naissance. ll fut effectivement le fruit des priéres de 
saint Celomban, qui l'obtint de Dieu à ses parents, 
qui se trouvaient priwés de postérité. Sitót que sa 
mére l'eut mis au monde, elle le fit porter au Saint 
pour le consaorer à Dieu, suivant Jeur convention. 
Colomban était alers abbé de Luxeu. ll baptisa l'eu- 
fant, ei lui imposa le nom de Donat, coinme étant 
un don du ciel ; aprés quoi ille fit reporter à Flavie 
pour le nourrir (5). Lorsqu'il eut atteint un Age con- 
venable , il fut mis à Luxeu, et son éducation: con- 
fiée à saint Colomban. Donat, sous cet habile maitre 
et sous saint Eustase, son successeur, fit des progrés 
merveilleux dans la piété et dans les Lettres. 

(c) Son mérite devint si éclatant, qu'il le fit. rer 
du cloftre pour le placer sur le siége épiscopal 
de l'Eglise de Besancon. C'était vers l'an 624, lors- 
qu'il n'avait guére plus de trente-deux ans. L'épis- 
copat ne lui fit rien changer ni à son genre de vie, 
ni à la maniére de se vétir. ll continua toujours d'y 
vivre en moine. On ne sail presque rien de ce qu'il 
fit dans le gouvernement de son Eglise; et sans 


l'abbé Jonas, historien de S. Colomhan, qui écrivait : 


du vivant móme de notre prélat, nous ignorerions 
jui Man. Act. B. t. II, p. 14, n. 22; Cod. reg.t. 

ie MOLTN ib. p. 955, n. 1, 2; id. Cod. reg., ibid. p. 
9h liid., An. I. xt, n. 13. 


Sonnace, et en 646 à celui qui se tiat à Chálons-sur- 
Saóne (e). 1l fonda à Desancon le monastére de Palais, 
oàü il mit des moines sous les rógles de saint Benott 
et de saint Colomban (f). Saint Donat vivait eneere 
en 649, comme il parait par sa souscription qui se 
lit au bas d'un privilége, accordé la méme année au 
monastére de Sainte-Croix de Mesux, par saint 
Faron, évéque du lieu (g). Mais on croit qu'il mourut 
peu de temps aprés, vers 651. 

(h) ll nous reste de ce prélat une régle pour aes 
filles, que saint Benoit d'A»iane a fait enver dans 
son code, et qu'il a employée dans sa Concorde, 
pour expliquer celle de saint Benoft du inont. Cas- 
sin. Salnt Donat la composa à cette occasion. Flavie 


p 9a mére, devenue veuve, avail fondé à Desancon le 


monastére de Joussan, sous l'invocation de la sainte 
Vierge, oü elle se consacra à Dieu avec une de ses 
filles. Les religieuses de cette maison, qui profes- 
saient d'abord la régle de saiut Césaire, voyant que 
celles de saint Benolt et de saint Colomban étaient 
fort répandues, désirérent en avoir une particuliére 
qui fü. composée des trois, el qui en eontint. l'es- 
prit. Elles s'adressérent à saint Donat pour l'exé- 
cution de ce projet ; et ce ne fut qu'aprés toute 
la résistance que peut inspirer une humilié siu- 

i Conc. t. V, p. 1689, t. VI, p. $91. 

Mab., Act, ibid. 
f) An., t. IV, p. 752. 


ü Áct., ibid. 
h) Cod. reg., ibid., p. 47-71. 


- NOTITIA HISTORICA. 


210 


cire, qu'elles en obtinrent ce. qu'elles souhaitaient. A elle a été fsite, plutót que des personnes qui y ont 


Le saint évéque tira principalement de la régle 
de saint Benolt ce qu'il fit entrer dans la sienne. 
be sorte que de soixante-dix-sept chapitres qu'elle 
contient, il y en aquarante-trois qui sont pris de 
celle de ce patriarche. (a) Il mità la téte une préface 
qui ne respire que la piété et l'humilité chrétiennes, 
& dans laquelle il rend compte de son dessein. On 
s peu de monuments de ce siécle-là qui soient 
mieux écrits, quoiqu'il s'y lise quelques expressions 
brgées comme «lmitas et quelques autres. ll. y or- 
donne de lire souvent sa régle en communauté, afin 
que personne n'en puisse prétendre cause d'igno- 
nnce. ll init cette préface en conjurant les vierges 
à qui il l'adresse de prier sans cesse pour lui. pen- 


mis la main, ce sont les titres qu'elle porte dans les 
manuscrits. À la téte de la liste des chapitres dans 
un manuscrit de Saint-Benoit-sur-Loire, elle porte 
cette inscription : Incipiunt capitula pro quibus. sunt 
ammonendi (ratres Pauli et Stephani, (h) tre qu'elle a 
retenuà la téte de la méme liste dans les imprimés (i). 
Ensuite se lit dans les manuscrits cet atre titre au 
commencement du corps de l'ouvrage : Incipiunt ti- 
tuli pro quibus sunt fratres ammoniti Pauli et Stephani. 

L'on voit clairement par là que ces deux titres 
indiquent plutót les communautés de Saint-Paul et 
de Saint-Etienne que les auteurs de cet ouvrage, 
puisqu'ils portent qu'il est fait pour l'instruction des 
fréres de ces deux maisons. C'est de là sans doute 


éant sa vie, et de le faire aussi aprés sa mort; afin D que MM. de Sainte-Marthe ont pris occasion de don- 


q'ayant obtenu la rémission de ses péchés, il puisse 
mériter d'étre associé dans le ciel au choeur des 
vierges sages de l'Evangile. 

(f) Cette préface a paru si belle à dom Mabillon, 
q'il a eru la devoir insérer en entier dans ses An- 
Miles (c). 

MM. du Cange et Fabricius attribuent la régle 
(oot on. vient de parler à un autre Donat, moine de 
Wofession, qui, selon saint Ildefonse, alla. d'Afrique 
Véablir en Espagne, et confondent ainsi saint Do- 
à de Bessngon avec ce moine, assez inconnu 
(ailleurs. Mais, outre que saint lldefonse ne dit 
point que ce moine ait écrit de régle, il suflit de lire 
la préface dont on vient de donner une idée, pour y 
reconnaitre saint Donat de Besancon. 

(d) MM. de Sainte-Marthe, bien loin de lui óter 
cete régle, lui attribuent encore celle qui porte les 
Roms de saint Paul et de saint Etienne (e), et à laquelle 
ils donnent le titre d'Avertissement. llg prétendent 
que saint Donat la composa pour former à la piété 
les moines de Saint-Paul etles chanoines de la ca- 

tbédrale. Sur ce principe, cette régle aurait pris 
«a éénomination, non des auteurs qui l'auraient 
(ressóe, mais des lieux pour lesquels elle aurait été 
composée. De sorte que ce serait par erreur (f) que 
l'en ferait abbés ce Paul et cet Eüenne dont . elle 
porte les noms, tels qu'ils sontqualifiés dans le titre 
& que l'abbé Searagde les a qualifiés lui-méme 
dàs le 1x * siécle. On ne voit point, il est vrai, que 
tini Denott d'Aniane, qui s'est servi de cette régle 
wuarsa Concorde, en use de méme. ll ne nonime 
electivement nolle part abbés ce Paul et cet 
hjeaae. En citant cette régle, illa cite tout. siin- 
pement sous les noms de Daul et d'Etienue ; ce qui 
ku s'eotendre des lieux comme des auteurs. 


(g) Mais ce qui doit déterminer à croire que cette 
dinominstion lui sera venue des lieux pour lesquels 


(e) P. 47, 49. 
V) Mab., Ann. ]. x1, n. 45. ] 
V Du Cang. Gl. iud. auct, p. 102, Ild. Seri., 
; 0ot., ib. 
(d) Gall. Chr. vet., t. I, p. 123, 1. 
(e) Hanc Aia legere est in. Patrologi:e tomo 
LXVI, col. 919, inter appendices ad sancti Benedicti 


ner à cette régle le nom d'Avertissement, et de l'at- 
tribuer à saint Donat, qui avait fondé le monastére 
de Pa'ais sous l'invocation de saint Paul, et qui se 
trouvait à la téte des chanoines de Saint-Etienne, sa 
cathédrale. 

. Quoiqu'aprés tout il paraisse indubitable que cette 
régle a pris sa dénomination des communantés pour 
lesquelles elle a été faite, il n'est pas néanmoins 
certain que saint Donat en $oit l'auteur. Àu contraire 
il y a de puissantes raisons qui ne permettent pas 
de le croire. 1^ (j) il est marqué que saint Donat 
établit son monastéáre de Saint-Paul sous les régles 
de saint Benolt et de saint Colomban. Or ces régles 
et celle qui porte aujourd'hui les noms de Paul et 
d'Etienne sont entiérement différentes; et il ne pa- 
rali por aueun monument que ces éÉtablisse. 
ments sous l'invocation de ces deux saints fussent à 
Besancon plutót qu'ailleurs. 29» On ne reconnatt 
dans cette régle, par aucun trait, la manióre d'écrire 


de saint Donat. On n'y trouve aucun vestige 


de sarégle, pour des (filles, ni de celles de saint 
Benoit et de saint Colomban dont il était si plein 
et dont il a fait tant d'usage dans la régle qui est 
véritablement de lui. Par quelle espéce de merveille 
serait-il atrivé qu'étant auteur de l'une comme de 
l'autre, on n'y vit aucun trait de ressemblance? 

(k) Au reste, cette régle est divisée en quarante et 
un articles ou capitules, et se trouve avec les autres 
qui forment le code des régles dressé par saint 


D Benoit d'Aniane. Elle paralt composée par un au- 


teur qui ne connaisssait pas celle de saint Benoft 
du mont Cassin, et n'est peut-étre guére moins an- 
cienne. On lit à la fin une trés-belle priére à Dieu, 
que l'on ne saurait prendre pour la production 
d'un disciple ni de Pélage, ni de Cassien. On trouve, 
daus le treiziéme chapitre, des preuves de la pré- 
sence de Jésus-Christ dans l'Eucharistic. 


Opera, sub Pauli et Stephani nominibus editam. EptT. 
(f) Cod. reg., t. VL, p. 44. 
(9) Conc. reg., p. 59. 
(4) Cod. reg., ibid. 
(i) Conc. reg., ibid. 
(j) Cod. reg. t. III, p. 47. 
(k) T. M, p. 44-52. 











SANCTI DONATI VESONT. EPISCOD. 





(Ex Brockie, Ccdex regularum.) 


Auetor hujus Reguke est sanctus. Donatus, episcopus Vesontinus, qui a nobilibus parentibus, Wandelino 
Trausjurani duce patre et Flavia lectiseima matrona matre, mirabiliter nata, a prima infantia Deo donatus 
est, in Luxoviensi monasterio educandus. Hinc verus sancti. Columbani filius spiritualis dici potest, ab ipso 
baptizatus et in monasterio educatus , ut in virum sanctissimum evaserit. Igitur sanctus Donatus post expul- 
sioaem sancti Columbani Luxovio, in loco Palatium dicto, pro monachis erexit monasterium, quibus arctam 
sancti Columbani disciplinam observandam przscripsit ; quo: quidem ccenobimnmn postea canonicis regulari- 
bus cessit, et etiamnum hodie in Burgundia nominatur ad sanctum Paulum. Dum itaque in hoc monasterio 
tanquam abbas sanctissimam duceret vitam, ad regendam Ecclesiam Vesontinam a populo et clero vocatur 
atque episcopus declaratus, inter clericos et Canonicos arctissimam disciplinam monasticam excoluit, dunec 
taudem :edificato intra muros civitatis cenobio, apud monachos secundum regulas sancti Benedicti et sancti 
Columbani viventes, reliquum vite peragere voluit, circa aunum 624 piiseimam animam Deo reddens, et 
quod terrenum erat monachis suis relinquens, ibidem su nm» cum h^nore sepultus. ll:ec omuia ex iufra al« 
latis testimoniis perspicua esse videntur, ni-i quod Mabillonius in Annalibus Benedictinis, tom. 1, lib. x, 

g. 395, existimet hoc ipsum monasterium, dictum Palatiutn et sancto Paulo sacrum, esse idem ac alterum 
ipira civitatis muros erectuin, ubi sancti epiacopi simul ac Wandelini Patris sacra exuviz requiescunt, et 
in quod regulam sancti Benedieti simul ac rigidam sancti Columbani disciplinam introduxit ; quia jam Luxo- 
vienses monachi utramque regulam observabant. 

Jnterea, sanctissimo episcopo adhue florente, sed mortuo patre, piissima inater Flavia aliud monaste- 
vium in eadem civitate construxit pro sacris virginibus, eui nomen Juseanense, in quod piissima matrona 
uná cum Sírude juniore filia secessit, nunquam tamen oflicium abbatisse suscipere voluit, sed inter saeras 
virgines tanquam privata sanctimonialis femina sanctissimam vitain duxit. Ab exordio enim parthenonis re- 
perimus Gauthsrudam primam monasterii abbatissam, cui reliquisque sacris virginibus, nulla matris vel 
sororis fatta mentioue, hanc prasentem nuncupavit regulain, qua quidem defuncta in ejus locum reliqua 
virgines elegerunt abbatissam sanctam Sirudam aupra nominatam conditricis filiam et sancti episcopi soro- 
rem. Hoc autem Jussanense parthenon Deipare Virgini sacrum per plura secula floruit, verum sacrarum 
virginun: asylum, donec per varias fortunas nuperriiis temporibus illud occupabaut Patres ordinis Mininio- 
rum, ubi piissiu conditricis sanctae Flavi et secuudx» abbatisse sancte Sirudze sacr exuvie frequenti 
plebis devotione venorantur. Ád bujus: parthenonis sacras virgines sanctus Donatus sequentem regulam 
scripsit, quam ex regul s sancti C:esarii, sancti Benedicti et sancti Columbani desumnpsit, seligens illa - 
cepta moralia quz sexui, regioni. et situi monasterii magis couvenirent, quain quidem Lxxvu capitulis 
«comprehendit ; quorum maxima pars ex regula sancti Benedicti est desumpta, prout legentibus apparebit. 











DE SANCTO DONATO VESONTIONENSI EJUSQUE REGULA. 
^^ VETERUM TESTIMONIA. 





Tabuke et Martyrologia Ecclesie Vesont. (Apud Chif- A sterium construxit. quod Palatium nuncupant. » Et 


ftetium, Ferrarium et Sausseium, die vii 1d. August.) 

Vesoptione, depositio saneti Donati episcopi. 
Jonas monachus, (In Vita sancti Columbani , c. A3 

tom. 111 Oper. Ven. Beda.) 

« Erat tunc temporis dux quidain nomine Uvalde- 
lenus, qui gente3 qu: inter Alpiuin septa et Jurani 
salius arva incolunt regebat. liuic sobolcà nulla 
erat. llic cum conjuge sua Flavia nomine, ei genore 
et prudentia nobili, ad beatum Columbanum ex Ve- 
sontionensi oppido pergit, precant»s simul u. pro 
eis Dominum deprecaretur. Quibus vir sanctus : Si, 
inquit, voti veitri est, ul largitoris donum ejus no- 


mini consecretis, mihique ex lavacro suscipiendum 


tradatis, pro vobis Domini clementiam i:nplorabo, 
ut non solum eum quem Domino voveatis, habeatis ; 
verum quanta vo:uerilis post pignora suscipialis. » 
Mox : « Flavia editum puerum ad virum Dei defert ; 
quem vir sanctus suis inanibus receptum sacravit, 
sa roquo lavacro ablutum ipse suscepit, Donaum- 
que nonien imponit, matrique ad nutrieoduu reddit ; 
qui post alitus in eodem monasterio sapientia iinbu- 
tu:, Vesontionensis pontifex est prafectus, nunc 
usque superest eamdem cathedram regens. Qui post 
iu amore beati Colu nbani, ex ipsius regula mona- 


paulo post : « Post ista inunera mater ipsorum Fla- 
via, post mariti obitum monasterium puellarum coa- 
struxit in supradicta urbe Vesontionis , et omni mu- 
nimine roborans, multarum pucllarum concionena 
adunavit. Tanta autem in eis veri Dei gratia flagra-. 
vit, ut omnia phaleramenta prasenlis vitae contems- 
uentes, ad oimuipotentis Dei cultum anbelarent. » 

Membrang axtiqum.  Vesontine. ( Apud Joan. Jac. 

Chiffleuium, lib. n Anüq. Vesont., cap. 95.) 

« Ápicem tante dignitalis (episcopalis) adeptus 
nullo modo est a suo proposito alteratus ; seJ idem 
perimaueus ipae omnibus prolicere cupiens in Chri- 
slo, non desistebat a coepto oflivio. Inter eanonicog 
denique commerans, monachali schema indutus, sie 


D erat inter illos, quasi mokachus unus, canonici im- 


plens officium, wouachi non amittens propositiun. » 
Et mox : « Preterea monasterium infra urbis imeenia . 
condidit, et in honorem beati Pauli apostoli sacra- 
vit, possessionibus ditavit, privilegio munivit : aique 
inibi tideles viros sub beati Denedicti , et beaii Co- 
lumbani Luxoviensi regula victuros iustitait. Suo 
denique tempore, niatre cjus Flavia cooperante, ex 
propria hereditate aliud iu eadem urbe nobile san- 
claru:n monialium in honorem beate Marix est zdi- 


275 REGULA AD VIRSINES. ii 


fcatum comobium, in quo requiescit eadem Flavia A Sanctus Denelicetus Anianz ablas, in Concordia 
in pace, et Sirudis ejus filia, virgo sacratissima, ejus- 


que loei abbatissa. 


— — M — € — M — nÀ— a n HÁ— 


pe— —ÜQ 


8ANCTI DONATI VESONTIONENSIS EPISCOPI 


regularuin, passim citat banc regulam a Donato col- 
leetam 











famem qum p, pauaname 






-T——-—— 


REGULA AD VIRGINES. 





PROLOGUS. 

Sanctis et a me plurimum venerandis Christi vir- 
giaibus Gauthsteudz, omnique sux congregationi in 
e»aobio a famula Dei Flavia couetituto, Donatus, 
emniem extremus famulorum famularumque Dei 
servulus, salutem. 

Quanquam vos juxta normam regule , vasa Chri- 
si pretiosissima, egregie noverim quotidie vitam 
decere, auamen qualiter magis excellere debeatis 
igaci vultis semper intentione perquirere. Quam ob 
ausam sapius mibi injuugilis ut, exploraia sancti 
Cmsarii Arelatensis episcopi regula, qua specialius 
Oristi virginibus dedicata est, una cun beatissimo- 
mm Benedicli quoque et Columbani abbatum, ul 
pua quibusdam, ut ita dixerim, collectis in unum 
leculis ad in-tar Encheridion excerpere vobis, vcl 
emeervare, deberem, et qui specialius femineo 
xui custodienda competerent promulgarein, dicen- 
t quod regule predictorum Patruu vobis minime 
envenirent, cum easdem viris potius, et nequaquam 
minis, edidissent. Et licet sanctus Cxsarius proprie 
Quisti, ut estis, virginibus regulam dedicasset, vo- 
bis tamen ob iminutatonem loci in nonnullis condi- 
tionibus miuime conveniret. Ad hzc ego implenda 
diu multumque renisus sum voluntati vestre, non ut 
pervicaciter durus, sed mea conscius impossibilitate 
releníus, dum multorum in hac re minus necessitate 
rei »tque opportunitatem loci intelligentium jndicium 
pertimesco, ne me temere reprehendant cur de (an- 
torup Patrum institutis audeam quidpiam excerpere, 
vel mutare. Át contra devotionem compellor, dum 
iahianter salutem vestrarum cupio animarum. Sed 
taciturnitatem meam, imo tacendi perseverantiam, 
seduie tandem vestrz rupere preces ; quibus quan- 
tum parvitatis me: ignavia valet, parere oinni ainbi- 
tione festino, sed timeo ne non tam efficaciter quam 
libenter. Ét rursus in ancipiti constringor, dum me 
imparem ad indaganda przfatorum Patrum monita 
fore censeo, et quotidiano strepitu sxcularium in- 
quietor. Germano (amen affectu, quia charitas om- 
nia superat, in quantum pro assidua corporali infir- 
mitate divina pietas possil'ilitatem dedit, et sensus 
ebLusi caligo permisit, quod bonis vestris desideriis 


placuit, cunctoque saucto vel vestro eollegio intra 
septa istius monasterii adunala suggestio flagitavit, 
ea qu» vobis expediunt, et loci opportunitas, vel: 
corporis possibilitas prasta!, et a norma recti dogma. 
tis non discordant, elegi pauca e plurimis, quemad. 
modum regulariter rectum Christi tramitem, tam 
vos, quam czeterze vobis succedentes, Cbristo opitu - 


B jante, tenere valeatis. IÍzc vero schedula, qua. vobis. 


flagitantibus breviter succincteque collecta est, om- 
nes conditiones monasterii, causasque regulze singil- 
latim determinat, et dispensat ; et ita per titulos lu- 
culentius deflorata est, ut quelibet git necessitas 
requirendi prius in capitulis cernatur, et facile juxta 
ea designata in capitulo suo reperiatur. Quz capitula 
vilitatis mex apologeticam subsequuntur. Qua de re 
vos sanctas aniwas, mentesque Deo deditas, coram 
omaipotenti Deo spirituali aflectu obsecrare compel- 
lor, ut bxc eadem vestrze. petitioni statuta , absque 
ulla duntaxat refragatione, et indesinenli studio, 
menteque sagaci, tempore perpetuo conservare stu- 
deatis , et juniores , vel etiam negligentes , juxta te- 
norem ipsius regulx coerceatis, et eam szpius coram 
ottíni congregatione legatis, ut nulla se de ignorantia 
excusare possit. Juniores corrigite, anus obsecrate, 
preposite vestr: in omnibus obedite ; negligentias 
vestras indesinenter eis aperite, altera alterius onera 
portate, invicem vos omnes puro et casto amore di- 
ligite, ut veniente sponso vestro, Domino Jesu Chri- 
sto, plenis oleo ac relucentibus lampadibus occura- 
tis, tripudiántesque dicatis singulze : Inveni quem 
quaesivit anima mea (Cant. v1). Hoc ergo ego omnium 
ultimus specialius almitati vestrzt humili et subnixa 
préce depo$co, ut pro me, qui petitioni vestra ob- 
temperans fic per cola vel commata temperavi, tam 
in diurnis quam in nocturnis officiis, dum in hoc — 
luteo corpusculo dego , creberrimas fundatis preces, 
et postquam Doinino jubente migravero, sacras per 
me hostias offerri Domino faciatis, quatenus cum 
vobis in choro sacrarum ac sapientium virginum, 
virginitatis palma beatitudoque tribuetur; saltem 


Thihi cunctis onerato peccatis delictorum venia tri- 
buatur. 





INCHIPFT REGULA. 


CAPUT PRIMUM. 
- Qualis debeat esse abbatissa, 
Mater monasterii, qux praesse digna fuerit con- 
gregationi, cogitet semper quale onus suscepit, et 
i est redditura rationem villicationis suse, sciatque 


sibi oportere prodesse magis quam praeesse. Opor- 
tet ergo eam esse instructam lege divina, ut sciat 
unde proferat nova et vetera ; castam, sobriam, mi- 
sericordem ; et sepius superexaltet mfsericordiam 
judicio, ut idem ipsa consequatur. Odio haljeat vitia 


$15 


agat, et ne quid nimis; ne dum cupit eradere :eru- 
ginem, frangat vas, svamque fragilitatem semper 
suspecta sit, memineribjue calamum quassatum 
uon conterendum. In quibus, non dicimus ut per- 
mittat nutriri vitia, sed prudenter et cum charitate 


ea amputet, ut viderit euique expedire, sient jam . 


diximus, et studeat plus amari quam timeri. Non sit 
turbulenta et anxia, uon sit nimia et obstinata; non 
sit zelotypa, et nimis suspiciosa, quia nunquam re- 
quiescet. [n ipsis imperiis suis sit provida «t consi- 
derata ; et sive secundum Deum, sive secundum sx- 
culum sit, opera qux injungit discernat et temperet. 
Omnia vero qus docuerit esse contraria, in suis 
factis indicet non agenda, ne aliis przdicans ipsa 


reproba inveniatur, ne quando illi dicat Deus pe.- 


canti ; Quare. tu. enarras justitias meas, et. assumis 
tesiamentum meum per os tuum ? Tu. vero odisti disci- 
plinam, projecisti sermones meos post te (Psal. xix). 
Non ab ea persona discernatur in monasterio ; non 
una plus ametur quam aitera, nisi quam in bonis 
actibus, aut obedientia invenerit meliorem. Non prze- 
ponatur ingenua ex servitio convertenti, Disi alia 
ratipnabilis causa existat. Quia juxta Apostoli dictum, 
sive servug, sive liber, omnes in Christo unum sumus 
(4 Cor. xv), et sub uno Domino xqualem servitutis 
iniliiam bajulamus, et non est apud Deum jersona- 
rum acceptio ( Rom. xi). Sic autein omnia secundum 
Deum temperet ac discernat, qualiter in die judicii 
de credito talento mercedem accipiat ; et ut praesen- 


SANCTI DONATI YESONT. EPISC. 
diligat sorores. [n ipsa autem correctione prudenter A 


276 


CAPUT ili. 


Que sunt instrumenta bonorum operum. 

Inprimis Dominum Deum tuum dilige ex toto corde, 
tota anima, to!a virtute, deinde proximum tanquam te- 
ipsum. Deinde non occidere, non adulterare, non fa- 
cere furtum, non concupiscere, non falsum testimo 
nium dicere, honorare omnes bomines ; quod sibi quis. 
que facere non vult, alii non faciat; abnegare semet. 
ipsum sibi, ut sequatur Christum ; corpus castigare, 
delicias non amplecti, jejunium amare, pauperes re- 
creare, nudos vestire, infirmos visitare, mortuum se- 
relire ; in tribulatione subvenire, dolentem consolari, 
a ::eculi actibus se facere alienum, nihil amori Christi 
proponere ; iram non perficere, iracundize tempus non 
reservare, dolum in corde non tenere, pacem falsam 
non dare, charitatem non derelinquere; non jurare, 
ne forte perjuret ; veritatem ex corde et ore proferre, 
malum pro malo non reddere , injuriam non facere, 
sed et factas patienter sufferre; inimicos diligere ; 
maledicentes sibi non remaledicere, sed magis be- 
nedicere, persecutionen) pro justitia sustinere. Non 
esse superbum, non vinolentum, non multum eda- 
cem, non somnolentum, non pigrum, non murmue 
rosum, non detractorem ; speui suam Deo commit- 
tat ; bonum aliquid in se cum viderit, Deo applicet, 
non sibi, malum vero semper a se factum sciat, et 
sibi deputet; diem judicii timere, gehennam expa- 
vescere, vitam eternam omni concupiscentia spiri- 
tuali desi'erare, mortem quotidie ante oculos suspe- 


tem Regulam in omnibus conservet, ut dum bene C ctam habere, aclus vile sux omni hora custodire, 


ministraverit, audiat a Domino quod servus bonus 
audire meruit : Euge, serve bone et fidelis, intra in 
gaxdium. Domini tui (Matth. xxv). 
CAPUT 1i. 
De adhibendis ad consilium sororibus. 

Quoties aliqua przcipua agenda sunt in monaste- 
rio, convocet abbatissa omnem congregationem, et 
dicat ipsa unde agitur; et audiens consilium sororum, 
tractet apud. sae, et quod utilius judicaverit faciat. 
Ideo autem omnes ad consilium vocari diximus, quia 
sepe juniori Dominus revelat quod melius est. Sic 
autem dent sorores consilium cum omni bumilitatis 
subjectione, et non presumant procaciter defendere 
quod eis visum fuerit ; sed magis in abbatiss: pen- 


in omni loco Deum se respicere pro certo scire ; co- 
gilationes malas cordi suo advenientes mox ad 
Christum allidere, et seniori spirituali patefacere ; 
o8 suum a malo, vel pravo eloquio custodire, mul« 
tum loqui non amare; verba vana aut risui apta non 
loqui, risum multum aut excussum non amare ; le- 
ciones sanctas libenter audire, orationi frequentee 
incumbere, mala sua preterita cum lacrymis vel ge» 
mitu quotidie in oratione Deo conflteri, de ipsis ma- 
lis de caxtero emendare, desideria carnia non perfl- 
cere, voluntatem propriam odisse; preceptis abba- 
lisse in. oninibus obedire, etiamsi ipsa aliter, quod 
absit, agat, me:uor illius dominici precepti : Que 
dicunt, facite; que autem faciunt, [acere nolite (Matth, 


deat arbitrio, ut. quod salubrius esse judicaverit, ei D xxii); non velle dici sanctum antequam sit, sed 


cunc 2$ obediant. In omnibus igitur omnes magi- 
stram sequantur regulam, neque ab ea temere decli- 
netur à quaquam. Nulla in monasterio proprii sequa- 
tur cordis voluntatem. Non prxsumat quxquam cum 
abbatissa sua proterve contendere. Quod si przxsum- 
pserit, regulari disciplin:e subjaceat, id est, in cella 
retrudatur, donec poenitendo hunmilietur. Ipsa tamen 
abbatissa cum timore Dei et observatione regu'se 
omnia faciat, sciens se procul dubio de omnibus ju- 
diciis suis tequissimo judici Deo rationem reddituram. 
Bi qua vero minora sunt agenda in monasterio utili- 
tatibus, seniorum tantum utatur consilio, s:ent scri- 
ptum est : Omnia fac cum consilio, et post. factum 
Won paniteberis, | 


prius esse quod verius dicatur, przcepta Dei factis 
quotidie adimplere, castitatem amare, nullum odire, 
zelum el invidiam non habere, contentionem non 
amare, elationem fugere, el seniores venerari, ju- 
Diores diligere in Christi aiore, pro inimicis orare, 
cum discordante ante solis occasum in pacein redire, 
et de Dei misericordia nunquam desperare. Ecce 
hec sunt instrumenta artis spiritualis, quae. cum 
fuerint à nobis die noctuque incessabiliter adimpleta 
et in die judicii reconsignata, illa merces nobis a 
Domino recompepsabitur, quam ipse promisit, quod 
oculus non vidit, nec auris audivit, nec in cor homihuis 
ascendit, que praeparavit his qui diligunt cum (1 Cor, 
UJ). Officina vero ubi b:ec omnia diligenter opcremur, 


271 


REGULA AD VIRGINES. 


278 


claustra sunt. monasterii, et stabilitas in congrega- A tia ac stabilitate promissa in congregatione societur. 


bone. 
CAPUT V. 


Qualis esse debeat abbatissa. 

Quanta benevolentia. diligatis matrem, qux om- 
Bigm vestrum curam gerit, et praeposit:e sine mur- 
meratone obediatur, ne in illis charitas contriste- 
ter. Ipese vero vobis quce praesunt cum cbaritate et 
wra pi-tate discretionem et regulam studeant custo- 
dire. Corripiant iuquietas, pusillanimes consolentur, 
slineant infirmas, semper cogitantes Deo se pro 
Wbis reddituras rationem. Unde et vos magis sancte 
eed:endo, non vestrum, sed etiam ipsarum mise- 
remiai : qux» inter vos quantum in ordinatione su- 
priores videntar, tantum in periculo majori versan- 
t. Pro qua re non so'um matri, sed etiam pre- 
puis, primicerke, vel formaric , cum reverentia 
Wmiliter obeditc. 

CAPUT V. 
De praeposita monasterii, 

Preeposita monasterii eligatur a matre spirituali 
(e congregatione cum consilio seniorum suarun, 
siacfa, sapiens, timens Deum, bumilitatemque super 
emaia habens, et in religionis amore devota, et re- 
(we observatione sit cognita. Qux praeposita ea 
aps eum reverentia qux eliam a inatre spirituali in- 
jmcta fuerint, nihil contra ipsius voluntatem aut 
erdinstionem faciat, quia quantum praelata est czete- 
ris sororibus, tanto magis eam oportet sollicite ob- 
serrace in omnibos precepta regule. Qux prxposita, 


Et si potest lieri, aut nusquam, aut difficile in mo- 
nasterio infantula parvula, nisi ab annis sex aut se- 
ptem, qux» jam et litteras discere, et obedientise 
obtemperare possit, suscipiatur. 


CAPUT VII. 


De his que, relictis maritis, ad monasterium veniunt, 
qualiier recipiuntur. 


Qus» autem vidus, aut maritis relictis, aut niuta- 
tis vestibus, ad monasterium veniunt, uon evcipiantur, 
nisi antea de facultatiola sua cui voluerint chartas, aut 
donationes, aut venditiones faciant, ita ut nibil sue 
potestati, quod peculiariter aut ordinare aut possi- 
dere videantur, reserveut, propter illud Domini prze- 


p ceptum : Si vis per[ectus esse, vade, vende omn'a qua 


habes (Matth. xix); et: Si quis non reliquerit omnia, 
el secutus me [uerit, non potest meus esse discipulus 
(Luc. xiv). libe vero qux adhuc vivis parentibus 
substantiam suam in polesta:e habere non possunt, 
aut adhuc minoris xtatis sunt, chartas tunc facere 
compellantur, quando res parentam in potestate ba- 
bere potuerint, aut ad legitimam a-tatem pervenerint. 
ldeo hoc sanclis animabus vestris przcipimus, ti- 
mentes exemplum Apaniz et Saphirz, qui cum totum 
se dixissent apostolis obtulisse, parlem obtulerunt, 
partem sibi infideliter. reservaverunt (Act. v), quod, 
scilicet, nec decet, nec licet, nec expedit. Ancillau 
propriam nulli , nec abbatisse, liceat in suo servitio 
habere : sed si opus habuerit, abbatissa Jubeute, da 


d ia aliquo reperta fuerit vitio, aut elatione fuerit (. junioribus in solatio suo accipiat. 


detepta superbis, aut contemptrix sancte regule 
comprobata, admoneatur verbis usque ter : si non 


emendaverit, adhibeatur ei correctio discipline re- 
gularis; quse si neque sic correxerit, tune dejiciatur 
de ordine prazspositurz, et alia quz digna est, in loco 
ejus subrogetur. Quod si et post hzc In congrega- 
Viene quieta et obediens non fuerit, etiam de mona- 
sterio expellatur : aut in cella ob posnitentiam con- 
dignem retrudatur. 
CAPUT VI. 

Ut que ad conversionem venerit non statim recipiatur. 

Bie igitur in primis vestro sancto ecenobio con- 
servanda est norma, ut quxcunque Deo inspirante 
converti voluerit, non ei liceat statim habitum reli- 


(enis assumere, nisi antea. in multis experimentis D 
faerit voluntas illios approbata, sicot ait Apostolus : . 


Probate spiritus, siez Dco sunt (1 Joan. 1v); et alibi : 
Ümnia probate ; quod bonum est tenete (1 Thess. v). 
PIrgo si perseveraverit pulsans, et illatas sibi injurias 
« difüceltates visa fuerit patienter portare, et per- 
Wstere petitioni suz, apnuatur ei ingressus; et sit in 
cis ubi meditetur, et manducet, et dormiat. Et se- 
Nor ei talis deputetur, qu» ei regulam szpius legat, 
e euriose intendat et sollicita sit, si revera Deum 
querit, si prompta est ad opus Dei, ad obedientiam, 
3d opprobeia sustinenda. Przedicentur ei omnia dura 
« aspera, per quie itur ad Deum ; etsi promiserit 
de stabilitate sue. perseverantiam, tune demum post 
sani circulum in cenobium ingrediatur, et obedien- 


CAPUT VII. 
Ut nulli liceat rem propriam possidere. 


Hoc przcipue vitium radieitus amputandum est.de- 
monasterio, ut nulla presumat aliquid proprium 
habere, nec quidquam dare aut accipere, vel tenere, 
sipe jussione matris, nullam omnino rem, neque 
tabulas, neque grapbium, sed nihil omnino, quippe 
quibus nec corpora sua, nec voluntates licet ha- 
bere in propria voluntate, omnia vero necessa- 
ria a matre monasterii sperare. Nec quidq^an li- 
ceat habere, quod ipsa uon dederit, aut permiserit. 
Omniaque omnibus sint communia, ut scriptum ost : 
Et erant illis. omnia communia (Act. 1v). Nec quasque 
summ aliquid esse dicat, aut vindicare presumat. 
Quod si qua hoc nequissimo vitio deprehensa fuerit 
delectari, tribus suppositionibus peniteat. 

CAPUT IX. 
Ut nemo peculiare opus sine jussione faciat. 

Nemo sane cujuslibet operis vel artificii pro suo 
libito quidquam sine jussione eligat faciendum, scd 
quod faciunt in commune faciant, tam sancto studio 
et tam fervente alacritate quasi sibi ipsis fecerint ; et 
quod faciunt matri przssentent, et illa cui opus fuerit 
dispenset. Qux» autein contumax exstiterit, hoc qued 
fecit privetur, et centum percussionibus peniteat. 
Qu: aliquid habebant in seculo, quando ingrediun- 
tur monasterium, humiliter illud offerant matri, 
communibus usibus profuturum, Qux autein non lia- 


8 SANCTI DONATI VESONT. EPISC. 
Jerunt, non ea quaerant in monasterio, qute noe fo- A juvenibus, tardius concedatur. Carnes vero a nolla 


& habere potuerunt. 
CAPUT X. 
Ut nulla despiciat sororem. suam. 

lile vero qus aliquid babere videbantur in s:eu- 
lo, non fastidiant neque despiciant sorores suas, 
qus ad illam sanctam societateni ex paupertate 
venerunt ; nec de suis divitiis superbiant, quod eas 
monasterio obtulerunt, quod eis in szeculo fruerentur. 
Quid prodest di-pergere, et dando pauperibus paupe- 
rem fleri, si misera anima diabolica iufletur super- 
bia ? Omnes ergo unanimiter et concorditer ,vivite , 
et honorate in vobis invicem Deum, cujus templum 
esse meruistis. Que autem in hoc jactantize crimine 
quod diximus inventa fuerit, suppositionem cum 


silentio faciat. 
CAPUT XI. 


Ut nulli liceat semotam habere mansionem. 

Nulli liceat semotam eligere mansionem, nec ha- 
bebit cubiculum, armariolum, aut aliquid hujusmo- 
di, quod peculiarius cum clavi claudi possit, sed 
omnes, divisis lectulis, in nna maneant domo. Qux 
vero aliter agere aut habere presumpserit, supposi- 
tionem sustineat. Qux: autem senes sunt, et. infir- 
ma, ita. illis convenit obtemperare, et ordinare, ut 
non singul:e singulas cellas habeant, sed in una re- 
cipiantur omnes, ubí et maneant, et studium habeant. 
Nunquam ibi, sicut et in reliqua congregatione, al- 
tiore voce loquantur, ut extra modum a foris au- 
diantur: quod si fecerint, suppositionem silentii, 
aut quinquaginta percussiones accipiant. 

CAPUT Xil. 
Qualiter senes aut infirme gubernande sint. 

Illud ante omnia sancta mater, et venerabilis quee- 
eunque [uerit proposita, etiam cuicunque cura 
committenda est inflrmarum, primiceriam etiam, vel 
formariam admoneo, et contestor, ut vigilantissime 
consideretis, et si sunt aliquae de sororibus qu:x& pro 
eo quod aut diligentius nutrite sunt, aut defectiones 
forsitan stomachi frequentius patiuntur, et sicut 
reliquie abstinere non possunt, aut cerle cum grandi 
labore jejunant, si ille propter verecundiam petere 
non prsesumunt, vos eis jubeatis a cellariis dari, et 
ipsis ut accipiant ordinetis. Et certissime conlidant, 
quod quidquid dispensante aut jubente seniore, que- 


unquam in cibo manducentur : si forte aliqua in de- 
perata infirmitate fuerit, jubente et providente ab- 
batissa accipiat. Cam vero vires pristinas reparave- 
rit, ad feliciorem redeat ebstinentice consuetadinem. 
Et si hoe necessitss infirmarum exegerit, et matri 
monasterii Jastam visum fuerit, cellarlulum e& co- 
quinam seam in(ürms in commune babeant. 


CAPUT X!lf. 
Qualiter ad officium divinum currater 

Ad horam divini officii, mox ut auditum fuerit 
signum, relictis omnibus quxlibet fuerint in mani- 
bus, summa cum festinatione curratur; com gravi- 
(ate tamen, ut non scurrilitas inveniat fomitem. 
Nihil tamen operi Dei praeponatur. Qus vern no- 
cturnis vigiliis ad gloriam primi non occurrerit psal- 
mi, non stet in ordine suo in choro, sed ultima 
omnium stet, aut in loco quem talibus negligentibus 
seorsum constituerit senior, ut videatur ab omnibus, 
usque dum, completo opere Dei, publica satisfa- 
ctione poeniteat. Ea vero, quam superius diximus, 
boris diurnis observatio conservetur. 


CAPUT XIV. 


De his qua& ad opus Dei vcl ad mensam tarde 
occurrerint. 


Qus signo tacto tardius ad opus Dei vel ad opera 
venerit, increpationi, ut dignum est, subjscebit : 
que si secundo aut tertio admonita emendare no- 
luerit, regulari subjaceat disciplinas. Similiter qux 
ad mensam ad primum capitulum orationis nog 
fuerit, et occupata in aliquo per jussionem non 
fuerit, non permittatur ad mensam communis 
parlicipalionis sedere: sed sequestrata a consortio 
omuium reficiatur sola, sublata ei portione sua de 
vino. Eadem vero patiatur, qux: non fuerit przeseus 
ad illum versum qui post cibum dicitur. 

CAPUT XV. 
De significanda hora operis Dei. 

Nuntianda hora operis Dei die nociuque sit cura, 
abbatisse ; aut ipsa nuntiare debet, aut alicui solli- 
citse sorori injungat hanc curain, ut omnia horis com- 
petentibus compleantur. Psalmos vel antiphonas post 
abbatissam ordine $uo quibus jussum [uerit impo- 
nant ; cantare autem et legere non praesumat, nisi 


libet hora perceperint, in illa repausatione Christum D que potest. ipsum oflicium implere, ut. zedilicentar 


accipiant. Et sicut jam super.us diximus, infirma- 
rum cura ante omnia et super omuia adliben:la est, 
ut sicut revera Christo, ita eis serviatur, quia ipse 
dixit : Jrfirinus fui , et visitastis me; et : Quod fe- 
cistis uni de his minimis fratribus meis, mihi fecistis 
(Matih. xxv). Sed ipsz inlirmx sorores considerent 
in timore Dei sibi serviri, et non superfluitate sua 
contristent sorores suas servientes sibi : qux» tamen 
patienter portandz suit, quia de talibus copiosior 
merces acquiritur. Ergo cura maxima sit matri, ne 
aliqua negligentia patiantur. Quibus infirmis sit cella 
perse deputata; et qux eis obsequium iinpendat, 
timens Deum ac sollicita sit. Balnearurm usus infirmis 
quoties expedit offeratur, sanis autem, et maxime 


audientes : quod cum humilitate, et gravitate, ei 
timore faciat, cui jusserit abbatissa. 
CAPUT XVI. 
De oratorio monasterii. 

Oratorium hoc sit quod dicitur, nec ibi quidquid 
aliud geratur aut condatur, excepto opere Dei. Om- 
nes cum summo silentio exeant ; el agatur reveren. 
tia Dei, ut soror qux forte sibi peculiariter vul 
orare non prepediatur alterius improbitate. Sed ( 
si altera vult sibi forte secretius orare, simplici 
intret et oret, non in clamosa voce, sed. in jaer 
mis et intentione cordis. rgo qux simile opus p 
facit, non permittatur expleto opere Dei remane 
sicut dictum est, ne alia impedimentum paliatur. 


381 | :-REGULA AD VIRGINES. — : 222 


CAPUT XVII. 
De disci lina psallendi ian oratorio. 
. Ubique credimus diviuam esee presentiam, et 
oculos Domini coatemplantes bonos et malos; 
maxime tamen hoc sine aliqua dubitatione credimus, 
cum ad epus divinum assistimus. ldeo semper memo- 
yes simus quod ait Propheta : Servite Domino in ti- 
more ( Psal. n); et iterum : Psollite supicnter 
(Psal. xLvi) ; Et :. In conspectu. angelorum psallam 
lbi (Psal. cxxxvii). Ergo consideremus qualiter 
oporteat in conspectu divinitatis et angelorum ejus 
esse, ei sic stemus ad psallendum, ut mens nostra 
ceoncordet voci nostre. Dum in oratorio psallitar, 
fabulare omnino non liceat. Cum vero psaltmis et 
hyninis vacatis Deo, id versetur in corde quod prx- 


A cunque opera facilis, quando lectio non legitur, de 


divinis Scripturis semper aliquid ruminste. Neino 
cum murmuratione aliquid facist, ne simili murmu- 
ratoram judicio pereat, secundum illud Apostoli: 
Omnia facite sine mirmurationibus (Philipp. u). Ha- 
miles semper invicem sitis, non solum senioribus, 
sed et coxqualibus et junioribus, et Deus superbig 
resistat, ne inflat» per viam angustam transire non 
possint, Quidquid vobis a senioribus fuerit impe- 
ratum, sic accipite tanquam si de ccelo sit ore Dei 
prolatum. Nihil reprehendas, nihil despicias, in nul- 
lo penitus non murmurare przsumas, quia ia mo- 
nasterio servire venisti, non imperare, obedire po- 
tius, quam jubere. Totum sanctum, totum justum, 
totum utile judica, quidquid aut tibi, aut aliis vide- 


fertur in voce, el qux subriserit in cursu orationum, B ris imperari. 


sex percussionibus ; si in sonum eruperit risus, sup- 
positionem. 
CAPUT XVIII 


De feterentia orationis. 

Si cum hominibus potentibus volumus aliqua sug- 
gerere, non przsumimus nisi cum huniilitate et reve- 
rentia, quanto magis Domino Deo universorum cum 
oeni humilitate et puritatis devotioue supplicandum 
et? Et non iu multiloquio, sed in puritate cordis et 
toi punctione lacrymarum noà exaudiri credamus. 
uideo brevis debet esse et pura oratio, uisi forte 
&afleeta. inspirationis divinz:s gratie protendatur, 
l| conventu tamen omnino brevietur oratio; et 
ficio sig..0 a priore omnes pariter surgant. 


CAPUT XIX. 
Qualiter silentio studere debeant sorores. 

Omni tempore omnique loco silentio studere de- 
bent ancillee Christi, maxime tamen nocturnis horis. 
Li ideo exeuntes a. cempletoriis nulla sit licentia 
ieàuo loqni cuiquam aliquid, usque mane post ae- 
tuadam celebratam in conventu ; quod in loco ve- 
Miam petentes, ac singuke confessionem dantes pro 
cogitauonibaes carnalibus atque turpibus, vel noctur- 
Mis visionibus, demum pariter orantes dicant : Fiat, 
Domine, misericordia a super. nos, quemadmodum 
eraviasus in te (Psal. xxxu). Sic quoque vicissim 
dicant ad. seniorem : Da. commeatum, vestimentum 
welare, et qued opus fuerit fleri. 

CAPUT XX. 
Quando vacent lectioni. 

Asecunda hora usque ad tertiam, si aliqua neces- 
sitas ut operentur non fuerit, vacent lectioni ; reli- 
qo vero spatio diei faciant opera sua, et non se fa- 
huis oceupent, propter illud Apostoli : Cum silen- 
Be operuntes (11 Thess. wn) ; et illud: In multiloquio 
ton. effagies peceat«m (Prov. x). Et ideo boc vobis 
oanino lequendum est, quod ad zdiflcationem vel 
Mililatem mime pertinet; cum autem necessitas 
epesis exegerit, tunc loquantur, Reliquis vero in 
mam operantibus una de senioribus legat : de reli- 
que meditatio verbi Dei de corde non cesset. Si au- 
lem, ut diximus, aliqua compellit necessitas, ut in- 
Íra hane terminum operari debeat, in arbitrio sit 
uatris, qualiter absque murrnure liat, Omnia qua- 


CAPUT XXI. 
. Si omnes. equaliter debent necessaria accipere. 


Scriptum est : Dividebatur singulis prout. cuique 
opus erat (Act. 1v) ; ubi non dicimus ut personarum, 


quod absit, acceptio sit, sed infirmarum consideras 


tio, ut quz» minus indiget, agat Deo gratias et noi 
€ontristetur; que vero olus indiget, humilietur pro 
infirmitate, non extollatur pro misericordia, et ita 
omnia membra erunt in pace. Ante omnia ne mur- 


murationis malum pro qualicunque causa in aliquo 


qualicunque verbo vel significatione appareat ; quod 


2i deprehensa qua fuerit, districtiori disciplin: sub- 


datur. 
CAPUT XXII. 


Qualis debet esse cncilla Dei dum castigatur. 
Que pro qualibet culpa admonetur, castigatur, 


corripitur, arguenti respondere non presumat ; quod 
si fecerit, regulari subjaceat disciplinze. Qu:e aliquid 
ex his quee jubentur implere noluerit, a communione 
orationis, vel a mensa, secundum qual:tatem culpae, 
sequestrabitar. 


CAPUT XXII 
Qualiter ad confess:onem omnibas diebus veniant. 
Inter ceteras regulz:: observantias hoc. magis $u- 


per omnia tam juniores quam etiam seniores inone- 
mus sorores, ut assidue et indesinenti studio tam de 
cogitatu, quam eliam de verbo inutili, vel opere, 
seu aliqua commotione animi , confessio omnibus, 
diebus, omnibus horis, omnibusque momentis sem- 


per donetur; et matri spirituali nihil occultetur, 


quia statutum est hoc a sanctis Patribus, ut. detur 
confessio ante mensam, sive ante lectulorum intzo- 


itum, aut quanJocunque fuerit facile, quia confessio 

penitentie de morte liberat. Ergo nec ipsa parva a 

confessione sunt negligenda cogitata, quia scriptum 

est : Qui parva negligit, paulatim de[luit (Eccli. xix). 
CAPUT XXIV. 


De his qug ad lectum suum aliquid occultare 
prasumpseriut. 


Quse soror ad lectulum suum, qux a] manducan - 
dum, vel ad bibendum pertinent, prxsumpserit oc- 
cultare, publice coram omnibus arguatur, et tunc 
demum palam cunctis przsentibus objurgata suppo- 
sitibnem sustinere cogatur. 


285 
CAPUT XXV. 
De his que non custodierint benetictionem ad 
mensam, et caiera similia. ! 
Si comederit vel biberit non petens benedictionem, 
ei non respondens Amen., sex percussionibus ; ei 
qua non signaverit cochlear quo lambit, sex ; et quxe 
Jocuta fuerit comedens, non in necessitate alterius 
sororis, sex ; vel pertuderit cultello mensam, sex ; et 
si dixerit suum proprium aliquid, sex percussionibus 
emendet. 
CAPUT XXVI. 
De his que in coquina aliquid c(fuderint. 
Quacunque de sororibus cui sollicitudo coquinan- 
di vel ministrandi commissa est, quantulum quid 
effuderit, oratione in ecclesia post expletum cursum, 


SANCTI DONATI VESONT. EPISC. 
À suam, tribus suppositionibus ; vel qux» detrahit alicui 


984 


sorori, aut audit detrahentem non corrigens eam, tri- 
bus suppositionibus: et qu:e aliquid cum contradi- 
ctione aut tristitia promit, simili modo tribus suppo- 
sitionibus poeniteat. Qu: aliquid reprehendens pr:xe- 
posite non vult indicare, usquedum matri seniori in- 
dicet, similiter ; eeniteat. Qu:e soror vituperat alicui 
sorori obsequium dandum, murmurat et dicit, Non 
faciam, nisi dicat senior aut secunda, similiter tribus 
suppositionihus. Qux consanguineam suam docet 
aliquam deceniem artem, et aliud quodlibet a se- 
niore fuerit impositum, dixerit, melius lectionem 
discat, tribus suppositionibus poeniteat. 


CAPUT XXX. 
De his qua cum proposita sua superbe contendunt. 


ita ut sorores pro ea orent, emendare statuitur. Si- B. — Qus ad propositam suam audet dicere: Nou tu | 


militer poeniteat, qux: humiliationem in. synaxi, id 
est, in cursu oblita fuerit, bacc est humiliauo in ec- 
clesia post finem uniuscujusque psalmi. Simili modo 
qug perdiderit micas, oratione in ecclesia emendari 
cogatur. Ita tamen hzc parva poenitentia judicetur, 
si parvum quid effuderit ; quod si ex negligentia, 
vel oblivione, vel transgressione securitatis, tam in 
liquidis quam in aridis amplius solito perdiderit, 
longa venia in ecclesia , dum duodecim psalmos ad 
duodecimam canunt, prostrata nullum membrum 
movens poeniteat, et qux non custodierit ordinem ad 
sacrificium, sex percussiouibus emendetur. 


CAPUT XXVII. 
De his que sine oratione egrediuntur domo. 


Qus egrediens domum ad orationem poscendam C 


noa se bumiliaverit, et post acceptam non se sigua- 
veril et crucem non adierit, duodecim percussio- 
nibus ; et qux» orationem ante opus aut post oblita 
fuerit, duodecim percussionibus ; aut qux regrediens 
domum, orationem petens non se curvaverit intra 
domum, duodecim percussionibus emendetur ; vel 
quie facit cursus non necessarios, duodecim percus- 
sionibus einendetur. 
CAPUT XXVIII. 


Que profert fabulas otiosas ad. aliam, et qua se ez- 
caa. erit, et dicit consilium contra comilium. 


Fabulas otiosas proferens ad alteram, et. statim 
semetipsam reprchendens, venia tantum suflicit ; «i 
autem non se reprehenderit, tractantes eas supposi- 


judicabis causam meam, sed nostra senior, aut ca-- 
terx: sorores, quadraginta diebus pceniteat, nisi ipsa 
humiliter dicat: Poenitet me quod dixi. 

CAPUT XXXI. 


De his que non postulant veniam correcte, et 
celera similia. 


Qu: non postulat veniam correcta, suppositione ; 
qui visitaverit alias in cellis earum sine interroga- 
tione, simili modo paeniteat ; aut in. coquinam post 
nonam ierit, suppositione ; aut extra vallum, id est, 
exira septa monasterii sine interrogatione ierit, 
suppositione pueniteat. 

CAPUT XXXII. 

Ut nulla alterius teneat manum, nec juvencule se 

invicem appellent. 

Prohibetur ne pro dilectione aliqua ulla alterius 
teneat manum, sive steterit, sive ambulaverit, sive 
seJerit. Quod si fecerit, duodecim pereussionibus 
emendetur, Juvenculz, quibus imponitur terminus, 
ul non se appellent invicem, si transgressx* fuerint, 
quadraginta percussionibus poniteat. 

CAPUT XXXIII. 
Ut sedentes ad mensam taceant. 

Sedentes ad mensam taceant, et animo lectioni 
intendaut. Cum autem lectio cessaverit, meditatio 
$ancta de corde non cesset. Si vero aliquid opus fue- 
rit, que mensa przest sollicitudinem gerat, et quod 
e: necessarium nutu magis quam voce petat. Nec 
soke vobis fauces sumant cibum, sed et aures au- - 


tione silentii aut quinquaginta percussionibus peni- D) diant Dei verbum. Nam qux loqui presumpserit , 


tesnt, excusationem proferens cum simplicitate, 
quando in aliquo discotitur, et non dicit, statim, ve- 
niam petens, Mea culpa, penitet mo; consilium 
contra consilium cum simplicitate promens, quin- 
quaginta percussionibus poeniteat. 

CAPUT XXIX. 

De his qua reprehendunt aliarum opera et cetera 

similia. 

Reprehendens aliarum sororum opera aut detra- 
clans, proferens correctionem contra correctionem, 
hoc est, castigans castigantem se, tribus suppositioni- 
bus peniteat. Quse soror abscondit aliquod crimen in 
sorore sua usque dum corrigatur de alio vitio, vel de 
apso, €t tunc. prius profert. illud adversum sororem 


vel viginti vel triginta percussiones accipiat. Poni- 
tentias vero minutas juxta inensam si fecerit prepo- 
sita mensa: imponat, amplius quam viginti quinque 
percussiones simul non dentur. 


CAPUT XXXIV. 

Qualiter aut quibus temporibus genua flectantur. 

Peenitentes sorores, et indigentes peenitentia psal- 
morum, hoc est, quibus necesse est ut psalmos adhuc 
pro visione nocturna decantent, quia pro illusione 
diabolica, ac pro modo visionis viginti sex psalmos 
in ordine, aliz quindecim, alie duodecim indigen- 
tes poenitentia psalmos decantare debent ; quamvis 
ergo in nocle dominica, et tempore Quinquagesi- 
mz geuulloetant, In commune autom Omncs Sorores 


235 


BEGULA AD VIRGINES, 


omnibus diebus et. noctibus tempore orationum in A et securz de spe retributionis divine, subsequuntur 


fiue omnium psalmorum genua ad orationem, si 
non infirmitas corporis offecerit, flectere:quo mo- 
deramine debent, sub silentio dicentes : Dcus , in 
adjutorium meum intende; Domine, ad adjuvandum 
me festina. Quem versiculum postquam in oratione 
tacite decantaverint, :equaliter a flexu orationis sur- 
gant, exceptis diebus Duminicis, et a prima die san- 
eti Paschze, usque ad Quinquagesimum diem, in quo 
moderate tempore psalmodie humiliantes, genua 
Bon flectent. Et quando ad cominunionem altaris 
sccedunt, ter se humilient. 
CAPUT XXXV. 
Ut jurare omnino non liceat. 
juramentum, vel maledictum, velut venenum díia- 


boli fugere et vitare contendat ; quod si fecerit, dua- . 


bus silentii suppositionibus, et centum percussioni- 
bug poeniteat. 
CAPUT XXXVI. 
De Quadragesima observatione. 

Licet omni tempore vita monachx» Quadragesims 
debet observationem habere, tamen quia paucorum 
esLista virtus, ideo suademus istis diebus (Quadra- 
(esimie omni puritate vilam suam custodire ; omnes 
pariter sordes et negligentias aliorum temporum his 
diebus sanctis diluere. Quod tunc digne fit, si ab 
omnibus vitiis temperamus, orationi cum fletibus, 
lectioni et. compunctioni cordís, aut abstinentke, 
operam damus. Ergo his diebus augeamus nobis 
aliquid selito penso servitutis nostre orationes pecu- 
liares, ciborum et potus abstinentiam, ut unaqua- 
quo super mensuram sibi indictam aliquid propria 
voluntate cum gaudio sancti Spiritns offerat Deo, id 
est, suburabat corpori suo de cibo, de potu, de som- 
n0, de loquacitate, de scurrilitate ; et cum spirituali 
desiderio gaudium sanctum Pasche exspectet. Hoc 
ipsum tamen quod unaquzque offert, abbatissz sus 
euggerat, et cura ejus faciat oratione et voluntate. 
QuiJquid sine matris spiritualis permissione fit, prze- 
waptioni deputabitur et vanz glori», non mercedi. 

CAPUT XXXVII. 
Quot sunt gradus humilitatis. 

Primus humilitatis gradus est, obedientia sine 
mora. H:c convenit his qux» nihil sibi a Christo 


gaudentes cl dicentes : Sed liec omnia superamus 
propter eum qui dilezit nos (Rom. viv), et eadem alio 
loco Scriptura dicit: Probasti nos, Deus, igne nos 
examinasli, sicut. examinatur. argentum ; et induxisti 
n0s in laqueum, posuisti tribulationes in dorso nostro 
(Psal. .xv). EL ut. ostendat sub priore debere nos 
esse, subsequitur dicens: Imposuisti homines super 
capita nostra. ldeo angustam viam arripiun!, undo 
Dominus dicit: Angusta via est, qug ducit ad vitam 
(Mauh. v). Ut non suo arbitrio viventes, vel desi- . 
deriis suis et voluptatibus obedientes, sed ambulan- 
tes alieuo judicio et imperio, in coenobio degentes, 
seniorem sibi praeesse desiderant. Siue dubio hx 
tales illam Dowini imitantur sententism, quz dicit : 
Non veni facere voluntatem meam, sed. ejus qui misit 
me (Joan. v). Sed hxc ipsa obedientia tunc accepta- 
bilis erit. Deo, et dulcis hominibus, si quod jubetur 
non trepide, non tarde, aut cum murmuratione, vel 
cum responsione nolentis efliciatur, quia obedien- 
tia qux& majoribus prebetur, Deo exbibetur; ipse 
enim dixit: Qui vos audit, me audit (Matth. x). Nam 
si talis non fuerit obedientia, non erit aeceptabilis 
Deo, qui ait: Et qui non accipit crucem suam, et se- 
quitur me, non est me dignus (Lec. xiv). Et ideo dicit 
de digno discipulo : Ut ubi ego sum, ibi et. minister 
meus mecum erit (Joan. xu). 
CAPUT XXXVIII. 


Secundus humilitatis gradus est, propriam qu:eque 


C non amare voluntatem, et desideria sua non debet 


implere; sed vocem illam Domini factis imitetur, 
dicentis : Non veni (acere voluntatem meam, sed ejua 
qui me misit (Joan. vi); item dicil Scriptura : Volun- 
tas habet penam, et necessilas parit coronam. 
CAPUT XXXIX. 
Tertius humilitatis gradus est, ut quzeqüe pro Del 
amore omni obedientia se subdat majori ; imitans 


Dominum, de quo dicit Apostolus: Facts obediens 
usque ad mortem (Philipp. n). 
CAPUT XL. 
Quartus bumilitatis gradus es!, si in ipsa obedien- 
tía duris el contrariis rebus, vel etiam quibuslibet 
irrogatis injuríis, tacita conscientia poenitentiam 


ebarius aliquid existimantes, propter servitium D) amplectatur, ut sustinens non lassescat, vel discedat, 


$2ncluin quod profe-sx* sunt, seu propter metuin 
geheons, vel gloriam vita xterne, mox ut aliqui. 
imperatum a majore fuerit, ac si divinitus impere- 
twr, moram pali nesciunt in faciendo, de quibus 
Dominus dicit : Obauditu auris obedivit mihi (Psal. 
im) Et idem dicit doctoribus: Qui vos audit, me 
eudit (Matth. x). Ergo tales relinquentes statim quae 
swa sunt, et voluntatem propriam deserentes, mox 
ex oceupatis manibus, et quod agebant imperfectum 
relinquentes, vicino obedientes pede, jubentis vocem 
factis sequantur, vel uno momento przdictz senio- 
ris jussione etiam contraria sustinere debere. Dicit 
ex persona sufferentium : Propter te mortificamur 
(a die, astimate sumus ut oves occisionis (Psal. xiu): 


dicente sancta Scriptura : (ui perseveraverit usque 

in finem, hic salvus erit (Matth, x) ; et item : Confor- 

tetur cor (uum, et sustine Dominum (Psal. xxvi). 
CAPUT XLI. 

Quintus bumilitatis gradus est, si omnes cogila- 
tiones malas cordi suo advenientes, vel mala a se 
absconse commissa per humilem confessionem se- 
niori sux* non celaverit ; hortans nos de hac re 
Scriptura dicit: Revela Domino vitam tuam, et spera 
in. eum (Psal. xxxvi). Et. iterum dicit: Confitemini 
Domino quoniam bonus, quoniam 'in seculum miseri- 
cordia ejus (Psal. cv). Et item Propheta: Delictum 
meum cognitum tibi (feci, et injustitias meas non abs- 
condi. Dixi, Pronuntiabo adversus me injustilias meas 


SANCTI DUNATI VESONT. EfiSC. 


mM CMM ou ——— 


288 


Domino, el tu remisisti impietatem peccati mei (Psal. A Dominus jar in operárium suom mundam a vitiis 


xxxi). 
CAPUT XLI. 


Sextus huniilitatis gradus est, si omnt utilitate vel 
extremitate contenta sit monache, et ad omnia que 
sibi injunguntur, velut eperatiam malam se judicet 
et indignam, dicens sibi cum Propheta : Ad nihilum 
redacta sum, el nescivi ; ut jumentum (acta sum apud 
le, ei ego semper tecum (Psal. xcu.) 

CAPUT XLIII. 

Septimus bumilitatis gradus est, si e«mnibus se 
inferiorem et viliorem, nog selum sua lingua pro- 
nunliet, sed el intimo cordis credat affectu hemilians 
se, et dicat eum Propheta ; Ego autem. sum vermis, 
et non homo, opprobrium hominum, et abjectio plebis 


et peccatis Spiritu sancto dignatus est demonst are. 
CAPUT XLIX. 
De taciturnitate. 

Silentii regula diligenter custodienda decernitar, 
quia scriptum est : Cultus autem justitia silentium et 
pax (Isai, xxxn) ; et ideo ne reatus de verbositate 
conquiratur, exceptis utilitatibus ac necessariis, opus 
est ut taceatuf. Quia, juxta Scripturam, in multiloquio 
non deerit péccatum (Prov. x) ; et alibi ait: Posui ori 
meo custodiam ; obmutui et humiliatus. sum, et silui a 
bonis (Psal. xxxvii). Hic. ostendit Propheta, si a 
bonis eloquiis interdum propter taciturnitatem de- 
bet tacere, quanto magis a malis verbis proptcr 
poenam debet cessare? Tacendum igitur est, et eum 


(Psal. xxi). Exaltata eum, et humiliata, et. confusa B cautela et ratione loquendum, ne aut. deiractiones, 


(Psal. Lxxxvn) ; et item : Donum mihi quia. humilia- 
sli me, ul discam mandata tua (sal. cxem). 
CAPUT XLIV. 

Octavus humilitatis gradus eot, si nihil agat mo- 
Bacha, nisi quod communis monasterii regula vel 
majorum cohortantur exempla. 

CAPUT XLYV. 

Nonus humilitatis gradus est, ot. lingusm ad lo- 
quendum prohibeat imonacha, et taciturnitatem h4- 
bens usque ad interrogationem uon loquatur, dicente 
Scriptura quia im multilequio non effugietwr. pecca- 
tum (Prov. x) ; et quia vir linguosus non d'rigetur 
super terram (Psal. cxxxix). 

CAPUT XLVI. 

Decimus humilitatis gradus est, si non sit facilis ac 
prompta in risu, quia scriptum est : Stultus in risu 
exaltat tocem suam (Eccli. xxi. 

CAPUT XLVII. 

Undecimus humilitatis gradus est, si cum loqui- 
tur monacha, leniter et sine risu, humiliter et cum 
gravitate, vel pauca verba et rationabilia loquatur, 
et non sit clamosa in voce, sicut scriptum est : Sa- 
piens verbis innotescit paucis. 

CAPUT XLVIII. 

Duodecimus humilitatis gradus est, si non solum 

corde, sed etiam corpore monacha humilit:tem vi- 


dentibus se semper indicet, id est, in opere, in era- 


torio, in monasterio, in horto, in via, vel ubicunque 
sedens, aubulans, vel stans inclinato sit semper ca- 


pite, defixis in terra aspectibus, ream se omni bora D 


de peccatis suis existimans, jam se tremendo judicio 
Dei repraesentari existimet, dicens sibi in corde sem- 
per illud, quod Publicanus ille evangelicus fixis in 
terram oculis dixit: Domine, non sum dignus ego 
peccator levare oculos meos ad. calum (Luc. xvin). 
Kt item cum Propheta : Incurvatus et humiliatus sum 
usquequaque (Psal. cxvin). Ergo his omnibus huií- 
litatis gradibus ascensis monacha ad charitatem 
Dei perveniat illam, quz perfecta foras mittat timo- 
rem (I Joan. iw); per quam universa qux prius 
non sine formidine observabat absque ullo labore 
velut naturaliter ex consuetudine incipiet custodire ; 
non jam timore gehennz, sed amore Christi, et con- 
suetudine ipsa bons, et dilectione virtutum, quam 


aut tumid:e contradie:iones in loquacitatem vitiosam 
ac superfiuam prorumpant. Ergo quamvis de bonis 
et sanctis zedificationum eloquiis, perfectis Christi 
sororibus propter taciturnitatis gravitatem rara lo- 
quendi concedatur licentia. Quia, ut superius dixi- 
Ius , ix multiloquio non effugies peccatum (Prov. x); 
et alibi : Mors et vita in manibus lingua (Psal. xiv). 
Et si altiori voee presumpserit, duabus silentii sup- 
positionibus, aut quinquaginta percussionibas poeni- 
teat ; et si iterare prasumpserit, centum. Scurrilita- 
te3 vero, vel verba otiosa et risum moventia, q:er- 
na clausura in omnibus locis damnamus, et. ad talo 
eloquium famulz Christi aperire os non permittianug. 
CAPUT L. 
De custodia oculorum. 

Nulla in vobis concupiscentia oculorum cujuscum- 
que viri diabolo instigante consurgat. Ne dicatis vos 
animos habere pudicos, si oculos impuditos habea- 
tis, quia impudicus oculus impudiei cordis est nua-- 
tius. Nec putare debet, qui in virum nou simplici-- 
ter convertit aspectum, ab aliis se non videri cum 
hzc facit. Videtur. omnino a quibus videri se aon 
arbiuatur. Sed etsi latest, aut a nemi.e bominum 
videatur, quid /aciet de illo seperiaspectero , eui 
latere omnino non potest ? Timeat ergo displicere 
Deo, cogitet ne male placeat viro. Quando ergo si- 
mul statis, si aut provisor monasterii, aut aliquis 
cum eo virorum supervenerit, invicem vestrau pu- 
dicitiam cus:odite. Deus enim, qui habitat in vobis, 
etiam isto vos modo custodit. Non sit notabilis babi- 
tus vester, nec affectetia vestibus placere, sed i9- 
ribus, quod vestrum decet propositum. 

CAPUT LI. 
Ut peccatum alterius non celer. 

Si quam vero liberius quam decet agere videritis, 
matri in notitiam ponite. Nec vos judicelis esse male- 
volas, quando hoc sancto animoindicatis ; magis enim 
innocentes non estis, et peccati ipsius participes vos 
facitis, si sororem vestram, quam castigando corri- 
gere potuistis, tacendo perire permittatis. Si enim 
vulnus haberet in corpore, aut esset a serpeate 
p*rcussa, et vellet hoc occultare, dum timet secari, 
nonne hoc crudeliter taceretur, et misericorditer 
proderetur? Quanto magis ergo consilia diaboli et 


259 


REGULA AD VIRGINES, 


390 


insidias illius manifestare debuistis, nein deterius A omnium Deo, qui novit etism, quam plus juste 


vulaus peecati augeatur in corde, et concupiscenti» 
malum diutius nutriatur in pectore? Et hoc facite cum 
dilectione sororum et odio vitiorum, 


CAPUT Lil. 

Ut inter se tiigare, vel convicia dicere non. debeant. 

Et quamvis non solum cogitari, sed omnino nec 
eredi debeat, quod sanete. virgines duris sernioni- 
bus per convicia mordeant se, tamen si forte, ut se 
habet humana íragilitas, in tantum nefas aliqu:e de 
seroribus ausz fuerint, diabolo instigante, prorum- 
pere, ut aut furtum faciant, aut in se invicern ma- 
mes millant, justum est ut legitimam di:ciplinam 
accipiant, a quibus regulx» instituta violantur. Ne- 


corripitis, quania benevolentia diligatis. 


CAPUT Lil. 


Ut nulia a parentibus suis. sine. jussione. aliquid 
; accipiat. 


Nullatenus liceat sorori a parentibus suis, neque 
8 quoquam hominum, nec sibi invicem litteras, eu- 
logias, vel quaelibet. munuscula, accipere aut dare 
sine prcepto abbatisse. Quod si etiam a parentibus 
suis ei quidquam directum fuerit, non presumat sus- 
cipere illud nisi prius indicatum fuerit matri ; quod 
si jusserit suscipi, ip ipsius sil potestate, aut ei, si ne- 
cesse est, aut cui illud jubeat dare. Qua. cunque autein, 
quod Deus non patiatur, in. tantum progresea fuerit 
malim, ut occulte litteras ab aliquo, aut quaelibet man - 


cesse est enim, ut in eis impleatur illud, quod de p data aut munuscula accipiat, si hocultro confessa fue- 


indisciplinatis liliis per Salomonem praedixit Spiritus 
socius : Qui diligit filium suum, assiduat illi flagel- 
lum. (Eccli. xxx). Et iterum : Tw virga eum cadis, 
enimom illius de inferno liberabis (Prov. xxu). Disci- 
plinam taraen ipsam in presentia congregationis ac- 
épiant, pro iilo Apostoli : Peccantes coram omni- 
ius corripe (1 Tim. v). Lites nullas habeatis, se- 
esndum illud Apostoli : Servum Domini non oportet 
ligare (11 Tim. wu). Si. servum Domini litigare non 
cenvenit, quanto magis ancillam Dei non expedit? 
Cxjus quo verecundior est sexus, touto animus 
é&cbet esse modestior. Aut si fuerint, quam celerius 
faiantur, ne ira crescat in odiuin, et festuca conver- 
Blur in trabem, et. efliciatur anima homicida. Sic 


rit, indulgentiam mereatur, et oretur pro ea. Si autem 
celans proditur, vel convincitur, secundum instituta 
monasterii regule gravius emendetur. Simili etiain 
districtioni subjaceat, si vel ipsa cuicunque litteras, 
aut munuscula transmittere sacrilego ausa prs»sum- 
pserit. Pro affectu tamen parentum aut eujusque no- 
titia, si aliquas transmittere voluerit litteras aut eu- 
logias panis, matri suggerat, et si ipsa permiserit, 
per posticiarias det, et ipse de nomine illios trans- 
mittant cui voluerit ipsa ; sine pr:eposita, aut posti- 
ciaria, per se nuila przesumat nec dare, nec accipere 
a quoquam; quod si presumpeerit, tribus supposi- 
tionibus poeniteat. 
CAPUT LIV. 


enim legitis : Qui odit fratrem. suum, homicida est C Ut wulla cujuslibet alterius filiam in baptismo excipiat, 


(! Joan. tu). Et : levantes sanctas manus sine ira. et 
diseeptatione (1. Tim. 1). Quecuuque convicio, vel 
maledicto, vel etiam crimine objecto lzserit soro- 
fem suam, meminerit culpam satisfactione purgare. 
Quod vitium si jterare przsuwpserit, districtione 
severissima feriatur, usquequo per satisfactionem 
reelpi mereatur. Juniores przcipue senioribus de- 
ferant. Si autem, ut fieri solet, stimulante diabolo, 
lavicem se Leserint, invicem sibi veniam petere, 
& debita relaxare debebunt, propter orationes, 
quas utique quautum crebriores, tantum puriures 
habere debent. Quod si illa cui. veniain petierit in- 
dulgere sorori su:? noluerit, a communione separe- 
lur, et timeat illud : Quod si non dimiserit, non di- 


Nulla cujuslibet filiam in baptismo neque divitis 
neque pauperis presumat excipere. Neque ad enu- 
triesdum, neque ad docendum, nobilium vel paupe- 
rum filis recipiantur, nisi qux in. monasterio $ub 
habitu religionis, sicut et reliquie, perseverent. 

CAPUT LY. 


Qualiter provisores. monasterii, vel refiqui viri, intra 
monasierium debeant introire. 


Ànte om»ia propter custodiendam fa:imam vestram 
nullus viroruin in secretam pártem monasterii, aut 
in oratorium introeat, exeepto episcopo, provisore, . 
et preshytero, et diacono, et uno vel duobus lecto- 
ribus, quos et ditas et viia commendat, qui aliquo- 
ties missas facere debeant, Cum vero aut tecta. re- 


mitetur ei (Math. vi). Que. autem. nunquam vult D tractanda sunt, aut. ostia, aut fenestras sunt. compo- 


peiere veniam, aut ex animo non petit ; aut cui pe- 
ütwr, sí non admittat, sine causa in monasterio 
es-6 videtur. Attamen usquequo satisfaciat. peeni- 
tendo, et sorori suz relaxet, nunquam in congrega- 
lone societur. Proinde vobis a verbis durioribus 
parcite : quz? si emissa fuerint, non pigeat ex ipso 
ore proferre medicamentum, unde facta suut. vul- 
aera. Quando autem vos, qu.e przposite estis, ne- 
cessitas discipline pro inalis moribus coercendis 
dicere verba dura compellit, si etiam in ipsis modum 
vos excega:sse fortasse sentitis, non a vobis exigitur 
mt veniam postuletis, ne apu. eas quas oportet esse 
sabjectas, dum nimium servatur bumilitas, regendi 
frangatur auctoritas. SeJ tamen petenda venia est ab 


neudg, aut aliquid bujusmodi reparandum, artifices 
tantum et servi ad operandum, si aliqua  nocessitas 
exstiterit, cum provisore introesnt ; sed nec ipsi sino 
sc.entia aut permissu matris. ]pse vero provisor in 
juteriorein partem monasterii, nisi pro bis utilita- 
tibus quas superius diximus , nunquam introeat ; et 
aut nunquain, aut diflicile, sine abbatisea, aut alio. 
bonestissimo Leste, ut. saneta secreturs suum, sicut 
decel et expedit, habeant. 


CAPUT LVI. 
Ut ueque. matrone —— ingredi permittantur , 
ve 


Matrong etiam,seu puelle seculares, sive vir 
nobiles atque ignobiles, iD $zculari habitu constituti 


qui vel ob. visitationes parentum, vel orandi seu A vel occupatione compellente, extra. congregationem 


Invisendi gratia, ad monasterium veniunt, intus ali- 
ter introire non permittantur, nisi hi qui religiosi et 
Deum timentes esse videntur, et quos mater mona- 
steríi ob vit» meritum dignos iudicaverit. Cumque 
partes quas ipsa voluerit circumierint , protinus aut 
in salutatorium, aut ad portam redeant; ubi dein- 
ceps, si abbatissze visum fuerit, illa, si voluerit, pra- 
sente vel reliquis, eulogias accipiant, aut reliquum 
quod offerre decreverint, Hz& vero qu ministrant 
et omnes non alibi nisi in refectorio, ubi decretum 
est, aliquid accipere praesumant. 


CAPUT LVII. 


Qualiter abbatissa in salutatorium | ad. salutandum 
exeat, vel. qualiter ancille Domini suos parentes 
debcant salutare. 


Observandum est etiam ne abbatissa ad salutan- 
dum in salutatorium sine digno honore suo, hoc est, 
sine duabus aut tribus sororibus senioribus proce- 
dat. Similiter et reliquzx sorores ad salutandum 
pareutes vel quoslibet religiosos, sine duabus aut 
tribus testibus, quas abbatissa jusserit, non proce- 
dant. Nec sola cum solo loqui vel momento tempo- 
ris permittatur, nec vestimenta eorum ad lavandum, 
vel tingenduim, aut custodiendum, vel ad consuen- 
dum, accipiant. Si qux tawen de alia civitate ad 
requirendam filiam suam, aut ad monasterium visi- 
tandum, venerit, si religiosa est, et abbatisse visum 
fuerit, debet ad convivium vocari, reliqu:e vero 
penitus nunquam. Quia sanete virgines et. devote 
wagis Christo vacantes pro uuiverso populo orare 
debent, quam corporalia convivia przparare. Si 
quis vero gerunanam aut filiam suam, vel quainlibet 
parentem aut sibi cognatam videre voluerit, pmc- 
sente praeposita, vel qualibet seniore, ei colloquium 
non negetur. Eyiscopi, abbates, vel reliqui religiosi, 
quos magna vita commendat, si petierint, debent 
causa orationis introire. Observandum est etiam 
ut janua monasterii epportunis horis salutantibus 


pateat. 
CAPUT LVIII. 


Ut convicium nulii preparetur. 

Convivium etiam his personis, hoc est, episcopis, 
abbatibus, monachis, clericis, secularibus viris, 
mulieribus ia habitu secularium, nec abbatisse pa- 
rentibus, nec alicojus sanctimonialis, nunquam nec 
in monasterio, nec extra monasterium, prazeparetis. 
Nec episcopo hujus civitatis, nec provisori quidem 
ipsius monasterii convivium faciatis, neque abbatis- 
ga, autquaslibet ulla ex sororibus convivium episcopi 
aut parentis, vel cujuslibet persons, nullo unquam 
tempore interius, sive exterius, monasterii adire pr:e- 
sumat. Sed si aliquis tam de parentibus propinquis, 
vel quicanque eis voluerit impendere aliquid, quan- 
tum decreverit per portarias in monasterium irans- 
müttat, et ipse per se secundum sanctam consue- 
tudinem sibi, ut expedit, praeparent. 

CAPCT LiX. 
Ne abbatissa extra congregationem reficiat. 

Abbatiss2, nisi :nxqualitate aliqua aut intirmitate, 


SANCTI DONATI VESONT. EPISC. 





993 


suam penitus non reliciat. 


CAPUT LX. 
Quales ad posticium eligi debeant. 


Ad portam monasterii ponatur soror senex et $a- 
piens, quz sciat accipere responsum aut reddere, 
cujus maturitas eam non sinat vagari. Qux portaria 
cellam. debet habere juxta portam, autduas aut 
tres juniores in suo solatio, ut venientes semper 
prasente:» inveniant, a qua responsum accipiant. 
Pro qua re omnes qua posticium observaverint eon- 
testor corain Deo et angelis ejus, ut nihil de mona- 
sterio permittant dari, vel a foris in monasterium in- 
tus acquieacant excipi, extra conscientiam vel coa- 


B silium abbatissx. Tamen, ut assolet, abbatissa cum 


a salutatoribus occupata luerit, posiiciarie prspo- 
sitze ostendant quodcunque exhibitum fuerit. Quam 
rem si implere neglexerint, ei illa posticiarim, et 
illa qux; excipiunt , propter transgressionem sanctum 
regule districtionem monasterii gravissimam susti- 
Debunt. 

CAPUT LXI. 


De cellaria monasterii qualiter esse debeat 


Cellaria monasterii eligatar de congregatione s&- 
plens, maturis moribus, sobria, non multum edax, 
non elata, non injuriosa, non tarda, non prodiga, 
sed timens Deum : que omni congregationi sit ul 
mater ; curam gerat de omnibus , sine juseione ab- 
batisez nihil faciat ; quz jubentur custodiat, sorores 
non contristet. Si qua soror forte aliqua irrationse 
bilia postulat, non spernendo eam contristet, sed 
rationabiliter cum humil:tate male petenti deneget. 
Animam suam custodiat, memor semper illius 
Apostolici : Quia qui bene ministrat, gradum sibi bo- 
num acquirit (1 Tim. m). Enfirmarum, infantium 
cum omni sollicitudine curam gerat, sciens sine da- 
bio quia pro his omn.bus in die judicii rationem 
redditura est. Omnia vasa mionasterii, cuactamque 
substantiam, ac si altaris vasasacrata conspiciat, 
Nibil ducat negligendum : neque avaritiz studeat, 
neque prodiga sit, vel exstirpatrix substantie mo- 
nasterii ; sed omnia mensurate faciat, et secunfum 
jussionem abbatissz. Humilitatem ante omnia ha- 


D beat; el cui substantia non est quod tribuatur, serino 


responsionis porrigatur bonus, uti scriptum est ; 
Sermo bonus super datum optimum. Omnia quz. ei 
injunxerit abbatissa, ipsa habeat sub cura sua; a 
quibus eam prohibuerit, non przsumat. Sororibus 
constitutam annonam sine aliquo typho aut mora 
offerat, ut non scandalizentur, memor divini eloquii 
quid mereatur qui scandalizaveri! unum de pusillis 
(Matth. vmi). Si congregatio major fuerit, solatia ei 
dentur, a quibus adjuta et ipsa sequo animo impleat 
oflicium sibi comniissum. Horis competentibus et 
dentur qu:e danda sunt, et petantur qu» petenda 
sunt, ut nemo conturbetur neque contristetur in 
domo Dei. 


305 


CAPUT LXII. 
De ferramentis, aut aliis. rebus monasterii, vel 
vestibus. 
Substanti: monasterii in ferrameniis vel vestibus, 


seu quibuslibet rebus, provideat abbatissa sorores 
de quarum vitze moribus secura sit, et eis singula, 
ut utile judicaverit, consignet custodienda atque re- 
colligenda. Ex quibus abbatissa brevem teneat; et 
dum sibi in ipsa assignata sorores vicibus succedunt, 
sciat quid dat, aut quid recipit. Que cellario, sive ca- 
navz, sive vestibus, vei codicibus, aut posticio, vel 
lanipendio preponuntur, super Evangelio claves acci- 
piant et. sine murmuratione serviant reliquis. Si que 
vero vestimenta, calceamenta, ustensilia, negligenter 
expendenda vel custodienda putaverit, tanquam inter- 
versor rerum monasterii severius corrigatur. Indu- 
menia vero cum ipsa nova accipiunt, si vetera ne- 
ceesaria Bon habuerint, abbatiss: refundant, pau- 
peribus aut incipientibus junioribus dispensanda. 
CAPUT LXIII. 


Ut ornamenta, vel ui opera in monasterio non 
ant. 


Moneo specialius, ut vestimenta lucida, vel cum 
prpura, vel bebrina nunquam in usu habeatis, nisi 
antum laia et lactina. Plumaria ornamenta et omne 
Plyritom nanquam in monasterio fiant ; nec ulla tin- 
elura, nisi nigra tantum, si necessitas fuerit, propter 
ied Apostoli : Nemo militans Deo implicat se ne- 
tiis secularibus, ut ei placeat cui se probavit (11 Tim. 
u). Lectualia vero ipsa simplicia sint. Nam satis inde- 
corum est, si in lecto religiose stragula s:xcularia, 


REGULA AD VIRGINES. 
A dines, quos eonstituerit, vel habuerit, ipsa sorores 


sic accedant ad pacem, ad unionem, ad psalmum 
eomponendum, in choro standum ; et in otunibus 
omaino locis xtas non discernatur in ordine, nec 
prsejudicet, quia Sanmel et Daniel pueri presbyteros 
judicaverunt. Ergo extra has, quas , ut diximus , al- 
tiori consilio mater pratulerit, vel degradaverit cer- 
tis ex causis, reliqux* omnes ut convertuntur ita sint 
ut, verbi gratia, qusx€ secunda hora diei venerit in 
monasterium, juniorem se noverit esse illa quee pri- 
ma hora venerit diei, cujusque satis aut dignitatis 
sit. Juvencuke per omnia ab omnibus diseiplina te- 
neantur. Juniores igitar priores suas diligant. In ipsa 
appellatione nominatim nulli liceat aliam puro no- 
mine appellare, sed priores juniores suas sorores 


B aominent, juniores priores suas nonnas vocent, quod 


intelligitur materna reverentia. Ubicunque autem 
sibi obviant sorores, junior a priore benedictionem 
petat, transeunte majore minor surgat, et det ei lo- 
cum sedendi, nec pr:ssumat junior consedere, nisi ei 
przcipiat senior, ut fiat quod scriptum est : Honore 
invicem prevenientes (Rom. xn). 
CAPUT LX VII. 
De septimanariis coquine. 

Sorores sihi invicem serviant. In omni inipisterio 
corporali, tam in coquina, vel quidquid quotidianus 
exegerit usus, vicibus sibi, excepta matre, seu pre- 
posita, succedere debent. Nulla excusetur a coquinze 
officio, nisi aut xgritudine, aut in causa gravis utili- 
tatis aliqua occupata fuerit, quia exinde major mer- 


aat tapetia picta resplendeaut. Argentum in usu ve- C ces conquiritur. Imbecillibus autem procurentur so- 


&ro non habeatis, absque uin:sterio oratorii. 


CÁPUT LXIV. 
Ut capita qua mensura ligentur. 


Capita nunqyam altiora ligentur, nisi quomodo ia 

hoc loco mensuram de incausto fecimus. 
CAPUT LXV. 
Quomodo dormire debent. 

Singule per singula lecta dormiant, lectisternia 
po modo conversationis secundum dispensationem 
matris accipiant. Si potest fieri, omnes in uno loco 
dormiant ; si autem multitudo non sinit, denz' aut 
vicenz? cum senioribus, quz super eas solliciLe sint, 
pament. Luminaria jugiter in eadem cella ardeant 
asque mane. Vestit:e dormiant et cincte cingellis, 


latia, ut non cum tristitia hoc faciant, sed habeant 
omnes solatia, secundum modum congregationis , 
aut positionem loci. Egressura de coquina vaga mi- 
nisterii munda et sana cellari: consi;net , quz cel- 
laria iterum intrauti consignet, ut scíat quod dat, aut 
quod reci,it. Septimanarix autem ante unam horam 
refectionis accipiant singulos biberes et panem, ut 
hora refectionis sine murmuratione et gravi labore 
serviant sororibus suis. In diebus autem solemnibus 
usque ad inissas sustineant. 
CAPUT LXVIII. 
Si sorori impossibilia injungantur. 

Si sorori aliqua forte gravia aut unpossibilia injun- 

guntur, suscipiat quidein jubentis imperium cum 


w praeparatze sint ad opus divinum semper, et facto D omni mansuetudine et obedientia. Et si omnino vi- 


signo absque mora surgentes festinent invicem $e 
prevenire ad opus Dei, cum omni tamen gravitate 
et modestia, Adolescentes sorores juxta se non ha- 
beaat lectos, sed permist:e cum senioribus. Sur;en- 
wes vero ad opus Dei invicem se moderate cohorten- 
ter, propter somnolentarum excusationes. 
CAPUT LXVI. 
De ordine congregatíonis. 

Ordines suos ín monasterio ita conservent, ut con- 
versionis tempus, ut vite meritum di:cernit ; atque 
senior non conturbet gregem sibi commissum, neque 
libera utens potestate injuste disponat aliquid, sed 
rogitet semper quia de omnibus judiciis et operibus 
suis redditura est Deo rationem, Ergo secundum or- 


rium suarum mensuram viderit pondus oneris exce- 
dere, impossibilitatis causas ei qu:xe sibi przest pa- 
tienter et opportune suggerat, non superbiendo, aut 
resistendo, vel contradicend^. (uod si post sugge- 
stionem suam in sua sententía prioris imperium per- 
durarerit, sciat junior ista sibi expedire, et ex cha- 
ritate confldena de adjutorio Dei obediat. 
CAPUT LXIX. 
Qualis debet esse modus excommunicationis. 

Secundum modum culpe, et excommunication's 
vel disciplin:e debet extendi mensura. Qui culparum 
modus in abbatisse pendeat judicio. Si qua tamen 
soror in levioribus culpis inveuiatur, a mensse parti - 
cipatione privetur. Privatz autem a mens:e consortio 


2^5 


SANCTI DONATI VESONT. EPISC. REGULA. 





296 


ista erit ratio, ot in oratorio pealmum aut apiipho-. A in cella retrudatur, quousque bona voluntas illius 


bam non imponat, neque lecljenem recilet, usque ad 
satisfactionem : refectionem autem sibi post sororum 
refectionem sola accipiat, ut sj, verbi gratia, sorores 
relieiunt seXt3 hora, illa wona ; si vero sorores nona, 
illa vespera, usque dum satisactione congrua veniam 
consequatur. 
CAPUT LXX. 
De gravioribus culpis. 

Si qua autein. soror gravioris culpx noxa tenetur, 
suspendatur a mensa simul et ab oratorio ; et nella 
ei soror in. ullo conjungatur consortio, neque ia 
colloquio ; sola sit ad opus sibi injunctum persistens 
im poenitentize luctu, sciens illam terribilem Apostoli 
sententiam dicentis : Traditum hujusmodi hominem 
Satane in inleritum carnis , ut spiritus salvus sit in 
diem Domini (1 Cor. v). Cibi autem percéptionei sola 
percipiat, mensura vel hora qua praedixerit abbat ssa 
ei competere ; neque a quaquam benedicatur trans- 
eunte, nec cibus qui ei datur 

CAPUT LXXI. 
De his que junguntur sine. jussione excommunicatis. 

Si qua soror przsumpserit sine jussione abbatissze 
sorori exconimunjcats quolibet modo se jungere , 
aut loqui cum ea, vel mandatum ei dirigere, similem 
sortiatur eszcommunicatlonis vindictam. 

CAPUT LXXII. 
Qualis debet esse sollicitudo circa excommunicatas. 

Omnem sollicitudinem et curam gerat mater circa 


cognoscatur. 
CAPUT LXXIV. 
Ut non presumat altera aliam defendere. 

Caveatur omnino, ne qualibet occasione przsu- 
mat altera aliam defendere sororem iu monasterie , 
aut quasi tueri, etiam si qualibet eonsanguinitatis 
propinquitate jungatur; nec quolibet modo id a so- 
roribus przsumatur, quia exinde gravissima occasio 
scandalorum oriri potest. Quod si qua hzec transgressa 
fuerit, uibus suppositionibus pceniteat. 

CAPUT LXXV. 
De ordine quo psallere debeant. 

De synaxi, id est, de cursu psalmorum et oratio- 
num modo canonico juxta normam regule nostra, 
quzdam in breve sunt distinguenda. Áb octavo Ka- 
lendis Octobris crescit cursus usque ad summum ejus 
viginti quinque choris : quas tota hieme, qu: a Ka- 
lendis Novembris incipit, et finit in Kalendis Februa- 
rii, eantandas in nocturnis vigiliis per noctem Sabbati 
et Dominicz: Patres nostri sanxerunt. Duodecim vero 
chor:e in hieme omni nocte cantandz sunt, usque ad 
octavo Kalendas Aprilis, et póst hiemem quin:Jecim 
choro in sacris martyrum vigiliis. Et sicut crescit , 
ita etiam decrescit quinque choris: que in primo 
Sabbato quinque chorse augendze sunt, ut sint vi- 
ginti, per alium autem Sabbatum una chora augenda 
est usque ad Kalendas Novembris, usque totus cur- 
sus compleatur, id est, viginti quoque chorzx psalmo- 


delinquentes sorores, quia non est opus sanis medi- (; Tum, qui per tres menses hiemis, numerus complen- 


cus, sed male habentibus (Matth. 1x); et ideo uti de- 
bet omni inodo ut sapiens medicus, immittere quasi 
occultas consolatrices, id est, seniores et sapientiores 
sorores, quz: quasi secrele consolentur sororeu flu- 
etuantem, et provocent illam ad humilitatem et satis- 
factionem, et consolentur eam, ne abundantiore tristi- 
Via absorbeatur, sed, sicut ait. Apostolus, consumme- 
iur ín ea. charitas (11 Cor. n), et oretur pro ea ab 
omnibus. 
CAPUT LXXIII. 
De lis que sepius correcte non emendaverint. 

Si qua soror pro qualibet culpa frequenter cor- 
repta, si etiam excomuunicata non emendaverit, 
acrior ei accedat correctio, id est, ut verberum ia 


dus est in duabus supradictis noctibus , et post hos 
decrescit per Sabbatum. Primo Sabbato quinque 
chorz, et singula per alterna Sabbata , quia longius 
$,atium est ad ünem hiemis, usque ad zquinoctium 
veris, in eursu decreacendo, quam crescendo, idee 
per alterna Sabbata singulae decidant chorz , usque 
octavo Kalendas Aprilis. Duodecim namque chorse 
tempore zstalis in sanctarum noctium cursu, id est, 
Sabbati et Dominice, cantandze sunt. Octo vero sem- 
per reliquis n;ctibus de zequinoctijo veris in ::quino- 
etium cantand:e sunt, id est , per sex menses. De 
z:quinoctio veris in equinoctium autumni, viginti qua- 
tuor psalmi canendi sunt. Ip omni loco et opere silen- 
tii regula magnopere custodire censetur , ut omai, 


eam vindicta procedat. Qux si nec ita correxerit, D quantum valuerit humana fragilitas, qux ad vitia 


aut forte, quod absit, insuperbiam elata etiam defen- 
dere voluerit opera sua, (unc mater íaciens ut $a8- 
piens medicus, si exhibuit fomenta, si unguenta ad- 
hortationum, si medicamenta Scripturarum divina- 
rum, si ad ultimum ultionem excommunicationis, vel 
plagas virgarum, etiamsi viderit nihilsuam praevalere 
industriam, adhibeat etiam quod majus est, suam et 
omnium sororum orationem pro ea, ut Dominus, qui 
omnia potens est , operetur salutem cirea infirmam 
sororem. Quz si nec isto modo sanata fuerit, tunc 
jam utatur ferro abscissionis, ut ait. Apostolus : Au- 
[erte malum ex vobis ipsis (1 Cor, v). Et iterum : [n- 
fidelis si discedit, discedas (lbid., vn), ut ne uua 
ovis morbida totum gregem contaminet. Aut taudiu 


precipitare solet cursu oris, mundemur vitio, zedifi- 
cationemque potius proximorum, sive proximarum, 
pro quibus salvator noster Jesus Christus sanctum 


. effudit sanguinem, quam dilacerationem absentium 


in pectore conceptam, et quam otiosa passim verba 
ore promamus, de quibus justo sumus retribut.ri 
rationem reddituri. 
CAPUT LXXVI 
Quibus horis reficiant sorores. 

À sancto Pascha usque ad Pentecosten ad sextam 
reficiant sorores, el ad seram c«nent. À Pentecoste 
aulem tota :xstate, si labores manuum graves non 
fuerint, aut nimius fervor xslatisnon perturbat, quarta 
et sexia feria jejupent, usque ad heram nonam ; re-. 


2) 


S. LANDERICUS PARIS. EPISC. — NOTITIA IIISTORICA. 


liquis diebus ad sextam prandeant, qua mensura A cum sancto affectu sapienter valeat reddere. Ut om« 


prandii in abbatisse sit providentia et arbitrio, et 
sic omnia temperet atque disponat, qualiter anime 
salventur, et quod faciunt sorores, absque ulla mur- 
wüorstione faciant. A Kalendis autem Februarii usque 
sd Kalend. Novemb. secunda, quarta, sexta jejunan- 
dum est. A Kalendis autem Novembris usque ad Na- 
tzlem Domini, exceptis festivitatibus, omnibus die- 
bus Jejunare oportet. A sancta vero Epiphania usque 
ad caput Quadragesimz, quarta et sexta feria jeju- 
nandum est. À Quadragesima vero usque in sanclum 
Pascha ad vesperum reliciant. Ipsa autem vespera 
sie agatur, ut lumine lueerna non indigeant reficien- 
(65, sed luce adhuc diei omnia consummentur. 
CAPUT LXXVII. 
De electione abbatisse. 

Quoties sancta abbatissa ad Deum migraverit, nulla 
ex vobis carnali affectu, aut pro natalibus , aut pro 
facultat;:bus, aut pro parentela aliquam minus effica- 
cem fleri velit ; sed omnes, inspirante Deo, unanimiter 
stram ac spiritualem eligite, qu:e et regulam mo- 
aaaterii possit eflicaciter custodire, et supervenienti- 
bus responsum cum :xdificatione et compunctione, et 


nes homines, qui vos cuin grandi fiducia pro sua xdi- 
fleatione expetunt, Deum uberius benedicant, et de 
vestra electione, et. de illius quam elegistis conver- 
satione spiritualiter gratulentur. lllud etiam, quod non 
credo, nec f'eus pro sua misericordia fleri patiatur, 
$i quocunque tempore quzlibet abbatissa de hujis 
regule institutione aliquid immutare aut relaxare 
tentaverit, vel pro parentela, vel pro qualibet condi- 
tione subjectionem vel familiaritatem pontiflcis hus 
jus civitatis habere voluerit, Deo vobis inspirante ex 
nostro permisso in hac parte cum reverentia et gra- 
vitate resistere, et hoc fleri nulla ratione permittite. 
Te vero sanctam ac venerabilem monasterii matrem, 
et te przepositam sacr: congregationis coram Deo et 


B angelis ejus admonemus et contestamur, ut nullius 


unq»am vel minz, vel oblocutiones, et blandimen'!a 
molliant animam vestram , et aliquid de sanctse ac 
spiritualis regulz institutione minuatis. Credo tamen 
de Dei misericordia, quod non pro aliqua negligentia 
reatum incurrere, sed pro sancta et Deo placita obe- 
dientia ad zteruam beatitudinem possitis feliciter 
p?rvenire. Amen. 





ANNO DOMINI DCLI. 


SANCTUS LANDERICUS, 


PARISIENSIS EPISCOPUS. 


NOTITIA HISTORICA. 


(Ex Gallia Christiane, tom. VIT.) 





Lapdericus Parisiensis episcopus consensit et (; et diversa llagiologia, pervetusta recensque edita 


—men apposuit suum cum aliis episcopis privilegio 
ÁMbertatis et immunitatis a Clodovzo lI rege concessce 
monasterio sancli Dionysii x Kalend. Julli anno 16 
regai sui (Hist. eccles. Paris. t. I, pag. 188). Quin et 
ipsam aliud eidem cenobio anno precedenti contu- 
lisse eadem de re privilegium probare videntur bulla 
Stephani ll pap» data Fulrado abbati sancti Dionysii 
Ww Kal. Martii 757, et charta Hilduini abbatis nono 
$eculo de partitioue bonurum hujusce moruasterii , 
liect vulgatum pro falso, sin minus interpolato a ple- 
rique reputetur (Sec. wu Bened., part. n, pag. 556; 
list. ecc:es. Paris., tom. I, pag. 180). Et certe in 
concilio Pistensi habito anno 862, Ludovicus sancti 
Dionysii abbas privilegium a Landerico Parisiensi 


Breviaria, de quibus vide Bollandistas, tomo I Juuii, 
pag. 292. Inde mirum a nonnullis, inter quos Vale 
sius, neminem Audobertum inter et Chrodobertum 
Parisiensem episcopum recenseri, qui volunt apud 
auctores, qui temporibus Dagoberti, Clodovzi Il et 
Clotarii ILL, scripserunt, vel in conciliis quz» habita 
sunt, nullum reperiri Landericum Parisiensem epi- 
scopum ; illum vero, cui Marculfus suas formulas 
muncupat, posse esse alterum Meldensem , de quo 
Molanus in indiculo sanctorum Belgii. À& przeter 
quam quod illius meminerunt tabularia Parisiensis 
Ecclesi», et antiqui ejus episcoporum indices , Mar- 
culfus sub Clodovzeo ]l suas edidit formulas auno 
circiter 654, quo tempore Faro MelJis sedebat; nec 


episcopo suo monasterio jampridem concessum ob- D utlus tunc Landericus in tabulariis ecclesiarum prae- 


tulit contirmandum, cui subscripserunt episcopi, in- 
ter quos. Eneas DParisiace urbis episeopus privile- 
pius domni Landerici autecessoris sui omnino zqui- 
latis tramite servare approbans corroboravit (Spicileg. 
t. Vl, pag. 518). Landerici Parisiensis episcopi me- 
minit Chronicon sancti Maxentii apud Labbxum 
vmo II Bibliothec., pag. 192: « Clodovzi tilii D.- 
foberti temporibus exstitit Ansoaldus Pict. Audoe- 
nus, Landericus l'arisiacse przsul, » ctc. Meminerunt 
ParROL. LXXXVIII. 


ter Parisiensem ascriptus est, ut optime in profa- 
tione demonstrat vir clarissimus Hieronymus Bi- 
gnon senatus Parisiensis ornamentum, qui Marculfi 
formulas primus luce donavit anno 1615, quas edidit 
postea Daluzius inter Capitularia, tomo 1l. Ferunt et 
a Landerico primum ad liniua matris ecclesie ex - 
structum dotatumque celebre illu | nosocomium, quod 
vulgo domus Dei appell;tur. Celebratur quidem ma» 
xime ob iucredibilem suam erga páuperes cliaritatem, 
10 


299 


SANCTI LANDERICI PARISIENSIS EPISC. CIIARTA DIPLOMATICA. 


800 


qua grassante fame anno, ut putat Mabillonius, 651, A gnea reseratas Petrus de Ordeomonte 17 Sept. 1409 


eo devenit, ut etiam domesticam supellectilem 
vendiderit. Quin et dicitur sacra ecclesi:& vasa de- 
siruxisse, ul egenis alimoniam pararet. Sepultus est 
sanctus Landericus in ecclesia sancti Germani Án- 
tissiodorensis, ubi ejus adhuc asservantur reliquie, 
quas anno 1171 a Mauricio de Soliaco in capsa li- 


cum nonnullis reperiit schedulis vetustate attritis , 
Landerici Parisiensis episcopi nomine inscriptis, et 
in argenteam capsam rite ac solemniter reposuit su- 
per columnam pone majus altare. Sancti pontificis 
memoria solemnis est in Ecclesia Parisiensi ad 1v 
Idus Junii. 


WLEECLLL——-—————————————M————ÁÉ—— ÉÁRÉRRÓRÓ————MÁ— ———————Má—PÁÁ'ÁJ' 


CHARTA QUA SANCTUS LANDERICUS, EPISCOPUS PARISIENSIS, IMMUNITATES CON- 
CEDIT MONASTERIO S. DIONYSII * (1x. 652). 


(Ex Brequigny Diplom., Chart., Leg., tom. II.) 


Divina largiente gratia , Landericus , Parisiorum 
Ecclesix* episcopus 5. 
" Quoniam quidem inter ea quz , Dei disponente 


providentia, cursu temporis agimus, si quid recte B 


actum est, ad illius, qui et dando przmonuit et posse 
contulit, gloriam et nostram prosperitatem non est 
dubium adtinere, decet eliam  prasertim eos qui in 
seaciis ordinibus eminere videntur, privatae et publicze 
rei ita curam agere, ut et sua peccamina annullare , 
et, si quid.est virtutis , hoc semper ad altiora stu- 
deant provehere, et aliorum vel benefacta commen- 
dare, vel vitia invigilent corrigere. Debet etiam 
este grata omnium Dei fidelium inter se familiaritas 
eL in expectandis dandisque beneficiis adeo oppor- 
tuna propinquitas, ut nulli prorsus digna petenti, non 
inodo non abnuat, verum etiam ut amplius quod di, 
gnum est ab altero petere póstuletur. Quapropter 
moverit omnium catholice Ecclesie cultorum gene- 
ralis universitas quod domnus gloriosissimus Clodo- 
veus, Francorum rex, divino irradiatus lumine, reli- 
giosa petitione bumilitatis nostre extremitatem po- 
.poscit,ut et nos, et. canonicoruin nostrorum * com- 
-munis fraternitas, securitatis et. incommutabilitatis 
privilegium ederemus, pro reverentia sancti Dionysii, 
sociorumque ejus Rustici et Eleutherii, qui cum eo 
laurea martyrii sunt redimiti, ad basilicam ipsorum , 
ubi ipsi corpore requiescunt, et in virtutum miracu- 
Jis coruscant, et ubi Dagobertus, genitor suus, quon- 
dam rex,.vel.genitrix sua Nanthildis regina, sepul- 
turas habere videntur ; quanquam sancta Cartbagi- 
nensis synodus, facia a domino bone memorie 
Bonifacio ejusque coepiscopis, non prohibeat mona- 


^ Vulgavere Dubletus, Hist. abb. S. Dion. , pag. 
445; Cointius, Ánu. t. 1H, pag. 5259 ; Sirinoudus , 
Concil. Gall. Sirm. t. L, pag. 495; Hard. t. lll , col. 
985, et 4lii conciliorum collectores. Exstat in historia 
t.cclesize Parisiensis, t. I, pag. 180; et inter Proba- 
tiones libertatum Ecclesi$ Gallicanz, pe iV, pag. 
497. Mabillonius, Annal. t. J, pag. 427, dum hujus 
cbartz sinceritatem expendit, et rem in medio se 
relinquere profitetur, in severiorem tamen partem 
videlur propendere. Launoius , Assert. inquisit, in 
immun. Sancti Germani a Pratis, part. 1v, cap. x, 
sect. 1, 5, pluribus argumentis hoc instrumentum de 
falso criminatus est. Horum qu:edam diluerunt Coin- 
tius et historix: Ecclesi Parisiensis scriptor. Sunt 
qui chartam hanc non omni ex parte falsam, sed ali- 
qua interpolatione vitiatam contendaut. Nos quidem 
nou negaverimus exslilisse immunitatis chartam à 
Landerico Ecclesie Parisiensi concessam, quam 
eonfirmavit Clodoyens Il, diploinate, sed ea deper- 
«a novam fabricatau fuisse cirea nonum sxculum 


chos sub privilegio proprio residere, vel sancti Au- 
gustini libri de ecclesiasticis gradibus doceant mo- 
nachos sub quiete regulariter viventes sua singlari 
lege debere quiescere, et ab oinni infestatione cleri- 
corum intrepidos permanere, ne secularis strepitus 
eos l:edat quos districta regula servitutis Domini mo- 
deratur. Quod nos considerantes, dum et canonica 
institutio nos hac de re non prx;judicat, vel ideo qnia 
supradicti domni Clodovei regis petitio quasi nobis 
jussio est, cui difüicillimum est resisti, vel pro reve- 
renlia tantorum martyrum , quorum patrocinio se 
ipse commisit, seu ut ipsis monachis secundum san- 
etum ordinem vivereliceat, et ut tam pro nobis 
quam pro omnibus nostre Ecclesix fratribus Deum 
orent, ipsum privilegium plena voluntate, una cum 
conseusu fratrum meorum, ipsis concessisse visus 
sum. Per quod decerno, atque ob testificationem di- 
vini nominis interdico , ut nec ego deinceps, nec 


C ullus successorum meorum loc audeat infringere, vel 


temerario ausu aliquatenus violare, videlicet, ut om- 
nis presbyter vel clericus, ex his qui in ipso ea:tro 
prefati beatissimi Dionysii martyris, vel extra, ex 
loco qui dicitur fons sancti Remigii, sicut via distin- 
guit qux» przbet iter juxta pratum quod dicitur F.r- 
mosum, usque ad ecclesiam sancti Quintini imar- 
tyris, et illinc per regalem stratam , donec veniatue 
ad vivarium in capite Tricini pontis, sicut prata 
fratrum distinguunt, usque ad prefatum locum fontis 
sancti Remigii, omnes illi qui in hoc. cireumseripto 
spatio ecclesiis serviunt, sint liberi et absoluti ab 
omni debito et redditione circadarum 4 et synodo- 
rum. Tamen volumus, et pro reverentia sancti mar- 


judicamus.Vide infra, not. 4. Certe, si cum diplomate 
Clodovei conferatur Landerici cbarta quam hic exbi- 
bemus, alia omnino videbitur quam ea que hoe diplo- 
mate confirmata est. Sequimur lectionem 

b Launoius, ubi supra, negat hac zetate exstitisse 
Parisiensem episcopum nomine Landericum ; 
pem , ut videre est in Nova Gall. Cbrist. t. VII, 

« Scriptor histori:e Ecclesie Parisiensis, ubi suw- 
pra, probare nititur canonicos non ante sseulum 
nonum in Francia fuisse institutos. Iu boc vero vide- 
tur frustra esse; legitur enim apud Gregorium Tw- 
ronensem, Hist. lib. x, cap. 21, n. 6, a Balduino , 

' Turonensi episcopo, institutam fuisse mensam cano- 
nicoruin, regnante Clotario I. 

4 Circadarum ns (id est census qui solvebantur 
episcopis vel archidiaconis ab ecclesiis pro visita- 
tione) prorsus ignorata fueruut. seculo vi; imo vix 
sxculo Ix in usu esse coeperunt. Hincmarus , Opera , 
t. Hl, pg. 179, in epistola sua ad Lud .vicuin DBat- 


501 


S. SIGEDERTUS REX. — NOTITIA IlISTORIC4. 


902 


tyris Dionysii concedimus ut, si necessitas eis fuerit, A consensi el subscripsi. Vulfolenus episcopus consensi 


eX nostro vel successorum nostrorum episcopatu, sine 
precio crisma et oleum suscipiant. Et si quis eorum 
presbyterorum vel clericorum forte aut occisus 
(quod absit) aut vulneratus fuerit , aut ex eis oinni- 
 busalicujus injurix: acclamatio surrexerit, quicquid 

ex biis omnibus nos adtinere videtur , hoc totum 
abbati qui in. ipso sancto loco przfuerit, cxeterisque 
fratribus, habendum et. disponendum concedimus. 
Quod si aliquis calliditate aut cupiditate prxventus 
fuerit, et ea quie sunt superius comprehensa teme- 
rario spiritu violaverit, tribus annis poenitentiam 
agat a communione fratrum sequestratus, et nihilo- 
sinus hoc privilegium, Christo protegente, qui et 
. adjuvet illod conservantibus, et dissipet illu4 de- 
struere cupientibus, perpetuum maneat incorru, tui. 
Quam dillinitionem constitutionis nostre, ut nostris 
et futuris temporibus valitura sit, manus noslre 
subscriptionibus roboravimus, et coepiscopis domnis 
e& fratribus nostris rogando supplicamus, ut ipsam 
insuper firmare debeant. In Christi nomine Lande- 
ritus, ac si peccator, episcopus urbis Parisiacze, hoc 
privilegium censensi et subscripsi. Munemundus epi- 
ecopus consensi et subscripsi. Gonualdus episcopus 


et subscripsi. Armentarius episcopus consensi ct 
subscripsi. Runicus episcopus consensi et subscripsi. 
Malchardus episcopus consensi et subscripsi. Eligius 
episcopus consensi et. subscripsi. Grator episcopus 
consensi et. subscripsi. Jusnnes episcopus consensi 
e! subscripsi. Burgundofart episcopus consensi et 
subscripsi. Richoaldus episcopus consensi et sub- 
scripsi. Baldomerus episcopus consensi et subscripsi. 
Audoenus episcopus consensi et subscripsi. Taurinus 
episcopus consensi et subscripsi. Eustogius episco- 
pus consensi et subscripsi. Laridandus episcopus 
consensi et suhscripsi. Bertefredus episcopus con- 
sensi el subscripsi. Audobertus episcopus consensi 
et subscripsi. Clarusepiscopus consensi et subscripsi, 


P. Lastardus episcopus cons. et subs. Litterius epis. 


cons. et subs. Palladius epis. cons. et subs. /Etherius 
epis. cons. et subs. Ingildus epis. cons. et subs. Au- 
debertus epis. cons. et subs. Facto privilegio sub 
die Kalendarum Julii, in anno quinto decimo, re- 
gnante Clodoveo, gloriosissimo rege. Ego Austro- 
lenus tutor, jubente domno Landerico, episcopo, hoc 
privilegium scripsi et subscripsi. 


has exactiones fuisse introductas, addit tempore Pi- 
pini, Caroli et Ludovici. eas in usu non fuisse. Ergo 
circa nogum sxculum conflata hec. charta censeri 
potest, ut supra diximus, col. 999, not. *. 





SANCTUS 


NNO DOMINI DCLVI. 


SIGEBERTUS, 


REX FRANCORUM. 





. NOTITIA HISTORICA. 


(Ex Bolland., tom. I.) 
[dl : : 
Mediomatrici, Ptolemxo Medioimatrices, antiquus C quit, Mediomatricum, qu:e et Mettis, cessit, Theode- 


Callim Belgiee populus, Hhenum inter et Mosam 
flavios, latam incoluerunt regionem, Mosella etiam 
iuterfluente irrigatam. Genti huic caput quon um 
feit Divodurum, seu Diviodurum ; quo deinde norni- 
ne oblitterato, civitas Mediomatricorum in notitia 
sntiqua provinciarum et civitatum Gallix appellata 
est ; Aniniano Marcel, ]. xv, etiam solum Medioma- 
Wici; quo scilicet modo Tungri, Treviri, Ambiani, 
Khewi, Parisii, Lingones, Senenes, alieque voces, 
olim populum, jam urbes designant. Quod autem 
Mediomatricorum nomen excurreret, compendiosum 
ex primis syllabis factum, et Metis, quasi Medis dici 
easytum, quod Metltis etiam et Metz aliis scribitur. 
Exstat ea etiamnum ampla, opulenta validequesitu ac 
opere munita, quam Salia ninbiad viste teg Mo- 
salis» ad ejus moenia miscetur. vedem isthic regiam, 
Clodovei diviso, constituit Theodericus, serva- 
raptque filius Theodebertus et nepos Theodebaldus,cui 
wperstes Clotarius l, [rater Theoderici, abavus sancti 
integram obtinuit Francorum monarchian:. 
partitione regni Cletarii I volupt Baron. , an. 565, 

wet. 6, et Petav., l. vii Rationarii tempor. , c. 6, Si- 
nbertam] sedem regni Rhemis habnisse, forte vitiosa 
Greg. Turon. editioue decepti. Porre apud eum, tom. 
IScriptor. Hist. Francor., a Chesnieo ex. quinque 
aquis Codic. mss. editum, ita legitur, 1. iv, c. 2: 
t Sigeberto quoque sors dedit regnum Theoderici, 
habere Mettensem ; » quie totidem verbis 

Fredeg., in liist, Epitomata, e. 55, descripsit, et 
dare explicat Aimoin, 1l. 111i, c. 1 : « Sigeberto, in- 


rici patrui quondam subjecta dominatui. » Childe- 
bertum, huic Sigeberto patri suo substitutum, re- 
giam sedem Argentorati habuisse opinantur Coccius, 
in l'agoberto, c. 5, et Mirieus, de Stem. princip. Bel- 
gii, cap. 1, aut s eperesedisse tradit Wa-sembergius, 
l. n Antiq. Gallie Belgicie, in llermentredo duode- 
cimo episcopo Virdunensi. Verum, quia Theodeber- 
tus, mortuo Childeberto patre, sortitus est Auster, 
sedem habens Mettensem, apud Fredegar., cap. 16 
Chron., et quidem (uti addit Aimoin., lib. i, cap. 
81) ubi priores reges eam coustituerant, arbitramur 
zque Clildebertua atque reliquos reges Metis habi- 
tasse. Potuit tamen Argento;ati, urbe sibi subjecta, 
subinde substitisse. 

Interempto Theodeberto, frater ejus, Theodericus Il, 
mox post susceptum regnum, Metiis fluxu ventris 
exstinctus, hz:eredem reliquit Sigebertum 1f, quein 
necdum regem Clotarius lH, filius Chilperici, avus 
sancti Sigeberti, bello captum, occidit, ita integram 
denuo Francorum monarchiam adeptus; qui postea 
fllium suum Dagobertum in regni consortium asci- 
tum Austrasiis przfecit. Mic ab obitu parentis et 
fratris Chariberti, solus rexit, mox sanctum Sige- 
bertum, qui hujus nominis tertius babetur, regem 
Austrasiorum creavit. Hunc Christoph. Browerus, 
]. vii Annal. Trevirens., tradit. Áquisgrani degisse, 
ob diploma isthic sancto Modoallo archiep. Trevi- 
rensi concessum, quod infra ostendemus plurimuin 
interpolatum. ZEgi4. Gelen., in Fastis Coloniepns., 
tradit dici eum Andernaci in districtu Coloniensis 


305 


S. SIGEDERTUS FRANCORUM REX. 


301 


l.otharingici territorii regiam habuisse. Idem Gelen., A eamdem Mir:zeus in Fastis Delgicis, Gelenius in Fas- 


Jib. 1 de Magnitudine Colonie Agripp., syntag. 9, 
contendit Coloniam Agrippinam caput et mero 
regni Austrasie fuisse sub omnibus regibus a 'lheo- 
derico | àd sanctum Sigebertum : et : « Ne dubites, 
addit, de metropoleos in Austrasia dignitate et prxero- 
gativa ; advertito Dagoberti filium Sigebertum regni- 
que aduinistrationem in sancti Cuniberti Übiorum 

resulis arhitratu et manu fuisse. » Hxc ille, quie 
Ka prsescribit Fredeg., in Chron. 55, ut Cunibertum 
Coloni: urbis pontificem, et Adalgiselum ducem pa- 
latii ad regnum gubernandum institutos concedat ; 
regem tamen Sigebertum asserat sedem Metis civi- 
tate habuisse, quo Coloniz sxypius sanctus Cuniber- 
Qus itaril, diuliusque nioralus fuerit. Exemplar 
etiam testamenti sui Dagobertus rex, ab utroque 
filio sancto Sigeberto et Clodoveo subscriptum, Metis 
coustituendum dirigi przecepit, ad urbem, | scilicet, 
regiam, non Coloniain, non Andernacum, non Aquis- 

rani, aut ad alium illusirem Austrasiorum locum. 

e lioc testamento legendus Aimoin., lib. wv, cap. 30. 
Eadem sancti Sigeberti regia in urbe Metensi statui- 
tur in Vita sancu Hadeliui a Notgero conscripta, 3 
Febr., ei infra in propriis ejus Actis, in quibus 
etiam dicitur in sancti Martini monasterio ad Mosel- 
lam ab eo exstructo sepultus. 

, Obitus diem assignant eadem Acta Kalend. Februa- 
rias, ad quas nomen ejus ascriptum Avctario Usuar- 
di a Carthus. Colon., et Molano. Illi : « Methis, aiunt, 
Sigeberti confessoris. » Hic vero: « Metis civitate, 
Sigeberti regis et confessoris, qui inter alias virtutes 
viginti monasteria exstruxit. » idem Molan. pluri- 
bus de eodem agit in Natalibus sanetor. Belgii, sub 
Toc titulo : De sancto Sigeberto confessore, ege Aus- 
trasig ; tum : « Mettis civitate, depositio sancti Si- 
Prid regis, confessoris Christi, etc. » Prolata dein 

ite epitome continenter sanctuin. appellat. Petrus 
talesin. in suo Martyro!. : « Metis, inquit, sancti Si- 
geberti regis et con is, qui tum aliis multis ad- 
márande pietatis ofliciis, tin. hoc illustris exstitit, 
qued menasieria vigiati exsdilieavit. » Celebrant 


tis Coloniensib., Canis. in Martyrol. Germanico, 
Ghinius in Natal. sanetor. canonicor., Ferrar. in Ca- 
talogo generali sanctor., et varii in Auctario ad 
Martyrol. Rom. Belgico et Gallico sermone. Saus- 
saius, in Martyrol. Gallic. eum postridie, seu tv No- 
nas Februar., refert hoc elogio : « Metis sancti Sige- 
berti regis Austrasiv et. coufessoris, qui Dei cultus 
studiosus amplifiecator viginti monasteria construxit, 
inque eccle.ias et pauperes profusas eleemosynas 
erogavit: ob que merita, pricelsaque alia. pietatis 
opera, pro terreno re:no celeste a»secutus est. Ca- 
jus corpus in ecclesia sancti Martini ab ipso fundata 
conditum, miraculis mox a  tuimnulatione refulsit, 
postque annos inde quingentos repertum est, non 
sine omnium spectantium admiratione, incorrup- 
tum. » Hxc Saussaius. 

De exstructis ab eo monasteriis infra agemus. Post 
dictum Metensesancti Marini eminent apud. Ardueu- 
nates Stabuleise et Malmundariense, in quorum tem- 
plis altaria visuntur sauclo Sigeberto dicata, qeem 
regio niore coronatum, et paludamento liliis intexto 
decorum, duas manibus gestantem ecclesias, reprze- 
sentant imagines cum coloribus tum scalpro deli- 
Deate ; colitur autem ibidem hisce Kal. F«br., sub 

ipuo ritu et campanarum maximarum pulsu. 

estum trauslationis corporis, sub an. Chr. 1063 
fact:e, recolitur pridie Kal. Julii apud Molan., in Natal, 
sanctor. Belgii, Carthus. Colon., in Auctario Usuar- 
di, et Canis., in Martyr. Germanico : « Methis trane- 
latio sancti Sigeberti confessoris, de quo 1 Febr. 
actum. » Cultum antiquum confirmant tum miracu- 
lorum ad ejus sepulcrum olim perpetratorum histo- 
ria, tum, ut in ea refertur, nomen ejus sa«ris litaniis 
insertum. Daron., ad an. 658, n. 9, ad imitandum 
proponit « Sigebertum , laudatissimum principem, 
cqui amantissimum, et religionis observantissi- 
mu:n ; » qui « pace bene usus, cum ab externis et 
civilibus bellis quiesceret, sese toum monasteriis 
erigendis aliisque pietatis operibus mancipavit. » 





S. SIGEBERTI REGIS 


VITA, 
AUCTORE SIGEBERTO MONACHO GEMBLACENSI. 
(Ex Bolland., tom. I.) 





CAPUT PRIMUM. 
Sancti Sigeberti majores, Nativitas. 


1. Anno dominice Incarnationis quingentesimo 
octogesimo (a) sexto (b) Lotharius Secundus, Chil- 
perici regis et Fredegundis filins, in Francia adino- 
dum (c) puer regnare capit. Qui postquam ad intel- 
hgibilem zeiatem venit, honestati morum studere 
ccepit. Unde a Deo exaltatus, eo usque processit, ut 
monarchiam regni Francorum mereretur accipere 
solus. Hic anno regui sui tricesimo nono Dagobertum 
filium suum in consortium regni ascivit ; et ne re- 
gie potestatis licentia, et juvenilis tatis intempe- 


(a) Imo quarto, non septimo, ut Baronius cum 
Chronico Sigeberti. 

(^) Antiquioribus Clotarius Francorum monarcha 
factus anno 613. | 

(c) AEtatis meuse quarto (Greg. Turon., l. vn, c. 7). 

(di Colitur 18 Jul. ; pronejvs Clotarii 1. sicut Da- 


rantia exorbitaret a via rectitudinis, ei viros potepe 
tia et sanctitate claros substituit, sanctum, scilicet, 
(d) Arnulphum, ex majore domus metensem episco- 
pum, et (e) Pipiaum majorem domus, tunc tempo- 


D ris cunctis aulicis prieminentem potentia et pruden- 


tia. Istis Dagobertus utens tutoribus regnum Franco- 
rum propagavit latius, et maxime ad debellandos 
Saxones laboravit intentius, qui fines regni sui ere- 
bris fatigabant excursibus, Quos auxilio patris aui 
Lotharii ita devicit, ut et regem eorum Berthoal- 
dum perimeret, et omnes Saxones, mensuram gla- 
dii sui excedentes, gladio trucidaret (f ). 

2. Tam bonis Dagobhertus rez usus principiis, pos! 


gobertus, sed ex filia ejus Dlithilde. 

(e) Colitur 21 Febr. ; pater sancte Begghz nu- 
pix Ansigiso filio sancti Árnulphi. 

(f) Ea pluribus describit monachus sancti Dionysii 
in Gestis Dagoberti, cap. 14. 


205 


VITA. 


$00 


morieu (a) patris sui co»pit paulatim resilire a pro- A ejus cultu seges uberrima per Franciam in horrea 


posito zquitalis ; el consiliis Pipini principis, et 
(9) Cuniberti archiepiscopi Coloniensis, quein idem 
Pipinus post decessum sancti Arnulphi unanimem 
sibi amicum, et intimum suis elegerat consiliis. Nam, 
quamvis (c) Dagoberlus rex esset egregius bellator, 
sacerdotum Dei et Ecclesiarum pius amator, pau- 
perum Christi largus sublevator et multarum bona- 


rum artium exsecutor ; tamen carnalis incontinen- - 


ti» morbo nimis laborabat, unde et claritudinis no- 
minis sui fadam infami» notam coutraxerat, et 
(quod gravius erat) Regis regum iram contra se ac- 
cenderat. (d) Reginas enim suas fictis ex causis alias 
pro aliis repudiabat, ipsis quoque desponsatis pelli- 
cum amores superducebat. Et quauivis adeo deditus 


Christi congregabatur. Ad hunc perquíirendum ' 
per diversa discurrunt nuntii, ad festinantis re- 
gis edictum. 13 Amandus  jamdadum, quia solus 
omnium sacerdotum non (tünuerat regem redar- 
guere pro capitalibus criminibus, jubente eo, cum 
injuria de regno ejus fuerat expulsus, et in re- 
motioribus Francie loeis verbum Dei predicabat 
gentibus. Tandem reperitur, et ut regem ad- 
eat quantocius admonetur. llle memoraus pre - 
ceptum aposloli, quod omnis anima po:estatibus 
sublunioribus debeat subjici ( Rom. xii, 1), ve- 
ait ad regem, in villa (^) Clipiaco morantem. Vise 
rex beatissimo Amando, magno repletus est gaudio, 
prostratusque pedibus ejus, deprecabatur ut lanto 


esset carnali commercio, nullain tamen spem pro- D sceleri, quod in eum perpetraverat, veniani lar- 


pagandz posteritatis habebat, ex nulla tot uxorum 
filio suscepto. 

9. Permasime ergo rex dolebat, quia se Dei offen- 
sam incurri:se sentiebat: przsertiim quod ex regio 
pauum suorum semine nullum sciebat superesse, 
przter se et fratrem. suum Charibertum: qui Chari- 
bertns propter simplicitatem nimiam minus idoneus 
erat ad regni gubernaculum. Sed quamvis de prolis 
prosperitate, non tamen desperans de Dei misera- 
tioue, precordialiter eum deprecabatur, ut. sibi ex 
ejus notu filius daretur, qui sibi in regimine regni 
subrogaretur. Justus et pius Dominus, qui hominum 
erraübus ad iram attrahitur, precibus etiam huwmi- 
lium ad misericordiam reducitur. Rex siquidem Da- 


giri dignaretur. At ille, ut erat mitissimus, citius 
eum elevavit a terra, atquo. clementissime. indulsit. 
Tunc rex ad sanctum ait : Poenitet me quod stulte 
adversum to egerim. Precor ergo ut ne memine- 
ris injuriz: quam tibi irrogavi, atque precem meain, 
quam a te postulo, non dedigneris annuere. Dedit 
Deus mihi lilium, non meis precedentibus meri- 
tis, precorque ul eum sacro digneris abluero 
baptismate, atque in filium tibi spiritualem acci- 
pere. Quod vir l'omini vehementer renuit, scili- 
cet, sciens scriptum esse, militante Deo non 
oportere implica:i sxcularibus negotiis ( 44 Tim. vii, 
4), et quietum atque remotum, non debere re- 
gia frequentare palatia, et e conspectu regis abs- 


goberius, dum circuiret Austrasiam (e) novo [nono?] C cessit. Rursum rex misit ad eum viros illustres, 


anno regni sui, puellam quamdam (f) Ragentruden 
nowine, vultus elegantia laudabilem, genere etiam in- 
ter Austrasios non. ignobilem, cum regii cultus ho- 
nore sibi uxorem junxit ; qux, Deo volente, eodem 
anno ei genuit filium. 
CAPUT il. 
Baptismus. Educatio. 

4. (g) R:x, hoc Letificatus nuntio, volvere cce- 
pii animo cui sanctorum virorum potius hunc pue- 
run Lraderet, qui eum sacro baptismate regene- 
rare deberet. Erant eo tempore in Francorum 
rgno molti apud Deum et bomines sanctitate 
predicabiles et virtutibus. Inter quos sanctus À- 
mandus  Elnonensis clarebat gloriosius : qui, ex 


tunc jn Jlaicali habitu palatio deservientes (i) , 
Audoenum, scilicet, post Rothomagi episcopum, et 
Eligium, post Noviomi episcopum. lli humiliter 
virum Dei petierunt, ut precibus regis daret as- 
sensum, atque fil;um ipsius sacrg dignaretur diluere 
fonte, et ut eum enutrire, atque lege imboere di- 
vina quantocius assentiret, dicentes quod si boc 
vir Domini non renueret, per hauc familiaritatem 
libentius in regno illius, vel ubicunque eligeret, 
licentiam przedicandi haberet, seu nationes quam- 
plures per hanc gratiam se posse conquirere fate- 
bautur. Tandem ergo fatigatus precibus amborum, 
Tacturum se esse promisit. 


à, Audiens autem rex quod vir sanctus precibus 


AmuHania oriundus, Christum, relictis omnibus, D ejus annuerat, puerum adduci przcipit : (j) ipse vero 


$quebatur, et labores voluntariz peregrinationis 
wsantia divine praedicationis consolabatur, et 


(e) Obiit Clotarius ann. 628, non 631, ut volunt 

igebertus, Baron., »lii. 

(P) Colitar 13 Novemb, 

(c) Post monachum sancti Dionysii, nuper de 
viriutibus ejus scripsit Jodocus Coccius noster, se 
non optatam ubique assecutus antiquorum mentem. 
, (d) Repudiata legitima uxore, tres assumpsit ad 
instar reginas et plurimas concubinas (Apud F redeg., 
£. 58). 

(e) )mo octavo, eds Fredeg., cap. 59, aliosque. 
ls erat annus Chr. 655, non 639 a Baron. positus. 

(f) Aliis Ragnetrudem, quam e pellicum grege 
Írustra amandare conatur Coccius, cap. 12. 

(s) Desunt hivc de. baptisino in priore Vita apud 

, desumpta fere ex Vita saucli Amandi 


Aurelianis contendit : ubi ei frater suus Chariber- 


tus ad hoc ipsum, ut filium ejus de sacro lavacro 


per Daudemundum explicanda 6 Februarii. Hujus 
loco hzc verba solum leguntur : Queni sacro fonte 
regeneratum Sigebertum nominavit. 

(^) Clipiacum, villa regalis non procul Parisiis, 
in qua Dagobertus Gomadrudem in conjugem ac- 
ceperat ( Apud Fredegarium, cap. 55). 

(i) üUaudeinunous Dadonem ; colitur 24. Augusti; 
at sancius Eligius 1 Decemb. Cujus ille Vitam 
scripsit. 

(1) Hec de urbe Aurelianensi et rege Chariherto 
ex Frodcgario; c. 62, inserta. « Cbaribertus, inquit, 
Aurelianis veniens Sigebertum de sancto lavacro ex 
cepit. » Aimonius, lib. iv, cap. 20, addit Dagobertum 
etiau adfuisse. 


901 


S. SIGEBERTUS FRANCORUM REX. 


ywriperet, occurrit. Ibi puer affertur, qui non pluse A arrepto ad nutriendum Sigeberto regis filio, invido- 


quam (a) quadraginta dies ab ortu suo habere fere- 
batur. Quem accipiens vir sanctus sacris mysteriis 
initiandum, cum benedictione solemni eum fecit ca- 
techumenum. Cumque (inita benedictione nenio ex 
circumstantibus respondisset, Amen ; aperuit Deus 
os infantis, atque cuuctis audientibus clara voce 
respondit, Amen. Statimque eum regenerans sacro 
baptismate , Sigebertum eum nominavit, eumque 
ipse cum Chariberto fratre regis de sacro fonte sus- 
cepit. Super hoc rex cuin omni exercitu magno tri- 
pudians gaudio, dehinc sanctum virum habitum in 
magne venerationis loco (b), non multo post in- 
thronizavit eum in Trajectensis Ecclesix solio. O mi- 
ram Dei gratiam ! o. przdicabilem ejus potentiam ! 
Quis non in ejus laudem exclamet? quis non super 
divitiis bonitatis ejus exsultet? Qui olim Jeremiam 
prophetanr in utero matris sanctificavi', cujus spi- 
ritu afflatus cum matre sua, plusquam propheta 
Joannes exsultavit, et nondum natus przeco nascitu- 
rum Regem przvidens gratulando salutavit; ipse 
etiam modo recens nato puero per os sancti praesu- 
lis charisma spiritualis benedictiovis infudit, et quod 
sihi vas electionis esset futurus, per ejusdem ostendit 
miraculum : quem mox ut originalis peccati ablutus 
est macula, Spiritus sancti perfudit gratia. Vere 
henedicius per omnia, per quem nomen Domini 
adhuc benedieitur in Ecclesia, et benedicelur in se- 
cula. 

6. (c) Aut vix , aut nunquam invidiam effugit glo- 
ria. Pipinus major domus, qui caute et prudenter se 
agebat in cunctis regni vel palatii negotiis, bonus in 
consiliis, fortitudine terribilis , cultu justitixe et fidei 
proposito per omnia laudabilis, quo magis omnes 
gloria anteibat, eo majorem omnium pene Austra- 
siorum contra se invidiam conflaverat, observantibus 
semulis, ut amoverent eum a latere regis, ut aut 
disjungerent eum a regis corde, aut facerent eum 
plecti morte. Sed ille callens moderari animo suo, 
noluit vinci a malo, sed vicit malum in bono. Nam 
ut se et omne regnum absolveret discordie scandalo, 


(e) Aimojnus, triginta. Reliqua de baptismo silet 
Fredegarius. Ex Baulemundu vero descripserunt 
monachus sancli Dionysii, Aimoinus et Sigebertus, 
in Chronico. 


(b) Imo diu post, mortuo etiam Dagoberto, tempore 
sancti Sigeberti factum fuisse Trajectensem episco- 
um probabimus 6 Februarii, Baudemundus, His 
ta gestis, qua phrasi eliam maxime dissita connectit. 


(9) Hic scquentia desumpta ex cap. 61 Frede- 
gari. 


(d) Sequentia leguntur apud Fredegarium, cap. 
7^, monachum sancti D'onysii, cap. 22, et Aimoi- 
num, ]. iv, c. 25 et 26. Quibus fere Samo dicitur de 
pago Senonago, de quo agemus 5 Februarii in Vita 
sancti Domitiani, $ 4. 

(e) Sclavos cognomento Winidos appellant citati 
auctores, gens origine Sarmatica Wandalos et Wi- 
nulos Germanix antiquos populos sibi subjugavit, 
unde hoc tempore Germanos trans Albim, Sclavico 
genere oriundos die Wenden appellari tradit Cluve- 
rius ex illa regione oriundus, l. n! Germanis anii- 
qua, cap. 44. Fidem Sclavi et Winidi suo de nomine 


D 


rum factioni cessit, et ad Charibertum regis fratrem 
in Aquitania morantem contendit. Non multo post 
transeunte nubecula hujus tempestatis, Letior re- 
diit per concordiam aura serenitatis. 


CAPUT Iii. 
Regnum Austrasiorum. Obitus Dagoberti. 

7. (d) Sammon quidam Francus genere, nego: iator 
arte, cum ad gentem (e) Winidorum se contulisset, 
et per fortitudinem et industriam suam ab eis in 
(f) regem promotus fuisset, inter se et Dagobertum re- 
gem orta simultate, szpe regni sui transgresso (g) li- 
mite, Thuringiam et reliquos sibi vicinos Francorum 
pagos vastabat acerrime. llac de causa rex Dagober- 
tus anno regni sui (A) undecimo Metis adiit, ibique 
procerum et pontificum conventum adesse jussit, 
eorumque consilio et consensu filinm suum Sigeber- 
tum (i) in regnum Austrasiorum sublimavit, sedem- 
que regis Metis urbem habere permisit; partem etiam 
thesaurorum sufficientem tradidit, et hoc totam 
edieto regali et procerum attestatione auctorizavit. 
(j) Tutelam vero regis, cujus pueritize timebat, com- 
misit Cuniberto archiepiscopo Coloniensi, et Adel- 
giso duci ; curam vero regni Austrasiorum et provi- 
dentiam omnium imposuit Pipiuo principi. Ex illo 
die repressa est insolentia Winidorum, obviante eis 
fortiter et feliciter fortitudine Austrasiorum, et fre- 
quentibus preliis reprimente excursus illorum. 

8. Post (k) annum nascitur regi Dagoberto filius, 
qui Clodoveus est nominatus. Qui iterum cunctis pri- 
matibus Austrasize et Neustri* in generali conventu 
congregatis, iterum divisionem regni inter duos filios 
ordinavit coram eis eorum assensu et consilio, et 
confirmavit datis et acceptis invicem pactis et sacra- 
mentis, nt, scilicet, determinato utriusque regni certo 
limite, Sigebertus regnaret super Austrasiam, Clo- 
doveus vero regeret Neustriam. Eam partem Fraa- 
cix», qux spectat ad (/) Meridiem et Orientem, voca- 
bant Austrasiam : eam qux vergit ad Aquilonem et 
Occidentein, vocabant Neustriam. Rex Dagobertus 
tam juste et prudenter regno utroque ordinato, ne 


modernam Sclavoniam et Windismarchiam , vicinas 
Hungariz ditiones, fecere; et proximam isthic pro- 
Mr gus Carinthiam obtinuisse Samonem diximus 
alibi. 


(f) Ob victoriam et libertatem de Hunis procura- 
tam rex factus, regnavit annos xxxv et ex duode- 
cin uxoribus prócreavit xxi filios et xv filias (Apud 
Fredegar., cap 48). . 

(g) Sala fluvio dirempti Winidi, Sorabi dicti ab 
Eginlardo in Vita Caroli Magni, 28 Januar., sect. 19, 
qui se Winedis Sclavis conjunxerint. 

(h) Christi 658. Hinc prior Vita eadem refert. 

(i) Fredegarius Adalgiselum ducem palatii vocat 

(j) Desiderantur in priore Vita. 

(k) Anno Dagoberti 12, Chr. 639. 

(|) Imo versus Septentrionem et Orientem, nec 
vox Austria seu Austrasia ab Austro vento Meridio- 
nali derivata est, sed a voce Germanica Oesten, id 


est, Oriente, et contra Neustria est versus Meridiem 
' et Occidentem. 


$09 


VITA. 


510 


aliquando aliquo modo vel fratres inter $e paterno A gnere. Soror ejus Beggha nupta Ansigiso sancti Ar- 


dissiderent odio, vel regnum in seipso divisum civilis 
belli desolaretur scandalo, anno regni sui (a) decimo 
septimo mortuus, et Parisiis in basilica sancti Diony- 
sii sepultn , regaum dimisit, ab exteris pacatum gen- 
tibus, et in nullo diminutum a suis finibus. 

9. Post cujus obitum duo reges et fratres, Sigeber- 
tos et Clodoveus, se quique in regno suo agebat pru- 
denter, et inter suos valebant potenter, (b) subjectis 
se exhibendo placabiles, adversantibus terribiles. Et 
cum in omnibus inter se Deo placita vigeret concor- 
dia, pro uno tamen negotio pene voluit introrepere 
discordia. Sigeberto enim rege repente sibi debitam 
partem pate:ni thesauri, n tebantur ei contraire pro- 
ceres, qui erant ex parte Clodovei. Sed Pipino prin- 


nulphi Metensis episcopi filio, regizxe dignitatis decus, 
quod penitus deperierat per regum Francorum inau- 
ditam desidiam, per suam reparavit prosapiam. Ipsa 
siquidem genuit Pipinum, Pipinus.Carolum,qui (A) Tu- 
deles, id est, Martellus est agnominatus : Carolus 
Pipinum regem, Pipinus Carolum, cognomento Ma- 
gnum, Francorum regem et imperatorem Romano- 
rum ; qui eo honoris et potentie processit, ut nul- 
lus de regibus Francorum , vel ante eum, vel post 
eum, ei comparari potuerit. Quia aliquantulum ex- 
currimus, cito unde digressi sumus redeamus. 

11. Grimoaldus pro patre suo Pipino constitutus 
major domus, potenter in aula Sigeberti regis prin- 
eipabatur, et domi militi»que viriliter tutabatur. 


cipe, et Cuniberto archiepiscopo fortiter et rationa- B (i) Omnia in tuto esse putabantur, et compressis vici- 


biliter instantibus, pro sui potentia ab invitis Neu- 
striz primatibus extorserunt, mediante justitia, ut 
ex condicto ad villam Compendium veniretur, ibique 
thesaurus regis :qua lance divideretur, suaque cui- 
que (c) pars competenter daretur. - Ventum est illo : 
thesaurus dividitur ex quo, pars debita represen- 
tatur Metis regi Sigeberto. 


CAPUT IV. 
Sancti Pipini obitus. Major domus Grimoaldus. Bellum 
Thusingicum. 


40. (d) Sequens annus luctum maximum intulit 
regi Sigeberto ejusque regno, Pipino majore domus 
ex bae luce subiracto, qui ipsum Sigebertum paterne 


narum gentium motibus, nihil metuebatur. Invenit 
tamen noverca bonorum invidia quomodo jn ipsis 
regni visceribus sereret discordie» zizania. Otho 
(j) Uronis domestici filius, qui Sigeberti regis ab 
adolescentia fuerat bajulus, zelo invidi; ducebatur 
eontra Grimoalduin majorem domus, et traductis ad 
se procerum aliquibus , arrepebat in spem invadendi 
principatus ejus. 
12. (k) Radulphus quoque, dux Thuringi», vir bet- 
licosus, prosperis intumescens eventibus, cum Wini- 
dos crebris vicisset congressibus, contra S'gebertum 
dominum suum et regem agebat ins^lentius, ejusque 
despiciens adolescentiam, magnam intulit regno mo- 
lestiam : et eo vecordi:e processit, ut exercitu Sige. 


astrierat a puero, et imbecillitatem pueritie et ado- C berti insidiis. excepto, non (I) riinimam de Francis 


lescentiz ejus validi sui auxilii sustentaverat bra- 
chio. Hic omnimodis regno utilis, genere, poten- 
Ue, prudentia et fortitudine super omnes nominabi- 
lis, Grimoaldum filium suum rerum suarnm heredem 
fecit : duas quoque filias, (e) Gertrudem et Beggham, 
&d laudem et gloriam generis sui post se reliquit. 
(Quarum ena, Gertrudis, Christo, quam sponso car- 
mali, malens nubere, sancUe religionis proposito 
" Weerviens in (f) Nivellensi coenobio, a sua fundato (q) 
matre, spiritualem prolem adhuc non desinit Deo gi- 


(«) Potius anno 16, a morte scilicet Clotarii, ut 
ex Fredegario, monacho sancti Dionysii et Amoino 
docuimus. Obiit autem anno Christi 644, die 
19 Januarii. Si loc initium anni seorsim compute- 
ur, t anuus 17 aliquo sensu obtrudi. 
(b) Reliqua hujus capitis desunt in priore Vita. 
(c) Compendium castrum in Vita sancti. Marcul- 
" at palatium in Actis sancti Medardi, villa vero 
regor. Turon., 1. iv, c. 2, et l. 1x, c. 35; Fredega- 
rio, cap. 85; Aimoinu, 1. iv, c. 96. Exstat etiamnum 
idum munitum apud Suessiones in finibus Neu- 
ree ad conüluentes Axonz et Aisiz sive Isarz flu- 


d) Fredegarius, cap. 85 , descripta bonorum Da- 
f i divisione, addit : « Post anni curriculum Pi- 
pinus moritur. » De eo agitur 21 Febr. 

(c) Colitur Gertrudis 17 Martii. Beggha vero 17 


f) Prior Vua. Nivalensi, est oppidum Brabantiz : 
1a dioecesi nunc Namurcen:i. 

(g) Sancta Iduberga, sive lua ; colitur 8 Maii. 

(h) Adrevaldus, lib. 1de Miraculis sancti Benedicti, 
cap. 14, Carolum ait Tuditem dictum, quud adver- 
sariis nullatenus cedere sciret nullique parcere. Tu- 


stragem facere presumpserit. Quod infortunium ni- 
mium Sigeberto regi intulit (m) luctum , tunc agenti 
annum regni (*) nonum, ztatis vero duodecimum. 
Sed quia cum «etate ei robur et industria accrevit, 
non autea ab inimicorum insecutione destitit, quain 
superbiam eorum domuit , et (o) Thuringos, qui in- 
stinctu Radulphi rebelles erant, sub jugo dominii sui 
vicios et confusos reflexit; (p) Oiho etiam, qui po- 
tentiam Grimoaldi obliquo oculo limans, eam ad $e 
trahere nitebatur, factione Grimoaldi a (q) Leutherio, 


dites enim mallei dicuntur fabrorum quorum ictibus 
cuncta atteritur durities. Festus a tundendo nomen 
derivat. lta Martellus, sive Marcellus, parvus malleus 


est. 

(i) Hine reliqua desunt in altera Vita. 

(j) Fredegario, cap. 806, Beronis ; aliis, ut isthic 
notat Duchesne, Vironis, Eronis, Aronis. 

(k) Bellum hoc fuse describit Fredegarius, cp 87. 

(I) Fredeg. : « Fertur. ibidem plurima millia hoini- 
fuisse gladio trucidata. » 

(m) Idem : « Sigebertus cum suis fidelibus gravi 
amaritudinis dolore arreptus, super equum sedens 
lacrymas oculis prorumpens, plangebat quos perdi- 
derat, » 

(n) Fredeg., regni 8. 

(o) Fredeg. : « In verbis Radulphus Sigeberto rc- 
gimen non denegabat; in factis forüter ejusdem re. 
sistebat dominationibus. » Sed hzc de proxünis ado- 
lescenize annis intelligenda. 

(p) Fredeg., cap. 88 : « Otho adversus Grimoaldum 
inimicitia per superbiam 1umebat. » Notatur auteiw 
annus regni Sigeberti 10. "m 

(q) Ide Leuthario, apud quem nihil ultra de 
sancto Sigeberto legitur. 


MI 


S. SIGEBERTUS FRANCORUM REX. 


919 


Alamannorum duce, in gratiam ipsius trucidatur,at- A quia seipsum bene regere norat, magnopere terrens 


que ita Grimoaldus in principem corroboratur. 


CAPUT V. 
Monasteria dotata. Eleemosyneg. Mors. Sepultura. 


43. Pax alta et quies erat in cunctis (a) Austra- 
siorum terminis, sedatis undique exteris et domesti- 
cis adversariis, virtute Dei promoveate virtutem Si- 
geberti regis, quem sibi placiturum monstravit a 
priino rudimento statis. Qui enim Salomoni in te- 
nera :eiate dedit sapientiam, divitias et potentiam , 
dedit etiam huic sapientiam, divitias et polentiam. 
Ego quidem, si verbis Domini uti audeam , fidenter 
dicam, quia plus quam Salomon hic (Luc. xi, 91). Sa- 
lomon enim sapientiam, quam in nocle et per som- 
nium accepit, transgrediendo Dei cultum perdidit ; 
divitias et potentiam, quas plus cunctis babuit, in 
perniciem anim: sus» vertit, etut in posteris suis 
minueretur, peccando meruit. Hic vero pacificus 
noster Salomon, quidquid sapnit, quidquid habuit, 
quidquid potuit, ad anima sux commodum conver- 
tit. et ut in posteris suis spiritualiter multiplicare- 
tur; bene agendo meruit. Solet enim fleri in pacatis 
regnis, ut per otium et desidiam moribus corruptis , 
abutantur securitate pacis. Hic contra gaudens diu- 
turnitate temporalis pacis, laborabat obviam ire 
aereis catervis; et colluctaturus eontra spiritualia 
mequitie in ecelestibus, conducere sibi spirituales , 
qui secum bellarent, exercitus. 

14. (5) Duodecim enim monasteria in diversis re- 
gni sui partibus zedificavit, eisque ex suis redditibus 
regia liberalitate necessaria suppeditavit, ut illic sub 
apostolice vitse viventes regula, dum sua meterent 
carnalia, sua sibi seminarent spiritualia. Inter quas 
eminent in nostra vicinia (c) Stabulaus et Maimun- 
darium ccnobia, infra silvam Ardennam sita: qui 
jdem rex, cooperante sibi majore domus Grimoaldo, 
constructa, sancto Remaclo Tungensi episcopo tra- 
didit ordinanda. (d) Illius enim et Cuniberti Colo- 
niensis episcopi precipue innitebatur consilio, et ad 
talia facienda sanctorum virorum animabatur exem- 
plo. Et ut ab uno plura discamus , quanta pii regis 
liberalitas fuerit in sanctorum locis ditandis, ex his 
duobus colligamus. Audiens in locis sancto Remaclo 
delegatis, fervere cultum sancte religionis, preser- 
tim quod idem prxsul, abjecta episcopali sarcina, se 
ibi mancipaverat arctiori vitze , tradidit ei ex ipsa 
foresta duodecim leucas in latitudine, et totidem in 
longitudiue; in quo spatio nullus ei vel sibi succe- 
dentibus contradiceret : affirmaveruntque illud tes- 
tamento cum astipulatione imperiali. 

15. Rex Sigebertus, revera regis nomine aignus, 


(a) Sanetus Sigebertus, infra, in epístola ad san- 
etum Desiderium episcopum Cadurcensem testatur 
« gentes patrias pacifice obedire et gentes barbaras 
pacatissime cohabitare. » ) 

(P) Legunt alii viginti, silent numerum antiqui, 

(c) De iis mox pluribus agemus. 

(d) Hzc iterum desunt in priore Vita. 

(e) Silent antiquiores scriptores. 1mo plures ei ti- 


bona minimis Christi distribuere curabat, ut ad sum- 
mum bonum tandem pertingere poseet, quod nos 
constare nisi in :terna beatitudine claret. Expertus 
enim erat quia terrena felicitas in aliquo semper cur- 
tatur, ne ad perfectionem boni perveniat. Cum enim 
tibi opes, honores, potentia, gloria affatim pro regio 
affluerent magnilicen'ia, multum tamen felicitati suze 
deesse dolebat, pro eo quod (e) liberorum dulci af- 
fectu carebat. Et ideo in:edificandis ad xdificationem 
animarum conobiis instabat liberius, et sua Christo 
distribuebat liberalius, quia prxter C'iristum , cui 
hic cederent, non erat ei h:res legitimus. Quia 
vero Grimoaldum majorem domus sibi in omnibus 
fidelem, morigerum et cooperatorem eatenus exper- 


B tus erat, filium ejus Childebertum regni Austrasio- 


rum (f) heredem deleg3t; hoc tamen proposito 
conditionis tenore, si ipsum contingeret sine liberis 
obire. Rex quidem, ut pote futurorum nescius, quod 
tunc sibi videbatur, ex temporis convenientia fecit ; 
postea vero fllium genuit, quem nomine patris sui 
Doagobertum vocavit : et priori testamento ad irri- 
tum redacto, hunc nutriendum commisit majori do- 
mus Grimoaldo, ut ejus potentia contra omnes tutus 
sublimaretur in Austrasiorum regno. 

18. (g) Talis erat Sigeberti regis vita, quam apud 
homines et temporalis magnificabat potentia, et grata 
Deo in omnibus commendabat justitia ; apud Deum 
vero eam acceptabilem faciebat columbina simplici- 
ta8, cum tamen ei adesset etiain serpentina callidi- 
tas. Quia vero dicit Sapientia ex ore Salomonis » 
Aufer rubiginem de argento, el egredietur sas. puris« 
sinum, (h) aufer iniquitatem de vultis regis, et firmas 
bitur justitia thronus ejus (Prov. xxv, 4, 5), rex ille, 
iu cujus manu sunt corda regum,.de famulo suo Si- 
geberto, qui per vitze puritatem et sapientizx venustae 
tem splendebat ut argentum, abstulit in praesenti 
szeculo rubiginem peccatorum , et fecit sibi vaa mi- 
sericordie purissimum. Et cum Deus dicat nobis ; 
Date eleemosynam , et ecce omnia munda. sunt vobia 
(Luc. x1, 41), quis discredat peccata hujus regis ex 
terrena contagione et regnioccupatione ei adhzeren- 
tia vice pulveris Deum eluisse tot eleemosynis, qua 
ad laudem et gloriam nominis Christi expease sunt 
per eum, et adhuc quotidie expenduntur in tot ah 
eo structis cenobiis? Abstulit nimirum iniquitatem 
de vultu regis, ut firmaretur justitia thronus ejus, 
ut quia justus ex fide vivens, vili penderat terreni 
regni fastus, coronatus corona justiti:e , et ornatus 
palma victori, couregnaret Christo in ccelestibus (i). 

41. Rex ergo terribilis apud omnes reges terrz qui 
aufert spiritum principum, ne malitia mundi mutaret 


lios fuisse tradit auctor Vit: sancti Boniti coptaneus, 
ut supra dictum est. " 

(fi Aloptivum appellari in quodam ms. Tiliaag 
supra diximus, sed potius ab asseclis GrimoalJi 
past obitum Sigeberti assumptum. 

( Iterum desunt in priore Vita. 

) Vulgata Editio, aufer impietatem. ] 
i) Reliqua, sed mutato ordine, sunt in priore Vita 


513 


ANALECTA EX YAR. AUCT. 


$14 


militis sui intellectam, in flore juvenilis ztatis eum A socundo; a transitu sancti Martini ducentesimo $0- 


acerba morte rapuit de presenti stealo nequam, et 
in evwelesü curia ei contulit verz dignitatis gloriam. 
Obiit autem Kalendis Febrüarii, (a) atatis su:e auno 
fere tricesimo primo, regni vicesimo octavo, ab 1In- 
carnatione Dowini anno sexcentesimo sexagesimo 


(a) Imo setatis 98, regn! 95, ut pote natus sub. fi- 
nem an. 635, mortuus ! Febr. 665, quiGenmblacensi, 
annum a Paschate inchoanti, fuit 662, a transitu 
sancti Martini 966. 


xagesimo tertio. Et qui in multis locis insignia sul 
monimenta reliquerat , sepeliri eligit in (b) urbe Me- 
tís, qug rcgni sui sedes fuerat, in basilica, quam ad 
gloriam et laudem Dei iu honore sancti Martini glo- 
riosi confessoris regia liberalitate construxerat. 


(P) Potius in confinio Metensi, ut infra in Trans- 
A non autem prope Parisios, ut Sanmarthani 
scribunt. 





DE SIGEBERTO REGE 


ANALECTA EX VARIIS AUCTORIRUS. 
(Ex Bolland., tom. I.) 





8 1. Sancti Sigeberti uxor Imnechildis, filius Dago*er- 
tus rez Ausirasiorum ; neptis sancta Irmina, abnepos 
san tus Gregorius Ulirajeciinus, aliique a sancto 
Sigeberto, prognati. 


4. Uxor sancti Sigeberti fuit Imnechildis, nonnullis 
Emnechildis, Eumechildis et Chinéchildis appellata ; 
e qua Dagobertus eL forsan plures liberi prognati 
sunt. Mortuo sa:cto Sigeberto, Dagobertus, octo aut 
decem annos natus, ci jure hxreditario regnum 
debebatur, factione magnatum, et potissimum Gri- 
meoaldi majoris «omus, pulsus est, atque in cleri- 
cum, Didonis Pictavensis episcopi consilio, attonsus, 
in Scotiam, sive Hibernia insulam directus, proque 
eo in regnum Austrasiorum intrusus Childeberius 
filis Grimoaldi ; quem a sancto. Sigeberto in regui 
baredem fuisse adoptatum, et Dagobertum defun- 
ciun, esse falsus rumor sparserat, uti alibi ex anti- 
quis auctoribus probamus. lmnechildis uxor sa.cti 
Sigeberti, abducto in Hiberniam lilio videtur Pari- 
sio$ 
Tem. Hoc namque pulso, ipsa cum Childerico ado- 
lescente Austra-:ios rexit, cujus regui an. 2 tam 
Childericus rex, quam lmnechildis regina lrisia- 
cum monasterium in agro Laudunensi saucto Aman- 
eo comdlonaruat, Ejusdew etiam. reginz lwunechildis 
eossilio Lraditur Childericus in Alsatia superiore 
moaasterium in valle sancti Gregorii fundasse. 


4. Vivebat eo tempore in Anylia sanctas Wilfri- 
dus, an. 664 episcopus consecratus, et circa an. 669 
toli Northumbrie prapositus. Hic Dagobertum, ex 
Alibernia ad se venientem, hospitio excepit, et equis 
Socisque adjutum in patriam recinisit : cui. lunectil- 
«lis mater in loeis magis reniotis partem regni pro- 

«uwravit, et inter uLrumqoe regen pacem concordiai- 
*3ue fovit. Dagobertus rex constitutus sanctum Wil- 

ridum ad se venientem benigne excepit, multisque 
Iprecibus faiigavit ut provinciam reinanentia sua di- 
BEuarelur, episcopatum Strateburgensem accipiens. 


B Dagobertus appellatus est rex Germanorum, Fran- 


corum, Germanicorum, et Francorum Transrhenano- 
rum, ac pr:zeter ditiones trans Rhenur sitas, obtinuit 
etiam Alsatiam eum urbe Argeutoratensi Ju bac AI- 
satia palatium suum  Kirchemium aliaque loca mo- 
nasterio llaselacensi attribuit, cum sauctus. Floren- 
tius, dein episcopus Argentoraternsis, filie ejus visum 
ac loquelam reddidisset. Varia item a Dagoberto 
ecclesie Argentoraten:i et monasteriis Schutterano 
et Saraburgo, donata sunt, cum | filius ejus a saneto 
Arbogasto, episcopo Argentoratensi, fuisset ad vitam. 
revocatus. Videtur hic. Dagoberti filius in arce regia 
Semburgo, sive lsemburgo, in lucem editus, ac sacro 
baptismatis fonte renatus, de avi sui nomine S8:ge- 
bertus appellatus. Hinc temporibus non distiuctis, 
ipse sanctus Sigebertus suscitatus a morte perperam 
traditur a Brusch. et Guilliman., de Episc. Argentin., 
in sancto Arbogasto, atque a Coc., in Dagoberto 
praevio, c. 15. At resusciiatione oiniss2, ab apro. in 
venatione ad insulam Rheni Novietensis occ sus di« 


opem imploratura contra regni invaso- C citur à Joan. hacio Pontano, l. n Hist. Gelricso ; 


exstinctus veneno per Grimoaldum a Mirgo, in Fast. 
Belgic., 21 Febr., in elogio Beati Pippini ducis. Ve- 
neui suspicionem movent etiam Sanmarth. tom. 1 
llist. Geueal. reg. Fraucor., l. v, c. 8. Qux omnia 
lemporuin ac personarum facta distiactione oorruunt. 
Reliqua ex Actis sanctorum Arbogasti et Florea- 
tit episcoporum Argeutoraten-ium alibi firmamus. 
3. linnechildis uxor sancti Sigeberti, ae hujus Da- 
goberti mater. commorabatur apud Childericum re- 
gein, etiam postquam hie Dilichildem uxorem duxe- 
rat. Douatiunes monachis Stabuleas. et Malinunda- 
riens. 3 saucto Sigeberto facias Li tres confirmant. 
Ipsum diploma infra dandum sic incipit : « Childe- 
ricus rex l'rancorum , Emuechililis et Bilechildis 
ratia Dei regin:, viris illu-tribus Gundoino duci et 
Joni domestico. » Et h»c ejus clausula : « Ut hxec 
praceptio nostra in mmeubranis conscripta, firma et 
inviolabilis perseverel, manu nostra subter eai de- 


* ux alibi ex Actis sancli Wilfridi deducimus. Dago- D crevunus afurmare. Siguum gloriosi domni Childe- 


1o buic uxorem fuisse Mechtildemm Saxonum du- 
«€issam colligimus ex Bruschio, in Episcopis Árgen- 
imensibus, in. saccto Arbogasto. Imo Dagobertum 
Teguo pulsum cum conjuge sua apud '!buringos 
habitasse tradit e Cbron. Mss. Matthzeus Meriaunus, 
W topographia archiepisc. Moguniini, agens de Hei- 
lgenstadio Eichsfeldiz urbe primaria, quem locum 
$a primordia Dagoberto debere aiuut. Qux etiam 
ih additionibus aJ Lambertum. Schafnaburgenseiu a 
Phstorio editum, pag. 264, de monasterio Erphurti 
-üsiracio. leguntur, ad eumdem Dagobertum relfe- 
ida videntur, et tempus Kygiberti seu. licliberti, 
tpiscupi Moguntini, probat, sed pro anu. 707 sub- 
Sulgegdus est an, 677, aut huic vicinus. Ipse autem 


rici regis. S.gnum Eninechildis regine. Signum Bili- 
childis gratia Dei regius. Signum  Gundoini ducis. 
Data quando fecit mensis Septemb. dies 6, anno 8 
regni domni Childerici regis. Trajecto feliciter. » 
Annus is est 672. Dein an. 686, mortuo Clotario lll, 
Neustrie et. Burgundie reg*, ChilJericus successit, 
et una reguuni Austrasioruim retinuit; in quo Imne- 
cuildem reginam aiiqua adhuc cuin potestate vixisse 
innuitur in Vita sancb Pijecii episcopi Árvernorum, 
95 Jan., ex Ms. Ultraject. edita, ubi, n. 11, ita legi 
tur : « Cum vir Dei IL rzjectus (in jus ab lectore eo- 
mite vocatus) se undique arctatuim cognoissel, ne- 
cessitate coimpuigus, ita respondit, se causas Ecclesiae 
Iunichilda regino ditioni couunendatas habere. Gux- 


$15 


ait permansit, Beatus. igitur Projectus operis sui 


laborem , et quomodo per fidejussores venisset exhi- 
bitus, tandem depromit. Rex vero et regina Bilichil- 
dis (ita nomen in altera Vita exprimitur) timore per- 
ruls,, veniam coram omnibus a przdicto episcopo 
expetunt, » Contigerunt ea an. 679, in solemnibus 
vigiliis Paschw. Non diu «uperfuit Childericus, ab in- 
sidiatoribus impiis cum regina przegnante interfectus, 
et Rothomagi in basilica sancti Petri sepultus 


4. Occiso Childerico, Theodericus a Neustriis Bur- 
gundisque ad regnum revocatus est; ab Austrasiis 
vero Clodoveus quidam, quod Clotarii III crederetur fi - 
lius, rex constitutus est, sed eo deinrejecto, legiti us 
regni hxres Dagoberius sancti Sigeberti filius ab 
optimatibus evocatus , videtur patris regnum, cu- 
jus aliqua parte jam pridem potiebatur, nltro obla- 
tum potius accepisse, quam armis, ac vi bellica su- 
hegi-se. Hoc novi belli Áustrasios inter et. Neustrios 


S. SIGEBERTUS FRANCORUM REX. 
hanc assertionem cognovissent, imperfectum A filius sancti Sigeberti, haetenus judicio nostro deti. 


516 


nire non audeipus. 


$ II. Monasteria exstructa, dotata. 


41. Monasteria duodecim exstructa refert in Actis 
sancti Sigeberti auctor ; qu:e soli Ardennse attribuit 
Gelenius; universim viginti exstructa cum Gelenic 
volunt Molan. , in Auctario Usuardi, Galesin. e! 
Sauss., quorum verba supra dedimus. Brouwerus 


de iis, in sua Metropoli, necdum edita, ita scribit : 


« Anno 651, Sigebertus Austrasiorum rex Metis in 
$ua regia, eximia vit: innocentia ac praestanti in 
omne religiosorum genus liberalitate florebat, vi- 
ginti amplitudine non vulgari conditis exstructisque 
et vectigalibus perpetuis auctis passim monasteriis, 
in quibus Malmundariu:n et Stabulense in Ardenne 
finibus, sancii Martini vero in Meteiusi suburbano 
fuere. » Hzc Brouwerus, sed reliqua monasteria 
nec ipse, nec alii nominant. De Metensi condito et 


fomes fuit. Quod bellum ex Vita sanct:e Salabergz B destruetu infra agemus. Ad Vitam sancti Amandi, 


abbatisse ab auctore coxvo scripta alibi deduci- 
inus. 

5. Inter i'lustriora monasteria a sancto Sigeberto 
exstructa, mox dicemus eminere Stabulaum et Mal- 
mundarium : quibus donationem a patre suo factam 
confirmavit Dagobertus jam rex apud Austras. con- 
stitutus. Quod diploina ita iucipit : « Dagobertus rex 
Francorum illustris vir. lllud nobis ad stabilitatem 
regni in Dei nemine provenire confidimus, si facta 
domni et genitoris nostri Sigeberti quondam reg.s 
pro nostris oraculis in Dei nomine firmare delibera- 
mus, Atque ideo vir venerabilis Goduinus, abbas «e 
monasterio Stabulau et Malinundario clemeutize regni 
nostri suggessit, eo quod Doininus . . . et genitor 
noster Sigebertus rex. . .. per suam przceptionein 
concessisset. » Integrum diploma alibi damus, et 
aliis imperatorum tabulis ac constitutione sancti 
Leonis IX pape confirmamus. Frisiorum ad fidem 
vcouversionein a Dagoberto rege commendatain 
fuis-e ep. Colon. tradit sanctus Bonifacius archiep. 
in epist. hac de re ad Stey.hanum papain missa, at- 
que inter illius epistolas ad Serrarium, n. 97, edita ; 
quam alihi damus et de Dagoherto filio sancti Sige- 
berti intelligendam esse probamus. 


0. Przeter filium precibus sancti Arbogasti a morte 
suscitatum plures fuerunt Dagoberto lili ; inter 
quas przcipua est sancta [rmina virgo monasterii 
Horrei apud Treviros prima abbatissa, etiam Fastis 
Martyrol. Rom. ad 24 Dec. ascripta. Sepulta ea est 
in monasterio Wissenburgensi munilicentia Dago- 
berti parentis dotato, a quo plura monasteria fuu- 
data aut dotata fuisse alibi ostendi:nus. Altera Da- 
goberti filia, et sancti S;geberti neptis est. Adela, 
q"* post mariti obitum, Írminz sororis exemplo 
iuflammata, inonastico item. cultu assumpto, vitai 
sanctissime traduxit, ac. monasterio Palatiolo ad 
Moselle fluminis ripam exstructo abbatissa prz- 
fuit, ejusque ecclesiam bonorum suorum hzre- 
dem scripsit, testamento signato Kal. April. anuo 
12 Theoderici regis, scilicet, ultimi, an. Chr. 751. 
Ín eo testamento mentio fit sororis Regentrudis, 

ua omissa, ali Rathildem, seu Rothildem, ter- 
tiain filiam Dagoberti statuunt, voluntque nuptam 
fuisse Luderico Bucano, Castri Insulensis in Gallo- 
flandria fundatori. Sed id nec!um antiquis monu- 
mentis probatum reperimus. ld certum est, Alberi- 
cum dict: Adel:x filium plures procreasse liberos, 
ex quibus sanctus Gregorius individuus sancti Boni- 
faci! ad obitum usque socius, postea Ultrajectinz 
sedi vice episcopi profuit presbyter; cujus vitam 
scripsit sanctus Ludgerus, ejus discipulus. An ex ali- 
quo fratrum sancti Gregorii prognatus sit sanctus 
Albericus, dein episcopus Ultrajectin. et ab avi no- 
mine ita appellatus, alibi inquirimus. Coluntur san- 
tus, Gregor. 25 Augusti et sanctus Albericus 14 Nov. 
Àn qui sanctus Dagobertus martyr. colitur apud. Sa- 
thanacenses in Lotharingia, rex luerit Francorum, et 


6 Feb., referemus apud Austrasios, dum iis przees- 
sel rex sanctus Sigebertus, inulta in Belgicis el 
Germanicis provinciis exstructa esse monasteria, 
qua hic omittimus recensere. Ante Stabulense et 
Malmundariense, aliud erectum est^ Casseconguduni 
in ducatu Luxeinburgensi ad amnem Sesmarum seu 
Sesoinirim, vulgo Sesmoy aut Semoy, inter Chinium 
et Bullouium oppida: cujus posterioribus szeculis 
exstitit prioratus in pago Cougnon. De eo pluribus 
agemus 3 Feb., ad Vitam sancti Hadelini. Damus 
infra (Col. 519, dipl. 1) diploma sancti Sigeberti 
nobis ab humanissimo viro Joanne Antonio Gour- 
nesio congregationis Oratorii presbytero communi- 
catum, ex quo constat sanctum Remaclum abbatem 
constitutum esse, cum necdum esset episcopus 
Trajectensis, superstite adhuc episcopo Meteusi Go- 
done, aliis Dodone, seu God:o , cui successit sanctus 
Clodulpbus filius sancti Arnulphi, ad quem episco- 


C pe Remaclus primo anno sui episeopatus sanctum 


rudonem misit. llinc optime refellitur Bouchetus, 

ui, p. ! Originum famili regie Francorum, cap. 

. tempus episcopatus Godonis numerat ab anuo 
059 ad 667 , eique suffectum sanctum Clodulphun 
vixisse ad annum 707 arbitratur. Qui in diplo- 
mate priter Sesomirim noiniuatur Alsnia fluvius, 
supra Luxemburgum exortus, urbem aliuit, et Atarto 
mistus, aquam ià Suram exonerat, aec dein. in. Mo- 
sellam delabitur. Silva autem Uriacuise ad vicum 
Ures infra Bullonium pertigerit, aut potius Vira- 
cuise legendum , et tum referretur. ad. vicinum 
Viram amnem. llis ante expositis diploma facilius 
intelligetur. 


2. Notgerus, episcopus Leodiensis, In Vita sancti 
Renmatcli episcopi Trajectensis, 9 Sept., meminit alte- 
rius Vit: ab auctore antiquiore et fere coxvo con- 
scripte, de quo in prologo ad Wereníridum abba- 
tem hac scribit : « Obtulistis libellum de Vita tam 
nostri, quam vestri specialis patroni, domini, 
scilicet, ltemacli, conquestus propter incuriam ta- 
men prz:decessorum vestrorum brevius, quam ut 
res postularet pro magnitudine gestorum ejus esse 
eruditam ; sinulque visus es, ut ne dicam precari, 
sed potius exhortari , ul eam non modo exemplari, 
verum aliquanto lepidius mandarem poliri. » in noc 
priori libello, seu Vita sancti ltemacli, de exstructis 
mouasteriis Stabul; nsi et Malinundariensi ita. legi- 
tur : « Contigit, Deo favente, juberi 3 piis principibus 
regni Francoruin Sigeberto rege, et Grimoaldo duce, 
ex voluntate Dei et consilio optimatum suorum, ut 
construerentur infra foresiem monasteria, sita in 
pago qui Ardoenna dicitur, cognominata Stabulaus, 
sive Maliundarium , in quibus cominanerent reli- 
giosi monachi, qui spiritualiter inib: Christo famula- 
rentur ; et pro statu totius regni, ct regis salute vel 
filiorum, sive curam regui exercentium, omni 
Vm Dominum exsorarent. Tunc ceperunt zedificare 
attentius, et, ut assolet in tali opere, virtus div.na 


$17 


pleta sunt. Cumque adesset tempus ut eeclesi: nova 
materia ornatz dedicar ntur, mittens prefatus. rex 
ad beatum Remaclum episcopum, quia alter eoruin, 
hd est, Stabulaus, ad ejus pertinebat diaccesim ; alte- 
rum vero, id est, Malmundarium, quia metropoli 
respiciehat, eum consensu Cuniberti, qui ert me- 
tropolitanus Agrippinze, evocavit eum, ut, sicut con- 
veniebat ejus ministerio [Al., mysterio], eas dedicaret. 

od sanctissimus vir illico obaudlcas, cum magna 
ligentia ezplevit opas sibi injunctum, quod ejus 
dispositione dudum fuerat actum; quia, cum esset 
regi ac primis palatii propter maximam sanctitatem 
vicinus ac amatus, nibil precipuum absque ejus con- 
saltu fiebat. Unde factum est, quia tam charus eis 
habebatur, ut missarum peractis soleinniis, traderet 
ei praedicta loca jain dictus major domus Grimoaldus, 
sua (sa) ditione cuncta ordinari, et nionasticze vitze 
instituta isthic servari. Post non multum vero tempo- 
ris inpetravit taudem a rege, quatenus relinquens 
successorem post se in sede pontificali, ut diu desi- 
derabat, hunc eremi locum adiret, et ibi ab hominibus 
remotus soli Deo vacaret.... Manens itaque pervigili 
cura, absque ulia Feprenegeloue, in monasticis docu- 
mentis, multos nobilium virorum animos conver- 
tit, ut imitatores lierent illius vite, cujus erat doc- 


(a) Al., dictione; forte jurisdictione. 


PROLEGOMENA. 
subsecuta est, presperoque successu velociter adim- A trina perfecta : quia. 


M8 


quod ore docebat, prius o 
ad mplere curaliat. Unde factum est ut Ceicento Feli- 
gione cresceret etiam census ejusdem ecclesix, in 
usus ibidem servorum Dei famulantium. Nam au- 
dientes cultum bujusmodi religionis jam dicti piis- 
simi principes, evocantes beatum virum, tradiderunt 
ei ex ipsa loreste duodecim leucas in longitudine, si- 
militer et in latitudine, in quo spatio nullus contra- 
dictor existeret su: ditioni vel succedentium ei, ut 
quiete Deo militarent. Nec non affirnarunt testa- 
inento icum signaculis imperialibus, ut stabile illud 
omni tempore duraret : quod Pater sanctissiuus 
suscepit libenter ac tenuit reverenter. Verum non 
multo post ipsum spatium abbreviare studuit, ut sine 
impedimento fleret sequacibus, et sine ullo obsta- 
culo rectores loci posseut servare, quod ad nostrum 
usque tempus inconvulsum durare videtur oninino. » 
Hizec ibi. Sunt vero monasteria Stabuletum et Mal- 
mundarium dissita Leo.lio octo fere leucis horariis, 

p dua versus Orientem et Treviros abitur. Fxstrui 
utrunque captum circa annum Christi 655, qui 
erat episcopatus sancti lermacli sextus; diplomata 
vero concessa sunt sub finem vitx ejusdem regis 
Sigeberti. Horum partem profert Notgerus in Vita 
saucti Kemacli. Hxc diplomata damus iufra. 





PROLEGOMENA 


AD SANCTI SIGEBERTI DIPLOMATA. 
(Brequigny Diplomata, Charts, Leges, tom. II.) 





Quatuor supersunt a Sigeberto 1l emissa instru- C; sancti Sigeb., sancti Remacli, ete. Nec mirum quod 


&nenta legitima, spurium unum. 
$ 1. Diplomata sincera. 


1. Primum omnium Sigeberti diploma sub indi- 
eti nomine concipitur, proprie pr»ceptum sub epi- 
stole forma. Magni certe momenti est indiculus ille, 
saepius recusus, quo constat in regno Francorum a 
smoaarehie primor liis receptum esse ut non liceret 
epi absque licentia regum, interesse conciliig 
in alieno regno celehratis. Dirigitur a Sigeberto ad 
Desiderium, episcopum Caturceusem. Nullas habet 
notas chronologicas, sed spectat ad concilium Cabil- 
Joeense , quod, juxta Cointium, Annal. t. Ill, pag. 
4892, anno 644 celebratum est in ditione Clodovei. 

€$. Noa tanti momenti est, et tamen pluries recu- 
sum, diploma secundum Sigeberti Il, quo Casagón- 
guidinense monasterium condit. Deficientibus notis 
chron hoc instrumentum anno 64$ cum Hon- 
teisnio, llis. Trev. dipl. t. 1, pag. 80, assignavimus, 
contra Cointii, in Ànnal. t. Ili, pag. 191, et Mabillo- 
pii, in Aunal. Bened. t. I, pag. 405, sententiam. Sic 
opieionem nostram astruimus. Remaclus hoc diplo- 
mate Casagonguidinensi monasterio przficitur, qui 
fuit renuntiatus episcopus anno 648, ut videre est 
a Mabiil. Annal. Bened. t. I, pag. 405; et apud 

arten., Ampliss. collect. t. 1, pag. 2, et observ. 
. Verum, antequam infulas episcopales asseque- 
resur, abba« Stabuleusis evaserat, teste Nova Gall. 
Chr. pag. 699, t. lil, et tribus annis jam rexerat mo- 
masterium tasapoagucineMes hoc igitur monaste- 
rium anie annum 644 conditum fuisse dicendum est. 
Nee multo post id factum fuit ; mentio enim in di- 
plomate ipso fit Godonis episcopi, scilicet, Metensis, 
«qui cirea annum 643 in episcupum electus esi, ut 
videre est in Nov. Gall. Christ. t. XIil, pag. 699. De 
eaetero, simplicissima forma et vere antiqua conce- 
est diploma, et cum historia optime convenit. 

ide Gesta Dagob., c. 91, Fredeg. c. 87, Vitasque 


D 


subscriptiones et note chronologice deficiaut, cum 
nonnisi ex apographis desumptum sit; mos enim ex- 
scriptorum frequens fuit talia, quasi supervacanea, 

resecaudi. d 

5. ldem Remaclus, Stabulensis ahbas et Malmun- 
dariensis, obtinuit partem silvae Arduennz, Sigeberti 
diplowmate tertio, notis chronologicis destituto, quod 
apud Martenium, Ainpliss. collect. t. II, col. 6, et 
alibi, reperias. Id non emissum fuit post annum 648, 
quo episcopus evasit Remaclus , solo abbatis titulo 
iu diplomate insignilus ; nee aute bunc ipsum annum 
615, quo Virdunenses infulos consecutus est Gislo- 
cardus, qui inter episcopos in eodein nae me- 
moratur. Cointius, Annal. t. lll , pag. 961, tamen 
annum 6^3 liuic instrumento assignat, et ideo, pro 
titulo abbatis quo insignitur emaclus, titulum epi- 
Scopi jubet reponere, conjectura quam nulla satis 
tuetur argumentatio. Sed eidem Cointio suffraga- 
mur, cum titulum archiepi«copi emendat , Colo- 
niensi pr:esuli, contra morem hujus statis, inditum. 
llunc titulu:u. episcopi titulo ab exscriptoribus se- 
quioris z:vi substitutum fuisse credi potest, in di- 
plomate cujus exemplum authenticum nullibi, quod 
$&ciamus, hodie comparet. Donum a Sigeberto ün- 
petratum, a Childerico ll. confirmatum quidem fult 
alio diplomate, sed ad mediam partem redactum. 

4. Remaclus, postquam episcopi titulum assecutus 
fuit, monasteriis Stabulensi et Malmundariensi 
presse non desiit, episcopus absque dicecesi, quod 
tunc non insolitum. Hinc appellatus episcopus et ab- 
bas in diplomate quarto, quo Sigebertus his. mona- 
seriis dona confert, auno, scilicet, regni sui 1^; sie 
enit Sigebertus ; « Ut, dum ad legitimam perveni- 
mtis 3tatem, cessiones.... quas serenitas nostra con- 
cesserat, deinceps, boc est anno 44 regni nostri, de- 
beant... stabiles esse. » llic autemannus vel ab anno 
652, ab initio regni in Austrasia, vivente Qatxe, ve 
peii potest, vel ab anno 655, quo gredi Vote « 


519 


$. SICGEBERTI FRANCORUM REGIS 


590 


moriuo patre, regnavit. Juxta priorem compotandi A gentilitio domus Lotharingicze, quam a Merovingicis 


modum, regni annus 14 incilit in annum Christi 
645, quo nondum episcopi titulo gaudebat Remaclus. 
Ergo alia utendum est computatione , scilicet ab 
anno 638, unde annus regni 44 in annum Christi 651 
Incidit. Alibi disquiremus an binc erui possit Mero- 
vingicorum regum majoritatem nonnisi anno setatis 
21 expletam fuisse. 


8 II. Diploma spurium unicum. 


1. Unicum restat Sigeberti diploma quod spurium 
est. lli ecclesixte sancti Petri Trevirensis ablatze re- 
Slituuntur sancti llilarii et sancti Eucharii cella. 
Non alia mente a. Roserio fabricatam fuit instrumen - 
tum hoc, nisi ut. auctoritatem. conciliaret systemali 


regibus deducere conatus est pluribus aliis iustru- 
mentis , causa judicata, falsi nomiue damratis. Ma- 
nifesta falsi indicia, quibus totum hoc instrumentum 
scatet, in notis nostris reteximus. Drowerus, llist. 
Trev. t. 1, pag. 334, illud pro interpolato habuit, e1, 
expunctis qu:e a. falsario inserta judicaliat, quasi 
genuinum edidit. Verum de interpolatione lectorem 
monuit, quod neglexerunt auctores Nov: Gallizm 
Ghristianz, t. MI, col. 291, qui fere totum pseudo- 
diploma exscripserunt, nulla suspicionis nota incau- 
te credulitali pr:caventes. Cum fraudes Roserii 
testetur judicium solemne, puderet nos spurioe fe- 
tus legitimis miscuisse, eo quod aliquid deprelenda- 
retur apud ipsos cum legitiinis conimune. 


SIGEBERTI FRANCORUM REGIS 


EPISTOL/E ET DIPLOMATA. 





EPISTOLA PRIMA. 
Ad sanctum Desiderium Cadurcensem episcopum. 
(Vide supra, lib. H1, Epist. ad sanctuin Desiderium, 
hujusce towi col. 260, epist. ix.) 


I. EPISTOL £. 
B 


EPISTOLA Il. 


Ad eumdem sanc'um Desiderium. 
(Vide ibid., col. 264, epist. xvi.) 


II. DIPLOMATA. 
(Ex Brequigny Diplom., Chart., Leg., t. If.) 





DIPLOMA PRIMUM, 


Quo Sicebertus monasterium | Casagonguidinense con- 
dit, el ibi llemaclum. abbatem constituit *. (ann. 


i4). 

Sigibertus, rex Francorum, vir inlustris ^, (Gri- 
moaldo majoridomus. Singulariter ac per cuncta fe- 
liciter ad mercedis nostra augmentum) credimus per- 
tinere, si larga munera summi Dei omnipotentis de- 
vota mente offerre non dulitetis, quia tunc regia 
potestas suum cultum corroborare videtur , quano 


ex propria voluntate compendia servorum Dei desti- C 


nare non dubitat. Ideoque sub devotione anime no» 
sirse, cum consilio magnificorum apostolicorum Chu- 
niberti (Memoriani) , Godonis «, vel inlustrium 
virorum Grimoaldi, Bobouis, Adalgisili , monaste- 
rium regulare in honore patroni [patronis] nostri 
Petri, Pauli, Johannis, vel ceterorum martyrum in 
terra nostra, silva Arduennense ( Ardenense], in 
loco qui dicitur Casegonguidinus (Casecongidunus] , 
quem Sesomires fluvius cingere videtur, et ex nostre 
largitatis munere, juxta Patrum traditionem, «oeno- 
bium volumus construere, et ibidem, Deo [Christo] 
auspice, Remaclum albatem constituimus, qualiter 


* Vulgavernnt Bollandist» ad diem 4 Mensis Fe- 
bruarii, pag. 254 (In Vita sancti Sigiberti) ; Marte- 


ibidem secundum ordinem et monita antiquorum 
Patrum conversari debeant , sic tamen, ut de ipso 
castro et ripa fluminis in directum leuvas tres de 
nostra silva Uriacense , cum ipsa venna dominica A 
quz dicitur Arnulti [Dognuulfl], cam Probardo, Ba- 
bone [Marte»., de Babone], vel junioribus [ minori- 
bus| eorum, qui ibidem servire [deservire] videntur 
a die pr:sente, concessimus [concedimus] ad possi- 
dendum. Siniliter de suo [desaper] ipso castro ex 
alia silva dominica tres leuvas, et in directam item 
[iterum] tres alias leuvas, necnon et aliam venellam 
in fluvio [fluviolo] nuncupante Alisna, ubi illa petra 
quadrata est [ Marten., pro quadrata]. Hxc omnia ad 
usus eorum servorum Dei (cum) emunitate [ Marten., 
ex unitate] nostra visi fuisse [fuimus] condonasse, ut 
habeant, possideant , suique posteris spiritualibus 
derelinquant, ut potius eos [eis] delectet attentius 
pio Domino preces incessabiliter pro nobis [hec duo 
verba desunt ap. Marten.] fundere. Et , ut praeceptio 
firma atque inviolata permaneat, manus nostrze sub- 
scriptionibus subter eam roborari decrevimus [de- 
creviuus roborari ] 4. 


sterium Casagonguidinense, jampridem destructum, 
et cujus loco exstat prioratus, situm fuit in episca- 


nius , in AmplissimaCollectione, t. Il, pag. 6; Coin- ]) Patu Trajectensi, Chinium inter et Bullonium. Edi- 


tius, in Annalibus ecclesiasticis, t. III, pag, 190 ; Cal- 
metus, inter Historie Lotharingic:e documenta, t. I, 
prob. pag. 257; Honteimins, in Historia Trevirensi 
diplomatica, t. I, pag. 80; Foppen«, in supplemento 
ad opera diplomatica Mirzi, t, Ill, pag. 1; Bertho- 
let. Historia Luxeimburgi, t. Hi, prob. pag. xvj; ac 
demum Collectores scriptorum rerum Francicarum, 
t. IV, pag. 624, omnes vel ex. chartario Stabulensi , 
vel ex veteri Codice ms. Malmundariensi , aut ar- 
Chivis ecclesi:? sancii Huberti, nullus ex autographo. 
Hinc non mirum quod noiis chronologicis et sub- 
scriptionibus careat; is enim frequentior fuit mos 
amanuensium, ut, dum exscriberent vetera instru- 
menia, bas quasi. supervacaneas resecarcnt. Mona- 


mus hoc diploma juxta lectionem Collectorum seri- 
ptorum rerum Francicarum ; lecliones alias ex Mar- 
tenio inter uncos aut in annotationibus ascribimus, 
Quasdam addidi nuper mecum a claro viro de Reif- 
[enberg humanissime communicatas. . 

^ Cod. ws. Malmund., viro inlustri ; in solo hoe 
Codice exstant qui sequuntur parenthesibus in- 
clusa. MARTEN. 

* Chunibertus, Coloniensis presul fuit ab anno 
625 ad annum 665. Vide Novam Gall. Christ., t. lli, 
col. 626, et t. XIII, col, 599; Godo episcopus Meton- 
sis ab anno 642 ad annum 650. 

4 De anno huic diplomati assignando non. conve- 
niunt critici. Honteimius illud tribuendum censet 


331 
DIPLOMA 1, 


Qwo Sigibertus dona confert monasteriis Stabulensi et 
Malmundariensi * (ann. 651). 


Sigipertus, rex Francorum, vir inluster, Godegi- 
selo [Modogisilo] comiti. Singulariter regni nostri 
eompendiis et. prolixa felicitate, Deo adjuvante, con- 
filemur augmentare quicquid sacrosancte. Ecclési.e 
proprie deliberationis arbitrio serenitas nostra con- 
tulerit ; quia tunc regalis potestas sui culminis fun- 
damenta corroborat, quando larga huinanitate condi- 
£na munera in honore Dei conferre non d.bitat. 
Igitur sancta ac venerabilia monasteria , Stabulaus 
sive Malmundarium cognominata, ubi vir venerabilis 
Kemaclus, episcopus et abba ^, Christo auspice, 
przesse videtur : quz vir inluster Grimoaldus major- 
domus, in honorem sanct» Dei genitricis Marix, 
sanctorumque apostolorum Petri et Pauli, sanctique 
Joannis Baptistz, vel sancti Martini, seu ceterorum, 
suo opere, in vasta eremi [Boll., in vasta solitudi- 
ne] Arduennensis construxit, quemadmodum nos 
loca ipsa ad ipsa 1onasteria zdificandla pro nostra 
preceplione ex foresta nostra concessimus : qu», 
licet gratia. Christi sint ditata prefata monasteria , 
mundanz tamen substantie cernuntur parumper 
habere. ldeo divina inspiratione commoniti , de- 
crevimus aliquantulum de fisco nostro ad ipsa mo- 
nasteria conspicere et consolari. Telonium igitur 
quod ad portum Vetraria, super fluvios Taunuco Itta- 
que, et portum illum qui dicitur Sellis, immoque et 
Vagatio [Boll., Vogatium] super fluvium Ligeris, 
quod judices vel agentes nostri ad portus ipsos tam 
quod navalis evecio conferebat , aut [Boll., quam] 
wndigue negotiantum commercia in theloneo aut 
quolibet ripatico ex ipsis portubus superius nomina- 
tis in fisco nostro solebant recipere, pariter et ho- 


sano 644 ; Cointius, anno 645; Martenius et Mabil- 
buius anno 648. Datum non fuit ante annum 642, 
queo Godo Metensis episcopus crealus est. Hemaclus, 
«ii primus ad Casagonguidinense monasterium re- 
fadum a Solemriacensi monasterio accersilus fuit , 
Nova Gall. Christ. , t. llf, pag. 959, tres annos illud 
rezit, et monasterii Stabulensis curam suscepit, cum 
wndum episcopalibus infulis potiretur : has autem 
eonsecutas est avmo 648. Unde sequevs chronolo;i- 


ew ordo emergit. Anno circiter uno ante assumptum D 


eiscopatum, Henmaclus ad Stabulense monasterium 
transiit, id est, 4nno 647. Tribus annis rexerst 10- 
uelerium Casagonguidinense; ergo videtur. mona- 
tvrium hoe conditum fuisse circa annum 644, anno 
weundo episcopatus Godonis, qui Metensis praesul 
tenuntiatus fuerat anno 642. Qux: omuia bene. con- 
waiunt, et Honteimii opinionem tuentur , quam 


imur. 

^ Vulgatum a Bollandistis a:! diem 4 Febr. ; Mar- 
aio, Amyplissim. collect. t. l!, col. 7; Bertholeto, 
Hist. Lux. t. Hl, prob. pag. 17; et a Collectoribus 
striptorum rerum Francicarum, t. IV, pag. 655 , ex 
Stabuleusi cliartario, sabscriptionibus et notis chro- 
Mologicis destitutum. Telonei hoc diplomate concessi 
meminit Notgerus, Vix sancti Hemacli , apud Doi- 
lamd., ubi supra, scriptor ineunte. &zculo undecimo, 
qui diploma videtur inspexisse. Illud Cointius edidit, 
sed i92 integrum. Ex. Martenio recudimus; varias 


DIPLOMA'TA., 
À mines qui in ipsis portubus conmanent, vel ipsos 


923 


portus custodiunt, aut ibi aspicere videntur, pro sia- 
bilitate regyninostri, ad monaster.a superius noininata, 
vel monachis ibidem consistentibus, nostri muneris 
largitate concedimus. ( uapropter presenti ex hac 
jussimus promulgari praceptione , ut neque vos , 
neque juniores aut successores vestri, aut quislibet 
quie ad partem monasteriorum ex hoc periinet, nun- 
quam [ex hoc penitus] prisuimatis existere contrarii ; 
sed magis theloneos. ipsos de portubus superius no- 
minatis, quandocumque exinde fiscus noster poterat 
sperare, in luminaribus, jam diclis basilicis vel sti« 
pendiis monachorum qui ibidem cursum regulariter 
quotidianis horis implent, annuimus possidendos , 
ut omni tempore proliciant in augmento [cernuntur 
implere omni tempore proficiat in augmentis]. Et si 
forte aliqui portus ipsos prznominztos pro tenis 
ipsorum propriis transtulerint, quo facilius ipsum 
theloneum quemadmodum ad fi.ecum nostrum de« 


. buerat provenire |Bo!l., pervenire], subtraxeriai, ju- 


bemus ut navigia ad portus ipsus, ubi per tempora 
praedentium regum parentum nostrorum ire eon- 
suetudinem liabuerant, discurraut ; et alibi theloneus 
neque a vobis, neque a junioribus seu successoribus 
vestris exigatur. Quod fiat, ut,si ante superiores 
annos , duininodo sub tenera adhuc videbamur xtate 
subeistere, aliquis quodlibet ex hujus cessione instru- 
menti | Boll., hujus cess:onis instrumentis] accepit , 
nullus mancipetur effectus, sed vacuum et inane per- 
manea!, dum et aliter compluribus fidelibus nostris 
noscitur esse conventum, ut dum, auxiliante Domino, 
in reznum ad leg:tiuam pervenimus :etatem, ceseio- 
nes illius, qux ex originario fisco nostro aliquid se- 
renitas nostra concesserat, deinceps inantea, boe 
est, anno [Do'l., de anno] xiv regni nostri * de- 
beant in Dei nomine siabiles esse. llanc quoque 


lectiones ex Bollandistis et a claro viro de Reiffen» 
berg conmunicatas inter uncos exhibeius. 

P Renaclus hic dicitur abbas simu! et episcopus, 
id est, regionarius, ut monent Mabillonius, Aun. t. l, 
pag. 404, et Martenius, ubi supra, pag. 2. 

« Aani regni Sigiberti duplici ratione computari 
possunt : a témpore quo is a patre rex Austrasia re« 
nontiatus fuit, id est, ab anno 652: vel a morte pa- 
wis, auno 6.8. Ab hae posteriori epocha hoe loco 
videntur computandi. Si enim ab anteriori computa- 
rentur, annus Xiv regui incideret in annum Christi 
615, quod cum femacli episcopatu conciliari nequit, 
liegui vero sumpto exordio a morte Chlodovei Il, 
annus xiv annum Chii-ti indicat 651, cum Remacius 
jam regionarius foret episcopus ribus abhinc circi» 
ter annis, necdum Tungreuses. infulas assecutus fuis- 
set, unde episcopus, nullo loci nomine addito , ap- 
yellatur. lloc eodeu anno datum diploma asserit 
Notgerus in Vita saucti lemacli. Notandum autem 
quod tunc se ad legitinam perveni-se z:atem innuat 
Sigiberlus , natus anno. 659 , et hinc argui poteet 
regum Meroveadum majoritatem anuo ztatis vige- 
simo primo expletam fuisse, qux anno decimo quarto 
assignata fuit a criticis plerisque, ex verbis. Gregorii 
Turonensis, lib. vi, cap. 25, male intellectis, qui« 
bus etuancipatio potius quam majoritas intelligenda 
est. Sed de his fusius in przfatione. 


925 


S. SIGEBERTUS FRANCORUM REX. 


* 594 


auctoritatem, ut in omnibus valitura, in nostris et A ris nottri ac predecessorum nostrorum regum, de- 


futuris temporibus valitura intacta valeat durare [ia- 
tacta vel intemerata valeat pleniter] , mauus nostre 
subscriptionibus [subter ea) roboravimus. 


DIPLOMA 1il, 


Quo Sigibertus cellas sancti [lilarii et sancti Eucharii, 
ecclesie Trevirensi sancti l'etri viol.nter ablatus, 
restituit * (ann. 655). 
in nomine Domini , Amen. Si;isbertus divina fa- 

vente gratia, Francorum rex. Quoniam adoptionem 

filiorum Dei przstolainur, ad quam per pacem attin- 
gitur, teneamus pavem invicem, et in omnes. Beati 
enim pacifici, quoniam lilii Dei vocabuntur. Ubi 
enim altercationis invicem dispendium incurrit, ibi 
pacis residet dissidium qux» Ecclesiarum gratiosam 
fovet et incrementat quietem. lgitur noverit omnium 
fidelium nostrorum praesentium et futurorum notitia, 
qualiter de cellis beatorum llilarii, quz modo cella 
sancti Maximini dicitur, ac beati Eucharii, quae nune 
vocatur cella sancti Matthis , in. preedio sancti Petri 

Treverice urbis 3lificata, quas dominus genitor 

noster Dagobertus, Christianissimus rex, predecesso- 

rum suorum mores sequens, ad ecclesiam sancii 

Petri Treverice urbis regie potestatis jure tradide- 

rat, ac perpetua stabilitate firmaverat, Modoaldus, 

ejusdem Ecclesie venerabilis archiepiscopus, in ge- 
nerali palatio nostro querelosis se precibus procla- 
mavit, plangens eas abs malis grassatoribus, quorum 
dux quidam nomine Hattus est, contra libitum suum, 
suorumque fidelium usurpatas, ac de supradicta ec- 
clesia vi-lenter abstractas. At nos per omnia omnem 
prefati Hatti, ac suorum per ordinem recolentes 
fallaciam, jam calliditatibus detectis, querimoniam 
illius veram esse agnovimus. (Perpendentes ergo et 
verentes ne forte, quod absit, de eleemosyna genito- 


^ Hoc diploma vulgavit Roserius, Stemmata Lo- 
thar. ac. Barri ducum , fol. 5, 2*, quasi ex autogra- 
plio ; sigilla enim, et in ipsis sculpta insignia, elisse- 
rit, sicut sub oculis exstantia. 
llist. Trevir, t. 1, pag. 554, recudit, expuuctis qui- 
busdam qux ipsi interpolata visa sunt; nec ipsum 
uduit fateri ex quo impurissimo fente instrumentum 
fios hauserat. Ex Browero edidit Honteim:us , Hist. 
Trevir. diplom. t. J, col. 81; Calmetus, Hist. Lothar. 
t. l, pag. 257; ex historia quadam ms. de damnis 
olim illatis monasteriis Trevirensibus, quam nulla 
tuetur auctoritate. spun feti) declarat post Zyl- 
lesium, Defens. S. Maxim., part. m, sect. 5, 8 4, 
Honteimius, novis retectis falsi indiciis, quz» «catent 
undique. Mirum certe auctores Novz Gallize Cbristia- 
n: tale instrumentum admisisse, t. Xlll, instrum. 
col. 291, nequidem ulla nota suspicionis interjecta. 
Eadem in eo agnoscitur falsarii manus qua diplomata 
Dagoberti pro cellis sancti Maxiniini et sancti Eucharii 
fabricatasunt. H:ec praecipue falsitatem produnt : stylus 
a capite ad caleeut iusolitus; annus lucarnationis pro 
nota chronologica adhibitus; titulus regis Christia- 
nissimi Sigiberto inditus. Quis vero Hatium , przedo- 
num ducem, ecclesiarum per Gallias vastatorem, 
novit * Quis Martinum, ducem Austri: Mosellanicae ? 
Datum dicitur diploma anno Christi 655, ad preces 
Modoaldi, Trevirensis archiepiscopi. Transeat arcbie- 
piscopi titulus; sed Modoaldus, Trevirensis przsul, 
tredecim abhinc annis fato functus fuerat. Ilzc satis 

superque dicta sint. 
» Parenthesibus inclusa, hic et infra, desunt apud 


x ipso Browerus, : 


trimentum animx nostre faceremus, pro conser- 
vanda eorum pietatis munificentia, ipsas cellas, cum 
cousilio et judicio episcoporum, ducum, et comitum 
nostrorum, maxime dilecti consanguinei nostri do- 
mini Martini, filii Clodulpht, (ilit Arnulphi, ducis 
Austri: Mosellanice ac Moselant, quem przfatse 
beati Petri ecclesiz, ac fratrum ac antedictarum cel- 
larum advocatum, rectorem protectorem per przsens 
preceptum constituimus, memorat: ecclesix Trevi- 
rens. reddidimus ^). Ut autem praesens nostra refor- 
malionis scriptum inviolabile per succedentia tem- 
pora in Dei nomine obtineat stabilitatem, propria 
manu, cum duce Martino, ac Cumberto, arcbiepi- 
scopo Coloniensi, ac Ramaclo, episcopo Trajectensi, 
subter eam firmavimus et sigillorum nostrorum im- 
pressionibus * jussimus insigniri, Data Aquisgrani, 
idibus Maii, anno dominice Incarnationis pc. Lut. 
Si:isbertus, Francorum rex 1. Cumbertus, arcbiepi- 
scopus Coloniensis T. Ramaclus, episcopus Traje- 
ctensis T. (Martinus dux Austrie Mosellauice ac 
Moselant T.) 


DIPLOMA IV, 


Quo Sigebertus rex, omuium proventuum. suorum in 
pago Spirensi decimam partem ecelesie Spirensi 
adscribit 4 (circa ann. 655). 


Sigibertus, rex Francorum, vir inluster *. Quict- 
quit in Dei nomine serenitas regia, pro ecclesiaruma 
compendia vel in stipendia clerum aut alimonia 
pauperum perpensatur, vel hoc, quod juxta Dei 
mandata adimpletur aut confirmatur, illud et in prae- 
senti seculi luce potest przstare auxilium, et cre- 
dimus quod, in eterni itineris, per intervencionem 
domnorum sanctorum, sive duce Domino, preparet 


Browerum et alios, excepto Roserio. . 
* Omnes, przter Roserium, emendant sigilli nostej 
impressione. 

Jam dudum periit autographum diplomatis; at 
superest apographum in chartulario cui titulus Codes 
minor, in archivo Spirensis archiepiscopatus. Hujus 
mentionem fecerunt lruschius, De episcopis Ger- 
mani, pag. 78; Eisengrein, Chronologia rerum Spi- 
rensium, lib. vi, pag. 157 ; Simon, Historia epise. 
Spir., pu 6; Lehmann, Chronol. Spirens. lib. wn 
cap. 15; Cointius, Annal. eccl. Franc. t. Ill, pag. 1i 
et 596 ; N»va Gall. Christ., t. V, pag 715. Integrum 
vulgavit Lamey, Append. dissertationis de pago Spi- 
rensi, in t. Ill, p. 261, llistori& et commentariorum 
Academie electoralis scientiarum et elegantiorum 
litterarum. Theodoro-Palatinze. Quaedam eodem 
scripsit Carolus Dümgé in opere cui titulus Regesta 
Badensia. Pristinis Editoribus collectionis quam de- 
nuo vulgare jussus sum erat incognitum, mihique 
ipsi, cum Commentarios Academi:x 'Theodoro- Pa!a- 
tine evolventi. occurrit, sel jam ultra annum 700 
produeta Editione, quare illud in additamentis ex- 
scripsi. Desiderantur dies et anni. Lamev, ubi supra, 
annum 650 suspicatur ; annum vero 637 Loebel in 
t. VII, pag. 157, Commentariorum sup. laud. ; wter- 
que ex mera conjectura. Annum 653 przetuli, ut pote 
ultimum regni Sigeberti ll, quem omnes auctorem 
diplomatis latentur. 

* Comment. Acad. Theod. Palat. habent ilisuster ; 
Carolus Dümgé testatur in Codice scribi vocem in- 
(uster. 


APPENDIX. 


980 


in futurum. lg:tur dum et confidimus quod Dei de- A videtur, decimus caput debeatur offerre et adim- 


beat inanere voluntas et ut taliter cuncius populus 
de ounibus fructibus terre, ad sancta Ecclesia ca- 
tholica per unumquemque annum debentur inferre, 
adeo ita. quod juxta ad anteriorum regum quondam 
parentum nostrorum decrevit devocio, ita, Christo 
propicio, manet nostra deliberacio, ut de omnes 
fructus terre infra pago Spirense, quantumcunque 
ficus noster continel, tam de annona quam de vino, 
mel, sive jumenta, de porcos, quam etde omui reliqua 
solucione ad nos aspiciencia, sic et homines fisci 
faciant decimas porcorum, qui in forestis insagina- 
tur, aut omne genus pecodum, quantum in ipso pago 
Spirense ad fiscos nostros pertinetur, annis singu- 
lis ad ecclesiam Nemetense, ubi apostolicus vir, 


plere, quatinus dum ipse decimus annis singulis 
idem in stipendia cle'un vel alimonia pauperum 
presentemur, Credimus ut Creator omnium nosíro- 
rum, nostris usibus, hic et in futuro septempliciter 
hoe jubeat remunerare. Agite ergo, qualiter hoc, 
quod semper nostra continet devocio, vel Dei manet 
voluntas semper in omnibus procuretis adimplere, 
qualiter nobis Christi gratia vel domnorum sancto- 
rum, ut confidimus, debeat pertinere, et ut vobis b, 
quod absit, ad offensa Dei, aut nostra non debeat 
pervenire. Et ut cercius vobis juniores successores- 
que nostros presens auctcritas inconvulso ordine ob- 
servetur, vel in omnibus debeatur permanere, manus 
nostre subscriptionibus subter eam decrevi;nus robo- 


pater noster, domnus Principius ", episcopus preesse B rari. 


* Certum est Principium Spirensem sedem occu- 
pasge; sed quot annos non constat. Vide Loebelii 
dissertationem , in t. Vll Comment. Acad. 'Iheod. 
Pl'alat. pag. 151 et seqq. 


* Carolus Düingé monet in Codice legi tobis et non 
nobis, ut esi in t. Ill Comment. Academ, Theod. 
Palat. 


SI—————RA€A——————————————MÉÁÉÉ——————————————————Á—ÁÉ—RÁÉÉÉE 


APPENDIX AD SANCTUM SIGEBERTUM. 


Charta qua Grimoaldus donat monasteriis Stabu- — cum area et terra, vinea una in Boterio [Beterio], et 
lensi PEU RREETHNS villam Germaniacum * (* 4tia appendicia, quxe. dicitur Terune, juxta fluviolum, 
/Ann. 650). 


(Ex Brequigny Diplom., Chart., Leg.) 

Domino sancto et in. Christo patri Remaclo epi- 
scopo, vel omni congregationi monasterio Malmun- 
dario, Malmuldario] seu Stabulau eonsistentium. Gri- 
moaldus, recogitans molem peccaminum meorum , 
qualiter veuviam obtinere [optinere] merear, dono 
vobis donatumque esse volo pro compendiis ipsoruin 
servorum Dei qui in ipsa monasteria conversare vi- 
dentar, loco cognominante Germiniaco, in pago Re- 
mensi, quem domnus gloriosus Sigebertus rex (rex 
nobilis) nobis concessit ; ipsam villam Germiniaco , 
cum omni integritate sua, domos, edificiis, mancipiis, 
scolabus, pecuniis, campis, aquis, cum omni solidi- 
Gate, appendiciis, id est, duos molendinos in lupia , 


* Vulgaverunt Henschenius, de tribus Dagobertis, 
lib. w, cap. vin; et Foppenus, suppl. ad oper. Dipl. 
Mirssi, t. Ill, pag. 231; uterque ex archivis Bamber- 
femi ei Stabulensi. Diplomata duo regum Chille- 
re HW et Dagoberti ll. videntur buic chart: minus 
c000n3; testantur enim hzc diplomata Sigibertuin 
eoncessisae villam Germiniacum Siabulensibus, quam 
toacessionem Childericus et Dagobertus contirmaut, 
v5o Sigiberti diplomate, ac nulla facia donationis 
Grimealdi mentione. Hincsubit aliqua suspicio de 
dare Grimoaldi sinceritate. Sed cum Grimoaldus 

iniacum sibi a Sigiberto eoucessum profiteatur, 
Wobabile e»t Stabulenses monachos proprium a 


concessionis diploma impetravisse, ad : 


majoréum) securitatem, quod a successoribus ejus, 
"is et relectis exemplaribus , coufirmatum est. 


Axina, quem de Godetrude dato pretio. comparavi , 
domos mancipiis , campis, pratis, vineig , aquis , 
aquarumve decursibus, eum omui integritate ad se 
pertinente, concedo vobis, a die presente, perpe- 
tualiter, ut ipsam villam Germiniaco, vel appendiciis 
euis superius cognominatis teneatis, possideatis, vel 
quidquid inde facere volueritis liberam et firmissimam 
habeatis potestatem. Et si sane, quod fieri non credo, 
aliquis de h:eredibus meis, vel aliqua opposita per- 
sona, contra hanc firmationem de parva munuscula , 
qux in ara summi Dei omnipotentis offerre non. du- 
bito, venire tentaverit [vetare temptaverit] , inferat 
in sacro fisco auri libram unam, argenti pondera 
quinque, et nihilominus facla mea irrumpere non 


D valeat 5. 


b Desunt not chronologics; sic eas quantum li- 
cet eruimus. In. Remacli abbatis simul et episcopi 
-atiam donatio tit. Purro episcopi, scilicet regionarii, 

emacius titulum non assecutus est aute annum 648, 
Maviil. Ann. t. 1, pag. 403 etseq. ; abbatiam vero 
Stabulensem Theodardo anno 655 reliquit, cum ad 
Trajectensem episcopatum evectus est. Ergo non 
male circa annum 650 chartam Grimoaldi de qua 
agitur referendam censemus. Nonnullas lectionum 
varietates a viro docto de Reiffenberg , humaniter 
conununicalas, inter parentheses adscripsi. Ulii va 
sic se habet : Facta exemplaria die Kal. Aug. anno 
un regni. Domini notri Dagoberti , quie a Foppeno 
omissa, ab Henschenio vulgata fuerat. Inde tan- 
tummodo inferendum est anno iw Dagoberti Il exhibita 
fuisse regi exemplaria charte de qua agitur, nos 
vero chartam hoc auno esse couce:saun. 





ANNO DOMi;N! DCLIV. 


SANCTUS LIVINUS. 


SANCTI LIVINI EPISCOPI ET MARTYRIS, 


VITA, 


AUCTORE DONIFACIO COJAEVO. 


Ez ms. cod. Compendiensi et Nicolao Serario. 


(Acla sanctorum Ord. S. Benedicti.) 





MABILLONII OBSERVATIONES PRJEVLE. 


4. Si Bjeclam sancti Livini Vitam vulgavit Nicolaus Serartus post Epistolas sancti Bonifacii archiepiscopi Ma. 
guntini, quem Vcn ! itt conditorem esse existimavit. Sed quominus ei assentiamur, prohibent. argumenta 
at 


nonnulla Doni 


jus istius Vitae scriptor, gesta sancti Livini tribus discipulis ipsius relexentibus, Foillano, 


Helia et Kiliano, sibi comperia affirmat : quibus obnixe postulantibus huic scriptioni dederit operam. Sanctus 
Burchardus sedi Herbipoleusi a sancto Boni[acio Magunlino impositus ab. Egilvualdo dicitur auno Lxn post 
passionem sanctorum martyrum Kiliani ac sociorum ejus, qu: incidit in annum | Inc. Dowinicze pcxcix, et 
quidem in Germania ; q«o lempore sanc:us Donifacius vix fortasse in Anylia pueritiam agebat, qui anno. pccxix 
legationem apostolicam in. Germanie partes a. Bonifacio papa 11 adept;s, anno pcc ,. etate adhuc. virenii 
siariyrium subiit. Qui. igitur fieri. potuit, ut sancti Livini gesta a. hiliano et sociis didicerit? Adde. sanctum 
Bonifucium in suis Epistolis bene multis nusquam peccaloris nome pre[erre; quod nomen sancti. Livini enco- 
miastes in Pra (ationis salutatione sibi usurpav.t. Alius ergo est a sancio boni(acio Muguntino, et quidem antiquior 
Bonifacius iste ; episcopus an abbas, incerlum : nam et abbates alii jue post Gregorium M. se servos servorum 
Dci i Epistola um inscriptionibus nonnunquam dicebant. Gotselinus monachus in Vita sancti Augustini Cantua- 
riensis e, iscopi lib. 1, cap. 28, quadam ez ista sancti. Livini Vita mutuatus est. 

9. Livinus in solitudine aliquandiu degit cum Foillano, Helia et Kiliano. Preceptorem ac institutorem habuit 
sancium Augustinum caniuarig antistitem , a quo etiam sancti Benedicti normam discere potuit. Miramur cum 
Vuillelmu M almesburiensi, venerabilem Dedam ne verbo quidem egisse de Livino, cujus nomen in sinceris Usuardi 
el Adonis martyrologiis de.ideratur. 


PROLOGUS AUCTORIS. 


Bonifacius homo peccator, servus servorum Domini A atque eorum contubernio fruiturus in beatitudine 


hostri Jesu Christi, universis sub. aucioritute sancte 
£t individue Trinitatis super firmam peiram [undatis 
Ecclesiis in. summa felicitate , gloriam jocunditatis 
elerng. Beatissimi Patiis et Deo dilecti pontificis 
Livini venerandus gloriose passionis triumplius ho- 
diernam solemnitatem gaudii nostri in magn: vene- 
rationis honore cerenionialiter nobis celebrandam et 
votivis. adhibendam sancivit, tanti. inclyta Patris, 
ad declaranda mundo meritorum przconia, quibus 
hortamur affeclualiter. congratulari : excitante nos 
ad hujus devotionis gaudia ipso rotantis anni solemni 
teinpore , quo triumphalis palma certaminis istam 
agonotheta victoriosissimus et martyr mirificandus ex 
preseutis szeculi conflictu indomabiliter pro sanct 


pacis perpetu:xe. Hujus denique tam excellentissimz 
sanctitatis Christi athlete maguarum virtutum | in- 
signis qux vestrx: expandimus dilectioni, tribus dis- 
cipulis suis retexentibus comperiebamus, Foillano *, 
Helia et Riliano, qui piz charitatis affectu (ut fate- 
bautur) sua quxque renuntiantes , ob spem vite 
eetern:ze ejus conglutinaliter studuerunt adli:erere ve- 
sügiis, et instrui admonitionibus atque informari 
exemplis, manus nostras osculando provolutisque in 
terram genibus per :gre lacrymarum suspiria im- 
precati sunt a nobis scribi et imemorix in posteris 
conservanda. Quorum ergo multum renitentes vo- 
luntati, quoniam nostrz peritiuncutze pertimesceba- 
mis tantillitatem ; sed enim debiti amoris vis tene- 


Trinitatis confessione belligerando, atque persequen- B ritudine su:x enervationis geminz quoque dilectionis 


tium triumphando minitationes et atrocium pona- 
run agitationes letus transmigravit, Regemque coeli 
adiit emerite dignitatis laurea in confessione mar- 
tyrum inthronisandus parilique honore glorificandus, 


* Hine colligitur Foillanum hunc distinctum esse 
a sancto Foillano Fursei abbatis fratre, qui lere 
seinper Furseo adlizsit; ut Foillanus iste Livino. 


geminifluis alis nostri transcendit arcana devoti 
pectoris , et tandem illa fratern:e. conglutinationis 
aspiratio ipsum animum nostrum suis viribus diili- 
dentem , fragili in audaciam subeuudx difficultatis 


Nulla tamen hujus Foillani mentio vel notitia pos! 
sancti Livini necem occurrit. 


339 


VITA. 


96€ 


Spiritus sanct! tentamine gratia cooperante reflexit, A laudem et glo-iam pii Patris verbatim enodari di- 


et charitati eorum satisfacero studuimus, et h:ec. ad 


gnum censuimus. 





INCIPIT VITA. 


2. Livini patria. et. parentes. Tempore igitur quo 
Colomagnus, inclytus rex Scotorum, in Christian: 
religionis vir magnificus, polleret virtutihus, et Scep- 
Vra regni et imperialis monarchix columen superna 
providentia auspicabiliter gubernaret, erat quidam 
senator Scotigena nomine Theagnius, exspectabili 
stemmate nativze nobilitatis excellentissimus, ipsius 
regis optimatum princeps, el pre cunctis aulicis 
suis primatibus archialiter apicem gerens, vir stre- 
nuus, regaliumque secretorum symmista industrius 
et summ. prudentiz compositionibus longe lateque 
loquaci rumore perlatus. Habuit etiam conjugeni 
Agalmiam nomine, venus'a prosapia et mer:lis pre- 
cluem, filiam videlic:t Ephigenii, Hibernensium regis 
clarissimi. Qui, Domino inspirante, pari confcderati 
spiritn, divinisque. pr:cincti legibus, mirz virtutis 
fulsere insigniis; et quos Dominus sua perlustrave- 
rat gratia, tali dignatus est consolari gloria. 

9. |n wtero matris columba coelitus desiqnatur. 
Nocte quadan Dominica, dum in stratu suo regali li- 
hitu perornato pariter compositi repausarent, nec 
vigilantes, nec integerrime obdormientes, visa est 
columba lactei coloris ccelitus descendisse inz.tima- 
bili claritate coclestis gloriz fulgorans, et requiescere 


Agalmia superna visitatione perlustrata benedictum 
huic mundo protulit partum, ornnes regionis illios 
incolas tanta mirz jocunditatis gaudia attigerant , et 
tam immensa serenitas clarissimis solibus usque ad 
exactum mensem inclaruerat, ut. cuncti admiraren- 
tur : et tam magnorum gaudiorum, tantarumque se- 
renitatum instantiam nec in vetustissimis legiese 


B codicibus, nec ab antiquorum dietis Patrum se au- 


disse faterentur. 

b. Ab Augustino et Menalchio baptizatur. Chr voea- 
t s Livins. Eodem tempore B. Augustinus, eximi 
sanctitatis persona, qui a B. Gregorio Roman: sedis 
apostolico pontifice transmissus Angligenitarum pri« 
mus ontistes et splendidiásima summse veritatis Iu- 
cerna, sui cau:a negotii divina ut intelligatis provi- 
dentia subministrante ad przfatum regem Coloma- 
gnum convenerat, et ipse tante raritatis admiraba- 
tur gaudium. Nam cuncti primates regis universaque 
celsitudo regalis cum civibus patrie in mirum erx- 
sultationis conversi sunt gaudium, et prxsago verita- 
tis spiritu mutuisque collocutionibus congratula- 
bundi altrinsecus certa pronuntiantes, hunc infantem 
Deo dilectum lumen populorum atque summum to- 
tius regionis patronum przdixerunt forte faturum., 


super capitale stratus eorum, et sereno vultu intaerj C Quem pius rex et devotissima regina eum venerandis 


in eos. Qu:e expandens alas suas obumbravit eos, et 
mellifluo ore tres lacteolas stillavit guttulas. instar 
mandissimi lactis in beatis labiis Dco dilectm fe- 
mine, et coo refusa subvolavit :ethera. Mox vapo- 
rabilis splendor nimia odorifer suavitatis fragrantia 
totum illud regale perlustravit palatium, usque mane 
reverberatis radiis protensus. Infans vero quem 
beata mater tunc forte gestabat in utero, jam vivi- 
fíco flatu irradiatus, mobilibus subsistere co» pit mem- 
bris, et ut. certe credatis, supernm visitationis con- 
gratulabatur respectibus. 

4. V.sio a. Menalchio ezplicatur. Livino nato ez- 
sxltant omnes. Tunc magnanimus dux Theagnius et 
venerabilis matrona Agalinia. hujusmodi aromas 


pontificibus Augustino Anglorum episcopo et Menal.. 
chio archiprzesule de sacro fonte beatze regeneratio- 
nis susceperunt, indentes ei nomen Livinus ex no- 
mine germani gloriose genitrivis sux Agalmice Hi- 
bernensis Ecclesi: archiepiscopi, qui apud Bumbra- 
nos pro nomine Christi palmam martyrii adeptus 
est. Qui mox ut deaqua levaverunt paerum , cum 
omnibus qui aderant manifesta visione cernebant 
descendisse columniferum splendorem radiis splen- 
didi solis fulgidiorem, atque capiti benedicti pueri 
imminere et dexteram auro clarissimo rutilantiorem 
inde emicare, et ter ipsum infantulum signare sancto 
crucis signamine, et ccelitus taliter sonum intonasse : 
Dilectus a Deo et hominibus, cujus memoria in be- 


[id est visioni«] raritate attoniti, jam aurora radiante D nedictione est. Hoc versiculo finito, divina visio ad 


venire ad se fecerunt dominum Menalchium, germa. 
num ipsius ducis, qui tunc archipontificatus jura 
regebat, virum probabilem et sanctimonix sublimi - 
Late egregium , eique tanti negotii res diligenter 
expandunt. Qui Spiritus sancti gralia iuspiratus res- 
ponditaltrissecus : Hec visio divinitus manifestata 
non solum exsultationis nostr: materia est, verum- 
etiam multarum nationum gentibus gaudium erit ; 
quoniam pner Deo donante nascetur vobis , jam in 
ulero matris sanctificatus et spiritali lacle refectus $ 
summus pontif-x, et lucerna patrie ac constantissi - 
mus propagator legis divinux populis Dci est futurus 
jn viam salutis z'lernz. Venerandus namque cum 
ailerat dies quo clarissima genitrix et nomine digna 
ParRoL. LXXXVII. 


vtherea remeavit palatia. Talibus miraculorum eo- 
lestinmque mysterioruin excellentiis jocundati rex et 
regina, atque venerand:e person:e. divini ministerii , 
sunimi videlicet pontifices Augustinus atque Menal- 
chius, cum ceteris pari devotionis intentione Domi- 
num Christum in excelsis collaudaverunt. 

6. Celesiibus studiis vacat. lgitur electus Del puer 
infantilem suam setatulam rationabilibus suis copti« 
nentiis excellens diatim- specie tenus imagines vir- 
tutis, quamvis tantilli deficientibus corporis viribus , 
tamen maturis machinabatur moribus a supernis se 
jam reposci civibus, ipsis contubernalis optatusque 
indesinenter gestiens fieri amicus; qui felicitati pro» - 
merendx anhelans, temporalibus futurorum con- 

11 


331 


S. LIVINUS EPISC. ET MART. 


3,9 


templatione renuntiabat, et quia se fragilitate carnis A 8. A Benigno presbytero eruditur. Talibus igitur 


a bene agendi statu dejici formidabat, spirituali sub- 
ministratione corroboratus studio perfectionis ascen- 
dendo magnifice pollebat. 

7. Energumenos dues liberat. Ecce jam. memo- 
rendus adolescens, beatissimus sciliect Livinus , 
athleta Christi perspicabilis, divini fervoris pudieitia 
galeatus, constantia fidei loricatus, et undique co- 
lesus aailitiae fastigio conflagratus, cum jam novem 
annorum excederet atitem , perpetuis meritorum 
preconandus virtutibus, summi regis siguif-r belli- 
006U$, Contra sxvissimum hujus mundi Lyrannum et 
ejus lethiferos eestus triumpbaliter bellaturus, talihus 
glorilicari mirificis in m»«ndo orsus est insignis. 
Sancio igitur die Pentecostes cum prefatus dux 


Theagnius cum venerando puero optimatuinque suo- p 


rum circumfultus comitatu ad monasterium ab eo 
adificatum ad honorem sanct: Marix V.rginis Dei 
Genitricis , divinis refici laudibus cupiens ac muniri 
sacramentis crederet, ecce incolze loci illius attraxere 
duos homines catenis ferreis colligatos , quos mise- 
rabiliter dementaverat serp^ns antiquus et humano 
eonsortio frustraverat; quorum etiam unus viru et 
duas mulieres interemit, ater quoque uxorem ip- 
sius et duos filios in sua dementatione in mortem 
prostravit. Quos venerabilis puer Livinus cernens ait 
genitori suo et comitatui ejus: Una ergo mecum, 
eharissimi, qu:eso, omnipotentis Dei clementiam flagi- 
tate, quatinus nostiis orationibus pro hujus negotii 


qualitate glorix sux respectus aperiat. Et expansis, 


omnipotens Deus, ceterisque divinis prz«onando- 
rum insigniis magnalium huuc dilectum famulum 
suum Livinum mundo man 'festari voluit, et perspi- 
cabi'i ratione discretalis sux* dispositionis sic vene- 
rabilirer electorum suorum quos ante mundi con ti- 
tutionem in sempiternam sibi przorlinavit gloriam, 
quibus przxconibu: veritatis sum lumen ostenderet, 
sacrosanctis contubernalium aggregari «lementius 
decrevit meritorum virtutibus. Sed egregie etiam 
indolis puer divinis muneribus fee leratus, spiritu 
humilitatis perlucidus, incomparab liter contempl:- 
Hone futurze vit: suspensus, superna przeeunte gra- 
tla et benigna ejus subsequente voluntate, totius 
perfeetionis desudapdo appetebat culmen possidere. 
Ecclesiastic: vero norma disciplinzm vitam suam 
contemplabili'er moderandam orditum elegerat apud 
B. Beniguum presbyterum Scotice geverositatis, 
alti sanguinis virum, sed altiori sanctarum virtu- 
tum clarificatioue prolatum, a quo denique spirituali 
districtione cum devote mentis teneritudine appe- 
tens conformari, et Davidicis Psalmorum melodíis, 
et sanctorum Evangeliorun  mellilluis lectionibus 
atque cxteris divinis exercitationibus peifectissime 
instrui, ut pote superni respectus pransione refectus, 
quasi in spatioso paradisiace amon:tatis campe 
pedem jam transfigens, per gradus virtutum diaüm 
eflicacissime xternitatis transiret in gloriam. Cujus 
etiam subülis intelligentixe, mirique ingenii eftica- 
ciam quis expaudat? Spiritus sancti gratia coope- 


inanibus pariterque subrectis in ccelum luminibus C rante, nullis diviuorum lectionibus studiorum, nul- 


oravit dicens : Deus Pater xterne, immortale ; rzsi- 
dium tibi lideliter supplicantium, exorabilis misera- 
ter tuis adesto famuli:, et pio pectore nostris annue 
votis, et effloreat tu:e benedictionis gratia super hanc 
fabricam tui proprii plasmatis tam dir: imbecillitatis 
gravedine obiqualentem, ut clarificetur nomen tuum 
in 68; el tante tue. clementi: favor ruminetur in 
seacula. Ft mox omnibus conclamantibus Amen, 
venerabilis puer, scilicet Livinus, superb: pietatis 
signifer proce:sit impavidus , ac imponens manus 
$uas super capita amborum dixit : ]n nomine Patris 
et Filii et Spiri:us sancti, cuocta diabolici phantas- 
matis incursio a vobis eradicetur , et mundemini in 
vas purissimum sanct» fidei, et efficiamini regnum 


lisque bonorum moribus exemplorum aliqua diflicul- 
tas percipiendarum rerum suam impedivit capacita- 
tem. De talibus a:tem commemorat ille egregius 
praedicator cum dicit: Nulla ad discendum mora est, 
ubi Spiritus sanctus doctor adest. Dum in his Deo 
dilectus adolescens Li.inus diligentissime floreret 
studiis, contigit magistrum suum .Benignum digne 
memori virum hac vita solvi et superna promereri, 
cujus exitum di:cipulus vigiliis et orationibus comu 
mendabat Dornino quotidie inira pietate devotus. 

9. Nutricem vite res:ituit. Quxsdam materfamiliag 
Silvia nomine, nutrix venerabilis pueri Livini, ex 
3ssidua sua inlirmitate per multos languescens dies 
ad fatalem jam propiaverat horam. Qux ponde:e 


Spiritus sancti. Tunc cunctis intuentibus fumus D mortis aggravari ceperat, et jam quasi ignota facies 


teterrimus airo eruore permistus ex ore et naribus 
eorum ebullivit, interimque furvarum nigerrima 
ceonglomeratio muscarum effumavit, et siridenti 
confusoque sonitu aerem cvolando disparuit. Quos 
mundatos ccelestis inedicus signamine sancte erucis 
munivit et in sancta confessione confirmavit. Qui (i- 
dentiori animo perspicaciores eflecti suis omnibus 
renuntiaverunt, beatique pueri Liviul adüxrere coe- 
perunt vestigiis , et reliquum vit» sux tempus in 
saneta conversatione secum perduxerunt ; quorum 
unus vocabatur Helimas, alius Symphronius, qui in 
flde sanctis Trinitatis exemplo pii magistri experi:n- 
tur apud nos Deo digni et eximii confessores haberi 
€t cohzeredes regni Jesu Christi. 


illius exhaustis genis, nimiaque pallitudine opprime- 
batur, ac subrigidis luminibus inibecilliter circum- 
adstantes intuebatur, nullum tamen agnoscens quo- 
niam obnubilatio extremi visus iunpedivit eam, Unde 
ineluctabili meerentia non solummodo civium fami- 
liaris concio, atque contectalis devota contuberna- 
litas. contristabantur, verum et gloriosus prefatus 
dux ei ejus palatinalis veneranda sublimitas tanto 
dolori affectuali cordis contritione tenerr:me com- 
patiebantur. Qu» jam cum in ruinam mortis vergi 
viJeretur et prorsus conclamata desperaretur, inte- 
rim accersitus advenit sanctus Livinus puer prope- 
rus, gloriosis virtutibus magnificandus, inter medios 
merentium coetus superna illustrationis lumine fre- 


$55 


VITA. 


951 


tus ad grabatam properabat dilect: nutricis jam A tationibus idem gloriosus rex et optimates ejus et 


mori incipientis : et uhi humana intellexerat sopiri 
solatia, pia sollicitudine satagebat adhibere celestia. 
Stabat autem prope exanimes arius adolescens Deo 
dilectus Livinus, cadestis medicine arle peri!us, 
oculis ac manibus in callum suspensus, lacrymis fa- 
ciem perfusus, et quod per creberrimos singulius 
egri doloris effari nequ vit, precordialis ejus atfe- 
eius. clarescentibus meritis peroravit. Et jam finis 
erat orationi: tunc. corpus defuncte recepto spiritü 
convalescens resedit, manusque sursum extendit, et 
. Deo gratias egit et dixit, quia cum per ignota et 
aspera viarum loca et caliginosa a nigris spiritibus 
perducerer, et in. atram foveam sulphure et igne 
cbullientem immergerer; advenit sanctus Michael 
archangelus cum patriarchis Abrabam, Isaac et Ja- 
cob, et sancto Petro apostolo celesti claritate ful- 
gorans, minacique conspectu dixit illis tetris spiri- 
bus : Ne inferatis molestiam anime isti ; sinite eam, 
quoniam yer merita dilecti sui. Livini Christus jubet 
in corpus suum re-erti. llli conf.si disparuerunt. 
Tunc sanctus Michael archangelus et saneti Patriar- 
clxe et sanctus Petrus apostolus susceperunt ani- 
mam meam «t in corpus suum reposuerunt. 

10. In solitudinem secedit cum tfibus sociis. ITxc 
et plura his similia simplici pronuntians ore, atque 
ruscepla benedictione Lheati Patris, post. hxc per 
multa annorum tempora vixit incolumis. Dum vero 
talibus insigniis ccelestis miilitiie egregius tiro ma- 
gnilicaretur in populo, expavescens ne fa:ore elatus 


bunino a culmine perfectiunis sux privaretur, et C 


magnifice claritatis ejus speculo qu:edam seducen- 
twm fomenta laudum cominisceri pertimesceret, 
continuo solilsdinem pelens cum tribus discipulis 
suis Foillano, Helia et Kiliano, quos superius prze- 
libavimus, per arbusta et frutecta latitabat, herLis 
silvestrihbusque pomis aquarumq:e turbidarum par- 
ca livatione (ut mos illi erat) contentus. 


11. Libris scribendis vacat. Omnia autem quscun- 
que habuit, aut babere potuit, larga manu indigena- 
libus distribuit. Nam scriptor peritus erat *, et huic 
operi sedulo invigilabat, studens przecipue ut adqui- 
reret unde egentes recresret : cujus virtutis favor 
velut aromatum suavissimus odor late fumigaus 
prríaü regis Colomagni perlostravit palatium et 
Seoticarum regiones celebri rumore clarilicavit, et 
gratanter perfuderat pectora omnium. Digna vero 
lani praconia viri pius rex adiirabatur, atque his 
qua per eum gloriose fiebant congratulabatur. Et 
fac um est ut cuin. honore eum sibi przsentari jube- 
ret et humiliter ei supplicaret dicens : O beatissime 
Pater, novimus te. norma omnium virtutum florere, 
sicut bonorum (uorum perbibent gestorum exempla. 
Mirco toto mentis affectu rogamus te, ut nob.:scum 
snanere digneris, nostrisque regalibus opibus uti, et 
bos saluberriinis luis monitis, evaugelicisque doctri- 
nis a te mereamur perfrui. Illujusmodi quoque flagi- 


ipsi etam cuncti subaulici inquietabant per singulos 
dies amicum Dei. Vir quoque Domini Livinus ani- 
mum a calesti non reflexit foedere, sed plus cogi- 
tans quxe sunt Dei quam qus» sunt mundi, veritus 
est si eorum voluntati satisfecisset, quod animi ejus 
intentio quavis occasione maligni insidiatoris titil- 
lante posset commaculari, suz»que sobrietalis statu 
dejici. 

19. Angelo monente, ad Augustinum pergit. His - 
sollicitudinibus xgre fluctuanti adstitit angelus Do- 
mini, eique intulit hec verba. consolatoria, appel- 
lans eum proprio nomine et dicens : Ave, frater Li« 
vine; ne sis sollicitus, tempus est ut consolationem 
accipias, Hecede hinc et vade ad B. Augustinum 


B episcopum, cujus doctrinis et piis informationibus, 


Domino cooperante, mirilice sublimaberis. His dictis 
angelica visio remota est. Beatus autem Livinus 
sciens erga se universa divinitus agi, permissione 
regis suscepta a palatio quantocius recessit, angelica 
satagens j«:ssa adimplere. [nter quoque iter ag.-ndum 
dum appropiaret ad mare magnum per quod trans- 
navigare habebat, obviam venit ei juvenis perluci- 
dus aspectu, habilis in. incessu, dulcique affamine 
sic sanetum Dei exorsus est compellare: Ne cuncte- 
ri&, frater; ego sum quem Deus omnipotens custo» 
dem vite tux deputavit, et nunquam aberit tibi cura 
mi, sed defensor et dux adero in oranibus viis sive 
operibus luis. Novi causam itineris tui, fes'inemus 
quo tendis, quia prosperum iter Deus dabit nobis. 
45. Mare, siccis pedibus, sulcat, angelo duce. Hec 
eo d'cente et prxcedente, sanctoque Livino cum 
tribus discipulis suis subsequente, pariter illud mare 
magnum, siccis pedibus, transierunt superna comis 
tante clementia. Beatus vero Livinus et !z:»penomi- 
nati discipuli sui, scilicet Foillanus, H:1lias e. Kilia- 
nus, quandiu super aquas maris pedestri calle gra- 
diebantur, tandiu visum est illis incedere per cam» 
pum viridissimis graminibus et rosarum, liliorumque 
floribus salbescentem, et omnium speciosarum gene- 
ribus herbarum xernautem. Cuni autem ad litus con- 
venissent et in terra tutis gressibus consisterent, 
ductor eorum discessit ab eis, et videntibus illis 
cum inagno splendore divin» claritatis circeumfusus 
ascendit in. collum. Vir autem Dei humili pavore 


D attonitus, pariter quoque spe supern: consolationis 


aujnatus cum discipulis suis ccelesti gratizi delitas 
referebat laudes. 


14. Ab Augustino informatus, sacerdotio honoratur. 
llis rite peractis citato cursu, secundoque itinere ad 
sanctum pervenit Augustinum episcopum. Cujus 
adventu beatus epis: opus per revelationem sancti 
Spiritus evidenter agnoscens, dilectumque Dei mi- 
nistrum sua divinjtus intelligentia erudiendum com- 
perieus benigne suscepit, mirzque charitatis devo- 
tione per quinque annos et tres meuses nutrivit, 
litteris erudivit, et ad fastigium summa perfectionis 


* Lege carmen Livini ad Florbertum abbatem Gandavensem, et sancti Bavonis epitaphium, iníra, 


pag. 915-210. 


299 


S. LIVINUS EPISC. ET MART. 


336 


juxta angelicam promissionem sais Deo dignis meri- A incolumitatibus hujus vite superna clementia prz- 


tis et exemplis conformavit, et ad honorem sancti 
sacerdotii sacrosancto ordine consecratum sublitna- 
vit, eique casulam purpuream auro gemmisque com- 
posite perornatam, et stolam cum orario * gemmis 
pretiosis auroque fulgido pertextam in ipso die ordi- 
nationis suz* pro foe.lere xternae chaiitatis pius ma- 
gister dilecto suo discipulo devoto amore contra- 
didit. 

45. In. patriam regressus, Menalchio epis-opo sub- 
stituitur. Mira in ipsius ordinatione. Cum autem haec 
emnia gratia alui Spiritus cooperante digne com- 
plerentur, sacerdos Dei Livinus cum discipulis suis 
benedictione pil magistri suscepta, beati videlicet 
Augustini, superia. comitante clementia in patriam 


suam repedavit. Iu. ejus quoque adventu principes B 


regui, civesque patri: jocunditate magna sunt gavi- 
si. Interim con:igit Menalchium archiprzsulem ger» 
manum gler.osi ducis Tlheagnii patris sacerdotis 
Christi Livini de lioc mundo migra:se; de cujus tran- 
situ luctus erat omnibus et morentia indicibili con- 
lundebantur universi. lllo queque defuncto przfa- 
tus rex Colomagnus et ejus palatinorum chorus cum 
subaulicis suis totiusque regionis illis confluentia 
yari cordis aflectu coa:limaveru.t, sanctum sacer- 
dotem Livinum in honorem hujus ordinis dignitsime 
sublimandum fore. Mis rex omnibus devotior con- 
s-ntiens, ter. quaterque virum beatum in cathedra 
archiepiscopatus debito bonore, Domino iubente, 
coll :e3vit. Eadem vero hora quando episcopalem 


accepit benedictionem, ut. consuetudo esi pastores C 


sancte Dei Ecclesi*€ consecrari, cowterisque episco- 
pis praesentibus et clero atque devoto populo, ad 
declaranda beaii antistitis Livini mundo merita et 
ad conlirmanda h.ec. divina mysteria vox superne 
delata palam omnibus insonuit, ita dicens: Ecce 
sicerdos magnus qui in diebus suis placuit Deo et 
inventus est justus. Necdum autem licec divina ver- 
ba linierat vox sancto, cum subito apparuit super 
caput venerandi pontilicis Liviui coroma rutilo auro, 
31que coruscantibus gemmis composita ae vernanti- 
bus floribus intexia, et interius atque exterius et 
dcsuper purpureis rosarum coloribus lucide perfusa, 
el astantes fragrantia su suavitatis replevit. Il:c 
eliain przfigurabat fore beatissimum illum antisti- 


tem dignum Christi martyrem futurum in roseo san- D 


guine sui martyrii fluidum, et diademate regni cc- 
lestià coronandum, et in confessione martyrii beata 
immortalitate in secula fruiturum. 


46. Cregem suum sollicite curet. Gloriosus igitur 
pontifex Livinus jura regiminis, Domino concedente, 
humili devotione suscipiens, spirituali amore suc- 
census gregem sibi commissum discreta pietate vigi- 
lanter admonuit, docuit, correxit, atque perpetuz 
viriditatis pabulo indesinenter refecit. Ceelestis nam- 
que medicus sicut animas suorum discipulorum me- 
dicari invigilabal, ita et zgra multorum corpora 


stante restituebat. [nter has etiam prseconandas 
meritorum suorum virtutes postquam pontificali 
honore sub'ima!us est, Domini gratia cooperatrice 
hzc insignia operatus est miracula. 


47. Paralyticum sanat. Quidam paterfamilias Sco- 
tigena, Abdias nomine, paralyticus pariter et leprosus, 
omnique membrorum suorum usu destitutus, sie 
pramortuus exsistens per novem annos infirmabatur, 
ut nec linguam ad loquendum movere, nec mars 
ad os porrigere, neque pedes contrahere ad se pos- 
set : sed totus in grabato rigidus jacebat, et nihil vi- : 
tale in se nec mobile prxter oculos habebat, quoram 
nutibus sibi necessaría przstari vix innmebat. Cum 
autem egregius presul Livinus bujus rei gratia 
gloriicandus ovilia ovium suarum eis :eternse vite 
pabula administrando perageret, casu itineris sui 
domum illius languidi intravit, et ad intro.tum ejus 
mox infirinus ille caput erexit, loqti meruit, et quía 
sanitatem sentiebat in' se vocilerabatur dicens : O 
bene mihi, o bene mihi, quis ingredilur aut ipsa 
Dominus Deus noster, aut angelus ejus visitat nos. 
Sanctus autein episcopus stabat admirans, ut forte 
nescius quid suis prxcedentibus meritis ibi Dominus 
fieri d'sposuerit, dixitque languido illi: Quid sie 
clamitas, frater? Pax tibi, surge et porrige mihi 
modicum aque ut bibam, quia valle lassus sum. 
Tunc ille sanus surrexit, et jussa viri Dei devotas 
implevit, et simul cum episcopo gratias Deo letus pro 
sanitate sua celebravit, et deinceps vite sua curri- 
cuia incolumis pratterivit. Hoc insigni et admirande 
miraculo gloriose per sanctum Dei sacerdotem Livi- 
num perpetrato majus admirandum subsecutum est. 

48. Tempestatem sedat. Dum quadam die per litus 
maris deambulasret, ecce quidam naut» valida tem. 
pestate pervasi caeperunt vehementer periclitari, et 
cum omnibus mercimoniis suis pessumdari. Quibus 
videns vir Domini extrema jam imminere, consueto 
f e:us Spiritus sancti fervore, tuto calle super mare 
gradiens vsque ad eos festinus pervenit, cignumque 
sancte Crucis pr.etendit. et ait : Habete fiduciam in 
Dowino, fratres, quia non despicit in se fideliter 
confideutes. His verbis quievit illa tempestas, et 
facta est magna tranquillitas. Gubernatorem vero 
quem ex prora elapsum longe vi sua quantum est 
missio arcus mare in se protraxit cernens venerabi- 
lis Pater mergi incipientem, super fluctus ad eum 
cucurrit, et dextera sua dexteram ejus apprehendens 
eum extraxit, et secum ad arida perduxit, aliis pro- 
spero navigio subsequentibus et Domino Deo omni- 
poteuti jocundis vocibus laudem concinentibus, qui 
persa.ctum suum pontificem Livinum salvare eos 
est dignatus. Quis hujus viri przeconia tacet, nisi qui 
mutus est ? Quis meritorum ejus virtutes audire fa- 
stidit, nisi qui Christum negligit diligere * Non enim 
aliud fecisse eum novimus, nisi quod Christum do- 
cuisse legimus. 


* Hic distinguit auctor iater stolam et orarium, quamquam utrumque apud scriptores ecclesiasticos 


promiscue usurpari solet. 


$51 


VITA. 


958 


19. Virtutum ipsius epilogus. Corporis forma. Erat A virtutibus in s?eculum totius sanctitatis excelleret, 


quoque virtutis amalor, humilitatis los, lucerna ju- 
stitiz, castitatis gemma, sobrietatis norma, in cun- 
etis vero studiis suis insudabat, quo virtutum univer- 
swum exemplum fleret et dux. In orationibus fre- 
quens erat, vigiliis, jejuniisque intentus, inopes in 
eorum necessitatibus magnifice relevabat; hospitum 
ei przssertiin. peregrinantium, monachorumque in 
sasceptione piissimus invigilabat, propriisque mani- 
hus pedes eorum abluebat, aquam manibus devotis- 
simus tribuebat, cibum potumque laryissimus admi- 
mhirabat, ac vestimenta egentibus dilissime largi- 
tus est. ipse etiam sub. vestimentis pontificalibus 
purpuratis auro gemm isque decoratis semper indu- 


tu; cilicio, pane subcinericio cineribusque commixto 


ita coeleste visus est culmen promereri, quatinus: 
non solum Scotica gens, verum: quoque Britanni et 
Hibernienses populi et circumquaque regiónum fini« 
timi cum suis principibus admirarentur. ejus landi 
pteconia, et undique mira frequentia conffeebant ad 
eum, uL audirent verba vite ex ore ejus. Quos om- 
nes ut pius pater spirituali cibavit refectione, sua- 
que confirmavit benedictione, et omnes infirmi et 
debilitati membris,. variisque impediti . languoribus 
qui ad eum convenerunt, ejus benelicentiis refrige: 
rati. et optatis vegetati viribus in sua redierunt leti. 
Pro. his autem animus ejus im. elationis jaetanüiam. 


non est subrectus, sed ultra quam admirari potest,. 


ver:e humilitatis cautela in inansuetudinis, patientio, 


aque pareissimo, aqu: gustu per dies singulos B castitatis, temperanii, justi, d.lectionis Dei et 


vietitabat : jugi quoque meditatione monasteria sive 
sneta loea orationibus, psalmodiis, missarumque 
celebrauonibus vigilantissimes frequentabat. Quanti 
vero infirmi et debiles: ex umbra corporis cjua et 
taciu vestimentorum illius sive tantum audientes 
vocem pie ejus admonitionis sani effecti (uerint quis 
explicet? plane namque beatorum apostolorum sub- 
parem credamus, quia puritate nientis et sobrietate 
mendi corporis zquali potitus est dignitate. Fuit 
eliam panperibus humilis, subjectis mitis, poten- 
tibus affabilis, quatinus suorum mediocritate mo- 
rum, sive jocunditate sermonum in viam omnes alli- 
«eret. coe'estium gaudiorum. Cognovit autem przla- 


tes his mondialibus potentiis tumentia eorum colla . 


molatenus ad Christiane religionis perfectionem 
valuisse reflecti, nisi per mansuetissi ias verz pie- 
lalis admonitjones. Apostolica imbutus doctrina, 
emuibus omnia factus ut omnes lucri/acerel, altio- 
res se honore praeveniebat, subjectos sibi paterno 
amore confovebat, ut familiaritate sue couversatio- 
nis promptius verbo vitz omnium corda infunderet. 
Erat autem vir Dei vultu, actu, habitu, omnique 
corporali modo pari convenientià coaptabilis, pro- 
duclis scilicet membris et subtilibus, medriocri quo- 
que proceritate eminens, capite grandi, capillis fla- 
vis e& planis, comimnixtis canis et valde raris in 
fronte, aures latas habens et extensas, oculos pervi- 
giles et leLos, hirta supercilia et cana et circa fron- 
icm et tempora ; canmdidissimam cutem gerens, 
genas ut pote ex crebre jejunio tenues, sed ad- 
modum rubeas mirzeque jocundas ; barbam canam, 
digitos duciiles et graciles, nullamque prorsus su- 
perflnitatem in membris gerebat. Quanto vero pul- 
chrius corporali persona exterius resplendebat, tanto 
fulgidius habitatore Spiritu sancto interius coru- 
scabat. 
20. Omnes ad se concurrentes docet curatque. Fla- 
tionem avcrsatur. Cumque succrescentibus meritoruin 


» De ecnobio Ganda seu Gando»vo lege Acta sancti 
Bavonis anno 655. Jacobus Malbrancus in lib. t de 
Morinis, cap. 18, scribit, terno a Tarveuna. lapide 
cerni paguin ad ima collium protensum, sancti Livini 
moine ac nüiraeulis innumeris insignitum, quem 
eanctus antequam Gandam concederet, pri. entia sua 


p'oximi pignore Lern: charitatis fundamento erat 
fundatus. Favorabiles itaque rumigeri loquacilates 
vulgi tanquam os abhorruit (lammivomi draconi-. 

21. Vicario suffecto discedit Christum aliti pre dica- 
turus. In his autem &emper sollicitus fuit qux Dei 
Sunt, non quie sunt mundi, sciens quoniam mirifica - 
vit Dominus gratiam suam cum eo, et sancte sux 
meditalionis gravitate secum respiravil, culpamque 
in se reprehendens si talentum sibi creditum in unius 
regionis. loco commorando lucraretur, cum seir. t 
multas gentes cxcitate sui erroris irretiri, quas opor- 
teret Dominica claritatis fulgore irradiari; visum est 
ei Christi lucernam sancli Spiritus lampade in se 
aceensam dignius esse super candelabrum poni, ut. 
profusius ad salutem plurimorum claresceret et ad. 
lucidissimas coelestis vit: Jnansiones perduceret. 
Cum talibus itaque curis fluctuaret, Demino: proxi- 
dente, cuidam sanctzxe memorizx archidiacono Silvano 
nomine inculcabat jura regiminis, ne oves Christi 
sine rectore essent, quandiu ipse pastor pro alendis 
ovibus per exteras nationum diversarum regiones 
.pr:dicando invigilaret. 

223. Fn monasterio Gandavo excipitur. Cum vero 


plurima perlustrasset loca divini germinis semina, 
spargendo, doemonia ab obsessis corporibus pellendo, . 


et multorum :egrotantium corpora sanando, conve-. 
nit cun discipulis suis ad quoddam conobiurg, avito, 
voeabulo GanJavum * nominatum , quod: B. Aman- 
dus pontifex exstirpatis gentilium fanis fecit fundari, 
quod et ipse dedicavit ad honorem.sancti Petri apo- 
$toli et omnium apostolorum, eongregatis ibidem 
cultoribus, quibus pre posuit abbatem nomine Flore- 
bertum sancte religionis rectorem, dignis moribus 
compositum, et totius lionestatis exemplis refertui : 
a quo eliam et a. czeteris frajribus monasticae chari- 
tatis officio benigne susceptua est. Ibi quoque inve- 
nit magniflcxz sanctitatis virum et egregium Christi 
confessorem Bavonem recentiva ^ morte in Domino 


illustrasse. videtur. In Sanderi Chronico Baveniano 
sanctius Livinus cum tribus discipulis, xvii Kalend. 
Augusti, Gandam visitasse, idemque prid. IJ. No«. 
venib. decollatus fuisse legitur. 

b [n epitome Vitze S. Livini apud Surium id post. 
triennium a imnorte sancti Bavonis contigisse dicitur. 


2 —— 


- 


335 


.S. LIVINUS EPISC. ET MART. 


910 


pausantem et in nionasterio sancti Petri sanctorum- A tor, et recede ab bac creatura Dei, et amodo ei nec 


que apostolorum a B. ponufice Amando et abbate 
Floreberto et devotis fratribus condigno honore hbu- 
matum atque gloriosis miraculis coruscanteim, In 
eodem quoque loco per dies triginta cominoratüs est, 
ei ad sepulerum saucti Bavonis suas preces missa- 
rumque celebrationes Domino Deo pervigil immo- 
labat, 


Q3. In Brachentisiam tendit idolis addictam. His 
namque diebus adimpletis, fratres coenobii et devo- 
tuin vulgus pagi pontificali jure benedixit et in via 
veritatis confirmavit. Et accipiens ab oflicio mona- 
sterii sumptus qui in itinere necessarii sunt, pro'ecius 
* est et in terram properavit, Deo disponente, Brachen- 
tisiam *, Quo ingrediente venerando pontifice saluti- 
leris gressibus admirabatur amosnissimam terram 
spaliosam et nimis delectabilem, et benignitate Del 
exuberantem, Jacte et melle et diversarum frugum, 
arborumque fertilitate, omniumque affatim bonorum 
nbundantia affluentem, incolas quoque personali for- 
ma corporum m:cantes, cultu -vestimentorum com- 
pos tos, loquela et morum gravitate honestos egre- 
gios viros, ac przeliatores idoneos et omni exercita- 
tione studiorum suorum huic sxculo digniter confir- 
matos. Sed quia juxta psalmidicam (Psal. xxxi) 
vocem sicut equus et mulus quibus non est intellectus 
in chamo et freno Satan: constricti sunt, legem Dei 
prevaricabantur, adulteriis, rapinis, furtis, perjuriis, 
homicidiis fo&Jati, pe-tifera rabie ut feroces canes 
invicem se mordentes, sua. quoque alternatim dolo 
fraudantes, mutua se cede prosternentes. Cernens 


itaque evangelicus vir illos de die in diem in actibus: 


suis pejores fleri, vigiliis, lacrymis, orationibus pro 
eis laborabat, ne tam venerabiles personas insatiabilis 
tartarus voraci fauce absorberet, et in perditionem 
. secum traheret, non cessans quotidie perlustrare 
oppida, vieos et castella, stillando verba vitz in au- 
ribus eorum : et divina gratia cooperante quamplu- 
rimi ejus eruditione laqueos maligni pervasoris eva- 
serunt, et vitam seternam acquisierunt. 


21. Demonem- conquerentem ab energumeno ejicit. 
Et factum est. dun circuiret diversa regionis illius 
loca, corrigendo, hortando ad viam vite, populos ab 
errore gentilitatis revocando, ut intraret [unduin qui 


ulli noceas homini. Nec mora ille malignus erroris 
spiritus abscessit, et videntibus cunctis qui aderais 
quasi fumus teterrimo commistus sanguine cx cor- 
pore hominis egressus est. Unde multum fatigatus 
homo jacebat diu quasi mortuus : et post spatium 
unius horz surrexit el cum beato viro Deo gratias 
egit, ac sanus iu sua rediit, et iidefessa voce confite- 
batur vulgo sancti Patris viitutem, cujus mcritis 
merebatur liberationem 


25. Pie matronce filio lumen restituit. Audientes 
igitur inclyti archiprzsulis famam summe dignitatis . 
matrou:s, du scilicet sorores, quarum una Berna et 
altera Chraphaildis vocabatur, eum in suum devote 
susceperunt hospitium, quatinus suis sacratissimis 


B fruerentur colloquiis, et ejus visitatione per Dei gra- 


tiam q':am ia eo fulgere conspiciebant consolarentur. 
Habebat autem domna Chrapbaildis filium nomiue 
Ingelbertum, qui ex turbatione vesicarum per trede- 
cim annos et menses quinque oculos amiserat, et lu- 
men coeli videre non poterat. Sed sancto Dei Livino 
signum crucis super oculos ejus faciente, cooperante 
divina gratia, illuminatus est. Interea hujus faeti 
crescente opi.ione, innumerabilis turba illusirium 
virorum feminarumque conveuiebat ad sacerdotem 
Dei Livinum, afferentes secum quos infirinos habe- 
bant, et animarum corporumque celestem medici- 
nam et salutein adepti sunt. 


$0. [ucoks protervis Christum praedicat. Sed miser- 
rimum est fari, quia pzne cuncti cives circumquaque 
adjacentium provinciarum belluino more indomabi- 
les corde eraut exasperantes, Deo rebelles, virtutes 
quas per servos Dei mundo fleri cernebant vanas 
esse dicebant, arroganterque legem Dei aspernaban- 
tur, sacerdotes ejus interüciebant, et qui eos in viam 
salutis introducere laborabant, aut illos extermina« 
bant, aut. intolerabiliter debacchando atroci morte 
opprin.ebant. Igitur athleta Christi constantissimus 
divinis legibus pzecinctus, hos aggressus disputationi 
evangelic:e predicator inxstebat : seemulator nostri 
Salvatoris effectus nullius personam accipiens, sed 
juxta qualitatem operum sollerti indagatione eos ar- 


'guens , et ut fidelis operator fructum divini seminis 


triticea messe in horreum Dornini congregare sata- 


veteri vocabulo If'o/tem » dicitur, ubi occurrit ei homo D ens. Credentes vero ut in bonis actibus persevera- 


agitatus a danone clamans et. dicens : O serve Dei 
* Livine, quid nobis et tibi? Ecoe enim regnum meum 
jnvasisti, et militia mea me privasti. Quid ultra me 
persequeris? Scias etenim quia si me hinc expuleris, 
faeiam te in illo loco multis afüci injuriis. Sanctus 
autem veritatis minister in Spiritu saucto fretus pro- 
tendit manum suam, et signum sancta crucis ei op- 
ponens ait : Obinutesce, omnium bonorum persecu- 


* Serarius legit Brabantiam, qux provincia Ger- 
mani inferioris maritima, cujus Bruxella caput est, 
Machlinia metropolis, sanctum Livinum apostolum 
suum agnoscit. In Miraculorum sancti Bavonis lib. 1, 
pum. 8, leges terram Bracbuntisiorum. 

» Hodie Hauthem, qui pagus est territorii Alosten- 


rent admonuit, incredulos autem et perversos corde 
Spiritu s:ncto rohoratus attentius increpavit. 


91. Fusiibus caus lingua multatur. Tortores puniti. 
Denique cum divinus doctor piis eruditionibus quoti - 
die insisteret, sempiterna gaudia pronuntians beatis, 
sterna quoque supplicia miseris ; fideles quique ala- 
cri corde salutaria ejus monita capaciter suscepe- 
runt, iucreduli autem contumaciter renitentes dixe- 


. sis tertio a Gandavo milliari. Lege Epistolam sancti 


Livini ad Florbertum supra ad Vitam sancti Bavonis 
anno 655. Hic pagus uti et Gandavum olim Bracbanto, 
nunc utrumque Flandrix attribuitur. Lege Henscbe- 
nii Comment. in Vitam sancti Amandi, num. 96 et 
scqq., ad diem 6 Febr. 


541 


VITA. 


) 


$:3 


runt : Hunc evangelicum disputatorem fallacem et A Dei, si forte vel ibi consequeretur promissionem. 


seductorem esse, non pro salute animarum invigi- 
lasse, sed amore terreni lucri regiones nationum 
circuisse, el eum dignius esse contumeliis affici, aut 
exsiliari, aut. crudeliter necari quam ejus obtempe- 
rari doctrinis. In hoc malignitatis errore pertinaciter 
perseverantes, alii sanctum Dei martyrem cum plum- 
batia exstibus plagaverunt, alii fustibus, multisque 
injuriia debacchantes maceraverunt. Inter hsec unus 
eerum Walbertus dictas, diaboli instinctu 3stuans, 
ferream forcipem misit in os sancti et abscidit lin- 
guam ejus, et projecit in. conspectu populi, et ait : 
Ecce lingua seductoris istius qux falsa loquendo gen- 
tem nostram avertit : nihil aliud meretur, nisi ut 
canibus ad devorandum projiciatur. Cum autem 


Christi. 

90. A furent» multitudine appetitur. Pro inimicis ac 
cultoribus suis orat. Comperientes hoc duo fratres 
Walbertus et Meinzo ministri diaboli, quia amicus 
Dei di'ectus discederet, arbitrati sunt eum fugam 
inire; el conglobatis conmilitaneis suis feritate illis 
similibus fellino corde eructuabant hsec feralia verba 
dicentes : B'aspheinator ille legem nostram prolana- 
vit et populum seduxit; sciens nunc malefleiis suis 
hon posse apud nos amplius proficere, clam nobis 
disposuit jam impunitus abscedere. Sed non ita emi- 
grabit injuriatus : sequamur eum festinantius ut op- 
probrium nostrum vindicare valeamus. ' Complices 
autem eorum Deo odibiles, filii tenebrarum, patris 


presumeret talia perversus facere, flamma ex ira pg eorum Satauz angelis agitati, crudelius s:zvientes, 


Dei egrediebatur, qu:» ipsum facinorosum et cum 
eo sedecim viros conflagra:it qui hoc scelus consi- 
liabantür, ut gec cineres eorum reperirentur. 

98. Livino divirifus lingua restituitur. Constantis- 
simus autem praeco Christi non est derelictus a Deo, 
eed restituta lingua ampliori liducia populo illi di- 
vies jura imsinuabat. Nec ista attactus plaga mali- 
fsantium codtus quievit tumultuare contra sanctum 
martyrem Christi, sed conclamabant dicentes eum 
malelicom esse et incantatorem et qua divinitus 
circa illum fieri viderunt falea et inania fore [esse] 
dixerunt, Cum hzc fierent, quidam ex eis Gerardus 
nomine, crudelior exteris, protendit brachium suum 
wt pugno sanctum Christi martyrem proterviter per- 


majera convicia in sanctum Dei inartyrem injuste 
locuti sunt : qui pari conspiramine ad effundendum 
sanguinem innocentem concurrerunt , de quibus pa- 
tenter scriptum eat : Sepulcrum patens est guttur eo-. — 
rim, etc. (Psal. xiu). Stabat quoque inviclissimus 
Christi martyr Livinus in orationibus, oeulis ae ma- 
nibus in calum affixis, et subito in agone posito 
Spiritus sanctus in specie columbz nivec apparuit, 
et suavissimo ore suo süllans guttulas tres roseas 
sanguinis super caput ejus dixit : Ne paveas, charis- 
sime, aperta est tibi janua vite, hora est ut intres 
in gaudium Domini tui. His dictis, ter cireumvolavit 
eum et lapsa est in caelum. Sanctus autem pontifex 
in orationibus vigilantius instabat ; et ecce unus ex 


cuieret : sed justo Dei judicio impeditus per dies C discipulis suis nowine Foillanus , veniens ad eum, 


wes, ita extenso brachio rigidus et confusus perman- 
sit. Ad se autem reversus, ad pedes sancti martyris 
pro:iratus est e& sospitati redditus est. Beatus igitur 
postiles Livinus pro divinis virtutibus quibus quoti- 
éie gloriosus factus est, indefessas Deo laudes decan- 
tabat, e& toto affectu studuit, quod ipsi hostia cum 
palma fierel mart yr.i, pro cujus amore mortem pati 
decreverat. | 
39. De martyrio instante fit. certior. Fidelibus vale 
dicit. Cum autem hora remunerationis sux appropia- 
ret, Dominica nocte quagdo solito more in orationi- 
bus vigilaret, apparuit ei Dominus Jesus Christus 
cum discipulis suis, magna luce circumfusus, dixit- 
que iili : Gaude, dilecte mi, constanter operare, ho- 


die cirea horam sextam recipiam ie in regnum meum, D 


et gaudebis mecum enm fratribus tuis in zeternum. 
Hac visione roboratus miles et amicus Dei, sciensque 
diem sue remunerationis imminere sibi, mane 
illucescente plebem fidelium qui per ejus doctrinam 
Christo crediderunt convocavit : quos ut in via veri- 
tatis persisterent admonuit el ea qux ad regnum Dei 
pertinent docnit. Et finito sermone benedixit eos, 
fectensque genua coram eis gratias impendit pro 
oflicio bumanitatis quo eum devotissime susceperant. 
Dans autem oscula per singulos lacrymatus est , et 
omnes adstantes ad pias flexit lacrymas ; et salutatis 
omnibus pie in Christo invitis eis abscessit, et coepit 
velle iter suum dirigere cum discipulis suis in vicum 
qui Esca vocatur, ut illis civibus adnuntiaret regnum 


dixit : Pater, audio surepitum armoruni, coacureum- 
que peditum appropiare. Necdum finjerat dicia, e£ 
ecce filius iniquitatis Walbertus et frater ejus Meinzs0 
rabidis:imi canes cum suis satellitibus supervenie- 
bant, et minanübus oculis iu sanctum Dei mar- 
tyrem fremebant. Sed fortissimus athleta Christi pro- 
gressus constanter dixit illis : Quid venitis, fratres * 
Si poenitet vos hucusque errasse et veniam quz- 
rilis, propitius est Deus aperire januam misesi- 
cordke su» pie pulsantibus, sicut idem ait : Petite 
et dabitur vobis, querite et invenietis, pulsate e& 
apenemur. vobis ( Luc. xi, 9). Videns autem D. Livi- 
nus Christi martyr codestia monita cxcata mente. 
illos non' posse percipere, ait : Fratres, cognovi quia 
quzritis me interficere, sed securus de Dei miseri- 
cordia sum, qui ait : Nolite timere eo& qui corps. 
occidunt, animam autem non pessuual occidere, sed. 
potius eum timete qui po'est e( anlmam el corpus per- 
dere in gehennam (Matth. x). Et tunc quidem tempo- 
ralem mor:em irrogabitisg mihi, sed nasci coelesti 
lumini incipiam, ut cum Christo in :eternum vivam. 
Et modo paululum, quzxso, sustinete donec orem. El 
dato spatio orandi, expansis in ccelum manibus su- 
blime a terra in aere libratus superna claritate per- 
fusus oravit dicens : Deus qui me in utero matris 
me: sanclificasti, et splendure tux gratie ortum 
meum perlustrasti, et super mare mihi dux fuisti, 
exaudi me, Domine, famulum tuum, ut bi quí injuste 
persequuntur nie pro tuo nomine, non deleantut 4e 


.* e-p- - 


345 


S. LIVINUS EPISC. ET MART. 


544 


libro vitze, sed cum sanguine meo satiati fuerint; et A dixit : In. manus (tuas commendo spiritum meum ;. 


inspirati gratia miserationum tuarum poenituerint, 
recipias eos in numero electorum tuorum. T'resta, 
Domine, ut ib loco quo prxsentia reliquiarum mea. 
ruin fuerit, vel memoria nomibis mei, sit semper in- 
columitas et abundantia pacis, et omnium honorum 
plenitudo (flore.cat ; et qui in mari, vel in aquis, 
sive.in terra, sive in carcere aut inlirmitate, sive in 
aliqua pressura angustiantur, et nominis mei recor- 
dati fuerint , exaudi eos, Domine, ut coguoscapt vere 
quia fidelis es in electis tuis et sanctus in oinnibus 
operibus tuis; et si in peccatis ineiderint, el p«r me 
te invocaverint, tua clementia absoluti laudent no- 
men tuum in s$xcula; et maxime, Domine, qui hunc 
diem assumpt'onis mex: cum devota retinuerint me- 


redemisti me,'Domine, Deus veritatis. Interea su- 
pradicti fratres Walbertus videlicet et Meinzo irrue- 
runt in eum, et multis plagis irrogatis ad uliimum 
sux salutis doctorem decapitaverunt, et videntibus 
eunctis anima ejus ab angelis suscepta meruit scan- 
dere secreta cceli cum magna claritate coelestis glo- 
rke. Passus est autem beatissinus pontifex et 
Christi martyr Livinus pridie Idus Novembris, re- 
gnante Domino nostro Jesu Christo, qui vult omnes 
bomines salvos fleri et ad agnitionem veritatis veni- 
re, qui cum Deo Patre et Spiritu sancto vivit et re- 
guat per omnia s:cula &eculerum. 

923. Chraphoi dis cum filio similiter perimitur. Co- 
guoscentes autem hoc factum illustres viri. et femi- 


moria, habeant totum annum jugi presentia gratie D nx qui per ejus doctrinam illuminati fuerant, vene- 


tux securum, nec eís dominetur infirmitas, nec mo- 
lestiarum inquietas ; sed sit eis tranqcvillitas pacis et 
sanitatis et sobrietatis, quz eos l:xtos perducat ad 
regnum glori» tux», prxsta qui vivis et regnas una 
eum Filio tuo Domino Jesu Christo et cum Spiritu 
»ancto, per omnia szcula szculorum. Responderunt 
discipuli ejus cum astantibu: fi.'elibas, Amen. Ecce 
vox divinitus emissa : Mi dilecte, inquit, super his 
omnibus qua» benigne exorasti, scias te procul dubio 
exauditum. 

91. Capite percutitur. Posibzc constantissimus 
martyr Christi et triumpbat: r magnificus Livinus di- 
vino auxilio roboratus descendit ad eos, et dixit illis : 
Fratres mei charissimi, asto hostia regis setérni vo- 
captis me, prxstolor gloriam quam mihi praeparavit 
in ecelis : adsant et angeli ejus prowstolantes me. 
Estote fortes, et si quid defuerit viribus, auppleat 
vestra crudelitas in passione "mea. Isti comites mei 
oves Christisunt; peto illis pacem, neminem unquam 
keserunt, iunocentes enim sunt. Et osculatus est eos 
«t dixit : Deus omnipotens custodiat vos, charissi- 
mi, in vitam sternam. Et suspiciens in eclum 


^ Varias legimus apud Surium sancti Livini trans- 
lationes, quas compendio sic accipe. Primam anno 
pCcccxL1) celebravit Theodorus Cameracensis episco- 
n dum sanctorum Livini et Brictii corpora in villa 
loltem seu Hauthem sepulta buma extulit, et loco 
celebriori collocavit. Secundam Eremboldus moua- 
sterii saneti Bavonis abbas, qui anno circa uxx inte- 
grum sancti Livini corpus securitaiis ergo e subjecta 
sibi Hauthemensi ecclesia in suum canobium Irans- 
ilit. Quo in loco per ltadbodum Noviomagensium 
fornacensiumque episcopum et Withmannum abba- 


runt gementes et plorantes ad beatum corpus. Inter 
quos erat prxdicta matrona Chraphaildis qux vcne- . 
rabilem virum Dei in hospitium habebat, et suis 
eum opibus devotissime confovebat, secur ferens in 
manibus puerulum quem ipse sanctus martyr nuper- 
rime de sacro fonte levavit, iiponeus ei nonien 
Brictiu:, adhuc in albis : qux aute 05 nes alios eru- 
pit in iacrymabilem vocem dicens : Beatum virum 
illuminatorem patrie innocentem esse et i. juste tam 
crudelem mortem sustinere. Tunc satelles Satan: 
Walbertus, a diabolo inflammatus, insiliens in eam, 
bipennula sua caput ejus per medium secuit ; qu'e 
statim expiravit. Infantulum autem per tres partes 
secuil, quas juxta corpus beali martyris projecit. 
Certissimum enim creditur eos habere gloriam mar- 
(yrii in sorte venerandi pontificis et martyris Livini. 
Discipuli vero tulerunt corpus pii magistri et par- 
tes de cerpusculo infantuli, et posuerunt pariter in 
monumesto novo sibi angelicis manibus divinitus 
preparato. Beatam quoque Chraphaildem martyrem 
Christi seorsum sepelierunt prope sepulcrum ^ beati 
martyris Livini. ! 

tem anno uLxxxpni, alia translatione facta, rursus post 
annos prope xc, teinpore Beitonis abbatis sacrze Li- 


vini reliquix: a Waltero Tornacensi episcopo novo 
loculo impositae sunt. Denique anno wprixwvi (ut 


' scribit Sanderus in Gandavo suo), Calvinistis Ganda- 


D 


vum depopulantibus, egdem reliquie cum aliis per- 
multis illate sunt in castrüm novum a Carolo V 
imperatore exstructum ; indeque postea anno woLxYi 
in collegiata sancti Bavonis ecclesia, que modo ca- 
thedralis est, honorifice depositze sunt 


$5 EPISTOLA. 


$46 





S. LIVINI EPISCOPI ET MARTYRIS 
EPISTOLA, 


AD FLORBBRTUM GAND/E ABBATEM. 





De S. Bavonis Epitaphio. 
(Acta Sanctorum ord. S. Bened.) 
Àuleo mira loqui, solem sine lumine vidi. 
Est sine luce dies, sic sine pace quies. 
ils postquam populos conspexi luce serena ; 
Sol mihi non luxit, nox fuit una mihi. 
lnpia barbarico gens exagitata tumultu 
Hic Bracbanta furit, meque cruenta petit. 
Quid tibi peccavi, qui pacis nuntia porto? 
Pax est quod porto : cur mihi bella moves? 
Sed qua tu spiras feritos, sors leta triumphi, 
Atque dabit palmam gloria martyrii. 
Cui credam novi, nec ipse frustrabor inani, 
Qui spondet Deus est, quis dubitare potest? 
At amen est aliquid mestx solatia menti 
Quod dat, nec penitus me premit atra dies. 
Ganda parat gremium, quo me fovet ubere leto: 
Invitat, mulcet, nutrit, amat, refovct. 
llic est Florbertus quem virtus flore perornat, 
Cui probitas floret, flos probitate viget. 
Forma gregis, decus Ecclesi, concordia fratrum, 
lpse suis medieus et medicina sibi. 
Quid referam pietatis opus, quo me peregrinum 
-Obsequiis 1z.tis dum fovet, addit onus? 
Sulliceret fratrum fratrem dixisse Livinum, 
Pontificis nomen pergravat et Domini. 
Egressus patriam, pomp:e mortalis honorem 
Sorevi, devovi : spes Deus una mihi. 
Atuamen inveniet quod Christo sedulus offert : 
Quod si sum pauper, hoc sibi nil minuet. 
Plus aliquid przstat absenti munere largo : 
Praesens continuis me fovet obsequiis. 
liee quoque dum scribo, properans agitator aselli 
Munere nos solito, pondere lassus adit. 
Bwuris delicias affert cum lacte butyrum, 
Ovaque, caseoli plena canistra premunt. 
llospita quid restas [id es! resistis]? effer jam sedula 
[£ressuim. 
Collige divitias qux: modo pauper eras. 
- Ferret olus siccum, sed nunc condire licebit : 
Ullula dura prius, uncta suavis erit. 
li;llam ^ villa gravis quz nescis reddere fructum : 
Urticas, lappas cur bene culta refers ? 
Hoc est quo recreor, quod habet paupercula tantum 
llorpita quod mittit vel mihi Ganda boni. 


A Et pius ille Pater cum donis mollia verba 


Mittit, et ad studium sollicitat precibus. 
Àc titulo magnum jubet iusignire Bavonem , 
Atque leves elegos esse decus tuinulo. 
Nec reputat, fisso cum stridet fistula ligno , 
Quod soleat raucum reddere quassa sonum. 
Exigui rivi pauper quam vena ministrat 
Lasso vix tenues unda ministrat opem [ Forte , 
opes |. 
Sic ego qui quondam stadio florente videbar 
Esse poeta, modo curro pedester equo : 
Et qui Castalio dicebar fonte madeutem 
Dicteo versu posse movere lyram ; 
Carmine nunc lacero dictant mihi verba Camenz, 
Men:que dolens Letis apta nec est modulis. 


B Nou sum qui fueram festivo carmine kExetus. 


Qualiter esse queam, tela cruenta videns? 
Nec quid agam novi : mentis timor iste procacis 

Quem, rogo, non Ixdat, par dare nolle pari * 
Oflicio certare pari si nempe recuso , 

Pecco, quod magnis reddere parva moror. 
Magna mihi prestat supplex qui parvula poscit : 

Et tamen invenior tardus ad oflicium. 
Accingar studio quamvis non viribus zquis : 

Est non posse leve, non renuisse bonum. 
Ergo tbi titulum scribens, sanctissime Bavo, 

Qui volo quod nequeo, quod valeo facio. 


Sancii Bavonis Epitaphium a sancto Livino. 
Qui patriz rector, spes gentis, gloria regni , 


C  Magnorum primus qui modo magnus eras : 


Non quí magnus eras te gloria magna beatum, 
Sed contempta decus gloria magna facit. 

Pro Christo pauper, despectus, vilis, egensque , 
Et Christi famulis nunc caput atque decus. 

Defunctum revocans qui morti, jura tulisti 
Monstras quippe tibi jura patere poli, 

Quam tu fundasti qux te tenet, incl, te Davo, 
Ecclesiam, meritis protege, sancte, tuis. 

Epistole Epilogus. 

Hzc, Florberte pater, Livinus cirmina mittens, 

Inscriptum lateri munus habere deJl : 


Ut cum vastatus fiet locus ille ruina , 
Carmina conservet obrutus ista lapis. 


* Nunc Hauthem, pagus territorii Alostensis, tertio milliari a portu Gandavo. 





———— —À — M — 


ANNO DOMINI DCLViII. 





e 


SANCTUS EUGENIUS 


EPISCOPUS TOLETANUS. 


PROLEGOMENA. 


[Gallandi, tom. XII.) 





I. Duos tantuin. Toletanz sedis, unus post alie- A terarum monimentis consignavit, quie sic refert 


rum, antistites Eugenii nomine agnoscunt Gothici 
rerum Hispaniarum scriptores, ut advertit Mabii!o- 
nius (a): tertium itaque immerito superaddunt re- 
centiores, quos inter 
riose pridem secuti sumus (c). Erroris fontem 
detexere post Launoiun (d), Tillemontius (e) et 
Gallicze llistorizx litterarie scriptores (f). Verum his 
missis, audiendus potius de nostro Eugenio lldefon- 
sus. qui eidem prox'me in sedem Toletanam succes- 
sit. Ex eo itaque intelligimus (g), Eugenio juniori 
de quo hic sermo, eum regix seu Toletaie ecclesie 
clericus esset, monasticum insiitutum sequi pla- 
cuisse. Quapropter Czesaraugustam clam se recepit ; 
ubi sacris litteris animum adjiciens. cucullum induit, 
monastici vitze insigne, sepulcris mar:yrum inhaerens, 
id est, in caenobio sanctz? Encratidis seu. Encrati» , 
ad Massam-Candidam appellato. Exinde vero a clero 
Toletano in pontilicem : ooptatus, accedente Chindas- 
vinthi regis jussu, iu urbem regiam revocatur, ei- 
demque ecclesie post Eu:enium seniorem anno 
pCXLYI! praeficitur, ac duodecim fere post. annis &uc- 
ces:orem habuit lidefonsus, postquam tribus conciliis 
To:etanis VIII, IX et X, prwsedit. Doctrinaet sanctitate 
iuclytis fuit hic pr:esul, ejusque memoria die qua ex 
hac v.ta m gravit, ldibus Noveu:bris, publicis Eccle- 
si tabul s habetur inscripta. 

l1. Erat in B. Eugenio fervens ac strenuus ad sa- 
crum ministerium animus, sed vires corporis impa- 
res. Eccles astici cantus. numero: temporum | negli- 
gentia dejravatos ad meliorem rationem atque 
antiquitalis re;ulam conformavit. Varia quoque lit- 


(a) Mabill. Aunal Ord. Ben. lib. xin, $ 36, tom.I, 
pag. 962, et ad Áct. SS. sc. mn Uen., pag. 491, 
not, 3. 

(b) Marian. de Reb. Hispan. lib. vi, cap. ix. 

(c) Prolegom. ad tom. 1X Bibl. PP, cap. xxi, 
$ 5, pag. 4 


(d) Laun.. Var. de duob. Dionys. opp. tom. Il, C 


ariana (b), quem et nos incu- 


Iidefousus modo laudatus (A). Scripsit, nimirum : de 
sancta Trinitate libellum et eloquio nitidum , et rei 
veritale perspicuum, quem hodie desideramus ; duos 
item libellos, unum diversi carminis metro, alterum 
diversi operis prosa concretos ; libellos quoque Dra- 
contii de creatione mundi metrice conscriptos , quos 
ant'quitas protulerat vitia'os , ea qu& iuconvenientia 
reperit, subtrahendo, immut.ndo vel. meliorando, ita 
in pulchritudinis formam redegit , ut. pulcliriores de 
arlificio corrigentis, quam de manu processisse videan- 
tur auctoris. Et quia de die s pmo idem Dracontius 
omnino reticendo , semiplenum opus iisus esl reli- 
quisse ; Eugeninus et sex dierum recapitu'ationem , 
et de die septimo, qua illi (isa sunt, eleganter dicta 
subjunxit. Duos autem hosce l'racontii libellos a B. 
Eugenio recensitos et suppletos, una cum ejusdem 
Epi-tola ad Chindasvinthum vegem cujus jussu eos 
emeudavera!, ex editione Sirmondiana excudendog 
curavimus in tomo [X nestrze bibliethece Patrum, 
pag. 705 et seqq. Quo de opere deque illius auctore 
verba f«cimus ibid. Prolegom. cap. xxn, pag. 40 
eL seq. 

lll. Porro quod spectat ad duos Eugenii libellos , 
quorum alterum metro, alterum prosa conscriptos me- 
morat lldefonsus; posterior quidem intercidisse vidc- 
tur, priorem vero carmina xxx: complexum, P'arisiis 
vulgavit anno 1619, cum aliis veterum opusculis me- 
tricis clarissime memorie vir Jacobus Sirmondus , 
cujus exemplar, paucis aliquot ex Barthii adversariis 
emendationibus auctum, typis commisimus. 


part. l, pag. 550 aeq., nov. edit., 1751. 

(e) Tillem. Mem. eccl»s. tow. IV, pag. 717, not. 9. 
ud Hist. litér. de la France, tou. 1, part. 1, pag. 
se 


g) Jidefons. de Scriptor. eccles., cap. xiv. 
l4. ibid. 


MMC Co DS NNNM 
NOTITIA HISTORICA. 


[ Ex Antonio, Bibliotheca vetas Hispana.] 


EU EE Er EE 


Eugenios duos, Toletanx sedis alterum post alte- 
rum przsules, 5. fidephonsus miris extulit lau.ibus, 
guorum prior Cinthila, Tulganis, ac Cindasvinthi 
regum tempore huic przfuit Ecclesix. Non hic prior 
Eugenius scriptor fuit, quamvia scientia clarus et 
jugenio callens ; Numeros enim, statum, incrementa, 
decremen'aque, cursus recursusque lunarum lanta pe- 
rilia novit ; ut considerationes dispu ationis ejus audi- 
lorem in stuporem verterent, et in. desiderabilem  do- 
ctrinam. inducerent, 


Primum Gothis inter Toletanos antistites hunc D 


Eugenium (eo enim antiquiorem alium haud nove- 
E! 


. (a) Videtur hoc loco Noster sanctas. Innumerabi- 
lium (ita enim vocantur), sed Inaominatorum, M ar- 
Iyrum. Casaraugusta;orum. massas, confundere cum 
duodeviginti ejusdem urbis martyribus quorum lau- 


runt) secutus est alter sive secundus Eugenius, «ulgq 
tertius. Quem ita describit lldephonsus * Jtem Euqe- 
nius alter pos! Eugenium pontifex subrogatur. Hic 
cum Ecclesie regie clericus esset egregius, vita mo- 
nachi delectatus est. Qui sagaci [ugu. urbem Casarau- 
gustanam petens , illic martyrum sepulcris inlursit, 
ibique studia sapientia, et propositu w monachi decen- 
ter incoluit. (Monasterium incoluisse innuit S, En- 
gratiz, alias sanctarum  Mussarum. xvi, martyrum 
Engrati$ sociarum, quod tunc temporis przcipuo 
cultu frequentabatur (a). Vide Anton. de Jepes, cent. 
2 ord. Benedictini, ad annum 657, cap. 1). Unde 


des panxit, et nomina qu:e metro claudi poterant 
expressit. Prudentius, Peristeph., Hyma. XVIIM. 
(M M. Casaraug.) 


319 


S. EUGEN. EP;SC. TOLET. — NOTITIA IHSTORICA. 


35€ 


principali violentia reductus, atque. in. pontificatum A perspicuum, qui Libye et Ürienhs partibus mitti 


adscitus, vitan plus virtutum. meritis quam viribus 
egit. Fuit namque «orpore teuuis, parvus robo €, sed 
sulide feivescens spiritus virtute. Deinde refert ejus 
onera, quibusde nos postea, et absolvit his caput : 
Clarus habitus (uit temporibus Cindusvin'hi et Recce :- 
tinthi reguth, fere duodecim annis tenens dignitatem 
simul «4 g'oriam sacerdotis ; sicque post [uncis mundia- 
li« occasum in basilica :anct& L ocad e tenet habita- 
ti ne sepalerum. Eratnempe 671, hoc est anno 6323. 
Toleti adhuc sedebat Ju-tus, cum celebraretur quar- 
twm Toletanum concilium, Sisenandi tempore. later 
hunc annum et 6356 necessario ei Successit prior 
Eugenius, qui Toletano V provinciali praefuit, sex'o- 
que nalionali anno 658, tertio loc» subscribens in- 
terfuit. l'iem autem suum ante annum 646 obiens, 
vacuum jam hoc anno reliquerat. Eugenio nostro 
loeum : quo scilicet, tertius etium ordine subscri- 
hendi, septimi Toletani pars fuit. Falsus ergo 
Pseudo-Luitprandous, qui ad annum 649 Eugenii 
prioris mortem constituit. Patet autem non hunc, 
sed posteriorem esse hujus concilii Eugenium, ex eo 
quod in sexto posterior Eugenio legitur Ilonoratus 
llispalensis; in septimo vero Antonius llispalensis 
Eugeniuin precedit; quod, nisi decedente post An- 
tonii creationem priore Eugenio, contingere haud 
posset. Ordo enim inter metropolitauos juxta ordi- 
D3lionis :zPtatem servabatur proedri:x. Interfuit quo- 

ue Toletano VIII, anno 655, Reccesvinthi tem. ore. 

rzefuit nono provinciali 655, decimoque nationali 
656, sub eodem rege. De his omnibus agit Rodericus 
Toletanus episcopus, lib. i1, cap. 22. Isidorus autem 
Pacensis, quamvis crebra memoret facta sub Euge. 
nio concilia, unum tamen ociavurn descripsisse vi- 
detur; licet de Episcoporum numero inter ejus 
Chronici et concil,orum editiones aliquantulum in- 
tersit. 

Die xus Novembris, quo obiisse dicitur, celebrat 
viri clarissimi sanctitatem Ecclesia Toletana, ejus 
olim sedes, ab anno 1613 (a). llabe:urque ejus me- 
moria in additionibus ad Usuardum, in Romano 
martyrologio, ei aliis qux: noviores laudant (5). In 
divorumque numerum eum relatum fuisse Vassus 
snnotavit in Chronico a4 annum 651, cujus rei: au- 
ctorem producere debuit, ne Ambrosio Morali, qui 
sciebat nondum iate sua festuin de eo in Toletana 
Ecclesia diem agi, temere ac sine auctore ullo id 
scripsisse videretur. Idem Joannes Mariana observat 
lib. vi, cap. 9, sed nonnisi ad memoriam ejus sancti 
a martyrologis factam Vaszus respexit; receatiori- 
bus nempe, Maurolyco et aliis nostratibus, non pri- 
mo Cabilonensi, aut Equilino, aut Galesinio. Exstat 

uidem in Romani martyrologii ab Alexandro de 

eregrinis facta editione Veneta anni 1560, Natum 
quoque Eugenium e regiz stirpis parentibus avun- 
e..lumque 5. lldepbonsi fuisse, ii- credendum relin. 
quimus, qui Pseudo Juliani nzenias (c) aliquo pretio 
babent, aut quidquid alicubi scriptum est, e larario 
ip*o veritatis desumptum existimant. 

De operibus vero sic prosequitur lidephonsus : 
Studiorum bonorum vim perseq ens, cantus. pessimis 
usibus vitiatos melodie cognitione correxit ; ojficiorum 
« missos ordines curamque discrevit. Scripiit De sancta 
Trinitate libel, et eloquio. nitidum, et rei veritate 


(a) Quintanadueüas San!os de Toledo, siglo vi, 
dia xtu de Nov. ; : 

(b) Idem Quintanadueíias et Tamaius, hoc die. 

(c) In Collec'. veter. carm. ad finem edit. ejus : pe- 
rw. Vide Moralem, lib. xi, cap. 54, principio; 
Marisn., lib. v1, cap. 9; Padilla, centur. vii, cap. 45. 

(4) Epistolam Eugenii ad regem (Iteccesvinthum 
ferte aut Chindasvintbum) de emendatione Dracoutii 
miter apographa nostra habeimóüs ex codice Gothico 
bibliotbecie Toletan;. ltem. praefationem ad idem 


* Habetur ín. novissima Matritensi sanctorum Patrum 
Colle.tone 1752, de qua mox toin. l, pog. 51, Cinda- 


C 


quantocius poterat (ubi forsan. Arianorum hxre-is 
aliave Tri. it-ti sacrosancte inimica etiamtum serpo- 
bat), nisi procellis resultantia freta incertum pavidis 
iter viatoribus distuli sent. Seripsit et duos. libell.s ; 
unum diversi carmin s metro, alium diversi operis 
prosa concretos, qui ad multorum industriam ejus ex 
hoc tenaciter sanctam raluerunt. commendare memo- 
riam. Cuncta hec periere. Nisi ex a'iquo. eorum 
sint testimonia illa qu:e de resurrectione carnis ct 
beatitudinis statu, S. Ju'ianus ejus/em Ecclesix To- 
letan:e przesul egregio et sacro preceptori sua Euge- 
nio ascribit lib. i Prognosticorum futuri seculi, cap. 
17 et 24. Unum autem exstat, de quo tand m Iide- 
phonsus : Libellos quoque Dra. on'ii. De creatione 
inundi conscriptos, quos antiquitas protulerat vitiatos, 
ea que inconvenientia reperit shbtrahendo, immutando, 
vel meliora conjiciendo (conficiendo melius est), ita 
in pulchritudinis jormum coegit, ut pulchriores de ar- 
lificio corrigent s, quam de manu processisse videan- 
ter auctoris. Et quia de die septimo idem Dracontius 
omnino reticendo semiplenum opus visus estreliquisse : 
iste et. sex dierum recapitulationem singulis versiculis 
reno:aiit, et de die septimo, que illi visa sunt, ele- 
ganter dicta subjunxit (d). Cujus viri sanctissimi ju - 
dicio de utroque poeta non parum detrahit eroi 
ipsa : que docet affatim quantum valuerit unus- 
quisque eorum facultate pangendi carminis, xtats- 
que barbarz sub qua natus Eugenius fuit, conside- 
Tatio. ] 

Dracontium temere aiunt gente lli-panum fuisse 
nonnulli, credentes auctoribus heri et nudius tertius 
contictis : quorum ex numero Haubertus Hispalensis 
fabelosissimus omniuni cxterorum ad annum Chro- 
nici sui 450, num. 24 : S. eir Draconiius (ait) sce 
Celtibzrorwn obiit, ubi erat presbyter. Pertinet ad 
eumdem poetam Julianus archipresbyter Toletanus 
Adversario 498, Draconiii autem hoc opus inventum 
videtur fuisse anno 1491, in Bobiensi coenobio Lon- 
gobardis, si non aliud est Dracontii varium opus 
quem inter alios ibi tunc repertos libros ltaphae 
Volaterranus in Geographia sua, sive Commentariis 
versus finem enumerat. Meminit sane Draco«tii no- 
ster Isidorus, operisque ejus De creatione mundi, 
cap. 24, De Scriptor. Eccles. Multa de Heraemero 
Dracontii Gaspar Barthius lib. v, cap. 920; lib. ix, 
cap. 7, et lib. xxu, cap. 19, Adversariorum. Quem 

uidem poetam ad incertze xtatis auctores minime 
ebuit Vos-ius referre (e;; cum ex versibus ejus 
coustet sub Theodosio juniore, qui ad quiuquagesi- 
mum quinti seculi annum vitam produxit, ipsum - 
florui.se. 


opus versibus scriptam, licet &xípo2ov. Ác tandem 
recapitulationem seplem dierum, ad [finem libri 
Dracontii appensam. CaRb. D£ AGUIR *. 

(e) Ult. cap., De «tate poetar. latin. 

(f) Habemus penes nos, ex codice supra laudato, 

'matiorum Eugenii sesquicenturiau; inter qu:o 
[ooidieeiira inulta, et nullo non sale condita : qu: 
aliquando e tenebris situque, iu queis tandiu latue- 
runt, eniersura speramus. Si.íu'que epistolam quani 
dain ad Prota:iuin episcopum. Caso. DE AGUIRRE "**. 


suin'ho, non Reccesuintho inscripta. 
** l"uematiei Eugeuii H1. To'etaui sesquicenturiam cua 


551 


S. EUGENIUS EI'ISC. TOLETANUS. 


953 


quod ex me. codice Michaelis Ruizii Agrazii dedit A astrologum voeat, confundens utriusque inter se 


nobis Ambrosius Morales lib. xiu, cap. 34, in quo 
singulorum versuum initiales et postremz litterze 
EccgNiUs MisELLUs conficiunt(a). — , . 

Michael enim Ruizius Azagra paraverat olim edi- 
tionem horum Dracontii et Eugeuii carminum ex 
codice Gothico ante septingentos annos, ut ipse ere- 
debat, scripto . que quidem cum epistela ejus ad 
Decanum et Capitulum Toletanz Ecclesix€ Kalendis 
Aprilis 4577, data, vidimus in mss. bibliothecae 
Villumbrosanz tomo Vil Miscellaneorum. Adjunxe- 
rat et breves notulas : non utique a veteri proposito 
edendi deterritus notitia duarum editionumqua pr:e- 
cesserant, Gallic:e et Germanicz : de quibus certior 
factus fuit ex Belgio a Benedicto Aria Montano ; 
cum exemplum Parisiense ad se transmissum agno- 
verit mutilum sane et iucorrectum editum fuisse, ae 
in eo alterum Dracontii librum, et epistolam. Euge- 
nii, prefationemque deesse ; sed omnia haec supplevit 
editione sua Sirmondus, correctiore, ut existimo, 
quam illa esset ab Azagra promissa. Nescio autem 
au Sirmondianam hanc pra cesserit Joannis Weitzii 
alia, adjectis ejus notis, cujus ipse meminit ad S. 
llilarii Pictaviensis Genesim Francofurti anno 1625 
elitam. Thomas sane Heinesius, vir singularis eru- 
ditionis, hanc editionem alicubi (5) laudans, Sir- 
inondiana priorem facit. 

More autem suo Pseudo Julianus, hoc est incautus 
et immemor, id quod priori Eugenio lldephonsus,. 
posteriori ipse attribuit 'c) : dum non solum magnam 
poelam in. quo se continere debuit, sed et magnwn 


(a) Illud carmen videsis infra , in vita S. Euge- 
nii. Ebr. 

(b) Epist. 7 ad Daumium; pag. 18 

c) In Chronico num. $20. 

d) Quintanaduefías, ubi supra. 

Exstat item in Hegia Bibliotheca — Matritensi 
hujus Eugenii ad Protasium Epistol:e exemplum e 
Toletana veterum opusculorum Cl. Joannis Baptistse 
Perezii collectione mutuatum ; in qua totidem verbis 
atque in novissima Poematien Eugenii editione le- 
gitur : Missam sancti Hippolyti vel orationes, si nobis 
o:atu vestro vita comes ad[uerit, wt potuero pro vestra 
jussione parabo. Fugisse tamen videtur clarissimi 
Matritensis editoris diligentiam Eugenii poematiou 
inscriptum Epitaphium (id est E ipsnma) cn gdld 
in vetusto Escurialensi Fori Judicum codice Lit. M, 
Plut. 111, num. 2, anno 1188, ut in eodem legitur, 
exarato exstans *. 

Item in. Londinensi poetarum Latinorum "loge 
1715, pag. 1574, prioris numerationis, col. $, ha- 
betur elegans Hexadecasüchon elegiacum De Sceva, 
liufino et Ati, in bus eorum patria , genus, aetas, 
mors, resque ab iisdem geste pulchre describuntur, 
sub hac rubrica : EucEwi v. c. (Viri consularis, seu 
clarissimi). Hic autem EucENIUS ex mea conjectura 
NOSTER quode agimus, sive ToLETANUS est : itidem 
ac DouiNUS. ENANTIUs V. C., Cui continuo jn eadein 
sylloge inscribitur heptastichon De ambigenis, in To- 
letano quoque Ruizii-Azagrz codice exstans, et in 


triplici ejusdem Epitaphio, preter Eugenii Miselli acrosti- 
cliida; necaon cuin Epistola ad Protasium, atque alia. ad 
Braulionem Cesaraugustsnum, e pervetusto Legioneusis 
Ecclesise codice a Cl. Fr. Emm. Risco Augustiniano Hispa- 
nize sacre? Florezii continuatore ab aano 1775 primum evul« 
gata; cumque aliis bene multis e 'l'oletano Ruizic-Aza- 
&rensi codice et aliunde hauslis, corrasisque; et cum eru- 
ditis notis primus omnium splendidis typis edi curavit 
xcellegüesmus atque iliustriss. dominus Franciscus Àn- 
Louius de Lorenzana et Butron archiepiscopus Toletanus 
Hispaniarum primas in amplissima sanctorum Patrum To- 
letanorum Collectione Matritensi anno 1782 et 1785. Ejus- 
deu jussu atque impensis procurata, duobus voluminibus 


"laudes. Posterior enim poeta, prior autem astrolo- 
gixe doctrina insignis fuit. 


Missam S. Hippolyti martyris scripsisse etiam di- 
citur instante Protasio Tarraconensi metropolitano ; 
ad quem data epistola xx Maii x«ra 686, hocest anno 
648, exstare dicitur in codice gothico Ms. S. /Emi- 
liani cucullati, qui hodie ad regiam Scorialensem 
bibliothecam pertinet (d). 


Mere autem nugx impostoris Pseudo-Juliani bz» 
sunt, qux bis verbis ejusdem supposititii Chronici 
continentur (e).: S. Eugen'us correxit Itinerarium 
provinciarum factum jussu. Trajani Antonini Augusti 
et senioris Theodosii imperatoris. Nam quidquid de 
Itinerarii istius auctore, inter varios omnium zta- 
tuin scriptores nunquam non controverso (f), divi- 
nare huic fabulatori eruditum antiquitatis hominem 
ridicule ostentanti. licuerit : nullo tamen veteri 
monumento, sive inciso, sive fuso, sive scripto, us- 

uam unquam auditmm lectumve fuisse credimus 

ntoninum aliquem, sive Pium, sive Philosophum, 
multoque minus iis inferiores Trajani sibi adaptasse 
nomen. Leguntur quidem passim inscripti lapides 
Pii (g). quibus sese Hadriani filium, Trajani nepo- 
tem, Nerea pronepotem Philosophique (A), quibiss 
Antonini Pii filium, Hadriani nepotem, Trajani pro- 
nepotem, Nerve abnepotem vocant : hoc. tamen fuit 
familiam, seu adoptionis honorem jactare ac posteris 
trausinittere ; non tamen ita sese nuncupatos osten- 
dere velle. 


novissima SS. PP. Toletanorum Editione, t. I, pag. 
90, inter EucENI NosTRI poematia relatum, EvANTIUS. 
procul dubio ille, sive EFAxTIUs Toletanus archidia- 
conus est, lldephonsi ejusdem Ecclesise prxsulis 
coxvus patratorumque ab eo miraculorum testis, cu- 
jus postea mentio incidet. Ac si carmen De ambige- 
nis, licet EvaNTIO inscriptum, TorgTraNo EucENIO- 


C tribuimus : cur. non potius eidem poemation De 


Sceva, Rufino et Ati tribuamus, cum expressum Eu-- 
ogxii nomen in fronte gerat? Demum in Bibliothecze 
Cottoniane Historia eidem przxflxa pag. xxxv, col. 
2 memoratur codex Psalterii Davidici ante milla et 
amplius annos exaratus, eique assutus dicitur quiu- 
lernio satis antiquus cu.n hac epigraphe : Oratio 
Eugenii Toletuni, versibus; cujus initium : 

Rex Deus inmense quo constat machina mundi, 

Quod miser iinploro Tu Christe perice clemens, eto.. 

Quz ccrte uon abludunt ab Eugenii Toletani genio. 

(e) Num. 529, ad an. 659, 

(f) F'lodoardus, lib. 1 Histor. Rhemens., cap. t, 
ZEthico tribuit. Videndi Vossius, D. H. L. lib. ut, 
pag. 691. Barthius, lib. atv Advers. 13. Userius, 
De Britann. Eccl. origin., cap. v, pag. 78. Simlerus. 
ad /Ethici Jtiner. Schotus ad hoc Antonini Itiner. a 
Surita illustratum. 

(g) Apud Onuphrium, lib. n, Fastor. pag. 939 et 
seqq., et in 1 hes. Gruter. 

h) Apud eumdem Onuphrium, pag. 315, et n 
Thes. Gruter. 


fol. Eugenii 11I Toletani poemata emacnlare tentavit Bar- 
thius Adversar. lib. t1, c. 5, ibique nonnulla expendit 
ejusdem loca, fontesque unde lisusta sunt indicat, hic In- 
super de ipsius ingenio ac leciione addens : Fuit autem 
apud Eugenium aliquod ingenium et lectio non 
nilenda; qug lamen ambo gurges barbarie scculi (rece 
pone oblimavit. Felicior mibi in iambicis ct trochaicis 
quam in epicis visus semper est. Exemplo sint früstum 
in Lamento de adventu pooe senectatis : Crudelis 
ctas, etc., atque in De brevitate vits : Criminun mole 
gravatus, etc. 

* Epigrainma illud inter opera S. Eugenii require, ho- 
Doraussime lector. Epir, 


935 


VITA. . 


$51 


p———ÀÁÁáÓÁ— —— —————— —Á ÁÁÀ— 


VITA SANCTI EUGENII III. 


(Ex Loranzana, Collectio Patrum Toletanorum.) 





Eugenius hoc nomine tertius, atque post alterum A Reccesvinthum epistolis concipi potest. Dolet in eis, 


Eugenium Ecclesie Toletanz antistes, Toleti opti- 
mis catholicisque parentibus natus, a teneris annis 
ejosdem sancte Ecclesi» servitio mancipatus fuit. 
Cum adolevisset, perfectioris vitz cupidus , clam 
patria aufugiens Casaraugustam secessit, ubi mo- 
pasticam vivendi rationem amplexus, ad sanctorum 
martyrum eultum sapientiz que coelestis studium to- 
ws incubuit. Acri vividoque ingenio pr:editus, dum 
pietati studet, miros in ea nec minores in ecclesiasti- 
ds-d'sciplinis progressus fecit. Qua ex re cum apud 
e»teros, tum vero. apud sanctum Braulionem, se- 
dis Czsaraugustane archiepiscopum, maximam gra- 
tiam iniit ; isque tanto Eugenium amore comp'exus 
fuit, ut eum in archidiaconum sibi assumpserit , 
quem semper secum habere cupiebat, non aliter ac 
ipse Braulio Joanni fratri prz:decessori suo in eodem 
officio constanter adhzserat. Tanti viri consuetudine 
Eugenius e$ sanctitate et doctrina procedebat in 
dies ; itaque quotidie Braulio eum magis magisque 
diligebat, ex ejusque familiaritate maximam capie- 
bat et voluptatem et fructum. Neque enim in. maxi- 
mis zrumnis ac laboribus aliud illi solamen erat 
preter Eagenium suum; et senio confectus, cum 
winus jam corpore valeret sanctus praesul , omnem 
lere pastoralem sollicitudinem in ipsum conjecerat , 
adeo ut. per aliquot annos Ecclesia Cxsaraugustana 
unius Eugenii archidiaconi humeris tota consistere 
vileretur. Qux omnia ejus virtutis atque doctrin:e 
testimonia in Eugenii nostri commendationem eo 
inajorem vim apad omnes habere debent, quod ea 
Reccesvintho regi non semel per epistolas exhibita 
stique a Braulione profecta fuere ; eo, inquam, Brau- 
lione, qui post magnum Isidorum ejus tinagistrum 
(cui Hispali operam dederat) totius Hispania sol ful- 
gentissimus atque fidei firmissimum columen habitus 
est, quique omnium Hispanix episcoporum nomine 
ad llonorium papam scribens , tanta sententjarum 
gravitate, tantoque verborum pondere atque elegan- 
tia eorum famam falso traductam vindicavit, ut ur- 
bem Romam ejus epistola adiiratione comple- 
verit. : 

Vcrum Eugenii virtutum fama non unius C «sarau- 
guste finibus contenta per omnem Hispani:un brevi 
est pervulgata. ltaque Eugenio ll ..rchiepiscopo To- 


letapo vita functo, omnium omnino oculi ad conci- D 


vem et conterraneum suum Eugenium cpnversi sunt. 
Nec mor, quin Reccesvinthus rex Draulionein per 
epistolam cettiorem faceret, communfbus omuium 
saffr 1giis Eugenium ad Toletanam sedem expetitum; 
quate ipsum dimittat , atque Toletan:z Ecclesi: non 
tam alienum donet, quam suum reddat ac res!itual 
Eugenium. Nuntio accepto, quanta doloris vis Drau- 
lionem oppresserit non aliter qnam legendis ejus ad 


*- 


dellet, obsecrat, obtesiatur, adjurat, nullum denique 
non movet lapidem, ut regis animum emolliat, at- 
que a tam duro, ut ipsi videbatur, consilio avocet. 
Eugenium unicum gravis senectutis sibi levamen 
esse relictun , nec jam ejus &olum ess& vit sola- 
tium, ad anime dimidium sue : a qua quanto homini 
acerbissimum est separari, tante a:grius a suo se 
Eugenio divelli pateretur ; maximam deinde omnium 
calamitatem Cxsaraugustanz Ecclesi: archidiacopi 
absentia immine:e, nec sine multarum. rerem jactura 
ejus opera sub.idioque carere posse. Sed omnia in- 
cassum. Rex ejus lacrymis minime permovetur ; ma- 
joremque Toletanz: Ecclesi: quam sancti przsulis 
desiderii rationem habens , iterum Eugenium suum 


D quasi proprio jure agens repetiit, Tandem Eugenius, 


invitus licet atque pr:e summa animi huwilitate re». — 
luctans, disrupto potius quam scisso, ut scribit Brau- 
lio, societatis vinculo, ab eo avulsus Toletum per- 
venit, nirabilique omnium acclamatione susci| itur, 
tanquam a propriis ovibus desideratissimus pastor , 
quem sibi coelum magis quam hominum consilia de- 
signaverant. 

Convocatum fuerat in illud tempus a predecessore 
suo concilium Toletanum vii, ad cujus. celebratiu- 
nem comprovinciales episcopi per illos dies Toletum 
convenerant. Itaque ab eis, nulla mora interposita , 
Eugenius, qui nuper advenerat, Toleti episcopus or- 
dinatus est ; qua vero die nos lat, nisi quod. ante 
diem decimam quintam Kalend. :Novembris ejua 
consecrationem contigisse scimus ; siquidem ea isa 
die inter reliquos concilii Patres Eugenius consedit , 
eique subscripsit, ut aperte demonstrat cl. P. Flo- 
rez, tom. V lli:paniz Sacr:e, contra aliorum senten- 
liam, qui Eugenium huic concilio subscribentem non 
bunc LI, sed ll fuisse putarunt. 

De suis in episcopatu gestis nihil fere prodit;m 
litteris legimus, nisi quod ex sancti Ildepbhonsi ver- 
bis colligimus, omnes pastoralis officii partes cu- 
mulatissime explevisse. Quod quantam vim habeat , 
quamque amplam laudem iu 8c contineat, nemo no. 
videt. Preter hxc vero, ejus pastoralis vigilanti:e in- 


éefessique studii in exstirpandis pravis consuetudi- 


nibus et unoquoqve de clero in suo oflicio conti- 
nendo, non obscuruin specimen novissime nobis ex- 
hibuit ejus epistola ad magnum Braulionem Toleti 
data, in qua magistrum discipulus consulit, qua ra- 
tione sese gerere oporteret cum quodam presbytero, 
in cujus ordinatione vel nimia conniventia, vcl mi 

nus forti consilio, prz::decessoris sui sliqua conuge- 
rant nec recte facta, nec facilia extrica;u, ium super 
quoruunlam diaconorum et presbyterorum sacrilega 
temeritate, qui sux potestatis in iinistrandis Eccle- 
sir Sacramentis limites excesscrart; in quos cum 


359 


S. EUGENIUS EPISC. TOLETANUS. — VITA. t56 


yro criminum grávitate animadvertere, tum przteri- A antiquitatis scrutatrices meliori fato, quod optamus, 


tis et futuris inconinodis obviam simul ire cupiebat. 

Deinde, ut erat vir sanctissimus ecc:esiasticze 
disciplinge peritissimus summeque tenax, intolerabi- 
|-s abusus intime dolens, quibus divina psalmodia 
corrupta ac deturpata fuerat, Ecclesie sux cantum 
ipse correxit, eumque pristine et gravitati et suavi- 
tati restituit, Varia insuper singulorum ecclesiasti- 
corum ordinum officia superiorum temporum incuria 
vel przxetermissa vel confusa discrevit, singulis siu- 
gula trbuendo. — 

Magui Braulionis ipse discipulus , doctissimi ac 
sanctissimi Juliani archiepiscopi Toletani magister 
exstitit, eoque salis illustri nomine non semel ab 
ip o laudatur in suis operibus, ut videre est in lib. in 
Prognost., cap. 17, per hzec verba : « Preceptor d0- 
ster sacer Eugenius ; » item 24: «Egregii pr:eceptoris 
nostri Eugenii Toletan.e sedis antistitis. » Quasi. qui 
ollicii memor discipulus maximam quam posset ma- 
. gi tro gratiam ref.rre vellet, ejusque sapientiz lau- 
dem ad omnem posteritatis memoriam transmittere, 
cui quidqu:d in suis libris est eroditiouis ac coelestis 
doctrine, acceptum refert. 

Adfuit Conciliis Toletanis vn et vii, tertio eis loco 
subscribens ; praefuit vero ix et x, ul ejus su'*scrip- 
tiones aperte nos docent. In quibus o:mnibus prz- 
cipua Eugenii opera sxstimata est. Tandem :gra va- 
letudine confectus, qua omni pene vita usus fuerat , 
diem supremum ob;it Idibus Novembris, anno Do- 
mini 657, cum duodeciin fere annos, ut scribit san- 
ctus lldephonsus, Ecclesiam Toletanam rexisset. Deo 
et hominibus dileclus magno omnium dolore ac ge- 
mitibus elatus est, atque in basilica sancti: Lcocadix 
sepultus. 

Quam firma constansque fuerit apud omnes, sicut 
de ejus integerrima vita, ita et sauctissimo obitu opi- 
nio, significat sanctus Ju'ianus, qui de sancto llde- 
plonso Eugenii successore scribens asserit omnibus 
persuasum fuisse, communi cum Eugenio gloria do- 
natum, in eodem cum ipso habitare receptaculo c:a- 
ritatis. Itaque ab initio seculi xv:i1 Eugenii nomen 
in sanctorum Fastis ascriptum novimus die decima 
tertia Novembria, qua ipsa die ab Ecclesia Toletana 
universaque archidiecesi cjus memoria sanctissime 
recolitur. 

Multa variaque opera scripsit. Ex sancti Illdephonsi 
elogio constat librum coinposuisse de sancta Trini- 
tate, solida ac recondita doctrina refertum, omni- 
husque orationis luminibus (quantum tempora illa 
fereban!) ornatum ac perpolitum. Opus certe di- 
guum quod a Patribus Africanis, et Orientalibus le- 
geretur, ad quos fuisset transmissum , ni-i mare 
procellosum viam nuntiis przclusisset. Magis vero 
dolendum quod superiorum temporum incuria omnino 
illud perierit, neque ad nos aliud pervenerit, quam 
acerbum tam eximii operis desiderium. Nisi f.r- 
an in vetustissimis alicujus Ecclesie tabulariis deli- 
lescit, donec in manus peritas atque monumentorum 


*. AI., videre. 


inciderit, Eodem fato correptum est aliud ejus opu- 
sculum diversi operis , ut aitsanctus ]ldephonsus , 
prosa elaboratum. | | 

Sed scripsit et multa alia oratione numeris astri- 
cta. Cum enim plurimum ingenio valeret, magnoque 
Braulione tot annos fuerit familiarissime usus, qui 
poeticis compositionibus quanimaxime delectabatur 
atque in eo genere excellebat, non magno negotio - 
Eugenius in poetam evasit; adeo ut mira facilitate 
versus funderet, non aliter ac si soluta oratione lo- 
queretur. 


[taque jussu regis (ut legimus) Chindasvinthi , 
Draconti llispani poetz opus llexaemeron , sive 
de opere sex dierum, emenda: it; qux in illo erant 
corrupta ac depravata loca restituit; qux deeraut 
supplevit* ita ut opus non tam emendatum quam 
novun ex ejus manibus prodiisse videretur. 


Multa deinde epigramma!a non uno eodemque car- 
mine panxit; que cum ederet, eisi non omnia, cla- 
riss. Sirmondus suum de eis judicium protulit in 
epistola nuncupaloria ad Henricum Borbonium , 
Galli: regis filium et episcopum Metensem, scribeus 
quod licet Eugenii versus impoliti, et cragso ac solo i 
filo texti esse videantur, tamen quilibet in eis : ni- 
mad.ertet, etiam sub tenui palliolo latere sapien- 
liam , quz ipsa plerumque in dictionis artisque 
ucglectu velut geima in centone clarius micat. 

Acrosticis versibus multum capiebatur; in qvo 


C genere nihil z:que égregium , utait Ambrosius de 


Morales, omnibusque numeris absolutum elaboravit 
quam illud epitaphium, quod vivens sibimetipsi com- 
posuu; in quo ex primis eingulorum versuum littc- 
ris nomen Eugen us; ex ultimis Misellus conflcitur. 
Ecce illud. 


Cxcipe, Christe potens, discretam corporemente 
CL possim picei pana vitare baratr............. 
Craudis inest culpa, sed tu pietate redunda..... 
Cue probra, Pater, et tit: crimina toll......... 
zZon sim pro meritis sanctorum eaetibus exu.... 
—udice te, prosit sanctum ^ vidisse tribuna..... 
«js lector uno, qui sin, dign:scere vers........ 
vigna priora lege, mox ultiàna nesse valebi.... 


WE. 
U, 
e. 
-— 
e 
er 
U. 

Du:e tantum, quas nos viderimus, horum opuscu- 
lornm Editiones adhuc prodierunt : alia a Sirmop.lo 
Parisiis ex officina Nivellinna, anno 1619, supra me- 
morata ; alia ab Editoribus Bibliotliec:e Pairum ex 
ipsa Sirmondiana ad verbum expressa. Nos om- 
nium cumulatiorem ex'ibemus; nam przter episto- 
lam ad sanctam  DBraulionem Toleti datam, quam 
primus oinium publici juris nuper fecit R. P. Risco, 
llispanix sacr: coniinuator, ex antiquissimo Codice 
Gothico sancte Ecclesi: Legionensis, in appendice 5 
ad tom. XXX, przterque al.«m epistolam ad Prota- 
sium Tarraconeusem episcopum, a nobis ex .Mss. 
sancte Eccl.si Toletanz transcripta, quamplurima 
producimus epigrammata hactenus inedita, qu» in 
Codice Toletano vulgo de Azagrasub unius Eugenii 


991 


S. EUGENIIL OPUSCLLORUM PARS PRIMA. 


$53 


nomine reperiuntur; in quibus si non omnia, multa A poterat, nisi procellis resultautia freta. incerium pa- 


certe carmina sancto Eugenio adscribenda sunt, que 
ab ejus stvlo et dicendi genere non abhorrere viden- 
tur. Hic sunt quie. in tanti viri commendationem 
expi-cari potuimns, quique sancti lldephonsi elogio 
concludimus (Lib. de Viris illustribus, cap. 44) : 
«ltem. Eugenius alter post £ugenium pontifex 
subrog tur. lic cu: Ecclesie regiz clericus esset 
egregius, vita monachi delectatus e-t. Qui sagaci fuga 
urbem Czesaraugustanam petens, illic martyrum se- 
puleris * inhzesit, ibique studia sapientie, et propo- 
situm monachi decenter incoluit ; unde principali 
violentia reductus atque in pontificatum ascitus vi- 
tàm plus virtutum meritis, quam viribus egit. Fuit 
numque corpore tenuis, parvus robore , sed valide 
fervescens spiritus virtute. Stu liorum bonorum vim 
persequens, cantus pessimis usibus vitiatos melodi:x 
engnitione correxit, officiorum omissos ordines cu- 
ramque discrevit. Scripsit de sancta Trinitate l;bel- 
lum et eloquio nitidum, et rei veritate perspicuum, 
qui Libyz , et Orientis partibus mitti quantocius 


?* Sanctorem mar.yrum sepulcra, quorum cultui 
(:esaraugust:e sese tradidit Eugenius, ea credimus 
luisse in. quibus innumerabilium martyrum cineres 
conditi fuerant, quorum historia omnibus satis notá 
est ex Actis sanelo  Braulioni tributis. Cum enim 
tempore Diocletiani quamplurimi Christi fideles illius 
urbis incole nulla ratione adduci potuissent, ut, Christi 
fide abjecta, idola colerent, a Daciano Casaraugustz 
prefecto urbe omnes exsulare jussi sunt. Cui de- 
creto libentissime pro Cliristo obteimperantes, ab im- 
piis satellitibus per insidias extra urbem oppres-i 
erudelissimeque trucidati fuere; corpora wero in 
rogum conjeeta et. igne absumpta. Eorum deinde 
venerandos cineres cum Christiani pia cura collige- 
rent, in massam albam fuere continuo coagulati , 
sique postea in loco sacro religiose depositi, quem 
sepulcrum sanctorum nartyrum, seu teupluim Sancte 
Masszx appellarunt. Eo itaque putamus sanctum Eu- 
geuiun. devotionis causa pa;ria fugientem sese re- 
cepisse. | 

* Animadvertere oper: pretium judicavimus tres 
faisse Toleti basilicas sub invocatione sancte Leo- 
cadiz, simulque uniuscujusque situin describere. Ea- 
rum prima oinniumque antiquior sita est in sub..rbio 
in ea planitie quam vulgo appellant |a Vega. Et hic 
quidem locus eit qui mulis maguisque nominibus 
nobis et o:nnibus quam commeudatissimus esse de- 
bet, summaque religione colendus, propterea quod 
malta in eo et illustriora concilia sub Gothis priuci- 


pibus celebrata fuere, Toletanum iv, przsidente in D 


C 


vidi: iter viatoribus distulissent. Scripsit et. duos li- 
bellos, unum diversi carminis metro , alium diversi 
operis prosa concretos; qui ad multorum indu- 
striam ejus ex, hoc tenaciter sanctam valuerunt 
commendare memoriam. Libellos quoque Dracon- 
tii de creatione mu:di conscriptos, quos antiqui- 
tas prolulerat vitiatos , ea qui inconvenientia 
reperiit subtrahendo, immutando, vel meliora conji- 
cendo, ita in pulchritudinis formam coegit, ut pul- 
chriores de artificio corrig»ntis, quam de manu pro- 
ces-isse videantur auctoris. t quia de die septimo 
idem Dracontius omnino r« ticendo semiplenum opus 
visus est reliquisse, iste et sex dierum recapiulatio- 
nem singulis versiculis renotavit, el de die septimo 
quz illi visa sunt eleganter dicta subjunxit. Clarus 
habitus fuit temporibus Chindasviuthi et Recces- 
vinthi regum , fere duodecim annis tenens dignita- 
tem simul et gloriam sacerdotis; sicjue post lucis 
mundialis occasum , in basil ca sauct:e Leoca li:e ? 
tenet habitatione sepulcrum. » 


eo sancto L.idoro lHli:spalensi, item v, v1 ac xvii, et, 
ut alia mittamus, quia in. «odem loco justa sepul- 
crum sanct? Leocadi:z , sanctorum Patrum, ll.le- . 
phonsi, Eugenii HI, Hlelladii et Juliani corpora con. 
dita sunt. Quorum onnium reliqui (priterquim 
unius lllephonsi, que Zamore coluntur) ubinam 
sint, omnino nos latet. O nos beatos! Si xtate no- 
stra Dominus indicare di;naretur , atque tanti the- 
sauri inventione Ecclesi: Toletan:ze lacrymas abster- 
gere, quibus tam gravem jacturam per multa jam 
sxcula deflet, 

Altera basilica in ze "ibus sita erat, in quibus con- 
stanti traditione fertur sauctam virginea Leocadiam 
natam fuisse. Quo in loco ecclesia parochialis nunc 
est ejus nomini consecrata. "m 

Tertia denique xdificata fiit in ipsis ergastulis, in 
quibus cum ob Christians fid-i confe:sionem detine- 
retur, squal re confecta spiritum Deo reddidit. lHu- 
jus carceris situs pene immutalus ad. nostra tempora 
pervenit. Tran tu'it ad eum Alphonsus X, coyno- 
mento Sapiens Gothorum regum Wambze et Recces- 
vinthi ossa, et juxta illum regiam arcem sibi :eJifica- 
vit, nunc ex »emiusta fereque diruia in regiam do- 
mum ebaritatis ad pauperum levanien. instaur tam. 
Denique cuni ob redituum paucitatem eccle ia colle- 
gia a, qux illius loci curam gerebat, ad summain 
inopiam redacta fuisset, predictus lo us ob majorein 
sui venerationem fratribus Capuccinis , prout hodie 
vileuius, custoJiendus eL incolendus traditus fuit. 





S. EUGENII III, EPISCOPI TOLETANI, 


OPUSCULORUM PARS PRIMA. 





MISCELLANEA. 





Monitum ad lectorem, 


Dam:s heic primo loco ea sancti Eugenii 111 opuscula qu& a Jacobo Sirmondo edita sunt, nunc primum a 
nobis diligenter collata ad Codicem Gothicum sancte Ecclesie Toletane, vulgo de Ásagra, ex quo variantes 
lertiones adnotavimus, lacunas replevimus, versus aliquos, qui in Sirmondiana desiderantur, suo loco inseruimus ; 


denique 


ad calcem n libri Dracontii duos el viginti continuos versus adjecimus, prout in. eodem Codice 


reperimus, Que quo (acilius inter legendum animadverti possent, divers's characteribus notata. voluimus. 


959 ^" 


S. EUGENII EFISC. TOLETANI 





PRAEFATIO. 


Obliquum nostre visum qui figis opeli:e, 
Si mihi rite placet, qu:e tibi cura manet ? 
Quamvis rancidulum rugata fronte susurres, 
Non pavet Eugenius, non pavet Eugenius. 
Nil valet, infelix, nasutas fingere sannas, 
At|ue animum coeptis tristificare bonis. 
luvide jam cessa, ja: cessa perfide, cessa : 
Prodest lioc anim: sat, mihi crede, tux. 
Quod si livor adest, et adhuc te concutit, aui : 
Nec nobis noceas, nec tibi proficias. 
At tu qui nostzas t anquillo pec o-e nugas 
Perlegis, et blande rustica verba foves, 
Sis vita locuples, et Christi munere dives, 
Nec metuas libris :emula (labra tuis. 
Pixsens incolumi trauscurras tempore sxclum, 
Et faveat jugis pax tibi, paxque tuis. 
l. Oratio ad Dem. 
Rex Deus, iinmensi quo constat machina mundi, 
Quod miser Eugenius posco, tu perfice clemens. 
Sit mibi recta fides, et falsis obvia sectis, 
: Sit mihi precipue morum correctio p'zesens. 
Sim charus, verax, humilis. cum tempore j;ru:ens 
Secreti tacitus, et liugux famine cautus. 
I?a fidum socium, da fixum semper amicum, 
Da blandum, sobiium, parcum, castumqve minis- 
| Jtrum. 
Non me pauperies cruciet, aut languor obur.cet. 
Sit comes alma salus, et suflicientia victus. 
Absint diviti:xe, fastus et jurgia litis, 
luvidia, et luxus, ct ventris pen:sio turpis. 


A 14 solum tecu'n post mortis fata manebit, 


(Juod bene, quod recte, quod juste feceris ipse. 
Ill. De mentis h: mane mutabilitate. 
Nescia mens nostra fixum servare tenorem ; 
Noluinus et volumus, non unum semper amamus. 
Displicet ante placens, atque olim complacet hor- 
[ rens, 
Nune rectum sequimur, nunc pravum corde ie- 
[ne:mus; 
Nunc sancti castique sumu*, nunc scorta fovemus, 
Nunc pollent sobria, nunc marcent ebria corda. 
Semper in ambiguo volvuntur pectora cura3. 
Quid jam plura loquar? quot lucent sidera «xli, 
Quot. punctis horz, quod currunt secla. momenu-, 
Tot nostram faciem mutat sententia formis. 
IV. De bono pacis. 
Qui cupis infestum semper vitare chelydrum, 
Cordis ab affectu pace repelle dolum. 
Mens pace rutilat, qux» Christum pectore gestat ; 
(ux pacem spernit, h»c furibunda perit. 
Pox anim: vita, pax: virtus, paxque medela, 
Pax ordo rerum, pax bouitatis amor. 
Pax fessis requies, pax denique certa laboris , 
Pax blanda socia!, pax bona conciliat, 
Pax lites reprimit, pax gaudia tota remulcet, 
Pax pia corda regit, pax mala cuncta fugat. 
Pax pia summa Deus peccatis pramia prostat, 
Jurgantes perimit pax pia summa Deus. 
V. Contra ebrietatem. 
Qui cupis esse bonus, et vis dignoscere verum, 


Crimine nec lad.m quemquam, nec cr.inine. Ledar, C Ut mortis socium, sic mordax effuge vinum, 


Sic bene velle queam, quo pravum posse receda!. 
Nil turpe cupi:imn, faciam, vel proloquar unquain. 
Te mens. desideret *, lingua canat, actio prowat. 
Da, Pater al itonans, undosum fletibus iuibrenm, 
Quo valeam lacrymis culparum solvere moles. 
Da, precor, auxilium, possim quo viticere mun lum, 
(-t vit:e stadium placido percurrere passu. 
Cumque suprema dies mortis patefecerit urnam, 
Concede veniam, cui tollit culpa coronam. 
ll. Commonitio mortal.tatis humane. 

O mortalis homo, mortis remini:scere casus : 
Nil peende dis:as, si tantum prospera captas 
Uinnia qu: cernis vanarum gaudia rerum, 
Uitibra velut tenui:, veloci fine recedunt. 
Przecave, non felix, ne te dum ne.cis, et audes, 
Quassans przcipiti dissolvat turbine (inis. 
l'orrige poscenti vicium, vel contege nullum, 
E: te post obitum sic talia facta beabunt. 
Dilige pauperiem, mordaces e/fuge gazas, 
Nam reddunt cupidis post carnis dulcia flammas. 
Cuamvis persp:cuus auro geiunisque nitescas, 
Pauper et exiguus ibis et nudus ad umbras. 

*, Mendosus est hic versus, ita emaculan:us : 


Lingua canat te, inens desideret, actio. promat., 
Dag. 


Nulla febris hominum major quam viteus humor 
linmodice su ptus * vincit lethale venenum, 
Sontior est ^ igni, viroso sontior angue. 
Quantum vina nocent, non tantum vipera l:edit. 
Inde tremor menibris, inde et oblivio mentis, 
Ft gressus poplite nutans, et visio fallax. 
Surdescunt aures, balbutit denique lingua, 
Perdens eloquium, profundit semilatratum. 
Dic mihi, dic, ebrie, vivisne an morte gravaris? 
Pallidus ecce jaces, * et nunc siue mente quiescis. 
/Eyra quies aculos lethali pondere clausit ; 
Non bona, non mala, non dura, non mollia sentis. 
lloc tantum distas a fati sorte sepulto, 
Quo tenuis miseros subpungit anhelitus artus. 
" VI. Contra crapulam. 

l'ropense stomacliuin qui farcit dape ciborum. 

Viscera crassa velit, sed macra corda gerit. 
Decrescit sensu, grandescil corporis aucti, 

Carnea fit inoles membra caduca ferens. 
Gutturis arvina fauces angustat obesas, 

Et perdit liquidos vox male rauca sonos. 
Cuncta soporifluo marcescunt ossa tepore, 

b AI., igne. 

* Al., ecce sine. 


$61 


Ambulat et stertit, nec vigilare valet. 
Qui cupit ergo suam doctrinis crescere mentem, 
Castiget ventrem, tunc homo doctus erit. 


VII. De basilica sanctorum decem. et oclo. martyrum. 


lucolit hoc templum sat felix turba piorum, 
Quorum promeruit sors benedicta polum. 
llic montes sacros virtotum culmine celsos, 
Unica ter senos continet urna viros. 
Fumea cenosi liquerunt gaudia mundi, 
Proque fide Domini membra dedere neci. 
lic etiam compar meritis Encratia martyr 
Sorte sepulcrali dissociata jacet ; | 
Ilujus inexhaustum testantur sancta triumphum - 
Palla cruore rubens, eecta papilla fibris. 
Nomina * sanctorum si mavis nosse virorum, 
Edicet cursim subdita summa tibi. 
Sed quia cuncta simul metrum non suscipit unum, 
Accipe diversis hxc variata metris. 
Quintilianus adest, ^ Eventius, atque Cassianus 
Felix, Lupercus, Januariusque, 
Iulius, Urbanus, Apodemius, inde Primitivus, 
Optatus, Publius, C:ecilianus. 
llic Successus inest, hic Matutinus habetur, 
Ecce Faustus, ecce Fronto, postque Martialis. 
llze tibi turba potens concedat prospera, Lector, 
Et veniam przstet hzc tibi turba potens. 


Vill. De basilica sancti Vincentii in Cesaraugusta, ubi 
dicitur cruor ejus. effluxisse. 
Macte decus proprium, Vincenti, martyr alumine, 
Uniea spes nobis macte decus proprium. 
Purpureus niveum meruisti sanguine ccelum, 
Et sequeris agnum purpureus niveum. 
Passio sacra tuum provexit ad zthera nomen, 
Conserret populum passio sacra tuum. 
llic jacet ille cruor, quem das pro corpore pignus, 
Nare fluente tuus hic jacet ille cruor. 
llic tua nunc tutiea quod Christi fimbria praestat, 
Tactu nam salvat hic tua nunc tunica. 
llic veniam culpxe mereantur, vota favorem, 
Gaudia summa ferat qui petit hic veniam. 


IX. De * basilica sancti /Emiliani. 
Quem meror, quem culpa premit, quem denique 


[morbi 
Tabida vis vex:t, aut valitudo quatit, 


lluc festinus agat devoto pectore 4 currum 
Anxia deponens prospera cuncta geret. 

Certa salus zegris, spes et tutela mi-ellis, 
Et pater et genitrix /Emilianus adest. 

Hujus ad imperium dispulsus * pectora d:emon 
Tenta diu linquit. qux retinere nequit. 

llic clandis gressus dantur, et lumina cecis, 
Reddit et incolumem lepra repulsa cutem 

Vita red.i functis, et languor pellitur omnis, 


* Al., magnor:m. 
b AL, Esetina: 
* Al., baselica. 
4 Al, cursum. 
* Al., corpora. 


f in Codice nostro legitur pentametrum omnino 
Parnor. LXXXVII. 


OPUSCULORUM PARS PRIMA. 


$62 
A Servit ad obsequium mox reparata salus. 
Hic sua signa Deus respectans crescere gaudet, 
( Gestit et athletam miriflcare suum. 
Quisque precator ades, fidenter poscere noris, 
Impos namque redit qui dubitanter adit. 
Cumque precum murmur te propter fuderis intus, 
E: gemitum toto prompseris ex animo, 
Eugenium, quao, propius adjunge querelis; 
Sic culpis veniam promereare tuis. 


X. In basilica sancii Felicis qua est in Tutanesio. 
Ecce domus Domini qu: ducit ad atria coeli, 
Cordibus € afflictis huc properate viri. 
Gaudia pro luctu referet, lx:usque redibit, 
Fuderit hic tristis qui lacrymando preces. 
Quattuor in titulis constat h:ec janua templi, 
b Sed prima Felix culmina sanctus habet. 
Hic fessis requies, bic victus manat egenis, 
Hic sacrum monachis exstat ovile piis. 
Hoc opus /Etherius chara cum conjuge fecit, 
Cui nomen olim ! Teudesvinta fuit. 
Quisque precator ades, horum memorare benigne, 
Sic Pater omnipotens sit memor ipse tui. 
XI. Querimonia aegritudinis propria. 
Vw mihi, ve misero, qui semper fessus anhelo, 
Et fractus animo languida membra traho 
Morbus adest jugis, desunt fomenta salutis 
Hinc dolor ossa terit, cor pavor inde quatit. 
Omnia quz prosunt validis, sunt noxia nobis 
Dum stomachus tenuis viscera lzsa gerit. 

C Frigida me l.:dunt, nec semper fervida prosunt ; 
Dum male corpus habet, nec inea vita placet. 
Da, Ch'iste, q::e50, veniam, da, Christe, medelam, 

Nam tzdet animum tot ifala ferre simul. 


Xll. Lamentum de adventu proprie senectatis. 


Impia jam miserum me eaptat curva senectus, 
Inde dolore novo carmina mota cano. 
Fletibus ecce rigo rotanti vertice malas, 
Et lacrymosa petunt murmura nostra polum. 
Ante tamen nostris ipsa pandetur iambis, 
Quam noceat morbis Intoleranda suis. 


Crudelis zetas, o senectus improba, 
Qu: cuncta pulchra fauce &zva devoras, 
uctu voraci nigra pandis guttura, 
Mortale germen ut noverca saucias, 

Et sauciatum mortià ense perforas. 

Te proximante robur omne deticit, 

Salus recedit, :gritudo provenit, 
Sensus hebescunt, pulchritudo deperit, 
Tabescit zegrum pectus in suspiriis, 
Gaudere tzdet, ejulare complacet. 

Tu frangis ossa, membra rugis asperas, 

, Comas recidis atque canos inseris, 


diversum : 


Et Dz:emon cernens hic sua damna gemit. 
5 Al, dfflicii. 
A!., et. 


i Al, Teundesvinta. . 


12 


$65 
"Dentes retundis, muculentos eflicis, 
"Tremore faedo corpus omne succulis,, 
Febres minaris, et dolores ingeris 

Per te podagra dura gignit tubera, 
Anhela tussis exspuit putriflua, 

Cutem perurit vulnerum profusio, 
Potus cibique nulla delectatio, 
Lamenta sola conterunt solatium. 

[lec t:ediosa mente dum recogito, 
Lihet, re'ictis omnibus qux transeunt, 
Deuni timere, sempiterna quzrere, 
Terrena lucra deputare pulverem, 
Orare semper, atque flendo dicere : 

Abite pessum vana mundi gaudia, 
Opes caduc:e, luculenta przedia, 
Fasces, honores, blandimenta noxia. 
Jain finis instat, et ruina proxima, 
Jain mors cruenta nostra pulsat limina. 


O mors omnivoraz, ad te nunc verto querelam, 
Cur miserum sequeris? cur ^ properando venis? 
Tu facis ut rapido volvantur tempora cursu, 
Accelerentque suos fata cruenta gradus. 
Cum tu,deproperas, tunc 5 vitze gaudia cessant, 
Umbra pavenda venit, lux radiata fugit. 
Omnia vitali privantur viscera motu, 
Clauduntur oculi, garrula lingua tacet. 
Surdescunt patulze * tunsis anfractibus aures, 
Naribus obclusis non odor ullus adest. 
Non spirat pulmo flabris vitalibus auras, 
frigida membra rigent, nec cruor ipse calet. 
Tabe fluunt carnes, corrodunt omnia vermes, 
Sic species hominis fit putrefacta cinis. 
Multa pavenda quidein cecini, 4 seu multa tremenda ; 
Sed mage quid verear, nunc lacrymando loqu.r. 
.Judicis alüthroni jam tristis cerno tribunal, 
Cujus * ad intuitum cuncta creata tremunt. 
. "Substernit niveas coelorum turba coronas, 
Et titubante genu proruit aute thronum. 
Cernere sic ambit Dominum, si semper amare, 
Ut pulset animum mistus amore timor. 
Quid f:ciet ergo vermis, putredo, favilla, 
Si Christi faciem cora beata pavent ? 
Oppressi, rapui, nudavi, crimina ! finxi, 
Pauperis ad vocem mens mea surda fuit. 
Corrupi propriu:n lascive vulnere corpus, 
£ Hic miser, hinc pavidus, hinc tremulentus eo. 
Nulla meas unquam venia compescuit iras, 
Nec sine felle furens, nec sine cxde fui. 
Ande pavet animus similes me perferat ictus, 
Aut poena laceret qu:e sine fine nocet. — 
Nau licet hic modico petrentur tempore probra, 
Longa tamen animani post male flamma cremat. 
Talia dum rite paveo, dum corde tremesco 
b Te te, sumine Deus, pro pietate peto. 
*. Al., properata. 
P AL, vita et gaudia. 
« Al., fusis. 
d Al., multaque. 
* M., introitum. 
AÀl., fixi. 


SANCTI EUGENII EPISC, TOLETANI 


NN ————————— MÁÉBSEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEERERRE 


À Te sine nemo valet peccati tollere labem, 

Aut mentem vitiis emaculare suis. 

Dimitte culpam misero, dimitte reatum, 

Efüice posj lapsum post inala tanta bonum. 

Parce precor anim: pulsanti, parce petenti, 
Qu:e flammas metuit, dum sua facta gemit. 
Gaudia tu sanctis, tu reddis przemia justis, 

i! Eugenii miseri sit rogo pcena levis. 
Nosse quicunque cupis, aut requiris, 
Qus mei causa fuerit laboris, 

Ilujus ut vitz mala funerarem, 
Disce benigne. 
Dum quaterdenos simul et novenos 
Vita non felix agitaret annos, 
Dumque me pigra peteret senectus 
Prapete cursu ; 
Accidit lasso gravis zgritudo, 
Quz fere mortis minitarel ictuin, 
Ac diu fessa cruciaret acri 
Membra dolore. 
Febris incerta terebrabat ossa, 
Lenguida ij inortis caro defluebat, 
Nulla quassatui recreabat esca, 
Petio nulla. | 
Tanta me crebro mala dum ferirent, 
Mortis horrend:e trepidus pavore, - 
Labilem currum fugientis zevi. 
Carmine * prompsi. 


XIll. Ejusdem metro trochaico de brevitate hujus vue, 


(C Criminum mole gravatus et reata saucius, 
Carmen insonare nitor luctuosis questibus. 
Lacrymis ora madescunt, verberantur pectora, 
Mundus ecce natus zger, et ruin:m nuntiat. 
Tempora grata fugantur, ingeruntur pes-ima. 
Omnia mala propinquant, et bona preetervolant ; 
Eugeni miselle, plora, languor instat improbus, 
Vita transit, finis urget, ira pendet coelitus. 
januam pulsat ut intret mortis ecce nuntius. 
Cur inique concupiscis falsa mundi gaudia? 

Cur caduca non relinquís, curris ad perennia ? 
Dum petis tantilla lucra, dona perdis maxima. 
Dic, miser, futurum in luctu quod tibi solatium? 
Nil boni portabis illic quo recedat ultio. 

Poena te cremabit ardens, anxiabil spiritus. 


— 5 Nenoo te, miselle, credet, nemo consolabitur, 


Non parentes, aut propinqui, pon sodales optimi. 
Cuncta te procul abibunt, qu:e amasti dulciter. 
Corrige crudelis actu, terge noxam fletibus. 
Sit tibi pro pane lucius, lacrymz pro gaudio. 
Pande Christo probra, cordis ejulando fletibus. 
O Deus! bonum perenne, semper exorabilie, 
Cerne fletum proflueutem de medullis intimis. 
Vincla eriminum resolve, pone finem laerymis. 
Nolo me, pater Averni, mancipes incendio, 

& AL., hinc. 

h Al., A te. 

i. Al., Eugenio misero. 

j). Al., morbis. 

t. AI, p.anxi. 


yi5 


OPUSCULORUM PARS PRIMA. 


968 


Flamma quo jugis aduret membra citra terminum. A Alter splenditluis ccelum firmavit in oris, 


Hic repende quod meremur, sit quies post transitum. 
O genus mortale! mecum lacrymas effundite, 
Pauperi przebete victum, Parce Christo dicite ; 
Vorsitan iram refrenat, donat indulgentiam. 
| XIV. Sancti Eugenii episcopi Toletani epitaphium 
| proprium. 
(Vide hoc epitaphium in Vita sancti Fugenii.) 
XV. ltem aliud. 
Qui me de nihilo formasti, Conditor alme, 
Tu pius in tumulo tu mea membra fove. 
Ea cinis ad cinerem redii, vitamque peregi, 
Sed putres cineres tu reparare vales. 
Ascendat, o Christe potens, post fata peracta, 
Eogenius dextra lztus ad astra via. 


XVI. Item aliud. 
Spes mihi , * summe Deus, quod functus morte re- 
: [surgam, 
Nec jam post tumulum sic moriturus ero. 
Sed quia mortalis nunquam sine crimine vixi, 
Eugenii miseri tu miserere pie. 


XVII. Domni Evantii. 


Zobilis et magno virtutum culmine ce.s. . . . . 
gens consiliis, et dextrz belliger act. . . .. 
Chare mihi genitor, et vita charior ips. .. .. 
coc nati pietas offert post funera carme. . . . . 
Cllerre incolumi quod mors infanda vetavi. . . 
tux tibi summa Dei, necnon et gratia Christ. . — 
»drit perpetuo, nec desit temporis us. . . . .. 
Cmbipotensque tuis non reddat debita culpi. . . 


XVIII. Pacis redintegratio. 
Gaudia przepetibus concurrunt undique votis, 
Et gestit animum pax recreare meun.. 
Virescunt sensus bello liteque repressi, 
Et ^ redit ad primum mens lacerata modum. 
Crescit amore salus : procul o! procul este dolores, 
Nam jussit refugos jam stabilire Deus. 
M ta, perverse dzemon, et pestifer anguis, 
Nil prodesse tibi nunc peritura dole. 
Non tua preda sumus, quanivis pia pectora rixis 
Pupxeris ad modicum, non tua przeda sumus. 
Sic semper rapidis vanescas tabidus auris, 
Et nos in Christo sic tueatur amor. 
XIX. Heptametrum de primordio mundi. 
l'rimos in. orbe dies lucis primordia sumpsit, 


LNVAS3 


* Al., summa. 
* AL, venit. 


* Al., crepitus. 

4 Hic ipe Gulfilas, ab aliis Ulfila appellatus, est 
ille Gothorum episcopus cujus ineminere Melitus, et 
sanctus Jsidorus in Chronico ad annum mundi 5576. 
* Fridigernus, inquiunt, Atbalaricum Valentis Aria- 
bi imperatoris auxilio superans, suadente eodem, in 
hwjus beneficii g:atiam ex Catholico Arianus cum 
emni gente Gothorum effectus errorem secutus est 
ipsius. Tune quoque Golfilas Gothorum episcopus 
3d instar Grzcarum litterarum Gothis tunc reperit 
litteras, et utrumque testamentum linguam in pro- 
priam transtulit. » Totidem fere verba de eo habet 
$. D. in. hi-toria de Regibus Gothorum ad annum 
Cbri-1i 577, xra 415. UndeGotbica sc iptura dicta est 
Ulfilana. Quod vero Getas sanctus Eugenius Gotham 


Tertius undivagum mare dat cum germine terrz, 
Quartus habet Phosburn, lunamque, et. sidera coeli. 
Quintus plumigeras volucres, piscesque natantes, 
Sextus quadrupedes, reptans, hominesque sagaces, 
Septinus est Domino requies his rite peractis. 


XX. Monosticha de decem plagis /Egypti. 
Prima plaga Egypti lymphas in sanguine vertit, 
Altera ranarum * crepitum, tabemque creavit, 
Tertia mordaces culices de pulvere movit, 

Quarta dedit muscas ictu sonituque pavendas, 
Quinta quoque morte damnat animantia cuncta, 
Sexta putrescenti vesicas vulnere patrat, 

Septima fulmineum murmur cum grandine vibrat, 
Octava frugi nocuas frondique locustas, 


B Nona parat piceas tactu palpante tenebras, 


Ultima, qux decima, prolis primordià truncat: 


XXI. De inventoribus litterarum. 
Moyses primus Hebrzas exaravit litteras, 
Mente Phoenices sagaci condiderunt A. ticas ; 
Quas Latini scriptitamus edidit Nicostrata, 
Abraham Syras, et idem reperit Chaldaicas, 
Isis arte non minori protulit Egyptias, 
4 Gulfila prompsit Getarum quas videmus ultimas. 


XXII. De animantibus ambigenis. 
Hiec sunt ambigena, qux nuptu dispar& constant. 
Burdonem sonipes generat commistus asellz, 
Mulus ab Arcadicis, et equina matre creatur, 
Titirus ex ovibus oritur hircoque parente, 


c AU Oe 
o (; Musmonem capra verveno semine gignit, 


Apris atque sue setosus nascitur ibris, 
At lupus et catula formant coeundo lyciscam. 


XXIII. Ad Joannem. 
O Jo versiculos nexos quia despicis ANNES, 
Excipe pi solers si nosti jungere visos, 
Cerne ca pascentes dumoso in llttore MELOS, 
Et pon triticea verrentes germina cELLOS. 
An sitibunda petunt lympharum pocula uENTA, 
Atque pu glandiferx:e recubant sub tegmine sutci, 
Nunc Pas lanigeras ducunt ad pascua Tonzs, 
Et ro consumunt fraudantes munera TUR&. 
Pao tibi ut nostro veniat ex carmine FECTUS, 
Instar * Lucilii cogor disrumpere versus. 


XXIV. Ad Eusicium presbyterum. 


D Sanctorum meritis claro, semperque beato 


gentem appellaverit, antiquo, et primitivo eam no- 
mine indigitare voluit; namque, ut idem sanctus 
Isidorus ex sancto Hieronymo scribit initio przdi- 
ctx historias, « retro eruditio eos (Gotlios) magis 
Getas, quam Gog et Magog appellare consuevit. » 

* Lucilium hunc, quem in piazsenti carmine com- 
ponendo imitatus est sanctus Eugenius fuisse su-pi- 
camur poetam illum vetustissimum ab lloratio, Per- 
sio aliisque sz pius Jaudatum, tanquam eum qui in- 
ter Romanos satyram primus conscripaerit ; inculte 
tamen, et absque ullo ornatu, quippe qui 

- s. 5 . . [n hors ssepe ducentos, 

Ut magnum, versus diciabat..... — ^ 

Garrulus, atque piger scribendi ferre laborem, 
Uf de eo ait Horatius, lib. 1, sat. 4. Forte non di- 
versus fuit ab eo Lucilio de quo sanctus Isidorus, 
Etymolog. lib. 1, cap. 95, de Solecismo, hzc scri- 


961 
Eusicio Eugenius vilis et exiguus. 

Accipe conscriptos plebeio carmine versus, 
Quos dat dilecti pagina moesta tibi. 

Chara mihi vestros advezit epistola questus, 
Et me tristilico perculit inde sono. 

Oblitum te namque gemis vilescere nobis, 
Inque meo vulium corde perisse tuum. 

Crede meis verbis, nam fas est credere nobis : 
Credere nempe licet, cum dubitare nocet. 

Testor namque Deui, sanctorum nomina testor, 
Aflectum vestri non tepuisse mihi. 

Ante polus solis et lun: luce carebit, 
Quam sim conspectus immemor ipse tui. 

Ante quoque nostro discedel pectore vila, 
Quam vestre mentis dulcis amicitia. 

Nolvent puncta dies, volventur mensibus anni, 
Semper in ore meo nomen amorque tuus. 

En quia deprompsit affectum pagina nostrum, 
Dilige me nimium, dilige me nimium. 

Übsequio cordis persolvens jura salutis, 
Hinc precor ut miseri sis memor alme tui. 

Christus ubique tuis concedat prospera votis, 
Et parcat culpis Christus ubique meis. 


XXV. Ad quemdam [amiliarem. 
'&vpe tuam placide cupio quia nosse salutem, 
Idcirco nostrum percipe letus Ave. 
Ac ne longifluo grandescat epistola tractu, 
4)uod possum breviter, dulcis amice, vale. 


XXVI. 1tem ad eumdem. 
TJinmensas Domino laudes, gratesque rependi, 
Quod missa incolumem te mihi charta dedit. 
Inde salutigerum devolo pectore carmen 
Mittimus, et charo dicimus ore: Vale. 


XXVII. Jtem ad eumdem. 
Multa salus nobis, si sunt tibi dona salutis: 
At tu sospes ave, tu sine fine vale. 


XXVIH. Versus de tempore. 
Quinque trahit volvens annorum tempora lustrum, 
Quattuor ex annis numerus (finitur Olympi, 
Nam tribus impletis trieterica solvere mos est. 


XXIX. Versus supra lectum. 
limperat omnipotens, procul o! procul effuge, Cxinon, 


hit: « Fiunt praterea. et plurimis modis (solacismi): 
Nam Lucilius centum genera solecismorum dixit, 
quos omnes vitire potius quam sequi debet, qui re- 
gulam recte loquendi tenere studet. » 

Porro hoc epigramina, quod animi tantum gratia 
ab Eugenio elaboratum credimus, non tam indicat 
eum simili carmine delectatum fuisse, quain ejus 
ingenii. ubertatem demonstrat, quo quantum tentas- 
set assequebatur. 

* Mihi edidit Sirm., cui nos lectionem Tolet ni 
pretulimus longe mel.orem, nulla mala.. 

P In Codice Toletano legitur Heccesvintus ; sed 
priorem lectionem retinendam putamus, quam edi- 
dit cl. Sirmondus ex Ms. Bibliothec: sancti Victorig 
Parisiens. contirmatque vetustissima scriptura Astu- 
ric: existens, ut docet nos Ambrosius de Morales, 
in qua t.hindasvintus rex cum uxore sua Reciberga 
amplissiimas denationes fecerunt, monasterio de Coin- 
ludo In territorio Asturicensi sito, utroque eidem 
&ubscribente, rege quidem priori loco, deiude regi- 


SANCTI EUGEMI EPISC. TOLETANI OPUSC. PARS PRIMA. 


A  Nefraude nostrum possis adire torum. 
' Nesomnos turbes, ne mortis vincla ministres, 


S68 


Ne fallas animum sordibus ipse meum. 
XXX. Veraus de aestate. 

Dura quod gignit et amara cunctis, 

Tempus zstivum resonare cogor, 

Sapphico tristi modulante versu, 
Omnia passus. 

Nunc polus Phehi nimio calere 

£stibus flagrat, fluviosque siccat, 

Intonat tristis, jaculansque vibrat 
Fulmina dira. 

Ingruit imber inimicus arvis, 

Flore nam suevit spoliore vites : 

Spem quoque frugum populat nivosis 
Grando lapillis 

Bufo nunc turget, «t amica silvis 

Vipera ledit, gelidusque serpens, 

Scorpius ictu jugulat, paritque 
Stellio pestem. 

Musca nunc s2vit, p:ceaque blatta, 

Et culex mordax, olidusque cimex, 

Suetus in nocte vigilare pulex 
Corpora pungit. 

Tollat h»c monstra Deus ituprecanü. 

Pel'e languorem, tribue quietem, 

Ut queam gratas placido sopore 
Carpere noctes. 


XXXI. De morte conjugis Chindasvindi regis. 


C Si dare pro morte gemmas licuisset et aurum, 


Nulla » mala poterant regum dissolvere vitam. 
Sed quia sors una cuncta mortalia quassat, 

Nec pretium redimit reges, nec fletus egentes ; 
llinc ego te, conjux, quia vincere fata nequivi, 
Funere perfunctam sanctis commendo tuendam. 
Ut cum flamma vorax veniet comburere terras, 
Ceetibus ipsorum merito sociata resurgas. 

Et nunc chara mihi jam Reci'erga valeto, 
Quodque paro feretrum rex ^» Chindasvintus, anto. 
* Annorum breviter restat edicere summam, 
Qua tenuit vitam, simul et connubia nostra. 
Fodera conjugii septem fere duxit in annos, 
Undecies binis 2?tvum cum mensibus octo. 


na his verbis: Ego Reciberga Regina hanc seriem 
tesiamenti confirmo. Exhibet hoc monumentum lll. 
Yepes, tom. 1 Serip., xiu. Non. ignoramus, prazdi- 
ctam Scripturam a nonnemine explodi quasi spuriam 
ac subleste fidei : sed ut gratis ei concedamus post 
annum 646, quem prx» se fert, f isse confictam, certo 
quod Recibergam | uxorem  Chindasviuti appellat 
(quemadmodum et Eugenius noster in Ms. Victorino 
supra laudato) non nisi antiqui simo innixus testi- 
monio, vel traditione fecisse credendus est supplan- 
tator, quo suo cominento fallacem veritalis vestem 
iudueret. 

* Aliter hic verus legitur in Codice nostro Tole- 
tano : 
Funge defleta. Restat et dicere summam, 
Inepte quidem, et mendose, nisi totus hic locus cum 

versu precedenti ita restituatur : 
Quodque paro feretrum rex Chin.la:vintus amator, 
Fuugere defleía. ltestat, eic. 

Verum totum id solius est conjecturz. s 


DRACONTII HEXAEMERON. 


$19 





'DRACONTII' HEXAEMERON 


A SANCTO EUGENIO JUSSU REGIS EMENDATUM. 


* SANCTI EUGENII EPISTOLA AD CHINDASVINTUM REGEM. 


 CRENPADUCII RR 


Ivlyto , glorioso rerum domino Chindasvinto , A tur doctus, aut. doceatur indoctus. Et quoniam de 


principi summo et maximo regum, Eugenius vestro- 
run fideijum servulug. 

Clemente vestre jussis, serenissime princeps, 
pls volendo deserviens quam valendo, Dracontii 
eujusdam libellos multis 4 videns erroribus involu- 
tos, Christo Domino tribuente valorem, pro tenuitate 
mei sensuli subcorrexi. Hoc, videlicet, moderamine 
eustodito, quo superflua demerem, semiplena sup- 
plerem, fracta. constabilirem, et * crebro repetita 
muarem. Versiculi sane, auos huic operi detrahen- 
dos esge putavi, et.sensu tepidi, et verbis illepidi, et 
nula probantur ratione sabnixi ; nec in eis aliquid 
reperitur quo lectoris animus animetur, aut mulcea- 


' Dracontii Hexaemeron jam olim in tomo LX 
recusum est, ubi maxituam partem constituit Carmi- 
his de Deo, siquidem a versu bujus carininis 146 ad 
fiaem nsque decurrit. Sed quia ibi emendationes ad- 
dilionesque sancti Eugenii sparsim tantum, sive in 
Aolis, sive in prolegomenis, reprz:sentantur, nunc 
ipsius sancti Eugenii operum editionem aggredien- 
tes lexaemeri textum qualis ex ejus recensione eva- 
8l, uno tenore describere, rationi simnl et scopo 
nosro maxime consentaneum duximus. EptTonES. 

* Hic est Draeontius ille de quo hzc scribit Lab- 
beus, in dissertatione bistorica quam inseruit lib. de 
Scriptoribus ecclesiasticis emin. Bellarmini : « Dra- 
contius presbyter Hispanus, sc Christianus poeta, 
celebravit. Hexaemeron seu Opus sex. dierum car- 
mine heroico, quod sanctus enius Hl ( tertium 
dicere debuisset, sed ignorabat scilicet allerum Eu- 
genium m nos priorem his duobus habemus) 


die septimo praefatus auctor omnino reticuit, sernum 
mihi opusculum videbatur, si non inde aliquid in hoe 
Codiculo haberetur. Idcirco in fine libelli, quamvis 
pedestri sermone, sex dierum recapitulationem sin- 
gulis versiculis, quos olim condidi, denotavi, de die 
vero septimo qui visa sunt dicenda subnexui, de- 
creiumque divale, ac si non ut volui, velut valui con- 
summavi. Implorans vestri solii przelargissimam pie- 
tatem, ut vile servuli fidelis oblatum vestra sibi glo- 
ria efficere dignetur acceptum, fiatque mibi misero 
repersio fructuosa laboris, placida respectus vestri 
contributio gratix vel favoris. 


siis anno 1619, in 8^, cura et studio R. P. Jacobi 
Sirmondi S. J. presbyteri ; ia ea autem veniam petit 
si forte in precedente carmine incautus erraverit. » 

€ [Irc epistola Eugenii in Codice nostro Toletano 
omni inscriptione vacat ex qua colligi possit cujus 
regis jussu Eugenius aggressus fuerit Dracontii cor- 
rectionein. ld ipsum abs dubio, cum animadverteret, 
cl. P. Floresium impulit, ut conjecturani tentaret, 
quam exponit in Eugenii Vita, tom. V Hispanix sa- 
ere, mandatum ilud putans a  Reccesvinto profe- 
etum. Nos tamen quare indulgeamus in hac re con- 
jecturis non videmus, cum Ms. Victorinus Sirmoni 
in epigraphe epistola nomen Chindasvinti reprz- 
sentet, et Chindasvintum religionis pietatisque glo- 
ria clarum, non ita a sacrorum librorum lectione 
alienum fuisse sciamus, quiu Taionem Casaraugu- 
&tanum tunc presbyierum et abbatem, postea sancti 
Braulionis in episcopatu successorem, Romam lega- 


Toletanus jussu Chindasvindi Visigothorum in Iberia C tum iniserit, ut varia sancti Gregorii Magni opuscula 


regis emendavit, auxitque, teste sancto llidephonso, 
«p. 14 lib. de Viris iliustribus. Ejusdem quoque 
«ii meminit sanctus Isidorus llispalensis pr.e- 

sil, cap. 24, ut per mihi mirum acciderit quo ?an- 
dem paeio vir eruditus Gerardus Joan. Vossius, 
lib. de Poetis. Latinis, ep. 9, inter poetas incertae 
zlatis numeravit, et post Caroli Magui Romanorum 
erst ad annum 80), Dracontium nostru, 
egaveril. Vixit porro sub Thbeodosio Juniore 
lis imper..tore, 3d eueai scripsit elegian qua 
estat cum aliis ejusaem versibus *ypis excusa Pari- 


1 








siunul cum reliqua librorun Moralium parte, qua in 
llispania desiderabantur, a Romano pontilice tunc 
Martino Í impetraret, atque sumuia cura transcripta 
liispaniam secum asportaret, quod Taionem re per- 
fecisse constat. ltaque religiosi, atque in sacris Co- 
dicibus evolvendis studiosi animi laus non Recce- 
svinti propria, sed ipsi cum parente Chiudasvinto 
communis quodammodo fuit. 

4 AL. adJ. /tactenus. 

€ Al., crebrius. 


AMiratatio. 





Priacipis insignem faciem visure, libelle, 
Cojus ad imperium meruisti sorde carere, 

kt capere nitidam longo post tempore pallam, 
Ceperis ut limen aulz regalis adire, 

Alque auro rutilo radiantem cernere sedem, 
heipe quamprimum largas persolvere grates, 
Frrorum quod nube carens correctus baberis ; 
Hein prostratus humi veniam deposce preeatu, 


Latorisque tui solers patronus adesto. 

lgnoscat placidus, ignoscat mente benignus, 
Quod te sordidul:m dum conor rite lavare , 
Asperius impressa manus tenuando polivit. 
Atsi de plebe quisquam livore perustus 

Dixerit : Et quis est veterum qui carmina mutat, 
Scribit qui levibus epigrammata vana libellis? 
Noverit hoc ipse, quod myisquam culpa putatur, 


971 S. EUGENII OPUSC. PARS PRIMA. ] $19 


Quam non velle videt, sed major jussio cogit. 
Denique jussa bona dum promulgantur agenda, 
Qui complet sapiens, qui vult contemnere demens. 
Quod si Virgilius, ei vatum summus Homerus 
Censuram meruere novam post fata subire, - 





À Quam dat Aristarclius, Tucca, Variuaque, Probusque: 


Cur dedignetur, quod jussus principe magno 
Parvula preparvi Draconti carmina libri 
Parvolus Eugenius nugarum mole piavi? 





DRACONTII HEXAEMERI LIBER PRIMUS. 





Prima dies lux est terris, mors una tenebris, 
Lux datur ante polum, lux clari caasa diei, 
Lux jubar zthereum, lux noctis limes et umbrz, 
Lux facies rebus cunctis, et lux elementis , 
l.ux genitis factisque calor, lux gratia solis, 
Lux decus astrorum, lux aurea cornua lunz, 
Lux fulgor coeli, lux et primordia mundi, 
Lox splendor flammx, lux magni temporis index, 
lux opus auctoris primum, candorque pudoris, 
Lux honor agricolis, requies lux omnibus zgris, 
Lux xvi meta, lux qux dat tempora metis, 
Qua bene constructa mundi primordia lucent. 
Clarus ubique Deus, nunquam mutabilis auctor, 
Quem non obscurant quacunque ex parte tenebre, 
Nec celantur ei quzcunque obscura geruntur. 
Principium factis lucem *dat lucis origo, 
Qua mundo vita przmissa est principe luce, 
Qua totum przcessit opus quod continet orbis, 
Qu: solis praevenit iter lumenque coruscum, 
Cujus jussit ope clarescere cuncta creata. 
Altera quippe dies celi convexa meretur, 
Et supra ccelos ingentia flumina dantur, 
Ac.dominatur aqua glomeratis fontibus alma, 
Ignibus xthereis coelesti sede locatis. 
Uuda beata nimis, meruit qux tecta polorum 
Celsa favore Dei, jussu suspensa Tonantis, 
Limitibus contenta suis elementa morantur, 
Nec flammas restinguit aqua, glaciemve teporat 
Flammeus ignis aqux. Servant sub lege tenorem 
Incorrupta suum, non impugnata vicissim, 
Non discreta quidem, sed nec permista morantur. 
Tertia ezruleum ponti lux edidit zequor, 
Fluctibus immensis pelagi freta glauca liquescunt, 
Et mare navigerum quatitur spumantibus undis : 
Ipsa dies terram meruit de fluctibus auctam. 
Eruitur terra vasto demersa profundo, 
Et solidante globo gravior per inane pependit. 
Sustentant solidam fluidis radicibus unde, 
Quam molles portant ceu fundamenta liquores. 
Arida materies rapitur de corde tluenti, 
Nondum mater bumus, cujus pars solvit arenam, 
In glebas pars membra ligat, pars saxea turget, 
Cavtibus exstat montis apex, pars flumina mergit, 
Planitie pars tensa jacet, pars littora curvat, 
Pars datur in tumulos, pars aspera rupibus horret, 
Pars riget inculta, residet pars valle profunda, 
Et colles tumidi cumulis juga celsa supinant, 
Atque humiles campos spatiis xqualibus aptant, 
Pars data dulcifluis undantis fontibus agri. 


* Al., ex. 


7C-- 9 Dd ad... 


Promitur herba virens, it surculus omnis in auras, 
Et semper vestita comis frondescit oliva. 

Omnia poma virens profert, non parturit arbor, 
Lingozx laurus honos solvit donanda poetis. 

Torta per obliquos it vitis in orbe corymbos , 
Verberat et palmze calamos fluitaute flagello ; 


B Vinea pampineos subarundinat ebria cámpos, 


Munera lztiti: spomdens pendentibus uvis, 
Fructibus * et variis redolent florentia rura. 
Una parens tellus non unum fundit odorem, 
Sed quot sunt herb, tot permiscentur odores. 
India tunc primuin generans pigmenta per herbas 
Eduxit sub sole novo, rudibusque racemis. 

" Est locus interea diffundens quattuor amnes, 
Floribus ambrosiis gemmato cespite pictus, 
Plenus odoriferis nunquam marcentibüs herbis, 
llortus in orbe Dei cunctis felicior hortis. 
Fructus inest anni, cum tempora nesciat anni. 
Illic floret humus semper sub vere perenni, 
Arboreis hinc inde comis vestitur amcenis. 
Frondibus intextis ramorum murus opacus 
Stringitur, atque omni pendent ex arbore fructus, 
Et passiut per prata jacent. Non solis anhelis 
Flammatur radiis, quatitur nec flatibus ullis, 
Nec conjuratis furit illic turbo procellis. 

Nen glacies districta domat, non grandinis ictus 
Verberat, aut gelidis canescunt prata pruinis. 
Sunt ibi sed ^ placiti fructus, quos mollior aura 
Edidit exsurgens nitidis de fontibus horti. 
Arboribus movet illa comas de flamine molli, 
Frondibus impulsis immobilis umbra vagatur. 
Fluctuat omine nemus, et nutant pendula poma 
Ver ibi perpetuum communes temperat auras, 
Ne laedat flores, et ut omnia poma coquantur. 
Non apibus labor est ceris formare cicutas ; 
Nectaris ztherei sudant ex arbore mella, 

Et pendent foliis jam pocula blanda lutura, 
Pendet et optatae vivax medicina salutis. 
Cetera depingit variis natura figuris. - 

Auroram jam quarta dics pramiserat undis, 
Et rutilante polo, compresserat astra rubore, 
Mox solis radiare globum jub-t igne salutis. 
Flamma salutaris perfundit luinine mundum, 
Cuncta salutifero rident elementa vapore, 

Cujus ab igne suo lunam jubet ire secundam, 
Nigra tenebrarum corrumpere tempora noctis, 
Et trepidam proferre diem comitante quiete. 
Candida somnigeris perlustrat cornibus axem, 
Qua numero est majore brevis, et plena minore. 


b AJ., placidi. 


$15 DRACONTII. HEXAEMERI LIB. PRIMUS. 524 


Flammeus ornatus cceli per sidera fulsit : 
Officia stellis, numeros, et nomina jussit, 
Tempora distribuit, loca contulit, ignibus egit, 
Limitibus fixit, jubar induit, axe rotavit, 
Cursibus aptavit, eceli region.bus addit : 
Agminis. innumeri nec flammea sidera celum  . 
Destitaunt quocunque die, sed luce premuntur 
Luminis immensi radiato vertice Phobi. 
Nec mirum si clara latent sub sole corusco 
Sidera, quo mundum monstrat mensura minorem. 
Qui tovet igne pio ccelum, mare sidera, terras . 
Conceptum virtute Dei quem sphzera polorum 
Sustinet, et sentit Dominum per cuncta tonantem, 
Cujus ab imperio veniunt quxzecunque ministrat : 
Omnia jussus agit, totum sub lege laborat, 
Miles et ipse Dei, cum lunam et sidera cuncta 
Ostentat, sub vere novo, sub tempore primo, 
tub tirone die veterana in secla paratus. 
Addit quinta dies animalia cuncta profundi. 
In corpus solidantur aqua, nervique ligantur :. 
Musculus humor erat, fluctus durescit in 0ss2, 
Awue oculi gemmantur aquis humore gelato, 
E quot sunt. fluctus, tot forsan in xquore pisces. 
laserunt fluido per czrula vasta natatu, 
Ei crispante freto perflabant naribus undas, 
Terrigenis factura cibos post cuncta creandis. 
Exilit inde volans gens plumea lztta per auras, 
Àtra concutiens pennis crepitante volatu, 
Et puto collaudant Dominum meruisse creari. 
lle niveo candore nitent, has purpura vestit, 
lis croceug plum: color est, has aureus ornat, 
Albentes aliis penn:e solidantur ocellis, 


Aique hyacinthus adest per colla et pectora fulgens : 


Eninet his cristatus apex, has lingua decorat, 
Ils virides pennze reddunt, has discoloP ornat 
Multa per innumeras currens pictura volucres 

Ki levibus tenuem snbtexuot aera plumis. 

Bpea dies folium ramis, et floribus herbas 
Évonit, et spicis acuit seges omnis aristas. 
Silva comis vestita viret, nidosque loquaces 

Jsxhibet, et varias decantat garrula voces. 

VK "un vagabunda volat commotis plausibus ales, 
Jie npjibus insidens vento cum fronde movetur, 
nguibus ad ramos inflxa tenacibus hzrens. 
ennigerom vernare nemus vapor urget in usus 

ignoris, et molli durescuut ova tepore. 


ennantur tunc merbra globis, animantur, anhelant, 


umpuntur, confracta sonant, nutrita volatus 
"Rienünt, et rudibus librantur in aera pennis. 
cum discordent inter se elementa coacta, 
I eibus eductis concordant unda vel ignis ; 

Wnda creat volucres, producit flamma volucres. 
Pabula montis erant, sed non qui pasceret herbas 
Mfuit ; intactze senuissent floribus herbz, 

N pascenda daret tellus jumenta per agros. 


* AI., vaccula. 

? AL, destituit 

* AL, per prata. 
4 AL, nec. 


A Se:ta dies Phobbi rutilo processerat ortu, 


Cum natura parens gignit animantia terris. 
Cornibus erumpunt armata fronte juvenci, 

Et per prata vagos sequitur sua ^ bucula tauros. 
Cervus in arva fugax paliatis cornibus errat, 

Et velox prorumpit equus, pecus utile bellis. 
Impia terribiles producit terra leones, 
Simplicitas ovium fraudes passura luporum, 

Et raucos timuit discurrens dama molossos. 
Spumat aper, mortes lunato dente minatur, 

Et latus obliquans meditatur przlia torvus, 

Ac maxilla ferox duros 5 deszvit in armvs, 
Audacter certans spumantia bella movere. 
Gignitur omne genus pecudum, genus omne ferarum, 
Inter prata vagum nullo custode per herbas. 


B Instar montia habens incedit bestia mole ; 


Promitur anguis hians, quatiens sub dente venenum, 
Et maculosa repit squamis per viscera serpens, 
Atra venena nocens missura e (latibus oris, 

Et subito sparsura graves per sibila mortes, 

Atque eadem membris impertitura medelas. 

Sed ne cuncta simul passim * permista fuissent, 
Distribuit loca certa Deus, et tempora fixit. 
Tempore non uno veniunt quie sva vocantur : 
Non semper movet arma leo, nec scorpius istum 
Semper habet, nec semper agit fera vipera morsus, 
Nec semper tollunt ad vulnera colla cerastzx. 

Non semper furit unda maris 4, non semper adurit 
Solis ubique calor; pro tempore teinperat ignes, 
Pro regione plagx contemperat unda vaporem, 


C £t modo bellantes fluctus freta pigra Jacebunt. 


Ipse polus, qui grande tonat, sine nube serenus 
Jain tacet, et * puro redeunt sua luinina ccelo. 
Multa locis data sunt variis dispersa per orbem. 


. Arida vipereos angues suscepit arena, 


Humida sortitur tellus fera colla leonum ; 
India cum gemmis et eburnea monstra minatur. 
Bellua divinos inter generatur odores, 
Ambrosiasque sapit male frangens bestia messes, 
]ncertusque color tigris per mille colores 
Montibus Hyrcanis venit, ! atque effeta marito 
Mittitur, ut vincat currens orbata procellas. 
Cornibus erectis sortita est Africa damas, 
Concava suscipiunt per montes saxa dracones. 
C:etera distribuit diversis semina terris : 
Plurima conjunxit, sed cespite multa diremit. 
Munera przterea funduntur divitis auri : 
Protulit eximias € illustrior India gemmas, 
Producunt niveos et littora rubra lapillos. 
Flaimmantes viridesque tulit Babylonia crustas, 
Persida nobilitat pretiosis littora gemmis, 
Frigidus et roseo carbunculus ardet honore. 
Seres fila trahunt nullo sub pollice ducta, 
Balsama Ceesareos plorant virgulta per agros, 
Et nimis ambrosium lacryma dant inunus ^ odores : 


* Al., pura 
CAL Ac. 

8 Al., indusirior. 
b Al., odoris. 


$15 


Cinnamon interius profert * Phoenicia tellus, 
Solis amica nimis; nam non de sole perueta 
Hsc nardi flores, hec portio fundit amomum. 
Omnibus his genitis, animal rationis amicum 
Formatur virtute Dei, limatur in artus. 
Ut ^ dominator eat moderatior omnibus unus 
c Naturze jussu quz? protulit omnia princeps. 
Ast hominem non terra parit, non pontus ab undis, 
Non coelum, non astra creant, non purior aer ; 
Sed dominatorum dominator summus et auctor 
Limavit per membra vicum de pulvere factum. 
Limus adhuc deformis erat, membra3tur in artus 
Corporea species hominis ccelestis imago; 
Conspicitur nova forma viri, sine mente parumper, 
Spiritus infusus subito per membra cucurrit, 
Et calefacta rubens tenuit precordia sanguis. 
Mox rubuere genz, totos rubor inficit artus ; 
Jam eutis est qui pulvis erat, jam terra medullas 
Ossibus includit, surgunt in messe capilli, . 
Orbe inicant gemino gemmantia lumina visu, 
Et vocem compago dedit nova machina surgens, 
Auctorem laudare suum gavisa quod esset. 


Tunc oculos per cuncta jacit : iniratur amcenum 
Sic florere locum, sic puros fontibus ainnes 
Quattuor undifluo stringentes gurgite ripas 
lre per arboreos saltus, camposque virentes. 
Miratur se quid sit homo, quos factus ad usus. 
Scire cnpit, simplex et non habet unde requirat, 
Quo merito sibimet data sit possessio 4 mundi, 

e Atque zterna domus neinoris per florea rura. 
Parva procul spectat virides jumenta per agros : 
Hac de re tacitus ! volvitque et corde requirit, 
Vel quare secum non ent hxc ipsa volutat : 

Nam consorte carens, cum quo conferret egehat. 


Viderat Omnipotens hsc illum corde moventem, 
Et miseratus ait : demus € solatia facto, 
Participem generis. Tanquam si diceret auctor : 
Non solum decet esse virum, consortia blanda 
Noverit, uxor erit cujus tamen iste maritus; 
- Conjugium se quisque. vocet, dulcedo recurrat 
Cordibus innocuis, et sint tibi pignus uterque, 
Velle pares et nolle pares, stans una voluntas, 
Pars animi concors, paribua decurrere votis, 
Àmbo sibi requies cordis, sint ambo fideles, 
Et quicunque datur casus, sit causa duorum. 

Nec mora, jam venit alta quies, oculosque su- 

[pinat 

Somnus, et in dulcem solvuntur membra soporem ; 
Sed cum jure Deus nullo prohibente valeret 
Demere particulam, de quo ^ prius ipse pararat, 
AuUamen ablata juveni ne costa doleret , 
Redderet et tristem subito, quem lzdere nollet, 


^ AL, sub phanice. 

b Al., dominanter. 

c Al. ; Natura jussit. 

d Al., mundus. 

: rage domus alterna nemus per florea rura. 
8 AL, adjutorio. 

à AL, pius. 


S. EUGENII OPUSC. PARS PRIMA. 
A Fur opifex vult esse suus. Nam posset alumnam 


. $16 


Pulvere de simili princeps formare puellam. 

Sed quo plenus amor toto de corde veniret, 

Nosc. re in uxore voluit sua membra maritum. 
Dividitur i contexta cutis, subducitur una 

Sensim costa viro, sed mox reditura marito. 
Nam juvenis de parte brevi formatur adulta 
Virgo, decora, rudis, matura tumentibus annis, 
Conjugii sobolisque capáx, quibus apta probatur, 
Et sine lacte pio crescit infantia pubes. 

Excutitur somno juvenis, videt ipse puellam 
Ante oculos astare suos, pater inde maritus, 
Non ! tantum ex coitu genitor, sed conjugis auctor; 
Somnus erat partus, conceptus semine nullo, 
Materiem sopita qnies produxit amoris, 


B Affectusque novos blandi-genuere sopores. 


Constitit ante oculos nullo velamine tecta, 

Corpore nuda simul niveo, ceu Nympha profundi. 
C:esaries intonsa comis, gena pulchra rubore, 
Oinnia pulchra gerens, oculos, os, colla, manusque : 
Ut qualem possent digiti formare Tonantis, 

Nescia mens illis fieri qux causa fuisset. 


Tunc Deus et posse ambos * conjunxit in 
[unum, 

Et remeat sua costa viro, sua membra recepit ; 
Accipit et fenus, cum non sit debitor ullus. 
llis datar omnis humus, et quidquid jussa creavit ; 
Aeris et pelagi fetus, elementa duorum 
Arbitrio commissa manent. llià Crescite dixit 
Omnipotens, replete solum de seinine vestro, 
Sanguinis ingeniti natos nutrite nepotes, 
Et de prole novos iterum ! reparate jugales. 
Dumque fretum terra, dum coelo sublevat aer, 
Dum solis micat axe jubar, dum luna tenebras 
Dissipat, et puro lucent mea sidera coelo, 
Sumnere quidquid liabent pomaria nostra licebit, 
Delicizque fluent vobis, et honesta voluptas : 
Arburis unius tantum nescite saporem. 


Dixerat ista Deus, sanxit natura quod inquit 
Oinnipotens, migrare diem, discedere solem, 
Nec lucem remeare putat terrena propago, 
Subductisque nigris » collucet luna tenebris, 
Sidera cuncta notant ccelo radiare sereno. 
Ast ubi purpureum surgentem ex zquore cernunt 


D Luciferum vibrare jubar, flammasque ciere, 


Et reducem super astra diem de sole rubentem, 
Mox revocata fovent hesterna in gaudia mentes, 
Temporis ei requiem uoscentes, Ince diurna 
Coeperunt sperare diem, ? ridere tenebras. 
Tot bora facta Deus uon olliviscitur unquam, 
Quz propter homines fecit, sanxitque manere. 

* His dominus pietatis opem subducere non vult, 


1. AI., contecta. 

] Al., tamen. 

k Al., conjungit. 

| Al., copulate. 

" AL., lunari luce tenebris. 
n Al., redire. 

* A]., Hic. 


5:7 DRACONTII HEXAMERI LIB. PRIMUS. 9173 


Projicere nec plasma suam * vult Conditor xvi, 
Esse nihil prorsus se prater ubique rogandum, 
£t nisi subveniat succurrens nom erit ullus. 
Binde malo bonus est bomini Deus, omnibus auctor , 
S"lpse opifex, dominue, rector, dux, arbiter, index, 
«d Lontinua bonitate pius, virtute modestus, 
2zimplicitate bonus, et eulimine celsior omni. 
BÀ Rant per flores, et tota rosaria leti 
a unuer odoratas messes, lucosque virentes, 
2E unpliciter pecudum ritu, vel more ferarum, 
«& ,—-orporibus nudis, et nescia corda * pudoris. 
«(P vx pars membrorum secretior esset habenda, 
UR ande rudes scirent, quid moribus esset. honestum ? 
«wi digitos oculosque pu:ant, boc membra pu- 
[denda. 
WP a ijica jungebant affectibus oscula passim, 
YE «x rubor ullus erat, cum staret origo pudoris, 
ER icitumque sibi prorsus nihil esse putabant ; 
JE &. bene credebant, quibus omnia jussit ad usum, 
b. i-boris unius fructu sub lege negato. 

Vomere non tellus ; non rastris jussa domari , 
Qyuxrere nec sudor fructus quocunque labore 
Cogitur, aut campos aliquo de fonte rigare. 
lenbriferis semper pluviis absentibus uber 
Cespes, et arbitrio crescit fetura marito. 

Praeterea solis datus est Jocus ille duobus , 
Dehticiis hominum tantum constructus opacis. 
Non placidas sustentat aves, non ore cruentas, 
Unguibus armatas nescit perferre volucres, 
Üinne genus pecudum nescit, genus omne feraruin. 
Solus ibi irrepsit squamoso corpore serpens, 
Fraudibus imbutus mortis, caput omne malorum, 
Pectore vipereo mellitum ex ore venenum 
* Funereo sub dente parans spumante palato. 
Ergo ubi livor edax contusum dente venenum 
Invidizs mordacis habens sub fronte modesta, 
Quirit oper sceleris, per quam fallatur honestas, 
Simplicitasque cadat, vel credula corda * reatus 
lacurrant non fraude sua, sed clade perenni. 

Foriia corda viri non expugnanda per anguem 
Presensit pietatis inops, sed conjugis aures 
Aggreditur sub voce pía, sermone maligno 
losidiosus adit heu! mollia corda puelle, 

Ingerit ore cibos crudeli funere plenos. 

llis t simul assumptis reserantur lumina cordis, 

ÀC permista bonis patuit doctrina malorum. 

Penituit nescisse dapes, et damna putantur 

Temporis exacta spatia, procedere pejus 

Áusum quippe nefas. Tentat seducta maritum, 

E capit insontem jam noxia femina victum. 

Cireumventa perit, sed circumscripta fefell.t. 

Nec circumscripta serpens impune triumphat. 
postquam juvenis violata mente comedit 


" Al., Fundere. 
* Al., reatum. 
Al., semel. 


A Funereos sine lege ciboe in morte futurus, 
Mox sapit infelix quid pravum, quid sit bonestu:n , 
Cogni!a simplicitas et mox est corde fugata. 
Menbra pudenda putat partem qu:e est prolis origo, 
Et qua ventris erat pridem digestio turpi. 
Omuibus ex membris pars mundior ipsa putatur, 
Noxia sola magis fuerat qwe in corpore toto. 
Us € adituiru mortis tunc protulit, atque rejecit 
Lingua malisuada, sed et aures limina mortis. 
Viderat Omnipotens " omnem didicisse pudorem, 
| Perdiderant quem traude truci dapibusque comesis, 
Errantes per prata reos, foliisque tegentes 
j Jam fedos artus ; dant agnita menibra reatum, 
Iilicitum * licitum reputant, licitumque profecto 
Creditur esse nefas. l11os increpat ore tonanti 

B Sacrilegos, qui jura Dei calcando profanant. 
Dun quirunt ullas foliis vel rupe latebras, 
Hinc magis obtunsi, quod credunt posse latere 
Tunc quodcunque Deum, cui cuncta creada pates- 


|cuut. 
Et merito quia euncta facit fecitque jubendo, 


Non fugit artificem, calidos que uassa cauwinos 
Su-tineat, r.bigo ! latens qux viscera ferri 
Corrodat, qui 1nissa semel fornace liquescat. 
» Hic nou defossa prodit tellure metalla, 
Promitteos saxis, et nou de pulvere gemmas. 
Scit quibus ünmittat mordaces fluctibus hamos, 
Retibus aut pisces fallat scrutator aquarum, 
Et male venturas spondet sibi nauta procellas. 
Si pluvialis hiems, aut saxeus urgeat imber, 
Non latet agricolam. Sub terris providus unde 
Promittit fontes designans ^ arte saporeur. 
Inspecta tellure seuiel sine flatibus ullis, 

Sibila dum reticent, necdum serpeute notato, 
Praodicit Psyllus vim cujuscunque veneni. 
Signa videt medicus mortis, reducisque salutis, 
Et negat aut spondet vieturum judice visu; 
Tzdia letitie, vel gaudia luctibus indens. 

Cur exempla damus populi przsciire futura , 
Cum testante Deo doceatur nosse quod instat ? 
Natio viperea clamat, mortalibus inquit, 

Signa poli nostis, praedicitis, imminet imber , 
Et veniet, nec fallit hiems, nec tardat adesse. 
Ecce genus liouwinum ventura scire probatur. 
Nec mirum, Christi sj sentit imago futurum, 


D Cum nos venturum moneant animalia multa. 


Ardea, rana, sues, furinice, corvus, hirundo 
Pr.edicunt pluvias, nec jam praesagia fallunt, 
Quid res exanimes testas ardente lucerna 
Scintillare oleum fungis creseentibus ignem. 
An Deus omnipotens posset nescire latebras 
Rupis, et ex foliis vestis contexta caducis 
Aspectus obstare Dei ? Tunc voce reatum, 
Crimiue femineo semet peccasse fatetur : 


b Al., ltominem. 
i1 Al., Perdiderat. 
Í Al., Fecundos. 
k Al., justum. 

| Al., labens. 

m AI, Minc. 

» AJ. , ante. 


919 


Infelix conjux in conjuge facta redundat, 

Et reus * excusat, sed non purgandus agebat, 

Et sic participem propter solatia cladis : 

Cooscius ascivit socius, ceu femina possit 

Ad scelus horrendum vel sva piacula mortis 
Supplicio sociante duos relevare reatu. 

Credidit infelix : sed par sententia damnat, 

Quos par eulpa tenet. Gradus illic temporis b inter 
Est tantum, nam causa ligat communis utrumque. 


Exsurgit censura Dei pietate severa, 

Kt vit: mortisque simul sententia fertur. 

Supplicium infelix, quo mors datur, atque negatur. 

Ultio vitalis cohibetur limite mortis. 

Poena mori'crudelis erat, sed vivere pejus. 

Otia, delicias perdunt, discuntque labores, 

Qui cultore Deo fructum telluris habebant, 

Agricola dominus quam nondum verterat unquam ; 

Ipse rigator erat, sator, auctor, messor, arator. 

Offendunt ^ nunc ambo pium, truduntur ab horto 

Perpetui 4 floris , non est sub jure reorum, 

Et vite mors meta datur, cum fine malorum. 

Magna Dei pietas, semper qui temperat iras. 

Vita gravis bominum subducitur impete mortis, 

Quz recidiva magis vivaci corde resurgit. 

Mors mundanorum requies est certa laborum, 

Et male viventi pr:estatur fine salutis. 

Continuans quodcunque nocet pravumque bonum- 
[que, 

Solus in eternum Deus est regnator et auctor, 

Virtus una Deus, trinus Deus omuis et unus, 

De quo speratum conceditur omne benignum, 

Et qux:cunque jubet , presumptio nulla * refellit, 

' Nec deest effectus faciendi tempore eodem. 

! Qnem penes et sensus primordia multa loquuntur, 

Et voce reticente sonat super zethera sermo, 

Àc mens pura Deum potius quam língua precatur. 


Ergo operis memor ipse 5 sui, tunc imperat am- 
[bos 
Sedibus egressos, placido dominentur ut orbi, 
Ac totum quod mundus habet, sub jure tenerent ; 
Et quod floret humus, viridis quod germinat herba, 
Quod spicat messis, quod ramis parturit arbor, 
Quod gemipant vites, quod amena comantia fron- 
|dent 


S. EUGENII OPUSC. PARS PRIMA. 
A His dominaretur cunctis sub carne creatis, 


280 


Corpora corporibus servirent cuncta subacta. 
Spiritus interea servit sine corpore ventus, 

Ventus agit nubes, in nubilo» crassior aer 

Cogitur; ! hinc iinbres veniunt , placidosque sere- 

[nus: 

Ventus alit i fructus, et vento« spicat aristas, 

Veutilat zestivo quas flatu mollior aura, 

Deflorat fructus, et decutit arbore flores. 

Flatibus accendit flammas. et temperat zstus ; 

Flatibus alternis redeunt comitantia vitz, 

ltque reditque suos repetendo spiritus haustus, 

k. Et duci vento fibrze pulmonis anhelant, . 

Faucibus excurrens in naribus aura vicissim 

! Vitales recreat per membra tepentia sensus, 


B Atque modo gelidis, calidis nunc flatibus ora 


]llustrata vigent, et langunt (labra palatum. 
Non h:xec humanis tantum spiramina membris 
Sunt data, sed cunctis animantibus aura recurrit. 
Spiritus ille Dei, quu corpora cuneta moventur, 
Omnia complectens agitat, fovet, inserit, urget, 
Unde genus diversa trahunt et semina rerum, 
Mobilis immenso veniens e fonte perenni. 
Artificis formata manu digesta moventur 
Ordine cuncta suo, manet irrevocabile munus, 
Nec tamen intereunt pereuntia lege diurna. 
Quis neget nndifluos procedere fontibus amnes, 
Quorum jam reditus nunquam speravit origo ? 
Incessanter aquas licet evomat impete pleno, 
Jacturam tamen unda negat sentire fluenti. 


C " Omnibus hic mos est de flammis tollere flammas , 


Nec minuit ^ quidquam detractus ab ignibus ignis. 
Damna aliena solent aliorum lucra parare ; 
* Hic quastus, non damna parant. P In fomite 
[flammis 

Detractis auferte jubar, succiditur ignis. 
Nec carnale genus minuit fetura creando : 
Ecce dedit homini plusquam sibi rex Deus auctor , 
Formatur virtute Dei mas unus et una, 
Et multos creat unus homo, mansura propago 
Maxima fit generis, quam parvula fundit origo. 
Parva Deo fuerat succedere cura peremptis, 
Ni consumpta daret post sxcla resurgere vitz. 

Sed ne sit fixum, reditus non esse sepultis 
Cordibus illorum qui legis sancta profanant , 


Flumina, quod mittunt fontes, quod fluctuat " amnis, D) Annua conspiciunt agris frumenta renasci 


Quod pelagi trahit unda freti, quod littora tundunt, 


Murmure quod venti flantes vaga marmora crispant, 


Quod generant terre, quod flumina, pontus, et aer, 
Usibus humanis data sunt hzec cuncta venire. 
Ut similis qui factus erat de pulvere Christo, 


^ AL, excusat se, non, eic. 

b AI., index. 

* Al., tunc. 

4 Al., flores nec sunt. 

* AJ., » [efehfit 

! Al., Penes quem sensum. 

d Al Deus. sx 
e, CqMOT., 

i AI., 

k AL., 


tus. 
educi. 


Mortua per sulcos terram (indentis aratri ; 
Major et ex truncis surgit radicibus arbor, 
Et foliis vestita viret redeuntibus annis. 

4 Pampinus uvifera vitis sarmenta revestit , 
r Et geminata sui redeunt virgulta ruboris. 


|l Al., Vita leta animat. 

m AL., Hominibus. 

2». Al., unquam detractis ab ignibus ignes. 
9 Al., in. 


P Totus liic locus variatus est in Codice nostro 
Toletano, sed corruptus : 
suc i 3r Eu d in fomite flammas 
Detract:e cui forte jubar subducitur ignis 
« Al., Pampinis. 


r Et tempta rosel redeunt virgulta ruboris. 


$81 


Ambrosio reduces rumpuntur cortice fructus , 
Et cui vita fugax, et par cum flore senectus, 
Sit rediviva virens et crinibus herba renatis. 
ligna renascuntur reduci sub germine cuncta ; 


Quae nunc berba fuit, lignum jacet, herba futura. 


Squammeus exuitur stellato tegmine serpeni, 
Pelle renascenti, rursus redeunte juven:a, 
Reptat hians anguis per sibila guttura paudens. 
* Fronitibus arboreis amittunt cornua cervi, 


Anguibus abiumptis, sed mox palinata resurgunt. 


Aerize nudantur aves, cum ^ penna vetusta : 
Et nova subvestit reparatas pluma volucres. 
Mortua przeterea cxcorum luwina dudum 
Nube tenebrarum discussa, luce recepta, 
Ad visus * rediere suos, vultusque sepulti ; 
Nocturnos pe pesea dies oculatur imago. 


Mortua pars bominis 4 quoties pars una jacebat , 


Funera viva gerens, vivax in morte cadaver ; 
—Àe sine morte tamen vitali morte perempta , 
Jii rediviva salus reduci per membra vapore 

AINascitur, et calidus repetit vitalia sensus, 


«[)ssa tenens venasque ciens, * sudansque me- 
[da las. 

Phenicis f exhsustam renovat Deus igne juven- 
[tam , 


«ll "ombustosque senex tumulo procedit adultus, 


«I —onsumens dat membra rogus sine sortie sepulcri. 


JB agnibus exstinctis, jam mortua flamma resurgit , 
Nlt-Redditor ignis edax redivivo lumine candens, 
TIE scintilla volans incendia vasta reducit , 
Ilis | quod famus erat, stridet jubar ignis anheli ; 
WE gne vago rutilatur apex, fax czetera lamhit, 
JFili* Z- & coelum repetens erecto crine vagatur. 
Mortua nox sub luce cadit, perit aurea luna, 
4. aque per ascepsus et cornua colligit ignes , 
Wi-- m dum caca latet, reparato lumine fulget , 
BM entiturque diem lux frigida solis imago. 
KI Laicifero redeunte polo moriuntur et astra : 
Fu usntius aurorz subductus inorte diurna 
E e nmcifer exstinctas reficit per sidera flammas : 
$-- -mr hine € nocturnis jubar emicat igne corusco. 
Fi «-»scida puniceum spargens aurora ruborem 
l9 n cit ubique diem periturum noctis ab umbris; 
b-* iamen hxc de sole périt, quo missa rubebat. 
S-«» E. oculus ecl, famulns super astra Tonantis , 
C um zu; ab immensis languescunt sidera flammis , 
Nà gelidis animetur aquis per czerula ponti , 
O««-idit ipse dies super sequora sole cadente; - 


li. ( quo demersus, novus :&quore mane resurgit. 


Vea pere nocturno hunc radiata luce rubentem 
Pu» Ur-pureis abscondit aquis, redditque diurne 
Ji»ositum natura suum sub nocte sepultum 


S--— AL, Frondibus. 
--— 5 pinna vetusta est. 
A., redire. 
Àl., quoties pars viva jacebat. 
$* Al, gignensque. 
* — AL, exactam. 
E Al., nocturnus. 
AL, ZEquore mersus obit, novus, etc. 


* AL, ore. 


9 


DRACONTH HEXAEMERI LIB. PRIMUS. 
A Mane resurgentem de fluctibus ! orbe recepto. 


C 


531 


Tot simul exemplis moniti defuncta renasci 
Credamus virtuie Dei , que cuncta creavit. 
Et generata vigont sub putritore i Tonante, 
Qui cum regna poli teneat * stellantis, et alti, 
Aera concludit, terram levat, xquora solvit, 
Et totum capit una manus quod sermo creavit : 
Unus ubique Deus, dum jussio rumperet una. 
Qui tantum pius est, quantum decet omnipotentem 
Et nulla virtute minor, nisi verberis ira, 
Sed votis et sponte bonus, pietate et amore. 
Quem mens pura juvat hominum, non victima sup« 

[plex; 

Ut se poeniteant sceleris mala vota reorum , 
Et nova ! succedant animorum cordia piorum. 
llle etenim Deus est, quem nulla retardat origo, 
Cujus ab aspectu montes et saxa ? fluiscunt 
In cineres, et pulvis erit, quein dura ligabant. 
Qui visa tellure, simul mox pondera imun:i 
Concutit, et subito monstrat vaga terra tretmmorem , 
Ac formidatos ostendit pendula motus. 
Alveus expavit » violato vertice turgens, 
Dum reduces sentiret aquas, et siste: et amnem 
Visa Dei facies, et marmora slauca fugaret 
Gurgitis &quorei, quo niundus cingitur omnis , 
Et pelago spatiante fretis ac littoris aestu. 
Qui de thesauris ventorum flumina mittit, 
Et frenat rabidas in tempestate procellas. 
Granuinis atque nivis qui novit qux sit origo, 
Qui dat fulmineos collisis nubibus ignes , 
Qui ^ laxas abscondit aquas, et continet imbres , 
Qui scit quo nitidus crystallus ventre P creatur, 
Candida materies glacies imitatur aquarum. 

Qui noctes hiemis producit sole minere, 
Et solis protendit iter flammantibus horis , 
Qui Phobi saltus statuit, lunszeque labores, 
Qui rosulis stellare nemus, vel floribus agros 
Imperat autumni, qui dulcia poma saporat, 
Et fragiles gemmis variat in vitibus uvas, 
Ut cibus et potus sint ubera dulcia musti. 
Qui dat corvorum pullis alimenta, faci:que 
Noverit ut vultur qua sit regione cadaver, 
Dux odor usque sagax quem mox invitat ad escam ; 
Prepetis aut aquike 3 senio renovare juventam , 
Qui rostro crescente famem tolerabat obunco. 
Qui pascit * quecunque creat pietate parentis, 
Vite certa salus per mille pericula mortis , 
D.bilibus virtus, opulentia major egenis, 
Auxilium miseris, apes et defensio pressis, 
Fessorum virtus, dans nutrimenta salutis. 

Qui facit eternam nt mortalia lege latenti 
Membra tegant animam, vento spirante loquaci : 


). Al., Tonanti. 

k Al., stillantis. 

1 Al., succendent. 

v Al., fluescunt. 

D AÀl., violento. 

9 Al., latas. 

P Al., creatis. 

4 Al., senium renocare juventa. 
* Al., quodquunque. 


$33 


Qui, lunse crescente globo, jubet aequora crescant 
Fluctihus * abjectis, crescant cum fontibus amnes , 
Crescat et inclusum eapite genus omne cerebri , 

Et minuantur aqux luna minuente liquores, 

Ac decrescenti decrescant lege perenni. 

Qvi reges et regna domat, sternitque potentes, 
Dejicit elatos, et mergit ab arce superbos, 

Atque oppressores Deus opprimit, et ius ultor 
Elevat elisos, et consolatur adactos 

Luctibus et damnis, et vulaera &xva dolentes. 

» Tu nobis, invicte Deus, pietate medelam 
Impendis, cui cuncta salus medicamine nullo est, 


* AI., adjectis. 
a p m c c CR CEDEAE aC MCCC c cd 


S. EUGENII OPUSC. PARS PRIMA. 


98k 

Quod speeies terrena parat languoris ad :stus. 
Spes hominum cernens, et vota precantia coin- 

[plens, 

Aspice despectum, defectum tolle parumper, 

Confessumque juva, quem paenitet esse nocentem , 

(Ut valeam narrare tuas hoc carmine laudes, 

Quas potero : nam nemo valet narrare creatus 

Vel modicuin facientis opus, quod iens rea clamat 

Pectore contuso lacrymans, et voce fideli. — 

Übses sermo tuus nostro nam corde tenetur, 

Quo te proimittis nitnia pietate parentem. 


b Al., Tunc. 





DRACONTII HEXAEMERI 


LIBER SECUNDUS. 
AD THEODOSIUM JUNIOREM AUGUSTUM. 
IHloc sequenti libello auctoris satisfactio continetur, qua ab omnipotente Deo veniam petit, ne 


precedenti carmine aliquid incautus errasset., Dein Theodosio Juniori Augusto precem de- 
fert, cur de triumphis illius eodem opere tacuisset. 





Rex zterne Deus, auctor rectorque serenus, 
Quem tremit omne solum, qui regis igne polum. 

Sidera, flamma, dies, quem sol, nox, luna fatentur 
Auctorem, dominum secula cuncta probant. 

Omuia permutaus, nullo mutabilis zvo, 

* l'osthac semper eris, qui es modo, vel fueris. 

Nil ^ confert demitque tibi tam longa vetustas : 
O:nnia tempus babent, nam tibi tempus abest. 

Tu mentes hominum quamvis per singula ducis, 
Elfingisque bonis candida corda viris. 

Qui facis * iratus nomini comtraria bella, 
Propitiusque jubes, ut bona cuncta 4 gerat. 

Quidquid agunt homines , bona, prospera, sancta , 

[modesta , 

Te faciente fiunt, quo bona cuncta fiunt. 

E contra adversa, probrosa, maligna, inhonesta 
Tu fieri pateris , qui mala nulla facis. 

H:ec tua lex docuit, * Moyse proscripta notznte, 
Cum perduratum cor Pharaonis ait. 

Sic f me lingua, Dcus, iingua patrantc reatum, 
Noxia culpa ligans trazit ad illicita. 

Ut qui facta ducum possem narrare 5 tuorum , 
Unde mihi possent doua venire. simal, 

Przmia despicerem * tacitis tot «egibus almis, 
Et peterem subito certa pericla uuiser. 

Quo nisi coelestis Domini " conspectus ad zethram 
Aspera cuncta i premunt, »rospera nulla juvant. 

lrascente Deo membra mutantur et artus , 
Vertuntur sensus, vertitur et species. 

l'ersarum regem * Babylonica regna tenentem 


* Al., Noster. 

b A ., addit. 

* Al., iratos homines. 
4 Al., regnent. 


! AL, mea corda. 
€ Al., meorum. 
^ Al., tactis. 


B Post decus imperii novimus esse novem. 


Tum diademalem turparunt cornua frontem, 
Mugitus pecudis verba fuere ducis. 

Erravit per prata vagus mala gramina pastus, 
Et qui bos fuerat, de bove factus homo est. 

Liquit et antistes verus pater ille Joannis, 
Elinguisque fuit voce tacente silens. 

Ast ego peccando regi. Dominoque Deoque, 
Pejor sum factus deteriorque cane. 

Vulnera vexati ! curat sua lingua molossi ; 
Heu me! quippe mibi vulnera lingua dedit. 

Sed qui restituit pecudis post membra tyrannum, 
Ut tieret rediens in sua regaa bonus, 

Quique reformavit taciti modulamina verbi, 
Ut mutilata sonos lingua ligata daret, 


C Ipse meis parcet erratis, atque jubebit 


Ut me respiciat 9 restituatque pius. 
Culpa quidem gravis est, venia sed digna reatus , 
Quod sine peccati crimine nemo fuit. 
Nam Deus omnipotens potuit, duin conderet orbem , 
Tristibus amotis optima sola dare , 
Sed diversa creans et discordantia, ^ jusst , 
Et bona mista malis, et mala mista bonis. 
Sic elementa potens contraria immiscuit auctor , 
Humida cum siccis, ignea cum gelidis. 
Littera doctiloquax apibus cognata probatur, 
* Queis datur ut babeant vulnera mella simul 
Cera dat ingenium pueris, primordia sensus : 
[nde fit et praestet littera, vel noceat. 
Aspis habet ? mortem, habel et medicamina serpens 


i1. Al., conceptus ab ethra. 
) Al., premat. 

X Al., Babylonum. . 

1 AL, curant. 

m "^r respiciatque, 

^. AJ., jungit. 

* Ab, Quis. 

P Al., mortes. 


385 


Vipera s:epe juvat, vipera sepe nocet. 
Cerva salutaris pasto serpente medela est ; 
Conficiunt, ^ pellunt ipsa venena neces. 
Materia ferri simplex et noxia constat ; 
I'ipius inde nocet, rustieus inde placet. 
Ipsa parit gemmas pretiosos terra lapillos ; 
lpsa dat et vepres, spinea ligna, rosas. 
Delicias mortesque parat mare fluctibus altum, 
Et generat pelagi conchula divitiaa. 
hera temperies auris vitalibus aptat , 
Qu: corrupta dies ^ corripit, atque animos. 
Diras vel placidas retinet natura volucres; 
Blanda colunmiba avis est, aspera vultur avis. 
Nubibus aggestis pluvise, nix, grando, * pruina 
Gignuntue vicibus, ordine, lege poli. 
? Solis temperie species gratissima mundi, 
Cuncta creanda * parit, cuncta creata f fovet. 
Per quam fetat humus flores, et messis aristas ; 
Sole perustus ager putris arena jacet. 
Corpora sol reti. it radiis, et corpora vexat : 
Solibus alternis itque reditque salus. 
«Üwnia nec mala sunt, nec sunt bona sidera coeli : 
Lucifer hoc docuit, ^ sidus et hoc docuit. 
^emperies coli medium nec possidet orbem; 
Nam de quinque plagis vix habet ipsa duas. 
«I )uod celum, quod terra, ^ frenum, quod purior aer 
Non meruere simul , hoc ! modo quando habet. 
1L. "ulpa mihi fuerat dominos reticere ? modestos, , 
lgnotumque mihi scribere nec dominum. 
4I. Bulis et ingratos sequitur, qui mente profana, 
Cum dominum norint, idola vana colunt. 
Sb - neitarum populum sic culpa tenebat, 
Quando oblita Deum plebs vitulum coluit. 
Mi——. aiumen indulgens veniam poscentibus auctor 
Contulit, et legem post mala facta dedit. 
«e precor, omnipotens, quem sat decet esse benignum, 
Et queni nulla juvat ultio, sed venia, : 
C— ws ajus sancía manus sustentat corda regentum, 
Et pius inclinas mox ubicunque jubes. 
*iL-I)ram (e primum me, carminis illius orsa 
«Quod male dis;osuj, prenitet en fateor. 
P ws te, sume Deus, regi dominoque reus sum, 
*ilLujus ab imperio posco gemens veniam. 
Im s geret k armato pietas tua, prospera mandet, 
2- fex Dominusque meus semper ubique p:us. 
N^ «c mibi dissimilis, quam quod solet omnibus esse, 
—*Sil pietate sua, sit bonus et placidus. 
T€-  mnn!summe precor, magnorum maxime regmn, 
Ii "ecore, meute rogans, voce manuque petens 
Us» — «lextram misero, veniam concede fatenti ; 
7M empore tam longo non decet ira pium. 


M., pelluntque 

Al, eripit, aique animas. 
AL, pruinc. 

AL, Sultat. 

Al, parans. 

AL, focens. 

W AL. Sirius hoc docuit. 

" Al., ercat. 

* AL, fono, 

! Al., molestos. 


dE 

4» 

«c 
*-«» 
- 


DRACONTII HEXAEMEn LIB. SECUNDUS. 


$86 


A Nemo cadet * de jure tuo sub morte cruenta, - 


Scit ? se victurum qui volet esse tuus. 
Sic leo terribilis (remit horridus ore cruento, 
Unguibus excussis, dente minante neces. 
Acriter ardescit crispato lamine ferri , 
Et mora si fuerit, acrius inde furit. 
Àt $i venator trepidans venabula ponat , 
Territus et jaceat, mox perit ira cadens. 
Temnit priedo cibos, quos non facit ipse cadaver, 
Ac ferus ignoscit , ^ cevatis accipiat. 
Et dat prostrato veniam sine vulnere victor, 
Ore verecundo dejiciens oculos. 
Sic tua, regnator, non impia frangitur ira, 
Cuin confessus erit crimina gesta reus. 
Ignoscendo pius nobis imitare Tonantem , 


D Qui indulget culpis, et veniam tribuit. 


l'riucipis imperium simile est ad regna superna, 
Ut eanit ad popuios pagina sancta Dei. 

Sacrilegis referens coelestia jura catervis, 
Vinctus apostolica P discipulaque manu. 

Nonne Dei precepta jubent, ne sol cadat intrans, 
lrascente alio, ne malus exstet homo ? 


- Rex inimicorum populis mucrone pepercit 


David, et sceleris certus adulter erat. 
Confessus facinus veniam pro clade meretur, 
Noxius impune vel sine morie reus. 
Insuper et Salomon eadem muliere creatus , 
Quae scelus admisit, munus honoris habet. 
Non fuit bic Sa:omon casta de conjuge natus, 
Sed sceleris fructus sceptra paterna tenet. 
Ecce quid impendit patris clementia parcens 
Ut sibia regna daret, ut daret et soboli. 
lpse inimicorum Salomon non colla poposcit , 
Cum peteret Dominum , sed sapientis opeu. 
Exstitit hic prudens, quia noluit esse cruentus, 
Paciíicusque fuit, consiliique tenax. 
Stephanus ante alios lapidum sub grandine martyr 
* flostibus-orabat spoute suis veniam. 
Hiec bona simplicitas pri&»tat jejuna cruoris, 
Vir siue morte furens nil habet ipse.necis. 
C»sar ubique potens hosti post belia pepercit , 
Et quod erat pejus , civis et hostis erat. 
Sponte facultatem retinens reparavit honores, 
Inde vocatus abit dignus honore * pater. 
Cujus ab imperio surgens et origine Cxesar 
Augustus meruit tempus habere pium. * ; 
Tempore namque eodein. natus de virgine Christas, 
Cujus et emicuit stella per asira poli. 
Dux princeps Homanus erat de principe Titus , 
Si non praestaret, dicere szepe solens : 
Perdidimus hac luce diem, si nulla dedisset 


k AL., armata. | 
* AL, ltez Deus Omnipotens se:xper, etc. 
2: Al, aub. 
D» Al., esse. 
9 Al., ceu satis. 
P AI , discipulante. 
q Al., regnaret, heec daret e! sobuli. 
 * AI., Pro hostibus. 
* Al., puer. 


387 
Mox exoratus praestita supplicibus. 

Alter item princeps modico sermone * probatur 
Commodus Augustus vir pietate bonus : 

Nobile preceptum , rectores, discite post me, 
Sit bonds in vita qui volet esse Dei. 

Ecce quid impendit homini clementia simplex, 
Ut prasstet vitam, conferat atque 5 animum. 

Fama ducum mors est bellis collecta cruentis, 
Ex quibus * occurrit &epe reatus atrox. 

Gloria bellorum ducibus populisque triumphus , 
1n commune datum dividit omnipotens ; 

Nam ducibus tantum prestat clementia laudem ; 
Non habet hzc comitem, participemque negat. 

Dicit, in arma simul fuimus cum principe, miles, 
Me pugnante comes victor ab hoste redit. 

Nunquid ut ignoscat rector, pars militis instat? 
Soli, qui 1gnoscit, gloria laudis erit. 

Rex qui dat veniam subjecto, et temperat iras, 
Plus quam turba facit , qui sua corda domat. 

Te, Deus, aspiciens effundere nolle cruorem, 
Ut sine peccato, non sine laude daret ; 

Contulit absenti terrx» pelagique triumphos. 
Ausila testatur, Maurus ubique jacet. 

Quod pereunt hostes, regis fortuna vocatur ; 
Quod pereunt populi, temporis ordo gerit. 

Ümnia tempus agit, cum tempore cuncta ereantir ; 
Tempora sunt vite, tempora mortis erunt. 

Sex sunt xetates hominum cujusque senectz», 
Et distincta tenent tempora qu:xeque sua. 

Nunquid adulterii strepitus infantia simplex 
Vindicat , aut fremitus pigra senecta gerit ? 

Non catulastra gerit puerilia, non puer audet 
Attrectare tener Martia tela manu. 

Non furit in Venerem nondum pubentibus annis, 
Nec fetum partus femina reddit unus 

Maturus tractat, gemit et tremebunda senectus 
Nescia fervoris vel levitatis inops. 

Nunquid nata seges homines mox armat agrestes, 
Floribus aut genitis fructus inest subito ? 

Novimus astra poli confectos perdere cursus, 
Transactasque simul sic repetisse vias. 

Tempore luna suo erescit, vel deücit orbe, 
Cujus ad xtstem plurima sspe fiunt. 

Nam luna crescente fretum incrementa resumit, 
Qua minuente poli est minor unda4 manus. 
Cinthia dum crescit, fontes et (lumina crescunt, 
Et minuuntur item Cinthia dum minuit. 
Ipsa medulla latens observat cornua lunz, 

Servant et lunz tecta cerebra globos. 
Sol oculus celi radians fuscatur ab umbra, 
Et tamen ad solitas itque reditque plagas. 


* AL, profatur. 

b Al., animam. 

€ Al., excurrit. 

d Nos legeremus maris. 
* Al, sep:em dierum. 

f Al., sagaces. 


&, EUGENII OP. EPISC. TOLETANI 
A Accipiunt facies crispas, lucemque resumunt 


$88 


Ordine cuncta suo sidera fixa polo. 
Damna, vel augmenta rebus elementa dederunt , 
Tempus habent noctes , tempus et ipse dies. 
Accipiunt augmenta dies, noctesque vicissim, 
Et minuunt cursus perpete lege poli. 
Teinpora sic flores retinent, sic tempora messes, 
Et cum lege redit vitis amoenus honor. 





EXPLICIT DRACONTII LIBER ll. 


MONOSTICHA . RECAPITULATIONIS * SEPTIMI 
DIEI A. B. EUGENIO IN FINE LIBRI DRACON- 
TI! ADJICIENDA. 


Primus in orbe dies lucis primordia sumpsit. 

Alter splendifluis coelum firmavit in oris. 

Tertius undivagum mare dat cum germine terrae. 
Quartus habet Phoebum, lunamque, et sidera coeli. 
Quintus plumigeras volucres piscesque natantes. 
Sextus quadrupedes, reptaus, hominesque * fug .ices. 
Septimus est Domino requies, his rite peraetis. 
Non quia Cunctipotens humano more laboret 
Actibus, aut fessus querat requiescere tandem, 

Qui semper requietus agit, faciensque quiescit ; 
Sed quod sacra quies typicis adoperia figuris 

Multa gerat. signis, et pandat mystica nobis. 

Dicta Dei requies, quod rebus jure creaudie 

Ipsa modus fuerat, cunctis et maxima (inis ; 

Nam nova quzque fiunt, jam tunc ordita probantur. 
Dicta Dei requies, quod nostra redemptio Christus 


(; In carne veniens, et carnis vincla resolvens, 


Hoc redeunte die felici morte quievit. 

Dicta Dei requies, quod nos post mille labores 

Solus ubique fovens in se requiescere cogit ; 

Nec datur ulla quies miseris, nisi suscipit ipse. 

Dicta quoque est requies, mundana quod actio prz- 
| sens 

Post sex zetates, quas mundus in ordine currit, 

Otia 5 percipiens zterna pace quiescit. 

Dicta quoque est requies, qu: nobis ultima sors est, 

Nam vite cursus mundanz molis ad instar : 

Sex sunt zelales " homini, sed septima mors est. 

Prima tenet ortum geueris infantia simplex, 

Altera deinde ! pueritia mollis habetur, 

Tertia qua sequitur ipsa vocitatur adulta, 


D Quarta gerit virtutis opem speciosa juventa, 


Quinta senecta gravis ) ad uliima tempora vergens, 
S.xia veuit senium k, quod vite terminat sevum. 
Hzc tibi , Hex summe, jussu compulsus herili 
Servulus Eugenius devota mente dicavit. 


8 Al., preci, iens. 

bh Al., hominum. 

! Al., loco Lueritia mollis, etc. 
: Al., et in uliim:., 


Al., que. 


589 OPUSCULORUM PARS SECUNDA. 330 





asma at - ure QÀ 


SANCTI EUGENII Ill EPISCOPI TOLETANI. 


OPUSCULORUM PARS SECUNDA. 


SEQUUNTUR MISCELLANEA. 








Lector? admonlio. 


Ecce tibi, lector, reliqua sancti Eugenii carmina, qu& tn Codice de Azagra adhuc delitescentia, nunc primum 

epera nostra publicam lucem aspiciunt. kquidem ea cum. precedentibus in predicto Codice permista sunt ; nos 
vero ab illis s;juncta damus, quo pes appareat quid novi h&c nostra afferat Editio. Codex preterea multis 
locis corruptus a nobis sanandus (uit. quoties in apertum librarii errorem incidimus; dubias vero interim lectio- 
mes retinuimus ; namque omni alio Ms. destituti, non habuimus quocum hec loca conferremus, ex variantibus 
lec &ionibus lucem aliquam, wl fieri solet, capturi. lud deinde te monitum volumus, nos omnes hos versus quasi 
ge 1 manos Eugenii noatri [etus nequaquam representare, licet in predicto Codice sub uno Eugenii nomine ordine 
cosstinuo reperiamus scriptos. llli quidem maximam partem Eugenii stylum sapiunt; attamen librarii imperitia 
mo sanullos videmus cum cateris consarcinatos, Eugenio certe non tribuendos, quos ideo velut spurios ad calcem 
fe jecimus. Alios vero etiam illorum, quos suo loco re inuimus, ita leves, dissolutos, atque inculios videas, ut per- 
ansazderi sibi nemo possit, ab Eugenii nostri vena nec inopi, nec ita rustica profluxisse. 





* ITEM ALIUD EUGENII EPITAPHIUM. 


Il. Mole culparum graviter onustus, A Ne noceat ovis vis inimica meis. 


Crimine summus, vitiis abundans, Dic, age, num cantu poteris depellere pestem ? 
, Quem bona nusquam recoles ainasse, Aut possim, aut nequeam, me vigilare juvat. 
Occubat * isto. VUL. Jtem carmen Philomelaicum. 
Vixit horrendo madidus tepore, Vox, Philomela, tua cantus edicere cogit : 
Tardus ad sanctum, celer ad malignum, Inde tui laudem rustica lingua canit. 
Ore, non corde monachi retentans Vox, Philomela, tua citbaras in carmine vincit, 
Religionem. Et superat miris musica flabra modis. 
Imprecor inde tumulatus ipse, Vox, Philomela, tua curarum semina pellit, 
Propter has culpas Dominum precari, Re:reat et blandis anxia corda sonis. 
Quisque funesto relegis amarum Florea rura colis, herboso cespite gaudes ; 
Carmine Threnum. Frondibus arborels pignora parva foves. 
ll. Jtem Tetrasticha in senectam. Cantibus ecce tuis recrepant arbusta canoris, 
INulla bona grat», quz senilis devehit ztas, Consonat ipsa suis frondea silva comis. 
Sed dura generat, duraque cuncta parat. Judice me, cignus, et garrula cedat hirundo, 
Klo solum praestat miseram attigisse senectam, B €(elat et illustri Psittacus ore tibi. 
Quod luxum carnis jain caro fessa cavet. Nulla tuos unquam cantus imitabitur ales, 

Il]. Versus supra lectum. Murmure namque tuo dulcia mella fluunt. 
laclyi parentis, alme Christe, pignus unicum, Dic ergo tremulos lingua vibrante susurros, 
Membra, qux» labore fessa nunc prepono lectulo, Et suavi liquidum gutture pange melos. 
Gerne mitis, et benignus, atque clementissimus ; Porrige dulces sonus, attentis auribus escas ; 
Tolle moustra , stringe fibras, et soporem tempera, Nolio tacere velis, nollo tacere velis. 
improba ne dum quiete prsegravautur viscera, Gloria summa tibi, laus, et benedietio, Christe, 

D:monum fraude maligna sentiant piacula. Qui prxstas servulis hzc bona grata tuis. 
IV. ltem aliud. IX. De ulmis, et passeribus. 
Crucis alm:e fero signum : fuge, demon. , En per frondisonas herbosi cespitis nlmos 
V. Distichon Philomelaicum. Concentu pariles dulce queruntur aves. 
Sum noctis socia. sum cantus dulcis amica, Hic fessa gelidis tradamus corpora flabris, 
Nomen ab ainbiguo sic Philomela gero. Promentes verbis carmina dulcifluis, 
VI. Jtem. X. De jurgio quod accidit. 
laomnem Philomela trahit dum carmine noctem, — C Non sensus, lector, quxso, non verba requiras, 
Nos dormire facit, se vigilare docet. | Scribere nam versus impul.t, ecce dolor. 
VII. Item dialogon tetrastichon. Christe, fove segnis * torpentia carmina lingua, 
liie, Philomela, velis cur noctem vincere cantu? Ut possim questus ipse referre meos. 


^ Quicunque hxc priora epigrammata cum przece- — Eugenium utrorumque parentem exstitisse. 
dentibus similis argumenti Xll, XIV, XV, XXIX, b torte scripsit Eugenius istoc, non isto. 
alisque conferre voluerit, non dubitabit eumdem * ]n Codice legitur et torpentia ; sed illud et librarli 


oculis P «erba quere» 
iere red"! auda (ona goibi- 
ram nU? cO sodal's 
y ob affecto jns canunt 
b aridum desit amatum» 
vebot wu 9 a 9m re DeUs- 
jede? ani We cordia carpet 
cess duris V A doli8- 
gr wir golus, pare: pu? 
j feusir ! e wee meas. 
bor jocari^ E Wwe frat 
prebele soc te anu 
gie, P r, pe?! genti? ju 
Ut »o n $3€ tuis- 
. De ortibt ani cO 
parto n$ 
S wiphe 
Porüo ? 9 capu Mus, 
inter? nsus iner? 
M. h 
Xnic* sum ax! nei «em t 
Cum «olo tu orio qM 
3W. De Alcio 
Mcion Vibe ont 
eoume? Vt AtUT 
yuc ergo € s 09 
yis sept n) 
i w. De I 
Arboreos con 
dom 


à amus 


XL. Ad Calidam. 
Vivas ionumero szeculorum tramite, rectot 
Effracta nobis :x:mula colla premens ; 
Sis regno felix, et pacis munere pollens, 
fiis pietatis amans, justitizeque tenax. 
XLI. * Ad sabana. 
Omnibos effectis, qux» poscit cura lavacri, 
Praetende membris lintea clara tuis. 
b Et bxec candifico preniteant tegmina cultu, 
Vestrum sic meritum promicet ante Deum. 
XLII. Conclusio. 
Omnipotens rerum factor, regumque creator, 
Accipe propiliis quz tibi summe loquor. 
Porrige victricem pro sacro principe dextram , 
Quz praestet votis prospera bona suis. 
Perferat insignes semper ex hoste triumphos, 
Nec cedat ullis, te comitante, malis. 
Sit blandus (amulis, sit lenis censor iniquis, 
Sie nobis placeat, nec tibi displiceat. 
Ut multa breviter parvo sermone perorem, 
Sit bona tota gerens, et mala nulla gemens. 
Te donante, precor, qui regnas trinus et unus, 
c Texis in z ternum sxcula cuncta D. us. 
XLIIH. De superbia et humilitate. 
Qui petit excelsa debet vitare ruinam ; 
ln terra recubans non timet unde ruat. 


PROVER'7IA. 
XLIV. PaovgnpiUM PRiMOM. — De frontis indicio. 


4 Frons hominis mentem proprio depromit amictu : 


Qualis vultus erit, talia corda gerit. 
XLV. Proverbium n. 
Frigidus in bellis frustra przccingitor armis ; 
Nil valet exterius, delicit ubi propria virtus. 
XLVI. Proverbium im. 
llle jubere nefas, ille perhibetur amare, 
Qui prohibere valet, nec prohibere volet. 
XLVI. Proverbium 1v. 
KZonjug's et nati vitia vix nosse valemus, 
Quodque domi geritur, postremi scire solemus. 
XLVIII. Proverbium v. 
Cun conjux, natus, vel servus peccat alumnus, 
Cantica vulgus babet, nos tamen ista latent. 
XLIX. Proverbium vi. 
E*ane suo vivens, aliena negotia supplens, 
lsie sanus zeger est. 
L. Proverbium vit. 
Carinus et spina cum pastum probet asello 
Lictuca labris compar est. 
Ll. Proverbium vut. 
ls manus sibimet immundo stercore feJat, 
Qui canem cauda retentat. 


LII. SENTENTLE SEPTEM. 
Eia fles canibus, fueris si furmure mistus. 


: *Non a poeta, sed ab imperito librario hxc in- 
&rigtio potuit apponi, sabana scribente pro sindonem, 
quo! de plerisque aliis similiter judicamus. 

b Forte et scriptum pro at. . 

t Mendum hoc loco videmus in verbo tezis, nobis 
tbsque alterius Codicis auxilio insanabile. 

* |n quodam fragmento Jons Aurelianensis, apud 

P. Florez, in app. 10 tom. V Hisp. Sacr. , leguntar 


PaT80L. LXXXVII. 


^. ^ Invenies edimus pro invenire. 


OPUSCULORUM PARS SECUNDA. 204 
A Detrahit adversus famam, componit amicus. 


Si barb:e sanctum faciunt, nihil sanctius hirco. 
Femina nuptura servorum crimina fingit. 

At melius vivens catula, quam functa lexna. 
Mendax est promissa negans, aut reddere tardans. 
Duplex nec bello fortis, nec pacc fidelis. 


DISTICHON DIVERSUM. 
LIII. Distichon primum. 
Divina bonitas, ne feriat, exerit iram, 
Bicque pie cruciat, ne perpetualiter urat. — 
LIV. Distichon n. 
Quisque bene loquitur, et vita pravus habetur, 
Hunesua verba ligant, et vox quoque propria dam- 
[unat. 
LN. Distichon ni. 
Ümnia qus metuunt homines, hsc rite caventr, 
Namque Deum metuens, post ipsum currit ab i,so. 


LVI. Distichon iv. 
Virginitas carnis intacto corpore habetur, 
Virginitas animi fidei integritate tenetur. 
LVII. Distichon v. 
Mors prima pellit animam, secunda retentat, - 
Ut nollens subeat meritam de corpore penam. 
LVill. Monostic^on. 
Recta fides sensum pandit, non credere claudit. 
LIX. Versus in bibliotheca. 
Regula quos fidei commendat noscere libros, 
Hos nostra presens bibliotheca tenet. 
Quinque priora gerit veneranda volumina legis, 


C HincJosues, optimeque hinc. Ruth, Moabitica gesta, 


Bisbis Regum nectuntur in ordine libri. 
Atque bis octoni concurrunt inde Prophetz ; 
En Job, Psalt rium, Salomon, et Verba dierum. 
Esdro eonsequitur Esther, Sapientia Jesu, 
Tobi, et Judith : concludit hzc Machabxorum ; 
Hic Testamenti Veteris finisque modusque. 
Nunc reserare libet carmine scripta * Novi. 
Quattuor in capite sacrorum dicta librorum, 
Quos Evangelia recte dixere priores. 
Hxc conscripsere clara quos nomina produnt, 
Matthzeus, Marcus, Lucas, sanctusque Joannes. 
Hic Pauli monita doctrine flore coruscant, 
Qui bis septena concludens fine volumen, : 
Corda pia mulcet, et terret impia corda. 


D jacobus hie nitido preepollens f ordine nitet. 


Et Petri gemina resplendet epistola dictis. 
Àc triplex legitur € magni doctrina Joannis ; 
Parvaque, sed prudens gestatur pagina Judze. 
Hinc et apostolicos percurrens 5 invenies actus, 
Quos sanctus merito conscripsit nomine Lucas. 
Hos sequilur plana versis, et plena figuris, 
Visio Joannis consummans omnia legis. 
hi duo versus absque poetze nomine, hexametro ali- 
quantum immutato : 
Frons hominis propriz mentis depromit amictum. 
* [ta legimnà pro eo quod est in Codice : scripta vi. 


f Ordine legimus pro orrec nullius signilicationis. 
& Magnitudo habet Codex, inepte. 


13 - 





595 


Hsc sunt ? sacra Dei juris, icc mystica P Dei vivi; A 


Hxc servare decet, hec temerare nocet. 
llis lectis animus divino munere crescit , 
llleccbras mundi vincit amore Dei. 
[linc pravum rectumque parat discernere doctus, 
Optima perficiens * et mala suasa cadens. 
llinc turgens ponit perclusa superbia fastus, 
Frenatur luxus, comprimiturque dolus, 
Turbida clamosos amittit rixa tumultus, 
Acquiriturque fovens pacis amore quies. 
Quid jam multa loquar? virtus hic proficit omnis, 
]l:ec perimit totum lectio sancta malum. 
4 Ecce quid omnium per nomen vis cernere corde, 
Hlz:c meditare loquens, hxc memorare tacens. 
Nunc superest fari, quo sint prascripta jubente, 
Vel cujus studio in Codice missa simul. 
Summus et egregius congessit cuncta Joannes, 
Rite ministerium pontiflcale gcrens. 
* (zesarez vas'e dum pastor przsidet urbi, 
IIxc veneranda suo nomine dona dedit. 
Credite jam cuncti, post mortem vivere functum, 
Cujus post obitum magnificatur opus. 
LX. De dilectione. 
Impleat üt vestrum Domini dilectio pectus, 
Rex ipsum Dominum jugiter rog tare memento. 
Diligit ille prior tribuens przecepta suorum 
Maxime natorum, cupiunt qui currere callem, 
Quem coeli rectam regnator et ipse cucurrit, 
Bemper amans natos, ut semper ametur 3b i, ais. 
LXI. De timore. 
Ut timeas Dominum legis praecepta secutus, 
Maxime f D 'niticos debes percurrere campos, 
In quibus a:terno latices de fonte manantes 
Invenies tibimet vitalia pocula dantes. 
Qua segetem magna foveant dulcedine cordis, 
llic et in asteruum florentia regna ministrent. 
LMI. De observandis mandatis Domini. 
Quisquis amat Dominum, debel sermonibus ejus 
Cernuus in cunctis jug'ter parere libenter. 
Verba sonant Domini : Si quis me diligit, inquit, 
Nostra suis curet discribere munia libris. 
Servus enim factis utillimus esse probatur, 
Si cupit exsequier factis, quod auribus hauxit. 
LXIlI. De sapientia. 
Ut valeas vero regi conjugier uno, 
Regia sit semper regnaus sapientia tecum, 
Qua tibi consilium valeat conferre beatum, 
Amp:ificet regnum , tribuat sine fine coronam. 
Tegmine purpureo temet circeumdet, et ornet, 
llic et in 33ternum felicis geudja przstet. 


E Vel sacrandi juris : utraunque lectionem suscipit 
codex. 
b Et hic locus corruptus est, a quo tamen emen- 
dando abstinere maluimus. 
c Nos libenter legereinus : et male suasa. cavens, 
quod non improbabunt docti. 
4 Totus hic versus indiget correctione, quam fru- 
stra tentabit, qui aliud exemplar, quocum hzc con- 
- ferat, non habuerit. 
« Non dubitamus legendum sit exguste pro 
vaste, quod librario exeidit: quz lectio cum carminis 
inéusura aque consonat, ac. cum communi urbis il- 


SANCTI EUGENI[ EPISC. TOLETANI 


$96 


LXIV. De prudentia. 
Temperet interea virtus prudentia regem 
Actibus in cunctis, et sanctis moribus ornet 
Componat iores, sermones ordinet omnes, 
Componat linguam, sensusque ministret acumeu. 
Exornet habitum, gressum componat honestum, 
]psa Dei virtus tibimet concedat utrumque. 

LXV. De simplicitate. 
Simplicitas anim: virtutum semina nutrit, 
Simplicitas rezum mores componit, et ornat. 
Sermones nitidos puro de corde ministra;, 
Odia non retinet, laudes nec captat inanes, 
Nec cupit absentum fratrum derodere vitam, 
Aufert et illuvies hominis de pectore totas. 

LXVI. De patientia. 


B vir patiens patriam poterit conscendere cclsam, 


Si hic nitidam primum teneat sine crimine vitam; 
Trporem patiens debet calcare nugacem , 

Ne pereat tardus, ne quo sub pondere pressus . 
Ingenium debet serpentis habere columba, 
Callidus et. prudens debet nitescere serpens. 


LXVII. De judicio. 
Dilige judicium, si vis conscendere coelum, 
Taliter et vestris censoribus ipse minator: 
Discite, si cupitis nostrum conquirere munus 
Judicii callem recto percurrere gressu. 
| se tamen sacras debes perquirere leges, 
Ex quibus auxilium valeas conterre subaclis. 


LXVIII. De jusiitia. 


(C, Justitia totum cura disponere regnum, 


Quod tibi Rex regum commisit ju: e regendu n. 

Judicibus juste manda disponere cüncta. 

Vivere Cunctipotens sanxit leg:liter omnes, 

Nam digitus Domini legum censura lapillo 

Scripsit, et in chartis jussit discribere vestris. 

LNIX. De misericordia. 

Omnia prz:videat solers industria regis, 

Magna ferat magnis, et praestet parva pusilus : 

Non cesses miseros a famis clade levare, 

Si cupis in ccelo fructum mercedis habere. 

Ille poli poterit reznum cons-endere celsum, 

Noverit hic iniseris qui plenam tradere dextram, 
LXX. De decimis daudis. 

Da decimas Domino, tibimet qui plara subegit 


p Kegna, tibi populos jussit servire potentes. 


Aurea vasa, 6 ut petit diversa metalla paravit, 
Imposuit gemmis ornatam vertice mitram, 
Siricio lembo roseo corclusit et ostro, 

Ornavit habitum regalis purpura totuin. 


lius appellation^; nos enim aliam Cxsaream quee 
vusta dicta sit non reperimus. ltaque non longe a 
vero aberrabimus, si. dixerimus fuisse hosce versus 
ab Eugenio elaboratos, dum C:esaraugustz privatus 
commoraretur ; illumque Joannein, cujus muniflceu- 
tiam ac liberalitatem commendare voluit, fufsse 
sancti Braulionis fratrem, cui Braulio in episcopatu 
Casaraugustano successit. 

t Nos legeremus dominicos, vel quid simile. 

€ Ut petit nihil sonat, sed nec conjectura p 
occurrit exponenda 


791 OPUSCULORUM PARS SECUNDA. 998 


LXXI. De thesauro in culo collocando. 
Felix qui poterit thesaurum condere ccelo, 
Clanculo quem rapiens nequeat disrumpere latro , 
Tinea nec maeulans valeat eorrodere inordax. 
Est tibi predives nimium thesaurus et ingens, 
Anselicus panis, potusque et vita perennis, 
Sufficiens cunctis per grandia ssecula justis. 
Aurea regna tenet supero thesaurus in svo, 
Mic angelica prsefulgida vestis habetur, 
llncorrupta manens semper sine Gne beatis 
Bi ic gemma nitet, pendentia pallia lucent, 
4APAnnolus, armille, torquex , dextralia, mitra, 
AafPAurea cuncta micant , lucentía cuncta coruscant. 
LXXM. De defendendo pupillos et viduas. 
i" ortis ad auxilium regalia brachia tende, 
Bez viduas, miseros pariter defende pupillos : 
SS»is clypeus justis, et turris, et arcus, et arma, 
INI e vileant actus pravi defendere pravos. 
Ws-sripiat cunetos preclara potenti regis, 
Qvi jacuere diu pravo sub pondere pressi. 
LXXIII. De avaritia. 
E* eis svaritie ne regia pectora tangat, 
JM wiilicans cunctis, dilargus et omnibas esto : 
Barm dabis parvis, et magnis magna parabis. 
Wm (erat auxilium regalis dextera eunctis, 
ia discreta regis industria servet, 
wnere jucundos faciens per regna ministros. 
LXXIV. De pace. 
BP zr tecum maneat, rex, pacem semper amato: 
»a x reg»um solidat, regni pax cornua firmat ; 
Ez x animam nutrit, retinet coneordia pacem ; 
E*z x reprimit litem, concordes nectit et idem. 
Big pacem metuit, refogit discordia pacem, 
O.1ia pax pellit, esstum pax nutrit amorem. 
LXXV. De selo bono. 
Zelus et in numerum virtutum transeat, ante 
F'erreat ignifero fratris succensus amore. 
lacis amator homo debet zelare propinquos, 
Qui moneat fratres germano feelere junctos 
Axrgruat et reprobos frontosa voce superbos, 
Pacis et amplexus pariter convertat * adulteros. 
LXXVI. De clementia. 
Luceat in v.s;ro semper elementia vultu 
Lxetificans vestros per cuncta palatia servos. 
Wubres lxtitix regis clementia fundat, 
Dulciter ut populus valeat l:etarier omnis; 
Viderit ut vultum regis lucere serenum 
Clarius argento fulgentem, et purius auro. 
LXXVH. De consilio. 
Áeripe consilium multis de cordibus unum, 
Qo] tibi disponens faciat diseretio gratum. 
Utile consilium regis confirmat honorem, 
Tolius et regni fines defendit ab hoste. 
kt consilio debes disponere regnum, 
Wei, tibi commissum, regnum per compita to:um. 


' Adulteros ferri non potest; sed sive legamus 


^dtitos, nullus sensus elici valet. 


: Mendum absurdissimum in verbo annet ; sed nulla 
melioris lectionis conjectura occurrit, nisi eflingatur, 


V si legeremus auget , vel quid simile. 


LXXVIII. De presidio Domini. 
Przsidio Domini firmantur brachia regis, 
Ejus et in manibus victrix servabitur Rasta. 
Prasidio Domini regnum defenditur omne, 
Crescit et eximium pollens virtutibus ^ annet. 
Praesidium Domini custodit denique regem, 
A pravis semper defendit et hostibus illum. 

LXXIX. De oratione. 

Oremus pariter toto * corde rogantes, 
Ut tibi presidio colestia porrigat arma 
Arbiter omnipotens, ut possis fortiter hostes 
Debacchare tuos 4 foro de cuspide fossos, 
Et valeas regum multorum írangere colla, 
Qui Dominum verum wolunt cognoscere Christum 
Qui Deug est unus vere eum Patre colendus, 


DB Quem superug totus cognoscit, et infimus ordo, 


Quem chorum angelicum collaudans semper adurat 
Et Genitum Patris totum diffusa per orbem 
Ecclesia Christum cegnoscit et omnipotentem. 
Qui mare, tellurem, ceelum, qui cuneta creavit, 
Qu: mundus totus per totum continet ste. 

Qui posuit celso lucentia sidera colo, 

Et roseis totum coloravit oribus orbem, 
Sideribus variis superum depinxit Olympum, 
Muneribus sacris mundum ditav:t et imum ; 
Qui concessit aquis geminos producere fructus, 
Et diversa locis diversa ponere sanxit ; 

Scilicet, altilium sursum, laticumque deorsum, 
Ut plebs pinnibula cceli concrescat in auris, 

Et squamosalosum fluidis concrescat in undis ; 


C [ila poli volitans siccas transverberet auras, 


Ista maris bibulas natans trapscurrat arenas. 
Cujus ad imperium rutilans allampadat ignia, 
Et tremulas mittunt timidag tomitrua voces. 
Nebula discurrens properat dispergere nimbos, 
Grandinis ut fractos jaculet de ventre lapillos. 
Arcus in excelso servato foedere durat, 
Ne cataclysmus aqua terrarum germina perdat. 
Tendit et igniferos mundi per compita crines 
Sol nimium rutilu:, pulcherrimus atque coruscus, 
Impleat ut totum proprio de lumine mundum. 
Plura quid enumerem Christo parere potenti 
Omnia festinant que nunc per sxeula durant. 
LXXX. De sacerdotibus. 
Tu decus Ecclesi: virtus et gloria regni, 
Semper ama Dominum te quia semper amat. 
l'recipe precipue primum conservet et ormet 
Jura sacerdotii pontificalis honor. 
LXXXI. De pontificibus. 
Ipse prior nitidam ducat sine crimine vitam, 
Ut sit commissi splendida forma gregis. " 
Formoso et nitido perfuso semper olivo, 
Culmen apostolicum debet habere caput. 
Ambrosium populis przesul conflagret odorem, 
Ejus et exemplo concio salva fiat. 


c H'c syllaba una desideratur; forte scripsit Eu . 
genius (o:o de corde... 
f 4 Nos lubentes legeremus forii vel ferri pro. 
oro. 


Tu decus egregium, virtus et gloria regni, 
Semper ama Dominum, te quia semper amat. 
LXXXII. De presbyteris. 
Dicito presbyteris, vestram fuscare serenam 
Non debet bzresis simoniaca fidem. 
Tollitur :?£ternum terreno munere munus, 
Et maculat parva sportula multa bona. 
Deditus esse Dei servus non debet usuris 
TTerrenis, cujus est super astra locus., 
Nec vitio clerus debet succumbere, sacra 
A:sidue cujus infula colla premit. 
Tu decus Ecclegixe, virtus et gloria regni, 
Semper ama Dominum, te quia semper amat. 
LXXXIlI. De admonendo monackos. 
Acmoneat monachos dulcis vox regia cunctos, 
Ut rebus careant, regna superna petant. 
Non hos vanarum turbet possessio rerum, 
Est quibus in ccelo vita parata throno. 
Exemplo Eli: populi consortia «itent, 

Et Pauli, Antonii, stque Joannis ament. 
Propria dimittant, babeant ut propria cuncta, 
Vir nibil extraneum pacis amator habet. 

Tu decus egregium, virtus et gloria regni, 
Semper ama Dominum, te quia semper amat. 
LXXXIV. De judicibus. 
Judicibus jubeat vestra preclara potestas, 
Rite regant populum semper ubique 1uum. 
Non hos decipiat auri decoctio pura, 
Noxius argenti nec male captet amor. 
Censoribus populi obediant, ut postulat ordo ; 
Sic pax obtineat omnia regna tua. 
Et tibi sit laus, virtus, et gloria, Chri-te, 
Hic et in zeternum sit tibi semper honor. 
EPITAPHIA. 
LXXXV. Epitaphium Chindasvinto regi conscriptum. 
Plangite me cuncti, quos terrz continet orbis, 
Sic vestra propriis probra laventur aquis. 
Sic Christus vobis dimittat debita clemens, 
Sic pateat summi fulgida porta poli. 
Promite funereum contrito pectore fletum, 
Et faciat luctum collacrymando pium. 
Suspirate Deo, gemitum producite mestum, 
Ac pro me misero dicite: Parce, precor. 
Chiadasvintus ego noxarum semper amicus, 
Pl'atrator scelerum Chindasviatus ego. 
]mpius, obscenus, probroeus, turpis, iuiquus, 
Optima nulla volens, pessima cuncta valens. 
Quidquid agit qui prava cupit, qui noxia qusrit, 
Omnia commisi, pejus et inde fui. 
Nulla fuit culpa, quam non committere vellem, 


e 
. 


* Scilicet domni Evantii parenti, eidem quem 
Mii nomine celebravit versibus acrostichis tanquam 


SANCTI EUGENII EPISC, TOLETANI 


C 


A Maximus in vitis et prior ipse fui. 
En cinis hic redii sceptra qui regia gessi ; 
Purpura quem exuit, jam modo terra premit. 
Non mihi nunc prosunt biblatea tegmina regni, 
Non gemm:e virides, non diadema nitens. 
Non juvat argentum, .non fu!gens adjuvat aurum, 
Aulica fulera nocent, nec mibi gaza placet. 
Omnis enim.lutez decep:rix gloria vitz, 
Et flatus abiit, mox liquefacta perit. 
Felix ille nimis, et Christ: munere felix, 
Qui terrz fragiles semper abhorrev opes. 
LXXXVI. * Epitaphium Nicolao avo. 
Quisquis Romulidum fasces, clarumque senatum 
Concelebrare cupis, quod venereris habe . 
Si tibi bella placent, aut te prudentia minicet, 


B Perfer'ad hunc tumulaum funeris obsequium. 


Nicolaus ille, perpes quem fama loquetur, 
Cuique alium similem szcula nulla fereat; 
Postquam magnificos gessit ex hoste triumphos, 
Dura sorte necis hic tumulatus inest. 
O felix vita! o mortis sententia dira! 
Sic vixisse placet, sic abiisse dolet. 
LXXXVII. Epitaphium Evantio. 
Ecce patet aditus, et sacri janua templi, 
Reddite vota Deo, ecce patet aditus. 
Hanc in honore D.i supplex Evantius aulam 
Sacram fabricans hanc in honore Dei; 
llic patries cineres praciso marmore clausit, 
Servet ut omnipotens hic patrios cineres. 
Nicolae genitor, pro te devotio summa est, 
llic tibi fructus erit, Nicolae genitor. 
Jure mea tua sunt, quo fion serenLe, nec essem, 
Sed qui sum fateor, jure mea tua sunt. 
LXXXVIH. Epitaphium Basile. 
Sparge rosas, lector, et lilia candida pone, 
Et rite sacrum sic venerare locum. 
Hic dilecta Deo. recubans Basilla quiesck, 
Clara parentatu, clarior et merito. 
Virtutum gemmis, et morum flore venusta : 
Hanc imitare velis, si bonus esse cupis. 
LXXXIX. Fragmentum epitaphii. 
lacrymas subduc suspiria, lector, 
Non jacet in tumulo reslacrymanda . .. . 
Hic raptus recubat felici sorte sacerdos, 
Quem letum coelis intulit alma fides. 
Nomine Baptistam referens et mente Joannem, 
Doctrina pollens, virginitate nitens. 
Corde pius, vultu placidus, et mente benignus, 
Prudenter simplex, simpliciter sapiens. 
Omoibus in studiis tantum celebratus babetur, 
Cedat ut ingenio Gracia docta suo. 


D 


virum et consilio abundantem, et manu fortissimum : 
[ngens consiliis et dexure belliger actu. 
(Vid. epigramm. X V11 prima partis.) 





OPUÜSCULORUM PARS SECUNDA. 








S yppeaoiix 


AD SECUNDAM PARTEM SANCTI EUGENII OPUSCULORUM. 





MOMTUM. 


Adjicimus bze duo sequentia epigrammata, qux tanquam certo apocrypha et spuria, ac proinde indigna, 


qux celeris adnumerarentur, hic nos ad calcem exbibituros supra. promisimus, 


Azagrensi inte». medios- Eugenii verius reperta sunt. 


f. [n lecto regis. 


Regius hic lectus auro rutilante coruscans 
Wertiee tantumdem vibrantia fulcra gerebat ; 
Nam pars magna sui fusca, mutilaque manebat, 
Multa quoque raptim. minuit audacia furax. 

Sed «uncta reparans rex ^ Wamba reformas, 
Quz ketus ha eas, et longo tempore cernas. 


M. Epitaphium conjugale glorioso domino Re. cesvintho- 


regi ^. 
Rex regum, rex imperii, rex juris honesti 
En coram te stat humanz stirpis origo. 
Lzetetur se constare te judice (vindice) certo; 
Ut quod lex saera tali de temate narrat 
Elaium sceptrum terrenti robore firmet. 
Ml. Idi'ion. 
Quisquis conjugii nexum contingere quzrit 
liumanam sirpem hzc s:bi forma notet. 
Bic clar . . . genere tota de parte manebit 
la mundo mundus sanguine cum fuerit. 
Non ergo juugat vicina * origine fedus 
Qui vult ketari prolis amore pius. 
Nam si confinem ducat de sorte jugalem 
lncestu turpi commaculat sobolem ; 


* Ne quis forte putet bzc epigrammata temere a 
Bobis reJici, atque inter. apocrypha amandari, ani- 
mum paululum intendat lector, videatque num sanc- 
tus. Eugenius, qui diem extremum clausit anno 657, 
alloqui vivus potueriLregem Wambam (ut in epigram 
Ei3Me), quem non nisi post sexdecim annos, nem- 
pe 672, quo mortuus est. Reccesvinthus, regni impe- 
rium obtinuisse constat. 

.» Hoc epitaphium et idilion sequens ex Antonii 
Biblio'heca Hispana vetere desumpta sunt, tomo 1; 
pag. 582. Enir. 

* Videtur restituendum : vicina ab origine. 

4 Neque verosimilius hi versus Eugenio nostro at- 


tribui possunt, ut cuilibet epigramma attente legenti ( 


notum erit. Dicavit. Receesvinthus rex predietam 

ecclesiam sancto Joanni Baptistae anno decimo tertio, . 
postquam una cuni patre Chindasvintlio regni habe- 
a3$ acceperat anno- 619: Contigit ergo- templi hujus 
dicatio secundum hano supputationem, qua a dili- 
gentioribus historicis et criticis verior habetur, au-- 
Bo 661, seu, ut in ultimo versu hujus epigrammotis 
legitur, ra. 699; quod in idem recidit. (Nanique 
illud decies ip medio versu omnino impertinens, ac 
au'lius sensus est, forle a poeta ob carminis integri- 
latem injectum.) Eugenius autem jain quatuor lere 
ante annos obierat, nempe anno 657. Qui ergo fleii 
potuit uL hoc carmen vivens scripserit ? 

* Hocce fragmentum ex Natali Alexandro collegi- 
mus, qui in dissert. 16 seculi 1 illud producit in 
confiriualioneu su:e aenlentie de commentitia Dio- 


propterea quod in. Codice 


À Sicque qued illustri naturz luce refulsit 


Ad tenebras sceleris sordida culpa trahit, 
Hac mox census honor libertas gloria compos 
Feedo lx»3a toro cuncta simul perient. 


IV. Versi in ecclesia sancti Joannis. 


Precursor Domini martyr Baptista Joannes, 
Po:side constructam in zeterno marmore sedem, 
oun devotus ego rex 4 Reccesvinthus amator 
ominis ipse tui proprio de jure dicavi, 
Tertii post decimum regni comes inclytus anno, 
Sexcentum decies z:?ra nonagesima nopa. 
V. Fragmentum *ymni in. laudem sancti Dionysii 
Areopag:t£ S. Eugenio 111 ab aliquibus ascripti ^. 
Coeli cives applaudite 
Munti jucundo lumini, 
ino illustratur coelitus 
liujus diei gratia, etc. 
AÁreopago Athene 
fugis sumpsit diadema 
Coblestis gemmam fulgidam 
Dionysium Sophistam, etc., 
Clemente Romz przsule 
Jubente, venit Galliam, etc. 


nysiorum distinctione Atheniensis, et Parisiensis. 
Desumpsit Natalis ex Menardo, quem ait hunc hym- 
num sancto Eugenio Toletano vindicasse. Quibus 
momentis permotus id fecerit, omnino ignoramus , 
neque enim Natalis illa recenset, nec nobis adhuc 
Menardi dissertationem de unico Dionysio adversus 
Launoii discussionem Parisiis editam anno 1048 
videre licu:t, mulia licet .opera ac labore quxsitam. 
Tantum ea legunus, qux Franciscus Pagius opponit 
in sua dissert. historico-critica de sancto Dionys. 
Peris. episcopo, ut predictum hymnum Eugenio. 
Toletano abjudicet. Neque eniin, ait, Hilduinus, qui 

rimus hymnum laudat, ejus verba refert, nec sigui- 
iat cujus Eugenii sit; preterea observat Hildui- 
num dubitanter de eo esse locutuu ; deinde valde 
mirandum esse ait quod Hilduinus Gregorii Turo-- 
neusis auctoritati Fortunati Pictaviensis testimonium 
opposuisset, qui tantuin asserit Dion sium Parisien- 
sem in Gallias a sancto Clemente fuisse destinatum, 
Eugenii vero antiquioris testimonium prztermisi- 
set, si in hymno ab. ipso laudato Dionysius Parisien: 
sis expresse Areopayita fuisset nuncupatus, ul in 
hymno a Menardo producto leyitur. Adjicit:etiam in: 
Editione Jacobi Sirmondi Opusculorum sancti Euge 
nii Hl Toletaui hujusmodi byunum desiderari. Qui- 
bus ownibus a nobis adjungi posset in Codice de 
Azagra ex quo multo plura quam Sirmondus edimus 
epigraminata, nec volam nec vestigium illius repe- 
riri. Ut ut res sit, cum Menardi momenta non vide- 
ri.nus, a judicio ferendo abstinere ma;umus, 


408 





SANCTI EUGENII EPISC. TOLETANI 





SANCTI EUGENII EPISCOPI TOLETANI OPUSCULORUM 


TERTIA PARS. 





EPISTOLJ£ QUATUOR. 


EPISTOLA PRIMA, 
SANCTI! EUGENII I) AD BRAULIONEM. 

Suggerendum domino meo, et vere proprio domi- 
no Braulioni episcopo Eugenius servu!us vester. 

4. Du: res obortze sunt in Ecclesia mea, unde ni- 
mium contabescit anima mea, et. quid remedii adbi- 
beam, nisi consibium vestrum pr:buerit, penitus 
scientia nostra non habet. De quodam fratre reperi- 
mus, qui non accepto presbyterii gradu presbyterii 
peragit officium, et ut causam certius agnoscatis, 
omnja singulariter innotesco. Fuit idem ipse frater 
inolest:ssimus domino meo Eugenio. Rogatus a rege, 
ut eum presbyterum ordin: ret, quia jussioni princi- 
pis resistere non prsvaluit, hoc genus factionis in- 
venit. Duxit eum ad altarium, manum non imposuit, 


EPISTOLA 1l, 
BRAULIONIS AD EUGENIUM, 

Domino singulariter meo Eugenio primati epi- 
scoporum Braulio servus inutilis sanctorum Dei. 

l. Si immensa curarum genera non me circum- 
vallarent, si procellis suis mundi nequitía non ob- 
volveret, si denique oblatrantium invidorum erga 
me strepitus sileret, nec solitudo, in qua merito 
destitutus obveni, terreret, nec sic quoque interro- 
gationibus vestris inauditis mihi eL inexpertis facile, 
ut jubes, responsum redderem, cum et res incognita 
animum turbet, nec ante praevisa el diu meditata 
facile responsum babeant. Sentio tamen acuminis 
tui prudentiam illud velle in me experiri, quod mihi 
nequéat impedire, et peritiam, qu:x deest aliis, os- 


et cantantibus clericis in excelso pro benediciione p tendere. Velle tuum bonum pr:esentio, sed posse 


maledictionem effudit, sicut ipse hoc personis idoneis 
et sibi charissimis postmodum publicavit, conjurans 
ut hocquand u viveret reticerent. Quid inde fieri prz- 
cipit vestra prudentia, cita mejussione certifica ; nam 
nescio, aut si iste presbyter habeatur, aut si illi qui 
per eum baptizati chrismate prenotati sunt recte 
christicol: vocitentur. 

$4. Solve mibi hane, de qua satis ainbigo, quz- 
stionem : ita solvat Christus culpze vestr:e, si tamen 
est aliqua, nexionem. In aliquibus itidem locis dia- 
conos chriamare persensimus, et ignoro quid de his 
qui ab eisdem chrismati sunt facere debeamus ; num- 
quidnam ilerabitur sancti chrismatis unctio? aut si 
non iterabitur, aut pro chrismate reputabitur, quod 


meum non ignoro. Quid enim in nobis aut quantu- 
lum est; quod docte. vocis przeconio ita attolli, ut 
segnem et pene jam senem oblitum sui attingere 
celsa cogaris, et veteranum jam atque utinam non 
inveteratum in his qux;tionibus introducas, in qui- 
bus est perniciosa nescientia, el scientia presump- 
tuosa ? Verumtamen, quia ait uaicus magister et 
doctor co-lestis, qui docet hominem scientiam: Quia 
sine me niliil potestis, mecum aulem omnia poteritis ; 
et iterum propheta : Dominus dabit verbum ; aiqua 
jterum : Aperi os tuum, et ego adimplebo il'ud ; pro 
jussu tuo, pro obsequio meo, pro spe divini promis- 
$j, pro eo quod nihil impossibile est credenti, ten- 
tato dicere, ut potuero, et ut mihi ille ministrare 


forsitam aut prxsumptio compulit, aut nescientia C jusseri', qui Ecclesiam suam regit, si qua invenire 


yerpetravit. Quid in hoe servare me deceat suggero 
ut vestra mihi pietas innotescat. 

9. Duabus proinisesis, occurrit et tertia. Presby- 
teri aliqui contra jus et vetitum canonum, de chri- 
smate quod sibi ip-i conficiunt (sl. tamen chrisma 
istud est nominandum) baptizatos ggnare prasu- 
munt. Quid aut taliter signatis remedii, aut his pos- 
sit pro correctione przeberi, me fateor ignorare ; sed 
a te de his illuminari me postulo, qui divina sapien- 
uz majori lumine pollens, et legis sancte quotidie 
meditationi deserviens, latebrosas nigrorum cor- 
dium factiones et vehementer insequertis, et pruden- 
ter invenis, et acute dissolvis. In nobis autem et i 
feit aliquantula scientiole modiculze venula, ingru- 


quivero, et tibi meo Domino consentanea rationi 
narrabo. Jam tuum erit ea qux suggero discretione 
qua viges, solertia qua polles, in-tructione qua plu- 
rimum vales, et approbare recta, et corrigere errata, 
el tegere indigna, et reserare digna. 

2. Igitur jam ad ipsas causas veniamus. Dicis a te 
in epistolis tais duo observata fuisse in ecclesia tua, 
unde contabescit anima tua, et quid remedii adhi- 
beas penitus scientia vestra non habere. Scilicet de 
quodam (fratre, de quo seribitis, qui, non accepto 
presbyterii gradu, presbyterii peragit officium ; et 
ut causam omnem exponeres, narras eum faisse 
molestissimum przcessori vestro, qui rogatus a 
rege ut eum presbyterum ordinaret, quia jussioni 


entibus wgritudinibus, et curarum multifidis tem- D principis resistere non p'ievaluit (ut vestris. verbis 


pestatibus ita penitus exsiccata defecit, ut. nec tan- 
tillo sudore distillet. Inde per eum te precor, cujus 
dono beatus, cujus instructione peritus esse proba- 
ris et ductus, ut me de his causis celerrime sacra 
tui oris jussione certiices. 


loquar), hoc genus factionis invenit. Dusit eum ad 
altarium, manum ei non imposuit, et cantaptibus 
clericis in excelso, pro benedictione maledictionem 
effudit, sicut ipse praecessor vester hoc personis 
idoneis et sibi charissimis postmodum publicavit, 


405 


. OPUSCULORUM PARS TERTIA. — EPISTOL. PE: 


4c 


conjurans nt hoc quandiu ipse viveret reticerent. À baptizavit, si chrismavit, si sacrificium obtulit, et 


Quid inde fieri debeat a me jubes expetere, quia 
sgnorare vos dicitis utrum presbyter habeatur, an 
si illi qui per eum chrismate pranotati sunt. recte 
Chiisticoli: vocitentur ? 

9. l'ost hoc conjuras meam inscitiam, ut hanc 
qu:iestionem solvam. llc est prima interrogatio 
vcstra, ad quam dum multis, ut przmisi, ad respon- 
dendum impediar causis, summa illud conficit, quod 
nequit tenebris obsitus videnti prebore du atum. 
Sane, quia jubes ut dicam quod sentio, perquiratur 
persona qux maledicto subjecta esse dicitur ; si 
tempore maledicentis, ipso przesente, officium pres- 
byterii egit, nec tamen prohibitus ab ipso est; si 


ille passus est eum hoc agere, qui sibi conscius erat 
eum maledixisse, in nullo iste mihi, sed potius ilie 
videtur culpabilis fuisse, qui dolo malo aliud egit, 
et aliud simulavit; ac per hoc ille cujus factio in 
tantum nefas prorupit, ut mihi videtur, onus suum 
ipse portabit : vestra autem sanctitas ab hoc delicto 
iinmunis erit, quia unumquemque in qua vocatione 
invenistis, in ea esse perinittitis. Et cur non habea- 
tur presbyter, non video, si ille eum publicavit 
presbyterum, qui noluit ut iste presbyter esset ; aut 
quaro non ab isto unguine sacro tincti vocentur 
Christicole, quia etsi iste indignus, chrismate ta- 
men vero sunt illi peruncti *. Optime novit pruden- 


* Que in hac epistola respondet sanctus Braulio B neret. Equiem ex Historía ecclesiastica docemur, 


ad quxsita beati Eugenii, occasionem nobis non 
importunain. offerrent longe lateque disserendi de 
«presbyterorum chrisimatione, si Patrum Toletano- 
rum commentalorum partes agereimus. Nec enim 
nos latet quantum a viris historie ecclesiastice pe- 
mitissiinis in utramque partem disputatum sit super 
hac disciplinze parte, qux sacramenti confirinationis 
ministrum spectat. De orthodoxis tantummodo do- 
etoribus loquimur, inter quos convenit solos episco- 
esse ordinarios bujus sacramenti ministros, 
wrout in plerisque conciliis adversus h.creticos deti- 
witum est; hac una re interse dissidentibus, qu:e- 
wiam fuerit antiquorum temporum disciplina in Ec- 
«lesiis cum Orientalibus, tum Occilentalibus circa 
ejus minis!rum extraordinarium seu delegatum ; num 
cuique sacerdoti ea contirmandi facult:s ab episco- 
pis communiter fuerit concessa in quibusdam Eccle- 
wiis, an omni tempore et loco penes episcopos, nulli 
delegata substiterit. Pro diversis uniuscujusque stu- 
diis arguuenta et solutiones adhibenuir. Nos inter- 
e3 intres olficii nostri terminos continebimur; ne 
iamen iam commoda occasione nihil omnino dixisse 
videamur, animadversiones quaslam lectorum judi- 
«io subjicimus a nobis inter legendum confectas ; 
quas docti viri boni xquique consulant optamus, 
sive proprix eorum sentenue novum inde momen- 
lum accesserit, sive recens adversus propriam opi- 
Bionem objectio exsurgat, qux: eorum ingenium 
excitet ad rem przsentem novis el eruditis commen- 
taiiouibus illustrandam. 

Prio ergo animum intendimus in ea quz ranctus 
docior in & S scribit, circa medium, Cum enim ad 
priorem primi quasiti partem. respondens dixerit 
tlericum illum male, ut aiebant, ordinatum pro vero 
presbytero habendum esse ab Eugenio, ad catera 
jrocedit, adjiciens se non videre quare ab isto un- 
guime sacro tlincti non vocentur Christicoke, de quo 
valde Eugenius dubitare videbatur. Rationes tunc 
hojus resolutionis afferens, ita pergit porro : Optime 
bovit prudentia tua c&nonum antiqua esse instituta, 
et yler chriemare non audeat ; quod servare el 
Ürtentem , et omnem italiam hucusque scimus ; sed 
podtea consulium est ul chrismarent presbyteros, 
sed de chrismate benedicto ab.episcopis, ut uon videre- 
ier presbyterorum hoc esse privilegium, eum ab illa 
unctione sancta populum Dei sacrant, sed episcopo- 
fum, quorum benedictione et perinissu quasi de 
mang episcopi, ita hujusce rei peragunt officia. » No- 
bis bszec verba conteinplantibus, atque apud nos quz- 
rentibus», qualis dicenda esset hzc chrismatio, qux 
haejusmodi presbyteri manu legitur frequenter per. 
acia, nec invalida Braulioni visa est, occurrit, quan- 
twm ex eis colligi videiur, Braulionem de chrisma- 
tione sacramentali seu conufirmatoria locutuin fuisse ; 
cui soli, nec prorsus alteri, qux» de ea tradit con- 
gruere possunt. Ait. enim, primo, antiquorum cano- 
&uu esse institula ut presbyler a ehrisinando absii- 


primis Ecclesie s:ecenlis nullum omnino chrismatis 
usum pre:byteris concessum fu sse, cum vel illa alia 
chrismatio czeremonialis , qu: nunc in baptismo ad- 
hibetur, atque pro ipsis presbyteris primo instituta 
fuit, ut absente episcopo conlirmationis defectum 
quodammodo supplerent, atque unctione illa in sca- 
pulis non in fronte adhibita enar us jamjam mori- 
turis opitularentur; illa, inquam, chrismatio ad sancti 
Silvestri te:npora s&2culo quacto ineunte communiter 
referatur ; nullum dei.de presbyteralis chrismationis 
antiquius reperiatur vestigium. Nihilominus dum 
antiqua protulit instituta, de sacramentali tantuui 
clhrisiatione loqui Braulionem , que sequuntur, 
verba confirmant : « quod servare et Orientein, et 
omnen lialiuin. hucusque. scimus. » Ergo illa vetus 
disciplina, qua:n superius dixit, ea erat, qux Drau- 
lionis :etate ab universa ltalia et Orieute custodieba- 
tor. Vel hiec sola Braulionis propositio totum hujus 
epistole sensu:n reseravit. Nihil nunc de Orientis 
disciplina dicimus, in qua Braulionis testimonium 
quantum valeat, viderint illi quibus persuasum e:t 
multo ante Ph tii tempora, quin et quarto seculo, 
presbyteros Grzcos chrismare solitos esse (Forte de 
sancli doctoris testimonio omni licet eruditione il- 
lustris, sed in ex'rema Occidentis parte scribentis 
circa Orientalium Ecclesiarum ritus, non multum la- 
bor..buut.) De omniltalia quz: asserit se scire, quaque 

rüdens neuno dubitare audebit, videamus. Certe in 
talia seculo septimo chrismatio verticalis baptiza- 
torum tantum abest ut presbyteris esset interdicta, 
quin pro eis tantum, non pro episcopis, institulam 
fuisse multo antea constet ; tuuc vero ita ibi obtine- 
best, ut in omnibus Sacramenta. iis superiorum pon- 
lifíicum pre-byteris baptizantibus etiam coram epi- 
scopo attribuatur quoniam in caremoniam baptismo 
annexam jam iude desierat, quao primo occasione 
tantuin inortis inventa est, ex Italia vero ad reliquas 
Ecclesias promanaverit. Quid ergo est quod a primis 
temporibus tanta cura observabat ltalia, Ut baptiza- 
torum frontem presbyteri nulla ratione consignarent, 
quod solis episcopis erat reservatum ? Át ea erat 
chrismatio sacramentalis : cujus rei innumera addu- 
cereius testimonia, nisi in re omnibus explorata 
vanum putaremus argurpenia congerere ; omnia eniin 
illorum temporum Ritualia atque Sacramentaria id 
ipsum evincunt. Nihilominus e re erit sancti G:ego- 
Fü Magni verba referre in epistola ad Januarium 
metropolitam Calaritanum. Audierat Gregorius apud 
Sardos presbyteros frequenter chrismare neophytos 
eliam prassente ej.i: copo ; id ?gre ferens, continuo 
eos per litteras adimonuit, ut a tali chrismatione abs- 
tinerent, quain. ipsis probibitam esse intelligerent. 
Epistola accepta atque vulgata, non levis animorum 
commotio inter illos exorta fuit, qui a suarum Ec- 
clesiarum. antiqua consuetudine abduci, propriisque 
privilegiis exspoliari non facile patiebantur. liujus 
perturbatiouis nuutijo ad Gregorium perlato, putavit 


401 


SANCTI EUGENH EPISC. TOLETANI. 





408 


tia tua canonum antiqua esse instituta, ut presbyter A contradixit, et chrisma a se benedictum tradere eti 


chrismare non audeat, quod servare et Orientem, 
et omnem [taliam hucusque scimus ; sed postea con- 
sultum est ut chrismarent presbyteros, sed de chri- 
smate benedicto ab episcopls, ut non videretur 
presbyterorum hoc esse privilegium, cum ab illa un- 
ctione &ancta populum Dei sacrant, sed episcopo- 
rum, quorum benedictione et permissu quasi de 
manu episcopi, ita hujusce rei peragunt ofíicia. 
Quod si ita est, cur et iste quasi manus episcopi, 
quamvis inutilis, quos chrismavit non habeantur 
Catholici? Cum, ut dixi, sancto et vero chrismate 
ab episcopo sacrato, et cum illius permissu fuerint 
peruncti, Manifestum est baptisma in nomine Tri- 
nitatis datum non debere iterari, chrismare autem 


non dubitavit, ac per hoc, quod iste fecit, ille egit. 
Quid enim sive per occasionem, sive per veritatem? 
Quia in catbolica actum est, necesse iterari non est , 
nam et illi qui post excessum przecessoris vestri eum 
talia narrasse referunt, melius facient , si istam cau- 
sam in aliam vitam sibi reservant. Quis enim eis, illo 
desistente, aut contradicere nunc poterit, aut pur- 
gare objecta poterit? Vobis autem quod ille non dis- 
sipavit, dissipare non convenit, memores illius sen- 
tentie : Nolite ante tempus quidquam judicare. Et 
Iterum : Quod apertum est, vobis quod occultum est, 
Deo. 

5. Ecce quod videtur nescientie mes, et pro mo- 
dicitate capacitatis nostrz, nec afürmans nee sper- 


uon prohibemur bzreticos, quos a vero chrismate D nens omnino ista suggessi. 


invenimus ext-aneos. Iste autem recto chrismate 
chrismavit, ut jam dixi : non mihi videtur trivoluma 
esse quod fecit. 

4. Additur his quod ille qui eum permisit nunquam 


prud.ntissimus presul aliquid commotis animis in- 
di depart esse, itaque ad Januarium scripsit his 
verbis : « Et nos quidem secundum veterem Foecle- 
sia nosire consuetudinem fecimus (dum chrisma- 
tionem in fro»te presbyteris illis interdixit) ; quod si 
omnino hac de re, qui constristantur, ubi episcopi 
desunt, ut presbyteri etiam in frontibus baptizatos 
chrismate tangere debeant, concedimus. » Ex quibus 
aperte deducimus, veterem Romanz Ecclesi: con- 
suetudinem fuisse, nL presbyteri neque prxesente nec 
ausente episcopo chrismarent in fronte; deinde in- 
telligimus quare non dixerit Braulio omnem Occi- 
dentetn, se 
rum canonum disciplinam servare. Certe enim non 
omnium Occidentalium Ecclesiarum consuetudo cum 
Romana consentiebat, quod prater hoc Sardorum 
exeinplum alia, qux: ex Gallicanis Ecclesiis repeti 
possent, confirmant. 

Sed ad reliqua Braulionis verba redeamus. « Sed 
postea consultum est ut chrismareut presbyteres. » 
At u. inam, rogabit aliquis, id consultum est? In Ita- 
] ana, vel Romana Ecclesia? Non equidem, cum in 
ea, ut supra vidiinus, Braulionis 3:tate antiqua statuta 
canonum obtinerent. Reliquum est ut id in Hispania 
consultum dicat, ut ad Eugenii quxstione:n propius 
accedat, eique directe respondeat. Apud nos ergo 
slatutum fut ut chrismarent presbyteres, nempe 
fiogtem baptizatorum signantes eosque confirmantes 
quod unum presbyteris Italis probibebatur. Hiec om- 
nia ex praecedentibus per se fluunt, satisque indicant 
qux Draulionis mens sit, simulque de eujus chrisma- 
tionis valore dubitaverit Eugenius, n'si illum dixeri- 
nius ad propositum minime respondisse. 

Quod si quis amplius desideret hajusmodi disci- 
Tissà apud nostros vestigia, ad concilia provincialia 

lispani&& eum remittimus, in. quibus non obscura 
ind cia reperiet presbyteros communem aliquando 
habuisee conlirinandi potestatem, Concilium Illiberie 
tanum, can. 77, statuit : Si quis diaconus regens ple- 
bem sine episcopo, v.| presbytero aliquos baptizaverit, 
episcopus eos per b. nedictionem perficere debebit. In- 
iuit ergo, si presbyter adfuerit, nil opus e.se ut ad 
episcopum adducerentur per ejus benedictionem per- 
liciendi, sí e ut omnes. interpretantur, ab ipso con- 
hrinandi ; confirmatio enin perfectio baptismi fre- 
quenter appellatur a Patribus. Concilium Toleta- 
num 1, anno Domini 400 celebratum, can. 0, ita 
loquitur : Statutum est diaconum non chrismare , sed 
presbylo ium, absente episcopo, presente vero non niai 
ob ipso (uerit. preceptum. Concilium Barcinonense, 
anao S , can. 2; Simili etiam constitutum. condi- 


0. Ad czteras interrogationes, si hoc non abhor- 
ret, transeamus. Scribitis etiam et hoo, in quibusdam 
locis diaconos chrismare vos reperisse. Nihil in hae 
questione amplius quam in prima invenio, nisi ut 


lione est, ut cum chrisma presbyteris diecesanis pre 
neophyiis. confirmandis datur, nihil liquoris pre- 
lio accipiatur. Qu:e omnia, superiora Braulionis verba 
nec minus nostram de illorum sensu con;ecturam 
confirmant. 

Sed et reliqua perpendamus. « P 'onsultum 
est ut chrismarent presbyteres, sed de chrismate be- 
nedicto ab episcopis, ut non videretur presbytero- 
rum lioc esse privilegium, cum ab illa unctione saneta 
populum Dei sacrant, sed episcoporum, quorum be- 
nedicione et permissu quasi de manu episcopi, ita 
hujusce rei peragunt officia. » Multa hic occurrunt, 


omnem tantum ltaliau illam antiquo- C qux supra dictis favere videntur. Primum, quod 


tanta cura cavebatur, ne presbyteri ad chrismanduna 
accederent, nisi chrismate prius ab episcopo bene- 
dicto, habitaque ab eo chrisinandi licentia, ne illud 
oflicium tanquam sibi proprium, et non ab episcopis 
delegatum putarent ; id, inquam, mag's sacramenta- 
lem ehrismationem spectat, quam ceremonialem, 
cum banc non ita sibi episcopi vindicent, ne per se 
unquam perlicere soliti sint, sicut illam aliam quam 
propriam ub:que legiinus esse episcoporum ; uec ali- 
ter per manus presbyterorum factam valere, nisi 
quatenus non lam ii quam ipse episcopus a quo le- 
antur, manus per eos imponit. Deinde quod popue 
um Dei illa sancta unctione sacrari per presbyteros, 
sit, quis non de unctione confirmatoria accipiat 1 A 
qua sacrarl populum Dei per gratiam sanctilficanteu 
quam conlert proprie dicimus contra heterodoxos , 
non ita de mera ceremonia baptismo adhibita atque 
omni gratia sanctificante vacua. 

Ad hzc, ab illa unctione neophyti Christicolze de- 
nominabaatur ; hujus vero notinis vis hoc loco noa 
tam eultores Christi significat (omnes enim id per 
baptismutn habemus) quam Christianos, quod erat 
Domen proprium confirmatorum, e a sacro chri- 
simmate peruncti ex tunc in Christi militiam novo cru- 
cis signo armati ac roborati nomen dedere. E re erit 
aliquorum Patrum verba in hanc sententiam produ- 
cere. Sanctus Cyrillus Jerosolymitanus , Cathec. S 
mystag. : « Hujus, ait, sancti chrismatis dono accepto 
appellamini Christiani, ul regenerationi et nomen 
ipsum vere respondeat. Ánte enim quam bxc gratia 
vobis donata est, non eratis proprie digui eo nomine, 
$^d pergeutes usque eo progressi estis, ut. eflcere- 
mini Christiani. » Similia scribit Ven. Beda ad ills 
verba psalm. xxvi : Dominus illuminatio mea, et salus 
mea : « l'otest quoque, si cui libuerit, illuminatio ad 
primam tantum unctionem, in qua simpliciter abre- 
nunt.amus Satana, referri. Salus vero ad secundam 
in qua magis firmamur, quia et nomen Chri.t 1n e3 


OPUSCULORUM PARS TERTIA. — EPISTOLJE. 


M0 


seerum chrisma vestra auctoritate et indulgentia A esse sacratum. Nam si coelestis magister et Dominus 


pontificali persi-tat ; et illi, qui ista aut nescientia 
aut praesumptione patrarunt , dignam in se et distri- 
ctionis vindictam, et ecclesiastici ordinis normam 
sub poena et poenitentia persentiant, et ita sint inul- 
tati, ut iu exemplum aliis dati, talia nequaquam ultra 


presumant. 
7. His duobus in brevi pramissis questionibus, 


lertiam ingerit ignorantie mex prudentia vestra 
sribens, quod quidam presbyteri de chrismate, quod 
&ibi ipsi conficiunt (si tamen chrisma istud erit no- 
minandum ) baptizatos si;nare presumunt. Bene fa- 
teor, et optime dubitatur non esse chrisma, quod 
non solum non ab episcopis, sed contra jus et veti- 
tum canonum a przsumptoribus presbyteris videtur 


fitemur, et ab ea nomen accipimus , scilicet, ut 
Zbristiani dicamur. » Eadem fere legimus in sancto 
Bluidoro, lib. de Oflic. Ecclesiast., cap. 26 
Sed et verba immediate sequentia id ipsum quo- 
dlommodo suadere videntur. « Manife tum est, inquit, 
ba, tisna in nomine Trinitatis datum non debere 
iterari, chrismare autem non prohibewur hzretícos, 
Quos a vero chris.nate invenimus extraneos. » De sa- 
eramentorum iteratione loqui satis indicat, non de 
mera chrismatione reconciliatoria repetenda : quod 
ex eo colligimus primo, quod ea:» baptismo contra» 
vonit, tum, quia llla cxremonia in omnibus et qui- 
bwscunque bzreticis recipiendis adhibebatur, non 
lanquam alterius chrismationis suppletiva, sed ut illa 
unctione sancta, precibus simul ab Ecclesia adhibitis, 
Spiritus sanctus conversionem errautium $ua gratia 
lirmaret, atque solemni quodam ritu Ecclesia ad se 
redeuntes benigne excipere testaretur; hoc autem 
loco de eorum chrismatione hareticorum agit Brau- 
lio, qui a vero chrismate erant extranei, proinde 
spud suos nullius valoris unguento delibuti ac con- 
ti. 

Deinde, quia nisi de confirmatione neophytorum 
esset. quic$tio, non videtur rem tanti momenti esse, 
quz ita animum Eugenii sollicitaret, atque anxium 

t, ut ipse innuit, quasi in utroque extremo 
magnum aliquod occurreret incommoduin. Quot au- 
tem, quantaque utri .que essent timenda, si de sacra- 
menii valere dubitasset, nemo non videt, quoniam 
8i eos non clirismasset iterum, forsan perpetuo con- 
Ármatione privarentur, quam validam nunquam ac- 
cepissent ; ^j vero temere ad iterandam chrismatio- 
nem accederet, non irl injuria sacramento imwi- 
Bebat, quod semel validum omnino propter charaete- 
rem initerabile est. 

Non dubitamus aliqua in progressu hujus epistolae 
edel ; qux nostris animadversionibus adversari 
vi r, quale est illud quod sequente pep: 
Cum enim chrismationes presbyteri ratas habendas 
esse putaverit, quoniam episcopo consentiente et vi- 
éente t2 fuissent, ut illud magis urgeat adjun- 
gi: « Quid enim sive per occasionem, sive per veri- 
tatem? « Ex quo forte quisquam ita arguet, ut evin- 
eat noa loqui Braulionem de chrismatione sacramen- 
tai; nemo etenim ignorat, quzcunque in rebus ad 
sacramenti essentiam pertinentibus fictio intercedat, 
ejus valorem corruere ; jain autem consensus episco- 
Pi, sicut nune sancti pontificis delegatio, erat omnino 
Bec. sSarius, non solum ut presbyter chrismaret licite, 
sed etiam ut valide eo olficio fungeretur. Quomo.io 
ergo diceret Braulio nihil interesse ad effectum chri- 
smationis illius, utrum episcopus per veritatem con- 
sensum suum probuerit, necne * Si hoc loco fictio 
mibil refert ad valorem, abs dubio de alia chrisma- 
tjone quam de conlirmatoria sermonem instituit. 
fed aüendst impugnator, quesumus, quid velit 
Brau'io, dum scribit per veritatem; quod ex opposito 


C 


reliquit suum episcopis vicariatum, quod constitutum 
ab illis est, a spiritu Christi juxta Apostolum cou- 
stitutum est; et si quis precepta eorum spernit, 
Chri-ti przecepta spernit. Unde videtur mihi a sancto 
et vero chrismate denuo przesignari debere qui a tali - 
bus sunt peruncti fraude. Prsumptorum tamen disci- 
plina in vestro est arbitrio posita, dum aliter emende- 
tur error, atque aliter condemnetur pr::sumptor. Jam 
vestra est sapientize, et cum ignaris mitius agere, et 
prasumptores vehementer distringere. Pro inerudit:e 
impedimento lingue brevem evenire volui tramitem 
epistole; sed ut est illud tibi notum, dum urceum 
facere nitor, amphoram (finxit manus. 

8. Jam nunc salutem persolvo, et quotidianas mo- 


facilius intellig'tur. Non enim veritatem opponit 
fictioni aut simulationi, sed veritatem occasioni con- 
traponit. Quasi dicere voluerit : Quid interest, sive 
episcopus ratum babhuerit illius presbyteri ministe- 
rum ;er veritatem, id est vere, ex animo suo, et 
sponte, quoniam hujusmodi presbyterum tali mi- 
nisterio dignum putasset (namque ita accidit ut qu:e 
n: S probamus. quique maxime nobis arrident, ea 
vere ct ex animi sententia gerere, v2l ab aliis facta 
lubenter confirmare dicamur), sive per occasionem, 
id est, ta.tum propter temporis circumstantias, ut 
principis voluntati obtemperaret, licentiam iudulse- 
rit? Nainque &vepe sxpius multa agimus reluctantes et 
inviti, eliam ex iis quxe in libera mentis potestate 
consistunt. Jam autem modo episcopus reipsa con- 
senserit (ut consensisse probabatur), satis erat ad vali- 
dam chrismatis administrationeu , quanquam non 
lubens fecerit, sed invitus. 

Nec magis nos movet quod ad secundam quzestio- 
nem Eugenii super chrismatione facta a nonnullis 
diaconis respondet. De quacunque enim chrismatione 
superius locutus fuerit, satis colligi:ur, ex mente 
Brau'ionis tantum presbyteris fuisse datam chrisma- 
tis administrationem ; quod et canones a nobis lau- 
dati confirmant, in quibus nulla de diaconis mentio 
fit, nisi ut ab ejusmodi ministerio arceantur. Quare 
Brsulionis mentem quodammodo assecutus esse non 
temere d ceretur, qui verba illa : « Nil in hac qux- 
sitione amplius quam in prima invenio, nisi ut sacrum 
clirisma vestra auctoritate et indulgeutia pontificali 
persistat, » ita interpretaretur, quasi dicere voluis-et 
Eugenio : Tota hzc de diaconis quaxstio superiori reso- 
lutione definita est; in qua satis aperte prouuntiavi 
presbyteris, et quidem solis, singulari nostr..rum Ec- 
clesiarum consultatione seu statuto datum fuisse ut 
chrismarent ; ea tamen lege, ut chrisma de manu 
proprii episcopi reciperent, ab ipso benedictum, at- 
que ejus necessario auctoritate administrandum. Ex 
quibus omuibus concludendum erat diaconorum chri- 
smationem nullam oinnino fuisse ; atque eos qui, aut 
nescientia, aut presumptione, chrismatis ministe- 
rium sibi arrogaverant, districte puniendos. 

Hzc sunt quz in hanc epistolam nobis adnotare 
visum est, si oflicii nostri partes spectemus, fortasse 
multa ; si materixz amplitulinem, pauca. Quidquid 
vero illud est, in gratiam studiosorum eeclesiasticae 
disciplinz fecimus ; quin et viris doctis nostram qua- 
Jlemcunque ope.am prob turos speramus, cuicunque 
il.i in hac disputatione parti studeant. In rebus enim 
dubiis, qu:eque variis hominum opinationibus subji- 
ciuntur, non parum de litteris bene mereri credimus, 
qui in novo aliquo inonumento edendo barum anim- 
adversiouum rationem persequatur, qua» ad illius 
illusirationem aliquid conferant ; eamque unicam pu- 
tamus viam, ul veritas, discussis tenebris, aliquando 
appareat. 


—— T-—]À iR 





411 


SANCTI EUGENII EPISC. TOLETANI 


EM — ——ÁMÀ ÓiÜ——1— Ó—ÓM HH 


412 


lestias meas tribulationesque assiduas orationibus A tant, ut, sieut ipsefari dignatus es, nec exprimi verbis, 


vestris commendo fovendas, et per Christum te con- 
jiro, ut quidquid inutiliter, aut secus quam habet ra- 
tio, in. hac paginola repereris effusum, non ante 
aliis pateat quam mihi hoc tua. epistola innotescat. 
Nam neque spatiuni fuit inde cogitandi, neque vaca- 
tio dictandi, et quo! lingua deprompsil, aliena 
manu exaravi , nec inde retractare occurrit. 
EPISTOLA Ill, 
EUCEN'] AD PROTAS)UM TARRACONENSEM. 

Domno Protasio episcopo Eugenius. 

4. Vestrz pietatis oracula favi dulcedine suaviora 
ingenti me fateor perlegisse letitia; unde etiam crea- 
tori Domino precum obtuli vota propter vestrze 
facultitis. augmenta. Cujus enim anima, quauvis 
sit sapientia privata, tantam in. te, Domine, non 
amet amoris industriam, quam ab arce culminis 
qua sublimis einines et pr.ecellis ad amandum inflr- 
mos eL exhibiles ultronea benignitate descendis ? 
Sincer:e pacis conditor, et purz dilectionis amator 
l'ominus Dei Fi'ius Jesus Christus ipse in vobis hzc 
bona, qu:e contulit, ampliet, ipse illibata perpetua 
perenui ate conservet, Vestrz enim dignationis allo- 
quia ita nos ad amorem vestri per dies singulos inci- 


8 Subest certe mendum ; nos vero na'vos reprazsen- 
tamus, quos emendare sine auctoritate non licet. 

b Hiec verba optamus lectores omnes animadver- 
taut. Nec enim levem llispaniz laudem in se conti- 
Det, quod niissx votiv:e in Toletana. Ecclesia adeo 
accurato sermone essent conscript:e, ut. Eugenius 
quidquam eis simile nedum perfectius efflcere de- 


nec exarari valeat atramentis quantum ? vos reddat 
et animos enarrantis. Qu. ro namque, et uiecum $3- 
penumero cogito, quid vestra: potestati pro tanta 
possim rependere bonitate; sed quia nihil dig- 
num aut zquabile valet reperiri, me ipsum offero ,. 
totumque me ob hoc placabilem reputo, quia gran- 
diter a vobis amari confido. Puto enim quod non 
displiceat. animis vestris, cum id offero quod ama- 
tis. Naim quod officium nostri sermunculi jussioni 
vestrz:: parere compellitis, sincere meam fateor vo- 
luntatem, (on solum verbo vobis me velle parere, 
sed et animo ; si tamen vestra orationis obtentu ct 
vita nostra meruerit veniam, et lingua facundiam. 
Nam etsi est in nobis, ut tu, Domine, reputas, ve- 


B nula tantilla sermonis, nunc inutilitate morum, 


nunc assidui languoris aggestu quotidie intercluditur 
et siccatur. Missam sancti Hippolyti vel orationes, sí 
nobis oratu vestro vita comes adfüzrit, ut potuero, 
pro vestra jussione parabo; missam vero votivam 
ideo non scripsi, quia in hac patria tam accurati 
sermones habentur atque sententie, ut simile nom 
possim excudere, et superfluum judico inde mo ali: 
quid dicere, unde meliores recolo jam dixisse b. 


quam litteris clari, atque Ciceronis, Pomponii et 
Cesaris (quanta doctrinz lumina ! ) familiarissiimi ;. 
Ju'ii lini ab Augusto propter immensam eruditio- 
nem proprie bibliothec:e przfecti ; Marci Porcii La- 
tronis oratoris diserti:simi , quem dicentem vel ipse 
Ovidius Naso suspiciebat propter sententiarum gra. 
vitatem, quas suis poematrbus insereret. Protet 


Sperasset. Quod non eo a nobis dicitur, quasi Roma- C hos, Senecam Cordubensem philosophorum facile 


hus sermo ea tuuc inter nos. puritate et elegantia 
viguerit quam seculis prz:cedentibus obtinuerat. Non 
enun ii sumus qui plus :equo illis temporibus tri - 
buamus. Sed vero justam illorum rationem habentes, 
atque reliquas Europe pro*incias animo nostro lu- 
sirantes, quxe olim politissimzxe ac florentes communi 
cum Hispania fato obrute sub barbarorum domina- 
tione jacebant, non sine magna jucunditate obser- 
vamus majores aique illustriores omnigen:e erudi- 
tionis ac Laiini serinonis reliquias in Mispania pra 
catleris regionibus a Romanis aliquando subactis 
perinan-isse. 

Quod nostro equidem judicio dux przecipue res ef- 
fecerunt. Prima, quod sub Romanorum imperio (ut 
nihil de Phenicibus et Grxcis dicamus, quorum 
doctrina multo ante excoli ecepta est ) una flispania 
ante alias nationes Latinas litteras amplexata fu.t, 
Romanaque studia summa animi contentione prose- 
cuta Publiczx eniin schol: per universam Hispaniam, 
celebriores vero in B;etica constitute sunt, quas lu- 
dimagistri eruditione insignes moderabantur : ex 
quarum ofiicina quot quantique viri prodierint, sive 
granmumatici, sive rhetores, sive jureconsulti. nem» 
ggnorat. Ab ipsis Romane reipublice principibus 
eorutn nomina cum suminis doctrine laudibus acce- 
Tribe quas publicis litteris commendarunt. Nam.;ue 

lispanos a Romanis sapientes hominea habitos, at- 
que juris publici peritos, ipse lhomanz eloquentize 
rens ex suo et communi omnium judicio testatur. 

t Iberos non solum varia doctrina instructos, sed 
el acerrimi judicii viros, emunctissiuaeque — naris 
fuisse indicat lloratius, qui ab illis cum jucunditate 
legi, nou probro, sed glorie duceret : Me peritus 
discet. Iber. Sed quis nesciat. doctissimorum Hispa- 
norum nomiua, quam chara ltomanis fuerint propter 
maximam studiorum conjunctionem et siwilitudi- 
wein? Cornelii Lalbi Gaditani non armis magis 


principem , et Quintilianum Calaguritanum aureum 
scriptorem, rhetorices mag.strum, ex cujus schol 
multi quasi ex equo Trojano litterarum proceres 
exstiterunt, ut loquitur Politianus. Adeo ut lIlispa- 
ni et florentis reipublice gloriam su:e doctrinx lumi- 
ne cumu'averint, et in interitum cum litteris in- 
clinanti summa eruditionis vi opitulati sint, nedum, 
ut quidam etfutiunt, optimis ejus studiis pestem at- 
tulerint. 


Verum lh:ec omnia ad futircrum seculorum litte- 
ralurain parum contulissent, si, quod ipsi ltalim 
contigis-e videmus, Hispania Gothoru:u dominationo 
oppressa ardens scientiarum studium penitus abje- 
cisset. Sed multo aliter effectum est; namque iuter 
medios barbaros litteras non tantum gravissimas, 
sed et humaniores videmus a nostris cxcultas. 
Qua etenim alia natio est quz cx illis seculis teti- 
dem viros nostratibus opponere queat? Leandro 


D Fulgentio, Isidoro Hispaleusi fratribus; Draulioni , 


Eugenio Toletano, lidephonso, Juliano, Ta:oni, 
Eulogio, ceteris Patribus et sanciitate et. doctrina 
venerandis, in Scripture sacr:e lectione assiduis, pri- 
Sscorum canonum  disciplin:e custodibus, theol; gis. 
absolutiss'mis ac solidissimis, oratoribus facundis, 
nec indisertis, et ab eruditione profana non alienis, 
quod unius divi Isidori opera ad miraculum doctis- 
simi demonstrant ut uihil de Braulionis epistolis et 
hisce Eugenii opusculis dicamus, in quibus veterum 

«eetarum el oratorum sententie passiui occuriunt, 
Quibus si liuguarum cognitionem, qua erant instruc»* 
tissimi (quantum tempora illa ferebant ) adjungi- 
mus, nihil est profecto quod ad soli.lam eruditionis 
laudem desideretur. Ex quibus omnibus illud eflici- 
iur, ut hzec propria unius Hispaniz laus sit, nullibi 
vere sapieutie studium illis temporibus magis vie 
guisse, atque Gothos natura feros ct incultos, at 
omnique studio przterquam armorum abhorrentes, 


OPUSCULORUM PARS TERTIA. — EPISTOL E. 


A 


Eece, piissime Domine, dulcedo gratie vestrz A ditate vernantia, mirifica arte disposita, directisque 


verbosum me reddidit et superbum ; sed precor, ut 
parcas audaci, quam non tumor attulit, sed amor 
invexit. Nam si hoe trutinz; subtilis examinis seque 
libre peasa jusseris ponderare, ad te Dominum. vide- 
bis recurrere, quod servulum tuum inveneris ober- 
rare ; quia nunquamego tam tenerarius in loquendo, 
nisi tu fuisses tam profusissimus in amando. Quod 
ergo liac occasione vel deliquerim, vel deliqui, vo- 
Ms imputari jubete, quia tantum amas, et tantum 
amaris, ut et verecundiz pondus auferas, et timoris. 
Scriptura enim est : Timor non est in dilectione, 
sed perfecta dilectio foris mittit timorem. 

5. De caetero pro peculiariter suggero, ut mihi 
n isero tentationum fluctibus errabundo tux precis 


consistunt linearum ordinibus coaptata, tantam sub- 
ministrantes amantibus gratiam, ut suavitate sui 
non solum exteriores corporum sensus, sed inte- 
riora cordium arcana satietate sui perlustrent. Cum- 
que talia intentis obtutibus cernerem, ac plerosque 
his multimodis dapibus satiari viderem, inxestimabili 
accensus desiderio, tanquam unus ex collegio esu- 
rientium pnerorum inediz coactus impulsis, ejusdem 
januam paradisi pedelenüim aggressus, et quasi te- 
merarius introrsus explorator ingressus, dum per 
eadem spatia pulcherrima quzque, ac multimoda 
prospectando nimia admiratione suspendor, quz- 
dam ramusculorum floscu!la m re pusillorum in- 
fantium ludendo collegi, àc manu avida contrectando 


impendas auxilium. Sic beatorum merearis habere B decerpsi, cursim isla przcijua quadam curiositate 


eensortium. 
EPISTOLA JV, 
TAIONIS, EPISCOPI CUESARAUGUSTANI, AD EUGENIUM *., 


Sanctissimo ac venerabili domino meo Eugenio 
Toleianze urbis episcopo, Taius ultimus servus ser- 
vorum D. i Cxsaraugustanus episcopus. 

Congrua satis valdeque necessaria dispositione 
ferioris exquirit solatium, qui proprize virtutis caret 
oficio, eoque facilius corporis gressum porrigit, 
qco trahitur dextera potioris, ut saltim desideratum 
carsum valentioris auxilio possit explere, quam se- 
qnis in sui itineris medio remanere. lta ego, mi ve- 
serabilis domine, licet invalidus, tuis tamen adjutus 
eralionibus, ardui operis auspicia quasi cujusdam 
maximi montis malui adire principia, quod velut 
agni cujusdam in sui superficie ostentans paradisi 
aermorum proceritatibus obsita, floribus albescentia, 
pomis etiam mellificantia, foliis viridantia, liliorum 
quoque pulchritudine nitentia, rosarum rubore can- 
éentia, violarum purpurantium floribus splendentia, 
coloribusque croceis pleraque fulgentia, nullo un- 
quam tempore marcescentia, sed perpetua sui viri- 


Hispanorum artibus et consiliis ita fuisse excu'tos, 
aique ad human:tatein compositos, ut, barbariem exu- 
H, litterarum amore ipsi flagraverint, cum interea 
reliqux nationes eorum armis oppres-x ad imperan- 
tium efferatos nores suos accommodaverint, et cum 
ipsis in barbariem demerss» sint. 


Quod si cui videbitur (immerito id quilem) im- 
portuno bxec a nobis loco dicta fuisse, saltem patrio 
amo i, quo abrepti sumus, id indulgendum judicabit ; 

ue nobis vitio vertet quod Hispanix laudes pau- 
lo fusius quawu res exposcebat prosecuti -imus, cum 
exteros videamus, per sunimam injuriam opportune 
el importune nobis barbariem exprobrautes, usque 
vo livore ac prxjudiciis adducti, ut palam aflirmare 
son dubitent Hispanos hebeti ac tardo ingenio a natura 
donatos, ad bonas artes omnino inhabiles, et ad meras 
Begas efformatos faisse, quippe qui, ai:nt, habita- 
mus soluin macrum, sterile, infecundum, Musis op- 
timisqne artibus invisum. Quis talia legens non mo- 
vestur ? Quis patrix honorem falso traduci impune 
patiatur ? Quis. taceat. pro veritate contra. putidas 
ealuunias ? Vei um causam hanc suaceperunt. erudi- 
Usenni Moedaui fratres in Historia litteraria Hispa- 
him, quam scribere perguut, novissime vero apud 


quibusdam comparationibus przmittens, verbis sim- 
plicibus quasi oris obstrusi aditum resero, nisi ut 
tam incomparabilis excellentia viri, sancti scilicet 
papx Gregorii, in ipso locutionis exordio quibusdam 
parabolis anteferrem , ejusque magnitudinem sa- 
pientis, quo perspicuo lumine sanctam illustravit 
Ecclesiam, aliquatenus non scientibus, sed nescien- 
tibus propalarem. Optaversm siquidem tuzx& nunc 
adesse przsenti, ut, sicut scriptam est: Interroqa 
patrem tuum, et annuntiabit tibi; m-jores tuos, et di- 
cent tibi, ex tui. oris prudentia formulam sumerem, 
cum in principio hujus operis velut cujusdam teke 
verborum texturam pr:ponerem, vel certe ex tui 
cordis artificiosa manu, quasi in cujusdam magni 
constructione zedificii politos, atque quadratos hu- 
meris propriis verborum lapillos deferrem ; quoniam 
frater fratrem adjuvans exaltabitur, sicut civitas 
munita. Ordo namque rationis exposcit ut subse- 
quentia prz^edentibus quodam vinculo tenacitatis 
nectantur, quatenus in utrumque rectitudinem sui 
prolata zquitas pandat, ac ducente tramite veri- 
tatis ad destinatum finem letus accedat. Idcirco 
quod comparationibus paulo ante prztu'inus, ver- 


Italos cemmuui doctorum acclamstione egit eam 
vir doctissimus ac disertissimus D. Xaverius Llam- 
pillas tiarciuonensis, in opere Italico inscripto : Sag- 
gio storico -.pologetico dell letteratura Spagnuola, con- 
l? pregiudicate opinion. di alcuni m.derni scr.to:i 11ta- 
liani, Genue edito, in quo evincit ebtrectatores 
nostros in dijud.canda Hispanorum litteratura non 
recta liberaque ralione duci, sed ex precuncepta 
opinione omnia met.ri, et scri: ere solere. 


*? |Janc Taionis epistolam edidit primus Stepha- 
nus Baluzius, Miscellan. tom. 1V, ia qua eum sum- 
mis amoris et observanti:e erga sanctum Eugenium 
significationibus, ipsi dedicat, atque ejus acerrimo 
judicio subimittit opus a se elaboratum, quod com- 
mentarium sacra Scripture appellare merito po:su- 
mus, ex variis ac dispersis sancti Gregorii pape. in- 
terpretationibus collectum atque in sex libros distri- 
butum ; quorum quatuor prioribus veteris, duobus 

ostremis Novi Testamenti expositio continebatur. 
| opus egregium non amplius exstat ; neque aliud 
ejus przterquam bujus epistole testimonium ad nog 
usque pervenit. Loca aliqua mendo-a, prout a Balu« 
zio edita sunt, reliquimus, omni alio Codice careutes 
qui lucem allerret. 





415 


SANCTI EUGENII EPISC. TOLETANI EP:STOLE. 


4$ 


bis nunc apertioribus propalemus. De opusculis A frigebat intentio, malui semel maximum proferre 


quippe ejusdem sanctissimi viri sese infert sermo 
subsequens aliquantula narratione ofliciosissimus, 
dignumque fore censui de suis operibus ejus pauca 
prinem retexere. Vidimus, vidimus Gregorium no- 
strum Roma positum, non visibus corporis, sed ob- 
tutibus mentis. Vidimus enim non soluin in suis no- 
tariis, sed etiam iu familiaribus, qui ministerio cor- 
porali eidem fidele exhibuerunt famulatus obse- 


quium, eorumque relatione de virtutibus ejus plura : 


cognoscens, brevissime pauca retexam. Fuit deniq»e 
gratia Christi omni snorum probitate compositus, 
animo vultuque serenus, corde benignus, conscien- 
tia purus, moribus discretus, virginitate nitens, 
charitate refertus, pietate przcipuus, patientia insi- 
gnis, modestia incomparabilis, abstinentia singu'aris, 
hospitalitatis sectator, peregrinorum susceptor, elee- 
mosynarum largitor, ecclesiasticarum rerum opti- 
mus dispensator, amicis devincius , oppressorum 
sublevator, t'ibulantium consolator, acris ingenii, 
Consilio providus, sermonibus nitidus, eloquentia 
facundus, prudentia disertus, sapientia praeditus , 
docuina multimodus, Scripturarum divinarum mul- 
tino :us interpretator, abditorum mysteriorum acer- 
rimus investigator, fidei catholic:e magnificus defen- 
sor, contra haereticos fortis assertor, superbis aucto- 
ritate crectus, atque bumilibus prompta devotione 
subjecius. Quatuor namque virtutibus anim:z, pru- 
dentia scilicet, temperantia, fortitudine, atque justi- 
tia ita exstitit preornatus, ut non homo, sed ango- 


laborem, quam semper suspectam tolerare difficuf- 
tatem. Percurri igitur omnia ejusdem monimenta 
librorum, et pene totius Scripturz saer:xe testimonia, 
qua in ejus opuscu'is ad probationem vel expositio- 
nem cijusque rei adhibita diversis iu locis contine- 
bantur conscripta, adjuvaute Christo Jesu, qui ex 
ore infantium atque lactentium perficit laudem, lin- 
gussque mutorum vinculo taciturnitatis absolvit ; 
suis coadunata ordinibus studiosus quisque, cum fu 
eisdem voluminibus cujuslibet sacri testimonii ex- 
planationem requirit, ne multiplici lectione fatigatus 
non cito reperiat quod voluerit, aJ ista qux decerpsi 
recurrens, repente quod desiderabat liberi; saiis- 
factionis discretione reperiet. Lectorem quippe hu- 


B jus operis censeo admonendum, ut vigili inte.tione 


praevideat quoniam pleraque testimoniorum capituia 
in eisdem voluminibus, ut sopra.memiuimus, diver- 
sis in locis sita, 1ta ut inventa sunt exposita, a me 
ordinatim collecta fore noscuntur. Aia igitur, qua 
jam in superioribus aut inferioribus partibus expo- 
suisse visus est, et iterum atque iterum quamlibet 
aliis verbis, eodem tamen sensu diversis in locis 
recapitulata expositione relexuit , precedentibus 
testimoniis, ut ordo exponendarum rerum poposcit, 
aliqua iuserenda, reliqua vero relinquenda curavi ; 
quatenus ex pr:cedentibus subsequentia penderent, 
et subsequentia praecedentibus sese utilius. coapta- 
rent. Nam si cuncta discreto ordine in bujus operis 
serie ponerentur, procul dubio magnitudo v.luminum. 


lus inter homines putaretur. Quis namque nostri C brevitatis modum excederet, atque sui reeapitula- 


temporis eloquentia facundus, prudentia pr:editus, 
sapientia profundus sanctum condignis efferat laudi- 
bus Gregorium ? Nec ipsi, ut censeo, Grzccie Roma- 
neque facundis philosophorum praecipui, Socrates, 
scilicel, vel Plato, Cicero atque Varro, si neairis 
temporibus adfuissent, condigna verba prompsissent. 
Sed ne panegyricià uti censear eloquiis, plurima 
de ejusJem virtutibus audita comperta przmittens, 
ad ejus opuscula, quxe sunt eloquia pulchritudinis, 
officia lingu:e retorqueam. Igitur cum Roma positus, 
ejusdem qux» in. Hispanis deerant volumina sedulus 
vestigator perquirerem, inventaque propria manu 
transcriberem, tantaque dulcedo verborum animum 
meum inxstümabili suavitate mulceret , speciale 


tione lectoris animum offendens, facerent nihilomb- 
nus repetita fastidium. Cujus rei quantitatem in sex. 
Codicibus, quatuor, scilicet, Veteris instrumenti, 
duobus etiam Novi Testamenti, suis connexis ordi- 
nibus, prztermissis Scripturis quas isdem viroram 
sanctissimus ex ordine tractavit, adjutus orationibus 
vestris explere curavi. Praatiunculas quoque ejus» 
dem Co:licibus consonantes decerpsi, quas etiam in 
capita librorum przposui, quatenus ipse sibi in suis 
anteponatur eloquiis, qui largiente gratia Ghristi, 
copiosus nobis multiplicibus exstitit ofliciis. Ipsos 
etiam Codices laboriosa nimium intentione collectos 
prudentix vesitrze malui committere contuendos, ia. 
quibus si quzxedam sagacissima vestigatio vestra re- 


quiddam in eadem sine cujuspiam perspexi compa- D periet inordinate composita, non. tam negligentia 


ratione potissimum. Denique dum historiam beati 
Job sub triplici indagatione, id est, historica, typica, 
vel morali, studuit explanatione discutere, atque 
Ezechielis prophet» primam vel ultimam partem 
non impari expositione percurrere, tantorumque 
profunda mysteriorum repulso ignorantie nubilo, 
serena patefaclione monstrare, pene totius Novi ac 
Veteris Testamenti patefecit arcana ; actumque est 
ut hac opportunitate panis ille, qui de ccelo descen- 


dit, ejusdem fidelissimi opportuna satis dulcedine *- 


satiaret. Sed quoniam in eadem prolixitate volumi- 
num, dum testimonium uniuscujusque requiritur, 
explanatio pene totius operis jus. erat in ambiguo, 
non minima perscrutatio, atque animi ardentis sape 


culpam, quam necessitaiis ascribat, quia dum vehi- 
culo parv: scabulze quasi immensum pelagus soli.- 
tarius nauta navigaturus aggredior, cum maximis 
diflicultatibus latissimi zquoris hujus spatia trans- 
meavi, tandemque ad optatam littoris requiem, 
Christo gubernante, perveni. En, prudentissime viro- 
rum, ut causarum ordines sigillatim perstringerem. 
modum brevitatis excessi, et, ut. ait quidam doctis- 
simus, dum figuli rota currente urceum facere niti» 
*uy, amphoram fecit manus. Ást ego dum brevem 
pageliam conscribere malui, libellum manus indocts 
composuit, Obsecro igitur te, virorum sanctissime, 
et omnes quibus hujus operis lec:.io non displicuerit, 
ut hos libellos velut duo minuta in gezophylacis 


A31 SANCTUS VALERIUS. — NOTITIA HISTORICA. 45 


sempli Domini collocare dignemini, ac pro meis A ptus incendiis, sempiternis solari merear refrige- 
aliuendis delictis pervizili intentione ejus misericor- — riis. Vale, mi venerabilis ac sanctissime domine. 
diam deprecare non dedignemini, ut, zxternis ere- 





— 


ANNO DOMINI DCLVYI. 


SANCTUS VALERIUS ABBAS. 


NOTITIA HISTORICA. 





(Ex Anton. Biblioth. vet. Hispana.) 





Seb Wamba Gothorum rege maxime floruit. san- B urbis territorii quodam loco se esse oriundum ait, 


eius Valerius, abbas vulgo dictus celebris monasterii 
sancti Petri de Montibus. De quo insignis hz:ec me- 
saoria in eodem usque nunclegitur marmori ins- 
vripta (Moral. |. xn, c. 55). 
« Insigne (11a apud Moralem) meritis beatus Fru- 
etuosus postquam Complutense condidit cenobium 
sub nomine sancti Petri, brevi opere in boc loco fecit 
oratorium. Post quem non impar meritis Valerius 
sanctus opus Ecclesie dilatavil. Novissime Genna- 
dius presbyter cum duodecim fratribus restauravit. 
Ara ue (1d est an. 895) pontifex Astoricensis effe- 
eius & fundamentis miritice, ut cernitur, denuo ere- 
iii, nou oppressione vulgi, sed largitate pretii, et 
sudore fratrum hujus monasterii. Conse:ratum est 
ho: templum ab episcopis quatuor, Gennadio Asto:i- 
censi, Sabario [Al. Sabarico) Dumiensi, Frumiuio 
legionensi, et Dulcidio Salmanticensi, sub (a) xera no- 
vies centena decies quaterna et quaterna (/£ra 940 
Mdest an. 906), 1x Kalendarum Novembris.» Viden- 
& de eo Ambrosius de Morales, lib xr, cap. 51; 
Marana, lib. wv: Hist. Hisp., cap 8 et 14; Arnoldus 
Vvion, lib, 1 de Ligno vitze, cap. 79; Tamaius, die 
€ Februarii, Sandoval in Fundationibus Benedicti- 
&is a^] de monasterio sancti Petri de Montibus. Scri- 
Mit hic sanctus abbas, inter alia opera: 
() De «ana seculi. Sapien'ía librum: in cu- 
ja pe verba de seipso fa iens, ex Asturicensis 


(s) Sub era novies centena decies. quaterna et qua- 
kra&, ut. boc loco, et apud Moralium lib. xn, e. 55, 
Qi lapidem descripsit «ócórto; non nihil tamen 

ni passus in eo fuit. Reatitui ilaque omnino de- 
: JEra novies centena decies. quina, terna et qua- 

Mri, seu 957, üt respondeat. anno Christi 919, in 

q0s0b die 24 Uctobris co.se. ratum fuit templum 

(esobii sancti Petri Montensis, ut invictis rationibus 

ouendi, cl. Floresius t. XVI, pag. 152, et t. XVIII, 

Pag. 71, n. 6. Nec Sabaricus Dumiensis nisi ab anuo 

307 pontificatum init, quam sedem in Mindunien- 

ie translatam usque ad annum 922 tenuit, ejus no- 

Biais secundus ; isque idem est quem duplici, id est 

Yrerum et femin rum monasterio praefuisse, ac sancti 

indi, qui post Recaredum ei in ep scopatu suc- 
ttiiit, institutorem fuisse non ita pridem dixiinus. 

()) Exstat id opus in apographo nostro ex Codice 
ionasterii Carracedi exseripto. Canb. DE ÁGUIRRE. 

. (e) Quem tainen Isidorum Valerius in Ordine que- 
rimonig, seu Prafaiion» discrimin s, n. $6, pestileg- 
liksiimum virum vocat, « qui (pergit) dum sic veniret 
immissus ab iniinico, ut nie mitteret in commotionis 
IMeritum et aliorum fratrum pessimum scandalum, 
recto, videlicet, omnipotentis Domini judicio, lacum 
quess nobis aperuit, ipse repente ingressus est, ete. » 


qp 


eremiticam egisse vitam vicennio integro variis per- 
secutionibus agitatam; demumque in cellula pedem 


, fixisse, quam sanctus Fructuosug juxta oratorium 


sancto Petro apostolo in Bergidensi eremo a se di- 
catum olim construxerat. Manet ibi nunc sub Benc- 
dictinorum regula sancti Petri de Montibus dictum, to- 
taque Hispania inclytum Monasterium : ex oratorio 
nempe in ecclesiam, ut in monumento jam laudato le- 
gitur, dilatatum. Qui Ecclesize adhzesisse etiam tunc 
kits ejusdem monasterium, ex quo abhi3s in ea ec- 
clesia Valerius diciiur, vero simile est. Inde eum 
honoris causa deducere et in Toletanam urbem se- 
cum perducere conatus fuit ejus episcopus, Isidorus, 
scilicet. Asturicensis (interfuit is lracarensi concilio 
Wanibanis tempore aano 675); pervicissetque preci- 
bus ju:sioni paribus ut ab amate Rachelis su» 
amplexibus avelleretur, nisi Deus ad se vocato (c) 
episcopo quieti el solitudini servi sui opportune 


(C Pprospexisset. Hic in compendio sunt qus ex eo 


opere Valerius de se communicatum posteris voluit. 
Forte hujus de vana seculi Sapientia libri fragmen- 
tum est illud in quo de hypocrisi quorumdam sui 
temporis monachorum alie conqueritur, a Tamaio 
adductum in Martyrologio Hispano die 25 Februarii, 
qui et typis mandavit (d). 

Epistolam sive tractatum de Institutione nove 
tile, ex quodam ms. Codice, iu cujus ora notaretur, 


(d) Opusculum de vana sxculi Sapientia a nonne- 
mine braulioni Casaraugustano tribui notum est, sed 
falso, cum dubio procul sancti Valerii Montensis sit. 
Exstat in Codice monasterii Carracedensis, atque in. 
AEwilianensi, necnon in duobus Toletanis, quorum 
alt-r ineunte sxculo x exaratus fuit, ut ex nota 
ejusdem (ini subdita liquet, nimirum : « Expli- 
cit liber in zra 940 (Christi 9J2) regnante domino 
Adefonsum princeps. Ármentarius indignus et grave 
onus peccatorum depressus scripsit. llora pro me, 
sic inveni ad requiem anime tue. Aimnen. » Utrum- 
que hunc Toletanum Codicem ad annum 1732, con- 
tuli cum Carracedensi olim cl. Joannis Baptisie Pe- 
rizii exemplo in Bibliotheca Toletana servato ; et va- 
riantes lectiones observavi, que nunc ad manum 
habeo. Cl. Floresius universa Valerii ge:ta e Toleta- 
nis, Carracedensi et Amilianensi Codicibus strictim, 
sed clare ac dilucide expressit t. XVI, primusque 
omnium uonnulla Valerii opera in eumdem tomum 
intulit, nimirum, epistolam de beatissime Echeric lau- 
de cons riplam, eic., de qua niox seorsim ; de vana 
seculi Sapieniia, cui insunt. minores. rubricze ; Dicia 
beati Valerii ad beatum Donadeum; item alia de Bonel- 
lo monacho, item de ca'esti revelatione. facta. Balda- 
tío; de monachorum Peuitentia; dicla sancti. Vale- 


a P - GüRD- o - 6 


419 


S. VALERII ADBATIS 





42c 


hanc non Isidori ITispalensi:, cui ascribitur , se po- A Itm De quibusdam miraculis et »eve(aionibus d«o- 


tius Valerii esse (a). Sceriusit item : 

Vitam sancti Fructuosi. abbatis Dumiens's, post- 
eaque archiepiscopi Bracarensis. Hanc edidit pri- 
mus e Codice monasterii saucti Petri de Arlanza 
anno Christi 919, manu exarato Prudentius Sandova- 
lius Pampilonensis episcopus, (De lus fundaciones 
de S. Benito en l'spana), atquo exinde in Martyrolo- 
gium suum llispanum Joannes Tamaius inisit (Ton. 
lt, 16 April.). Tertio habemus editam, nec parum 
emeudatiorem, a Joanne Mabillone in Áctis Sancto- 
rum Benedictinorum (Sec. i, p. 581). Tandem in Ac- 
tis sanctorum, die 16 Aprilis. Valerii autem nostri esse 
creditur ex conjecturis tantum. Una evim cum aliis 
e;usdem operibus prostat, non solum in Codice illo 
Arlancen-i, sed et in alio monasterii Carraceti Cister- 
ciensis ordinis, non procul a saucti Petri de Mon- 
tibus dicto, quem Morales vidit (Moral. /. xi, c. 55), 
cripta. Consonat et stylus utriusque operis, uti vi- 
&um Morali ; item quod Benenati et Juliani, atque itein 
t assiani, sancti Fructuosi fainiliarium, ac discipulo- 
rum testiwor.jo sic utiturVit:e auctor, ut. et ipse fa- 
miliares eos iu eodem Bergidensi tra tu, in quo mo- 
nasterium sancti Petri est, habuisse facile appareat. 
Reperiuntur in iisdem Codicibus atque in alio Ove- 
t. usis. E: clesie, quem et vidit Morales (Lib. xit, c. 
51), sub sancti Valerii jam noinine. 

De Vita et sancta peregrinatione femin:xe cujusdam, 
sanct» (5) lucheris nonne ad Bergideuses monachos 
prolixa eyi-tola (c). ] 

(d) His oria brevis Donadei abbatis (e). 


rii de genere monachorum; Ordo querimo"iee. sive Pre- 
fatio discriminis ; item. Replicatio sermonum a. prima 
conve sioue ; ac demum : Quod de superi ribus que- 
rimoniis resi-uum :equitur. Hecle autem noster hoc 
loco suspicatus fuit fragme.tum de /nypocrisi quorum- 
dam Valri evi monachorum a Tamaio Salazario 
Martyrol., t. !, ad 25 Februarii adductum, part ^mi esse 
hujus quo de agimus de vana savuli sapiestia. opu- 
geuli ; totidem enim atqueipsis verbis apud Tamaium 
et Fluresium legitur. 


(a) Exstat apud. Tamaium Salazarium, Martyrol., 
ad d. 35 Febiuarii t. I, p. 252, iu Codice Gothico hoc 
titulo : Tractatus sanct Jsidori Hispalensis de insti- 
tuitione roce vite; cui tamen in margine manu cocva 
adjecta cst. nota : « Alii hanc epistolam tribuuut 
sancto Valerio abbati Virgitensi, quam ad Justum 
presbyterum scriptam autumant, quod. est. verius. 
inc. Dilecie fili, dilige lacrymas ; noli differre eas, etc. 
quod id: m initium est opusculi inscript Collectum de 
lacrymis, sed fortassis, quauvis ab eodem fonte des- 
cendant, div.rsa opuscula sunt. Certe Collectum de 
lacrymis in duobus Codicibus Escurialensibus exstans, 
lit. M. plut. n, n. 25, et lit. L, plut. tu, n. 8 (e quo- 
rum a!'tero id olim descripsimus, estque nobis ad 
manum ejus exeinplum), longe uberius ac duplo mi- 
niinum acctius pre Tamaii de institutione nove vite 
elito e»t, ut ex utriusque collatione nobis constitit. 
Guillielus Cave epistolain sive 1ractatum de In«ti- 
(utione nova vite Isidoro a quibusdam tributum Va- 
lerio vindicat, ad annum 680 in eo ; cl. tamen Flo- 
rezius, tom. XV, p. 54^, eum Valerio abjudicat. 

(b) E'herie est in Codice Carracedi, unde nos ex- 
scriptam habemus hauc epistolam, lucem aliquando, 
una cum aliis monumentis, visuraim. CARDINAL DE 
ÁcvinnE. 

(c) Habetur in Escurialensi Codice anno Christi 
955 exarato lit. A, plut. 1, n. 9, hac rubrica Vila el 
Epistola beatissime Eiherie (sive Etherie) luude cons- 
cri, 1a (ratrum Bergendensium a Valerio . on'ata. 

(d) Habemus etiam hanc historiam iuter avizóoro 
ex codem Codice. CanbiN. Dk ÁctiBRE. 

(c) lino Donadeo abbati inscripte seu nuncu- 
yt revelationes monachorum Maximi, Bonelli et 

darii ; nulla vero de Donadeo historia. 


rum monachorum Mazimi et Bonelli, cujusd mque (f) 
sa::cti Fructuosi (amuli. 

Poetica qu:edam alia opera te reperisse in eodem 
Codice Ovetensis Ecclesi: Morales ait (g). 

In psalmos fortasse scripsit; si quidem prologum 
ad eos Valerii nostri se vidisse in Codice illo t:ccle- 
six Üvetensis Morales scriptum reliquit in libro cui 
titulus est : El sancto viage, agens de libris Ecclesie 
Ovetensis mss. 

In Concordia regularum sancti Denedicti Anianen- 
sis abbatis, quam vir doctissimus Ilugo Menardus pue 
blicavit (^) cap. tertio, quod est De generibus mona- 
chorum, 87, Dicta, hoc est, fragmentum sancti Valerii 
de genere monachorum insertum legitur, quod septi- 
mum genus quoddam eorum, et quidem prioribus 
p jus, descriptum sit, quo satis ostendit sex alia se 
antea descripsisse. Àn vero ex aliquo eorum operum 
Tee jam memoravimus hoc sit fragmestum, | illi vi- 

erint qui mss. Codices liabent ad manum (i). Mabil- 
lonius certe aliquantulum variare hujus segmenii 
stvlum ab eo quo utitur Vit: Fructuosi auctor aduno- 
nuit (j), sed solaecis quibusdam, quz tribui exscriptori- 
bus possunt, e Vita ista sublatis et in rectum sensum 
reductis, quod Mabillonius Ipse fecit ; in quonam 
autem alter ab altero auctore differat, non facte 
invenio. Saltem de legitimitate inscriptionis fidem 
faciunt h:xe ejus fragmenti verla : « et cum inista ul- 
timi extremitatis Occidus partis confinia, rara, vi- 
delicet, et exigua pullularent sa.rz religionis cre- 
pundia; » quibus ultimi Occidentis scriptorem se 


(f) Hujus exemplar apud nos est ex eodem Cotes 
Carracedi. CaRDIN. DE ÁGLIRRE. 

(g) Valerium humaniora studia excoluisse innuunt 
ejusdem verba in Ordine querimonic, sive in Prefa- 
tione discriminis, nimniruin : « Duin olim ego indignis- 
simus peccator . . . intra adulescenti:e tempora mun- 
dialibus illecebris occup:;tus, lucrisque terrenis in- 
hians, vanis discipl.nis intentus, etc. » Genio au'em 
fuisse ad poeticen proclivi atque a Musis aon ab- 
borrente, sparsa ubivis in ejus opusculis hemistichia 
et carmina ; nec ea solum quv in de eaua. seculi sa- 
pieniia cccz pé, sive lineis discreta, leguntur, niui- 
rum : 

Ipse jubere nefas, ips» perhibetur amare, 

Qui proliibere valet, nec proliibere volet ; 
Item : 

(3audia post luctum veniunt, post gaudia luctus, 

Ploratum sequitur risus, et cavtica plauctus ; 
sed permuta a'ia in prosa oratione quasi neglecta et 
sponte lluentia. lu Ordine querimonie : 

5» . . .Quia nemo retrorsum 

Noxia contempt vitans discrimin. mundi 

Aspiciens salvandus erit ; uec debet ara.or 

Dignum opus exerceus vultuu iu sua terga referre : 


D Referre inquam, ut in antiquiore Toletano Cotice: 


non tertere, ut apud cl. Floresium, pag 392. [tem 
paulo inferius : 
Frons picea nigrior proprio se p"odit amictu ; 
cujus loco y Florezium, pag. 959», prosa oratio- 
ne legitur ; Frons picea nigrore proprio d promit 
amictu ; in utroque Toletano, soluta item oratione : 
Frons picea nigriore prcprio depromit amictu; necnon 
quie seuuntur 
. . Velut szvissima bestia frendens, 
Et : 
Is novit cui [quem] nulla latent absconsa... 
el alia passim qux longum esset reeensere, 
(A) Parisiis, apud Dionysium Bechet 1638. 
(i) Abest hoc lragmentum a. Toletanis. Codicibus 
atque a Carracedensi ejusdem Bibliotheczs exemplo, 
(J) In observat. przeviis ad saneti Fruetuosi Vitam 
&xculo 1 S3. ordiuis S. Bened., pag. 581. 


OPUSCULA. 


1o 


esse satis prodit, hoc est Galle ie. terrarum ultime À quatuor fere milliaribus inde dissita sancti Michaelis 


fiuibus inclusum, quod observavit et Menardus (Do 
concordi: auctore, etc. p. 66) (a*. 

Jacet sanctum ejus corpus, non qu dem in suo 
sancti Petri de Montibus monasterio, sed in ecclesia 


(a) Legitur hic tractus totidem verbis in cl. Flo- 
veli edito, pag. 388. Verum plura insuper a'ia Va- 
lerium scripsisse, liquet ex ejusdem verbis in de va- 
aa scii Sapientia In Ordine querimonia sive Pre- 
futione discriminis, apud Florez:um, pag. 395, n. 5): 
«Nam. libros (inquit) quos ee Lege Domini, et de 
ginctorum. Triumplis pro consolatione. peregrinatio- 
nis me v, atque correctionis disciulin:e vel scientiae 
industria ipse conscripseram, mihi prius cum ingenti 
eoniimelia (Flainus. pseudo-sacerdos) abstulit. » la 

Rep'icatione sermonum a prima cogversione, pag. 405, 

n. 4: « Cum in eodem (pergit) necessitudinis loco 

quemdam fio..osum filium enutrirem , et illi pro eru- 

dione praecipuum conscries ssem. libellum, etc. » 


D»mum in. ZAtesiduo superiorum querimoniarum, pag. . 


M3, n. 66 : «. Librorum vero. volumina, tam qua 
pro quotidi»no olficio, quam pro sauctarum festivi- 
luin pro ordine pertinet anniversajio, vel etiam di- 








Archangeli : ubi magna religione et peregrinaiioni- 
bus frequentibus, uti et solemni festo die xvi Apri- 
lis in Asturicensi Ecclesia, rite colitur (5). 


versarum sanctarum Seripturarum, quod ad xdifica- 
tionis profeetum atque industrie documentum pro- 
ficit animarum, utraque altarium sanctorum juvante 
Domino plenarium accelebravi | Rest. acceleravi ! 
compen 'iumn, etc. » Qux» ad. ecclesiastica officia, id 
est ad altaris et chori servitium spectare videntur. 
Vid. de his Florezius, t. XVI, p. 315. Acrostichidem 
quamdam inter ejus opera apud nos habemus, cujus 
sumnxe litterzx sunt: MISER VALERIOS : Cujus aliquando 
copiam vulgo faciemus. (Vide infra col. 425) Can- 
DINAL. DE ÁGUIRRE. 

(b; Cl. Florezius, t. XVI, pag. 542, n. 56 et 57, 
omnino nostrum sinistra aliorum relatione deceptum, 


B et V.lerium, sicut. ipse vivens e. Deo postulaverat, 


in saucti Petri Montensis cenobio ad Dominum in:- 


grasse, ibique venerandum ejus cor;us ad hanc 


diem reliyiose coli, asserit. 





SANCTI VALERII ABBATIS 
OPUSCULA. 


(Florez, Espaua Sagrada.) 





EPISTOLA DE D. ECUERIA. 


]wxpit epistola de beatissime *. Echeiie laude con- 
sripla (ratrum  Bergidensium monachorum a. Va- 
lerio collata 5. 
1.Quxso ut intento corde pensetis, sancti et Deo 

Pixiti fratres, quanta sit exercitatio operum diver- 

rum premia adipiscendi regni coelorum. Dum for- 

lásimorum virorum sanctorumque attendimus acta , 

leminez fragilitatis magis constantissima admiratur 

virtutis efficacia, sicut beatissimze Echeri: cunctorum 

&zeularium fortior virorum eximia narrat historia. 

laque dum olim alinifica fidei catholic» crepundia , 

luciluaque sacra religionis immensa claritas hu;us 

«eidum plag: sera processione tandem  refulsisset 

titeinitas,eadem beatissima sanctimonialis Echeria, 

lamma desiderii grati: divine succensa, majestatis 

Domini opitulante virtute, tois. nisibus, intrepido 

(de immensum totius orbis arri, uit iter. Sicque 

Pulisper duce Domino gradiendo pervenit ad sacra- 

litima et desiderabilia loca, nativitatis, passionis et 

'áurrectionis Domini atque iunumera'ilium sancto- 

"Um per diversas provincias vel civitates corpora 

Rirlyrum orationis gratia :edificationisque peritia. 

(anto plus sancto dogmate iídepta, tanto. amplius 

ihetplicabilis :sluabat in corde ejus sancti desiderii 

Mamma, Cuncta igitur Veteris ac Novi testamenti 

nni indagatione percurrens volumina, et qui:ecun- 

Qt sanctorum mirabiliorum loca in diversis muni 

Mrübus, provinciis, civitatibus, montibus, czeleris- 

que desertis reperit esse conscripta, sollicita expe- 


, 
* [ia et Morales nominat lib. xu, cap. 91. Ta- 
maius vero Eucheriam ad diem 25 Febr. Cod. Goih. 
lolet., Egerig ; Carrezedensis, Echerie, et Et er.a. 


ditione licet per multa annorum spatia peregrinando 
proficiscens, tamen cuncta cum Dei juvamine per- 
lustrans, tandem parte Orientis ingressa. sanctorum 
summo cum desiderio Thel:»orum visitans mona- 


C chorum gloriosissima congregationum ccenobia , si- 


militer et sancta anachoretarum ergastula. Unde be- 
nedictionibus sanctorum plerumque munita, et dulci 
alimonia * claritatis referta, ad cunetas /Egypti con- 
vertit provincias, et omnes antiqu:? peregrinationis 
Israelitici populi summa intentione perquirens habi- 
tationes, singularumque proviuciarum magnitudines 
uberrimas, fertiles , atque perspicuas , urbiamque 
munitiones, et varias pulchritudines per singula de- 
scribens cunct:rum venustissimam laudem. 

2. Post hzc sacratissimi montis Domini gratia ora- 
tionis, desiderio denique iuflammata egressionis fi- 
liorum Israel ex Egypto sequens vestigia , ingressa 
est vastas solitudines, et diversa eremi deserta, qu:e 
ad singula Exodi libri declarat historia. Ubi Israeli- 
ticus populus triduo sitiens, ambulans sine aqua, at- 
que ubi illis murmuranti:.us ex durissima petra edu- 
xit Dominus per Moysen inxstimabilem aquam, et 
eorum fides permansit ingrata , ibi in corde istius 
Deum sitientis influit fous aqux: viv, salientis in 
vitam zxternam. Et ubi multitudo illa esuriens ex 
Jispensatione divina sanctum de coelo fluente perce- 
pit manna, insuper fastidiens &gypti exsecranda 
qu:sivit alimenta, ibi isla cibo verbi Dei refecta in- 
fatigabiliter agens gratias Deo, carpebat iter. intre- 
pida. llli autem crebro vocem Domini audientes, gra- 


b Ex Cod'cibus Carracedensi, duobus Toletanis et 


alero /milianensi, — 
c Cod. Toiet., charitatis. 





433 


S. VALERII ABBATIS 


423 


tiam ejus die noctuque in columna nubis atque ignis A tam ingentis fastigii penuriam ferventi animo leviter 


praecedere cernebant, insuper ambigui retro redire 
cogitabant ; h:ve evangelica voce semel indepta ad 
montem Domini procul dubio * gaudens propera- 
bat nulla hzsitatione detenta. Illi quadraginta die- 
rum spatio Moysen cum lege Domini non sustinentes, 
idola sibi pro Deo fabricaverunt sculptile : hzc au- 
tem adventum Domini post finem sxculi exspectans 
velut prx:esentem attendens, ad montem sanctum Sina 
unde eum spersmus in nubibus cceli suo tempore 
advenire, feminea fragilitate oblita, hujus ^ montis 
ardua proceritate cujus cacumen usque ad nubium 
altitudinem contiguum eminet, infatigabili gressu 
dextera divina sublevata, pervolat. Sic ope divin: 
pietatis evehente, ad ejus saxei montis sanetam per- 
venit summitatem, ubi ipsa divina majestas omni- 
poteus Deus , dum beato Moysi sanctam praeberet 
legem, dignatus est habitare. Ubi cum oinni exsulta- 
tionis ketitis,inter crebra orationum przconia salu- 
tares Deo obtulit hostias, et infinitas gloriose ma- 
jestati ejus referens gratias, ad visenda ulteriora 
processit. Denique super quod univers! pene orbis 
terrarum lustravit conlinia, etiam et aliorum simili- 
ter curavit ingentissimorum conscendere cacumina 
montium, id est, pr:ecelsum montem Nabau, sspe 
dicti Sine similem, de cujussummitatis vertice beatus 
Moyses terram repromissionis est iutu:tus , [et in 
eodem loco decidens dicitur ab angelis fuisse sepul- 
tus *]. Alium supereminentem Faram valde procerri- 
mum, in cujus summitate erectis brachiis oravit 
Moyses, pignante populo, donec victoria fleret. Nec- 
non et immanissimi montis Thabor superci:ium, ubi 
Dominus cum Moyse et Elias discipulis glorificatus 
apparuit. Atque alium ejusdem comparem, valde in- 
gentem, qui vocatur Hermon, in quo se Dominus cum 
discipulis [suis reficere consuevit; aliumque valde 
excelsum, in quo Dominus discipulos 4| beatitudines 
docuit, qui eremus appellatur. Et alium similiter al- 
tum nimis, qui dicitur mons Elie, in quo habitavit 
Elias propheta, et centum prophetz absconsi sunt. 
Item horum similem super Jericho imminentem , si- 
militer a Domino consecratum. Quos cunctos pari 
* ypreedestinatione conscendens, et quia per singula 
eadem loca singula sanctarum ecclesiarum eon- 
siructa sunt altaria, ubique cum gaudii exsultatione 
et gratiarum actione, omnipotenti Deo obtulit vota. 
lgitur palam datur intelligi, quia dum altitudinem 
regni cceloram, consortiumque sanctarum virginum 
in paradiso deliciarum, et pr:miía gratiarum, ardenti 
animo, et totis visceribus, summoque desiderio im- 
petrare quxsivit, tot montium infatigabiliter inces- 
sabilibus, saltim illata verticibus, opitulante Domino, 


* Gaudiens scriptum in Cod. Carraced. 

b Carracedensis Codex, montis quo usque, etc. 

* Desunt in utroque Toletano. 

4 |a Toletani. Desunt in Carracedensi. 

*. F., pedestrinatione, pro peregrinatione pedestri. 

f Sciendum est pluralia neutri generis nomina 
verbis singularis numeri, Grecorum more, a. scripto- 
ribus nostris (seu transcriptoribus) sub jugo Sara- 


tulit. Quis pensare poterit quantus in corde ejus ri- 
guerit futuri judicii timor, quantus dilectionis summas 
charitatis fluctuaverit timor, quan'usque exarserit 
spei divine ac fldei ferventissimus ardor, quam to- 
tius mundi iter non quassavit, Maria procellosa ae 
flumina ingentia non conclusit !, montium iwnmani- 
tas, diraque asperitas non imminuit, gentium impia- 
rum truculentissima strocitas non perterruit, nisi 
omnem desiderii sui devotionem , juvante Domino, 
usque in flnem irrevocabili audacia procul dubio 
perpetravit ? 

$. Ideo, fratres dilectissimi , eur non erubescimus 
qui viribus corporis et integritate salutis consisti- 
mus, mulierem patriarche Abrahs» sanctum com- 
plesse exemplum , qux femineum fragilem sexum 
propter vit zdelerne praemium sempiternum in forti- 
tudine produxit ut ferrum. Quoniam dum in penuriis 
constrictionum calcat bunc mundum, in requiem et 
gloriam ezsultationum adepto est paradisum. Qua 
extremo occidui maris Oceani littore exorta 5, 0rienti 
facta est cognita. Dum anis sux quireret remee 
dium, multarum animarum sequendi l'eum mirabile 
przbuit documentum. Hic requiem noluit habere, ut 
ad seinpiternam ^ requiem liducialiter cum palma 
victoris perveniret. Hic terrenum corpus terreno 
! honore maceravit, ut coelesti Dowino ceelicolam ani- 
mam innocuam przepararet. llic se exercuit uitronea 
libertate peregrinam, ut in choro sanctarum virginum 
cum gloriosa coli regina , Domini genitrice Maria , 
a'therea bzreditaret regna. Interdum, dilectissimi , 
qui ultro nos vovimus in religionis babitu fideliter 
Domino deservire, ac si non przevalemus hujus inef. 
faiilis exempli tante femine meritis szqui,arando 
gratiam Domini promereri , tamen quia muliz sunt 
vie meritorum qua ad unam patriam pergunt reg i 
celorum, in quantum opitulante Domino virtus sub- 
stiterit, in laboribus, in vigiliis, in jejuniis , crebris- 
que orationibus, atque diverso regulari ofllciositatis 
exercitio, sic nos debemus die nocteque infatigabili- 
ter preparare, ab omnibusque illicitis voluptatibus, 
et mundanis illecebris, atque diversis flagitiis, absti- 
nere: ne forte dum sub negligentia hoc exiguum 
teinporis spatium expendimus, tune quando illa cum 


D sanctis virginibus illic, ubi in hac vita pedibus pere- 


grinavit, venienti Domino clarifice sanctitatis oleo 
flagrante lampade, cuim ceteris sanctis iu me.lio aere 
cum omni gaudio occurrerit, nos [ quippe] quod ab- 
sit, januis clausis fuscatis lampadibus foras exclusi 
atque nequiter abjecti remaneamus , et frustra in- 
troitum vitz» poscamus, qui adventum Domini cam 
desidioso torpore seguiter ex:pectamus. Reninista- 


cenorum copulari. 

& Discere hinc potes inl'genam fuisse Echeriam 
hujus de qua loqui uur. provincie ; hanc enim GQeci- 
duus alluit Oceanus ; et Valerius ipse hujus Ucciduso 
plage (in qua ipse degebat) extremitatem nominat , 
cum de Echerizx agit in Üriente:n profectione, 

h Tolet., Gloriam. 

i Leg. onere. : e 


OPUSCULA. 


426 


aur Domini nostri verba dicentis : Ambulate dum [u- A qualis hinc quis egroditur, talis in judicio prassenta- 


cem habetis, ne tenebra vos comprehendant. Et : Qui 
pereeveraverit usque in. finem. hic. salvus. erit. Quia 


tur, ut recipiat unusquisque secundum opera sua. 


EPITAMERON * CONSUMMATIONIS LIBRI HUJUS. 


"Pro :edilicatione morum atque correctione animaru 


*Juis, beatissime Pater, 0o 


7eligiosze vitze ignaris fratribus pandere desiderans tramit 


onec przsentis libri dogmatum Patrum consumarem instinct 


Zam sicut iinminente die tenebras noc 


t*t multipliciter centumplicatur fructus telluris agr — — 
Csltenditur ergo animarum segetem ex hujus gurgitis rigari fluct 


M 

»djuvante clementissima pietatis opitulatione omnipotentis Domin I 

iens confisus suscipiens praecepti 2. 

n quantum mea valuit extremitas crebra percurrens volumina conüdente u 

Optatur hinc jubar doctrinz coruscans promicante luce praclar A 

effugat oriens 30 L 

P"ccedens igitur bec lux in tenebroso ignorantis corde simile I itat " 
ritat 

Cum velut ubertim dulcis fluctuans ^ latix in arente terra diffunditu R 

I 

U 


Uberrimas affluentes et indelicientes paradisi perspicuaa fecundare « 


DE VANA S/£CULI SAPIENTIA. 

4. Quaxsso. ut non pbalera ornamertorum , neque 
pompam exce!sorum inquiras 4 verborum , neque 
lempioruim attendas per singulorum discedentium tem- 
perum ordinem rerum, dum stupenda iniquorum hu- 
jus szculi dementia, quod stulti estimant esse pru- 
dentiam, tuam, almifice * Pater, confisus simplici 

sermone alloqui cupio beatitudinem. 

5. Cum autem in exordio mundi, post ruinam an- 
felice przevaricatienis, pra»parasset Deus inferni clau- 
8a cum immensis atque infinitis atrocissimis poena« 
rum suppliciis diábolo et avgelis ejus; et inenarra- 
bilem pulehritudinis amcenitateu paradisi cum inef- 
lbilibus atque, immensis deliciis praeparasset primo 
bonini cum filiis suis : crudeli stimulatus zelo atro- 


[delicia S 


B Ecclesiam passione redemit, pretio sanguin's eom- 


paravit, [crucis trophzo munivit !], morte sua mor- 
tis interitum pefemit, atque resurrectione sua fidu- 
ciam human: resurrectionis et spem vitx setern:e 
patefecit; inde venturum se ad judicium terribile 
evangelica voce praedixit. 

7. Ante Ascensionem vero suam ctum apostolo- 
rum sanetorum discipulorum suorum, quos attentius 
docuit et perfectius erudivit, ad residuas mundi 
* ignorantix tenebras misit ; qui Magistri et Domini 
sui sequentes exemplum, dividentes sibi cunctis xvi 
^ partibus, egressi Spiritu sancto repleti, per atram 
sadeculi czcitatem, velut lampades accens:e, universum 
mundum illuminantes, lustraverunt orbem terrarum ; 
verbum Dei predicantes docuerunt omnes gentes , 


eatis scevissimus inimicus, flamma iuvidie magis (C baptizantes eos in nomine beatissimz Trinitatis. Qui 


iXjisque succensus, ne illa pars qu: per superbiam 
rerat angelorum de hominibus reparetur , ita prz- 
siio prevaricauonis sux invidens obligavit genus 
humanum, ut obliviscens  dercliuqueret Deum crea- 
torem suum ; et adorans excoleret diabolum in scul- 
pibus van's et inanibus simulacris. 

6. Videns igitur omnipotens Deus ignorantiam 
۟lalis atque stultitiam prazvaricationis humana, 
wisit unigenitum Filiun snum in hunc mundum ; qui 
im tanquam sol oriens pre fulgore claritatis sux 
Wüversas mundi effugavit tenebras, ita Salvator 


Mer primo incarnationis suze adventu sumptam . 


Iwan naturz ex Virgine inducens carnem, peritu- 
"Un, ignorantixque caligine tenebrosum, sua prz- 


Ecclesiam catholicam multiplicantes in ordine hono- 
ris sui, sanctos constituentes pontifices, cum mar- 
tyrii palma, triumphique victoria', Domini ac Ma- 
gisui sui sequentes vestigia, atque cum eodem m 
regno celeste xeterna nunc exsultant in gloria. 

8. Quorum immensa martyrum agmina sequentes 
exempla,. a sene usque ad infantem, pucruli, juvenes 
et adolescentes, virgines et. vidu:e, e:terzque fe. 
minz ! virorum copula nubentes ; cunctas mundi 
divitias respuentes, omnemque carnalem parentelam 
atque hzreditatem terrenam quasi stercora despi- 
cientes, non solum ex plebeio cettu vulgari eonver- 
satione degentes, sed et pontifices, reges, dnces, at- 
que diversi sseculi potentes. luter quos quantum 


Mieapte claritate illuminavit mundum, eumque ve- D nostra nosse potuit ineptia, pauca de plurimis distin- 


M parvulum nutrix gremio gestans, pedagoyia ali- 
|onis enutriens, doctis Patrum exemplis fovendo 
Wrabiliorumque prodigiis mulcens virtutum, de flu- 
"vagi i aris naufrazio ereptum, ad ceptum perduxit 

iportum ; sacra vero Exangeliorum documenta 
** ore protulit, cuncta opere complevit ; suam vero 


.* Tol. post Epitameron addit, id est, consumatio- 
Wi. la Carracedensi Coice hiec non exstat acrostica 


MTiptio. 
3 £mil., latriz ; Tol., latir, scilicet i pro e (lates), 
9li irequenter (sicut. e pro 1) in Codicibus Gothicis. 


* &Kmil., redundal delicias. 
4 Ms. verba. z 


'PATrRor. LXXXVIII. 


guemus nomina. ld est , de pontificalis sacerdotii 
culmine immensus est numerus. De regali vero fasti- 
gio, meminimus Cxsarem nomine Crispum ; regem 
Gothorum Ermenegildum; regemque Barbarorum 
Aucuia, Ypolitum ducem, Georgium comitem , et 
reginam nomine Alexandriam. Qui cum diversis su- 


e ld est, abbas Donadeus. 

t Desunt in Tul. Goth. et in Zmnil. 

& /Enmil , ignorantic ; Carraced., ignorantias. 

b Carraced. et Tolet., pauperibus. 

! Lego : virorum copulam nescientes; statim enim 
subdit : Propterea «onjugia... despexerunt. 


1s 


421 


S. VALERII ABBATIS 


428 


pra prefati«, deserentes thesauros et. przdia, atque A que divers artis operibus vacantes , cunctisque re- 


cunctam immensam opulentiam, c:eteraque phalera, 
ac voluptuosam szeculi pompam, persecutionis atro- 
citate ac iter irruente, ultro se persecutoribus atque 
carnificibus offerentes, tradiderunt violents corpora 
ua tormentis, ignibu:, feris, equuleis, ungulis, carce- 
ril us, catenis, lapidibus, flagellis, et gladiis , c:ete- 
risque penarum generibus. Quoniam propterea hic 
guis non miserti sunt membris, sed hoc morta!e atque 
corruptibile córpus in interitu tradiderunt, ut illud 
perpetuum immortaleque angelicz claritatis compar 
c.rpus a. Domino reciperent, in gloria sempiterna 
prrenniter permanguri ; proinde exsultantes tradide- 
runt animas suas in morle, ut cum triumpho victo- 
rie, et palma virtutis, ad regnum ascendetites co- 


ligionis exercitiis et psalinodix officii; jugiter stu- 
dentes, humiliantesque se usque ad mortem, viam 
angustam. arripientes, arctam martyrii tenuerunt vi- - 
tam, sicut scriptum est, quia duo sunt martyrii ge- 
nera, unu: in occulto, alterum quoque in publico. 
Martyrii meritum in occulto est, cum virtus ad 
passionem prompta flagrat im animo. Quique oc- 
culti hostis insidias tolerantes, suosque in boc 
mundo adversarios diligentes, cunctis carnalibus 
desideriis resistentes, omnesque lascivientis sxculi 
illecebras respuentes, atqu: in rigore abstinentize 
degentes, et. cuncta exercitii spiritualis studia exer- 
centes, per hoc quod se omnipotenti Domino in 
corde mactaverunt, etiam pacis tempore martyres 


leste, a Domino coronas iumnarcescibiles atque splen- B fuerunt, et. similes cum primis martyribus victoriae 


dillus claritatis stolas vitae cterno perciperent. : 


Propterea putredine divitiarum periturosque thesau- 
ros despexerunt in hoc mundo, ut immensum et in- 
finitum thesaurom possiderent in regno celorum. 
Propterea conjugia, et carnalem parentelam, atque 
transitoriam hareditatem (terrenam exsecrantes de- 
spexerunt tanquam stercora , ut 1n illa inenarrabili 
vitae perpetu v gloria. infinita consortium perciperent 
a»gelorum , cum quibus regnantes exsultabuut in 
&:»cula seculorum. Amen. 

9. lost eorum vero iriumphi victoriam, imonacho- 
rum et puellarum sancta construeta sunt ecenobia : 
in quibus utroque sexu genere nobiles, et divitia- 
rum facultatibus locupletes, despicientes s:xculi las- 


civientis delectamenta, atque * illecebrantem  mun- C 


dan: delicim opulentiam qussi nihilum reputantes, 
quod inundi est mundo derelinquentes, nihil sibi 
proprium vindicantes, suis propriis famulis ac di- 
versis vilibus ^ compares effecti personis, sub leni 
Redemptoris jugo cervicem cordis edomantes, semi- 
nudi, expeditique fidei ardore succensi , alacri nisu 
ferveutes, se Domini servitio manciparunt. 

10. Alii similiter sxcularem conversationem dc- 
scruntee, sicut. f-.cerunt. Orientales Thebei Patres, 
ad deserta vastasque solitudines confugientes, par- 
vi que et angustis tuguriis inlierentes atque per an- 
wa el diversis ter.ze cavernis permanentes, hirsutis 
pellibus induentes, in solo pane et aqua viveutes. 
Alii autem ita s.culi vanitatem derelinquentes, ad 
eremi deserta confuz;erunt , ut omnem occursienee 
aique subministrationem humanam omnino refelle- 
rent; et n. Ha. habitacula aut sedes proprias haben- 
les, nisi per diversas solitudines inter bestias at- 
que diversa ferarum genera singillatim selitariique 
divagantes, ubi unumquenque eorum nox occupas- 
set imanebant, herbis herbaruuque radicibus vescen- 
tes usque ad linem vitz presentis in ipsa necessitu- 
dinis penuria durantes permanserunt. lLc illi , qui 
supra pra»fati, in omni abstinentia degentes, vi- 
giis, jejuniis et orationibus sine intermissione at- 


* /Eutl., inlezebram. 

V fta /Emil.; alii, comparantes. 

* |t. /Ewnil.; alii, per illa (m deliciente hic et in 
sequentibus ) voragine... eructuabat flamma. 


palnas atque. immarcescibiles coronas acceperunt ; 
qui ueque ad finem hujus vite in occulta martyrii 
contritione perseveraverunt. loc autcm futerdum 
mirum est, quod illis temporibus homines initio 
catholice fidei imminente, necdum perfecte docu- 
mentis veritatis instructi, sed tantum credu'itatis 
exordium indepti, ardore fidei fervéutes perfecte 
martyrii trophio, diversoque conf.ssionis bravío 
agonizantes, eL feliciter. triumphantes,  vicLores 
regna celestia penetraverunt. 

11. Nostris ver» temporibus homines Veteris et No- 
vi Testamenti peritia. diligenter imbuti, et quotidie 
Dominum evangelica voce audiunt clamantem et. di- 
centem : Venite ad me, omnes qui laboratis, et one - 
rali estis, el ego reficiam vos. Tollie jugum meum 
super vos, ct discite a me quia mitis sum el humilis 
€ rde, et invenietis requiem animabus vestris. Deuique 
reguum celorum, et paradisum deliciarum, consor- 
tium angelorum, vitam zternam, .et retributiorem 
justerum non ignorant; adventum autem Don ini, 
et judicium ejus procul dubio noverunt es:e ven- 
turum; infernum enim pessiwum, tartarum tene- 
brosum, ignem zternum, vermein inmorta!e.u , 
tormenta non finieuda, ululatum, gemitum, ct 
siridorem dentium. Et ne forie inferni non ere- 
derentur atrocissima esse incendia, sacra teste 
fateor Scriptura, quia prz exteris locis in Sicile 
terre. insula * per illam horrendam et pessimam 
Vulcani ollam hiorribilis vorago de profundo abys:i 
super illam terram svissimam eructat flammam, 
ut qui inferni incendia non credunt audita, saltim 
peitimescant vel v:sa4. 

12. Crebro audiviinus Evangelium dicentem quo 
hii qui ad dexteram metuend majestatis Domini 
judicautis, et * ad ejus terribile tribunal constituendi 
sunt justi in angelica transformati specie, quoruir 
vultus fulgelit sicut oriens sol radiat in virtute sua, 
atque niveo vibranti candore induti stolis in con- 
speciu Domini. priemicantes, in gloria Juciflui can- 
doris astantes, audient illam suavem Domini vocem, 

4 [n Toletano G-:thico adest hie titulus : De Judicio 


ct dextris, qui in aliis desideratur. 
* Ex /Euiil. Alii, de ejus terribili tribunali. 


439 


OPUSCULA. 


435 


dicentis : Venite, benedicti Patris mei, percipite re- A regnabunt per i.finita sz:cula siecnlorum. Amen. 


gnum quod vobis preparctum est a constitutione mundi, 
et extera. fllii autem qui ad sinistram consistent , au- 
dient illam terribilem ac truculentam Domini vocem, 
dicentis : Hecedite & me, maledicti , et ite in qnem 
c ternum, qui prayaratus est diubolo et angelis ejus. 
Tunc prz magnitudine judicantis excindetur vallis illa 
lacrymarum, quz dicitur Josaphat, et apparebit vorax 
ille pessimus lacus igne, pice, bitumine et sulphure 
jater undas  flammarumque procellas ebulliens fer- 
vorihus glomeratis, inquietis et immortalibus vermi- 
bus plenos, ad poenarum interitum prieparatus, ubi 
nulia misericordia, mec tenuis refrigerii aura reperi- 
ter. In quo una cum diabolo et angelis cjus prxecipi- 
tabuntar omnes impii, et iniqui , seu peccatores, at- 
que injesti. Tune jussu Domini desuper reclaudetur 
terra, et remanebunt iufelices in illis exterioribus 
tenebris, et diversis atque iuiquis tormentorum sup- 
plieiis infinitis. Et slc ardcbunt usque in *empiter« 
pum, ut quaerant atque d.«siderent finem mortis, et 
invénire non possint. ()uia mors erit siue morte, et 
defectus indeficiens, et finis infinitus. Post hzec antem 
erit ccelum novum, el terra nova, przfnigens splendi- 
dior septies argento; et.lux splendiflui atque immensi 
candoris radiane claritate perpetua, absque aliquo 
noctivago fuscante lubrico permanebit in eternum. 


45. Tunc illa inzstimabilis sancta patebit ccelestis 
civitas Jerusalem, gloriosa ex auro purissimo, im- 
mensa magnitudinis murorum munitione constructa, 
omnique lapide pretioso perspicua pulchritudine exor- 
nata. Per quadras autem quatuor partes ternis ^ fir- 
mata claustris, etper singulas duodeno numero portas 
ex singulis eonsiructis coruseo fulgore przmicantibus 
margaritis, cu: suinma ketitia exsullatiouis cuncti 
ingredientur Jerusalem Dei omnipotentis, atque pu- 
riseimis €t innoeuis gressibus auro purissimo vibran- 
übus gradientur plateis. Sicque eximia venusiale 

glorilicati adorabunt Dominum creatorem suum in 
us excellentissima majestalis inenarrabili claritate 
Wroso glorie prefulgentem. Sic denique singuli 

YViriutum suarum compares meritorum ^ egregiis con- 

liu eonglomerati choris , singularum illic colloca- 

bultur gremiis siderearum mansionum , atque inter 
ivaarrabiles illas nemorum et herbarum perspicuo 

Virore et venustissima fecunditate perpetuo flore 

Vraantes, ambroseique aromatis nectareo odore fla- 

8'aMes, et exuberantes' diversas paradisi delicia- 

"tt ameenitates, cunctaque immensa illa regni ce- 

ittis prefulgurante gloria, quod bumana non potest 

*iimare fragilitas. In quibus omnes in prima juven- 

Wis vernante xstate, atque in angelicz claritatis 

Iimformati specie pr:emicantes , exsultabunt in 

fUüpilerne vit: perenni proceritate laudantes 

Üomipgm creatorem omnium , eum quo sine (ine 


! Emil. , formata. 
Carraced., ei regiis. 
* lta Emil. Alii : quantum est. Duo Codices, infi- 
B4; 3lter Tolet., infirm i. 
4 |ta /Einil. Alii, Ilic. 
* lie desinit Codex inonasterii sancti /miliapi, 


14. Quxso igitur ut unusquisque qui sanum sapit, 
attendat quan:a sit stultitia in eo qui se gloriatur 
socu!i habere sapientiam, aut * quanta est infima 
mendicitas per inexplebilem voraginis cupiditatem 
hujus mundi perituras aggregare divitias, cum omnes 
incunctanter noverint. in regno coelorum immensi 
thesauri premium jostis esse repositum, et »ternum 
ponarum interitum in profundum inferni injusti: 
esse preparatum. Áique cum unicuique hominum 
dta sit proprii arbitrii libertas super terram, ut de 
his duabus partibus suream ac deorsum , quam quis- 
que clegerit possideat, similiter et dux» vix consti- 
tute sint nobis, id est, arcia et angusta, qux dacit 
ad regna celorum, et lata et spatiosa, qu:xe ducit ad 


DB infanda supplici: inferorum, ut quam quisque i» ec- 


derit, ambulet in ea. Iter angustum est, ut se homo 
in humiliationem corporis, et contritionem cordis in 
omni abstinenti: rigore coarctans, omnia qux mala 
sunt respuat; el qu:eeunque sunt. bona et Deo pla- 
cita iostanter peragat. Atque quodcunque in se non 
vult fieri, ne cuiquam faciat, sed quod in se deside- 
rat evenire, hoc in alio sine dolo desideret, Lata 
vero et spatiosa via est voluptuosa et exseciabilis 
carnis corruptio, auque lascivia, temeratrixque pro- 
brosa flagitiorum, criminum, facinorum, vel cuncto- 
rum peceatorum morlis obnoxia. Videamus nune 
denique, atque diligentius cordo pensemus, qualis 
est ista quas a stultis spe laudatur mundi sapien- 
tia, ut viam vite :terna voluntarie relinquant, ct 
viam morlis perpetu.e gratanter incedant. Aut qualis 
est illa dementia que in seculo aestimatur ease pru- 
depiia, ut. cognoscant electos Dei veram sapientiam 
veraciter possidentes universa mundi delectamenta 
tanquam stercora respuenles, viain angustam arri- 
pientes, pravii Pastoris altissimi esse sequipedas, 
cum quo nunc exsultant in regno caclorum, et cum 
ipso regnabunt in s&xcula seculorum. Amen. 


15.4 Hi autem antiqui liostis versutissimam indepti 
peritiam, per insatiabilem et exsecrandam saxcu!i 
cupiditatem, qua est radiz omnium malorum, per 
cunctaque illecebrosa szvi criminis atque immundi - 
Lizs facinora, ampla et spatiosa gradientes via, dia- 
bolica seque:ites vestigia, alaeres properant ad sem- 
piterna incendia, ad diversaque diabolo et Angelis 
ejus preparata. crudelissima inferorum genera tor- 
mentorum, cum quibus atrociter cruciabuntur per 
verna sxcula szeculorum. Qusso ne quis bhxec qua:i 
cum editione attendit nova, apocryphorum sestimet 
deliramenta, quia de ingenti sanctarum Seriptura- 
rum fluminehxc exigua fideliter derivantur fluenta *. 

16. Si infirmitas nobis molesta fuerit, non contris- 
temur, si tanquam infirmitate et molestia corporis 
non possimus stare ad orandum et psallendum a! 


et apographum Toletanum D. Joan. Bapt. Pere. 
Sequentia forte alterius sunt operis fragmentui ; 
idque ipsa indicat materia, quxe non bene cum pr:e- 
cedent colligatur. Toletanns autem Gothicus Codex 
post fluenta, addit : ltem dixit : Si infirmitas, etc., 
ut in Carracedensi. ; 

e 


651 S 


VALERII AUDATIS 


4324 


vocem. li»c autem omuia nobis proliciunt ad de- A simus pagus varia immarcescibilium florum. specie 


struenda corporis desideria. Quoniam jejunia et la- 
bores propter turpes delectationes nobis constituta 
sunt. Si euim cegritudo ista redundet et * superflua : 
de his observandis ratio sit. Sicut enim magno et 
forti medicamine zgritudo, ita agritudine corporis 
vita reciduntur. Et hec est magna virtus, quando 
infirmitatibus tolerantia fuerit, et gratiarum actione 
nitatur ad Dominum. Si amittimus oculos, non fe- 
ramus graviter; exteriorem ministerium amisimus 
quidem, sed interioribus oculis gloriam Domini spe- 
culamus. Surdi facti sumus, non cogitemus quia 
amisimus auditum vanum. Manus nostre ex aliqua 
passione debilitat» sunt, sed interiores paratas ha- 
bamus adversus inimici tentationes. Infirinitas totum 


5 erat picturatus; rosarum rutilante rubore, lilio- 
rum premicante candore, purpurco, croceo, diver- 
toque indiscreto colore, cuncta prafulgebant corusco 
radiante decore. Stupens cernebam hinc indeque 
perspieuos * argium multiplices per totum disposi 
tos nemorum saltus venustissimse admirationis i vi- 
gore feeundos; vernansque micabat univcrsarum 
ineffabilis € pulchritudo eximiis prz:micantibus ! ru- 
tilabat ligustris, atque egregia redolens mulcebat 
timiama suavitatis, nectareoque flumine aromatizans 
fragrabat ambroseus odor. Dum hxc cuncta exete- 
raque inenarrabiliae, quze nec os meum suflicit ad 
loquendem, nee cor meum cogitationibus quest 
comprehendere, insolito stupore mirarem, perveni- 


corpus nostrum tenet, sed interiori bomini nostro p mus in medium ejusdem siderei paradisi, wbi mira 


sanitas crescit. ^ Deo gratias semper. 


DICTA BEATI VALER AD BEATUM 
DONADEUM SCRIPTA. 


[De Marimo monacho, qui Valcrio visionem propriam 
retulit de paradisi anwenitate , et de. lamentis 
baratri.] | 


11. Et ut de his duabus retributionibus sepedicti 
manifestius pateat, * quod modo nostris temporibus 
per divinam comperi dispe;sationem, tux proecuro 
sanctitudini intimare. Dum olim adhuc adolescentu- 
lus a terra nativitatis me:e ftamma desiderii :aerze 
relisionis accensus ad 4 eadem quietis loca festinans 
fuissem egressus, contigit ut in quadam magn: dis- 
positionis ecelesia, in qua erat plerumque congrega- 


tio fratrum, aliquanto tempore * commorassem. C 


luter quos erat quidam frater nomine. Mazrimus, li- 
brorum scriptor, psalmodiz meditator, valde pru- 
dens, et in. omni sua actione compositus, in cujus 
prz ceteris eram charitatis amore connezus. Pro- 
venit ut eodem tempore, gravi invalescente :gritu- 
dine, corporali mo'estia percussus moreretur, et 
post multa horarum spatia iteram reverteretur ín 
corpore. Sic denique pristinam recipiens salutem, 
mibi per ordinem referebat : Statim ut egressus sum 
e corpore, susceptus sum ab angelo lucis, cujus 
pulclritudinis comparationem non valeo enarrare, 
et perductus sum in amcenissimum locum, cujus ve- 
nustissimi decoris speciem nulla bujus mundi pars, 
nec verno tempore potest habere similem , nec ulla 
cogitatio ejus comparatienem potest adbibere. Nam 
przclara lux f inenarrabili splendiflui candoris ibi- 
dem przfu'gurabat claritate. Przcedens etiam ipse, 
et ego subsequens per ejusdem paradisi delicias, 
diversarum namque € herbarum totus ille jucundis- 


* Aliquid forte deest, aut superfiuat legendum. 

b [ta explicit Tol. Goth. t1zec tria vero verba, Deo 
gratias semp.r, in czeteris desiderantur Codicibus. 

* [ta Tol. Alii, quomodo. 

4 Aimil., ejusdem. 

? Carraced., commorarem. 

! ta. Emil. ; Carraced., inenarrabilem... clari- 
tatem. 

5 Carraced. et /Emil., herbarum., Tol. recentior, 
arberum. 

b /Ewil. addit. erat. 

! Tol, perspicuo sargium ; Carrac., perspaguo sar- 


pulchritudinis almiticus decurrebat rivus. In quo ve- 
nustissimi candoris aqua super argentea rc«lucebat 
arena. Et sic ait ad me angelus : Gusta de hac aqua. 
Erat enim egregii et inenarrabilis saporis, et velut 
balsamum fragrane. Iterum dixit: Habet terra tua 
talem aquam? Et ego respondi : Terra illa nihil in se 
bonum babet. Et deducens me per illa amcenissima 
loca, pervenimus ad exiremum. ltaque dixit mihi : 
Placet tibi locus iste? aut si habet terra tua talem 
amonitatem, vel si vis hic habitare? Ego vero ostu- 
lans pedes ejua, respondi dicens : Volo, domine, hic 
semper tecum permanere, quia terra mea exsecra- 
bilis et infanda est, nihil in se bonum habens, nbi 
scandalum et perditionem. 


18. Post hiec perducens me ad extremum de&. 
ciente terra, ostendit mihi horrendum atque terri- 
bilem abyssum. Erat autem excisa terra deorium 
usque ad profundum inferni. Et dixi: ad me: Inclina 
inodo aurem tuam in hoc pr:ecipitio. Ét inclinans 
me ad illud horrendissimum profundum, nihil pote- 
ram videre, quia nebula tenebrosa ascendebat inde 
in altum, ut pro muro videretur ejusdem paradisi. 
Intendens igitur deorsum auscultabam, et nihil aliud 
audivi nisi ulu'atum, gemitum, lamentum et luctum, 
atque stridorem dentium, et fetor qui ascendebat 
intolerabilis et horrendus. Nimio namque pavore 
perterritus exclamavi ad eum dicens : Domine, tene 
me, ne cadam. At ille dixit: Ne timeas, quia non 
cadis modo. Surge nunc. Cumque me erexissem, 
tremens et pavens assisterem , dixit mihi : Quid tibl 
magis placet ex his? llla ameni'as quam prius vi- 
disti, aa iste infernus quem novissime intuitus es ? 
Et ego respondi : lloc mihi placet, ut in ista ameni- 
tate tecum permaneam , quia ad illum pessimum in- 
gui ; /Emil., praspicuo sagium mullum. prespicium 
totum, et disposit.s nemorum saltus. Corrupti omnes. 
Scilicet, ultimam ex voce perspicuos litteram, pri- 
mam argium fecerunt. Sunt autem arges spinosa 
virgulia, ut ipse innuit Valerius in sancti Fructuosi 
Vita, n. 4 : « Nudis, inquit, vestigiis penetrabat loca 
nemorosa aryis deusissima. » Et hie, n. 29: « A - 
gium densitate detersum., » 

j /Ewil., virore. 

k [ta Amil. Alii, pulchra. 

1! Tul. et /Emil., radiabat. 


8 


OPUSCULA. 


AS b 


ferum nec respicere possum. Ille igitur dixit mihi : A dibus et margaritis, jubar immensi luminis radiabat. 


Bene. Valens modo revertere in doníum tuam, et si 
Lene ezeris, beneque peeni ueris, mox iterum [cum] 
reversus fueris iu isto amoenitatis loco te suscipiam, 
e& mecum permanebis usque in :elernum. Si autem 
nequiter egeris, et non penitendo emendaveris vi- 
Sam tuam, [moz dum iterum reversus fueris *] -ta- 
Sim in bujus pessimi inferni perpetuo przcipitaberis 
&uteritum. 

19. Ego vero h:c audiens prostravi mo ad pedes 

ejus, deprecans et dicens : Domine, fac in me mise- 
sicordiam, ut me ad terram illam iniquissiwam non 
sesnitas, quia hic tecum esse desidero. Sed nec 
pessum, nec scio ubi redeam. Ei ille dixit : Si non 
scis 5 quo revertaris, ego tibi ostendo. Vides viam in 
snonte illo? vade per illam. Et cum pertransieris 
ipsum montem, invenies tres viros, unum scribentem, 
alterum dictantem, tertium autem baculum tenen- 
Vesn. Cum autem perveneris ad eos, illum saluta 
«i baculum tenet, et ipse * ostendet tibi viam, per 
quam ambules. Hxc audiens cum jim contradi- 
ere non auderem, direxi eadem via alacri veloci- 
tate; et perveniens ad illos tres viros quos audieram, 
salutavi illum quem jusserat; et ostendens mihi 
dixit : Hac via perge. Dum autem velociter carpe- 
res iter, subito aperiens oculos, et ecce collecta vi- 
duitas mea exhibentes exsequias, corpuseulum 
meum in medio positum funeris ex more reddebant 
eficium. Qui statim ex infirmitate convaluit : et ali- 
quanto tempore in hoc s:xculo vixit. Agens deinum 
penitentiam, iterum migravit e corpore. 


—Á 


DE DONELLO XONACHUO, 


[Cui revelatio inferni facta est, et s^ apud Legionen- 
sem civitatem ad sanctorum martyrum corpora re- 
traxit, ac ibidem dum hec Valerius scriberet per- 
manebat. | 


20. ilc igitur [10x] beatitudini narrans aliud hu- 
j'escemodi simile remiuiscor. Quidam religiosps, no- 
REBüne Bonellus, olim ad me veniens, cum summi an- 
Berris moeroresque nunc tibi dicturus sum ante primi 
W»«*i ergastuli fenestram, cuncta enarravit ad singula. 
Dà«-ebat euim : Quoniam cum pridem essem in arctis- 

retrusionis mancipatus claustra, et cum summa 

6i B agentia judicium Domini pertimescens ine acerri- 
WA macerarem abstinentia, atque cuncta devotionis 
Whe*ze exercitia cum ingenti fungerem penuria : qua- 
rm vero die in exlasi raptus, ab augelo perductus 
Vy in amocnissimum jucunditatis locum ; ibique in- 
UrOduxit me in eellulam ex auro purissimo, lapidi- 
ue prz:micantibus, atque diversis coruscantibus 
femmis, et margaritis constructam, miro modo et 
Toa species et in lateribus ejus hine indeque in vo- 
Vüminibus zeiulz exstruct:e, atque camerz, cuncta- 
que przerutilo auri fulgore, ac vario colore phalera 
9rnamentorum ex pretiosissimis przemicantibus lapi- 


* Uncis ijac'usa verha in Carracedensi et Toletano 
e desiderantur. Exstant in Anil. atquc altero To» 

lauo. 

b Amil., qua. 


Quid mulia dicam, ant. quid cogitem ? Nam habita- 
euli hujus atque loci illius pulchritudo in:zstimabilis 
et incomparabilis est : quoniam nec o3 hominis hoc, 
nec cogitatio laudibus comprehendere va!et. Sic de- 
nique ait ad me angelus ille : Si perreveraveris us- 
que in finem , in hac te habitatione suscipiain. 

21. Post hzc igitur aliquanto tempore transacto, 
accidie vagationis pessimo vehementer inlestante 
spiritu inutili levitate commotus, pristinum egre- 
diens 4 deserui habitaculum. ? lline demum factus 
in excessu mentis, atque iterum in exstasi raptus ab 
angelo maligno, et precipitatus sum jn abys:um ; 
in quo non erat putei introitus, sed sicut pinnacu- 
lum, aut abscissa terra deorsum. Et cum in primo 

B impetu descendissem, sieut lapis dimissus in profon- 
dum, per immensum spatium pede inhxrente in mo- 
diei gradus retinaculo in ejusdem procerrimo parie- 
tis lateribus restiti. Et cum ibidem paulu'um reani- 
marem, facta.est vox dicentis : Vadat! Et iterum 
precipitatus descendi plus prolixum spatium. Et 
restiti secando in ampliori aliquantulum grade. Ibi 
iuveni quemdam pauperem, quem statim cognovi, 
quia dudum venerat ad przdictam retrusionem mean 
infirmus atque mendicans. Et tenui eum apud me 
multis diebus. Et pro ministrantibus mihi serviens 
illi de ipsa substantiola qux pro bonis hominibus 
pietas Domini ministrabat, refeci animam ejus fame 
collapsam, quousque ad pristinam rediret salutein. 
Ipse rogavit pro me iniquos et crudeles exsecultores, 
qui me ducebant, ut milii vcl modicum spatium ibi- 
dem larg'rentur. 

22. EL dum me parumper animarem, iterum au- 
dita est vox clamantis : Vadat, vadat! Et tertio prz- 
cipitatus descendi dupla proceritate altitudinis, 
quousque pervenirem in prolundum inferni, et sic 
perduxerunt mé ante conspectum impiissimi diaboli. 
Erat autem terribilis et metuendus, fortissimis vin- 
ctus catenis. Et in hujus capitis avis ferrea in siwili- 
tudinem corvi sedebat, in qua summitas illius cate- 
Darum haerebat. De immensitate autem poenarum 
quantum valuero recordare, intimabo ut ille dicebat. 
Ardebat autem immensus et inenarrabilis ignis, ve- 
lut pinguissima ardens tzda. Et super ignem iilum 
vicinum erat et non satis altum tegimen in similitu- 
dinem zramenti, in quo exunlans flamma imp'nge- 
bat. Ex illo namque igne exibat inundans piceus 
maris, qui immensum oecupabat pagum. Quod ebul- 
lens crudeli ac dirissimo fervore fluctuabat. Cum 
autem astarem in conspectu illius atrocissiui judi- 
cis, subito advenerunt tres angeli iniquissimi. Unus 
ex illis erat immanissimus gigans. llle secundus sub- 
minor usque ad humeros ejus. llle tertius pusillus 
usque ad medium. llli autem duo obtulerunt duas 

. animas peccatorum. llle vero exiguus nihil exhibuit, 
unde vehementissime increpavit eum, el przecepit illis 


c [ta Emil; alii : tibi ostendet q«o ambules. 

4 Ms., desexens, participium pro verbo, seu n5 
ro ui. 

e Carraced. C., Nunc. : 


455 


S. VALERII ABBATIS 


A3€ 


qui illas animas adduxerant üt eas in illo dirissimo A occupantes. Primo diluculo super astra cceli perve 


igne projicerent, et ita fecerunt. Post hxc. autem 
perduxerunt me interius juxta illud mare igneum, et 
ostenderunt mihi inferiorem puteum abyssi, qui est 
£gravier atque crudelior omnium poenarum. Cum 
autem pavore perterritus non auderem intus inspi- 
cere, insurrexerunt multi ^ arcistes, et. coeperunt 
ime sagillare. Sagiltas vero eorum quasi guttas aqux 
frigilae sentiebam. Et cuiu signaculo crucis resiste- 
rein illis in circuitu, venit qui me abstulit !e iniq a 
eorum dominatione, et huic supern:ze luci restituit. 
Postquaui liaec cuncta retulit, dicebat: Volo mibi ta- 
lem facere retrusionem, que &olum meum habeat 
statum omplitudiuis utraque parte, quia valde ti:neo 
nein tam pessima ruina ultra incidam. Et ego dixi 


nimus. ]bi, scilicet, induxerunt me in excelsum 
mire pulchritudinis montem, qui innumerabilium 
candidatorum erat coopertus caterva seniorum. Inter 
quos deducentes perduxerunt me ante conspectum 
mojestatis Domini. Cum autem stupens el admirans 
cernerem eum ja throno glorix sux prasidenteni, 
el innumerabili multitudine circumstante, iaterro- 
gavi quis est iste tam potens qui solus inter tanta 
agmina potestatum sedet? Et dixerunt : lpse est 
Dominus noster Jesus Christus. Dum autem insolito 
slupore mirarem tantam ineffabilis et immeus:e pul - 
chritudinis gloriam, cujus similitudinem nec poe- 
$um eogitare, nec valeo enarrare, quia inzstimabi- 
l[.s est, post. hzc igitur dixit Dominus illis qui me 


illi: Ipsum sume initium, quem usque in (inem sioe B exhibuerant: Reducite eum ad corpus suum, quia 


desperationis discrimine libere perducas ad perfe- 
ctionem. Scriptum est enim: Potius est bonum non 
iuchoare propositum, quam eum perducere 3d de- 
testabilem terminum. llic ergo perrexit ad Legio- 
nem ci-itatem, retrusitque se iterum ad corpora 
sanctorum martyrura, et usque hodie ibidem perse- 
verat. 
DE COELESTI REVELATIONE, 
Facta Baldario, qui sancto Fructuoso in opere lapi- 
deo deserviebai, et adhuc in vivis erat. | 

95. Cum olim sancli: memori» beatissimus Fru- 
*tuosus in exordio su:e almific:e conversionis per 
hujus nostrz coliabitationis eremi recessus vastas- 
que solitudines, ^ per diversas rupes, spelunc.ss 
atque alpium convelles eremiticam pergduceret vitam, 
ad instarque Orientaliun monachorum in ommi 
abstinentia et * sanctis exercitiis degens, ita gloriosis 
virtutum prodigiis perfectus emicuit, ut antiqus 
Thebseis Patribus se facile coxquaret. In illi» vero 
teniporibus habuit secum quemdam puerulum, lapi- 
dum in structura peritum, nomine Baldari, qui illi 
per autra qua inaccessibilibus erant loci posita, 
viam ex lapidibus construebat, quod eodem mihi ad 
singula referente cognovi, qui usque hodie jam in 
se ile degit xtate, quod ipse 4 melius nosti. Aute 
,hos paucos dies hunc, quem tibi nunc loqui desi- 
der., ipse tremens atque cum nimio stuporis flu- 
ctuante singulto mihi eusarravit miraculum quod per 
eum pro nostra zJificatione omnipotens l'eus modo 
intra prxwsentis anni jussit demonstrare * curricu- 
lum. 

24. Cum autem, inquit, grave wgritudine oppres- 
sus jacerem exanimis prstcereunte noctis spatio, 
exsurgente lucis crepusculo, anima mea egressa e 
*orpore susce; ta est a tribus splendidissimis eolum- 
bis, ex quibus una super caput crucis gestabat ve- 
xillum. Cumque me rapvissent in omni velocitate, 
alitudinem seris peneiravimus, partem Orientis 


* [d cst, sagittarii. 

b Ms, : Per diversis rupibus, speluncis at-te alpium 
convallibus. 

€ Ms., sancta. erercitia. 

4 ]pse, id est, abbas Donadeus. 

* Ms., cnrricilo. 


nondum completum est tempus ejus. Cum autem me 
reducerent, ait illis Dominus. Sustinete modicum, 
quia 80] ascendet, donec pertranseat, ne eum radia 
80lis exzestuent. Dum autein sustinereimus, ecce as- 
cendebat sol ab Oriente sub nos summa velocitate 
percurrens, ignifero fulgore ru'ilans, aique coru- 
&seans immenso candore radiabat. Cujus immaais 
gyri glomerata rotunditas incomparabilis erat.. Ante 
ipsum autein precedens ingenti magnitudine avis 
rufa, et desuper yosteriora ejus fusco colore fuscata, 
sepe revoluto alarum remigio crepitanti fragore 
impulso aere temperabat exastuantem ejusdem ao- 
lis ardorem, Qu: alacri velocitate f properans prse- 
leriiL: post. cujus terribilis visionis abscessum cos- 


C pimus remeare deorsum, atque loto mentis obtutu 


w.iversum conspicere mundum, € mare et flumioi- 
bus variatum, urbiumque maniis, ecclesiis, mon- 
tium rupibus, atque diversis xdificiis summo decore 
phaleratum, bominibus, 5 diversisque nationibus 
refertum. Dam diutius atteuderem descendens ,subi- 
to revertens in corpore aperui oculos, et prosenti- 
bus auferens luctum, adepti sunt. consolationis.gau- 
dium. 
i BE MONACHORUM POEXITENTIA. 


95. Duo fratres 1mpugnati a fornicaticnis spiritu 
abierunt, c& acceperunt uxores ; postea autem dixe- 
runt sibi invicem: Quid lucrati sumas, quia deserui- 
mus angelicum ord nem, et venimus in immuuditia 
hac, et post. hec in ignem et tormentis venturi su- 
mus? Redea:: us iterum. ad eremum, et de his quse 
prius fecimus poenitentiam agamus. Et venientes ad 
eremum rogaverunt Patres, ut acciperent eos posni- 
tentes et confite;.tes ea quie. gesserunt. Et c'ause- 
runt eos annum inlegrum, el anibohus zqualiter 
dabatur ad pensum panis, el ad m:ensuram aqua. 
Erant autem visione dissimiles, et du.u l'atres unum 
pallidum et tristein nimis, alierum robustum ct cla- 
rui» vidissent, mirati suut, quoniaui ci »um el. po- 


' |ta Toletani, Carracedensis, imperans. 

& Ms , maria et flumina. 

h Carraced., universisque. 

i Deest hoc caput integruni in Codice Gotbito 


Tuletano. 
v? 


451 


OPUSCULA. 


438 


lum aequaliter acceperant, Et. interrogaverunt eum A servientes, bosaque opera et Deo placita exercentes,. 


qui tristis et afllictus erat, dicentes: Quid exreicita- 
Daris in cogitationibus tuis in cella tua? Et dixit : 
Pro analis que fci, quia poenas in. quibus venturus 
crai in animo revolvebam, et a timore adhzxserunt 
0s3a carni mec. luterrogaverunt et alium, dicentes : 
7u quid cogitabas in cella tua? Et ille respondit : 
Deo gratias agebam, qu.a eruit me de coinquins- 
ynentis mundi, et de futuri seculi poenis, et revoca- 
vit me ad hanc confessionem angelicam. Et reminis- 
cens assidue miserieordiam Dei mei ietabar. Et dixe- 
runt senes : /Equalis est amborum penitentia apud 
Deum. 
* pE£ GENERE MONACHORUM. 


96, llinc subsistil septimum genus monachorum 


cum de ipsis monasteriis originales servi existaet 
juris sui ea debita et sibi pertinentia defendere con- 
tendentes, inswrgant superbientes invidiw atra ob- 
Scurilate czecati, et adversus opus assumunt justum 
&evissim:e crudelitatis odium, atque diversis publi- 
cis et clandestinis insidiis iinpedire nitentes. 


27. Considerate, obsecro, quantum hos punitura 
sunt mala sua, quos etiam bona puniunt aliena. Et 
quis ei poterit subvenire, qui se sibi exhibet invi- 
dendo carnificem ? 3ut unde sibi parabit salutem , - 
qui de salute bouorum contrahit male utendo perni- 
ciein? Cum autem in arcem superbix atrocitér su- 
b'imanutur, interitum prim: perditionis ineurrunt.' 
Seriptum est enim quoniam quem dirus superbiss 


nuper adjectum, pejus prioribus. Dum olim secun- B iufecerit spiiitus, similem eum effecit diabolo; et. 


dum * superiorem seriem de primo exordio z:lifica- 
tionis ecclesix€ tantus inardesceret «andor desiderii 
regni colorum, atque tiinor Domini corda perterre- 
ret populorum, ut non solum per coenobialium cre- 
bras atque juges congregationes innumerus et infini - 
tus exercitus multiplicaretur mopachorum, verum 
etiam diversa ereini deserta copiosius contegeren- 
tor perfectorum ergastulis anachoretlarum, et cum 
in ista ultime extremitatis Occidux partis confinia 
rara, videlicet, et exigua pullularent sacro religio- 
nis crepundia, a paucis elect s et perfectis viris in 
desertis locis rara ope Doniini constructa sunt. mo- 
pasteria, ex quibus multas animas redemptor espia- 
tas fece peccaminum suscepil in regna coelestia. Et 
quía discedente et ad finem extremante mundi tem- 
pore refrigescit charitas, accrescit svvissima iniqui- 
ts, et inexplebilis voraxque exardescit mundana 
eupiditas, atque infestior invilens invalescit d:emo- 
num atrocitas, in [quibus] sacratissimis locis pau- 
tissimi tandem reperiuntur electi viri, qui de toto 
torde convertantur ad Dominum. Et ne ipsa monas- 
leria desolata desertaque remaneant, tolluntur ex 
lamiliis sibi pertinentibus subulci, de diversisque 
gregibus * dorseni, atque de possessionibus parvuli, 
qui pro officio supplendo inviti tondentur et nutriun- 
lr per tnonasteria,: atque falso nomine monachi 
huncupantur. Qui dum nec pridem foris in activa 
vita mundanis studiis, sive servitiis vel operibus 
excocli erudilique patescunt, nec pustea in monaste- 
riy citra electionem Domini non ultronee, sed in- 
viti sanetze religioni sociati, concipiunt in corde timo- 
ris Domini compunctionein aot desideria regni cx- 
le.tis; non obedientiz: humilitate, aut sincerx cha- 
ritatis dilectione fundantur, sed crescunt typo super- 
bie turgidi, fastu elationis inflati, cupiditati philar- 
fyrizque fomiti insatiabiliter mersi, voracitati gas- 
üinargiz, et temulentie inexplebiliter dediti, atque 
atrocissim invidix flamisa succensi, ut si. viderint 
aliquos toto corde convertentes, et Domino fideliter 


* Ex concordia Regularum, cap. 5, $ 7. Cumque 
nou integrum caput de genere monachorum (Menar- 
do teste) citetur, locupletiores Divi Valerii Codices 
possuurus sperare; si eniu de septiino hic agitur 


quem siniilem fecerit vitio, simili eum sine flne cra- 
ciandum tradet exitio. lnsuper hypucrisi falgz ret- 
gionis ita captautur, utin conspectantium obtutibus 
ssecularium proten lant falsum sacrz religionis habi- 
tum, ut etiam ac si desperantes de bono merito vel 
vacuum adipiscantur sanctitatis vocabulum. Atque 
in supradictorum auditum multiplicant diversas cre- 
brasque series officiorum, et in sublimi arte attollunt 
canentes melodia vocum, atque crebris genuaflexioni- 
bus protrahentes copiam orationum, et quotidianis 
diurni atque nocturnis temporibus torporem desi- 
diosum, otiunique implicant somnoknium, ut. seri-- 
bitur : Habentes religionis signum, non religionis me- 
ritum ; hippocentauro similes, nec equi , nec bomi- 
nis facta discretio, uti superius dietuin est, adversus 
fidelissimos Dei servos dolosa et iniqua « achinantur 
odia, atque impiissimie atrocitalis persecutionem iu- 
culiunt ; et quos noverint esse latrones, hoinici las , 
malefices, adulteros, atque cetera diabulicae infanda 
crudelititis opera exorceutes, eos sumjni amoris af- 
fectiune ex totoque corde charitatis connexione din - 
plect.ntur. linc procul dubio aperta ratio mani- 
festat, quia, despecto Deo, diabolo ebediuni, et servi 
lideles exisuunt, cujus satellites amant , amyleetum. 
tur et di'igunt ; el Doinino cujus flidissinios. servos 
persequuntur, el. odiunt, inimici, refuge, odibilea , 
ei exteri liunt, qui dixit : Quod fecistis uni ex his mi- 
nimis meis, mihi [ecisiis. Iterum scriptum est : 4e 
Dominum odit. ei contemnit, qui mon solum non limet 
Deam, sed gratis odit timentes Deum. 


98. Rectores vero eorum etsi^se existiment se 
graviter ante Deuin esse. culpabiles , sed :quia erga 
gregem sibi creditum negligentes : et mala non pro- 
hibentes existunt , ncn 80lam propler prop:ia de- 
licia, sed pro subditorum flagitiis dupliciter condem- 
nabuntur. linc Davil deprecans orat: Ab occuliis 
meis munda me, el ab alienis parce servo tuo. Quicun- 
que ex senioribus causam deliuquentis adurnal, nma- 
jurem ei insolentixz fomitem generat, ita ul cor ejus 


genere monachorum, procul dubio sex alia deside- 
rantur. 


^ Supra, a num. 10. 
€ ]d est, pastores. MENARDUS. 


459 


S. VALERIE ABBATIS 


449 


magis magisque indurari faciat, et contumaciam de- A giens, juxta duritam nequitig cordis mei, reperi 


linquentis differendo non discutit, ne bumiliari eum 
sinit, nec dissimulanter qu» permittit de satisfa- 
ctione et venia cogitare , sed idem denuo iterare, 
quoniam Scriptura nempe testatur quod omne pec- 
catum qued remissus indisciplinatusque admiserit 
frater, ad negligentem protinus revertatur seniorem; 
et propter se et pro illo duplam redditurus est ratio- 
nem. Recte namque censetur, ut cum quo participat 
errorem , eeternam retributionis cum eo sortiatur 
ultionem, quia : 

Ipse jubere nefas, i ibetur amare, 

d prohibere Leila prohibere Noléi: 
Worum et similium prevaricatricem clandestinz si- 
mulatonis pernitiem simul cum publica mundan: de- 
linquentise facinorum contagione debet fideliter, juxta 
sibi creditum supern:e veritatis divini imperii vicem 
et gloriosum terrens potestatis principium, severitas 
justissimse censurz, et zizaniorum ac tribulorum de 
»gro cordium delinquentium pessimam suffocationem 
falcifera emendationis succisione radicitus stirpare , 
at(ue vomere justitiz et rastro veritatis excolere, ut 
novalem feectu:n fidei et sanctitatis creatori suo va- 
lest procreare. Hxc exigua verba de exsecranda hy- 
pocrisis nequitia dixis:e sufficiat. Nam de graviori- 
bus flagitiis delictorum disserere non est meum. il- 
lius semper sententie recordabor: Posui ori meo 
cus:odia », dum consistil peccator adversum me. Ut 
non loquatur os meum opera hominum. lile justus ju- 
dex, qui est. mentium testis et occultorum cognitor 
ipse est, et erit bonis bonorum in sempiterna gloria 
retributor, et malorum secunduu merita singulorum 
veracissimus ultor. 

VALEitlI NARRATIONES. 
Superius memorato Patri nostro Donadeo. 
^ ORDU QUERIMONIE PREFATIO DISCRIMINIS. 

99. Dum olim ego indignissimus peccator Astu- 
riensis provincia indigena, intra adolescentix tem- 
pora mundialibus illecebris occupatus, lucri:que 
terrenis inhians, vanis disciplinis intentus, per ini- 
snas sseculi tenebras ^ curam eorum frena laxarem, 
eubito gratiz divin: desiderio coactus pro adipiscenda 
sacre religionis erepundis, toto nisu mundivagi s»- 
culi fretum aggrediens, velut navigio vectans ad 


saxeum locum Deo sacratum eminente celsitudinis 
in montis eacumine silum, ab humana babitatione 
desertum, austeritate immensa sterilitatis arentem, 
cunctz d argis densitate delersum, nulla nemoris 
amoenitate vernantein, neque herbarum fecundi!ate 
conspicuum, denique cunctorum undique flabrorum 
diris imminentibus procellis impulsum, sz»peque tem- 
pestivis aquarum imbribus, atque nivali immanitate 
infectum, cunctisque simul intolerabi'is algoris rigo- 
ribus oceupatum. Cumque infelicitatis mex tot cla- 
dibus crehro ecrnerem * experiri miseriam, simulque 
cunctis intuens meum infaustum animum affligi pe- 
nuriis, atque inenarrabilibus necessitatibus coarctari, 
cuncta z:equanimiter tolerans animo sustinebam, me- 


B tuens, scilicet, ne cepta deserendo , infima repete- 


rem, scriptum est enim quia nemo re:rorsum noxia 
contempti vitans discrimina mundi aspiciens, salvan- 
dus erit, nec debet arator dignum opus exercens 
vultum in sua terga vertere. Crebro igitur astutus 
inimicus ad decipiendum variis cogitationibus bru- 
tum pectus exagitat; graviter ! enim resistei.dum, 
atque vitaliter repagnan lum est , ne quem aut falsa 
justitie umbra decipiat, aut incerta mobi;litas inutili 
levitate compellat semel copia deser:re. $ Maxime 
quidem labor est, cum ad fastigia celsa contenditur, 
nec potest ad summuni apicem perveniri, nisi totag 
in opere desudet agonizans dura. qux delicatus aui- 
mus nescit appetere. Nam prima est palma victoris, 
se ipsum subjiciendo superare, is quem usque ad 
contemptum mortis fidei calor, et sp»^i futurz infra- 
ctum robur arinaverit. In quibus verius dixeriin, ipse 
potius dimicavit ct vicit. 

90. Cum hxc omnia prolixo jam tempore, opitu- 
lante Domino, tolerarem, post aliquantorum auno- 
rum intervallum, tandem Christiana, videlicet, mise- 
ratio pietate commota ccpit se ihidem diversa 
* utriusque sexus vulgi caterva confluens glomerare, 
mihi quoque infelici adjutorium praebere, obsequium 
impendere, vel stipendia ministrare. Cumque jam 
summa necessitas, suffragante Domini pietate, v. r- 
teretur in voluntatem, illico insurgens quidam vie 
barbarus, valde lubricus et cunctis levitatibus oceu- 
patus, Flaiuus nomine, ejusdem basiliculze presbyter, 


Complutensis ccenobii ketus properans * transmeare p antiqui hostis stimulis instigatus, invidi:e fascibus 


immensi desiderii ardore succensus, atque faturi ju- 
dicii timore perterritus, con(idens per confessionis iter 
tan.lem ad lucein pertingere veritatis. Sed ideo mun- 
dani maris fluctibus oppressus, atque ex diabolico 
sspe infestante flabro d:rx: tempestatis procellis ex - 
pulsus, desideratum non valui pertingere portum. 
Necessitate compulsus inter Asturicensis urbis et 
castri petreusis confinia, ad eremi deserta confu- 


* [lunc profert titu'um. Codex Goth. Toletanus. 
Carracedensis vero : Jtem Urdo querimonie prefati 
discriminis. Cum autem nullum sit pr ; fatum discri- 
uen, prefatio, ut in Toletano, melius forsan leges. 

b Forte, cura. 

c Trausmeasi sen«us postulat. 

d Argium, num. 17. 


magisque succensus, sicut inos ! pravorum est invi- 
dere aliis, quod ipsi habere non appetunt, e'usdem 
invidi» tenebris c:xecatus, insane &eviens, coepit ad- 
versus pusillitatem meam odia machinare, atque cre- 
bra pratendere impedimenta, s: peque jacturam in- 
cutere. Cum vero quandoquidem ad eumdem locum 
conveniebat cute teterrima (sicut scriptum est : frons 
picea nigrore proprio j depromitur), amictu trucu- 


* Tul. Got., expediri. 

f Autem reponerem. 

&€ Tol., Maximus, 

b Ms., utrumque sexu. 

i Tol., parvorum ; Carreced., puerorum. 
* Ms., depromit, sine parenthesi. 


X - 


id OPUSCULA. 


443 


lotes velut svissima bestia frendens magis pro A visibiliter infatigabili jogitate me acrius impugnare 


eontumelia subversionis meze ad eumdem locum ac- 
cedebat, quam ut pacem charitatis aut misericordie 
proecteret pietatis. Cum bac enim diutius ageren- 
tur, cpi cor meum moerore atque angustiis fluctua- 
re, cogitans qualiter possim ipsius aemuli discordiam 
viiare, atque vulgi inquietudinem declinare, vel 
coactas illecebras hujus szeculi impolluto calle trans- 
ire. Post. hzc itaque pietatis Domini confisus virtute 
in abditissi;na antique solitudinis me contuli quam 
jzrebam. Cumque ibidem aliquanto tempore soli- 
tarius permanerem, nec sie a mea persecutione qpie- 
vit ipse jam szepedictus pseudo-sacerdos. Nam libros 
qus de Lege Domini et sanctorum Triumphis pro 
consolatione peregrinationis mex, atque correptionis 
discipline, vel scientie industria ipse conscripseram, 
mihi prius cum ingenti contumelia abstulit ; postmo- 
dum vero, si per ipsius versutissimam supplantatio- 
his sevitiam , si autem per actoris sui diaboli insti- 
pantis peritiam, ille novit cui nulla latent absconsa. 
Nim erebro latronum atrocitate vastatus, ct vsque 
Md mortem diversorum scandalorum * 
lias, cum pene extremo degerem spiritu. 
9l. Comperientes l:ec fidelissimi Christiani mox 
iteerrentes, licet invitum finem mortis desiderantem 
b bujus cladis me eripientes periculo, et in supra 
Uvmorato petrense castro praedio quod nuncupatur 
? Epronauto , ad aulam sanctorum usque perduxe- 
Vw, Post hzc igitur pristinze solitudinis solitam 
Quictem desiderans, cepit anima mea rursum anxie- 
Wwdinum molestiis zstuare, * publica habitatione 
as pavescerem. lloc cum summa ambitione 
«legi, ut erga sancta altaria me ergastulo mancipa- 
Bem, ut et quietis solitudine amplius non egerem; «t 
gres meus commotionem ultra 4 foris exiret, atque ut 
B»er b»e prosenute * lautoiniz claustra ab sterno vo- 
-mraginis carcere me dextera divina sustolleret. Dum 
gos sspedictas atroces discriminum penuria: novis- 
s»8me huic babitaculo quievissem in ejusdem basilic:e 
an meulo angustiis coarciatus, velut in pelago freti na- 
wis matantis sub tegmine carinz in interioribus sen- 
€:m tenebris obligatus, mundans tempestatis infe- 
sabibus flabris, procellarum collisione attritus, et 
23c3i intermediis ipse sxculi fluctibus non perfecte, 
Sd vel ex parte me aliquantulum recepisse et rur- 
Sus congauderem, dudum adepta quiete, denique 
invida inimicus antiquissimus hostis, qui piis operi- 
bus 3 angue livoris malitiz sux» permotus innume- 
"à ;nium pristinis indesinenti conflictu impedire 
n3tar, ccepit igitur prima congressione certaminis 
it bgetu:nis tenebris sonitum dirz vocis super me 
Mer ingentem strepitum circitare, ut me quasi 
P:vore perterritum irrite commoveret. Sed cum me 
terret in. virtute Domini confidentem suo non 
po*te terrore concutere, insigni furoris denuo insur- 
[ens atrocitate, aggregatisque satellitibus suis ccepit 


: br idar- supplendum sum. 
P Tol., Ebronanto. 
e ende Et cum publicam habilatiónem horrens 
paveecerem, hoc cum summa ambitione elegi, etc. 


injuriis humi- 


per unius fere anni spatium, sew amplius, aliter 
summe fortiter agonizans a mea subversione penitus 
non recessit. 

$2. Cum autem non per virtotem tolerantiz mes, 
sed potius per omnipotentis Domini terribili fertitu- 
dinis inerepatione tandem fugatus abscessisset, videus 
[enim] sxvissimus adversarius perfidiz sue conatus 
frustra adhibitos minime profecisse per supplantatio- 
pem invisibilem fraudulentz inclusionis sure, aggres- 
sus esi illustrem virum nomine ! Hiccemirum, quem 
novit etiam ipsius esse prodii Dominum. Cumque 
ejus vicinum preetulisset imminere obitum, instiza- 
vit eum ut ipsum exiguum meum destrueret babita- 
culum, quod et protinus fecit. Ipsum namque statim 


B diruens tugu'ium, et me simul ruentem quasi de 


ecelo ad inferna prolapsum, iu*szeculi rursum proje- 
cit theatro. Et dum in eodem evulsionis meze locu n 
ecclesix: saerum niteretur construere altarium, hoe 
[ videlicet] callida cogitatione elegit inimici perse- 
quentis instinctu, ut me quasi szcu'laribus illecebris 
captum multisopulenti sti»endiis ditatum pro majo- 
ris ruinz interitu ipsius Ecclesie ordinaret preshyte- 
rum. Scriptum est enim : Sic quippe servus omnipo- 
tentis. Domini metuit paupertatis sux securitatem 
perdere , sicut avari divites solent perituras divitias 
custodire. Et iterum : Tribulalionem ei miseriam in- 
toca*o. Ut quomodo elatus invocat Deum sic sanctus 
vir et bellator invictus, ad exercendum se et pro- 
bandum, tribulationem et miseriam inveuire deside- 
rat, Et rursum : Exigua est ambitio, et parva requies, 
vel delectamenta hujus mundi. Nec comparandum 
est futuri contemplatione supplicii. Nolite per vitae 
presentis ma!a, per occupationem modicam ad futuri 
po:iam pervenire judicii. Quia vita praesens vanitas 
es', et honor qui in ea suscipitur temporalis, ac bre- 
vis mundi istius commoratio, cujus divitie sicut ara- 
nea dissolvuntur. Beatus autem ille est cui Deus tri- 
buit ut inculpabilem animam * istam factori omnium 
Deo conservet, ut valeat sincerus ac innocens poten- 
tie illius proximare, ut taiem eam exhibeat imma- 
culatam, qualis ab co dum susciperetur illata est. 
Nam miser ille vanus et vacuus homo qui vult modo 
letari in s2eculo, et postmodum gaudere cum Christ». 
Beatius est quippe liberum exire quam post vincula - 
libertatem qu:xerere. Melius enim est laboriosam du- 
cere vitam, quam abstinentiam trahere criminosam. 
Potius plerumque est peregrinantes atque egentes 
de hoc sxeulo migrare, quam per divitias hujus 
mundi laqueum erroris Incurrere. Crebra quidem 
pullulat cupiditatis szculi ingens insatiata voracitas, 
sed magna et laudabilis est pietatis Dom:ni miseri- 
cordia, qui cunctos in se sperantes crebr:ori custodi: 
proteget cura, et pauperes suos ab oppre-sionis &:e- 
vissima redimet penuri», qu:e potentium ab arce su- 
perbiz dejecit insaniam. F4 ut. ecepti sermonis ordi- 


4 Carraced., fores. 

e Lautomia. navis species. 
C Tol., Riccimirum. 

[; Forte inclius ita. 


443 


S. VALERIE. ABDATIS 


4i4 


Bem percurramus, dum supra memoralus Rececimi- A remevalerepestem,petulanti importunitateimpudicus 


rus prxfatam per(icere conaretur ecclesiam, necdum 
perfecta predestinalze eonsiructionis fabrica, repen- 
ting irruente interitu hac prazsente crudeliter caruit 
vita. Et infelicitatem mean in ipsa sepe revoluta 
reliquit naufragia. | 

55. Cum igitur inter ipsa fluctivagi seculi procel- 
larum freta demum angoris meroribus crebrius ma- 
ceratus littoris niterer attingere portum, vetustissi- 
mus denique :zmulus solitze malitize concitat odium, 
et novissime subversionis consuetum praeparat iu- 
pedimentum. Elezit namque nequ:ssimum virum 
false. nuncupationis nomine Justum, fo:ma ex:gua 
po-illi:atis tantillum, ac teterrimze visionis colore 
barbarice nationis ZEthiopum , extrinsecus cnim pi- 
cea cute furvo sordens obtutu, in cordis vero arcana 
nigrior existit penitus corvo. Corpore quidem exi- 
guum, sed criminum facinoribus copiosum. Hune 
contra voluntatem meam, me perniciter resistente, 
ordinaverunt presbyterum. Qui pro nulla a'ia ele- 
ctione ad hunc pervenit honorem, nisi quia per ipsu:n 
multifarix: dementi:e temeritatem, propter joci hila- 
ritatem, luxurix petulantis diversam assumpsit scur- 
rilitatem, atque musice comparationis lir: mu cente 
perducitur arte. Per quam multarum * domorum 
convivia voraci percurrente lascivia, cantilene mo- 
dulamine plerumque p-allendi adeptus est celebrita- 
ti: melotiam, Post tanti honoris insana temeritate 
injuste adeptam ordina ioneni, susus est etiam per 


bypocrisin simulatiouis, sanctam temerare religio- ( 


nem. Nam publice in oculis hominum per simulatum 
habituin proferens sanctitatem, in occultis vero dia» 
bolicam opera'atur iniquitatem. 


$1. Pust novissimnin itaque subversionis commo- 
nitionisque mex naufragium ab omnibus relictus 
sum solus, et a nullo capiens cons: lationis auxilium, 
nisi unum tan'*uminoudo :eperi levitam Domini Chri- 
Blianum fidelissimum, cujus meritum vocabulum co- 
mitabatur suum, nomine Simplicium, qui cum nimia 
dilectio:e charitatis mex in suum hum liter susci- 
piens hospitium, cumque cum summa obedientia fa- 
miliaritatis in me studeret obsequium, et nos tantum 
duo in quotidiauo ecclesi: perwaneremus officio, 
iucitavit denique invidus diabolus ipsum sx;edicium 
sacerdotii opprobiium, vut e:iam prz nimia invidiosa 
inaliti:e peste contra nos diu machinaus odium, mul- 
tis supplantationibus fallacis amentize suxe inicutere 
niteretur imped:mentum. Cum autem, adjuvante Do- 
mino, lkedendi nobis nullum inveniret arguinentum, 
flàmma diabolicx atrocitatis succensus, iu mcam pu- 
blice insiliit contumeliam, et crebro corain multis mihi 
infandum conviciorum irrogavit scandaluin. In tanta 
exarsit freueticie iu:ani deuentia truculentus, atque 
inex;licabile ebrietatis temulentia irretitus, ut rec 
e' iam nocturnis temporibus me permitteret esse quie- 
Ui. Nam dum vel nocturuo sileutio me ejus confiuc- 


? lta Tol. : Carraced., demonum. 
b ja Tul. ; Carrac., patiatur. 


semper prorunmiyens, et mendicitatis mex hospitium 
hora refectionis impud-«nter adiens, pro charitate con- 
solationis mihi furibundus intulit jurgium atrocitatis, 
et nobis in charitate convescentibus, ille superbia ve- 
saniz sux atque ebrietate vexatus , velut canis invi- 
dens, rabidus super nefanda convicia, frendens sri- 
dore denüum, spumansque ore lympliatico baccha- 
buudus, propriis me lacerare manibus nitebztur. In 
tanta exarsit odii c:ecitate frustratus, atque invidios:e 
nequiLize flamma succensus, ut nec ante sacrosan- 
ctum pepervere altari-in. lbique me gravissimis in- 
juriis irrite confusum, nisi fratris intercessione fuissem 
«xceptus, ferro me in. conspectu multorum rabiens 
jugulare conabatur. Post tanti furoris insaniam tan- 


B dem seJata, sic denique in. amentia ver:us, injusta 


susceptionis ordinem oblitus, vulgari ritu i» obscena 
theatrice luxurie vertigine rotabatur ; du.i circum- 
ductis huc illucque brachiis, alio in loco lascivos 
conglobans pedes, vest giis ludibiricantibus cireuens 
tripudio compositis, et tremulis gressibus subsiliens, 
nefaria cantilena mortifer:e ballimatize dira carmina 
canens, diabolic: pestis exercebat luxuriam. Sie 
quippe ex:estuans mersus vino, temulentia sepultus, 
ut ebrius P pati batur sitim et esuriem vomens ; qui 
somno deditus, desidio-oque torpore obvolutus, non 
erat inter crebro psallentjbus hymnis Dei d.icentibus 
noctes. Nunquam tales pestes Christus habere digna- 
tus est servos. 

$5. lnterium ad infaustum cordís mei crudele 
moaroris auginentum, dum ex eadem quam prafatus 
suni opulentissima domo, ex qua, sicut pridem, de- 
struclionis perpessus fueram comnotionem, ita et 
solitam refectionis stipem atque charitatis consola- 
tionem szpe perciperem, subito regia furoris sxvis- 
sima irruente sententia, protinus memorata deinus 
in atrocissima subversionis mittitur *astatione. Ejus- 
que proprii h:redes comprehensi procerriia: capti- 
vitatis dirissinis relegantur exsil'is. Ego vero i»feliz 
non solum inedi:e exiguitate indiguus, sed et subsi- 
dio consolationis destitutus reman-i, acerrima ne- 
cessitatis tabicam ducens vitam. Dum etiam numero 
viginti continu» annorum * iminenso spa'io in sxpe 
prolatis dirissimis vit:e mex periculis virium robore 
defessus, fatiscente jam corpore, omniuin contriinne 
menbrorum tenuitate confectus, anhelans degerem ; 
tandem pietas divina, qux nunquam jn se sperantes 
obliviscitur, misereri super ignavia infelicitatis mee, 
respiciens, ac vilens exiguitatis mex miseriam, in 
canoso seculi gurgite suffocatum, prades'inavil 
congruentissimum aditum ille pius Pa-tor, qui pro 
ovibus suis tradidit animam suam, non despexit ve- 
lut de naufragio profundissimi maris peréitam eri- 
pere ovem, et ad littoris sepe desideratum perdu. 
cere portum. 

96. [n finibus 4 enim Bergidensis territorii intet 
ceicra. monasteria, juxta quod.lam castellum, cujus 


€ Tol., emerso. 
4 Deest enim in Cairadeimsi Cod. 


us OPUSCULA. 


446 


 velustus eonditor nomen edidit ^ Rupiana, e-t hoc A contritionem, cumque pro misericordia regia diapen- 


monssteriom inier excelsorum Alpium convallia a 
enete memoris beatissimo Fruciuoso olii funda- 
tym, in. quo me divina pietas collocavit perehniter 
pemssurum. Cumque in cellulam quam sibi jam 
dietus sanctus preeparaverat Fruetuosus me denuo 
reirusissem , non cessavit invidus inimicus impedire 
prepositum voluntatis mex. Nam cum ingenti furoris 
ingressus strepitu multas contra me tentationum ad- 
bibuit artes pessima: et incessantes. D'enique oranti 
mibi, eut decumbeniti, sedens ad caput, el ex infimis 
intraneis suis patídissimum indesinenter calidumque 
naribus meis insufflans fetorem into'erabilem et hor- 
reem, et eum hee dintius et ceterorum divero- 
ruBque tolerarem pr.estigia tentationum, ira furoris 
vesanie suse commotus, tantam tonitraum et fr. ini- 
Inm terroris et tremoris commovit ut saxa ipsa quasi 
sal contereret , et longe dispergeret. Et cum cerne- 
rem ipsum habitaculum a fundamentis commoveri, 
eisuper me ruentem medio noetis, solo Deo teste, 
pavore perterritus, confidens in Domino, exclamavi 
dieens : Recede, iniquissime, * quid destruis tugu- 
rium meum? Ab hac voce protinus discessit. Et dum 
per hee et hujus similia crebra innumera et inenar- 
rbilia tentamenta, opitulante Demino, me commo- 
v te hon Valeret, demum aggressus pestilentissiminn 
vrem Isidorum Astoricensem episcopum, supp!an- 
Is eum, ot me, quasi per 4 fraudulentz laudis in- 
süseism, ad publicum Toletano urbis perduceret, 
e&t dum sic veniret immissus ab inimico, ut me mit- 
leret in. commotionis interitum et aliorum fratru»a 
* pessimum interrogaret scandalum, recto, videlicet, 
omnipoteniis Domini judicio, lacum quem nobis aperuit 
ipse repente ingressus est in. eo. Nos autem reliqut 
iniaetos, illum vero perpetuus absorbuit infernus !. 


$1. l'ost hxc pravorum ingressus intima pseudo- 
mesachoruin, ita inflammavit corda eorum atrocissi- 
mi liboris invidia odiorum, ut me voluntario carcere 
maneipatum ab omne $5 «subsidii fulci::ento dimit- 
Vreat derelictum. Com ille adversarius bonoruia 
9perum, supradictum meum me atrociter persequens 
detegens dissipasset tugurium, sic induratnm est cor 
em b ipso inimico, zeloque invidize in(lamiatwm, 
Wi pro integro triennii evoluto spatio, nullo pro re- 


satione, atque bonorum Christianorum subministra- 
tione tribuisset infelicitatis mex subsidii slipem, vel 
cuncta quie nostram tuerentur mendicitatem, interea 
propter hujus eremi laboriosam necessitatem vir il- 
lustrissimus Basilianus subministranti mihi duas de- 
dit ^ evectiones. Et ut aperte patescat fraudulenta 
impietas ab bujus celle habitantes, atque ultionis et 
misericordi:xe Domini pro defensione pauperum suorum 
virtus pielatis, aliquanta diabolica invidiz nequissima 
opera, qu novissime gesta sunt, breviter intimabo. 

98. Dum de supradictas evectiones ! prefatos 
minister meus J;annes diaconus primum accepisset 
caballum, unus de senioribus qui erat hujus cella 
praepositus, cupiditatis iuvidi:eque facibus inflamma- 


B tus, jussit venire de dowo nativitatis sug, qui ipeura 


caballum fur.ntes, ducerent in perditione. Cum eum 
aggredienies ante «e longe duxisseut, frustra certantes 
non poluissent eum comprehendere, justo Dowmini 
judicio, caballus solutus reversus est ad nos; illi 
vero furantes, vacui revertentes, invenerunt terram 
Suam gravi perseculione grandinis vastitam. Cum- 
que coepissent elaborare unde subsiantüe stipendia 
recuperarent, veneruut diversi latrones, qui quantos 
habebant boves furaveruut : quos ultra invenire non 
potuerunt, et 8ola illis dominis eL servis fames et 
iniseria mausit. 

99. Post hec cum supradictus vir alium pro mer- 
cede caballuu uobis dedisset, et aliua seuior succe- 
dens huic monasterio pra»positus ordinatus fuisset , 


^ cumque praesentis anni tempore messis, dum calum- 


nias eorum pro incursione sustinere non possem , 
ijsi caballi compediti pascereat, et quia sub hoc 
mnasterio ingeutie przcipitii. procerrima profundi. 
tas pat-t, quam pavor est lomini desuper intueri, bic 
veru quei diximus senior diaboliczg iuvidke zelo 
atrociter inflammatus przcepit occulte ipsos caballos 
sic « ounpeditos iu queu diximus discriuuen. proecipi- 
tare deorsum. Quis sestimare poterat ut vel ossa eo- 
rum iu valle integra pervenirent ? SeJ, pia Domini 
misericordia guberuante, ita inveuti sunt sani, ut 
nulla in eis inveniretur macula aut debilitatig. Hiu 
considerandum est quautum pietas divina bas ini- 
quissimag animas in inferni perpetua precipitabit 


melio mihi adhiberent tegiminis cooperimentum. [) ruiBa, qui post tanta przcipilii ruina brulas aniwa. 


Inper replevit furens ipsam cellulam inimicus ia- 
toribile et. insigne atrociter: voratrice pulicuin 
Pte, quze c bibens cruorem, efticeret corpus meum 
P^nt totius exsangue. Cum his et similibus casibus 
inei anima mea pervenisset usque a.1 finis occa- 
8"n, Indem, sicut finis hujus opusculi declarat, 
intuens pietas divina tantam necessitudinis me. 


* [là Tot, ; Carrac.. vetustas condi orum. 
' Tol. Goth., BRufiana ; ceteri, Rupiana. 
. ! Tul., qui, absque interrogantis nota. Tol. Goth. : 
Cir destrues cediculam habitationis meae ? EX statim : 
0l hac pravorum ingr: ssus, etc. Scilicel, ibi desunt 
que ex Carraceden:i Codice sequuutur usque ab- 
sorbuit infernus. 
? Tul., fraudulent»m. 
t ldem, pessimorum. 


lium ineoluines propitius servavit animas. 

40. Post hazc, instigante diabolo, ita eorum invida 
exarsit malitia, ul destinatus unus ex eoruni collegio 
pradictum Joanueu diaconum jugulavit, et uortuus 
est. 

41. Ilec cuncta tantz? necessitudinis me:x penuria 
citra quod alibi vicenario annorum nuiuero inemora- 


f! Hucusque Carracedensis Codex ; que sequuntur 
ex Col. tr.nscripta Tol., ubi desunt immediate dicta 
de Isidoro. 

& Ms. subsidium. 

b Evictiones, Ms. Sumitur hic evectio pro equo, ut 
infra, et in concil. vit Tol., cap. 4. Quin«rium, iu- 
quit, numerum evectionis non exceda', 

i Vide in ipsius Vita, nuin. 14. 


A". 


S. VALERIT ABDATIS 


418 


vi. Mic itaque aliis viginti duobus annis infelix susti- A tucns expeditam, atque secularibus exercitiis aptum, 


net anima mea. De innumera discriminum certamina 
pauca breviter comprehensa non me compulit teme- 
ritas vanz glorix innotescere prolata, sed ut cun- 
ctis patesceret, qui desiderant in sancta religione ad 
Dowíinum converti , quanta sint. inimici invidentis et 
persequentis perniciosa obstacula, atque hominum 
perditorum invidens dira diversaque perversitas , et 
qualiter perseveranti certainine confligat, qui dederat 
j almiferam obtinere victoriam ; ut non prolixitas fas- 
tid.osi agonis gignat desperationis Lorporiosam am- 
higuitatem, sed timor Domini et ejus judicium, at- 
que spes viU slernze, strenuiter eum corroboret us- 
quon finem. Unde infelicitas mea non cessat pium 
deprecari Dominum, ut mihi usque ad ultimum vitze 
prasenii ; occursum tribuat perpetuum de szevissimo 
hoste victorize triumphum, atque cunctorum. malitias 
exstinguat facinorum, et hunc quem mihi pietas ejus 
nov seime coacessit, non permittat usque ad mortem 
derelinquere loeum. Quia tantus existit congruentis- 
sime quie(is ad instar paradisi aptissimus locus, ut 
etam licet (ut supra sum locutus) sit ewinentissimo- 
rum montium monitione circeumseptus, nullius tamen 
instat... umbrarum opacitate fuscatus, nisi lueiflui 
splendoris venustiss mo decore conspicuus, atque ver - 
nantissim! viroris eximia amoenitate fecundus, pro- 
cul à mundo remotus, nu'larum s:xcularium actio- 
num tomultibus, neque feminarum occursibus in- 
festatus, ut. cunctis liquido patescat, pro adipiscendo 
períectm sanctitudinis culmine, fidelibus a munda- 
nis illecebris commerciisque recedentibus ad non 
3386 praparatus. Hzc intuens inimicus, et per bype- 
crisin sibi subjectis fideles Dei expellere conatur. 
REPLICATIO SERMONUM 
A PRINA CONVERSIONE, 

42. Prim:e conversionis ordinem retexens, prz- 
fate contritionis mex subsequentem persequenti- ini- 
wici dispersionis desolationem atque clementissi - 
niam opitulationis Domini consolationem per ordi- 
nem replieabo. 

Cumque in excelsi montis eacumine, stulta populi 
sacrilega czecitatis dementia, profana dzemonum de- 
lubra impie atque insipienter paganorum ritu exce- 
leret, fidelium Christianorum ope taudem probrosa 
obecenitas destruitur, [lie vero locus, licet (ut supra 
declaratur) sit summz necessitudinis penuriá occu- 
patus, sed ex &lei integritate poscentibus cita exau- 
ditio in orationibus impetratur. lgitur ut religiosae 
conversationis possilend: rei inexplicabile adducam 
cupiditatem, duo mystice revelationis atque miseri- 
cordis breviter intimabo. 

45 Dum olim ope hu-vanz consolationis destitutus 
in supradicto acre necessitudinis monte anhelans de- 
gcrem, nullum habens providum, aut subsistentem in 
ima necessitate mini-tri, venit ad me quidam cleri- 
cus juventutis foriitudine fretus ; flagitans precaba- 
tur ut. mez esset disciplinx subjectus. Quem in- 


2. F., lacerabant , atque. 
b Supra ülaim memoratam non invenio 


constitui eum operum manuum mearum prodempto- 
rem, alimeptique stipendiorum necessitu linis nostra 
esse minist'um. Cumque in quodam predio fruges 
ceteraque alimentorum subsidia suflicienter in suo 
reposuisset hospitio, quodam die, dum aJ eum quem- 
dam fratel'um oblitus dirigerem, primo illi mandare 
recordatus, postmodum ei in. devexo lateris descen- 
denti de supercilio montis clamavit dicens : Die illi 
ministranti ut unum modium de cibaria vicino illi 
cz» det, et medium modium alii cuidam pauperi. 
41. Post hzc adveniente nocte dum eubili proprio 
quievissem, cumque membra corporis sopor adisset, 
confestim vidi me extensum fortiter ad . verbera, 
hinc inde latere duo viri cum gladiis stantes, cor- 


B pus meum crudeliter * lucebatque comburebant la- 


tera mea. Et cum nimio dolore cruciatus crebro ex- 
pergerer, iterum sopore gravatus obdormiens in ipsa 
tormenta permanebam. Cum novissime expergefa- 
ctus fuissem, deprecans dixi : Domine, pro misericor- 
dia pietatis tuz,, revela mihi quid est pro quo hoe 
patior, quia nescio pro quo reatu tantum ira tua in- 
curri furorem. Post h»c audivi vocem dicentem : 
Non audisti Evangelium loquentem ut sit eleemosyna 
lua in abscondito, et tu de monte ad vocem dispen. 
sas eleemosynam ? Statim solutus a vinculo egi gra- 
tias Domino, quia dignatus est stultitiam meam pro 
emendatione eorripere. Post paucos vero dies pr:- 
fata sseculi stipendia, propter quam haec tam terribi- 
lis exarserat ira, igne cremata est. [line denique ti- 
more perterritus non solum caducam mundanam 
substantiam, sed etiam ipsum subministrantem a me 
protinus repelli , et ut hine postulationem cura mi- 
serations dominic» pateat, breviter intimabo. 

45. Cum in eodem necessitudinis loco quemdam 
Bonosum filium enutrirem, et illi pro eruditione prz- 
cipuum conscripsissem libellum, cum autem paren- 
te; ejus mihi pretium dare niterentur, dixi ad ejus 
pueruli matrem ut mihi cilicinum mandaret tantum 
facere pallium. Et cum unius aut duorum annorum 
vel amplius transisset spatium, et oblita esset pro- 
missionis sux: implere effectum, cumque, propin- 
quante vindemiz tempore, se ad vindemia celebran- 
da proficiscere przpararet, eadem matrona, nomine 
Theodora, iufirmata est. Cum autem per noctem 
vgrotans doriiret, revelatum est illi quod cum viro 
$uo, puerulis et puellis suis ad » supradictam eccle- 
siam sancti Felicis suffragium incolumitatis flagita- 
tura pergeret. Et quia sub illo monte publica discur- 
reret strata, cum [autem] in ea ingressi fuissent, 
obviaverunt multitudinem hominum multa boum juga 
ducentium. Cumque inter illos venissent, unicorni- 
peda bos furens eanidem matronam sub scapulam 
cornu percussit, sicque trueulentus im altum excu- 
tiens caput, radicitus subscisum cornu in ejus vis- 
cera reliquit infixum. Cum omnibus suis et cazeterie 
viantibus * evellere, et nullatenus proalerent, 


* Deest conarentur, aut quid smile. 


449 


OPUSCUL4. 


450 


€um jam semiaecem eam (tenerent, apparuiteis vir A. 48. Post multas crebras et intolerab.les in eodem 


spleudidissimus veniens e contra ecclesiam. saucti 
Felicis per desertum, cujus vultus fulgebat ut sol, 
vestimenta ejus splendidiora nive. Cum enim pro- 
pinquaret ad eos quasi ignorans, interrogavit dicens : 
Qui! habetis, homines ? aut qux est. causa. luctus et 
gribulationis vestir: ? Tunc ostenderunt ipsam plagam 
ecrudelitatis, dicentes : Vide, domine, qualis casus 
| erditionis evenit , occisa esL iulier, et ei subvenire 
se ullo modo poesu.i.us. Et ille respondit : Vos [autem] 
gaaulti estis, et subvenire non potestis? Quid mihi da- 
$fpitis si ego , admota manu, subvenio ? Sicque omn:s 
dixerunt : Si jubes facere mercedem, potes, quia 
&2ata in te est gloriosa claritas sanctitatis, ut nihil 

tibi inpossibile sit faciendi. 

46. Tunc iile perapplicuit se ante illam, et dixit 
ei : Ego tibi nullo modo subveniam, nisi prius mihi 
joramentum dederis, * ut ante quam ad Bergidum 
vàlas , cilicinum * illum mantun * Nunni Vale- 
r8, quem promisisti, facias. At illa iuterrogans eum 


dixit : Domine, tu quis es? Et ille respondit : Homo . 


imn domini Felicis. Tuac illa correpta timore, co- 
scaque dolore, levans manus suas ad ecclesiam san- 
dii Felicis dixit: Per ipsum domnum nostrum Felicem, 
quia si me modo sanare jusseris, stam eum in i- 
pio lacere. Post h:ec ille ez. duobus digitis abstraxit 
ét corpore &jus cornu bovis, quem habebat infixum, 
tlonge projecit, sicque poncns manum super pla- 
pun ejus dixit: Ecce salvata es, etsi feceris hoc 
quod promisisti, bene ad Bergidum ibis, et bene inde 
remeabis. Si autem (acere neglexeris, tibi im- 
petabis. Haec audiens sanissima facta est ab omni 
dolore. Ip his evigilaus cepit nimia anxietudine flu- 
ttuare, quod tarde manesceret. Cum enim primi galli 
iwonuisset canor, statim conciter de lec'ulo eonsur- 
gens clamavit &ilias et ancillas, et ita prsedestinavit 
Miwceia, ut die lerta specie facta, et 4 curata, 
Wii cu:a multo ofertionis obsequie per seinetipsam 
tuiberet ; et sic mihi cuncta sicut passa fuerat inti- 
Ràvit. 

U. Cum igitur ip sepe dicto monte immensa ne- 
euwilulinis peneria coarctatus persisterem , venie- 
bist quidem tranquillo tempore adolescentuli multi 
IM? quoque se mancipautes doctrinz.. Sed cum hie- 
malis procellosa imminebat tempestas, omnes pro- 
Uis 3bseedebant, et ego tantum inclusus, e! usque 
3d mortem penuria contritus permanebam , in tan- 
"tm, w dum quidam religiosus pauper me conso- 
lare dejderans, mecum permanere promitteret, et 
Sitnl nos immanitas Mivalis atque dira flavorum oc- 
€p3aet inclusos tempestas, pauper ille gravissima 
Witsle penuria defunctus est. Ego vero juxta ejus 
Cer ezanime aliquantis diebus mansi, necessitate 
P'oxime mortis aíffüctus. 

' Particula. &£ melius post vadas nenda, wt 
Sets sit, juramentum. dedeiis ante quam ad Ber- 


Mun vadas, uL, etc.; jursme..t:m quippe, non. pal- 


Jn, ante. regressum ad. Dergidum fa. iendum , ut 
euius deelarat. 


* Ms. illum. illum mantum. Supra autem cil:ci- 


loco antiqui hostis impugnationes majori me cona- 
tus est visibiliter perturbare terroris pavore. Nam 
quodam die hymnis ante lucem explicitis matutinis , 
dum ex adverso ejuslem basilicze volnissem pro ne- 
cessaria causa egredi per posticulum in deserto, re- 
peri in ipso ostio stantem diabolum velut enormem 
teterrimum gigantem procerrini» statua iuuninea - 
tem usque ad nubes, Cumque immenso pavore per- 
territus intus obsisterem obstupelactus , et ille ex- 
trinsecus egressionis aditum obetrueret , coepi intra 
me cogitans dicere : Si retrorsus abiero, ipse inimi- 
cus fiducialiter invalescet, eo quod eum pavidans fu- 
giain. Hinc vero ope Domini sumens audaciam, disi 
ad eum: Scio quia Satanas es; et signans frontem 


B. meam: Ecce,inquio, crucem Domini mei Jesu Chri-ti, 


qui est virtus el victoria mea; nunc videbitur 
si ego fugio, si tu. Et sic progrediens exclawavi : lu 
nomine Patris, et Filii, et Spiritus sancti. Et perve- 
niens ad locum ubi stabat, ille vero retrahendo et 
deficiendo bumiliatus usque ad terram, liquefactus- 
que evanuit. Cumque me pro hoc, juvante Domino, 
non valuisset, (sed] pro alia me illusiomis phantas- 
mate mutuavit irrelire. 

49. Cum [autem] parvulum quemdam pupillum 
literis imbuerem, tantam dispensatio divina dedit 
illi memoris capacitatem, ut intra medium annum 
peragrans cum canticis eniversum memoria r tinet 
Psalterium. Cum vero quodam die hora sexta diei 
ad operam sederem, et ille coram me legeret, ecpit 
clamare dicens : Quid est hoc quod video? Et ego 
dixi illi: Quid vides? Ecce, inquit, video angelum 
Domini ; eujus vultus fulget sicut sol, vestimenta 
illius super nive candidior est. Qui dicit mibi : Quia 
propter te veni directus a Domino, ut te ad przsentiaim 
Majestatis ejus perducam, qualiter tibi. pro operibus 
tuis mercedem rependat. Ego namque dixi illi : Non 
credas, quia non est. ang.lus Domini , sed dximon 
diaboli. Et sic clamavi illum ad me, et interrogavi 
eum 8i adbuc videret? Et ille respondit : Ecce ubi 
stat ante nos. Tunc mandavi illi electos psalmos reci- 
tare, dicens : Si angelus Dei est, stabit; si demon, 
fugiet. Cum autem ille ad vocem , et eg» intra me 
diutius recitsremus, dixit : Ecce jam se elonganJo 
liquefactus evauuit. 


50. Videns autem omnipotens, Deus tantam cladis 
penuriam, atque tantz desolatiomis miseria infau- 
stam tabescere animam meam, excitavit quemdam 
adolescentem juventutis flore vernantem, nomine 
Joannem. Cumilli a parentibus suis peteretur sponsa, 
ille | vero | Spiritus sancti flaauma succensus, sancie- 
que religionis desiderio afflatus, elegit potius spiri- 
tualibus nuptiis copulari Deo (in quibus a lucto ib- 
cipitur, seJ ad gaudia zeterna pervenitur) quam car- 


nom pallium dicitur. 

e Nonni Valerii potius leg:rem; nonnus quippe 
vox est qua alios reverentie causa noninvuanmus. 

4 De capa, non de muliere, int.lHlige. Curata, 
id est, sordibus purgata. 


A51 


S. VALEIUI ABDATIS 


452 


* 


nJlibus nuptiis suhjici, qua a ketitia semper inci- A dare dignatus est senectuti. me: baculum, et. s:rpe 


plunt, et ad finem cum luetu tendunt , confestim uni. 
versam sseculi illecebrantem lasciviam despexit, et 
ad consolationem exiguitatis me:xe omni eum festina- 
tione pervenit; et ita est in. timoris Domini confes- 
sione fundátes, ut sicnt voluntaria cliiritate , ita. in 
euneta neeessitudinis tribulatione et in omnibus ha- 
herem participem. S:vissimus igitur inimicus gravi- 
ter invidens charitaii atque consolationi nostre, 
solita malitia adhibuit artes, qualiter societatem no- 
stram frauduleuta supplantatione dispergeret. Cum- 
que :olus mibi in interioris eremi vasta. solitudine 
socius adlia sis: et, supposuit suse crudelitatis minl- 
tros latronea rievissimos per quoram impiissinram 
v.4gtationem nos ef'iceret utraque parte divisos. Ille 


qursitum salutis remedium. 

59. In quadam igitur rupe huic monasterio. sub- 
jacente, qua beatissimus Fructuosus orare consuevit, 
etin. eodem loco crux lignea in titulo stabat fixa; 
hic fautem] frater Saturninus cepit desiderabiliter 
cogitare, ut ibidem secundum vires exiguitatis nostr;e 
quantu'uscunque titu'us oratorii construeretur. Cuin 
autem hoc cogitatum suum inihi narrasset ,. capi 
contradicere illi, eo quod locus es:et incongrum:, et ad 
faciendum non subsisteret virlus. Protintis eodem die 
cum mer (sic) sopor adisset, jussit divina pietas mili 
aperte revelare, qualiter hoc ficret, sua esset volun- 
'as, et quod celeriter virtus ejus hoe ad perfectionem 
perduceret. Illico voluntate l'omini comperta, de 


autem eriwdeliter csecus, et. pess?me debilitatas, ad D opera manuum mearum, vel unde mihi disp-nsatio 


pristinum reattractuà est. locum. Ego [etenim] post 
b:ee iteratim vastatus, in alía parte a. Christianis, 
ut " superior declarat historia, sum productus. Cum- 
que ille post hrec perditam recepisset salutem, et ad 
meum sicut pridem, properaret obsequium, ita zelo 
4diuboli indurata sunt corda pravorum hominum , ut 
nequaquam enum permitterent 1neum. demum adire 
consortium. Et dum ego supradicto ordiue * ad ea- 
dem loca, duce Domino, in cellula hratissimi Fru- 
ctuosi fuissem perdu«tus, rt ille non fuisset. permis- 
su&, el quia de saspe dicto monte me discedente, re- 
cessit, el assiduus populi eoncursus, « cum autem de 
stercore auiinglium. dudum occurrentium bominum 
deliciosue in eodem loco excrevisset fenus , veniens 
igris j er deser um, per idem fenum ingressus, cuncta 
liabitacula cui ipsa concremawit ecclesia. Post h:ec 
prxfatus Joannes ad radicem ejusdem montis deor- 
$um sibi, opitulante Domino, novum construit mo- 
nasterium, in quo eum episcopus ordinavit coutra 
voluntatem suani preshyterum. 

91. Cum autem ibidem a me degeret desolatus, et 
ego de ejus desolatione manerem morrore confectus, 
adduxit Dominus per compunctionem cordis ex lon- 
ginquitate terrarum quemdam puerum nomine Satur- 
ninum. exercitiis acliv:e vite atque eervitiis aptum , 
et in omni sua actione compositum. "Quem primuin 
ille suscipiens conversum, cumque in summa  abhsti- 
nentia, vigiliis, jejuniis, orationibus, psalumodis ca- 
noribus, diversis ue operibus, artificiis, vel czeteris 
regularibus exercitiis, diebus ac noctibus, instanter 
vacaret, cepit ad eos Christianorum pietas, qux olim, 
ine disce-lente, recesserat, recurrere, et necessaria 
$tlpendia ministrare. 

59. Et cuin aliquantorum annorum transacto in- 
tervallo, in predicto permansissent regulari exerci- 
ti^, eidem religioso fratri Saturnino svpe per reve- 
lationem venit admonitio, ut inde quantocius egre- 
diens, ad infelicitatis me: festinaret consortium. Qui 
statim divino obedivit prcepto. Quem cum omni 
exsultatione suscipiens benedixi Denm creatorem 
omnium, quod velut in extremo vit:e mex termino, 

* Supra, num. 50, in finc, 


b Lege ab eodem loco. 
* Ali,uid deesse videtur. 


di: ina jussit tribuere, pro muniflcentia mercedis ho- 
norum Christianorum, conducti sunt et multi operarii 
subministrantes. Cum quibus, opitulante Domino, 
e! ejus virtutem, perfectus est. Cumque in eo:lem 
loco, [quo] nulla pateret planities, sed saxei ingentis 
pinnaculi discrimen precipitia immineret, eamdem 
aggredientes leviter scinderunt rupem, etin eodem 
loco in nomine sanct:e crucis , et sancti Pantaleonis, 
celerorumque saneterum martyrum , licet brevis 
fabrice tantillum, sed virtutis culmine magnum , sa- 
crum l'omino constructum est templum : quod a viro 
Dei reverentissimo Aurelio episcopo 4 est cum omni 
diligentia Domino eonsecratum, simulqne hujus :edis 
opificem Saturninum, ope Domini, sacravit presbyte- 
rum. Qui dum quotidiana ibidem Domino immolarct 
sacrificia, aliquanta illi ekauditionis patefacta sunt 
sigua. Ex quibus afiquanta qu:x veniunt ad memo: iam 
breviter insinuans edisseram. 

B4. Dum quadam die lapides desuper, imminente 
rupe, abscinderet, subito erupta desuper ingens acu- 
tissima lapis przecipitata deorsum, ejas perctütiens 
pedem illius usque ad os«a penetrans, nervos et ve- 
nas incidit. Dum esset fermido, ne de'ilis factus 
gressum amitteret, aut mortem incurreret, mox sic- 
cto sanguine se decubans, in lectulo continere non 
potuit ; sed solita consuetudine se ad sacrificium Do- 
miro offerenlum licet dehiHs cum nimio labore ne- 
cessitatis semipes attraxit; statimque ut sacrificium 
coram Domino immolavit, ita egressus est sanus, ut 
vileretur illic nec spinze aculeus eum vel leviter pun-- 
Xisse. 

v9. Demum cum matutino tempore celebrandum 
adfuisset officium , et claustra * ingressus ita. essent 
priepedita, ut ea reserare non posset, commotus 
animo, veniens ad fenestram altaris, clamavit di-- 
cens : Bene hoc est, domini sancti, ut veniam ad of- 
ficium vestrum, et ingredi ine non permittatis. [lec d'- 
cens cum ad ostium füisset egressus, confestim au- 
dita est sera, qux intrinsecus clausa. obserabat 
obetructa, proculabscedere, et ingressum patefa- 
cere; quod videntes ipse et qui cum eo erant, ia 


^ Astrricensis Ecclesi;e, ab anno 681. 
* Ms., ingressi..... 


xr 


OPUSCULA. 


45t 


obstepore versi admirantes , benedixerunt Domi- A tríbulationis mez ifle supradictas Joannes meus dis- 


nou. 

56. Cum autem in eodem deserto aliquantula le- 
gumina seminasset, et dono Domini uberrime f-cun- 
dans, dens:ssiima * screvisset, quam cum rmaturescen- 
tem cernere, cavens [namque] ne a. diversis vastare- 
tur, parvulum. super altarium benedixit velleluim , 
quem pro signo in. eodem suspendit agro. Cumque 
omnes formidarent quidquam exinde contingere, 
quidam stultus, dum au-u improbo ibidem fuisset 
igressus, et coepisset gulie su: explere voracitatem, 
prüinus percussus est a serpente; et mox decide:.s, 
tawJiu ibidem jacuit exanimis sine menle, quousque 
invenirent eum plus de ore el posteriore stercora 
fandentem, quain habuerat discerpere, dum per gra- 
liam Domini nullus alius fuisset inventus qui in his 
montibus a serpente fuisset vulneratus. 


57. Alio quoque tempore quidam szcularis, no- 
mine Basilius, cum ingenti necessitudine coactus de- 
bilis ad eum veniseet, quoniam dextera manus ejus, 
e brachium , contractis nervis, arefacta turgens 
obriguerat, illico miserationis pietate compulsus, be- 
nélixit oleum, et ejus debilia membra orans perun- 
iil; confestim ope Domini ejus pristiux sanitati re- 
situa sunt membra. Et sic benedicens Deum inco- 
lunis cum omni exsultatione ad propriam reversus 
6l domum. 


58 Cum igitur huic sancto cum summa licentia 
étierviret altario, et infelicitatis me solemniter in 
ioc superioris monasterii ministraret claustro, post ( 
kae spiritu vao: glorize elevatus, tperans se ut a me 
sitgregatus, saper me honorabiliorem laudem nomi- 
ib sui [P me derclicto], amplioremque veneratio- 
nem obtinerel a seculi vulgo, discedens hine erga 
inum s»nctum o;.eris sui altarium in tenuissimo et 
ivjosio ge reiruxit ergastulo, de quo pro solo tan- 
um diurnum atque nocturnum celebrandum proce- 
delat officiumn, et ssepe offerendum Domino sacrifi- 
Gus. Cum autem ibidem tempore quievisset, rapa- 
Gwimus vorax ille insatiabilis lupus preesecutor 
3m» nostre idcireo festinavit cum e consortium 
UMRimitalis mex segregare, ut velut ovem errantem 
$teum facile aptum faceret pr:o ':e : cujus denique 
cordis intima ita furens agzressus est, ut est in tantis 
aMuliarum molestiis faceret atrocitate fluctaare, ut 
D&t die, noc nocte inter inde hic, et hinc illie discur- 
renem permitteret vel. modico spatio tranquille 
ques persistere. Hinc nequiter devictus, et facile 
5Upttalus eyrediens, per no.tein carrigavit asinum , 
qum habebamus evecijpnem propter hujus erem 
SVendiorum necessitate, de librorum volumina quos 
IP tanctó altario conscripseram , vel cetera qui 
iidem de Dei dato contuleram, et temeranter per- 
$0505 ductus est ab inimico captivus. 

39. Post lizc adhuc mecum doloris consuetnque 


! Pro excrerissent. 


! Preposteie bec vid: ntur locata. Melius post s«- 
&li vul, 0, me derelicto, discedens hinc, ete. 


cipuls, illius qtoque * magister prius, a quodam 
ini.juissimo rustico, ab ipso invido persequente dia- 
bolo przcipiter impulso, in predicto suo monasterio, 
ante sanctum altarium in oratione prostratum, est 
impiissime et crudeliter capite truncatus. 

60, Ipso quoque tempore licet Providentia divina, 
quie £eimper pro pauperum suorum tniseria sollicitam 
adhibeat curam, ne ego miserrimus ab oni conso- 
lationis przsidio relinquerer destitutus, de terra nati- 
vitatis mez sollicitavit ad timorem suum mihi proxi- 
muin fratris mei Montani filium, nomine Joanuem, 
qui compuncto corde veniens reliquit servitium re- 
gis, atque uxorem, et filios, vel omnia qux habebat, 
et convertens cum famulo $uo Evagrio se toto corde 


D dominico mancipavit servitio, qui nunc usque qua 


utrisque cellulis nece:saria sunt fidel.ter elaborans 
ministrat. Naiu adjutus a Domino, qui eum saiucti al- 
taril ipsius jussit esse ministrum , vineas in eodem 
deserto, hortum olerum, ei multas pomiferas diversi 
generis plantavit arbusculas, atque domicilii fundavit 
habitacula, «t tera qu: hic vel illi necessaria sunt, 
quotidie nititur ope Dei perficere, ei in his desiderat 
usque ad finem vite su: permanere. 

61. Post crebras, videlicet, inimico impediente, 
penuriz contritiones, atque amarissimas ct tristes 
dispersionis desolationes, illa sempiterna pietas, qu:e 
non vult factur:? su: perditionem, tribuit infelicitati 
miex post quadraginta duorum continuo annorum 
contritionem aliquantu'um quietis, cupitam consola- 
tionem et remedium. ! 

62, lusu; er compunxit corda fidelium suorum ad 
misericordia pietatem gloriosi principis, pontilicum, 
czeterorumque Christianorum, qui largillua in mea 
egestate operali sunt mcrcede, quam recipiant cen- 
tumpliciter 4 Domino in. h»reditate coeleste, Hine 
etenim scriptum est: Divi a ac sempiterna pietas 
post tempestatem diri-simam tranquillum facit, et 
pest lacrymationem et fletum. jucunditatem infu . dit. 
Et iterum : Gaudia pos! lucium venivnt ; post. gaudia 
luctus. Ploratum sequitur risus , el. cantica. planc/us. 
Et ipsa Veritas dicil : Qui perse:eraverit usque in fi- 
nem, hic salvus eril. 

65. luterdum dum juxia sanctorum apostolorum 
ego indignus inconvulse demam 1zsidens /alt.rio x 


D cumque pretenso latere montis nullus planitiz con- 


gruus pateret sinus, nostr.e fragiliiatis paulisper o,i- 
tulante manu Dei, brevis hie, sed aptus, atriunculi 
locus opificum labore versus est in planum. Cerne 
nunc septas undique oleas, taxeas, laureas, piueas , 


cipreseas, rosceasque myrices, perenni fronde vi- 


rentes, unde r.te horum omnium perpetuum nemus 
Daphines nuncupatur diversarumque arbuscularu:m 
prite sis surculorum virguis, hinc indeque insur- 
gentibus vitium contexta palmitibus, viroris amoonis- 
sima protegente umbracula, sed monarcis opac tate 


e ]lle de quo supra, n. 50:151, non alter de quo n. 
98 et 40; ille quippe diaconus a. pseudo monachis, 
luc presbyter a rustico est occ sus. 


455 


S. VALERII ALDATIS 


———— — A EEÓÉ—Á—M*——— —————————Mm 


456 


venusta , fecundansque invia, ita solis ardoribus A — 66. Librorum vero volumina, tam quz quotidiano 


zrstuante refrigerat membra , ac si antra tegant , et 
saxea protegat umbra, dum molli juxta rivuli decnr- 
rentia sonitu demulcet auditus, atque rosarum, lilio- 
rum, «seterarumque herbarum floreus nectareus aro- 
maiizans redolet olfactus , et. venustissima neinoris 
animum lenit amienit28, sobiie et non ficta, sed fi- 
delis perüiciatur charitas. 


64. Juxta hejus situm ope Domini parvulu:n adje- 
cimus bortulum, quem arborum plantationis clau- 
stra septum fecit esse munitum, ut quantum plus 
post finis mei obitum locifluum transierit spatium, 
tantum fortior illum gignens arboreum observabit 
claustrum *. Tanquam navicula procellosis fiuctibus 
quassata, desideratum tandem penetrat portum , íta 
ego indignus velut de monumento sepulcroque sus- 
citatus, aut ab infernali tenebroso carcere ejectus, 
przclara post tenebras perfruens luce, omnipotenti 
Domino immensas non sino agere grates, quod ad 
quietem s:epe cupitam et crebro quxsitam tandem 
inerui jam fatiscente corpore pertingere locum. Et 
$ic in eo eonlido, ut sicut me jussit aliquantulum 
de voragine sxculi facere alienum , ita de infesto et 
pessimo inimico faciat palmiferum victoriz obtinere 
triumphum, atque expiatum eunclorum contagione 
peccaminum per satisfactionis lamentum, cum his 
quos ad ineum jussit predestinare so'atium, almum 


' dat peenitentize fructum, vilzque xleruz consortium, 


qui periturum per crucis tropseeum destruxit iupe- 
rium, 


QUOD DE SUPERIORIBUS QUER!MOXIIS RErIDUUM 
SEQUITUR. 


63. Dum olim juxta quod superioris querimonie 
breviter ord» declarat, necessitate compul-us, utpote 
juxta seculare conventu^ me in humili et angusto 
retrusissem ergastulo, in quo solus in tristibus tene- 
bris, penuriis coarctatus, velut jam in sepulcro 


angustiis mancipatus : cum [ autem | hinc per supra- 


dicta serie fuissem productus, intuens huic Rufianen- 
sis locum inonasterii à mundana conversatione re- 
. wmotum, et velut Gallorum Alpium procerr.ma alti- 
tudinis montium ita esse cireumseptum, ut non indi- 
geat parietis urusionem. l'enetrapdo autem advenien- 
tibus a contra habitabilem partem przediorum, tan- 
tum una antiquitus manufacta patet trames, quise 
excisi$ rupibus ita tenuem et angustum redit agge- 
ris labyrinthum, in quo non nisi singulatim homines 
in timore periculi gradiuntur, quo hinc in vicino 
mona:terii exempto in una procerrima rupe sanctis- 
simi Fructuosi patuit oratorium. Qua-excisi, ope 
Domini, sanctum ei eoristructum est templum : quod 
est positum habitationis hujus monssterii velut ter» 
minum et claustrum de ejus constructione; et hie 
juxta altare sanctorum apostolorum operatione, in 
superiore historia patet breviter comprehensum. 


l1 est quemadmodum, vel sicut, 


, 
* Misere depra ata seq. 


officio, quam pro sanctarum festivitatum pro o:di- 
ne pertinet anniversario, vel etiam diversarum samn- 
clarum Seripturarum quod ad zdificationis profe- 
cium atque industriz documentum prolicit animarum, 


-uiraque altariorum san:torum, juvante Domino, 


plenarium adcelebravi compendium. Pro quibus ope- 
ribus et bonorum hominum occursionem , atque 
summ: charitatis dilectionem, hujus loci incole 
sumpserunt atrocissimum zeli et invidie laborem, 
atque publicas et clandestinas odibiles persecutio- 
nes, infandaque diabolice artis adhibuerunt apo- 
dixem , per quam praefati, atque eos qui publice 
sunt interfecti, csleri qui remanebant conversi, 
mutata mente, turbati per diversas sunt terrag 
dispersi. Animalia namque quos de... illi sancto 
al:ario coemeram, funditus su: exterininata, ac, 
sicut ait Elias propheta : Remansi ego solus, Et: 
Quarunt. animam meam, ut. au[erant eam. Ex quo- 
rum impiis-ima clanculs susurrationis mil'tia unus 
brutobardus atque ineptix socordis: babigerus, no- 
mine Firminas , qui est ipsius morbidi gregis in rui- 
ne perditione pr:epositas, nuperrime [ igitur] de- 
mentix vesanie frustratus, quod nou habuit unde in- 
felicitati mez* crimen objiceret, pro sola bonorum 
Christianorum susceptione , charitate, et dilectione, 
me conatus est publica obtrectatione derogare, 4ji- 
cens, eo quod ante me fuissent duo presbyteri in bae 
retrusione, qui vicinos , notos, et amicos recipie- 
bant intus in cellule quo orticell: , et de longe ve- 
nieates aceipiobant per fenestram : quorem quasl 
meliorem conversationem mihi dolose iovidens pest 
vituperationis objectionem, ipsorum quippe reuruse- 
rum primus diaboli persuasione, atque lascivieute 
voluptate devictus, et nequiter superatus discedens, 
ad szculi est vanitatem regressus ; ille enim alius ita 
permansit otiosus, ut nullum post mortem imitabi.em 
superstitibus relinqueret opus. Hine autem Jaco- 
bus apostolus predicat, dicens : quia Fides sine 
operibus mortua est. Ego vero inter bx:ec charatie 
interius et exterius bifariam varietatem saneti ape- 
$toli Pauli semper observans, recordabor sententiam 
dicentis : Omnibus omnia (acius sum, ut omnes lucri- 
(facerem. Ad hoc autein de dogma Patrum pauca bre- 
viter adjiciam. 

67. Beatus [ autem] Arsenius cum ex genere ela- 
rissimo nobilis, et ex genti opulentia sublimatus de- 
geret in gloria, timore Domini correptus, dereliquit 
universa. Pauper et seminudus Seythicz solitudinis 
ingressus est deserta, ibique se in exigua et areta re- 
clusit claustra, in qua dum diutius permanertt, vie 
Dei Theophilus Alexandrinus archiepiscopus deside- 
rans eum videre, notuit illi dicens : Si venio ad te, 
aperies mihi, ut videam te ? At ille renotuit : Si ve- 
neris * aperiam tibi. Nam si tibi, et omnibus. Cum- 
que hzc yrima ejus conversione flerint, postmodem 
[ vero ] ita composuit vite sux ordinem, ut ad eccle- 


c Deest no"; infra quippe ait : Eriscopum suscipere 
f[astidier.t. : 


451 


VITA S. FRUCTUOSI. 


468 


siam in congregationem eum multitudine aliorum Pa- A rantiam ; injuriam passus pro nobis, reliquit exem-- 


&rum solita solemnitate procederet ; et multos sibi 
eecurrentes in charitate susciperet, in tantum, ut 
una religiosa nobilis matrona ejus desiderio commo- 
ta na:igans de Roma, cum per internuntios suggere- 
yet, ut eum videret, et ille non acquiesceret, illa 
| vero] confisa ait : Confido in Deum, quia videbo 
eum. Et sic constanter pergens jussu Domini reperit 
eum extra cellam ; et procidens prostravit se ad pe- 
des ejus, et tandiu jacuit, quousque ille elevaret 
eam, et ita factum est, ut qui ante episcopum susci- 
pere. fastidierat, postea per Domini voluntatem (ide. 
lem feminam, licet nolens, susciperet in charitate. 
Quoniam in futuro judicio non locum clausum, aut 
apertum, non monasterium, non villam, non vicum, 


plum nobis : nam palmis percussus, flagellis. csesus, 
sputís derisus, clavis confixus, spinis coronatus, 
cruce damnatus, semper tacuit. Magna virtus est, 
8i non izdas, a quo lesus es; et magna gloria cui 
potuisti nocere, parcas. Maledicenti benedictionem 
oppone. Irascentem patientia declinare satage. Mala 


aliorum bouo tuo supera : non enim habebis indul- 
gentiam, nisi dederis, et si ille no» supplicat, et si. ^ 


"A mr 


ille dimitti non postulat, tu relaxa ex corde, tu di- 


mitte ex animo, ut Pater tuus qui in celis et dimit- 
tat tibi, sicut tu dimittis debitoribus tuis, hoc est, 
tibi persequentibus, tibi maledicentibus, et tibi calum- 
niantibus. Alien: nequitie non serves dolorem. 
Invidia pestifero ardore bona composita devorat, 


pon babitum, aut sexum, requiret Dominus, sed se- B invidia animum velut tinea comedit: pectus urit, 


eudum proprium opus singulis retribuet. 
DE NOV/E VITAE INSTITUTIONE. 

Dilecte fili, dilige lacrymas : noli differreeas. Tan- 
tem promptus adesto lamentis quanto fuisti pronus 
$4 culpam. Qualis tua fuerit ad peccatum intentio, 
ulis ad poenitendum sit devotio. Sicut in profundum 
reesseras, ita revertere. Nulla res te de peccato 
securum faciat. Nulla te securitas vel decep!io blan- 
liat. Ineessanter in corde tuo spes et formido con- 
dsiat, pariler spes, et metus, timor, et fiducia. Sic 
te spes indulgentiae erigat, ut metus gehenn» sem- 
per afligat, et tiinor semper emendet. Timor Dorsi- 
M expellit peccatum, et perimit vitium. Ubi timor 

aon est, ibi dissolutio vitz. Valere te magis animo, 

qum corpore opto. Adversltas corporis remedium 

6 anims. Si prosperitas erexerit, non extollaris ; 

s calumnia contigerit, pusillanimus non emxstes; 

probari te in prosperitate cognosce, non extolli, et 

bota, et mala, pront tibi eveniant, mente libera sus- 

Ur. Si potes iram vitre, vel sustine, vel tempera. 

Disee mala tolerare, magis quam facere. Detrahen- 

Utm errores dissimulando calca, contumelias de- 

inhentium patientia supera : propera verbo aspero 

Biientke scutum opponere : quamvis quisque irri- 

(et, quamvis quisque exasperet, quamvis insultet, 

(snvis injuriam faciat, quainvis afliciat contumeliis ; 

M tee, tu. dissimula, tu non loquaris, tu exerce 

iun; injuri& non respondeas, convicium nos 

Méetquess ; disce a Christo modestiam, disce tole- 


——— 





mentem aflicit, cor hominis, quasi pestis , depascit : 
occurrat enim contra zelum bonitas, adversus invi- 
diam charitas praeparetur. Retine semper vinculum 
constantiz. In omnibus actionibus tuis imitare bonos, 
smulare sanctos, habeto ante oculos exempla sa- 
cerdotum ; sint tibi documenta Patrum, disciplinx 
incitamenta ; nec favor te geducat, nec vituperantia 
frangat : qui laudem non appetit, nec contumeliam 
senlit. Quid enim prodest, dum malus es, bonus di- 
car:s? Discerne te judicio tuo, non alieno ; qualis 
haberi vis, talis esto. Professionem tuam non in 
habitu, sed in incessu demonstra, Sit in ingressu tuo 
simplicitas, in modo puritas, in gestu gravitas, et in 
incessu honestas appareat, nihilque levitatis: Gres- 


C sus tui alterius oculos non offendant, nec des aliis 


locum de te detrghendi. Fuge improbos bomines, et 
iniquos, maxime eos qui ad vitia proni sunt. Socios 
bonos tibi conjunge, quia si fueris socius bonze con- 
versationis, eris et virtutis. Respue sermones impu- 
dicos , sermo enim vanus vau:x conscientie indicium 
est. Mens hominis lingua pandi:ur; et qualis sermo 
ostenditur, animus comprobatur : loquere non quod- 
libet, sed quod oportet. De malo alterius os tuum 
non coinquines : judicia tua, non aliena, attende. 
Quod ad te non pertinet, noli inquirere, nec quod 
inter se dicunt homines nunquam scire desideres. 
Quibus, adimpletisque legis verbis, vitam aternam 
assequeris. 





VITA SANCTI FRUCTUOSI BRACARENSIS EPISCOPI. 


(Ex Actis ordinis sancti Benedicti.) 
MABILLONII OBSERVATIONES PRJEVLE. 





ui, Pemuens Vita S. Fructuosi regia ex stirpe editi, D Sermonis ipsius sancti Valerii in Concordia Regul. 


9l, monasteriorum ac monachorum plurimorum 
lntitutoris, demumque episcopi Bracarensis, scripta 
*1ab auctore gravi quidem ac subpari, at Latinitatis 

: qui « quantum fideli narratione cognovit, 
MW de S. Fructuosi principio ac fine vit: per- 
Birinxit, « sicuti. in Praefatione pro'oquitur. Istam 
Ktiplionem S. Valerio abbati monasterii S. Petri de 

Quibus tribuunt Sandovalius et Tamayus ( Ad an. 
05): tametsi iter hancce Vitam et fragmentum 


PaTROL LXXXVII. 


cap. 2,8 7, relatam nonnulla videtur sty;i dive:sitas, 
Auctor in hoc opere testes adducit Fu!gentii discipu- 
los, Benenatum cap. 12, Julianum cap. 15, Cassia- 
num cap. 21, a quibus narrationis su.e materiam ac- 
cepit. Istam licubrationem e meinbraunis cenobii 
sancti Petri de Arlanza auno Christi 912 exaratis ac. 
ceptam ediderunt Prudentius Sandovalius parte i 
Fundat. monast. llispan., et Johanues Tamayus Sala- 
zar in Martyrol. Hispan. ad diem 16 Aprilis; sed re. 


1$ 


459 


s. VALEITUS Apbas, 


fertàrf 'hetnidis prope infinitis, partim ex ariimuensfáth À étám sé converterent eonprera foret tORMÓhoruM: 


vitio, partim ét ipsius auctoris berbarie : quas men - 
das pluribus in locis emendavimus ; alias, qux quidem 
ipsius auctoris esse videntur, retinuimus. Quales sunt 
hunc habitaculum, eumdem hospitium, cap. 1 ; Cono- 
bium Complutensem, cap. 2 ; ei cetera id. genus, uti 
el.participia pro verbis ipsis, reeeriexs pro revertitur 
eodem loci et alibi passim : quie stribiligines pon tam 
scriptoris ingenio quam sxculi corruptelz tribuendze 
sunt. 

9. Menardus noster, in Profatione secunda ad Con- 
cordiam regul., tres distinguere videtur Fruetuosos, 
unum Bracarensem episcopum, quo de nunc agi- 
mus; alterum Fructuosum abbatem; tertiüm Fru- 
ctuosum episcopum Segobiensem : quem tamea non 
Fructno:um, sed Fructum appellandum esse censet 
Tamayus Salazar. Án Fructuosus abbas alius sit a 
Fructuoso lracarensi autistite, merito dubitare licet. 
Fundamentum Menardí unum ab altero distinguentis 
petitur ex duplici Regula. Fructuosi nomine inscri- 
pta, «quarum altera, inquit, est magni illius Fructuosi 
pontificis Dracarensis, quie complectitur quinque et 
viginti capita. Quod satis notum est ex cap. 18 
ejusdem Regulzx, in quo statuitur una Quadragesima 
jejunanda ante festum. SS. Justi et Pastoris, quam 
sane ins'ituit 5. Fructuosus, quia suum monasterium 
dedicatum erat sub patrocinio horum SS. martyruti. 
Altera Regula est cujusdam alterius Fructuosi, qti 
in hac Concerdia a superiori distinguitur, etsi inter- 
dum hi duo Fructuost exscriptoris incuria confun- 
dantur. » Mittimus testimonium a Menardo ex Psei- 
do-Maximi Chronico adductum, qnod ipse (uti par 
est) nihili pene ducit, Utramque Hegulam ( pace 
doctissimi viri dictum sit) ejusdein auctoris esse 

.Fructuosi Bracarensis episcopi, res videtur explora- 


B 


tior. Prima, constans capitulis 25, directá est moná- . 


chis; secunda viris et feminis ad conversionem ve- 
nientibus, diciturque Regula monastica communis, 
ae capitalis 20 absolvitur. Cur posteriorem istam 
Regulam composuerit Fructuosus, discimus ex sub- 
jecte Vite capite 17. Quippe « tanta. in. utro ue 
sexu almiftua florebat -anctit:s, atque eximia cresce- 
bat íama perfectionum, ut viri cum filiis suis ad san- 


metros vero cuni filiabus suis sancto se sociarent - 
consortio puellarum. » llinc Regulze communis caput 
sextum : « Qualiter debeant viri cum uxoribus ae 
filiis absque periculo viveré in nronastérfo. » ld ta- 
mén fta statnitmr. « ut monachi cum &ororibus uno 
mohasterio habitare non audeant, neque oratorium 
commune habere prz:esumant. » Quod toto cap. 15 et 
sequenti late cavelur. In utraque ilfà ftegu!a conso- 
nánit hon patica. Capat vigesimum quartum de senibes 
et eaput vigesimum quintum de die Dominico, qu in 
Regula monachorum, seu prima, apud llolstenium 
desunt, inseruntur? iisdem omnino verbis ac senten- 
tiis in regulà communi seu secumda, et capitula octa« 
vum ac tertium decimum constituunt : idaue ex mss; 
codicibus restituendum monemus. 

9. Nec sententix* nostre obstat, quod in Concor- 
dia Regul., cap. 4, $ $, post citatam 9. Fructuosi 
episcopi Regulam, refertur locus ex Regula alterius 
Fruetttosi, qui loeus est caput tertium ltegule com- 
munis. Ibi enim di eden putamus er fHesula altera 
Fructwosi. Certe Begule secuniie seu. communis 
auctori, qui in Concor/ia legularum quindecie: lau. 
datur, episcopi nomen tribuitur duobus in loeis, né- 
mirum cap. 5, 8 5, et cap. 28, 8 3. Porro cap. 27, 
8 2, adducitur caput undecimum Kegul» secundi, 
sequenti vero paragrapho caput tertium prim: cum 
hac inscriptiene : Ttem ejusdem. Neque vero semper 
in eadem Coneordia auctor primo Hegule vecatur 
episcopus : siquidem ex tribus ac triginta locis ir. 
quibus testimonia ex ea producuntur, duodecies sine 
episcopi titulo memoratur. Denique in eodem opete 
conditor seeund:e passim, uti el primae scriptor, san- 
ctus exprimitur. | 

4. Observare demum juvat, fragmentum qucddam 
de diversitate tulparum sper Reyntam S. fienedicti, 
quod in nonnullis libris mss. Fruetuwoso adscriptum 
reperitur, indignum omnine esse Fructuoso . eujus 
de lteguls. conformitate cum Benedictina. pluribus 


C eginus in Prefatione ad. seculum r, 8 U, num. 75. 


Fructuosi Vitam attenü&thus, cujus hzc inscriptio in 
apegrapho exstat. 


: | ! SENNOEERNNR MES 
INCIPIT VITA 


VEL MEMORATIO MIRABILIORUM, 


QUA DEUS PER BONI OBSEQUII FAMULATUM SANCTISSIMI FRUCTUOSÍ RPISCOPI AD CORROBORANDAM 
FIDEM CREDÉNTIUM STATUIT AD SALUTEM. 





PnaoLocus. — Postquam antiquas mundi tenebras 
sepernz veritatis nova ioraditvit claritas, et a sede 
Romana, prima sanctx Ecclesiw cathedra, fidei ca- 
tholicae. dogmatum  fulgurans rutilaret immensitas, 
atque ex ZEgypto orientale provincia, excellentissima 
sacrx religionis prxsmicarent exempla, et hujus Oc- 
cidu:e plag: exigua perluceret extremitas , przecipuse 
claritatis egregias diviRa pietas duas inluminavit I&- 
cernas, lsidorum reverentissimum scilicet. virum 
Spalensem episcopum , atque beatissimum Fiüctue- 
sum ab infantia immaculatum et justum. Ille autem 
oris nitore clarens, insignis industria, sophisuc» 
artis indeptus primitias, dogmata reciprocavit Ro- 
manorum : hic vero in sacratissimo religionis pro- 
posito Spiritus sancti flamma succensus, itu In eunetis 
spiritualibus exercitatus omnibusque operibus sanctis 
perfectus emicuit, ut ad Patrum se f.cite ( Deest aN- 
quid), quorum zequaret antiquerum meritis Thebh»o- 
rum. llle active vitz industria universam extrinsecus 
erudivit Spaniam : h'c autem contemplativie vite 


* Pagus seu tractus Bergendensis seu Vergenden« 
3 3 3C Vergidensis, hodie vulgari nomine Vierzo, si- 
(u$ nter Legionis montes ct. Gall:eciam, teste Anto- 


peritia vibrante falgore mieátns, intiimá cordium inta- 
nynavit arcana. lile egregio rutilans eloquie iu libris 
claruit zdificationis : hic autem culmiue virtatuga 
coruscans, exemplum relinquens sancta religionis , 
el Inhocuo gressu secutus est vestigia pieeuntis 
Domini nostri et Salvatoris : cujus tantum ineffabilia 
sunt virtutum ejus prodigia, quod nostra nuncupare 
hen valet ineptía. Quantum fideli narratione cognovi, 
pauca de principio vite ejus et fine disserendo per- 
s wingans 

CAP. PRIMUM, — llegio ortus genere (il clericus. Deum 
&abet vindicem. Hic vero beatus ex clarissima regali 
progenie exortus, sublimissimi culminis, atque ducis 
exercitus llispauix proles, dum adhnc puerulus sub 
parentibus degeret, contigit ut quodam tempore pater 
ejus ewm secum habens inter montium convallia 
* Hergendensis territorii, gregum suarum requireret 
rationes : pater autem suus greges describebat et 
pastorum rationes discutiepat. Hic vero puerulus, In- 
spirante Domino, pro zdificatione monasterii alta 


nio Yepezo, S. Fructuoso ortum dedisse a nonnullis 
creditur : tametsi Tamayus Salazar Fruetuosum To- 
lelo civitati vindicare in Martyrologio conatur. 


tbi 


VITA S. FUCTUOSI. 


401 


locá penehbat, et intra eemetipsum retihens, nemini À alienis rcIinquens, et ipse secum solam proditionem 


manilestabat. Post discessum igitur parentum, ies 
&eculari habitu, tonsoque capite cum religionis initia 
suscepisset, tradidit se erudiendum spiritualibus dis- 
ciplinis sanctissimo viro * Conantió episcopo. Cum- 
que aliquàatto tempore sub illius degeret regimine, 
provenit àt quodam die possessionem Ecclesi: in- 
£ressi, illius praéeuntes 5 paricelluli cum ei àd manen- 
dum hospitium przpararent, quiam de su : ptoribus 
i servitoribus ?] sedis ipsius adveniens interrogavit 
dicens : Quis hunc occupavit habitaculum? Respon- 
derunt : Fructuosus. Statim insana temeritate fru- 
stratus, jussit ejus sarcinolum foris projicere, et sibi 
ibidem preparare. Quod ille patienter tolerans siluit. 
€um enim intenipest:e noctis silentio omnes quie- 
scerent , subito cumdem hospitium ab ira furoris 
Wonini veniens ignis succendit cuin intus eodem ha- 
lbitaculo, quod ut adsolet minimi haberetur. Recto 
widelicet judicio Domini, ut. eumdem habitaculum, 
«quem typo superbi: turgidus usurpaverat, orante 
saancito adolescente cum ingenti periculo, perturba- 
ione atque injuria et jacturze tribulatione desereret. 


Ca». II. — MJ onasterium Complutense. exetruit, Post 
Jac revertens ad locum ilum solitudinis supra me- 
annoratum, ut devotionem quam dudum parvulus ele- 
guerat, jam perfectus impleret. Nam construens « coe- 
anobium Coinplutensem, juxta divina pr:xcepta, nihil 
Sibi reservans, omnem a se facultatis sux supelle- 
«-tilem ejiciens et ibidem conferens, eui locupletis - 
sime ditavit, ettam ex familie sue, quam ex con- 
wersis e diversis llisyauz partibus sedulo. concur- 
mentibus, eum agmine monachorum affluentissime 
«complevit. Sicut scriptum e-t, quia semper sanctita- 
Zem aemulatio insequitur initiici, et contra bonitatem 
pugnat malitia; illico invilus vir iniquus, sororis 
ejus marilus, agtiqui hostis stimulis instigatus, co- 
ram rege prostratus surripuil animum ejus, ut «jus- 
dem pars hareditatis a saucio monasterio auferre- 
tur, et illi quasi pro exercenda publica expeditione 
conferretaur. Quod cum huic beatissimo compertum 
est, atatim tulit ecclesix€ vela, et sancta nudavit alta 
rie. et 4 eiliciis induit ea , atque scripsit et direxit 
iHi epistolam cenfusionis et increpationis. Dominique 
vcormminationis, se qu.que convertit in jejuniis el 
lucta, et. laerymis atque prolixitate orationis. Cum 
&&a agerelur, statim ipse sauctorum dmulus et boní 

rw adversarius ulüene divina percussus citius 
wstam finivit. Sicque facium est, ut qui oblationes 
s$anetorum quaerebat auferre, ipse crudeliter de hoe 
saeculo absque liberis discederet, et facultates suas 


* Legendum videtur Tonantío. Duo erant tüm 
tuesporis Tonantii Spacoph Palentinus alter, alter 
"f'oletanus ex abbate Agaliensi, aliis Venantius el 
Conantius dictus, qui Adelphio antistiti Toletano 
SW ccessit. Utri commissus fuerit Fructuosus, dispu- 
tant Hispanici scriptores. Preférenda videtur sen- 
tentiade Tonantio seu Conantio Toletano; cui in 
$é€do regia consistenti regius puer Fulgentius com- 
Ynodius tradi potuit. Quanquam non desunt rationes 
in gratiam Conantii Palentini, qui et Bergendensl 
YTegioni, Fructuosi ditioni viciuior erat; et eloquio [a- 
Cundus et gravis prxdicatur ab Hildefonso in lib. de 
S Eccles. cap. 11. 
* Sandovalius legit puricelluli, Salmanazar pueri- 
Cillaji : Téctio nostrà sensui accommodatior videtur. 
* Coenobium Compluticum seu Complutense, Mo- 
holerium SS. Justi et Pastoris àb S. Eulogio Cordu- 
bensi dicitu?, describiturque in Memor. Sanctor. lib. 
i, c, À4, in bunc modum. « Est in interiori montana 
Cordubensi, loco qui dicitur Fr.iga, iuter c!ivo:a monu- 
tium et condensa silvrtin, Coni viculi Leju'e:sis, 
qui a Co: duba distat quinque iibiarios lu-iros, » id 
esL viginti quinque milliaribis. Quo in loco Cordubam 
" interpretare, non civitatem, $ed 1:0ntem Cordubam 
in Lusitania et regno Portugallico, pago Portuensi, 


quem montem incoke Corvan vocant. 1n privilegio 


portaret. 

Car. Ifl. — Secedit i» solitudinem. Hic vero san- 
ctissimus confirmans cunctum regularem ordinem, 
constituensque conohii Patrem cum ingenti discre- 
tionis rigore. Et quia rumor glori? sanctitatis ejus 
cunclas peragraverat regiones, cum ex multitudine 
diversorum occurreutium creliram pateretur inquie- 
tudinem, humanam fugiens ;audem atque favorem, 
egrediebatur a congregatione, et nudus vestigiis pe- 
netrabat loca nemorosa, argis densissima, aspera et 
fragosa : ubi per speluncas et rupes, trip!icatis je- 
juniis, et multiplicatis vigiliis, et orationibus va- 
cabat. 

Cap. IV. — A venatoris ictu servatur illesus. Con- 
tigit enim, ut dum quodam tempore in cujusdam 
rupis gradibus melotem ex capreis pellibus indutus 

. enixius oraret, adveniens quidam arcl.tes [ Al., agres- 
lis] venationis exerce:s insidias, cum vidisset eum 

$Q Super unum rupis gradum in oratione prostratum, 

B existimans in rupe esse venationem, tendens [teten- 
dit| arcum : et eum libras:et ictum ut dimitteret sa- 
gillam, providentia divi:a sollicitus erexit manus 
cum oratione ad c vlum. Ille vero intelligens quod 
homo esset, retinuit ictum. Post liec ostendens [os- 
tendit] ei se h:ec cuncta referens : ipse vero beatis- 
simus rozavit euni ut nemini manifestaret. 

Car. V.— Monasteria varia edificat. Post h:ec deni- 
que in vastissima et arta atque procul a seculo re- 
mota solitudine, in excelsorum montium linibus 
extruens monasterium ltufinianensem, et erga san- 
ctum altarium se in angusto et parvulo retrusit er- 
gastulo. Cumque ibidem aliquanto tempore quievis- 
Sel, egressa est omnis congregatio Compluteusis 
cenobii multitudo monachorum : pie violenti, ve- 
nientes ejecerunt eum de eadem clausura, et ad 
pristinum reduxerunt locum. Demum itaque egre- 
diens, inter [in] Bergendensis territorii et Gallzeciae 
provinci:e confinibus zdificavit monasterium Visu- 

; mensein. 


Cap. VI. — Mare tranat absque naci. Monaeterium 
in. insuía condit. Atque p'stmodum ex alia perte 
Galleciw in ora maris construxit monasterium Pheo- 
nensem. Et dum multa illi intentio esset. navigandi 
in mare in louginquo ponti pelago, Ron grandem 
reperi insulam : wbi dum concupisset cum Dei ju- 
vamine fondare monasterium. Egredientes autem ad 
terram, navieulam per quam transfretaverant, per 
negligentiam incurii nautxe solutam reliqueruut, Et 
dum intente cum discipulis suis &ub quadam rupe 


Chindasuinthi regis Fructuoso abbaü concesso « DBa- 
silica vel monasterium SS. Martyrum Justi et Pastoris, 
sive S. Mari: et S. Martini episcopi , situm est juxta 
rivulum qui dicitur Molina, sub monte lrago, in con- 
finio Vergidensi. » Antonius Yepesius putat ideo 
fuisse dictum Complutum , quod sanctis martyribus 
Complutensibus Justo et Pastori sit dedicatum. 
Porro Complutum oppidum, nunc Alcala de Henares 
appellatum , in regno Castelle Madrito finitum, 
longissime abest a montibus Asturicensibus, in qui- 
bus situm erat Compluticum monasterium : quod 
an hodie supersit, discere non potuimus. 

4 Alia id genus exempla passim in sanctorum Actis 
reperies. In libro Mirac. S, Bened. per Adrevaldum, 
c. 26, cum fur quidam arinillas e S. l'enedicti basilica 
abstulisset, Clristianus zdituus S. Benedicto dixisse 
fertur : Crede mihi si arinillas tuas non restituerint, 
riec unam tibi candelam  accendàm. » Et. S, Eligius 
teste Auiloeno in ejus Vita lib. 11, cap. 50 : « Audi, 
inquit, S. Columba qua ico : vovit meus Rede n- 
pto^, nist cito ocna scuta. t bernacul: hujis. furata 
redexeris, e4uid^m spiuis ailatis. facia:n. hanc gà 
nuam ita obss:ari, ut 5-.. Ua210 'ibi in hec. loco vage 
neiatig p.cbeatur ab hs.» Tales. orauenes non 
dubius sequebatur effectus. Quid enim candidis auis 

non tribuat simplicitatis Auot à 


D 


"ES 
ota 


463 


8. VALEHIUS ABBAS. 


jaboraret, ut aqua dulce proJuceret, expleto autem À comprehenderetur, szevisque eorum morsibus decer- 


opere cum retransmeare voluissent, impulsu igitur 
inimici, volventibusque procellis, vident ipsam navi- 
culam in longinquo maris freto inter undas proje- 
ctam. Et dum omnes ejus discipuli facta sibi difiicul- 
tatis disperatione se gravi mxrore deprimerent, ipse 
vero oratione facta ae in iam longinquo maris pelago 
solus projecit. llli autem dupio luctu et ejulatu ama- 
rissime perstrepebant, et illius periculum formidan- 
tes, el suum interitum deplorantes. Et cum jam 
pre nimia longinquitate ab oculis eorum absconde- 
retur, et in. integram ruerent desperationem , post 
multa vero horarum spatia procul intuentes, vident 
ipsam naviculam paulisper propinquare. Postquam 
vicinius applicuit, cernunt. eun in eadem sedentem 
et cum gaudio remeantem : quem cum summa lzti- 
tia suscipientes retransfretaverunt cum exsultatione. 
Ad idemque [eamdemque] demum regrediens insulam 
in'qua eum incipientem sancii operis principium 
jnvidus atque iniquus impedire dudum tentaverat 
inimicus, promissum cum Dei juvamine construit 
monasterium , solitoque exercitio eum dedicans, 
strenue reliquit munitum. 

Cap». Vil. — Multos ad se trahit. Rumore eximie 
sanctitatis ejus enixius crebrescente, mult:e idonex 
ac nobiles personze etiam de palatio, servitium regis 
relinquentes, ad ejus sacratissima sitienter con- 
fugerunt disciplinam : ex quibus plerique ad ponti- 
ficalem, duce Doiipo: conscenderunt bonorein. Inter 
quos unus sophisure [Forte sophize], intelligentieque 
peritiam indeptus nomine Teudisilas opitulante Do- 
mino atque szpedicti beatissimi suffrag.nte przesidio, 
in abditissima solitudine, in locum qui nuncupatur 
Castrum-Leonis egregium :edificavit monasterium, 
et in ipso permansit usque ad finis sue terminum. 

Car. VIlI.— Hecayitulatio. Latebras querit. Igitur 
prefatus beatissimus Fructuosus sese Domiuo nimium 
ab ineunte xtate carum exhibuit. Post lixc denique 
contemptis inlecebris mundialibus, omnem eximii 
sui patrimonii copiam ecclesiabus sanctis, liberis 
suis, atque pauperibus erogavit. Dei: ad eremi per- 
tendens loca, monasteria plurima fundavit, in quibus 
multas animas monachorum per bonam conversalio- 
nem et sanctam disciplimam erudivit. Ipse vero 
dum ibi ceenobiali ritu cunctis commorantibus mo- 
dum rectz vite constituisset, et aliquandiu illic de- 
guisset, devitans Irequentes populi concursus, ab- 
ditissima eremi loca petit, ac frondosis, secrelisque 
nemoribus ita se oculi [occulere] studuit, nunc 
altissimis locis, nunc densissimis silvis, nunc etiam 
rupibus, quz solis ibicibus pervie sunt, latebrando 
latitans, ut non humanis, sed divinis oculis cerne- 
retur. 

Car. IX. — A graculis proditur. Sed dum, opitu- 
lante Domino, idem vir sanctus inreprehensibili- 
ter eremiticam perageret vitam, eumque multi 
diligenter crebrissima — visitatione requirerent et 
non reperissent, idem vir nigras parvasque aves, 
quas usitato nomine vulgus gragulas [gyraculos seu 

racculos] vocitant, mansuetas in monasterio ba- 
Bilbo perhibetur. Qu:e pertendentes volatu per di- 
versas partes silvarum, eousque volitantes perquire- 
bant, quousque repertum cunctis inquirentübus ejus 
sanctas latebras suis garrulis vocibus proderent, at- 
que omnihus propalarent. Tunc deinde universi ad 
eumdem virum cuiu gaudio magub properabant. De- 
nique, sicut supra diximus, multis miraculorum si. 

nis crebre effulsit, et miro virtutum opere adnitente 
divino adminiculo szpissime coruscavit, Ex quibus 
sacris virtutibus, opitulante Deo, jam nunc aliquid 
fari incipiamus. 

Cap. X. — Damulam venatoribus subductam ha- 
bet [amiliarem.. Quadam namque die, ut. fertur, ve- 
nantium turbz cum cauibus damulam persequeban- 
tur. Jam quidem multo spatio victa bestiola cum 
éndique campis late patentibus mortem imuinere 
&nam cerneret,'ita ut pene jam ab ipsius canibus 


peretur; idem quoque vir Dei iter suum incognita 
venantium causa peragebat. lpsa nimirum bestiola 
dum jam nullum uspiam sibi conspiceret adesse per- 
fugium, mox ut vidit virum Dei, illico sibi ab eo de- 
fensionem propositam protinus pro percipiendo vitae 
suffragio incunctanter sub ejusdem viri Dei amphi- 
balum ingressus est: quam ille statim ab omni ím- 
proborum hominum persecutione defendit. Mox etiam 
canes procul abigi jussit, atque ad monasterium eam 
secum sua sponte venienteni perduxit. Qus, ut dici- 
tur, tantuin ab illa die mansueta effecta est, ut ubi- 
cunique ille abiret, eam nullus de ejus vestigiis dis- 
jungere valeret : sed si vel. paululum ab ea recede- 
ret, nunquam bhalare, aut vocibus strepere cessaret, 
quousque ad eam denuo rediret. Nimirum tantze erat 
mansuetudinis, ut veniens frequenter in lectulum ad 
pedes cjus recubaret. Quam ille in silvze wonasterio 
sx*pe dimittere jussit. llla vero, non immemor tanti 


p beneficii gratia, silvam que eam nutrierat contem- 


nebat, 'et. ad liberatoris sui praesentiam ocius occur- 
rebat. Intantum scilicet, ut si ille quocumque pro- 
fectus fuisset locum, suis eum vestigiis quousque 
reperiret per longum itineris spatium prosequeretur. 
Cumque diutissime hoc ageretur, ccpit in loco eo- 
dem tant» virtutis longe lateque fama crebrescere. 
Sed quia antiquus hostis unde bonos cernit enitescere 
ad gloriam, inde perversos per invidiam rapit ad 
poenam ; quidam namque juvenis vesanizx spiritn in- 
flatus, imo potius invidizx igne succensus, desistente 
[absente] sanctissimo viro ipsam bestiunculam mor- 
sibus canum interemit. Sed cum post aliquos dies 
sanctissimus vir ad monasterium fuisset regressus , 
sollicite requisivit quidnam cause esset cur caprea 
sua ei solito more tunc minime occurreret. Cui pro- 
tinus dicLum est, quia dum in pascuis silvarum fuis- 
sel ingressa, venieus puer ille interemit eam. Qui 
mox genua sua summo cum dolore in conspectu Do- 
mini flectens, semetipsum in parvimentum  prostrae 
vit, sed nutu Dei illico inferre non distulit suppli- 
cium presens divine majestatis severissima ultio. 
Ipse ilie juvenis gravi febrium languore statim cor- 
reptus, mox ab eo flagitare per internuntios eoppit , 
ut pro se Dominum supplicaret, ne juxta suam pes- 
simam temeritatem, divina perculsus ultione crudeli 
exitu vitam liniret. At. ille statim ad eum profectus 
Domini imploravit misericordiam, ac manum suam 
super eum posuit : et illic egro'o ipso non solum 
corporis saluteu pristinam reddidit, verumetiam si- 
mul et anime ejus inlirmitates sacra oratione cura- 
vit. 

Cap. Xl. — Rustici violentas manus signo crucis 
compescit. Aliud quoque summ: patienti: miracu- 
lum narrante quodam fldeli viro comperimus , qui 
nohis retuli, supranominatum virum almum quadam 
die cum ceteris comitibus sui itineris per loca qua 
urbi Kltanie contigua sunt pergeret, atque provinciz 
Lusitanix€ eximiam urbem KEmeritam ob desiderium 


D egregi: virginis Eulaliz peteret, quatenus inibi sa- 


cra vota mentis su: sacralissimis persolveret cordis 
sui affectibus, ut fusis in conspectu Dei dulciffuis 
Magen perceptisque a Domini Jesu Christi largi- 

ua pietate postulationis effectibus, ad iusulam qux 
in territorio Gaditanosita est properans, adnitente 
Dowino, perveniret. Sed, ut supra diximus, dum ia 
Eltaniz partibns vie sux carperet iter, accidit ut 
cuncti qui collegio beatissimi viri iter agebant, paw 
lulum prazcederent: ipse vero sub.istens in abdito 
nemorum, silvarumque densaruim secretissimo loco 
paulisper orationibus incubuit. Qui dum homo pro- 
stratus jacerel, antiquus hostis. omnium bonorum 
semper invidus quemdain rusticum ac plebeium vi- 
rum confestim ad locum quo vir Dei orabat furibun- 
dus perduxit. Qui duum) virum Dei eminus vidisset, 
eumque singularem, vili habit, excalciatis nudisque 
pedibus, inter fruteta conspexisset , ut sese habet 
rustica mens eum ex vilitate cultus contemnens, ad 


468 


VITA S. FRUCTUOSI. . 


468 


eumdem virum temeritate insanie fretus propius A eidem viro inferebant querelas dicentes : Transfre- 


accessit, eumque fugitivum existimans , procaciori- 
bus verbis conviciando lacessivit, ac nihil cunctatus 
idem rusticus petulanter multis contumeliis verbo- 
rum eum objurgavit. Sed dum vir Dei respondens 
csnquilla mente diceret : Plane fugitivus non suin, et 
ille e contrario fugitivum omnibus modis esse perhi- 
beret, eteousque instinctu diáboli irritatus est, ut eum 
vecte quem gestabat manibus ictu verberaret, Quod 
eum vir Dei patienter sustineret, et ille percutere non 
desisteret, mox ei signum crucis fecit : statim eum 
demon in terra allisit, atque ante pedes sancti. viri 
resupinum corruere fecit. Et eousque debacchando 
laniavit, quousque eo in proprio sanguine involutum 
crudeliter discerpens cruentaret : sed. vir Dei san- 
ctus protinus oravit, et pristini eum sanitati absque 
ulla difficultate restituit. 

* Cap». XII. — Codices in aquam mersos intactos recu- 
perat. Nunc igitur non. prisca, sed moderna; non 
vetera, sed novella; non vanis quibuslibet fabulis 
ficta, sed miracula veritatis indicio declarata , nar- 
rante venerabili viro Benenalo presbytero, quemad- 
modum gesta sunt veraciter comperimus. Et ob hoc 
hujus in paginole breviter seriem, sicut ad nos per- 
lata sunt, aduotari omni cum veritatis studio procu- 
rabimus. Denique jamdictus fidelissimus vir retulit 
dicens : Dum de provincia Lusitani:e cum sanctissimo 
viro Fructuoso ad provinciam B:eticam pergerem, et 
imbriferi aeres iwmensas ac juges pluvias, utpote 
hiemis tempore, per multos dies indesinenter exhi- 
berent, et ex multitudine imbrium nimium flumina 
exerevissent; accidit die quadam puerulum cum ca- 
ballo, qui codices ipsius viri Dei gestabat, dum trans- 
meare cum cxteris collegis suis nititur, in amnis 
luenta profundissima cecidisse el diutissime baratro 
gurgitum cum ipsis libris demersum fuisse. Tandem 
iitur, suffragante Domino, a lympharum discrimine 
ereptus, ad crepidinem alvei, madefactus lice!, per- 
ngere tamen meruit incolumis. idem autem sanctus 
vir paulo post eos pede proprio, ut ei semper mos 
erat, absque vehiculi juvamine properavit. Cumque 

$d suos pervenissel comites , diclum est illi quod 

onnes codices sui in aquam cecidissent. Ille vero in 
nullo penitus coniinotus, sereno vultu hilarique facie 
ibsque aliqua mstitia ejici de marsupiis, el sibi 
presentari precepit. Sed ita eos reperit siccos , ut 
illos fluvialis liquor nullo modo contigisset, nec ma- 
us humor vel tenuiter iuficere potuisset. 
Cap. XIiI. — Subiatis remis, navem orando flectit. 
ud quoque mirabile factum quod a supradicto viro 
merente cognovi, silentio occultare non debeo. 
Quadam die ipse beatissimus Fructuusus devotionis 
lpleudz: gratia de civitate Spalensi ad basilicam 
S Gerontii navigio profectus est. Dum ibidem desi- 
dtrii sui vota adnitente Domino devotus persolvisset, 
c vesperascente die iterum redire unde venerat dis- 
nautz ipsi, qui per longa spatia pelagi na- 
Yen gubernaverant, fessi labore navigii, non solum 


ad gubernandam navim non habere se dixe. D 


Ttt, verum etiam quod diei pars extrema jam su- 
t, eeperunt querimoniari. Quibus ille ait : 
bepreeor vos, ut. accipiatis paululum cibi refec.io- 
Ku, etquia lassi estis, vel pusillulum | quiescalis, 
Ótm et ego oflicii mei impleo cursum. Nam et hoc 
(Vero, ut. remos hujus novis tollatis, el sic paulu- 
lun doriniatis. Quibus stati. obedientibus, et juxta 
Preceptum rema [remos] navicul:e auferentibus, vel 
"lam dor.uientibus, illico sanctissimus vir orans , et 
Olücium sacrum cuim suis fratribus perfungens, nullo 
ine navem contingente, sed Dei sola mauu. gu- 
nte, ad ulteriorem amnis ripam celeriter trans- 
Deavit, Nautz vero subito expergelacti supervacuas 


! |d est Gardingi regis sponsa. Gardingos optima- 
les seu palatinos viros interpretare. lnnuit coici- 
lium Toleta:.uin xui, cap. 2, his verbis : « De accusa- 
tis sacerdotibus, seu etiam optimatibus palatii atque 


temus jam, quia in noetis tenebris non bene 

mus navigare. Quibus ille ait: Nolite, o filioli, vos 
fatigare, quia absque vestro labore Dominus nos ubi 
desiderabamus jam perduxit. Qui cum surrexissent 
atque se in alteruam partem fluminis esse conspexis- 
sent, obstupefacti turbatique mirabantur quidnam 
fecisset Deus. 

Ca». XIV. — Commodum tempus praedicit. Coenobium 
in Gadilana insula erigit. Nam et aliud retulit quod 
omnimodis verum esse affirmavit dicens : Quadam 
Dowinica die dum imbres procellosi inzstimabiliter 
essent, idem sanctissimus vir de civitate Spalense ad 
insulam quie sita est in territorio Gaditano (Cadis in 
B:etica) pergebat : quem dum mulii cives prefate 
civitatis vel etiam antistes ipsius urbis obnixe ibidem 
relinere vellent, ut quia dies Dominicus erat, vel 
certe quia aerum non esset temperies, si non am- 
plius, saltem usque post immissam iuibi sustinere an- 


B nueret. Quibus ille taliter respondisse fertur : Nolite, 


obsecro, nie retinere, quia Dominus direxit viam 
meam : sed si pro mea injuria satagitis, et aliquid 
Dro ista pluvia formidatis, certissime sciatis, quia 
odie amplius pluvia quam usque ad secundam diei 
horam non erit. Quod ita gestum omnes viderunt qui 
prasentes fuerunt. Et postquam ille hora secunda 
navem conscendit, statim pluvia desiit, et usque 
quartum diem, quandiu ad locum quo tendebat per- 
accederet, non pluit, sed tribus diebus juxta quod 
predixerat multa iranquillitas fuit. Unde conjicere 
possumus , quia tandiu minime pluit, quandiu san- 
etus vir navigans, in locum destinatum perveniret. 
Cuinque praefatam, suffragante Doinino, Gaditanain 
ingressus fuis:et insulam, ex alia parte quasi sol 
oriens inluminaturus Spaniam, :edificavit. sanctum 
ope Domini monasterium, solitoque coenobiali ritu 
regulare eum instruxit exercitii rudiimento. 

Cap. XV. — Omnes ad se trahens, a. rege impedi- 
tur. Denique in abdita vastaque et a imundana habi- 
tatione remota solitudine przcipuum et mirz magni- 
tudinis egregium fundavit cum Dei juvamine coeno- 
bium, et quod ab ora maris novem millibus distat, 
et nomen dedit Nono, sicut a réligioso viro Juliano 
presbytero, qui in eodem coenobio adolevit ex par- 
vulo, fideli narratione cognovi breviter intimabo. 
Tanti gloriosissimi et incomparabilis viri rutilo ful- 
gore radiaus exemplo meritorum, ila ardore fidej 
accendit animos populorum, ut catervatim undique 
concurrentiuui agmina conversorum inimeusus fieret 
chorus. Et nisi dux exercitus provincim illius vel 
circumseptus undique conlinibus regi reclamasset, ut 
aliquantulum prohiberetur, quasi fur fuerit; perso- 
nas non esse qux in expeditione publica proficisce- 
rentur ; innumerabilis se debuit congregare exercitus 
monachorum : ita ut non solum virorum, sed etiam 
animi inflammarentur feminarum. Et cum in eodem 
sanct? congregatiouis loco accedendi aditus non esset 
mulierum ordini, referam quemadmodum facta est 
congregatio puellarum. 

Car. XVI. — Benedicte cellam. parat. Quxdam 
virgo sacratissima, nomine Benedicta, claro genere 
exorta, atque ex * Gardiugo reyis sponsa, ardore 
fidei et flaauma ardoris saucte religionis succensa, 
suis occulte fugiens parentibus, sola ingressa est' di- 
versa eremi loca, et sic impervia et iguota errando 
deserta, tandem duce Domino appropinquavit ad 
sanctain ceenobii congregationem. Nou audens perac- 
cedere, sed procul in deserto persistens, suggessit 
per internuntios sanctissimo Dei viro, ut ovein er- 
rantem de luporum faucibus liberaret, et in viam sa- 
lutis dirigeret, et animam quxrentem Dominum spi- 
ritualibus disciplinis instituisset [institueret], qualiter 


Gardingis, elc. » Cuam vocem s&vpe in legibus Visi- 
gothorum reperies, tametsi Hispaui uiodo ejus signi- 
gnilicatum non salis intelligunt. 


401 


8. VALERIDS ABBAS. 


408 


hoc a Domino, qui ovem perditam humeris suis re- A — Cap. XIX. — Orientem clam petiturus retinetur. 


aeciperet. llle vero hxc audiens immensas 
omnipotenti Domino retulit: gratias, et jussit ei in 
eadem deserti silva parvam faeere mansiunoulam. Et 
ut pr:fatus vir referebat, quia de senioribus nullus 
ad eam adpropinquare audebat, sed ex nohis parvu- 
lis unusquisque vice sus illi litteras estendebat, et 
substantism ministrabat : et ita eum multa conjura- 
lione suggessit, ut nunquam illi c bus ali (uís porta- 
retur, nisi cum beatissimus vir, licet medium noctis, 
reficeretur, et ab eo sanctificatus illi dirigeretur. 

Cap. XVI. — Benedicta socias congregat. A marito 
frustra repetitur. Moritur. Wxc nemp^ spiritualibus 
Studiis indepia diligenter, cumque ejus fama per di- 
versas terras fuisset laudabiliter propalata, tantus 
desiderii amor infiammabat caeteras diversorum filias, 
ut undique alacriter confluerent eximix feminarum 
catervae, ita ut intra breve temporis spatium octoge- 
narius in congregatione nuiBerus sacrarum virginum 
compleretar : quibus in alia solitudine more solito 
construit monasterium. Tanta itaque in utroque sexu 
almilica florebat sanctitas, atque eximia crescebat 
faima perfectionum , ut viri eum filiis suis ad sanctam 
se converterent congregationem monachorum : ma- 
trond? vero eorum cum filiabus suis sancto se socia- 
rent consortio puellarum. Sponsus vero sxpedictae 
virginis domna Benedict:$. cum dolore et meeroi:e 
ingenti flebiliter adversus eam immissus perfida 3 li- 
boris invidia inimici suggessit regi. Sicque de prie- 
sentia regis lebavit [levavit] julicem, qui inter eos 
examinaret julieii veritatem, comitem nomine Ánge- 
late, qui veniens ad monastceriun: virginum regia 
pricinctus auctoritate, compulit prseepoeitam virginum 
ut prefatam virginem de congregatione secernens 
presentaret, qualiter sponso suo responderet ; quie 
cum *iolenter fuisset egressa, ita oculis ccelum in- 
tendens recitando intra se insistebat, ut faciem illius 
minime videret. Cuinque ille adversus eam assereret, 
Ma per gratiam Domini Spiritu sancto repleta cum 
paucis adclusit [Forte, id elusit] verbis, ut ultra. ei 

uid diceret non haberet. Tuuc ipse judex dixit : 

imiltte eam Doinino servire, et quxre tibi aliam 
uxorem. Post hec eamdem sanctssis.am virgiuem 
jussit diviua pietas intra breve temporis spatium de 

0c sculo migrare. lta factum est per inetfabilem 
Domini electionem, ut quie in s:ncta. conversatione 
eunctarum sacrarum virginum illarum p'zecesserat 
chorum, priecederet, et in sancta. conversatione ad 
supernam gloriam regui celorum, per eum qui vivit 
et reguat in si:cula seculorum. Amen. 

Case. XVIII. — Fructuosus munquam sine. fructu. 
Beatissimus vero Fruetuosus cumque exemplo suo 
excellentissimzx sanctitudiuis corusc:ntem splendi- 
fua claritate cunctam inluminasset Spaniam, atque 
per singulas divers:rum regionum congregationes 
&onachorum ad instar innocui cordis sui perfecto- 
qum enutrisset 8gmina discipulorum, ita ut usque 
hodie nuperrime convertentes, per ordinem priorum 
aisoedentium sanctorum vicem suscipientes, illius 
antiqua quasi hodierna floreant exempla, et usque in 
fkiem mundi fructus operis ejus gignat, et. gloriosa 
seinper innovetur memoria, atque in regno ccelorum 
gregis ipsius multiplicentur quotidie agmira copiosa. 


? Sandovalius et Tamayus legunt laboris : at libo- 
ris pro livoris legendum ,esse sensus cohlzrentia per- 
suadet. 

b Nempe Bracarensis in locum Potamii, qui in Con- 
cilio Toletano x, Ara Hispanica 694, Christiana 656, 
eun seipsuin de lapsu carnali accusasset, depositus 
a Patribus est, Fructuosus vero iu ejus locuin substi- 
jutus, qui jam ante Duniieusis episcopus fuisse vide- 
tur ex his concilii Toletani x verbis: « Tunc vene- 
rabilem Fructuosum Ecclesix: Dumiensis episcopum 
eommuni oinium nostrum electione constituimus 
Eeclesie Bracarensis gubernacula continere.» Nisi 
forte dicamus Fructuosum eodem simul teinpore 


Postquam autem eunctam sancti operis sui devotio- 
nem, suffragante superu» virtutis opitulatione, ad 
summam perduxit perfectionem, suceendit eum im- 
mensus saneli desiderii arlor, ut. partem. oceupans 
Orientis, novam arriperet peregrinationem. Cumque 
hec cum paucis electis discipulis suis clam pertra- 
etasset, et navem sibi ad subvectionem praeparoseet, 
quam omni praedestinatione conscendens transfreta- 
vet ad Orientem, ab uno preditore detectus discipulo, 
egressionis aditum non valuit impetrare. Quid multa ? 
Cum hiec agerentur pervenit ad Regis temponis illius 
auditam. Formidans igitur rex et omnes prudentes 
ili familiariter assistentes, ne talis lux Hispaniam 
desereret, jussit eum sine aliqua molestiz perturba- . 
tione comprehendi, et ad se usque perduci. Cum au- 
tem eum perduxissent, atque cum nimia formidine 
illum custodirent ; nocte igitur, ut fertur, habitaculi 
ostia in quo manebat missis extrinseeus catenatis 


p; Forte cateuis| et seris, diversisque duris obserantes 


claustris, ipsique ibi insuper custodes permanebant. 
Cumque intempeste noctis silentio expergiscerentur, 
claustra procul abjecta ostiaque patefacta cernebant. 
lile vero per sanetas Ecclesias orans, securus pielta- 
teur Domini deprecabaunr. 

Car. XX. — l'outifex factus, Monachi habitum et mo- 
res servat, Post hiec. videlicet, licct. invitus, contra 
voluntatem suam, languoris marore depressus, per- 
nieiter resistendo in sede Metropolitana dono Dei 
ordinatus est pontifex *. Tanto igitur suscepto ho- 
nore pristinam uon deposuit conversationem : sed in 
eodem liabitu, in eodemque solito abstinentie rigore 
persistens, residuo vitz? sux tempore in eleemosyna- 
rum dispensatione atque monasterioru.u cobpsumma- 
vit :edificatione c. 

Cap. XXI. —Conobiis construendis immorilur. erum 
inter Bracarensem urbem et Dumiensein cenobium 
in cacumine modici montis praecipuum zJificavit 
Inonasterium, ubi suuin sanctum humatum est cor- 
pus. Tanta illi fuit intentio ii sanctarum Ecclesiarum 
?edilicatione, sicut viri domini Cassiani abbatis ejus 
primi discipuli relatione coguovi, ut cum ante multo 
tempore suum pruecognouvissel sanctum imminere 
obitum, et cum multa ibi esset co»pta operatio xdifi- 
calionum, propinquantenr scilicet vitae priesentis oc- 
casuni, non solum diurno £einpore sine intermissione 
eperabatur, sed etiain nocturnis heris lampadibus 
acceuris in eodeni opere perseverabat, ne de hoc ss- 
culo discedens, opus sanctum relinqueret. imperfe- 
clum. Sicque ope divina adjutus, cuncta qux fideliter 
coeperat diligenter consummavit et fideliter dedi- 
cavit. 

Cae. XXII. — Mortis presciue obit. Finis quippe ter- 
mino propinquante, febre correptus, et cum per ali- 
quos dies vi febrium teneretur, quadam die supputans 
tempus a quo illi finis suus dudum fuerat preesagitus, 
invenit ipsum instare diem, quo de hoc sxculo erat 
migraturus, et nuntiavit adstantibus. Cunetis autem 


D fleutibus solus ite exsultabat, quia proculdubio scie- 


bat quod ad celestem sempiternamque gloriam pro- 
perabat. Interrogantibus eum si meret riertem 
respondit : Non timeo plane, scio enim quia etsi pee- 
cator, ad presentiam Domini mei ambulo. Post hzc 


impositum fuisse utrique sedi : cum Dumiensis Eccle- 
sia, vix tertio milliari a Bracara distaus, paucos ha- 
buerit peculiares episcopos, sed unus idemque utram- 
que Ecclesiam olim rexerit. Et Martinus Dumieusis 

ontifex primus utrique simul prxefuit, ut in ejus Elo- 
Eio ad ann. 575 diximus. 

* Pier monasteria hic memorata , Fructuosus 
lura alia erexisse fertur, in his monasterium S, 
etri de Montibus in tractu Vergidensi dioecesis Ás- 

Luricensis : quod a S. Vincentio abbate amplificatum, 
postea vero a S. Gennadio Asturicensi episcopo re- 
siitulum a monachis nigris ad Cistercienses transi 
teste Johanne Tamayo ad 25 Febr. 


u 


jussit se ad ecclesiam deportari. 
pmus sug ordinata haberet, unum vernulam suum 
nomine Decentium, qui ille bene a parvulo servierat, 
fesiduum habebat. lussit eum vocari, et imponen 
ei manum, ordinavit eum abbatem in przcipuo Tu- 
rTonio monasterio. Sicdenique accepta legitiuie poni- 
tentia non est regressus de Ecclesia, nisi ibi ante 
sanciuin. prostratus jacuit altarium diez illum et 
pocUs percurrentem spatium, Ante enim exsurgepie 
lucis erepuseulu, expandens manus ad orationem 
$yuu) immaculatum et sanctum in. manibus Domini 


4 Garsias in Notis ad concilium Toletanum x hzc 
hei: « Ejus memoria cum sanclitatis opinione a 
opulis Dracaieusibus et Compostellanis volilur festo 
e dicato ad xvi KalenJ. Maii. Corpus ejus iu mo- 
nasterio ab ipso :edificato inter Duinium ei Bracaram 
sepulturae mandatum , postea a Gelmiride primo 
Compostelle archiepiscopo Compostellam translatum 
est, ubi magua populi veneratione colitur. » Monaste- 
eds in quo sepultus fuit Montellense vocant, distin- 
um à 


NOTITIA. HISTOBICA. 
Et cum jam omnia & tradidit spiritum, qui Sapctos pos coronat per bonam 


uropio paulo posi memorato, quod prope 


410 


caufessiohem. 

Ad sacratissimum saneti corporis ejus sepulcrum 
? euntibus cunciis perseverant sigua virtutis. Nam et 
infirmi ibi sanantur, et demones effugaptur, vel q 
cumque moereys ejus inviewui postulaverit auxilium, 
statim plenum a Domino petitionis sug consequitur 
fructum, przstante Domino nostro desu Christo, 
qui cum Dleo Patre et sancto Spiritu vivit et reggat 
in secula s»culorum. Amen. 


Bracaram situm erat. Quo anno obierit S, Fructug- 
sus definire non ry epen Subscripsit concilio Tole- 
1340 x, in quo sedi Dracarensi a Patribus in Potauii 
locum anno Christi 656 suffectus ext. Anno iv. Wam- 
bani regis, Cliristi 675, Leodecisius cognomento Julia - 
nus, Fructuosi su;cessor, coucilio Dracarensi i1 sub- 
Scripsit, Auno proinde circa 671 Fructuosi obitum 
reponimus. Fructuoso in regimen coenobii S. Petri 
de Mautbbus successisse legilur S. Valeijus abbas, de 
quo ad annum 695 agemus. 





ANNO DOMINI DCLVI. 


SANCTUS ANNEMUNDUS 


EPISCOPUS LUGDUNENSIS$. 
NOTITIA HISTORICA. 


(Ex Gallia Christiana, tom. IY.) 


Et hic quoque omnia, non a neotericis tantum, C et ipse past patrem Lugduneasis urhis comitatum 


sed et ab antiquis periniscentur. Beda quippe Vene- 
rabilis, Eddius, Stephanus, Fredegodus, et Villel- 
mus Malmesburiensis , de Wilíridu Eboracensi anti- 
stite foquentes, que Annemundo coiveniuut, Dal- 
phino, quí Lugdunens's archiepiscopus fuerit, at- 
tribgunt. Sed inde confutantur primo quod in an- 
tiquis indicibus a Chiflletio editis, aliisque, nul- 
Ani Daiphinus, sed solus Annemundus : 
his porro domesticis testibus major quam extraneis 
" est habenda. Secundo, quod h:e balphini Lug- 
funensis episcopi obreptio, et Wilfridi, et ipsius 
falphini necis temporibus minime conveniat : qui 
enim Dalphinum admittunt, sub Brunechilde, et illiug 
ussu interemptum affirmant, quod Wilfridi chronolo- 
» aperte repugnat; ex Beda quippe faotug est 
racensis antistes « cum essel annorum circiter 
triginta, et post Tua et quinque annos aecce- 
i episcopatus diem clausit cxtremum, anno imperii 


à populo, etiam ut gentes eum nilerentur 


habuit ; sorores Betronillam et Luciam in. coenobio 
B. Petri professas. /n Dagoberti regis pratoriis co- 
alitus est. Percharus fuit Sigiberto et Chludoveo re- 
gibus Dagoberti filiis, ac regnante Chlodoveo Lugdu- 
nensem pentificatum obtinuit. « Vir fuit, ut ex 
veteri jam citato camere Lugduueusis breviario re- 
fert Severt., affabilis, forlis, humilis, prudens et 
instans, in objurgationibus mansuetus, in disputatio- 
nibus victor, in judieio justus, in bonitate prelatus, 
in eleemosynis pius, in generositale couspicuus, et 
in facultatibus letus : tantam denique in eum Doni - 
nus suaiq oontulerat graliam, ut egregio. veneretur 
i laeare 
muneribus ; a regibus tamen alque proceribus ita 
habebatur gratus, ut mox quidquid posceret impe- 
traret, nullusque de aliquibu& ad suum profectum 
quidquam volebat appetere, nisi sua suggesliune 
principi portaret. » 


redi quarto. » Hosredus vero in regnum Alfridi p Anno 653 subscripsit Chlodovei junioris diplomoti 


tris ex eodem Beda suecessit anno dominice ln- 

rnationis septingentesimo quarto. Obiit ergo Wil- 
fridus anno 709, a quibus si deinas 75 quos vixit, 
natus dicendus est auno 654. Quo ergo pacto potuit 
interesse neci Dalphini jussu Brunechildis interem- 
pti, qui non nisi longe post illius regine interitum 
natus est? Inferenduin ergo, aut, quod jauy diximus, 
hallucinatos fuisse extraneos illos auctores : aut 
utrumque Dalphini et Annemundi nomen gestasse 
presuleio de quo hie agimus, et primum ab extra- 
heis, alterum a nostris ut speciale usurpatum et uni 
eidemque attributum ; nec vana putetue hac nostra 
conjectura , siquidem in veteri breviario camere 
Lugdunensis gw Severtium hxc legnntur: lgitur 
Dalphini, seu B. Annemundi martyris vitam expo- 
nam. » His proenotatis., 

Aunemundus, qui et Aonemundus, et Annemun- 
dus, pare Sigonio Lugdunensium prxíecto, matre 
Petronia natus est; fratrem habuit Dalphinum, qui 


uo monasterii S. Dionyaij liberiatem eontirmat. 
Bju: et aliorum prasulum subseriptiones eradere 
conatur Cointius, sed eas vindioat Xabillonius, ques 
consule, de re diplom. lib. €1, cap. 7. Jai aniea 
anno 650, juxta Cointii calculos (seu oudem ut aliis 
et), Benedictus Biscop. et Wilfeidus iter ex Anglia 
omam susoeperant, « qui eum Lugdunum pervenis- 
sent, inquit Deda, lib. v, eap. 20, Wilíridus a Dal- 
pun civitatis episcopo ibi retentus est quia delecta- 
tur prudentia verborum ejus, graiia venusti vultus, 
alacritate actionis, et eonstaniia ac maturitate cox 
gitalionis. Unde et omnia qux: necesse habebat abun- 
danier ipsi cum sociis auis donabat : imo offerebat ut 
si vellet partem Galliarum non minimam illi regen- 
dam committeret, ac liliam fratris sui virginem illi 
conjugem daret, eumque ipse loco adopiivi baberej. 
ALille gratias agens. . . . . respondit so proposi- 
tum alterius conversationis habere, et ideo relicta 
pauia Romam iter agere cuepisse. Quibus auditis 


An 


S. ANNEMUNDUS EPISC. LUGD. 


413 


antistes misit eum Romam, dato duce itineris, et A 8e contradens , diligenter ea qu:€ monasuc» castita- 
. tis erant, et discere curabat et agere.... didicit psal- 


cuncta simul quz necessitas poscebat itineris largiter 
subministravit, obsecrans ut cum in patriam rever- 
teretur, per se iter facere meminisset.» Promisit 
Wilfridus et promissis stetit, ac post reditum cum 
tres annos Lugduni apud eum mansisset, attonsus 
est ab eo, et in tanto habitus amore, ut hxredem 
sibi illum facere cogitaret : sed ne hoc fleri posset, 
antistes crudeli morte przreptus est. » (Beda, ibid.) 

Causa necis Ánnemundi in breviario camerz Lug- 
duneusis sic refertur : « Dum sublimitatis gloria 
celsior videretur in co'tu , incidit cunctis in odium, 
qui tractare seditiose coeperunt sub clandestina accu 
satione, dicentes quasi regnum evertere moliretur 
occulte. Interea facta est conjunctio ex regis imperio 
in suburbano Aurelianensis urbis..... in quam vene- 
rant proceres majores natu , ducesque cum plebibus. 
Hüic loco solita vacatione B. antistitem cum fratri- 
bus crediderunt adfuturum, sed hic adhuc fessus, quo 
nuper laboraverat (dio venire non valuit. Sie, 
quem adversus (eum) conceperant, revelarunt do- 
lum, et ejus gerianum quasi praefectum Lugduni, 
quie est caput Galliz:, vehementer angebant falso 
infidelitatis crimine , rex truncavit capite. Tunc vir 
Dei, addit libel'us monialium S. Petri Lugdun., ex 
fratris interitu illico su:x didicit vite dispendium : 
et quia spiritus promp:us est, et caro semper inlirma, 
trepidans, paululum ab urbe declinavit prxsentiam. 
Sed postea recordatus premii, martyrio se cup;ens 
munerari, ad propriam reveraus est civitatem..... Et 
jam tribus ducibus prxceptum fuerat ut B. pontili- 
cem sub fida custodia principi prz:sentarent, atque si 
resullasset, ex-linctum relinquerent. Ocius Lug.!u- 
nuni perveniunt.» Captus est et abductus ; ac, ut fert 
breviarii monial um antiphona, Cabilone nulctatur; 
et ut legitur in lectione octava Dominica infra octa- 
vam : « Cum a prafecto et satellitibus ad locum S. 
Martialis civitati Aurelianensi vicinum regiis prze- 
sentandus conspectibus duceretur, in territorio Ca- 
bilonensi tentoria lixerunt. Ubi timentes ne gratiam 
apud regem inveniret, eorumque machinamenta re- 
duceren ur ad nihilum, inito consilio eum nocte 
occiderunt.» Aderat Wilfridus, magistrum secutus 
« desiderans cum eo pariter occumbere: sed hunc 
ubi peregrinum, atque de natione Anglorum cogno- 
vere, neque eum ítrucidare cum suo voluere pon- 
tifice. » 

Tempus ejus necis difficuliatum seges est..... 
« Drunechildis regina, inquit Beda, lib. v, cap. 20, 
missis militibus episcopum jussit inte: fici, » hoc est 
ante annum 616, quod stare nequit, ut jam initio 
hujus articuli demonstravimus. Unde viri doctissimi 
censent verba haec Brunichilda regina, male in Be- 
dz textum irrepsisse. Alii sub Clotario tertio et Ba- 
thilde regina martyrio coronatum propugnant : ita 
vetus breviarium camerze Lugduneusis ; « quasi re- 
gnum Clotarii Ill moliretur occulte » et iufra : « con- 
ceptum quein adversus B. pontuficeim conceperant, 
revelarunt dolum, et ejus germanum. ........ Rex 
et Bathildis regina truncaveral capite. » Verum, 
breviarium ilud manifeste corruptum videtur, ut 
ipse Severtius fatetur. À primo ergo illius loco, hzc 


mos et aliquot codices, nec dum quidem attonsus.... 
in quo monasterio cum aliquot annos Deo serviret, 
animadvertit.... minime perfectam esse virtu'is viam 

wu» tradebatur a Scottis, proposuitque animo venire 

omam, et qui ad sedem apostolicam ritus eccle- 
siaslici , sive mopasteriales servarentur, videre.» 
Hanc in rem adiit reginam Eanfledam, qux misit eum 
ad regem Canti: Erconbertum, ut eum Romam ho- 
norifice transmitteret ; ubi cum aliquandiu demora- 
tus fuisset, Benedictus cognomento Biscop. cupiens 
et ipse Romag ire advenit, sicque ambo profecti 
sunt. Ex his liquet jam 14 annos natum monasterium 
adiisse, ad minus duos annos commoratum, cotnce- 
ptoque Romam adeundi consilio, reginam, et Canti:e 
regem adiisse et denique, ut probabilissimum est, an- 
nos natum 17 Homanum iter aggressum fuisse, 
Lugdunum ma:i terraque petii-se, moram ibi ali- 
quandiu fecisse, exinde Romam profectum , in ea ci- 


B vitate aliquo tempore, ut qu: decreverat exsequere- 


C 


duo verba Clotarii 11] sunt expungenda ; iu altero . 


vero, he delendx voces barbare, germanum ejus 
(Rex) et. Bathildis regina truncaverat. capite. Ratio 
est quod in breviario monialium S. Petri, et libello 
ecnobii a Severtio citatis , nomina Clotarii et Ba- 
thildis, imo et Ebroini omittantur. Sed et id palam 
est ex chronologia S. Wilfridi. Jam ostendimus eum 
natum fuisse anno 654. Cum solvit ex Britannia sex- 
decim circiter annorum erat, uti non obscure testa- 
tur Beda, lib. v, cap. 20, dicens: « ubi quartum de- 
cimum ztatis contigit annum, u:onasticam szxeculari 
vitam praetulit... pater... annuit. Venit ergo in insu- 
lam Lindisfarnengem, ibique monachorum famulatui 


* ? IIIJ . f-* 


tur, mansisse , Lugdunum reversum tres annos ibi- 
dem apud Annemundum mansisse, nec inde nisi post 
antistitis neceni recessisse. Ex quibus evidens est S. 
antistitem neci traditum sub Clodoveo anno 655 aut 
(58. Eum Lug4unenses ut martyrem colunt iv Kalend. 
Octobris. 

S. antistitis corpus Lugdunum iniraculo delatum 
fuisse videtur, nam ut habent veteres chartze parthe- 
nonis S. Petri apud Severi. « positum ia navicula 
Araris absque nauclero , seu quocunque ductore, 
Lugdunum directum fuit. lcs mira, quacunque parte 
transiret, omnia cymbala qus in his locis erant, abs- 
que agitante sonuerunt; alque duo candelabra ar- 
gentea divinitus desuper lucentibus, sancio corpori 
in navi continuo adli:serunt. Quod a clero Lugdu- 
nensi et civibus est receptum cum fletu maximo, 
gaudio tamen pcrmixto, Et.... cum quisque tantum 
sibi vindicare vellet thesaurum , et ad propriam de- 
ferre ecclesiam, nullatenus de loco dimoveri potuit. 
Qua dere valde adwirati sunt oinnes, atque suspi- 
cati id caus, quod nondum adesset processio mo- 
nialium monasterii S. Petri. In eo enim erant duz 
Deo dicate B. Annemundi sorores, qua accersitze 
devote illuc accesseruit. Quo cum pervenissent so- 
rores, corpus fratris sui esse cognoverunt. Tunc 
sanctum corpus divinitus motum ad eas appropin- 
quavit, satis clare innotescens apud easdein velle 
sepeliri...... obsequiis itaqua funeralibus ab omnibus 
qui conveneranl viris ecclesiasticis solemniter et 
cum maximo honore peractis , sanctoque B. marty- 
ris corpore in dicta S. Petri ecclesia recenter tumu- 
lato...,. adfuit quidam cxcus, visuque recepto , duas 
lampades obtulit, perpetuoque cum olei liquore lu- 
cere ordinavit. » ldein testatur Leidradus in litteris 
ad Carolum Magnum dicens : « Monasterium puella- 
rum in honorein sancti Petri dedicatum, ubi corpus 
S. Annemundi humatum est, quod ipse S. martyr 
episcopus instituit, ego fundavi cum ecclesia, quam 
domuin restauravi. » Non me latet S. Nicetii canoni- 
cos sacrum illud corpus in suis cryptis conditum 
aflirmare. Nostrum non est has lites definire, utrius« 
que partis argumenta qui voluerit perpendere , Se- 
vertium adea!, qui ea abundanter subministrat. Valet 
tamen apud me plurimum Leidradi testimonium. 

Nescio quo fundamento nixus asseruerit Severt. 
Annemundum Clotarii, Clodoveo ex Bathilde regina 
anno ut videtur 651 nati patrinum fuisse ; cum et id 
nullus scriptor antiquus asserat, ct S. Audoenus in 
Vita S. Eligii notet eum Bathildi prodixisse mascu- 
lam prolem in utero ejus gestari, addatque. « li:xe 
autein omnia sicut pradixit, ita demum rerum even- 
tus probavit: nam et regin: filium protulit, et Eli- 
gius eum filiolum habuit; ac nomen ejus Clotarius 
quod dudum indiderat, vocilavit. » 





IN SANCTUM ELIGIUM NOTITIA HISTORICA. 


4n 





CHARTA SANCTI ANNEMUNDI 
AD LUGDUNENSE SANCTI PETRI MONASTERIUM. 


BREQUIGNY MONITUM. 





Charta qua Annuemundus, Lugdunensis przsul, A ditum dicatur, et id testatur recepta in hac Ecclesia 


Lugdunensi Sancti Petri parthenoni dona confert, 
vel collata confirmat, pugnat cum charta Girarti, 
quse nemini suspecta fuit. Ergo spurium censemus 
ánstrumentum quod Annemundo adscribitur. Sic 
«ensuerunt auctores Nove Gallize Christian, t. IV, 
«ol. 285. In hoc au'em przcipue pugnant ambo hxc 
instrumenta , quod in charta Girarti monasterium 
Sancti Petri Lugdunensis ineunte sexto szeculo con- 


traditio ; Annemundi vero charta dona memorat 
collata huic monasterio tribus ante &eculis, per Al- 
bertum nobilissimum virum, qui ibi duas filias Deo 
dicaverat. [nditus Annemundo archiepiscopi titulus 
supposititio instrumento mirifice congruit. 


(Hanc chartam recudimus inter seculorum vit et vi 
ecclesiastica monumenta, tom. LXXXVIII, col. 1164.) 





ANNO DOMINI DCLVYI. 


. VERUS 


RUTHENENSIS EPISCOPUS. 
NOTITIA HISTORICA. 


(Ex Gallia Christiana', tom. I.j 





Recensetur hic episcopus a Flodoardo inter alios B Farone, Meldensium episcopo, coenobio Sanctze Cru- 


Patres qui anno 625 sederunt in concilio Rhemensi. 
Àd eum exstat. epistola sancti Sulpitii, Bituricensis 
episcopi. Ipse scripsit ad sanctum Desiderium non- 
dum Cadurcensem episcopum, sed tunc Clotarii Il 
lesaurarium. Vide duas ejus epistolas lib. v Anti- 
quarum Lectionum Canisii. Veri nomen exhibet fra- 
ieri cujusdain vetustissimi diplomatis, quod Ma- 
illonius conjicit esse privilegium concessuin a sancto 


cis, nunc Sancti Faronis. In (ine autem inter pluri- 
morum pr»sulum subscriptiones legitur : Verus, 
licet peccator, Hoteunus. urbis episcopus , hoc privile- 
gium consentiens subscripsi. » Hoc pretiosum mo- 
numentum, nunc asservatum in bibliotheca Sanctae 
Genovefz Paris. edidit Mabill. tom. IV Aunal., 
pag. 752. 





EPISTOLA AD SANCTUM DESIDERIUM CADURCENSEM EPISCOPUM. 
(Vide supra, hujus tomi col. 263.) 





ANNO DOMINI DCLIX. 


8S. ELIGIUS ET AUDOENUS 


NOVIOMENSIS ET ROTHOMAGENSIS EPISCOPI. 


IN SANCTUM ELIGIUM NOTITIA HISTORICA. 


(Gallia Cbristiana, tom. IX.) 





Mus erat S. Eligius in villa Catalacensi apud € tus filius monarchiam regni solus obtinuit, a quo 


Lemovieas, Eucherio et Terragia parentibus inzenuis, 
aque ey longa prosapia Christianis. Erat in urbe 
a0vicina Abbo aurifex probaiissiimus, publicam 
lis monetz? oflicinam gubernaus. lluic a puero 

lus Eligius ut tirociniu:n poneret artis hujus, tan- 
lum profecit, ut. brevi Clotario regi ob suam in con- 
&nnandis fabricandisque ex yemniis et auro operibus 
I'holesceret. Sic enim in ejus Vita S. Audoenus Ro- 
lhomagensis antistes lib. 1, cap. 5, in Spicil. tom. V : 
t Factus aurifex peritissimus, atque in omnni fabri- 
&ndi arte doctissiiuus, invenit gratiam in oculis re- 


Eligius tanta familiaritate habitus est, ut plurimorum 
ejus felicitas ingens gignereL odium ; si quidem ode- 
rant eum pravi quique, quoniam magnopere oderat 
ipse superbiam, diligebat veritatein. » etc. Addit cap. 

0 : « Poilebat magis ac inagis in vigiliis, in jejuniis, 
atque in charitate; fabricabat in usum regis utensi- 
lia quam plurima ex auro et gemis. » Fabricavit 
eliam S. Germani et S. Genovefe apud Parisios, 
S. Martini apud Turones, SS. Severini, Piatonis, 
Quintini, Luciani, plurimasque aliorum sanctorum 
thecas. In ea vero non tautum arte, sed et in mone- 


[is e «oram cuuctis optimatibus ejus. » Et cap. 9 : D taria. cum jeritissimus integerrimusque jure ac me- 


t Mortuo interea Clotario rege Fraucorum, Dagober- 


rito haberetur , monetarius et ipse regius factus est 


—o—— 


M5 


ie Parisiorum cusi sub Dagoberto I et Clodoveo Hl 
i digii nomen prgsferentes; Àrtem euam dum 
exerceret adhuc laicus, sed speclatie vir probitatis, 
tanteque religonis, ut hzroteos imdefesso studio 
insectaretur, monasterium Solenniacense exzdifica- 
vit in agro Lemovicino, Lutetie vero partlenanenm 
Sancte. Aure cum basllicis S. Martialis episcopi 
Leinovicensis intra urbein, et S. Pauli extra muros. 
« l'ragrabat autem ejus ubique fama in tantum, in- 
quit S. Audoenus, ut si qui ex Romana, vel Italiea, 
3ut. Gothica, vel qualicunque provincia, legaiiouis 
foedere, aut alia quacunque ex causa, pilatium regis 
Francorum adire pararent, non prius regi occurre- 
reut, quam Eligiuin mi derer » Fa de causa 
missys est ab ipso rege Dagoberto legatus in Britan- 
niam ad Judicaelem, qui officii sui oblitus, ad monita 
sancti viri probe resipuit. Ob meritum tandein et 
sanctimoniam ad infulas Noviomeuses assumptus 
est. Klegerunt, eto. (Heliqua vide iufra in Vita S. Eli- 
gii a S. Audoeno, lib. it, cap. 2, col. 511, et cap. 5, 
&al. 513.) 
Porro ex hoc disputatissimo S. Audoeni loco con- 
tendunt multi, negari non posse, Audoenum et Eli- 
gium ordinatos esse episcopos anno Christi 6406 ; alii, 
iidemque doctissimi, nil ofiicere quominus consecrati 
sint an. 640 : cujus coniroversiz discutiepd recurs 
ret loeus in Ecclesia Rothomagensi, ubi age:oug de 
sancto Audoeno. Ceterum Eligius in ipso sui przsu- 
latus initio quaesivit ae reperit corpus S. Quintini imar- 
Lyris, quod decenter collocavit; mox digcesim Tor- 
nacensem adiit, erudiitque Flandros, Ántuerpienses, 
Frisios, Suevos, Cortracenses, adjutus a Tillone mo- 
nicho; deinde adfuit translationi SS. Crispini ot 
Crispiniaui; mortem Flaocati majoris-domus Bur- 





SS. ELIGIL ET AUDOENI NOVIOM. ET ROTHOM. EP. 
epu Parisios ; quod probant multi nunui aurei Ly- à qundiip 








416 


ist , et interfuit concilio tertio Cabile- 
nensi. Fundavit etiam monasteria duo, alterum viro- 
rum Tornaci, puellare alterum Novíomi ; Clotarium 
Il] regem e sacro fonte suscepit ; dedicavit ecclesiam 
Coriracensem ; elevavit reliquias SS. Piatonis, Chry- 
solii, Euberti, Bavonis et Furszei. Qux» omnia suis 
&€haraeteribus chronologicis di-tinguere abstinemus , 
propterea quod derivandi sunt illi ex anno ordina- 
tionis ejus, de quo non ita pridem recrudescere visa 
est controversia. Àuno xvi Clodovei If regis subscri- 
pait celebri sancti Dionysii privilegio. Denique post 
morte. Erchinoaldi majoris-domus, quam praixe- 
rat, obiit ipse prilie Kaiend. Decembris, vel ano 
659, si consecralus est anno 610, vel anno. 665, ei 
consecratus est anno 646 ; sepulturamque accepit in 
ecclesia S. Lupi, qux nunc intra. inania urbis con- 
clusa ejus nomine deco'atur. Miraculis yropheliisque 
sancti prsulis respondent honilie sexJecim pra- 
stantissim:e, quas habes in Bibliot Patrum ; epistola 
ad Desiderium Cadurceusem, ei sermo ad. plebem. 
Calix ejus, sua ipsius opera fabricatus ex auro pu- 
Fiésimo, gemmisque per eiredtum eupps in parte 
exteriori, atque etiam in inferiori parte decoratus, 
asservatur religiose in sacrario monialium Calen- 
sium, quibus a Bathilde regina in piguus pi:e recor- 
datiouis datus est. Ad sacras quod speclat exuvias, 
trauslat:e sunt paulo post a successore suo Muniiio- 
lena in zdiculam cameratam pone majus altare. 
Subsecut:e dicuntur postea variis in temporibus variz 
trans|ajiones, unde plurim:w ecclesix aliquot sancti 
przsulis reliquias sibi compararunt. Quam supra lau. 
davimus sancti praesulis Vitam a sancto Áudoeno 
conscriptam, probat Cointius tom. III pag. 175, qui- 
busdam in locjs fuisse interpolatam depravatamque. 


IN SANCTUM AUDOENUM NOTITIA HISTORICA. 


(Gallia Christiana, tom, XI.) 





Przsul ille sanctissimus, cui primum nomen Dado, QC ante Litanias , quie duo in annum | 640 cadere mon 


we quatuor olim dies festi in. eeclesia Rotliomagensi , 
natus eraj Sanciaci in. Suessionibus, beatis Autljario 
et ^iga parentibus, fratremque natu majorem habuit 
veiierabilem Adonem. In aula educatus ab adolescen- 
tia $u3, ad episcopos landem post gestum aliquandiu 
sub Dagoberto I et sub Clotarioll regibus referendarii 
munus, evectus est. Quonam vero anno? ipse nos 
docet in Vita sancti Eligii, Spicil. tom. V, pag, 194, 
his verbis : « Convenientes igitur in unum (ego sclli- 
eet e& Kligiue) in eivitatem RHethomagensem quarto- 
decimo die mensis tertii, tertio anno Clodovei, ju- 
veuculi adhuc regis, die Dominica ante Litanias 
consecrati sumus gratis ab episcopis pari- 

ter episcopi, egg Roedamo, ile Noviomó, » Certe ab 
anno 6355, qui, quoquo mede cemputes annes Dago- 
berti l, ad regnum ejus per(inet, usque ad. annui 
6:8, longe post mortem Clodovci Il, Dominica que 
proxime prxecedit Litanias seu Rogationes, non inci- 
dit in diem 14 menjis Maii niai anno 646. Ergo, aiunt 
plurimi, anuo Christi 646 currebat annus tertius Clo- 
dovei II ; ergo die 14 Maii ejusdem anni consecrali 
sunt episcopi et sanctus Eligius Noviomensis, et san- 
ctus Audoenus Rothomag. Verumtamen doctissimi 
viri poit Adrianum "Valeeium, qui epoeham illam 
eum aliis chronologieis notis conciliare non potuere, 
aliam eomputandi viam aggressi sunt. Dagobertusl[, 
inquiunt, regnavit annis 6 in Austrasia, vivente pa- 
tre; illi autem sex anni e numero sunt annorum 16 
uos in universum regnasse perhibetur ; ergo decem 
luntaxat. restant. computandi a morte Clotarii Il ; 
ergo obiit auno 658 ; ergo Clodoveus Il eodem annuo 
658 regnare copit; ergo annus t:rüius regni ejus 
eurrebat cum anno 640; ergo non anno 646, sed 
anno 640, Eligius et Audoenus | eonsecrati sunt. epi- 
seopl. Quod si objicitur sanctos przsules ex ijso S. 


Audoeno eoensecratos esse pridie Idus Maii Doniinica 


D 


possunt, respondel Cointius Annal. eocles. 4. li, 
pag. 104 et seqq., Dominicam iliam apud S. Au- 
ee eignilicare non dien consecrationis, sed 

iem adyentugs amborum przsulum in urbow Rotho- 
magum. Venerunt quidem, inquit, Bothomagum 

ridie [dus Maii, sed consecrati sunt xn. Kalendas 

unii, qui revera dies cadebat auno 648, in Domini- 
cam qu: antecedit Litanias. Mabillonius autem, cui 
solutio illa maxime arridet, quoniam et ipse pugnat 
pro anno 640, nihili faeit. veterrimi Keelesie Nevie- 
mensis Kalendarii auctoritatem, quod S. Eligii ordi- 
nationem rejicit ad diem 14 Maii, ut j.ote qux» post 
anno: forte centum, imo etl ducentos ecclesie ejus 
fastis asceipia fuerit, vultque eos, qui « hanc ordina- 
tionem primi Eeclesre sui Kalendariis inscripserunt, 
ex loco Audoeni, ebvio quidem sensu, sed non bene 
intellecto , eam reposuisse pridie Idus, seu die 14 
mensis Maii, qux die 21 reponenJa erat. » (Annal. 
Bened. 4. 1, p. 811.) 

Promiseramus non semel in superiori volumine, 
arguiuentum illud a nobis diligentius inquisitum iri 
in ecclesia Rothomagensi, ubi ventum esset ad san- 
etum Audoenum. Sed quie jam a. Valesio , Cointjo , 
Pagio, Mabillonio et àliis tqgm erudite tractata sunt 
ne nos Iterare dicendo frustra víderemur, nihil nov 
de nostro addituri, candidum lectorem adinonemus , 
non aliam fere hic chronologiam in iis qu:e ad annos 
regum Francorum prioris dynastie perünent adhibi- 
tum iri ab illa, cui consulte adhzsere noissiimz 
historicorum Francorum collectionis auctores. 

Obiit sanctus Audoenus 1x Kalend. Wd ipu post 
annos dS regiminis, ex oo auctore qui Vitam ejus 
seripsit, Fridegodus nonnullis dictus, et ex Orderi 
Vitali, anno itaque 683, in villa Clippiaco prope Lu- 
tetiam Parisiorum, unde corpus ejus relatum est Ro 
thomagum in basilicam seu inonasterium santi Pelri, 


ATi 


VITA. 


418 


quod a multis retro seculis non alio jam, quam ip- A dochia vel fundavit, vel sategit ut fundarentgr. 


si9à saneti prasulis nomine appellatur. 
Vitam ejus scrip-ere auctores duo anonymi, quos 
hohes map Bellaudistas mense Augusto, tom. IV, 
ag. 805 et seqq. Ex his porro et quibusdam ana. 
ectis, que ibidem collegere doctissimi hagiographi, 
hec selecta accipe. Benedictus est puerulus a sancto 
Columbano abbate in domo paterna apud Vul.-iacum 
seu Ussiacum villam pagi Drigeusis. Dum adhuc in 
aula versaretur, hieresim. Monothbel.tarum, qui ex 
Oriente in Gallias prorepserat, fortiter. confutavit ; 
aimoni-gm pre viribus adortus est; multum adjuvit 
Adonem fratrem iu fyndando Jotreusi diecesi&: Mel» 
densis monasterio, et ipse in eadem diacesi funda- 
vit Resbacense an. 654. Electus episcopus non sta- 
lim consecrari se perinisit; sed sacerdos ab episcopo 
Matiscopensi Deodata ordinatus, peregriuatiunem 
jn Hispaniam suscepit, qua in regione et verbu : Dei 
disseminare non cessavit, et terram nimia siccitate 
laborantem :epreavil copiosis imbribus a leo impetra- 
lis. Ia Gal.ja: redux, factusque, ut jam diximus, anao 
640 episcopus, baptizavit Amalberium bilium | saucti 
Geremari; sanctum Vandregisilum primo subdiaco- 
num, deinde diaconum ordinavit; sanctum Gerema- 
pn ad presbyteros evexit ; interfuit concilio 111 Ca» 
ilonensi ; sanctum Filibertum abbatem Gemeticen- 
sem deceptus ab Ebroino tyrauno ac falsis testibus 
mancipavit carceri , quicum postea, agnito suo er- 
rore, reconciliatus egt amicitiamque renovavit; cuin- 
dem sanctum abbatem ac sanctum Vandregisilum 
invicem vissideutes ad concordiam reduxit ; reliquias 
eaneti Mareulll. traustilit, Ha:nobertum ab. immi- 
henje eade liberavit, et ob Ebroinó latam adversus 
eum morlis sentenji3in ip exsiliuuy comunultavit. Sub- 
scripsit privilegio Chlodovei regis pro. sancto Diony- 
sio anno 655, privilegio Eimmonis Senonensis archi- 
Spaoupi peo inoBasteriis 8. Columba et S, Petri Vivi 
058, privilegia Bertefridi Ambianensis episcopi prQ 
'Corbeia 665, et privilegio Drausii Sues. ionensis cpi- 
scopi pro parthenone B. Mariw 665. Prysens füii 
mort &. Vandregisii awno 667. Circa id tempus 
$, Angadrismau postea Oratorii abbatissam velavit. 
Childerici funus curavit an. 675. lusigue privilegium 
à Theoderico ll! vege obtinuit ; Gislemarum patrisuo 
insidigp em redarguit foriitey, eique viudiclau divi- 
bàm postea secuta pr;.ixit: Waningo illustii ae 
SA viro persuasit, ut mozasteriun Fiscauneuse 
undaret ; fulgentem vidit in aere crucein eo loci, ubi 
postea conetrucium ext. iiouasterium ,. primo Crux 
sancii Audoeni, deinde Crux sancti Leuf edi dictum ; 
aia ipse uionasteria, eccle:iasque plurimas et xeuo- 


mam perrexit ad limina apostolorum salutanda. M. 
dux in diecesim suam , pacem inter Austraslos et 
Neystrasios compouere aggre:sus, Coloniam petiit , 


. unde ad suos iterum rediens, pie obdormivit in Do- 


mino apud villam Clippiacuin, 1x Ralendas Septem- 
bris, anuo, ut jam. dictum est, 685, multis et ante 
et post obitum elarus miraculis. Qu:e fere omnia hic 
promiscue recensita, suis in. decursu hujus voluni- 
nis, quantum fieri poterit, chronologicis notis distin- 
guere tentabinius. 

Corpus sancti pontífieis relatun. in urbem suam, 
conditum est. in basilica sanoti Petri, qute. nunc suo 
i'omine sancti Aydogeni dicitur, iy loco quem ipse pras- 
paraverat; sed post annos tres ej mepsea novepi 
translatum est a sancto Ausherto successore suo 1n 
locum editiorem ejusdem basiliexw ad orientalem pla- 
gau altaris sancti Petri apqstali; ubi 165, | forte 185] 
annis requievit; pum. Normannorum metu asporlg- 


p Ui est primo Vadiniacum, deinde varia in. loca, ac 


degium in Vallem monachoraum diceesis Trevirea- 
Sis; sed Hotliomiagun) pauio pest baptisatum Bollo- 
nem, in basil;cam sui nouipis relatu, et a Bichardol 
duce ornatissimo feretro. donatum  decituo s:eculo. 
M.uio fere undeoimo, dum nova basilic illius fa- 
brica erigebalur, per provincias circumveotum egt ad 
collige :das fidelium ig hoc opus eleemosynas, Yer 
auauo 1262, impii Calvini: etl monasterium. expi- 
larundt, et Gorpus saneti prsulis cum plerisque san- 
ctorum. aliorum exuviis igne consumpserant. Super- 
sut tamen nonnylle Rothomagensis antigtibia , quae 
vel saerile;as hagiomachorum illorum mapus eva- 
See, vel. antea variis ecolesiis donat fuerant reli- 
quis, Paucis post ejus obitum annis monasteria ejus 
iu lipnore.u construxere Herlemuagdus Cenoiagnorum 
e,i copus, et Leutfredus. 

De Vita sancti. Eligii, quam scripsit sanctus Áu- 
doeaus, diximus supra tom. 1X in ipso sancto Eligio; 
dixerunp fusiug soJales nostri in. Historia, litteraria 
Fran.ie toii. Hl, pag. 626 et seqq. Scripsisse adhue 
cre.!itur sanctissimus przssul Vitam sancli Remigii , 
quam apu Helvetios in abbatia sancti. Galli asser- 
vari dicunt. l'yeterea. epissolam, quam scripsit ad 
sanctum Desideriuu Cadurcensem episcopum, babes 
apud Canisium tom. N An'íq. Lectionum, pag. 912; 
sed merito illi ahjudieantur ab eruditis, et. tres ili 
versus de S3. Medarda e Gildgrye , quos Sammar- 
tani in ipso sancta Gildardo. transcripsere, ei ridi- 
cula qu:edam. de anima Dagoberti regis charla , de 
qua monachus Sasdionysianus apud Quercetanum 
tum. ], et Aunugiaus lip. 1v, cap. a4. 


-— 


———————— 





$. ELIGII EPISCOPI NOVIOMENSIS 
VITÀ 


A SANCTO AUDOENO ROTHOMAGENS] EPISCOPO SCRIPTA. 
[Ex Spicilegio Acherii:] 





— MONITUM 
IN VITAM SANCTI ELIGII. 





« Saneti Fligii Noviomensis episcopi Vitam, nullis p) Conchensis monasterii ms. collatam edidi. Eam duog 


immutatis, «ed primigenia phrasi servata, prout ni- 
Mjrum eam conscripsit S. Audoenus, si nonnulla, 
qu: ipsum Audoenum spectant, ab amanuensi addita 
exceperis, exoptarunt, meque ul eam emitterem [re- 
quealer et anxie interpellarunt viri docli, iique amici 
beue mulu. Taudein abhinc duodecim annis descrie 
ptàm e vetusto codice Corbeiensis bibliothecae, et ad 


in libros dispertitam voluit auctor, alter quadraginta 
capita, octoginta alter eomplectitur. 25 ^ — — — 

]:ec quidem Acherius, quem miramur ita imdili- 
genter in lectione ejus Vite versatum esse, ut in ea 
interpolatorum audaciam ac temeritatem non depre- 
henderet. [ec enim eos tautum latere potest, qui 
aut nihil ad exainen reducunt, aut uihil vident. No- 


— nn ——PÓ—————EÉÁ——— 


S. ELIGII NOVIOM. EPISC. 490 


M9 
us exempla indicavimus aliquot, cum in cap. 32 A mur. In nova hac editione usi sumus variis lectioni- 
ih. 1, tum eun in postrema nota ; qux: tamen sunt bus quas subministravit R. P. D. Edm. Martene, ex 
ejusmodi, ut czeteris lidem non derogent, qu: S. Au-. codice ms. monasterii S. Audoeni, annorum ferme 
oeno scriptore videri nobis dignissima ultro fate- — quingentorum. 





« BEATI AUDOENI PROLOGUS. 





Cum gentiles poet: studeant sua figmenta prolixis pompare stylis, et szeva nefandarum renovent contagia 
rerum, ac plurima Niliacis tradant mendacia biblis, eorumque vana tantum discurrat gloria, qua veterum 
nectunt mendacia , cur nos Christiani salutiferi taceamus miracula Christi, cum possimus sermone vel tenui 
sdilicationis historiam pandere plebi ? Presertim cum ecclesiastica traditione et apostolica admoneamur 
auctoritate, de sanctorum gestis seu virtutibus nonnulla commemorare, ut scriptum est : Memoria sanctorum 
cum laudibus (Prov. x, 7). £t illud : Laudemus viros gloriosos (Eccli. xw, 1) qui vicerunt regna mundi (Heb. 
Xi, 92) ; ut si. memoria eorum in benedictione, et nomen illorum permaneat in eternum (Eccli. xuvi, 14, 15). 
Quotiescunque ergo sanctorum solemnia anniversario circulo celebramus, aliqua ex eorum gestis ad zdifica- 
tionem Christianzx plebis convenientia in Christi laudibus recitare debemus : quoniam revera Christi muneris 
est quidquid in sanctis ejus laudabile est. 

Quia igitur omnium pene miracula confessorum, et multiplices victori: martyrum, litterarum jam moni- 
mentis habentur indita, multique nobilium ex gestis eorum reliquere molem voluminum, nos modo vel exi- 
guum juxta qualitatem ingenii aptare tentavimus librum, in quo de ortu, vitsque cursu, et glorioso obitu 
Bancti et beatissimi confessoris et episcopi Eligii, quem ad plenum experti sumus, adjuvante superna gratia, 
explicandum suscepimus. Id etiam ante nos jam factitatum ab aliquibus eruditissimis comperimus , sed quia 
illi curis obligati szecularibus, ut et ipsi profitentur, cum festinatione finiere sermonem, indignum duximus 
ut tam larga bonitas, tamque eximia sanctitas arcto parcoque attenuaretur affatu. Quamvis ergo et nos tanta 
rei narrationi minus simus idonei, indignumque videatur tam laudate historie exiguum pusillumque fieri 
auctorem ; tamen quoniam mihi olim voti est, et fratrum charitas eadem frequenter exposcit, si Dei juverit 
favor, qu: mihi comperta sunt, quzeque ad memoriam Dominus reduxerit, quanquam imperito digeram 
stylo, non leporem sermonis inquirens, sed sancti simplicem vitam simplici sermone, ipsius animatus pre- 
cibus, enarrare tentabo, ejusque vite cursum, licet sermone inculto, ingenti (amen amoris obtentu, ferre 
conabor in publicum; ut cujus est vitx: cum Christo memoria, gloria relatu celebretur in mundo, breveque 
vitz:t spatium zeterna memoria compenset in seculum, atque in hominum ore, dulci commemoratione vivat 
in terris, qui cum supremis beate vivit in colis. 

Et si quidem velit quis omnem ejus ordinem vitx litterarum tradere monimentis, certum est quia tanta 
punt quz et volumen magnum requirant et otium. At ego cum sim, sicut sum professus, imperitus sermone, 
et cum excellentius sit virum sanctissimum mirari quam loqui ; cum etiam doctissimi quidquid de eo dicere 
potuissent, minus procul dubio sit quam meretur ; tamen ardore dilectionis plus in illo quid velim, quam in 
me quid possim consideravi : nam cum sim debitor decem millium talentorum, vel exiguum meze rusticita- 
tis reddere debitum conatus sum ; culpam scilicet metuens silentii incurrere, si agnita miracula ut piger ser- 
vus silendo occulerem; ne vel unius talenti creditam quantitatem dum niterer cautius custodire, culpa de- 
fossze pecuni:e non carerem; idcirco optimum fore arbitratus sum, ut pecuni& commercium quod ab Omni- 
potente accepi, in laudibus Omnipotentis expenderem, atque id quod ab eodem adeptus sum, indignus eidem 
conferrem subjectus : unde lectorem obsecro, ut vilitatem nostri sermonis non usquequaque despiciat, quia 
etsi utcunque eloquenter possit oratio promi, ita stylum placet corrigere, ut nec simplicibus quibusque 
grammaticorum sectando fumos displiceat, nec scholasticos etiam nimia ^ contentos rusticitate offendat, sed 
perpaucis operta, cunctis prorsus retexat aperta. Nam et ecclesiasticum dogma, etiamsi babeat eloquii venu- 
stalem, ita eam dissimulare debet ac fugere, ut non otiosis philosophorum sectatoribus, sed universo loqua- 
tur hominum generi ; nec enim opus est diVine doctrinz sophistice aut eloquenter signare sermones, cum 
scriptum sit : Qui sophistice loquitur odibilis est : non enim est data illi a Domino gratia (Eccli. xxxvn, 95). 
Quid enim legentibus nobis diversa grainmaticorum argumenta proficiunt, cum videantur potius subvertere, 
quam aedificare ? Quid, inquam, Pythagoras, Socrates, Plato, et Aristoteles nobis philosophando consulunt ? 
Quid sceleratorum nixni: poetarum, llomeri videlicet, Virgilii et Menandri, legentibus conferunt? Quid, 
inquam, Sallustius, Herodotus et Liviu:, gentilium texendo historias, Christiane prosunt famili»? Quid 
Lysias, Gracchus, Demosthenes, et Tullius arti oratorix insistendo, Christi puris atque pr:eclaris possunt com- 
parari doctrinis? Quid Flacci, Solini, Varronis, Democriti, Plauti et Ciceronis, alioruinque solertia, quoe 
enumerare supervacaneum puto, nostras juvat utilitates? 

His itaque omnibus cum suis vanis studiis omissis, ad simplicem propositx: properemus historie seriem 
Adest ille Plasmator qui linguas infantium fecit disertas, cujus gratiain nobis adesse supplices optamus, « 


* Nimia contentos. Forte contentus, ait Acherius ; sed mihi magis placet contextus. ) 


481 VITA. 183 
ipso annuente confessoris sui palmam gradatim narrare possimus. Quapropter lectores obsecramus, et per 
gloriosum Christi adventum obtestamur ; ut si quis hzec legens amore captus exemplare voluerit, syllabarum 
detrimenta summopere observet, et dudum conscripta exemplaribus rursus conferat corrigenda, ut quzeque 
eum studio et sollicitudine seripta sunt, eum cura et diligentia transcribantor. Hzc idcirco, quia plerumque 
videmus nonnulla volumina, et precipue sanctorum gesta, ita scriptorum vitio depravata, ut studiosis qui- 
busque non solum lectitare, verum etiam manibus sit contingere fastidium : at nostra hzec si placet oratio, 
per incolumem statum catholicz servetur Ecclesiz ; nam premium laboris nostri ultima, confido, pensabit 
dies. Sed ne prolixa przfatio prius fastidium generet, quam lector supercilium historie inclinet, licet cum 
verecundia fratribus quidem obedientiam et illi iimpendo, de quo non digne loquor, injuriam ; sed tribuat 
veniam : conlido enim quod devotione non offendo. Nunc vero hzc prima in fronte ex ejus Vita 
propono. | 

———————————— PERRA RRERRREER 

INCIPIT VITA. 


LIBER PRIMUS. 


AÀ electus, vocabiturque magnus ia Ecclesia Christi sa- 
cerdos. 





CAPUT PRIMUM. 
De prosapia S. Eligii et loco nativitatis ejus. 

gitur Eligius Lemovicas Galliarum urbe, qux? ab 
«eano Britannico fere ducentorum millium spatio 
sejungitur, in villa Catalanense qux a przdicta urbe 
wx circiter millbus ad septentrionalem plagam 
vergit, oriundus fuit. Est itaque prefata civitas par- 
tbus sita Artnoricanis in ulteriore Gallia, primaque 
Aquitania, quz ad plagam respicit occidentalem, cui 
contigua est ab oriente provincia Lugdunensis, Gal- 
aque Belgica; habet etiam ab * euro et meridie 
provinciam Narbonensem : a circio autem ambitur 
Óceano : porro ab occasu habet Hispanias. In hae 


CAPUT Ill. 
2 moribus quibus optimis accrescebat. 

Igitur Eligius nutritus est in fide recta, atque im- 
butus a parentibus Christianis religione catbolica ; 
exinde igitur pueritie annos excedens, se'vum ado- 
lescentie cum industria gerebat, et quidquid operis 
su ztati congruum arripuisset, mira agilitate perti- 
ciebat. Cum ergo videret pater ejus tantum filii iz- 
genium, tradidit eum ad imbuendum honorahili viro, 
Abboni vocabulo, fabro aurifici probatissimo, qui eo 
tempore in urbe Lemovicina publicam fiscalis mo- 
ego regione parentibus ingenuis, atque ex longa pro- — netz officinam gerebat : a quo in brevi hujus officii 
sipia Christianis, Eligius natus atque altus est: cu- — usu plenissime doctus, ccpit inter vicinos et propin. 
jas pater. Eucherius, mater vero Terrigia vocitata B quos in Domino laudabiliter honorari ; gerehat enim 
est. Ipse autem, divina gratia przsciente, congruum — simplicitatem columb:, ne cuiquam machinaretur 
sibi ac. veluti speculum mentis sux Eligius nomen — dolos; habebat et serpentis astutiam, ne aliorum 
accepit. Ergo. cum propositum sit de his qux gessit, supplantaretur insidiis; dignum quoque in cunctis 
imo ea quz: Dominus per cum operari dignatus est, — habens ingenium, et facile loquebatur et pure. Ec- 
sicot gesta constant, narrare : tamen id quod prius- —clesiarum etiam conventiculis frequenter intererat, 
qum nasceretur ad indicium sanctitatis ejus osten- — quecunque ibi ex divinis Scripturis recitabantur, 
sum esi, quodque magnorum virorum testimonio aurem libenter accommodans, avidissime haurieba', 
diid, omittere non debeo. atque ita in cordis sui memoriam recondebat, ut 
CAPUT Il. etiam cum absens esset, ea qua didicerat medita- 


De presagio quod sensit mater de puero. tione intentissima ruminaret. 
Cum adhuc vir beatus matris esset alvo iuditus, CAPUT IV. 
vidi genitrix ejus visionem, qux hujusmodi habet Relicta patria, Franciam petiit. 
Otdinem. Videbat quasi aquilam valde pulchram Interea post aliquot annos exstitit quaedam causa, 
$ra suum volitantem stratum, ac se tertio in- divina, credo, gubernante providentia, ut, relicta pa- 
timantem, sibique quid nescio pollicentem, cum- C tria, et parentibus, Francorum adiret solum, ubi pau- 


Q* ex reciproca voce evigilasset, perterrita ni- 
mi ccpit mirari quz:nam esset hzc visio. Inter- 
& venit tempus pariendi, et pro magnitudine 
doloris coepit mater periclitari; vocaverunt autem 
quemdam religiosum presbyterum boni testimo- 
Bi virum, ut pro eadem orare deberet ; qui cum 
venisset ad eam, quasi prophetica mox usurpans 
verba, ait ad. illam : Noli, inquiens, mater, timere, 
quoniam benedictum partum tibi Dominus dignabi- 
(ar largiri ; erit enim vir sanctus ac de gente sua 


cis degens diebus factus est notus cuidam regis the- 
saurario, Bobboni vocabulo, viro honesto et man- 
sueto, cujus se patrocinio committens, sub ejus 
ditione degebat, strenue enim ad omne opus se ap- 
tabat, et omnes cum quibus colloqui potuisset in 
$Uo amore annectebat. 
CAPUT V. 
Quo ordine ad notitiam regis pervenit. 

Post aliquod autem temporis intervallum perve- 

nit ad notitiam Clotarii Francorum regis hujusmodi 


^ Ab suro. Sic. codex S. Audoeni : prior editio in Euro. 


S. ELIGII NOVIOM. EPISC. 


ex causa. Volebat enim idem rex sellam urbane auro 4 itaque rex ejus timorem, dimuique mivems tanteni 


gemmisque fabricare, sed non inveniebatur in ejes 
palatio qui hujusmodi epus, sicut mente conceperat, 
posset opere perficere. Cem seiret ergo prefatus 
regis thesaurarius Eligii industriam, cepit eum ex- 
plorare ^ si quominus opus optatum posset perlicere, 
et cum facile id apud eum fleri intellexisset, ingres- 
gus ad principem indicavit ei invenisse se artificem. 
industrium, qui dispositum sine cunctamine aggrede- 
retur ejus operis artificium. Tunc rex mento gratis- 
sima tradidit ei copiosam auri impensam, sed et ipse 
nihilominus tradidit Kligio : at ille acceptum opus 
cum celeritate inchoavit, atque cum diligentia cele- 
riter consummavit. Deniqne quod ad eius epifcii 
acceperat usum, ita ex eo duo composuit, ut incre- 
dibile foret omnia ex eodem pondere fieri potuie&:e ; 
nam absque ulla fraude, vel unius etiam siliquxe im- 
minutione commiséum sibé patravit epus, nom erete- 
rorum Ííraudulentiam sectans, non mordacis lime 
fragmina culpans, noh fecí edacem flammam incu- 
sans, sed omnia fideliter eomplens, feminam fcliciter 
meruit felix remlneratiónern. Opus ergo perfectam 
defert protinus ad pálatiWih, tráditque regi quam do- 
naverat selfani, altera penes sé quam fratuito fecerat, 
reservata. Cab»it tünc princeps mithri simul et effetré 
tantam operis elegantinim, jassítque iMico fabro tri- 
buere mercedem Iaboris dignam. Tunc Eligius altera 
ex ocoulto in Medio prótátà : Quod superluit, inquit, 
ex auro we negligens perderem, huic operi aptari. 
Confestim stupefactus Clotarius, et rnajori adrira- 


viri devotionem, desiit. eum ultfa cogeré, sed wap 
blande leniterque demulcens ietissimo eum vvfUh 
dimisit, pollicens se pins eum ex hoc jam etedfüt 
rum, quam si multimoda tunc dedisset juramenta. - 
GAPUT YH. 
(to ordine pomitentiam gesserit. 

Non post longam spatia enm jam Eligius virilvit 
ageret :etatem, cupiens se vas Deo exhibere ssneti- 
ficatum, ac metwens ne aliqua suum delicta ^ peetué 
frustiarent, omnia. adolescenti? sux» coram sace 
dote confessus est acta; sicque sibi aueteram impo- 
nens poenitentiam, capit fortiter colluetationi carnis, 
spiritu& fervoré resistere, in laboribus scilicet se- 
cundum Apostolum, iu vigiliis, in jejuniis, in casti- 


B tate, in patientia multa, atque in charitate non ficta : 


proponebat namque sibi adversus przsentes carnis 
ardores futuri supplicii ignes, at memoria ardoris 
gehennse àfdotem excludebat loxári». Orabat jugi- 
tet $tü. don caelestibus, precabatur Deum diebus 
ae noctibus, illud ex libro Job crebrius revolvens : 
Eo, inquit, deprecabor Dominum, et ad Deum ponant 
eloquium eum : Qui facit magna et. inscrutabilia. ef 
mirabilia dbsq*e numero. Ouf ponit. httmiles in subli- 
fte, et Wbrentes erigit sospitate (Job v, 8, eic.). Adi- 
mebat sibi saturitatem panis, ut txcelestem posset 
ptemereri. yanem. Ora quidem ejus jejuniis palle. 
bant, corpus aridum rnarcéscebat, sed mens acrius 
Semper reternx patría: amore atstuabat; et unde gra« 
viota recordabatar, inde pátientius leviora portabat; 


tione detentus, sciscitabatar opiflcém sl cuncela ex (2 semper enim prs&esentis víte terminum intuens, fr 


eodem penso facere potetfésel, et eüf cónsequenter 
juxta id quod fuerat seiscitalus terponsuim accepisset, 
ingeniem ejes subitihi favore attollens : ex boc jam, 
inquit, etiam in maáximis cfedi poteris. Porro hoc 
fuit initiem, Mecnen et testimoniam in palatio regis, 
honoredi credémdique Eligium * ex hoc némpe ad 
alus coAserpens factus est aurifex peritissimus, 
atque in omni fabricandi arte doctissImus, Invenitque 
gratiam in óculis regis, et coram cunctis optimatibus 
ejus, Dominoque juvante roborabatur in fide, et a 
rege pfovocatus crescebat quotidie in melius. 
CAPUT VI. 


Eidem rez juramentum extorquere nisus est. 


turám Dei sententiam ac imetuenda judicia formids- 
bat, fciens scriptum : Beatus homo quai &emper eil 
pavidus ( Prov. xxvm, 14). Et illud Apostoli : Cis 
ftmore et tremore vésfram salutem operemini ( 11 Cor. 
vn, 15). Necnon et. iltud Job d:etum : Semper enisi 
quasi tumentes super moe fluctus, timui. Deum (Jo 
xxx1,25). Ad Domini sui pédes noctibus jácebat, ms- 
nibas pectus tándens, gens lactymis Ifrigans, mode- 
ratoque suspf?lo oculis ad ctelum levatis, illam sem- 
per respiciebat, quem fortasse delinquendo offen- 
disse timebat; ac lachyMabili voce h:ec crebrius 
verba geminabat : Tiói soli peccavi : miserere. mi 
sccundum magnam misericordiam tuam (Poet. w, 5). 
Et illud beati Job : Memento, inquiens, qute venti 


Me igitur prasente, nescio quom eb eausom, nisi D cei vifo mea (Job vn, 7). Et : Purce Wété, nit età 


quod facile datur intelligi Sdeliatis obtentu dum 
apud regera puerulus habiterem, quadam die Rotoilo 
in agro. accito rex bligio eoram reliquiis sanctorum 
pr:ecipiebat ei ut impositione manuum sacris pigno- 
ribus donaret sacramentum ; sed ille divinum intui- 
tum verens, recusere humiliver enini nisu tentabat: 
cumque instantius id facere compelleretur, anxius 
valde ccpit mox ubertim lacrymes prolundere, me- 
tuens, scilicet, regem offendere, septuplumque pa- 
vens sanctis pignoribus manus iuponere. lntuens 


* Si quominus, Malo, si qito n:odo. Infra edidimus 
ex Codice sancii Aud. opeiis artificium, ubi, opus 
tantum legebatur, et fragmina, quo loco editum erat 
fragmen, 


sumet dies. mei ()bid., 46). Et ex se quedemnede 
egrediens, illud ante sunm pingebat mentem t Quel 
nec ocnins vidit, Rec atris audivit, nec in cor hominh 
accendit, que prepararit. Deus déligentibus se (1 Cor. 
1t, 9). Idcirco ista. jugite? meditando quanto plus 
proficiebat, tanto plus hewiliebatur ; ut quante pies 
humiliatas fuisset, tanto amplims proficeret. Cajus 
quanta fui! mestitia, tanta feit et venia; et qumtum 
se humiliter a'flixerat, tantum clementer sublime 
a Doa.ino meruit. O profunda benignitas Bei! fi ve 


b Pectus frustrarent. Hic sancti Aud. Codex habet, 
pectus. fuscurcnt, ex eodem statim edidimus adole- 
scenti eue, ubi légebatut ab adolescentia swa. 


[d 


tam velociter ad se Christi traxit misericordiam ! 
queque non prius assiduo fletu delictorum flammáàs 
exstinguende, (requentique jejunio peccatorum virus 
excludendo destitit, quam misericordiam quam pe- 
scebat a Domino impetraret. De talibus quippe per 
Malachiam prophetam Dominus dicit : Dedi ei timo- 
rem, et. limuit me; et a (acie nominis mei pavebat 
( Malach. n, v). Hinc item scriptum est : Timor Do- 
mini expellit peccatum, Et rursus : Qui timet. Doni- 
niim. nihil trepidabit, et non pavebit, quoniam ipse est 
yes ejus (Eccli, 1, 27). 


CAPUT VIII. 
Divinitu$ remissionis indicium accepit. 


Peniqee quodam teripore interpelfáns pleno pe- 
cfüre Tdv extgebat, ut si esset accepta Doo eftis poe- 
nitentia, quó116 ei trodo dignáretur dáre notitiam. 
Habebat ffáivrne f cubiculo, ubt assidue enbitatv so- 
litérs erst, mettoram pignora sshctoram imn suprenris 
dependentfa, sub quorum s*ero. velamine reclinato 
iA CHicio capite orare eonsueterat Wotte ; qno nimi« 
rum in loco, cum ex more quadam nocte in. ota- 
tiene prostratus super cilieium incumberet, somno 
ingruemte oppressus veluti transeundo in momento 
obdormiviL, vieumque est ei asiisse repente quem- 
dam, dique dixisse : Ecce, Eligi, exaudike sunt pro- 
ces tuas, indiciaque olim quesita namc tibi concessa. 
Mex ille exeitatos odorem hausit gratissimum , sen- 


VITA. 
locior venie, quam offensa! O felix poenitentia, qux 4 


486 
CAPUT IX. 
De morte Clotarii, e! quauta familiaritate heljtus sit 
apud principes. 

Invetit ergo Eligius gratiam coram Déo, et éórarà 
regibus Francorum, et * ferebatur ei ab omnibus 
testimonium in tantum, ut copiosam molem argéntli 
et auri vel gemmarum absque ulla pensa a rege accí- 
peret : cre:cebatque ei honor cum magno favore de 
die in diem, et omni ex parte probatus vernabat, in 
aula devotus. Mortuo interea Clotario rege Fránco- 
rum, Dagobertus filius ejus monarchiam regni solus 
obtinuit, a quo Eligius tanta familiaritate habitus est, 
ut. plurimorum ejus felicitas ingeus gigneret odium. - 
Siquidem ederant eum pravi quique, quoniam magno- 
pere oderat tpse superbiam, diligebat veritatem, et 


B cum esset strenuus, jugis ei erat contra eorun vesa- 


niam pugna, perpetuumque certamen ; sed plane il- 
lum boni omnes admirabantur et diligebant, quia no- 
verant catholicam hominis scientiam, ac patrie co- 
lesti mentem jugiter intentam, semperque actibus 
bonis ? przparatam. Sectabatur itaque jugiter chari- 
tatem, mansuetudinem el longanimitatem, dilige- 
bat Dcum ex toto corde, et ex tota ànima, dique ex 
tota virtute : erat quoque tranquillus moribus, etl 
serenus aspectu, gerebat vultum planum, moderatam 
speciem, ornatum aspectum, quielum sensum, ani- 
mum etum, humilem sapientiam, semper opera bona 
factis amplius quam verbis ostendebat. Corpus fame 
eastigans, jejunium potius quam epulas amans; do- 
lentem consolans, spein suam Deo committens, ora- 


sit eiiam ex. gerulo reliquiarum guttas suavissimas ( tioni frequenter incumbens, nihilque amori Christi 


super suum lenissime deliwere caput; ex quo mimis 
Mtonilus surrexit velociter, et eellàcite conepiciene 
vidit quasi balsamum distrillare de ehrismario et pallie 
quo ers opertue, tanta quippe fragrautin odoris eua- 
vasimi tetmm illud repleverat eubiculum, ut ipse 
vixibi subsistere quivisset. Tumc memor sus peti- 
lonis, almiumque largitatem bonilatis Dei miratus, 
iliis ingemiseens fidelem retributorem ex imo corde 
benedicebat Christum, qui minquam dereliquit spe- 
rales in se. liec ergo fuit initium virtutum ejus, 
ine omaipotentis Dei, per quem omnes omnia pos- 
iu, Quod cum vir sanctus eodali àue Audoeno no- 
Dme, cogne«mnto Dadoni, quem sieut animam 
mem diligebat, eecretius enarrassei, vicissim ab eo 


prponens, quod credebat docens, quod docebat 
imitans; semper enim ante oculos ejus dies ultimus 
versabatur, semperque mens ejus precepta coelestia 
meditaliatur : orabat autem frequenter, quia didice- 
rat quod oportet sine cessatione Dominum rogare : 
satazébat magnopere ne secundus cniquam in ope- 
ribus bonis inveniretur. Erat etiam erga l'amulos Dei 
valde humanus atque benignus , charitatem vero 
super omnia et ipse diligebat, et omnibus servare 
mandabat; existebat utique in cunctis casibus firmus, 
emniaque adversa patienter ferebat ; pericula aliena 
in se pertimescebat, aliorumque casus suos esse la» 
queos judicabat. Finem quoque vite sollicite sempet 
considerabat, metuens ne se tagquam fur hora illa 


Ait a& usquequo ipse in corpore maneret, eadem D inermem comprehenderet. Cum opere etiam lectioni 


Giquam indicaret, AL Nle hae audiens cepit conti- 
mo animo eempunsgi cepHque secreta arcanorum 
(ju vi& quadam interni amoris accendere; jamque 
& boe spretis sseculi blandimentis cupiebat ex stu- 
le Kligium seraglari ad bonum ; accito etiam ger- 
Mane suo Adene ia consilio communi ; erant enim 
Vti inelyti epümaltes aulz, filii, scilicet, Autharii. Hi 
99 habito communi eensilio coeperunt imitari quaa 
ib Eligie gerebantur; eratque eis familiare consor- 
üum et cor unum in Domino atque anima una. 


^ Ferebatur ei. Sic laudatus sancti Áud. Codex. 
Bittá ferebatur ejus. 
b Preyaratam, Quee eoduuter vum in hee capite, 


vacabat, seiers quod lectione sensus augelur et in- 
tellectus tribuitur, et quod lectio docet quid cavea: 
tur. Erat vero erga omnes huinilis nimiumque in 
humilitate fundatus; nulli se pr:xponens, nulli su- 
periorem se deputans; sciens et illud, quia si qui& 
perfecta contentus fuerit humilitate, habebit ex illa 
gloriam, et quante quis humilior fuerit, tanto eum 
alitwdo glorix€ sequetur. 

Habebat enim temperamentum in prosperis, pa- 
lientiam in adversis, mentemque nee gaudio neG 
maerore a Christi unquam amore revo: abat. lrasceus 


ium etiam in proximo usque ad illa verba, 1d etiam 


et in peregrinos, etc., non leguntur In Couice sanct! 
Awdeeni. 


481 


S. ELIGII NOVIOM. EPISC. 


tém quoque patientia deliniebat, et blandimento ira- A ium salubre quxrentes; confluebantque ad eum un- 


cundiam furentis temperabat, ac sic. alienam mise- 
Fiani tanquam suain lugebat; eratque ei in ingressu 
simplicitas, in motu puritas, in gestu gravitas, in 
incessu honestas , in jejunio hilaritas ; aniinus enim 
ejus in modestissimo corporis habitu apparebat : 
erat etiam parcus in sermone, blandusque in elo- 
quio, tristem imoque dolentem dulci consolabatur 
affatu. Hoc proferebat ex labiis quod mentem zdifi- 
caret audientis; fiebatque ejus sermo exspectationi 
Ecclesim utilis; nihil enim ex omnibus quz egisset 
bonis meritis suis tribuebat, nihilque in viribus suis 
unquam przssumebat, sed omne opus suum ad Deum 
semper conferens, in cunctis actibus ejus auxilium 
implorabat. Bonum quod didicerat docebat, verba 


tamen operibus przcedebat, sciens quoniam non est B 


Jaude dignum quod docet quis, nisi dictis facta con- 
junxerit, sed potius si quod docet et facit, tunc 
gloriosus habebitur ; unde et Apostolus : Ne cum 
aliis predicaverim , ipse reprobus efficiar ( I Cor. ix, 
q1). Hostem praterea invisibilem orationibus et pre- 
eibus repellere jugiter contendebat, pugnans ore, 
non gladio; orationibus, non telo ; precibus, non 
ferro. Cunctis autem diebus, cunctis horis, Dei fla- 
gitabat presidium, ut dignus post mundi luem pos- 
sel pervenire ad bravium. Res temporales tribuebat 
egenis, ut pro eisdem mercaretur paradisi delicias. 
Devitabat quidem superbiam, amplectebatur humili- 
tatem : Dei semper auxilium rogans, finem jugiter 
felicem postulans. Quis enim illo te:npore humilita- 


tem ejus cernens, non protinus compungeretur ? Aut C 


quis amator pecunis, ejus humanitatem et parci- 
moniam, devotionem quoque et studium aspiciens, 
non confestim admirando obstupesceret ? Nam quid- 
quid bonorum in principio arripuit, usque ad finem 
vite nullis negotiis passus est implicari, sed integrum 
ei sanctum propositum servans, in nullo coeptam res 
gulam commutavit ; sub babitu enim alterius sem- 
per alteri militavit, et quidquid habere potuit in 
mundo, Christo tradidit ex toto. 
CAPUT X. 
Quanto studio in. Dei timore et misericordie operi- 
bus profecerit. 
Pollebat itaque raagis ac magis 'jn vigiliis, in je- 
juniis, atque in charitate : fabricabat in usum 


dique viri religiosi, advenz: quoque et monachi , et 
quidquid militare poterat aut eis in eleemosynam 
dabat, aut certe captivorum in pretia distrahebat; 
habebat enim maximum in hujusmodi opere studium, 
Sane ubicunque venundandum intellexisset manci- 
pium, magna cu:n misericordia et festinatione oecur- 
rens, mox dato pretio liberabat captivum ; interdum 
eliani usque ad viginti et triginta, seu et quinquaginta 
numero simul a captivitate redimebat ; nonnunquam 
vero agmen integrum, et usque ad centum animas, 
cum navi egrederentur, utriusque sexus, ex diversis 
gentibus venientes pariter liberabat , Romanorum 
scilicet, Gallorum , atque Britannorum , necnon et 
Maurorum, sed precipue ex genere Saxonorutm, qui 
abunde eo tempore veluti greges a sedibus propriis 
evulsi in diversa distrahebantur : quod si contigisset 
ut copiosus venditorum numerus mensuram pretii 
excederet, cunctis preter corpus proprium quz ha- 
bere poterat, usque ad cingulum et amphibalum, 
necnon el victum necessarium, sed et usque ad cal. 
ceamenta se exspoliabat , tantummodo ut captivis 
subveniret. 


ld etiam et in peregrinos Christi s:epissime facie- 
hat. O quoties debitor esse voluit, ut debitori 
bus, subveniret? Quoties brachile aureum, pungam 
quoque auro gemmisque comptam sibi surripuit, 
tantum ut miseris succurreret? Ut autem breviter 
comprehendam , tantam captivorum multitudinem 
per succedentia temporum spatia a duro dominores 
absolvit jugo, tantasque eleemosynas diverso homi 
num generi utriusque sexus, diversis ecclesiis s 
monasteriis distribuit, ut nullus ea orator quamvis 
eloquens ad plenum narrare sufficiat : redemptus 
enim captivos protinus coram rege statuens, jactts 
ante eum denariis chartas eis libertstis tribuebat; 
deinde trinam ipsis optionis proponebat electionem, 
id est, ut si qui velint jam liberi ad propriam re 
meare patriam, ipse eis, in quantum suppetebat, pr 
beret subsidium ; si qui autem cum ipso velint pf 
manere, libens valde accommodabat assensum, it 
duntaxat non jam ut servi, sed potius ut fratres cse 
eodem degerent; porro si quibus [Cod. S. AW, 
quos], suadere poterat ut venerabilem monachores 


regis utensilia quamplurima ex auro et gemmis: D Vitam arripientes claustra ecenobii expeterent,, be 


sedebat fabricans indefesso, etcontra cum Thille ver- 
naculus ejus, ex genere Saxonico, qui, magistri se- 
quens vestigia, eL ipse postmodum venerabilem vi- 
tam duxit, Sedens ergo Eligius ad opus predictum , 
Codicem sibimet prz oculis prieparabat apertum , ut 
quoquo genere laborans divinum perciperet manda- 
tum ; sic igitur duplum gerens officium, manus usi- 
bus hominum, mentem usui mancipabat divino. Fra- 
grabat ejus ubique fama, in tantum, ut si qui ex Ro- 
mana, vel Italica, aut Gothica, vel qualicunque pro- 
vincia legationis fiedere, aut alia quacunque ex causa 
palatium regis Francorum adire pararent, non prius 
regi occurrerent quam Eligium aggrederentur, vel 
juvamen alimonix ab eo poscentes, vel certe consi- 


tamquam dominos insigniter honorans , vestimenta 

etiain et quzque erant necessaria tribuens, illico at» 

chisteriis cum exsultatione destinans, cum grandi de- 

mum sollicitudine eorum gerebat curam. Habebe 

praterea secum plures vernaculos in suo contubet- 
nio degentes, sibique necessario jugiter obtempe- 
rantes, de quibus erat Baudericus ejusdem liber 
comprovincialis, qui in omnibus honeste valde ejes 
curam gerebat. Erat etiam Tituenus genere Suevus, 
fidelis eubicularius laicus, qui postea ad mercedis 
cumulum pervenit interemptus ; necnon et Buchiaus 
ex gentili conversus, qui et ipse postea venerabilis 
exstitit, ac Ferrariensi coenobio prefoit. Andreas 
quoque et Martinus atque Joannes, qui eo etiam pre- 


VrTA; 


io0 


eurante ad cleficatum pervenite mefuerunt , sed et A sed cuni quidara ex famulis circumstantibus hiec st - 


atii quamplures quos enumerare perlongum est , qui 
die noctuque in ejus camera cum omni studio solem- 
aiter canonicum adimplere studebant cursum. 
CAPUT XI. 
Quantum pauperibus. et peregrinis. prabuerit obse- 
quium. 


Multitudo preterea pauperum , sicut apes ad 
alvearium, undique quotidie ad eum confluebant, in 
tantam ot si quis ignotus aut peregrinus Eligii inqui- 
rens domicilium, cum ex eo interrogaret quempiam, 
id ab eo reciperet responsum : Vade, inquiens, iliam 
in plagam, et ubi pauperum cetus conspexeris , illie 
utique ei Eligium reperies : sicut enim , ut dictum 
est, apes circumdant favum, ita assidue turbis pau- 


pius videntes irriderent, nonnulli etiam humiliter ino- 
piam compaterentur, universos simul vir beatus coet- 
cens, atque refovens, aiebat : Quid molesti estis , 
modice fidei ? hunquid qui lleliam et Joannem in de- 
serto pavit, nobis modo in medio cetu suum fraudá- 
bit beneficium ? Credo, inquit, in Creatorem meum, 
quoniam et si nos non meremur, hi tamen pauperes 
Christi refocillati hodie ipsius dono ab hoc recedent 
tabernaculo. Nec inora, aliquándo priusquam verba 
compleret pulsabant viri vestibulum domus, panés, 
c.rteraque necessaria affluenter deferentes quos aut 
rex, ut Pepe consueverat, aut dives quidam, aut de- 
vota mittebat persona ; omnes enim jam compertuni 
habebant et quibns Eligius indigeret, et quibus sui 


perum constipgtus incedebat Eligius, quibus aut. per [) juris substantiam dispergeret; undecunque ergo veni- 


se, aut per famulum alimoniam pariter et eleemosynam 
tribuens, benignissime quotidie refovelat; habebat 
enim et loculosubi aurum distribuendum secum jJugi- 
ter portare consueverat, ne sicubi pauperem fortuitu 
obwiasset, dilatio vel parva. porrigendi intercederet : 
cui quot pauperes obviant, tot sportella vicibus per- 
vulsa (ut simpliciter dixerim) trita, imoque. polita 
de beato digito videbatur. Quid plura? Quidquid ha- 
buit, excepto tegumento et victu, totum egenis et 
monasteriis dispersit; sciens Apostoli esse przecep- 
tam : Habentes vicium. el vestimentum , his. contenti 
sinus (1 Tim. vi, 8); Et: Qui tolunt divites fieri in 
hoc mundo incidunt in tentationem, et laqueum diaboli, 
£t desideria mulia et inutilia , et nociva, qu mergunt 


ret, Eligii tamen eum fides nunquam fefellit, quoniam 
veraciter dicit Scriptura : Quia hilarem datorem dili- 
git Deus (11 Cor. 1x, 7). Et hoc sane non traniitorie, 
aut ad momentum fecit, sed omni pene vit:e sux tem- 
pore id agens , tale Gallis exemplum reliquit. Sed 
düm vidi hominem, cur etiam non et formulam ejus 
depingam? 
CAPUT XII. 

Descriptio habitus et [orme ejus ; et jugitas oralionis. 

Erat enim statura prolixus, et facie rubicundus ; 
gerebat cxsariem formosam, et crinem quoque 
circillatum, manus habebat honestas et digitos lon- 
gos, Angelicum vultum, simplicem et prudentem 
visum : utebatur quidem in primordio auro et gem- 


bominem in. interitum et perditionem (Ibid., 9). Nam C mis in habitu, habebat quoque zonas ex auro et gem. 


eum vesperlinis horis &epe post biduum , nonnun- 
quam vero post triduum, paratum accederet sumere 
Gbum, destinatis in diversa famulis, omnes quos in- 
venire potuissent egenos, et peregrinos, seu mendi- 
eo, ae languidos, sibimet ad!uci przcipiebat : hoc 
eliam cupctis diebus (ezceptis his quibus et ipse re- 
heebat:r) faciebat; raro euim aut certe nunquam 
entingebat ut cum eo pauperes minime conviva- 
retur, quitus adductis ipse proprie famulorum in- 
tereipiens officium , eorum neeessitatibus alacriter 
tiMe inserviebat , avellens ab humeris sarcinas, * 
éelersa mantibulis levigans, aquam manibus fundens, 
arumque scypho refundens, ipse bibere porrigens, 
bateellam ipse przbens, omnes postremo in ordine 


mis comptas, neenon et bursas eleganter gemmalas; 
lineas vero metallo rutilas, orasque sarcarum auro 
opertas, cuneta quidém vestimenta pretiosissima , 
nonnuliz etiam Mholoserica ; sed his omnibus ad 
ostentationem fugiendam primo tempore utebatur in 
palam, intrinsecus vero ad carnem cilicium gestabat 
ex consuetudine; postea vero, cum ad altius profe- 
cit, cuncta oresamenta in egentium necessitatibus 
consumpsit. Videres plerumque ire funiculo cinctum, 
vilibus vestibus tectum, quem videbas dudum ra- 
diantis auri et gemmarum mole opertum ; nonnun- 
quam vero cum videret eum rex ob devotionem amo. 
remque Christi exspoliatuin, surripiens sibi ipsi da- 
bat ei proprium et indumentum et cingulum ; dicebat 


liiess mensze discumbere, ipae panem frangens, ci- J) enim non esse dignuin hos qui &xculo militarent in- 
bun iisdemque inferens; postremo his peractis om- — cedere 5 inauratos, et hos qui ob Christum cuncta 


iium fame refecta, s'c ipse aut ante eos stans, out 
'ttle ad cornu eartibulz vili sellula utens, valde exi - 
Pn, atque ex comedentium sumebat fragmine ci- 
bus; plerumque enim egenis ad mensam juxta mo- 
"em vocatis, cum et ipsi esset. congrua hora cibum 
9wmere, mensa allata necnon composita , manibus 
eliam lotis, ne unus quidem supererat qui illico invi- 
latis apponi debuisset panis, omnibus, ut sepe con- 
liggebat, eadem die usque ad victum, aut in eleemo- 
$ynas redactis, aut in pretia captivorum absumptis ; 


* Detersa. Achetius conjicit dorsa mantilibus le- 
tiex$, quod .non displicet. 
b [nanratos. Sic emendavi ex conjectura, nam 


PaTROL. LAXNVII. 


sibi auferrent esse inglorios. 

Idemque apud regem habitans habebat mansioneni 
assidue subjunctam cum Dadone ; sieut enim ahimam 
suam, ita diligebat illum, de cujus quidem exemplis 
multa sumpsiimus, quz» nec a longe utique narrare 
suíficimus. Habebat itaque in cubiculo suo multa 
sanctorum dependentia pignora, necnon et sacros li- 
brosin gyfto per axem plurimos, quos post psalmodiam 
et orationem revolvens, et quasi apis prudentissima di- 
versus ex diversis flores legens, in alvearium suj pe- 


editum erat inornatos, et Acherins, cui hxc lectia 
displicebat non. imtuer.to ,. addiderat in ora. libri? 
Fo:te, ornatos. 

16 


&^1 


S. ELIGII NOVIOM. EPISC. 


etoris optima quxeque recondebat. Eratei consuetudo A quantas in eodem itinere eleemosyn-s Eligius fece- 


in noctibus cilicium ante lectulum sternere, seque aut 
a primo crepusculo, aut post paululum quietis cilis- 
sime lectulo excutiens, super illud submisso capite 
prostratum orare, sicque plerumque noclem totam 
excubiis insistendo cum lacrymis ducere, grandis 
enim ci attribula erat gratia lacrymarum; nam di- 
versis modis, in quantum humana permittere poter.t 
natura, jugiter insistebat, ut omne noctis spatium in 
Dei consutneret servitium ; cum enim prolixe oraret, 
pro quodam levamine interinittens orationem psal- 
mos concinebat ex ordine, quibus longe cantatis ad 
lectionem illico accedebat ; dumque sacra verba per- 
curreret, videres repente suppliciter oculos ad coelum 
levare, sus;iria suspiriis jungere, fletum lectioni mi- 
scere, singultibus pectus quatere, atque ora lacrymis 
uberrime perfundere ; et cum plerumque iuter ipsa 
divina verba somno vehementer ingruente gravaretur, 
ex ipsis quodammodo lectionis verbis etiam per som- 
nom meditabatur ; cumque subito excitus lectionem 
expleret, rursus se secundum moreni conferebat ad 
orationem , in quo opere tantum silentio studebat , 
nusquam caput reflectens, nihilque aliud intendens, 
ut vix halitum spiramiris ejus quisquam audire pos- 
set. Sane frequenter diversis ex causis et noctu et 
maturius in regis cameram vocatus nullatenus perge- 
bat, etiamsi missi assequerentur niissos, priusquam 
suum propositum in Christi compleret obsequium ; 
egrediens eniin domo , orationis et crucis munieba- 
tur signo, regrediens vero domum, oratio occurre- 


bat ei priusquam sessio. Taliter nempe agebat cun- C 


ctis diebus vitze sum, et his exercitiis ad :ternain 
patr.am jugiter anbelabat. Erat itaque omnino affa- 
bilis atque subtilis, eorde pius, et animo etiain ad 
belligerandum fortis. 
CAPUT Xlll. 
Britanniam adiens, pacem cum principe [ecit. 

Denique aliquando rogatus a rege legatioue fungi 
partibus Britannis, nibil ille cunctatus perrexit tam 
ocius, quam Christi charitate securus. Quo cum per- 
venisset, Britannorum »principein adiit, causas pacti 
indicavit, pacis obsidem recepit; et eum nonnulli 
jurgia eos vel bella mutuo sibi indicere zstimarent, 
tanta prefatum principem benignitate et mansuetu- 
dine ac lenitate attraxit, ut etiam secum eum addu- 
cere facile suaderet. Commoratus ergo ibidem ali- 
quandiu, rediens demum perduxit secum regem cum 
multo exercitu generis sui , eumque Crioilo in villa 
regi Francorum pr:esentans, pacilice coufoederavit ; 
«ui copiosa munera intulit, sed uberius muneratus 
ad propria rediit. Sed quis plene sufliciat enarraie 

* L(atus.]ta legitur in Codice saneti Aud. Prior 
editio, inflatus. 

b Domesticus. Qui regias pecunias in unaquaque 
hujus regni provincia colligebat, et in regium the- 
«aurum deferri curabat, Dagoberti xetate domesticum 
«sse dictum ex boc loco apparet. Quod nomen Franci 
a Constantinopolitanis mutuati erant, ut ex Leonis 
Tacticis conjicere licet. Nam cum imperator ille c:- 
teroruin ofliciorum publicorain in singulis thenmatibus 


t'otnina et munia descripsisset, et a protonotario res 
politicas adininistrari, chartularium militibus descri- 


rit? nam prater aurum czlerasque opes quas distri- 
buit,etiam suum cingulum aureum elegantissime 
aptatum pauperibus ac necessitatem p itientibus dis- 
persit, ut apte ei l'salaiistz:» vox posset congruere : 
Dispersit, dedit pauperibus ; justitia ejus manet in aee- 
culum seculi (Psal. 1, 8). Semper enim. ubicunque 
pergeret, sententiam Apostoli meditabatur, dicentis : 
Hl abentes victum et vestitum, his conienti simus; nam 
qui volunt divites fieri, incidunt in tentationem et la- 
queum diuboli (1 Tim. vi, 8). Et hzc jugiter eonside- 
rans faciebat sibi amicos de wamiwona iniquitatis, qui 
sereciperent eterna in tabernacula : atque ita satage- 
bat, ut cum hac omnia faceret, ostentationem pepi- 
tus fugeret, ne in hoc sxculo laudes humanas suo pro 


B opere reciperet ; nan nunquam pro excellentia sua 


est * elatus in. superbiam, nunquam servos suos ob- 
ducta fronte contempsit; sed cunctis ipse amabilis, 
principes diligebat ut fratres, venerabatur ut domi- 
nos, eorum etiam miaistros, ac universum Palati or- 
dinem, quos regalis frequentatur ambitio, concordis- 
simo sibi charitatis conglutinaverat viucuio, 

CAPUT XIV. 


Apud regem Dagobertum quidqui isset . 
Arud reg ago me poposcisset , obti 

Porro rex Dagobertus torrens, pulcher, et inely- 
tus, ita ut nullus ei s' milis fuerit in cunctis retro 
Francorum regibus, in tantum diligebat eum, ut 
frequenter catervis principum, optimatum quoque, 
el ducum atque episcoporum se subtrahens, Eligii 
secreta peteret conciliabula ; nain. quidquid eidem 
Eligius postulasset, absque ulla dilaL.one 'mpetrabat, 
quidquid vero adipisci potuisset, in eleemosynas 
egentiu:w, in prelia captivorum, in remedia debilium 
expendebat, unce et ipse princeps libentissime pra- 
stabat quod sciebat non uni, sed pluribus prodesse. 


CAPUT XV. 
Quo ordine monasterium Solemniacense edificaeit. 


Denique inter cxtera espetivil ab eo villam quam- 
dam in rure Leinovicino cognominante Solemniaco- 
dicens : Hanc mihi, Domine mi rex, serenitas tua 
concedat, quo possim ibi et mihi et tibi scalam con- 
struere, per quam mereamur ad ca:lestía regva uter- 
que conscendere. Quai ejus petitionein libenter rex 


D sicut solebat annuit, et quod poposcerat sine mura 


dato przcepto concessit. Erat enim tempus quo cem- 
sus publicus ex eodem pago regis the:auro exigeba- 
tur inferendus, sed cum omnis census in unum col- 
lectus regi pararetur ferendus, ac vellet ^ domesti- 
cus simul et monetarius adhuc aurum ipsum fornacis 


bendis et inquirendis esse intentum, przetorem litibus 
judicandis operam dare monuisset, quod fuerit dome- 
Slici munus siluit, ex quo mihi non improbabiliter 
concludi posse videtur domesticum fuisse eum qui 
publicum zrarium administrabat. Locum ipsum ez- 
Scribere juvat, quod nec a Meursio sit intellectus, et 
eorun qui de thematbus scripserunt, diligentiam 
fugerit. Ita igitur se hatet $ 20 et 51 : 'Eazi ài 4$ vev 
ctpacuyos mwpoflsuci; tig vtyag portes pi AE ri 
oíoy tüvtt Kóunt« tüg xoptne aurou, xal vOv toU Ütpe- 
v0 Üouéactxov, xal si; t02e Xotnong.... 'O y&p Rportove- 


€vctione Purgare, un juxta Fitum, Purissimum 3€ ru- A blagam distans meridiana, . &mbitur VOPO &ph». 
Ulum auk» regi V S6Utarotur metallum (nesciebant Duro, non quidem lapideg ; sed 


0 f 
conatu per triduum ve] Quatriduum labori insistep. Cuilu, ex UnO quidep, latere 
les, nulla Poterant, Deo iq Przepediente. afte prof. mine, 5uper que mons ex 


Va : omn Autem spatio 
ceptum intercipere, idque ejus dominio l'évocare,. WOnasgteri; arbusta diversi 8enerig pomif, 
Mox €r80 ut hoc Duntiatum €Sl, cunctis loci illius pani: Sicque illic nig animug l'ecroa3 
accolis exsultantibu, €l opus Perfectum €5l, ejus. lem amonitati, Paradisi ge OCCüpasse &ratuleta, 
Qué ditioni Commissun. Quo in loco Dritnum ac 


polissimum Virorum De COnslruxi Donas:erium APUT xy 

ubi abbate copi ulo mujtos ex SUI$ Yernacn. — Quo o, dine Parisii dncillarum p, MM LLIT PT 
lis mancipay '» Plures quoque EX diversis Provinciis Perium 

Usque 3 Celiléiarium uem Tuinquagens piis Super. Isto. igitur cenobio M Opeie ecto 


In om op 
£reditur DUmerus. IhOnaChos COngregavit. redditug p. nnique €X parie Cm solertia Stlabilito, cogitabat 
eliam terre qui affjq enter sufj Cere p OSSenI, delegavi,. B Parisiig in urbe fabricare Xenodocliium » Sed exce]. 
Ipse Vero tanta se devotione, laüloque amore eodcin lentior . Consilio, Deo inspirante, Concep to, cepit 
loco diffudit, ul quidquiq habere Potuisset, wu, [F. ei]  !ntre domum Suain, quam ;» eadem Urbe ex 

e 


rum 
$lra vehere Onéra copigs. Vascula utique Usibus pe. y retrüxi suristerium, Ubi distrietag, l'egulz disoi 
i3, zre2 Simul e, lignea : Ve&limen(a elian, — P'Inam Const tens, lsque ad tr PCéDlarum por 
Bs 


; ; ; llarum i entibus, tan, ncillis suic 
lectuaria ae linteamina Iensa]ia héCuon e, volu- ue DS g oibus. » 
tnina rum Scripturarum, QUamplurig,, Sed et — QUam ey nobilibus Francio matronis CODBrega vit . 
9mnia que c nt IDonasterii ibus ne eSSaria, ip — quibus e abbatissam iguam puellau; DOmine 
Gum a p, quique ingep, X hoe Succende. ^ Aurea, filiam scifice Maurini e, Ke, COn$lituit . 


V . . e 
rentar inyigi, . COBitabat enin, ,, ipse demuj, eo. LT etiam reditus "Opiosos Telegavit, alque ex 
dem se Iancipare monasterio. pi; eum alio ji loco — !ntegro omne Suum il]uc Studium converti. Videreg 
. e . . í j c lra u ; i uti 
io. 


M el illu vel Missim 

Dei asset Nee XV QC Cuncta Inonasterio Décessari,. Và6a simu| €t vesti. 

: . Renta, Decfton et Sacra volg Ina, aliaque Qu2mplu. 

Ota instantis Fég'lares, disciplinam, ín eodem mo- rima Ornamenyis . ham quidquig buic Sexuj e 

Nasterio cusioqivit, D^Céssarium l, ut pj ler sais Soler in 

Quo in loco ipse quoque accessi, e l'antam omnibus diligenti. 3€ sollicita 'à proviqd i Cum. 

BCFR regna observantiam Vidi, ui Pene singu. que ompig ra, CUniclzequo dom €*S2hip in 
hris sit vita eisdem monachis pro, CPCleris G3lIi, Prefato |oc6 expl que perfecte. "hum ^ 

IOnasteriis Est autem) Congregatio DUC magna adhue at, vile quid rium adig 

versis Bratiarum floribus ornata habeaty, i^i et candum domici], 


ain fiscalis 
Fili. Nu]lus ibi quiq am proprium Vetdicat, goq U. — exigua r0 metiri te U sciret quai 
legitur 3postolorup,. Sunt Omnino Omnia tum €SSel, et COnfcs Principem rexit, Sug 
9Rhibus communia Ul locus tam Ulis, lamque Bessil arca , $1ne F3 obtinuit quod petierat. 
"I$ exstitit, ui cum quis ibidem diverterit. in- Cumque Féversug locum adiis ; linea jactata 
TUm nemora et hortorum amaonitate viren. D.?'üplitudinep, labitacuji Consid » Inveyit am 
lU [n hec ej libeat Protinus Prorumpere Verba . plius Quasi pedem in terra; amplitudine qUain ipso 


ten bon domus tuo, Jacob, e, am pulchro ta. DUnliavera, legi : ex 


( Qq 
tta, Israel ( Un. xxyy, 5)! lanquam Dé-  nulji Voleng Iienliri, l'egi esset Dentitus 
Mrs obumbrayij €i tanquam cedri juxta aquas, et Linug Opere a aulam re 


a sc 
(^rgg, It, S5). Est autem iden, COnobium haud pr, Tex tam Darvissim;, Téi Causam 3gno : 
1 Lemoyics Urbe Silum, ex Circiter Iiillibus 24 Sluporem VEISUS, ejus injuriz Condoluir, Inox 


que qd 
Mic ToO Ü nero;, vei ó Xp TOU otec. TPocére dd vo I0n::tay ium 'ematis c, Chartulopiy 2 4 Preloreg Sive 
9 "a, 5 Ó ro) S Enatog Oo e p ó Mi» vac l^enapis J'dicem Pertinet. Primug reg Eoliticas Gdnj.. 
tronc loc tonio, c €0Yuy* à 0 Ó TZ» ToU Riétra, . Glter €Cercitei ribeng, gendo min 
- t , 


en 
«reo X eu Tf xal &J& Orr oy 0 ói t4g Oxac Operam Hav; tertius lites privatorum audit, Quos 
dtxe : tae. oU » etc. Porro ia P'e'ecti elc. 

io alii su), Prelecti. velt Con 68 co/or ic €jU$, e, ;1t Fossatup, Sepe. ]1a Codex Sancti Au. Pri 
'Slicus , emalis, e ecterj, * 4m quoq a4 Pro- of 4sato Sepi, 


55 


quam pretlara et venerabilis Chris!i fldcs! Duces 
mei et domestici spatiosas surripiunt villas, et Chri- 
$ti famulus prop'er fidem quam habet in Domino 
non palmum quidem passus est celare de humo. Sic 
«rgo clementer Eligio consolato duplicavit donum 
quod dudum tribuerat pusillum. Ex quo facto liquido 
patet quantum vir sanctus mendacii culpam perti- 
muit, qui tam vilissima: rei conscium sibi piaculum 
minime reservavit. Talis eum fides ad ccelum evexit, 
liec illum fidelitas et Deo charum, et hominibus fe- 
cit przclarum. 
CAPUT XVIII. 


Beatorum Pauli et Martialis fundavit ecclesias; et de 
carcere aperto. 


S. ELICII! NOVIOM. EPISC. 
cireumstantium conversus multitudinem, infit : Ecce A 


CAPUT XIX. 
De incendio wrbis Parisiace. 

Post aliqua temporis curricula coeperat ur 
risiaca s:vissimo cremari incendio; nam eus 
pene arderet civitas, usquequaque vis flamma 
cis ferebat glomerantes quaqua in parte fw 
tune Eligius maestus cum videret jam supra 
monasterium predictamque ecclesiam flante 
globos flammarum cu:n axibus et carbonibus 
graviter ingemuit; jam enim invalescente L| 
promptu erat ut etiam tegumentum basiliezs f 
retar vi vallantis incendii. Attollens ergo. Eligf 
cem cum gemitu dixit: O sancte Martialis, es 
mui tux:£ modo non succurris? certe enim 9 
quod si te hodie non curante crematur, num 


Igitur cuncto opere monasterii peracto, atque om- Bj Jam ab Eligio i in :evuii restaurabitur. Confesti: 


nibus zdificiis ancillarum Dei expletis, pro quibus 
mercedem laboris adeptus est, xmdificavit postremo 
basilicain in honore sancti Pauli apostoli ad ancilla- 
rum Dei corpora sepelienda, cujus tecta sublimia 
operuit plumbo cum elegantia; qua in basilica bea- 
tus quoque Quintilianus jacet abbas humatus. /Edi- 
ficavit etiam, imoque renovavit basilicam in honore 
sancti Martialis Lemovicensium pontificis et confes- 
soris, qua utique urbane stabilita, plumbo ejus coo- 
peruit tecla, ubi cum ejusdem reliquias satis devotus 
cum magne triumpho magnoque utriusque sexus co- 
mitatu, cum melodia Psalmorum ac dulci modula- 
mine antiphonarum, chorus deferret [sallentium, 
miraculum Dominus declaravit memoria diguum ; 
ob boc enim et Eligius eamdem viam arripi fecerat 
cum pignoribus, cum potuisset prorsus aliunde per- 
gere rectius. Erat igitur haud procul a tramite clau- 
strum carceris tetri, ubi tenebantur septem viri sive 
inpocui sive noxii, sub tertia custodia abditi; cum 
ergo Eligius veluü quondam David ante arcam ex- 
sulians atque iripudians, cum reliquiis et praefato 
agmine in voce exsultalionis pr:eteriret, niox ut con- 
tra ergastulum esse coperunt, repente gestalor pi- 
gnorum gravi pondere depressus solo reatitit fixus ; 
quem cum singuli compellerent gressum quantocius 
movere, id se poise nullatenus voce publica est 
confeseus ; dumque ita stanles singuli obstupescerent 
eventum rei, * ccpit cunctis in carcere quasi leve 
tonitru audiri, et statim vis quzeiam cum magno im- 
petu adveniens totum valide nimis concussit carce- 
rem ab imis. Confestim seris omnibus effractis, ne- 
xibusque dissipatis, ostia obserata paluerunt inclu- 
sis; illico ergo vestigia depressa ferentes pignora 
levigarunt, et rei carcerem egressi ecclesiam petie- 
runt. Omnes igitur qui aderant in stuporem versi 
ecperunt attollere 'nevitatem miraculi, ac merita 
duorum cogjuncta simul sanctorum, Martialis lau- 
dem, Eligii predicare favorem ; cuncti etiam hzc 
videntes Christo Domino uberes laudes, qui suis ope- 
ratur in servis, vocibus efferebant continuis. 


a Cepit cunctis. Hic etiam Codicem sancti Aud. 
sequimur ;: nam Acherius ediderat tinc is; in eodem 
Codice legitur levis toniirus. 


tur affuit Domini gratia, et aliam in partem 
flammas impellente, et ecclesis, et totum ejut 
nasterium remansit incolume. 
CAPUT XX. 

Quanto studio quot die in melius vir sanctus prof. 

His itaque transactis juziter vir sanctus inl 
manebat divinis ofiiciis; erat enim in eleemt 
largus, in vigiliis sedulus, in oratione devott 
charitate perfectus in humilita'e profusus, ii 
ctrina praecipuus, in sermone paratus, in loe 
cautus, in conversalione sanctissimus, [n 
mundi compede catenatus, in obsequiis serv 
Dei succinctus, in redemptione captivorum si 
tus, in egenorum largitione diffusus, in doris 
sionibus forlis, in bonis operibus hilaris, ig 1 
tione tutiss.mus, in hospitalitate latissimus ; 
opprobria securus, inter odia beneficus, in pro: 
eliam et in adversis colo semper intentus ; 
enim poterat in eo invenire burani generis inii 
nec quod fraus deciperet, nec quod simulatio f 
ret. Sinceritatem quidem inenüs vulius sere 
monstrabat, et pietatem clementissimi cordis o 
debat in lenitate sermonis ; nihil quippe ejus a 
clementius, nihil illius severitate jocundius, k 
cunditate nibil severius, nihil risu gravius, 
prorsus tristitia suavius : si pauperem vidisset. 
stentabat; si divitem, ad benefaciendum cohor! 
tur, Deum testem invocans pro ejus se nomine 
cta hzc facere ; nemo enim ab eo pauperum va 
reversus est aliquando, istud jugiter mente repli 
quod Dominus in Evangelio dicit : Leati miser 
d.s, quoniam ipsi misericordiam consequentur (M 
v, 7), necnon et illud : 5 Sicut aqua exstingui ig. 
ita eleemosyna exstinguit peccatum. Et iud : Vei 
tamen date eleemosynam, et ecce omnia munda 
tobis (Luc. x., 41). Nam sicut de beato Job dic 
janus ejus omni advenienti patebant, ut et ipse 
Job posset voce libera proclamare : Ostium s 
viatori patuit (Jo* xxi, 52). Eratque pes claudot 
et oculus cxcorum, orphanorum pater, ac vidua 


b Eccli. ni, 55, sed atis verbis; iisdem amet 
tatur a plerisque Patribus. 


491 


VITA. 


408 


sonsolator, quique non carcere clausis, non segritu- A initium et exemplum, adeo ut nunc quoque propitia 


Jime fatigatis, unquam suum, in quantum faculias 
sappeditaeit, negavit auxilium, sed omnibus miseri- 
torditer consulens, miseris semper praebuit admini - 
euam. Quem enim czcum non suum vocavit hzre- 
dem, aut quem debilem non ejus sustentavit manus ? 
fores quippe cjus jugiter a miseris obsessz, expeili- 
Qiam ei ad bellum przparabant solatium : hoc jugi- 
tr comitatus incedebat exereitu, in his Christum 
eonspiciens se amplecti gestiebat, atque his indu- 
menta tribuens, Christi sub inopis veste se tegere 
membra credebat : hoc certe se reputabat perdere 
quidquid in eleemosyna non assumeret, id se tutis- 
sime congaudebat recondere, quod egentium sibimet 
dura mBecessilas auferret : valde quippe devotus in 


Divinitate innumera per omuem Frauciam et Gal- 
liam habeantur sub regulari disciplina, alma utrius- 
que sexus coenobia. Itaque ut dicere caxperau, quis 
valeat enarrare cum quanta Eligius devotione, quan- 
taque humilitate predictum monasterium. adiens, 
inler. fratres incederet ? Videres eum cum januam 
ingrederetur monasterii, dejecto in terram vultu, 
depressis luminibus, sol» capite humi inelinato, toto 
eliam sublili co*pore cum magna gravitate inter 
fratres incedere, singulisque monachis se pene ter- 
re prosternere, atque ab omnibus devotissime bene- 
dietiones haurire, quibus ipse copiosam tribuens 
eleemosynam, vilissimam panis tortam ab eis egre- 
diens pro ben»dictione sibimet vindicabat, qnam 


eorum usibus substantig exaggeribat pondus, ut B utique pro magno munere amplectens, diebus singu- 


qq0 pauperior seculo esset, locupletior Deo fieret ; 
considerabat quidem quia quotidie deesse non potest 
quod peccetur, ideo nec quotidian:e eleemosynse non 
éeessent, quibus piamina tergerentur; el ob hoc 
eun Domino suo pecuniam dividens, substantiam 
suam gaodebat sociare cum Christo, facens eum 
sibi pessessionum terrestrium participem ut et Cbri- 
$tus faceret illum sibi regnorum coelestium coliere- 
dem. [lli scilicet assignabat facultates, ul ipsis esset 
custos perpetuus, sciens quod patrimonium Deo cre- 
ditam nec respublica eripit, nec fiscus invadit, nec 
calumnia aliqua forensis evertit: sciens etiam scri- 
piam esse, quod ea bene hzreditas reconditur, qux 
Deo custode servatur. liujus namque apud suos. 
'monita nihil fuerunt aliud, quam imagisteria divina, 
fandamenta seilicet corroborandz fidei, nutrimenta 
fevenda anima, gubernacula dirigendi itineris, prze- 
sidia obtinende salutis : dignum ergo est, ut eum 
boni imitentur et diligant, plebs colat, noxii timeant, 
quem ita divina virtus illustravit, ut sub laicali etiam 
habitn habuerit a Deo collata dona doctrinamque 
mellifluam, et Spiritu sancto conditam, de desiderio 
Christi salitam, de 2:terna. semper beatitudine solli- 
eitam, quique sic religiosus exstitit ac timens Deum, 
wt s:eeuli oblitus dignitates, omne consortium cum 
egenis baberet et monachis. 


CAPUT XXI. 
Quo ordine cenobia peragraverit. 


Denique cum et frequenter ad eum monachi reli- D 


giosiquique confluerent, nec sic nimirum eorum satia- 
batur alloquio, sed aliquando eliam nimis sancta? con- 
versalionis z:sluans desiderio, ipsequoque properabat 
ad cenobia, maximeque ^ Luxovium, quod erat eo 
tempore cunctis eminentius atque districtius ; neque 
enim tam crebra erant adhuc in Gallis monasteria, et 
sicubi essent, non sub regulari quidem disciplina, sed 
erant prorsus in malitia fermenti veteris s:ecularia. 
Preter Luxovium ergo, quod solum, ut dictum est, 
édístrictionem regulz solerter tenebat, Solemniacense 
monasterium in partibus occiduis hujus religionis 
exstiut eaput, ex quo demum multi sumpserunt et 


lis quousque durare incorrupta potuisset, eulogias 
ex ea veluti sacram communionem jejunus sumebat. 


CAPUT XXII. 


Quod pedestri [bore ad loca sancta properavü ; 

et de curu egeuorum. 

Nam et hanc habebat consuetudinem, ut ubicun- 
que iter ageret, si sciret eadein se nocte vel ad mo- 
nasterium, vel ad qualemcunque ecclesiam, sive 
etiam ad religiosum quempiam virum posse attin- 
gere, nullatenus cibum sumeret, etiamsi biduanum 
vel triduanum jejunium expleret, priusquam ad lo- 
cum destinatum quamvis defessus pertingeret ; sed 
elsi nosset venerabilem ad quem pergebat locum 


(. esse, ejecto se concite de equo per tria vel quatuor 


millia pedestri labore conficiebat iter usquequo ad 
sancía illa posset attingere li:nina ; cumque ad man- 
sionem ventum essct, priusquam tabernaculum in- 
troiret, mittebat pueros fideles qui omnia late va- 
gantes scrutarentur loca mansionis, et sicubi pos- 
sent mendicos, agrotos, vel peregrinos invenire, 
omnes quos reperíssent ad se aut. adduci, aut certe 
deportari jubebat, quibus ipse occurrens, si morbi- 
dum videret, medebatur; si putridas habentem car- 
nes, ipse saniem radebat, ut cum Job dicere posset : 
Fiebam quondam super eum qui afflictus erat ; et com- 
patiebatur anima mea pauperi (Job. xxx, 11). Porro 
si horrentia conspiceret ora, proprio palatum per- 
fricans digito, dolorem leniter mulcebat morbidum ; 
sic nimirum omnia cum cura et diligentia perflciena, 
componebat cunctos suos sedere per ordines, et 
priusquam ipse quidquam sumeret ex cibo, omnibua 
manu propria ét escam przbebat et uerum, postre- 
io ipse gratias Deo actitans, una cum eis sumebat 
cibum, sed plusquam illi exiguum: denique cum 
ipsi carnibus uterentur ac vino, is pane pro cibo, et 
pauxillun aceti cum aqua mixtum utebatur pro po- 
tu: siquidem octo aut decem fluxere anni quibus 
nusquam vinum bausit in poculo: de carnibus vero 
melius tacere puto quam aliquid dicere, quaudoqui - 
dein eas post propositum nec edere passus sit, nec 
attingere , et cum in predicto annorum spatio una 


* Lazovium. Sie perspicve legitur in codice S. Aud. Acher:us ipse sic legi oportere viderat, ied 


eliderat ex suo cod.ce Lusscdium. 


499 


S. ELIGII NOVIOM. EPISC. 


tantum die eum meminerím propter hospitem chan- A coelum tendens, Dominum Jesum fide plenus promis- 


tate exigente de volatilibus modicum quid gustasse. 
C:eterum peracta refectione, singulis quorum antea 
capita laverat et manus, demum abluens pedes deo- 
sculabatur extergens, ac prostremo stratis impositis 
et thoris ipse diligenter ad capita componebat * pul- 
villos ; deinde seipsum spolians indumentis, collocare 
discubitum simulabat, sed cum cunctos cerneret alto 
sopore quiescere, adhibitis secum paucis fldissimis 
fsmulis, si esset civitas, castrum, vel vicas, omnía 
orationum loca profunda jam nocte circuibat pene 
invisus ; et si omnimodis occurrere potuisset ante 
lucem, ad proprium eonvertebatur defessus stratum , 
quod si ecclesia in loco hospitii non haberetur, coin- 
pleto, ut dictum est, vespere omni officio simulabat 
se quiescere strato, sed mox ut ejus eubicularii ob- 
dormissent, ejectum sea lectulo totum prosternebat 
.in pavimentum, ibique omni noctis spatio transacto 
cum aurora diei daret initium, iterum 5 se indebat 
thoro. II:c autem agebat ob ostentatione: decli- 
nandam, illi soli cupiens palam fieri, qui dixit: Ora 
Patrem tutum in absconso; et Pater tuus. qui videt in 
abconso, reddet tibi (Matth, vi, 6). Sic quippe faciebat 
Eligius et in itinere et in propria domo ; et hic ei 
perpetuus mos fuit cunctis diebus vit:e sux. His igi- 
tur eum beatis actibus intentum, in tantum divina 
provexit elementia, ut adhuc in laico habitu Domino 
largiente * declararet miracula. 
CAPUT XXIII. 
In natali S. Dionysii claudum sanati. 

Denique quodam tempore cum anniversaria Pari- 
siis sancti Dionysii martyris celebraretur passio, 
dum vigilia a clero caneretur in choro, egressus 
Eligius templo deambulabat in atrio, viditque eminus 
virum cunctis membris contractum contra sancti 
sepulerum jecere in pavimento. A Deo forte inspi- 
ratus, :gri mox 4 astitit lateri, blandeque eum com- 
pellans ccepit ab eo inquirere et tempora claudica- 
tionis, et causam sux :gritudinis ; sciscitans an 
haberet spem in Christo, si se crederet quandoque 
sanandum, an etiam crederet se post mortem resur- 
recturum, et premia vel poenas ob meritorum qua- 
litatem recepturum : cumque ille ejus secutus verba 
cuncta hzc se credere fateretur, rursus Eligius infit : 


sionis sux. fideliter admonuit, qua dicit: Quidquid 


: credentes petieritis, fiet vobis (Mac. x1, 94), et : Si 


habueritis fidem, majora horum (acietis (Matth. xxs, 
91). Cumque hzc pleno pectore, fide ac devotione 
deposceret, conversus ad sgrum, apprehensaque 
dextera ejus, ait: Si inüubitanter credis sicut pro- 
mitis, in nomine Jesu Christi surge, et sta super 
pedes.tuos. Hc dicens attraxit eum ad se fortiter, 
et illico nexibus artuum resolutis elevatus ager ste- 
tit, et mox consolidati sunt pedes ejus et membra, 
et sanatus est ex ipsa hora ; cui comminans et con- 


- testans precepit Eligius, ut si nollet rursus talia 


pati, nullum aliud sanitatis verbum cuiquam edice- 


p ret, nisi quod Dominus Jesus per sanctum Diony- 


sium eum sanasset. . 
CAPUT XXIV. 
Manum aridam jocabiliter sanavit. 

Quodam iterum tempore cum prztereunte Eligio 
copiosa pauperum: turba eminus consideret, acce- 
dens ille ad ees, singulisque propinquans ut solebat, 
sanctis digitis eleemosynam singulis ineludebat in 
pugnis; cumque ad unum ventum esset qui contra- 
ctam aridamque habebat manum, ipsam non valens 
extendere, alteram tendebat ad munera : Non hanc, in- 
«uit Eligius, sed alteram przbe quantocius : quam cum 
arefaetam ostensurus expelleret | An expalleret ?]; ap- 
prehensa ille cepit Christum corde rogare, dumque 
ulnam palparet a cubito, protinus ut manum extraxit 


(illico nervis remissis digitos curvos direxit; sieque 


oleo allato peruncta, confestim solida sanaque e-t 
facta sicut erat et altera; sed [cum h:ec videntes Eli- 
gii ascriberent favori, ille gratia humilitatis con- . 
tentus, caute satis tentat eadem occulere dicene: 
Ego putavi ideo illum fingere, ut a me facilius elee- 
mosynam posset percipere. 
CAPUT XXV. 
Ez modico vini plures pauperes potavit. 

Alio pr:tterea tempore cum iter quoddam in pro- 
ximo carperet, habuit obviam pauperum turbam sua 
jam opinione collectam, quibus eleemosyna sicut sole- 
bat data, voluit insuper siti fatigatis laborem temperare 
itineris. Ceepit ergo quxrere in ministris quis haberet 
potum sub sellis, cumque singuli, sicut erat, maxime 


Si ergo hzc, ut astruis, credis, cur hic inaniter D |F. minime] se habere dicerent, unus tandem repe- 


jaces? roga magis hunc sanctum, ut intercedens 
apud Dominum reddat te protinus sanum. Et cum 
illeob id se illic excubare diceret, in'uens cum 
Eligius ait: Et credis quod possit hac sanctus iste 
apud Dominum obtinere? At ille cum eadem prose- 
queretur, dixit ilerum Eligius : Si ergo hxc sicut 
polliceris, credis, promitte modo Deo te deinceps 
serviturum, et vide ne trepidet fides tua, et absque 
mora sanabit te domnus iste. lllo autem in omni- 
bus fidem dante, fixit genua Eligius super terrai, 
et prolixe oravit, deinde oculos pariter et palinas ad 
4 Pulvillos. In codice S. Aud. legitur pulvinaria. 


b Se indebat thoro. ldem codex, iusidebat in thoro. 
* Declararet miracula. Forte, inclteiel miraculis, 


ritur qui parvum cum vino vasculum se habere pro- 
fitetur; quod protinus allatum vir sanctus benedixit, 
et ut pauperibus misceret illico imperavit : sed quid 
erat tam exigua mensura, id est, quasi tria cotyla, 
inter tantam pauperum turbam ? Cum eryo pincerna 
pauxillum mitteret in scyphum, ut pote cum nec 
mediis possel sufficere merum, mox increpatus ab 
Eligio vasculum miscere jussus est plenum, cui cum 
puer exiguilatem flasconis obtenderet, statim ille 
signum «crucis opponens: Eia, inquit, eia, mísce 
crateram plenam : quoniam larga et magna Domini 
ait Acberius, non male quidem ; sed propius, decía 


rarent miracula. 
4 Asititit lateri. Codex S. Aud., atiigü latus. 


VITA. 


est clementia. Sie ergo factum est, ut ex eadem A illa hora, et ambulabat exsiliens et benedicens Deum 


quantitate et. universi * largissimum hauserint me- 
rum, et exiguitas non defecerit potus, ita ut in illo 
wase quod vir sanctus signaverat, liquor viui non 
quidem augeretur, sed potius nasci crederetur. 
CAPUT XXVI. 
Contractum in basilica S. Germani sanat. 

Alio rursus in tempore cum Parisiis loca oratio- 
&um circuiret, veniens ante basilicam sancti Ger- 
mani confessoris vidit quemdam claudum carruca 
? vectum, querulis se vocibus inclamare : ad quem 
stcedens cum valde misertus ei vellet manus impo- 
nere, humilitatis pristinze recordatus, protinus se 
sb eo subtraxit, alteri potius quam sibi favoris glo- 
riam volens tribuere: precepit tamen ministris ut 
auferentes grum a carruca in ecclesiam deporta- 
rent, ac juxta cancellos prefati sancti Germani pro- 
jicerent : quod cum factum fuisset, ingressus Eligius 
basilicam prolixe oravit, monnitque claudum irre- 
vocabiliter in flde persistere usquequo eum Domi- 
nus sanari juberet : nec mora, post hxc coepit clau- 
dus vociferari, totoque corpore contremiscere ; cum- 
que omnes procul astantes ad spectaculum concur- 
rerent, confestim claudus resolutís nervorum vincu- 
lis liber à pavimento surrexit, et ita incolumis ab 
ecelesia processit: fuerat enim annis novem claudica- 


tionis impedimento astrictus. Tunc Eligius ex intimo 


ceórde Christo gratias referens, iter coeptum letus 

jam peregit. 
CAPUT XXVII. 

Gamapio vico claudum erezit. 


Alio quoque tempore sub laicali adhuc babitu car- 
pebat iter cum pueris suis de villa regali, quse voca- 
tur Sterpiniacus : cumque pervenisset Gamapio vico, 
lugrediens illico basilicam invenit quemdam paupe- 
rem claudum pro foribus jacentem, qui viso Kligio 
cepit clamare, alimoniam ab eo vel aliquam postu- 
lans consolationem. Tunc Eligius scieus fo:te donum 
saucti Spiritus, accessit ad eum dicens: Rogemus 
Deum pariter si forte te incolumem reddat : et inox 
introducens eum in ecclesiam, pr:cejit enixe ora- 
tioni insistere ; ipse vero prosternens se in terrain 
diutissime oravit: deinde paululum se erigens, cum 
adliuc videiet clauduin jacere, rursum orationi incu- 


cum omni alacritate ; fuerat enim ex multis jam an- 
norum sp3liis vinculis artuum astrictus, atque ex 
hoc magis occupabat admiratio cunctos, quoJ tam 
celeris fieri ejus potuisset curatio. Dedit ergo ei elee- 
mosynam vir beatus, et dimisit eum in pace; et ille 
adorans et glorificans Deum, reversus est in locum 
suum. Tunc PEligius cepit terribiliter conjurare pue- 
ros et cunctos Comites 8uos, ne quousque ipse in 
corpore maneret rem gestam cuilibet homini indica - 
rent, magnopere metuens ne in virtute facti mens 
ejus humanis laudibus gravaretur. 


CAPUT XXVIII. 
De metallo auri in sina reperto. 


B Quadam vero die cum copiosa pauperem multita- 


do ad eum contluxisset, totum pene quidquid :n auro 
habere poterat eisdem erogavit. Cumque his disce- 
dentibus alii adventassent , loculo auri sollicite per- 
$crulato atque excusso, nihil penitus reperit quod 
eisdem tribuere deberet ; deinde ab uno ex suis fa- 
miliaribus auri quantitatem susceplam pauperibus 
dedit; quibus discedentibus, post aliquft horarum 
spatia ecce superveniunt et. alii. Tunc Eligius aate- 
rioris horz minime recordaus , alias forte mente in- 
tentus, protulit quam prius scrutatus erat sportel- 
lam, et ubi ante nihil repererat, mox ut etiam 
aperuit, metallum auri inditum reperit, atque paupe- 
ribus illico tribui: sicque demum prioris facti admi- 
rando recordans, nomen largitoris Christi cum in- 


C genti exsultatione gloriflcavit. 


CAPUT XXIX. 
De coco P.risiis illuminato. 


Quadam iterum die cum Parisiis commoraretur, 
ac necessario quemdam locum adire pararet, explo- 
rantes egeni per quod iter transiret, paraverunt se 
cuncti juxta morem in ponte: quo cum Eligius ad- 
ventasset, singuli«que ut solebat sigillatim manibus 
eleemosynam includeret, devenit inter exteros ad 
quemdam cxcum querulis valde vocibus clamitan- 
tem; cui cum eleemosynam manu imponere vellet, 
subtrahens ille manum clamabat virtute qua poterat : 
Domine, inquiens, Eiigi, babe in me pietatem, ocu- 
lis crucem impri.e, quod magis desidero prbe. 


buit, et lacrymab.liier precem fundens tam pro- D Tunc ille valde composite dissimu'aus ac subridens: 


lixe oravit, tantasque lacrymas effudit, ut partein 
pavimenti ubertas lacrymarum bumectaret, ac ve- 
luti rivulum de torrente in terram efficeret. Tand«m 
roboratus fide erexit se, et cuin rmnagna liducia ad 
:grum accessit, ac manu ejus apprehensa dixit : In 
nomine Domini nostri Jesu Ch:isti Filii Dei excelsi, 
surge et a: bula: ct confestim prosecuta est salus 
verbum hominis Dei, et conyaluit ^ :ger et surrexit : 
nam omnes qui aderant, audiebant cuu inagno stu- 
pore juncturas et nervos atque omnia ossa claudi 
illius eruscire ac solidari. SÀnus ergo factus est ex 


* Largissimum. Sie sxpe laudatus S. Aud. codex. 
Editi, largissimos. . . meros. 
b Vecutin, ldem codex S. Aud. sic liabet : in prio- 


Tu , inquit , amice , non te nosti signare? Noverat: 
enim vir sanclus jactantiam virtute iugere , in quo 
non poterat gratia concessa latere: sed cum is ea- 
dem ingeminans importune clamitaret : Tu, inquiens, 
Domine, tu signa. Ille fidem horinis cernens , si- 
gnum crucis impressit, et, o mira Cliristi potentia! 
statim signum sanguinis unda secuta, diu clausas 
ilico reseravit sub fronte fenestras , atque ingre- 
diente die fecit discedere noctem : sicque homo du- 
plo munere recepto, adorana Christum discessit lau - 
dans Eligium. 


ri editione legitur vehentem. 
* Convaluit. Wc lectio codieis S. Aud. magis pla- 
cuit quam illa prioris editionis, invaluit. 


90S 
CAPUT XXX. 
De Basilica vastata, et spoliis restitutis. 

Alio rursus tempore dum apud Parisios commora- 
retur, quadam die mane confugit ad eum tremebun- 
dus custos basilica 8. Columb:e virginis, provolu- 
tusque pedibus ejus nuntiavit eadem se quiescente 
nocte vastatam omni ornatu fuisse basilicam : quod 
Eligius audiegs tristis admodum effectus , cito ta- 
men ad solita spei prxsidia recurrens, clementer re- 
fovit custodem, deinde ad &anoet»e Columbs orato- 
rium pergens, oratione premissa, bsc loquebatur 
verba: Audi, inquit, sancta Columba, qua dico: 
novit meus Redemptor, nisi cito ornamenta taber- 
naculi hujus furata reduxeris, equidem spinis allatis 
faciam hanc januam ita obserari, ut. nunquam tibi 


S. ELIGII NOVIOM. EPISC. 
À lus, nisi Dominus juvisset, nunc perpetrare potera- 


504 


mus ut corpus hoc humo tegeremus, cum anima ejus 
in ipso sit! bzc dicens, cunctis mirantibus jussit 
eum vestimentis operiri *t paululam * repausari: 
deinde recreato spiritu vir ille surrexit e terra, ut 
pote nullam passus injuriam. Quod factum cum in 


urbem percrebuisset, mox currente ejusdem insee- 


tatores importune eum iterum rapere, ac morti ira- 
dere conabantur; quem Eligius vix eorum manibus 
ereptum regi pro eo suggessit, charlamque ei secu- 
ritariam apud regem impetravit, atque ita eum de- 


fendit. Qui non post longum spatium ita se subtraxit 


ab ejus contubernio, Eligio fortassis conscio , ne res 
gesta amplius crebresceret in populo, et ut nusquam 
ministrorum ejus amplius appareret conspectui, Sed 


in boc loco veneratio praebeatur ab hodie. Dixit hzc P de his ista sufliciant : Deo soli sufficit de his qux im 


et discessit, et ecce sequenti die custos maturius sur- 
gens invenit omnia vela usque ad minimam pallam, 
sicut prius fuerant, restituta. Tune concito cursu 
quanto pridie trueulentior, tanto nunc ketior nun- 
tavit Eligio ; atque ille accedens, omniaque sicut 
dudum fuerant, suis in ' locis composita cernens, 
martyrem quidem laudavit, eed Christi Domini 
nomen, sicot et semper, uberius cum hilaritate ma- 
guificavit. ; 
CAPUT XXXI. 
De homine seminece vite restituto. 

Inter czetera autem infinita bonorum suorum ope- 
ra, etiam hoc apud regem obtinuerat, ut omnia hu- 
mana corpora qu» vel regis severitate, vel judicum 
censura diversis ex causis per multimoda argumen- 
ta perimebantur , ubicunque invenire potuisset sive 
per civitates sive per villas, licentiam haberet et de 
bargis, et ex rotis, et. de laqueis sepelire deposita. 
Delegavit ergo ex comitibus suis vespelliones, Galle- 
bodum scilicet atque Vincentium cum suis collegis, 
qui hujusmodi cure insisterent : el ubicunque per- 
gerent, sive in proximas urbes, sive in longinquas, 
jugiter secum sarculos portarent, ut sicubi cadaver 
Invenissent, continuo ipsum humo tegerent. Igitur 
cum quodam tempore in comitatu regis Áustrix par- 
les peragrarent, devenerunt ad urbem quamdam, 
que Stratoburgo vocatur ; cumque haud procul ab 
urbe essent , conspicienles eminus vident hominem 
ipsa die vita laqueo extorta dependere; ad quem 
protinus accedentes laqueo deponunt, ut scilicet 
- juxta ritum sepulturz traderent: sed vir venerabilis 
sensit forte operandum ; et dum sepultura paratur, 
festine appropians ipse corpori, caepit eum a sum- 
mis usque ad ima mulcendo palpare : nec mora, cum 
jam sentiret adesse animam, composite valde a se 
virtutem facti refellens, dixit: O quam grande sce- 


* fiepausari. Codex S. Aud., repaugare. 

^ Lucii. Acheriusconjicit legi oportere, Luciani. 

* Ut usque hodie. Sic codex S. Aud. Editi, et usque 
hodie. Mirum profecto, si h:ec et qux sunt in fine, 
usque ia hodiernum diem, scripsit Audoenus, boc est 
aw tor Eligio ipsi co:etaneus, Et alia sunt qux:» scru- 
pulum movent ; nam quod capite 21, dicitur de mo- 
vasteriis in Galliis, que nulla prope er«nt ante Eli- 
pii :etatem, scriptoris vero sxeulo plurima emgnt, et 


absconso, vel sub seculari habitu, vel sub vepera- 
bili et apostolica tonsione gesserit, non latere : nume 
iuterim ad ea qux opere manuum egerit accedam, 
eaque quanta valeo brevitate percurram. 
CAPUT XXXIÀI. 
Quod multas fabricavit tumbas. " 

- llic idem vir beatus inter c:lera bonorum operum 
insignia, multa sanctorum auro argentoque et gem- 
mis fabricavit sepulcra, id est, Germani, Severini, 
Piatonis, Quintini, ^» Lucii, Genovefe , Columbe, 
Maximiani, et Loliani, ac Juliani, adhuc autem et 
aliorum multorum : sed pr::cipue beati Martini Tu- 
ronis civitate, Dagoberto rege impensas prabente, 
miro opificio ex auro et gemmis contexit sepulcrum, 
necnon et tumbam sancti Brictionis, et aliam ubi 
corpus B. Martini dudum jacuerat, urbane compo- 
suit ; magnum insuper beneflcium eidem ecclesim 
apud regem obtinuit: namque pro reverentia san- 
ceti confessoris Martini, Eligio rogante, omnem cen- 
sum, qui reipublice solvebatur, ad integrum Dago- 
bertus rex eidem Ecclesix indulsit, atque per char- 
tam confirmavit. Adeo autem omne sibi jus fiscalis 
census Ecclesia vindicat, ut * usque hodie in eadem . 
urbe per pontificis litteras comes constituatur. Pra- 
terea Eligius fabricavit et mausoleum sancli marty- 
ris Dionysii Parisiis civitate, et tugurium super ip- 
sum marmoreum miro opere de auro et. gemmis : 
cristam quoque et species de fronte magnifice com- 
posuit, necnon et axes in circutu 4 throni altaris 
auro operuit, et posuit in eis poma aurea rotundi- 
lia atque gemmata : operuit quoque et lectorium et 
ostia diligenter de metallo argenii; sed et tectum 
throni altaris axibus operuit argeuteis ; fecit quo- . 
que et repam in loco anterioris tumuli, et altare 
extrinsecus ad pedes sancti martyris fabricavit ; tan- 
tumque illic, suppeditante rege, sua exercuit indu- 
in quibus nunc quoque regularem disciplinam vigere 
testatur, ne ipsum quidem S. Audoeno tribui po- 
test. Quod si in his locis interpolatoris cujusdam au- 
daciam ac temeritatem agnoscimus, eamdem aliis in 
locis grassatam esse non immerito suspicabimur, 


velut in capp. 19 et 29; in quibus ea tribuuntur Eli- 
gio qux» nec Kligium, nec Audoenum decebant. 


.. 9 froni altaris. Prior vox addita ost e codice 8. 


Audoeni. 


VITA. 


506 


stria [F. suam... industriam!, atque ita suum diffudit A immobile unda allideret, tta. virili animo dicla res- 


specimen, ut pene singulare sit in Galliis ornamen- 
tum, et in magna omnium admiratione usque in ho- 
CAPUT XXXIII. 


De morte Dagoberti regis: et concilio apud urbem 
Romam sub papa Mar ino. 


His operibus mirilice perfectis, atque omnibus 
«ireumquaque gentibus sedatis, ferocissimis etiam 
"yaceis ditioni propri: bostili gladio subactis, mor- 
uns est rex magnus et. inclytus Dagobertus, et se- 
gpoltus est in eadem sancti Dionysii basilica sub 
zazmreu in latere dextro : cui successit in regno filius 
emjus sale juvenealus, vocabulo Clodoveus. Sub 
Biaujus regni principio nefanda hzresis partibus Orien- 
Eis coperat pullulare, Constantino tune Romani im- 
w»erli apicem gubernante ; ceperunt ergo * prefati 
Buszresiarches nequiter ecclesiasticam regulam vio- 
Banre, et peregrina quedam a. veritate aliena docere 
«»€ predicare, asserentes Dominum et Salvatorem 
EBostrum Jesum Christum minime habere secundum 
Sornan servi (sic), etnequeeum ex Maria veram assum- 
Ipeiase carnem, profanis vocibus garriebant ; quz reg 
:lerimos in Ecclesia conturbabat, et plerosque jam 
Conlagium h'jus pestiferz assertionis infecerat, 
mon solum in urbibus quibus morabantur, sed et 
Wrbem qux est caput omnium Romam paulatim jam 
€ernm pravitas penetrabat. Erat autem eo tempore 
Roue prxsu! Beatissimus papa Martinus, qui solli- 
eie ac viriliter pro bac causa invigilans, imoqne 
pegnans, multa probra et adversa ab hzereticis susti- 
mbat ; unde tandem permotus, cum et imperatorem 
et plures cerneret eorum assertionibus obsecundare, 
intent satis animo congregavit concilium sacerdo- 
wm eompescendi caosa, imo delendi hujus pravita- 
wm dogmatis : in quo concilio omnibus orthodoxis 
emsentientibus edidit contra hereticos fidem ma- 
fice valde atque accurate, quam etiam cum sub- 
jmeta epistola Galliarum partibus destinavit, man- 
dax et obtestans regi Francorum, ut si essent ejus 
icatholice eruditi, hos sibi adminiculum ob hxre- 
lim comprimendam faceret destinari : ubi tunc Eli- 
fts cum sodali libentissime perrexisselt, nisi ei qux- 

iiw eausa impedimenti fuisset. 

CAPUT XXXIV. 
De multimodis Martini papz tormentis, ejusque 
viia per martyrium finita. 

Sed interim dilatione intercedente inimicus bu- 
Phi generis acrius incitatus, pulsabat fortiter con- 
I marum Ecclesixe per homines perditos, ae turrim 
"lilissimam omni oppugnationis genere fatigalat, 
Mertiamn sibi, jugiter affligendo, inclinare cupiens 
füeopum: sed quanquam impurus spiritus omni 
Mts pugnaret armatus, tamen resistebat Martinus 
Cristi gratia et virtute repletus, ac veluti si bsaxum 


* Prefati. Sic lsudatus S. Aud. codex, ex quo 
etiam addidimus vocem aliena. Piius editum erat 
pre[ata. 

b Saxum immobile. Codex S. Aul , saro immobili, 
tl infra, Jubebant ei ünperialia decreta. 


puebat garrientium. Jubebatur ei imperiali decreta 
fidem Patribus edere contrariam, sed ille cui sacra 
lides venerabilis erat, abnegabat se posse impia con 
tra Deum proferre verba, consultius fore judicans 
temporalem ponere vitam, tantum uL ei conscientia 
fidei duraret illesa. Novimus quemdam fratrem a 
partibus Orientis venientem, qui ea qux narro se 
coram posilo gesta esse testabatur. lgitur cum nullo 
suasionis genere Martinus a catholica reflecteretur 
fide, multiplicibus injuriis affectus, diuque eoram 
populo flagellatus, demum revinctis post tergum 
manibus velut electus aries, cuneta urbe lamentante, 
exsilio truditur; sicque Constantinopolim perductus, 
ibique exsilio relegatus, sola illie oratione meruit 
cigco lumina reddere ; ubi exsulans ae delitescens, 
post multa tormenta claram valde et nobilem vitam 
opiimo et venerabili fine conclusit. Simulent nunc 
lieretiei quantum volunt, confundantur et erubescant 
ase martyrem factum, quamvis eum pacifice ani- 
mam exhalasse clamitent, quamvis non a se interem- 
ptum, sed propria fingant morte * defectum, qua-i 
non eum pona consumpserit in quo poena consumpta 
est. Qui si in praesenti nunc adessent, hzc a me pro 
Mariyre verba audirent : Etsi, inquam, imminente car- 
nifice gladio mortuus non fuerit, in confessione tamen 
catholice fidei exsilio relegatus, post continuam et 
indefessam professionem gloriosum mortis exitum me- 
ruit ; sicque ad Deum suum redeuntem coelestis aula 
martyrem suscepil * neque enim virtus ejus, aut honor 
minor est, quominus beatis martyribus aggregetur, 
quia quantum in ipso fu:t, zquanimiter toleravit quid- 
quid ei adversitatis oblatwin est : nam, sicut Seriptura 
testatur, non est inferior gloria, sed potius excellen- . 
tior sustinere martyrium pro eo, ne scindatur Eccle- 
sia fallaciis hzereticorum, quam est illa ne immole- 
tur idolis impulsu paganorum. In paganorum nam- 
que persecutione unusquisque tantum pro sua ani- 
ma, in hereticorum vero pro uaiversali patitur 
Eeclesia : et idcirco eum potiorem dixerim, quia 
procul dubio excellentior atque eximior comproba- 
tur. Hxc pauca de tanti viri memoria, Eligii Vita si- 
bi contineat subnexa, loquatur et. ubicunque pergit 
per szecula, quanto Martinus claruerit fidei dogma- 
te: qux» nos dilectionis gratia buc usque narrasse 
sufliciat, ut tam eximii viri memoria, qui utique cul- 
legis meis in urbe Romana multa impendit bona, 
quamvis in Oriente frequentetur, nop usquequaque 
in Occidente oblivioni tradatur.- 


CAPUT XXXV. 


De concil'o ap:d Aurelianis Gallice urbem ; e hzretice 
a finibus Gallie expulso. 

Per idem fere tempus qua apud urhem Homam 

talia ges:a supt, unus hareticorum pu'sus a partibus 


e De[ecsum. Forte, defunctum, ait Acherius; mihj 
ni. mutandum videtur. llaud ita inulta post in co» 
dice S. Aud. legitur carnificis gladio. ei infra, quan. 
ins in Oriente. 


997 





S. ELIGIL NOVIOM. EPISC. 


transmarinis, Galliarum provinciam petiit ; qui ag- A imitator, ipse plerumque esuriens, sui jeris s. 


gressus illico civitatem quz olim Edua, nunc autem 
Augusüudunus vocatur, adiit; ibi quoque degens 
cepit tam caute quam fraudulenter sua nefanda 
dogwata prodere: quod cuim in palatio ad aures 
Eligii pervenisset, coepit vigilanter, sicut semper pro 
hujusmodi causa sollicitus erat, cum Audoeno ac 
ceteris Catholicis viris tractare, ; quemadmodum 
hanc pestem palam omnibus manifestatam detege- 
rnt. Itaque non destitit ^ episcopos commonendo 
et op:imates, quousque ex jussu principis sacerdo- 
tale concilium apud urbem Aurelianenseni congrega- 
r-tur ; ubi prefato hzeretico in medio deducto, cona- 
bantur eum docti quique diversis ex causis interpel- 
lare, sed nullo poterant genere concludere ; tanta 
quippe dicendi arte objectis qu:zestionibus occurre- 
bat, ut ubi maxime putaretur astrictus, ibi quasi 
anguis lubricus quibusdam foraminibus lapsus eo- 
rum se fronti opponeret. Cumque nullo genere a 
quoquam posset concludi aul superari, exstitit e 
nostris quidam per Dei providentiam doctissimus 
episcopus, nomine Salvius, qui ita ei in omnibus 
obviavit, ut ingeus pro hoc fleret nostris et gaudium 
et spectaculum: nau! onmes versulias cunctasque 
ejus artes, quas ille nunc occulere, nunc etiau dia- 
simulare conabatur, frequenti disputatione ' palam 
funditus detexit. Sic quoque adversus eum omnium 
episcoporum sententia prolata, ac per singulas civi- 
tates super ejus nomine decreto constituto, cum 
sibi merito dedecore eliminaverunt a linibus Gal- 
li:e, 
CAPUT XXXVI. 
Quod plures apo (atas eir sanctus astutia exa. depre- 
hendit utque nolacit. 

Sed et alium nihilominus apostatam cum comperis- 
sei Eligius evertere plebem Parisius | F. Parisiorum], 
grandi afficiens debonestate, exterminavit ab urbe : 
similiter et alium, qui episcopum se simulans circuibat 
vilias et plateas decipiendo populuin, diu carcere ma- 
ceraium ejecit a finibus regni Francorum : necnen 
alios atqu& alios diversis artibus populum subver- 
tentes grandi semper auctoritate est persecutus; 
valde enim oderat omnia hzrelicoruimn, vel schisma- 
ticorum, cunctorumque preter catbiolicam doctrinom 
digmenta, et jugi instantia corum insectabatur vesa- 
niam; erat euim ipse affluentiasimus quidem in elo- 
quentia, in studio autem Scripturarum subtilissimus, 
et cuin ipse sufficienter esset instructus , populum, 
ubicunque pergeret, evangelicis cohoriationibus edo- 
cebat in Chrisii (ide irrevocabiliter persistere, atque 
ab hereticorum contagiis sese solerti cura ob:er- 


vare. 
CAPUT XXXVII. 


Quantam aemper. dilectionem erga pauperes habuerit. 


Sed inter cztera, ^ senibus ac viduis atque pupil- 
lis consolator existebat ; vidux nimirum Sareptensis 


* Episcopos. Codex S. Aud., episcopus, commo- 
nendo optimates, lectio non inepta. 

, P Senibus ac. Codex S. Aud., semper fenetis paupe 

siné. fine viduis , ex quo conjicere licet ita scriptum 


tiam Christi viscer.bus erogabat. Si infirmum 
set, clementer consolabatur ; si in Del que 
amore ferventein, ad studium cobortabatur; 1 
piam ad eum «ger devenisset, ita ejus fo: 
ministerio, uL nec delicias urbium, nec matri 
deraret affectum. Tantum itaque ad obsequi 
lium se ex devotione diffuderat, ut multi pai 
sani languentibus inviderent : atque ita ob 

amorem eorum assidue curam gerebat, ut 

pauperes eum quasi patrem se habere propriu 
rentur : sciebat enim quid in Lazaro aliquand 
purpuratus non fecerit, qualique superba men 
butione damnata sit; idcirco magis ac magi 
omnes se misericordem ostendens, clemente: 


B ris jugiter succurrebat; quo enim dolente n 


luit? vel quo pereunte non gemuit? quem nu 
clericum non ejus vestimenta texerunt? au 
cenobium non ejus largitate sustentatum e! 
quas pro spe zeternitatis non pertulit angusti 
mem scilicet, sitim, vigilias, cunctasque carnis 
bras (sic). In tali itaque proposito perseverans, | 
se in futurum vas electionis et utile Deo &t 
opus bonum paratum. 


CAPUT XXXVII. 
Quanta bonitate peregrinos fovit, quantumqm 
cerit. 


Nam cum se totum Dei servitio mancipasse 
tima principum jussa inagnifice adimplebat, : 
ria vero maguificentius contemnebat, eratqu 


C ad eos arguendum, humilis ad obediendum , 1 


riter subjectus, et Christo devotus; rutilabat: 
spec.e, robustus erat in virtute, mentis utique 1 
pure et probabilis vite; sic enim se ex 
quasi semper inciperet, sic se prxparabat qua 
tidie moriturum; idcirco repugnantem carm 
die subjugabat, et uliricis géhennze saeva to 
proveniens, ipse sibi et persecutor existebat 
tor. Nam 8i contulisset sors temporis, cupiel 
tyr fieri pro nomine Conditoris; sed quanqua 
pugio non trausfixit , quotidianum sibi libet 
martyrium indixit, fuitque ei fames pro ungul 
pro flamma, mundi calamitas pro bestiis, abet 
pro craticula. (ui sub ünagine martyrii * vel 
tena rigenlis ferri, sic dura lege constrictus , 

ipsum sibi abnegavit, ut Christum sequi posse 
semper diligens, illum desideraus, illum ingei 
ditate sitiens, qui pro amore hominis homo 
est, ut nos ad celum traheret, de sinu Pa 
terram descendit ; eique omnem suum labore 
nenique dilectionem infundens, bonam terri 
cordis jugi cultu ct. inJesinentibus exercitiis « 
bat , et veluti quis esuriens ac sitiens, sic ille 
tatem quamdam sustinens, illud crebrius Psa 
dictum voce flebili cunquerebatur : Quis. dab 
pennas sicut columba, et volabo et requiescam 


— auctore : semper senibus, pauperibus, in 
ttá«18. 

* Veluti catena. Prior vox addita est ex 
sapius laudato S. Au.oeni. 


509 VITA. B10 
ziv, T)? Et illod : Quando veniam et apparcbo ante A vere felicem sxeuli inimicum, eui mundus tantopere 


geciem Dei (Psalm. xi1, 2)? Et illud Salomonis : 
APost te in odorem unguentorum tuorum curremus 
«Cant. 1, 5). Porro sectabatur in omnibus mansuetu- 
einem et fidem, necnon et char.tatem perfectam, quie 
aspiritualis xdificationis est vinculum ; studebat se 
-«yas sanctificatum exhibere, ut habitatorem Deum in 
mmentis su» hospitio posset recipere , salutarihus 
erjonque actibus jugiter erat occupatus, ut quotieseun- 
erjue tentator accederet, quoties bostis callidus adi- 
gum quaereret, clausum semper adversum se pectoris 
epsetium inveniret. Orabat frequenter secundum Apos- 
g olom (I Tím. n, 4, 2) pro hominibus omnibus, pro 
sregibus et his qui in sublimitate sunt, ut quietam ez 
s. ranquillam vitam agant, in. omni pietate et chari-, 


& ate; sciens secundum eumdem apostolum (Ibid.) B 


Saoc bonum esse et acceptum coram Salvatore nostro 
K»eo, qui omnes homines vult salvos fieri, et * ad 
Sspaginem veritatis venire. 


CAPUT XXXIX. 
Laus ejus prolixius habita. 

Quid plura loquendo imimorer? In omni conver- 
sauone sua quasi Lucifer inter astra refulgeus, instar 
magne lampalis micabat; semper enim perfectos 
*molabatur ad bonum, semperque aliorum virtutes 
sibi proponebat ad exemplum. Tardus erat ad lo- 
queudum, secundum apostolum (Jac. 1, 19), et velox 

«i audiendum : eratque sermone subtilis, humilitate 
sublimis, eleemosynis dives, charitate longanimis , 

Yijil ingenio, promptus eloquio, flagrans studio , utile 
Mepe vas in Christi domo; ad miserorum obse- 
quium Don piger, ad orationem paratus, ad eleemo- 
tyn:m profusus, ad tribuendun largissimus, mausue- 
Winem colens, paupertate valde gaudens, bonita- 

lem tenens, puritatem cordis semper amplectens , 

Qui ue ita assidue venerabiles ^ animos ecclesiastice 

reguie tradidit informandos, ut sub laicali proposito 

tonstitutus, divino nutu pontificis gratiam possi :eret 

Werius; sicque seipsum propria disciplina coerce- 

lat intonsuc, quasi futiiram speciem indicans, ut ir- 

reprehensibilis in templo Christi prxspararetur sacer- 
dos. 0 quam perfectissimum laicum, cujus imitatores 

ii eise desiderabant sacerdotes! O mens omnibus 

Predieanda, cui non fuit aliud vivere, nisi Christum 

cun dilectione tinere, ct. cum timore diligere! O 


* Ad imaginem. Imo ad agnitionem, quod Acherius 
l'éi opurtere vidit. 





D 


fuit crucifixus, et ipse mundo! quia ita sapientia 
exstitit. pervigii, lenitate placabilis, ut. et serpentis 
astutia cum discretione gereret, et. columb:e sim- 
plicis animum non amitteret : cujus quidem ín 
mente, virtutum omnium decore, collocavit valde 
sobrium sapientia domicilium. Vere dignissimum in 
quo Dominus habitaret templum , jejuniis mundum, 
orationibus ornatum, puritate refertum, vigiliis exer- 
citatum, nomine etiam meritoque electum; quique 
dum nominis sui dignitate pascitur, sic se quotidie 
exerit, ut nequeat amittere quod vocatur in Christo 
Jesu Domino nostro. 


CAPUT XL. 
EPILOGUS. 


Sed longum nunc est per singula virtutum ejus 
vel gestorum insignia verbis exire, prasertim cum 
el liber jam supra modum refertus, (inem postulans, 
sermonem rejiciat, et ariditas nostri sermonis alte- 
nuata, veluti longo tramite pene defessa succumbat, 
non quod omnia qua de Eligio narranda erant ex- 
pleverit : quippe qui nec ad centesimum ejus, ut ita 
dixerim, attingere potuit quanta in eo bonorum om- 
nium ornamenta, qui? sunt vel pretiosa vel maxima, 
supern:z remunerationis contulerit prerogativa, sed 
quo velut quidam eminens in sublimi scopulus ma- 
gna jam ex parte adultus, ipsa sui proclivitate fronti 
se narrantis opponat. Nune ergo interim illa solum- 
modo qu: sub laico habitu geseit, presenti libello 


C transcurrere fecimus, cui etiam terminum jam li- 


benter imponimus , ne süi prolixitate audientibus 
fastidium irrogemus : c;terum ea qus adhuc restant, 
quique in episcopatu gesserit, quo ordine de hoc 
seculo migraverit, quasque etiam post obitum virtu- 
tes operatus sit, si vita comes fuerit, et si facultatem 
Dominus tribuerit , intercessionibus sanctitatis ejus 
adjuti alio libello exylere desideramus. Confidimus 
enim non nostris, sed ipsius meritis, opus ceptum 
feliciter atque fideliter ad finem usque perducere ; si 
ipse dignetur pro nobis Christum Dominum interpel- 
lare in ccelis, qui ejus munere meruit tanta mirabilia 
operari in terris, per eumdem Dominum  nostruin 
Jesum Christum, qui cum Deo Patre et Spiritu san- 
cto vivit el regnat Deus in szecula sz:culorum. Ainen. 


b Animos. Codex S. Aud., annos. 





LIBER SECUNDUS. 
PI/EFATIO. 


Doinino propiliante Vitam beati confessoris Eligii, 
quam pridem aliqua ex parte ordiri coeperam, et 
prne defessus ac lassabundus medio in tramite sty- 
lug subtrahens, opus imperfectum reliqueram, nunc 
paululum viribus recreatis , cupiente voto, corde 
jocundo, calamoque venusto opus inchoatum adire 
tentabo, arduum sit licet itcr ac. profundum, sed li- 


bere fateor, quo non possum pedibus viare, arden- 
tissi".0 ducor amore; ibo ergo votis quo accedere 
non possum verbis. Indignum profecto reor, tapti 
ac talis viri Vitam ad posteritatis memoriam juxta 
qualitatem ingenii non ad plenum monimentis tradere 
litterarum, cum nimirum opiner ex narratione rerum- 
gestarum axdificationem plurimam legentibus fore : 





5 - S. ELIGII NOVIOM. ErISC. 


sed quopiam tanta actalia ejus sunt opera, ut magni- À tuerunt custodem urbium,seu municipiorum, 
tudo quidem bonorum nihil me prziterre patiatur, — cabulis, Vermandensi scilicet, qui est met 
multitudo vero gestorum quamplurima cogat omit- — Urbis, Tornacensi vero, qux» quondam regalis 
lere, in incerto 2stuat. animus, dum deliberare non civitas, Noviomageusi quoque et Flandrens 
v3let quid teneat, quid omittat. Profiteor namque, si — densi etiam et Corturiacensi. Ob hoc itaque « 
cuncta voluero annectere, et dies dellciet me nar- — maxime in his locis dederunt pastorem, quod 
raute, et modum excedam voluminis: rursussipauca ejusdem regionis magna adhuc ex parte gen 
comprehendam , et irrisiones metuo hypoeritarum — errore detinebantur, et vanis superstitionib: 
dicentium, quoniam Hic homo cepit edificare, et non — dediti erant, quique velut. agrestes ferze, nulli 
potuit consummare (Luc. xi, 20) : et oflensam po- — salutare verbum recipere poterant; sed vir 
tius pertimesco antistitis , ne dum seriem exponere — Cum se nullo modo ab officio disposito discute 
nitor arclatas eloquii s'ecitate, magis eiinjuriam vi- —se!, ne tamen in ullo catholice regule devii 
dear irr: gasse quam vitam exposuisse. His igiturex — deretur, non se permisit prius sacerdotem 

utraque parte discretis, articulum jam infigam meim- — crari, nisi sub normula clericatus aliqua t 
branis, et qux» primus hujus operis liber veluti curricula exigeret. Tempore ergo dilationit 
exundans rejicit, hic modo sequens velut nimium si- B acto, atque Audoeno de partibus * transligerit: 
tiens prosequatur; satisque sufliciat priori libro ea — ducto, jamque eo presbytero a Domno Deod: 
tantum exposuisse quz» sub habiti szeulari gesserit, — tascensis urbis episcopo ordinato, inito cone 
nunc vero de his quie in episcopatu egerit, h:ec riter sub unius diei articulo apostolicam ben 


primo conveniant. nein meruerunt gratuito : eratenim tempus q 
CAPUT PhIMUM. Gallias Rog»stiones a cuncto populo celebra 
De heresi Simoniaca Gallias pervagante. Convenientes igitur simul in civitatem Rotho 


sem quarto decime die mensis tertii, tertio aa 
dovei, juvenculi adhuc regis, die Dominico s 
tanias inter catervas populi, inter agmina c'eri 
inter choros psallentium consecrati sumus gn 
episcopis pariter episcopi , ego Rodomo , 1l 
viomo. Sic ergo episcopatu suscepto ad sed. 
means, qualem se demum quantumque prs 
quis digne valeat explicare ; aut quis tanta ve! 
copia instructus existat ; vel qux oratio tai 
fluenti:e ubertate exundans, qua cuncta eju: 
ut decet, queat prosequi? ldem semper robu 
virtutis instantiam se exercens , constantiss 
capto proposito perseverabat ; eadem in eoi 
militag, eadem in vultu gravitas erat, eamde 
peribus curam, eamdem ut prius sollicitudin 
rebat, eadem dilectio (raterna , eadem ment 
$tantia eidem pernmianebat, nisi quod episcopt 
bitio, qu:& cxteris pompze fomentum submit 
solet, ei plus studium abjectionis exhibuit, t 
alii ad tempus videntur extolli, inde his ampl 
duit humiliari. Era: itaque Christo semper sul 
et devotione armatus, doctrina pr:ecipuus, pc 
p dignus, humilis in honore recusando, aul 
suscipiendo, exsul spontaneus, flde plenissimt 
diens in Dei pr:ecepUs, credulus in promissis , 
gre locuples, in industria solers, in opere do 
spe longanimis, in colloquio sapiens, in consi 
dens, in corrigendo vehemens, in diligendo 
Exinde igitur elegerunt ex merito sanctitatis cun- — in adversis patiens, in periculis fortis, in dis 
ctis bonis operibus przedituim ad sacerdotale officium — mansuetus, in eleemosynis largus, in studiis as 
sanctum Eligium jam lumine radiatum , ut przesset — metu mortis soll citus, in timore Dei eximius, 
Ecclesie Noviomagensi: decesserat enim in ipso  ligione magnificus, in exsequiis devotus ,- in 
anni circulo Acharius przfatz urbis antistes. Elege- — cordia gloriosus, in disciplina strenuus, ex 
runt autem cum eo et Audoenum sodalem ejus qui — ingenio przditus, justitia insignis, severitate ! 
vocabatur Dado, ut przesset Ecclesi Rothomagensi. — lis, ad gratiam promptus, ad ignoacendum pt 
lloc ergo modo aurificem invitum detonsum consti- — humilitate sumiuus, hospitalitate procipaus , 


* Trensligerianis. Sic codexS. Aud. Editi, Ligeriianis. 


Eligius itaque oliin jam in palatio militaverat sub 
seculari habitu Regi terno omniumque principi 
Christo; fuerat quoque de temporibus Lothari me- 
diani, mansueli regis Francorum , et toto tempore 
Dagoberti inclyti principis, necnon et Clodovei filii 
ejus, el usque ad initium regni junioris Lotharii 
mansit in corpore; sed crudeliter in diebus illis Si- 
moniaca lxeresis pullulabat in urbibus, et ia cunctis (? 
finibus regni Francorum; maximeque de t^mpori- 
bus Brunichildz infelicissim:e regii, usque ad tem- 
pora Dagoberti regis violabat hoc contagium catholi- 
cau fidem. Sollicite tamen pro hoc invigilabant san- 
cti viri Eligius et Audoenus, et communi cum czte- 
ris viris catholicis habito concilio, suggesserunt 
principi et optimatibus ejus ut hoc n ortiferui virus 
. cito deleretur de corpore Christi, quod est universa- 

lis Ecclesia ; habuit itaque effectum eo: um pia pe- 
titio, et libenterobtinuerunt quod devote rogaverunt. 
Tuuc ergo placuit omnibus uno in Spiritu sancto 
accepto consilio simul cum regis imperio, ut nullus 
pretio dato ad sacerdotale officium admitteretur, ne- 
que eosqui ut lupi rapaces munera dando, mercanda 
censebant dona Spiritus sancti, sed hos potius qui es- 
sent boni testimonii viri et irrepiehensibilis vit, ad 
oflicium pont.ficatus eligerent. 


CAPUT il. 
De ordinatione episcopatus ejus. 


813 


VITA, 


8514 


ger gregis piissimus, pastor Ecclesix providus, dis- A tatores cjus fleri cupiebant. Quis enim esset Ita 


prensator fidelis, moderator insignie , delictum pro- 
perium cavens, alienum ut suum lugens, plebi monita 
perzbens, Christique praecepta docens, protervos non 
mrmissed patientia vincens, superbos Christi jvgo 
pmavissimo subdens : semper enim in obsequiis pau- 
yerum, in diligentia peregrinorum infatigabiliter per- 
B rabat, atque ita eis suum impendebat obsequium , 
ut nisi qu's fundatam in Christo haberet mentem, 
»trecul dubio despectui duceret talia vel cozqualibus 
prsebere, qualia is jugiter luridis ac seniis et despica- 
»alibus exhibebat. Denique oini episcopali pompa 
postposita, populorum agmine contempto , clerico- 
rum frequentia sprela, famulantium obsequiis reli- 
eis, pauperum seinper capiivorumque delectabatur 


obstinatus, qui ejus modestiam intuens non confes- 
tim admirando obstupesceret ? aut quis arrogans, 
sobriam ejus vitam considerans, non illico ad zqui- 
tatem semetipsum converteret? Grescebat nimirum 
in eo quotidie opinio famulatrix virtutum ; semina- 
bat in plebem verba veritatis fructu fldei redundan- 
tia, suflicienti sale condita, et velut aromaticis 
unguentis infusa : nee. erat cjus fama contenta. cir- 
cumjectas tantum Gallias illustrare, sed exteras 
utique provincias implebat, meritorum gratia prie» 
currente. Inter barbarorum siquidem fremitus quasi 
signifer belligerator, corporeo timore nudus, sed 
fidei fervore vestibus se ingerebat, Christi charitate 
securus, adversantesque sibi fortiter superabat, non 


eousortiis ; habebat enim sequestratum statutum lo- B corporea lorica amictus, sed fidei virtute indutus. 


cum, in quo certis quibusque diebus egenos ac debi- 
Yes intromittens, ipse ut dudum consuever.t famulo- 
Tum nore satagens satis eis devote serviebat, ipse 
squallentia capita lavans, incomptam ac deformem 
ceariem manu propria radens, potumque singulis 
sc cibum post diligentiam prxbens, omnes clemen- 
tr refocillabat ; deinde singulos muneratos, nudus 
tiam vegtitos gratifice dimittebat , illisque ex una 
Rte exeuntibus, alios, si adessent , ex altera parte 
iMromitti jubebat ; quibus similiter cuncta explens 
beignissime refovebat. Nonnunquam vero. etiamsi 
Merima turba conflueret, similiter omnibus faciebat : 
tiogulis tamen diebus constitutum duodenarium nu- 
Mrum reliciebat, ipse plerumque cum eis hora con- 


U quoties ob veritatis assertionem paratam habuit 
mortem, fecissetque satis votis, si contulisset surs 
temporis ! Sed licet ei ratio temporis non potuerit 
prest re martyrium, gloriam tamen martvris nom 
amisit, quia pro spe xeternitatis jugiter laboravit; 
verum si ei. Neronianis Decianisque temporibus, in 
illa qu: tunc exstitit dimicare congressione licuisseb, 
securus dixerim, sponte equuleum ascendisset, et 
ultro se pro Christo isnibus intuli-set, libeusque 
palmam sanguinis .ecupasset. Sed quanquam | ista 
* non tulerit, im,levit tamen etiam sine cruore inarty- 
rium, dum fortitudine roboratus, in vigiliis sedulus, 
in jejuniis assiduus, fidem servando, cursum eou- 
summando, repo:itam sibi a Christo juatitize coro- 


pu ad unam mensam pariter convivans, ita dunta- C nam quotidie exspectabat restitui. Tanquam. specu- 


x4, ut prius singulis aquam | manibus funderet, ne- 
eaque ac panem manu propria praeberet. Sed quid 
ize diutius narrando immoror ? Ita, fateor, nunquain 
"idi studium fervere, nusquam in Galliis hujusmodi 
0era taliter a quoquam audivi expleri : posset. eniin 
quis vel raro arripere, sed vix aut diflicile perpetuo 
waere; hic vero quod semel proposuit, perpetuo re- 
ligit; quod primum Deo vovit, nullis mundi nego- 
Üsobligavit ; quod in principio arripuit, ad finem 
Wque perduxit. 
CAPUT iil. 


(venta iastantia plebem commissam. traxit ad. viam 
. salutis. 


'reterea pastoris cura sollicitus; lustrabat urbes 


lator etenim a Doinino eonstitutus, priedicabat ver- 
buin cum onini auctoritate ; instabat secundum Apo- 
stolum opportune, iinportune ; arguens, obsecrans, 
increpans in omni patientia et doctrina, suavem sem- 
per habens de his qu:& Dei sumt vel allocutionem 
plebis, vel collationes fratern: familiaritatis, tenene 
seinper in doctrina humana auctoritatem apostoh- 
cam, per quam aggressus gentilium przlia, et gentis 
ferocissimx pacem tenuit, et copiosum exercitum ad 
fidem Christi coi.vertit, ac fidei catholiez intemera- 
1a consortia jugi:er eustodivit. —— 


CAPUT 1V. 
De laude ejus prolixe descripta. 


*el aaalcipia circeumquaque sibi commissa; sed D  Sanesi quem vidisset peccatis noxiis valneratum, 


Vaadresíée$ atque Andoverpenses, Frisiones, et 
Sri, et barbari quique circa maris littora degentes, 
qus velut in extremis remotos nullus adhuc pra-di- 
Glionigs vomer impresserat, primo eum hostili 
àimo et aversa menle susecperunt, postmodum 
*ero, eum paulatim per gratiam Christi his verbum 
De insinuare coepisset, pars maxima trueis et. bar- 
bri populi, relictis idolis, conversa est ad verum 
Deum, Christoque subjecta; sicque demum factum 
t€ ut quasi colitus lumen ostensum, aut radius 
quidam solis erurapens, totam partis illius barbariem 
ilustraret. Nam et ipsi qui eum primo velut fero- 
risinxe be.tiz discerpere cupierant, postmoduin 
Miendentes ejus bonitarem ac mansuetudinem, imi- 


el sagittis diaboli confixuin, mox adhibebat dignas 
curationes sermonum, et verbi Dei salubre jinedi- 
camentum ostendens conira vulnera incantatoris 
salutare malagma confeseionis , indisciplinationes 
quoque et transgre:siones suorum a reguia honesta 
vel recta, et arguebat clementer, et tolerabat pa- 
tienter ; eratque in eo mira in cunctis operibus dis- 
cretjio, et. imitabilis erga omnes dilectio. Erat ergo 
Eligius opere castus, fide catholicus, charitate diffu- 
$us, in tentationibus cautus, in fide firmissimus, in 
operibus bonis promptus, in sernione verissimus, in 
judicio justus, in consilio providus, in bobitate eon- 
spicuus, in charitate pr:eclarus, Deo sedule serviens, 
errantes corrigens, correctos fovens, obstinatos eget- 


515 


S. ELIGII NOVIOM. EPISC. 


^ 


$16 


nens, humiles semper diligens : exuberabat quoque. A ex hoc, ut rei docuit exitus, mente tumidus, corde 


in eo constantia fidei, puritas dilectionis, sinceritas 
pacis, amor charitatis, atque ad zternam vitam 
doetrinz sux filios jugi studio incitans, quos erudie- 
bat hortatu, preveniebat exemplo, qux docebat 
ageus, et qux» agebat ducens, nec aliud ore promens, 
aliu corde volven:, sed quod ore docebat opere 
corroborabat ; et quale habebat verbum, talem el 
vitam; qualem etiam vitam, tale quoque et verbum. 
Summa quippe bonitate subditos regebat; sumina 
severitate seinelipsum damnabat, non satis erat 
terribilis in subjectis ; nimium valde austerus in pia- 
culis, in se servabat censuram, in alios prxlerebat 
justitiam , rigore utebatur in discussione justiti:, 
misericordia in definitione sententie, districtiones 
vero censurz: seniper temperabat misericordia, sciens 
scriptum quia in eo quod judicat quis, juJicandus 
est: et quod Potentes potenter. tormenta. patientur 
(Sap. ix, 7), et quod Judicium | erit durissimum his 
qui presunt (Sap. vi, 6). Hiec ergo sedula mente 
pertractans, in omni aclione discretionem tenuit, 
nec in ullo peuitus intemperate se gessit, sed oninia 
diligenter distinguens, et in disciplina el in modestia 
modum semper ac temperamentum servavit. 
CAPUT V. 
De cenobio Noviumo constructo, 

Preterea aedificavit in oppido Noviomagensi an- 
eillarsm Christi monasterium, ubi et congregationem 
magnam, et vite institutionem districtam indidit ; 
terre quoque redditus sufficienter delegavit, et om- 
Mia qui essent «monasterio necessaria solerti satis 
cura providit. Sed et alia multa monasteria quzque 
ejus opere, quaque vero institutione a discipulis 
ejus construeta hodie intra Gallias noscuntur : 
nam multi ex discipulis ejus ecclesias condiderunt, 
inulti monasteria salubriter rexerunt, multi etiam 
in regimen episcopale sublimati Ec.lesiis pr:ifue- 
runt. 

CAPUT VI. 
De multis ab eo sanctorum prolatis corporibus ; et de 
inventione S. (Quintini. 

Huic itaque viro sanciissimo inter czetera virtu- 
tum suarum miracula, id etiain. a Domino conces- 
sum erat uti sanctorum martyrum corpora, qux per 


protervus, atque aclione dissipatus, qui audacia 
prasumptionis sum deceptus, cepit verbis extolíere 
a se corpus martyris Quintini et inquiri posse et in- 
veniri; sed ut et ejus proterviam illico et Eligii me- 
riia demum Dominus declararet, mox ut terram 
sarculo scabere ccpit, manubrium fossorii manibus 
ejus inhz:it, siceque miser opus przesumptum relin- 
quens, 'sequenli quoque die in manibus suis vermi- 
bus ebullentibus miserabiliter expiravit : ex quo 
fa-to. tantus timor adolevit in populo, ut nullus 
deinceps qnamvis probabilis vitz preter Eligium 
hujusmodi negotium auderet appetere. Eligius ergo 
eura pastorali suscepta, statim jin exordio su: ordi- 
nationis caepit assiduare erga locum illum : est enim 


B haud procul ab urbe Vermaudeusi, in eo scilicel 


loco ubi quondam martyr ex fluvio elevatus ab Eu- 
sebia in monte fuerat tumulatus. Eligius itaque 
divino nutu instigatus volvebat in animo, sed et 
libere proclamabat populo non illic baberi corpus 
quo eun loco venerabatur populus, sed esse potius 
in parte ulterius. Cumque diu hujusmodi con titio 
menteni ejus stimularet, coepit tandem sagaei inqui- 
sitione per basilic pavimentum huc illacque teutare 
sicubi sacratum tumulum posset deprehendere . sed 
cum nullatenus iudicium (umuli reperiret, coepit a 
fratribus destitui prosequentibus cum tremore in- 
teritum illius, qui dudum investigationem superba 
mente concipiens, lugubri morte vitam finisset ; 
necnon el antiquitatem corporis longinquitate jam 
lemporis consuinpti, atque ad nihilum in pulverein 
redacti objicientes, conabantur eum a cepto mentis 
proposito revocare. 


Cumque ei istiusmodi impedimenta a fratribus ob- 
Jicerentur, altius ille ingemiscens aiebat : Nulite, 
fratres, quxso, nolite impedire devotionem meam; 
nam ego credo in Creatorem meum, quod me non 
dignabitur tanto thesauro, tantumque mibi deside- 
rato fraudare. Tunc ergo atte..tius persistens levavit 
triduanum jejunium, atque eüixius Christi Domini 
divinitatem cum lacrymis exorans, vovit non se 
prius quidquam alimonix accepturum, quam inere- 
retur desideratum percipere votum ; tanta. namque 
erat ei fides, tantaque constantia, ut pleramque sic 


tot secula abd.ta populis hactenus habebautur, eo D facienda przveniret, tanquam jam faga. crederet, 


ihvestigante ac nimio ardore fldei indagante paiefa- 
eta proderentur : siquidem nonnulla venerabantur 
prius | populo in locis quibus non erant, et tamen 
quo in loco certius humata tegerentur, prorsus igno- 
yabatur. Ex eo ergo tempore quo Eligius pontifex 
consecratus, et Ecclesi: pastor est datus, ab eo non- 
nulla inventa populis sunt declarata; ex quibus pri- 
mum ac suminum sanctum marlyrein Quintinum 
in principio episcopatus sui grandi instantia quasi- 
tum, olim quoque celatum, promovit palam in pu- 
b!icum. Denique priusquam Eligius ejusdem loci 
datus esset episcopns, exstitit quidam vir improbus, 
vocabulo Maurinus, ut videbatur populis habitu 


religiosus, cantor in regis palatio laudatus, atque 


atque nonnunquam ita cum Deo, quemadmodum 
cum terreno suo loqueretur domino, ac propositum 
quod ipse statueret, id Deum complere indubitanter 
crederet : unde etiam cum a multis dchertare- 
tur, dicebat : Tu, inquit, Domine Jesu, qui om- 
nia nosti priusquam fiaut, tu scis quod n'si mani- 
festatum ostenderis mihi corpus hujus sancti tui 
testis, qui propter nomen sanctum tuum passus est, 
quanquam sim indignus, nunquam tamen plebis 
hujus episcopatum geram, sed exsul potius ab he: 
provincia procul secedam, ubi ut dignum est inter 
bestias moriar. Quid multa ? cepto operi persistens, 
cum adjutores ejus per diversa eccles: loca ten- 
tando discurrerent, nullamque inveniendi spem ca- 


517 


VITA. 


48 


porent, leuiter ille omnes compescens, unum eis lo- A Crispinianum ex quadam erypta prolatos mirifice 


ewm, quo nulla esse suspicio polerat, in posteriore 
eeclesie parte effodiendnm designat. Tunc omnium 


Babore ibi converso libenter jussis obtemperant, 


Defossaque jam in altum ultra pedes decem seu am- 


plius terra, ab spe iterum inveniendi corporis desti- 


Laantur et cum tertia jam nox media fluxisset, arre- 
pio Eligius sarculo, rejectoque ampliibalo, coepit 
Lolis viribus cum cereis et cum lampadibus terram 
pancus effodere manibus : cumque paululum iia 
Fossz, declinans, in latus cavernze scabere bumum 
cepisset, mox reperit cumbum sane velterrimum, 


pegentem corpus sacratum.Tune gaudio magno re- 


prietos, cum sarculo quem manu gestabat, avidissime 
EzaUtms ferisset sepulcri, confestim forato tumulo, 


composuit, eorumque memoriam insigni ornamento 
decoravit. Necnon et Belvacus municipio, beatum 
martyrem * Lucianum, collegam quondam sancti 
Quintini inventum siiniliter fabricavit atque compo- 
suit : sed et alias quam multas memoriis sanctorum 
impendit diligentias, qux» nunc non sufficit narran: 
tis evolvere liogua. 
CAPUT Vill. 
Quanto labore apud barbaros desudavit. 


Multum praeterea in Flandris laboravit, jugi in- 
stantia Audoverpis pugnavit, multosque erroneos 
Suevos convertit; fana nonnulla Christi clypeo pro- 
tectus cum apostolica auctoritate destruxit ; idolola- 
triam quoque diversi generis ubicunque invenit , fun- 


vanta odoris fragrania cum immenso lumine ex eo B ditus subruit. Inter hsec autem cum | semper sobriain 


anaDavit, ut etium ipse sanctus Eligius fulgore luini- 
nis odoreque inenarrabili perculsus vix subsistere 
potuisset. Nam et. globus splendoris, qui ex tumulo 
2d ictum ferientis processit, tantain vim sue clari- 
ülis sparsit, ut cunctorum astantium obtutibus 
eulorum retusis, partem maximam regionis iliius 
in diei claritatem mutaret ; unde omnes quos eadem 
bora vigdare contigerat, quique rei causam  igno- 
rbant, magnun quoddam datum eelitus signum 
estimabant. Erat enim transacta media nox, et nox 
quidein obscura valde et caliginosa, sed procedente 
figore quasi lux diei ad tempus resplenduit, et in 
kmpore claritas recessit. Tuuc ergo sacrum inven- 
wm corpus Eligius cum gaudio lacrymab.li exos 


religiosis virlutibus teneret disciplinam , frequenter 
ab ingrato et perfido populo lacessitue, et pene us- 
que ad contumeliam provocatus, nullatenus a ecejpta 
doctrina arcebatur, sed magis ipse lenis, patiens, 
burmilis, et mitis, pro eis Dominum deprecabatur : 
nam cum circumquaque rura lustraret, ipenarrabi;i 
subtilitate blande atque composite desides barba- 
rorum animos, et minus de spe futura sollicitos, s0- 
lerti satis studio verbis blandis nitebatur stimulare , 
atque ad amorem superna patrix accendere; pre- 
dicans infestis pacem , violentis quietem , ferocibus 
lenitatem ; docens omnes in unum ad Ecclesiam 
coire, nionasteria construere, atque in bonis actibus 
Deo sedule servire. Ad cujus videlicet bortatum ita 


alatur, ac de profunda tellure elevato, reliquias C nounulla ,.ermutata est barbaries,ut subito in arido et 


s undecunque concupivit, segregavit, dentes 
tam pro languentium medela e maxilla saucta ab- 
sslit, atque in radice dentis gutta sanguinis exivit. 
(hvos quoque mire magnitudinis, quos teinpore 
Pueionis ejus persecutores corpori infixerant, ex 
erebro eseterisque artubus abstractos, sibi pro re- 
liquis sequestravit. Cap'llos etiam  pulcherrimos 
rüiquiis separatos delegavit. Deinde holoserico pre- 
lmissimo obvolutum compositumque honestissime 
crpus summa cuin diligentia citra altare transpo- 
ni; tembam denique ex auro argentoque et gemmis 
Mio opere desuper fabricavit. Ecclesiam quoque, 
qe exigua conventibus populi videbatur, eximio 
Ojilicio -snplistam decoravit. Ipse demum ex re- 


liquis, uns 8 sanclo corpore sequestraverat, multa D 


lta eomiivit, multimodamque medelam diversis xgri- 
aiam incommodis easdem impartiendo przebuit. 
CAPUT VIJ. 

De inventione S. Piatonis aliorumque sanctorum. 

Post hzec simili modo grandi labore atque instan- 
lai;venit in territorio Medenantense, vico Saci- 
Lao, sanctum msrtyrem Piatonem, cui similiter 
divos prolixos ex corpore ablatos populis in  argu- 
meaum monstravit. Corpus denique, sicut marty- 
rem decuit, eleganter composuit; atque mausoleum 
vbene desuper fabricavit. Suessionis quoque ci- 
Vilate, sanctos marlyres et g rmanos Crispinum et 


* Lucanum. Lucium legitur in. codice S. Audoeni. 


squalenti campo videretur fecunda seges et uberrima 
messis surrexisae : videres complures ad poenitentiam 
currere, opes pauperibus erogare, libertates fawmilis 
dare, aliaque quamplurima bonorum operum pra. 
cepta seclari. O quanti Eligii industria ab errore 
gentilium reuacti, venerabi Chri ti juncti sunt 
gregi! Quanti exemplum ejus secuti, oinnes seculi 
illecebras respuentes, beatam monachorum vitam 
sunt adepti! Quantz puelle eo suadente carnales 
nuptias spreverunt, ut in matris Ecclesie recepte 
gremio Christi sp.nsx dignze haberentur! Quain co- 
piosum etiam agmen utriusque sexus annis singulis 
in Paschali solegnitate, quod per totum aunum ac- 
quirere po*erat , mauibus propriis baptizans sacro 
fonte abluebat! Extrahebat enim tam dulciter quam 
viriliter a faucibus inimici viros cum mulieribus, se- 
nes cum juvenibus, salubriaque monita assidue tra- 
dens, innumeros convertebat ad viam salutis, Videres 
plerumque inter multas infantium turbas anus decre- 
pita valde zetate, cuncta. tremulas membra, cane- 
scente capite, rugata fronte, necnon viros ejusdem 
senectutis sub manibus ejus in fonte sacro renasci 
quodammodo, ac subito albis indutos renovari. Vi- 
deies et nonnullos ad confessionem piaminum concur- 
rentes, et sagittis inimici saucio:, ita ab Eligio veluti 
a peritissimo me lico redire sauos, ut. nulla jam in 
eis cicatricum vulnera remanerent, nullaque prioris 


519 


S. ELIGII NOVIOM. EPISC, 


culpze eos delectatio comitaretur. Sed quid diutius A in Christo fundata , calestia potius quam 1 


immoror ? manifeste enim et evidenter aderat ei 
divina gratia, qua innumeros ad imitationem sui pro- 
vocabat. Porro resplendebant in eo virtutes eximi : 
modestia cam verecundia , sapientia cum, simplici- 
tate, severitas cum mansuetudine, doctrina cum 
humilitate, humilitas cum rigore; et cum esset aliis 
misericors, sibi ipsi erat durissiinus ; cxteris quoque 
pius, sibi abstinendo severus;, omnibus largus , sibi 
soli restrictus : inter cujus colloquia sacra semper 
resonabant verba; qui de pace sollicitus, de salute 
patrie curiosus, die noctuque pro quiete Ecclesia- 
ruin que ubique sunt, ac. pro pace principum sup- 
plicabat ; cuique ut vocabulum nominis, ita et virtus 
animi et cclestiuin gratiarum maguificentia. concor- 
dabat. 
CAPUT IX. 
Qua doctrina in populo polleret ; quibus precipue flo- 
reret eirtatibus. 

Nam quis ejus abundantiam rigantis ingenii con- 
. tendat evolvere ; aut. quis ejus bona verbis valeat ex- 
plicare? Quam fuit in timore Dei fundatus , in dis- 
sertione providus, in consilio profundus, in causa 
s»culi eloquens , in. virtute humilitatis mirabilis , 
astutus juxta l'roplietam, et prudens, columboe sim- 
ylicitatem non amittens? O venerabilem Christi sacer- 
dotem! o imitabileim virum pietate, 1nisericordia et 
charitate, quxe quotidie etiam in perfectis frigescit, in 
eo tamen usque ad finein aucta in. dies perseverave- 
rit! Quis namque ejus mansuetudinem, quis purita- 


tem, quis spiritus fervorem, quis discretionem, quis C 


benignitatem, quis postremo jugem meditationem die 
noctuque ia prxceptis divinis, verbis poterit expli- 
care ? Quis, inquam, eo in opere Dei promptior, in 
oratione ferventior, in lectione sollicitior, in so- 
brietate pareior , in lacrymarum largitate profu- 
sior, in corpore honestior , in corde sincerior, in 
mansuetudine moderatior, in compunctione ferven- 
tior, in charitate joceundior potuit unquam inveniri ? 

Pracipuas denique virtutes qux possent hominem 
ad eulminis celsitudinem libenter sublevare, pruden- 
tiam scilicet, justitiam, fortitudinem et temperan- 
tiam, ita in sc connexas, sibique mutuo coh:erentes 
escoluit, ut pene in singulis emineret: habuit nempe 
prudentiam in discernendo, justitiam in judicando, 
in arrepto proposito fortitudinem, in qualitate dis- 
ePetionis temperantiam. Quid enim eo prudenüus, 
qui contempta mundi stultitia Ghristum secutus est ; 
Dei virtutem et Dei sapientiam . Quid justius, qui 
omni substantia pauperibus distributa , docuit divi- 
tias ob Christi dilectionem penitus esse ceontemnen- 
das? Quid fortius, qui inter francorum proterram 
gentem barbarasque nationes, et arrogantium pro- 
brosas contumelias sp.rituim semper Pervavit invi- 
ctum? Quid temperantius qui nobilium felieitate 
spreta, maluit in humilioribus tuto gressu pergere , 
quam pendulo gradu in sublimibus fluctuare? Ma- 
gnopere etenim concupivit inter homines esse inglo- 
rius ut coram Deo appareret gloriosus ; menteque 


desiderans, humanam studiose sprev.t oblectat 
ut posset lrabere divinam In coelestibus cone 
nem : inter hujusniodi itaque institutionis e3 
vir beatus ex dono sancti Spiritus virtutum 
batur insignia. 
CAPUT X. 
In Provincie partes. demoniacum liberaw 
Igitur quodam tenipore causa exstitit ut Te 
qux proprie Provincia nuncupatur, adire det 
Cumque die quadam cum nobili suo comita! 
agens partes ejusdem Provinciz peragraret, 
rit ei vir quidam immundo et nimis s*vo n 
spiritu. Is cum vidisset sanctum virum, timoi 
eulsus, et spumans ac pallens dixit ad euin 


B nic tu, Etigi? Ad quem conversus sauctus 


dixit: Et quid ad te, immundissime diabole? 
mine Jesu Christi obmutesée, et exi ab 1 
continuo vehementer discerpens hominem, e 
eo (quindecim vero annis obsederatet cruc 
viruin pessimus ille spiritus); statim ergo p 
sanitati restitutus homo surrexit incolumis, e 
factus est ex illa hora. 
CAPUT XI. 

Quomodo in villa Ampucio damoniosam liber 

Profectus igitur Eligius devenit in villam 
dam, quie vocatur Ampucius, qui sita est su 
pam fluiinuis Rhodani, et pertinet ad. predic 
chenberti illustrissinii viri. Erat autem ibi 
quxdam infestum) diu demonem patiens ; quo ! 
Eligius orationis gratia basilicam ingreteus 
oralione expleta regrederetur, occurreos ei 
capit nomen ejus crebrius atque insolentius 
mare. Tunc Eligius respiciens eam, misertut 
fixis in terram genibus oravit, deinde conver 
eam dixit: Adjuro le, maligne spirilus , per 
l'atrem omnipotentem, et per Jesum Christum 
ejus, et per Spiritum sanctum paraclitum, ut 
virtute fugatus discedas ab hoc vasculo quod 
des captivum : etconfestim ad ejus verbum 
spiritus mulierem in terram, et facta est velg 
iua; sicque vim maximam patiens demon; € 
guinem per os mulieris ex internis visceribi 
rens, confusus exivit ab ea, et aufugit a faelle 
nis: Dei. Tunc sanctus Eligius jussit allevasl 
rem, et benedicens aquam cum oleo dedit el h 
et cum gustasset, refocillata est anima ejus, : 
facta est ex ea hora. 

CAPUT XII. 
Ut cognitam in spiritu causam | furti indica: 

Neque illud pizeereundum puto, quamvis si 
bile, quod eodem itinere vir beatus exper 
cognoverat. ltaqu» cum suflicienter cuncta p 
bus advenerat explesset, ounibusque sibi am 
episcopis in Provincix partibus visitatis, nec 
domo Áspasii sobolis Juvini Clrmristianissimi v 
strata, parat fam Eligius cum suis omnibus r 
ad propria. Postremo igilur omnium cui ap 
relianum Uzecensem episcopum convivio pe 





521 


VITA. 


eidem vale dicere páraret, contigit ut inter satagen- A ut vere Christum esse in ipsis tide integra crederet , 


iun utrorumque frequentiam ministrorum, unus ex 
. lamulis ejus canuam, cum qua camelum onerarium 
Beromn semper ducere consueverat, subito perderet 
0b quod in diversa discurrens, prolixius * arcebat 
Ier. Tunc Eligius accito ad se secretius famulo, in- 
dicat ei hominem sui conscium furti; jubet insuper 
Wicens : Vade, inquit, in illam qua» juxta eetimum 
sita est rupem , illic inter vepres reperies ligatum 
fonda, et absconsum quod quxris; solutoque eo, ac- 
epe quod tuum est, et absque ulla injuria, absque 
verbo etiam gravi, redde homini tibi designato, ex 
quo ligatus tenetur Tundibalum : quod cum ille fe- 
tisset, nimio fur pudore atque stupore perculsus , 
veniam facti sui precabatur, ollerens insuper homini 
redesnptionem piaculi. 


CAPUT XI. 
Qua demum institutione semetipsum excoluit. 


Post hzc igitur Eligius ad urbem propriam re-. 
gressus, institutionis sus normam quotidie augmen- 


tabat in melios, diligens in primis Deum ex toto 
torde, ex toia anima , atque er tola virtute sua ; 
deinde proximum sicut semetipsum ; in lege Domini 
sine lassitüdine persistens, mores bonos nulla noxia 
eonversatione inquinabal; vitam temporalem pro 
exsilio ducens, vitam ztternam omni concupiscentia 
spiritali desiderabat [actus vite sux» omni hora 
custodiens, oculüm mentis stie. ad Deum semper de- 
fxum habebat]; ab omnibus qux lex vetat solerti 
tura abstinens, a cogitatione quoque noxia animam 
revocabat, sciens hominem et de cogitationibus ju- 
éicandum : nihil praterea de se prz:sumens, nihilque 
beni sibi tribuens, bona a se facta divino muneri 
sseribebat. Odientes eliam ad paeem invitaus , dis- 
cordes ad concordiam revocabat; consil.um el opus 
suem semper ad Deum convertens, in omni conatu 
seo Christi auxilium flagitabat : pedes ejus semper 
directi ad evangelizandum pacem , ad evangelizan- 
(um bona, sub specie honesta, animo benigno ince- 
itbat ; ac sicut fidelis servus et prudens quem con- 
Witit Doininus super familiam suam, ut det. illis 

' ebuu'iu tempore necessario, sic populum sibi com- 
&igam omnimodis festinabat spiritali reficere cibo ; 
dementer docens, optime instruens, a. consuetudine 
9ettandd tota omnes virtute retrahere nitens. Krat 
Welerea spiritu fervens, sollicitudine impiger, mori- 
ba clarus, operibus ornatus, omnique suavitate con- 
ipituus : in oratione assiduus, in jejuniis strenuus , 
la eleemosynis largus, atque ita inter divites et pau- 
Peres medius, ut pauperes euin quasi patrem, div;t^s 
Quai superiorem sibi aspicerent; ipse enim non ad 
P*tson:* potentiam, sed potius ad morum elegantiam 
aMlendebat, et tauto unumqueinque eminentius ho- 
Mrabat, quanto vivere sanctius didicerat. Erga ege- 
I$ quoque et advenas iia. se sollicitum exhibebat , 


* Árcebat iter. Sic codex S.. Aud. Editi arcebatur. 
Ex eodem capite addidi qux u icis inc'nsa. vides ca- 
pite sequenti. 


aThoL. LXXXVII. 


et non tam illis quod conferebat, quam ipsi Christo 
se eadem conferre gauderet. lpsis quidem fenera- 
.bat cibum, et oculis suspiciebat coelum; ipsis ali- 
menta praebebat, et Christum cum fiducia invocabat; 
ulnas tendebat in dando, mercedem procul dubio 
exspectans ex allo: nam quantam molem substan- 
t: El:gius disperserit amore Dei succensus, meum 
tantiim non est referre, norunt luec atque senserunt 
omnes pene quatuor cceli plagz:. Quod enim mosa- ' 
sterium non ejus penetravit eleemosyna ? aut quis 
clericorum non ejus substantia refocillatus est? 
quis peregrinus non ejus est receptus hospitio? aut 
quibus advenis nonsuum impendit obsequium? Quos 
curiosissime omnibus locisperquirens, damnum suum 


B putabat, si quisquam debilis aut esuriens beneficio 


sustentaretur alterius : ardentissima quippe fide toto 
Salvatori animo conjunctus, reddebat ei quod ab 
ipso acceperat, ac per singulos ejus famulos Chri- 
stum se videre credens, quidquid in illos conferret , 
contulisse se in Deum lzetabatur, illud semper revol- 
vens'quod Dominus in Evangelio dicit: Beati mise- 
ricordes , quoniam ipsi mi:ericordiam consequentur 

- (Matth. v, 1). Et illud : Sicut aqua exstinguit ignem , 
ila eleemosyna e1stinguit peccatum (Eccli. wi, 95). Et 
illud : Facite vobis amicos de iniquo mammona, qui 
vos recipiant in elerna tabernacula (Luc. xvi, 9). Et, 
Date eleemosynam , et. ecce omnia. munda sunt vobis 
(Luc. xi, 41). Hujusmodi Eligius studiis exercitatus, 
divina eum gratia comitabatur uberius. 


CAPUT XIV. 
Ut patriam revisens. Biluricas, reos curcere liberauit. 


Denique quodam tempore, affectu pietatis et pa- 
storali cura sollicilus, venerat ei in animum solum 
proprium palern: possessionis, civitatem Lemovi- 
cinam visitare. Audiens eniin sanctam famain mo- 
nasteriorum suo jam exemplo ia eadem urbe consti- 
tutorum , desiderabat magnopere proprio eadem 
cernere intuitu, et precipue ob monasterii sui vene- 
rabilem atque omnibus iwitabilem institutionem , 
quam nimio desiderio zstuabat : comitatu cum Bi- 
turicas civitate appropinquaret, directis in viam 
cunctis comitibus suis, ipse cum paucis destinaius 
erat ad meinoriam Sulpicii confessoris ^ orare. Quo 
cum pervenisset, oratione facta, audit complures 
nuper mortis sententia damnatos teneri in carcere 
flscali vinctos; interfecerant enim quemdam fisca- 
lem judicem, et idcirco habebantur in vinculis. Eli- 
gius ergo memor verbi Domini dicentis : In carcere 
eram, et venistis ad me (Matth. xxv, 36); et : Quan - 
diu fecistis uni ex minimis meis, mihi fecistis (lbid. v. 
40), rogat se deduci ad eos; sed cum appropinquas- 
set custodiam carceris, mox milites consurgentes 
obstiterunt ei vehementer, nec permiserunt eum 
propius accedere : tunc ille niestus admodum indi- 


b Orare. lta malui cum codice S. Aud. quam ut in 
priori editione, ado-are. 


1" 


$25 


5. ELIGII NOVIOM. EPISC. 


521 


fnatusquo animo discessit, et cceptum iter peregi'. A tis; refugium est delinquentium, 0n dam..atio con- 


X aetum est autem cum pervenisset ad locum destina- 
tum, commoratus est aliquandiu apud urbem l.emo- 
vicas, et circuiens omnia monasteria tam infra ur- 
jem quam in euburbanis sita, devotissime omnium 
benedictiones hauriebat, visitatis etiam in suo mo- 
nasterio fratribus, neenon et secundo eisdem abbate 
constituto (prior enim ad episcopatam captus habe- 
batur) paterna singulos sollicitudine commonebat, 
hortans omnes servire Deo in veritate, et simp'icitate 
! sordis, quotidieque in melius coalescere, et acce- 
pium propositum omni instantia ad finem usque per- 
ducere. Venit autem et ad praedium parentum suo- 
rum ; nam et ibi jam habeba'ur monasterium a ger- 
mano-ejus Alicio in ipso patris sui tabernaculo con- 
strucium ; ibique similiter fratribus conventis, atque 
clementer consolatis, parat postremum reverti ad 
civitatem suam ; et cum procul a Bituricis iter car- 
pereti, voluit iterum divertere ad civitatem ; stimu- 
labat enm animum ejus, quoniam reos qui teneban- 
tur in earcere, nili] prias juvatus fuisset, nec qui- 
visset liberare eos. 

Ob hoc ergo iter agens, precabatur Dominum ut 
convento carcere non pateretur laborem suum fru- 
stra consumere. Die igitur qua ingressurus erat civi- 
tatemi, cum valdc diluculo elevasset oculos suos ad 
celum, facta est caligo et nebula tenebrosa nimis, 
jfa ut habitatores civitatis nec ad spatium jacti lapi- 
dis procul contueri pos:ent. Sic ergo Eligius urbem 
ingressus, cum appropinquasset januas carceris, 
confestim velut n:agno ferieniis impulsu, divino nutu 
confraet:e sunt ser:x, dissipati cardines, ostia carceris 
patefacta, omniaque vincula compeditorum soluta. 
Tunc Eligius concessam sibi virtutem quasi nihil ad 
se simulans pertinere, cito carcere discedit, dat ta- 
men reis consilium ut mox egredientes ergastulum, 
ecclesi peterent confugium : at illi egressi sine mora 
celeri cursu ad basilicam beati Sulpicii properant ; 
cumque essent omnia ecclesix ostia obserata, et rei 
"üc filucque circumspic.entes nusquam invenirent 
introitum, fracta est subito una ex vitreis maximis 
que crant in fronte basllicte, simulque ostium pate- 
f.:twn est unum ex latere cccles'?, atque ila car- 
eati basilicam ingressi thronum altaris sunt expe- 
ti.. Deinde cum sanctus Eligius omnia orationum 
loca circumiens illuc quoque devenisset, invenit 
eos omnes circa altare, seu ante sepulcrum prafati 
antistltis consistentes ; et milites quidem cum in- 
venissent carcerem dissipatum, stotim persecuti 
sunt eos usque ad prxdictum locum, el. íngressi 
basilicam, injecerunt eis mauus, ac ferro vinctos lo- 
ris trahere cor.aban:ur; quibus beatus Eligius blando 
alloquio dixit : Nolite, quiso, homines Dei, noli'o 
hc in loco sacro agere; cur perdere nitimini quos 
jain pius Dominus liberavit ? Quare facitis tam impie 
in domo Dei? Cur non pertimescitis tanti sceleris 
culpam? domus enim bec, domus vitze est, non imnur- 


fugientium ; orationis est locus, noulatronum specus. 
Sed cum nihil apud eos serino cjus proficeret, ite- 
rum ait : Dominus Deus videat quod operamini, vos 
si quidem me audire renuistis, audiet credo ille qui 
nunquam derelinquit sperantes in se. Mox ergo a4 
solita przsidia convertens se, prostravit se in terram 
inter altare et confessoris me:noriai, atque enixius 
Dominum supplicavit; et cum ab oratione caput 
elevasset, statim confract:e catenz in terrai cecide- 
runt, cunctaque qux imposuerant ligamina omnibus 
astantibus sunt. magno impetu disrupta atque disso- 
luta : quod milites videntes, ingenti metu | erculsi, 
confestimque ad pedes sancti Eligii pervoluti, veniam 
facti sui precabantur, dicentes : Peccavimus, do- 


B mine pater, inique egimus, stulte gessimus in co 


quod contra te contendere proesumps:mus : agncsci- 
mus modo quod male egimus, impietali n: strae igno- 
scere te rogamus. Tunc ille dixit ad eos : Et cgo 
novi quod ignoranter fecistis ; Dominus euim opcra- 
ratus est sicut voJuit ; ipse qui hos eripuit, ipse vobis, 
oro, indulgentiam tribuat, et a cunctis peccatis j;ro- 
pitiatus absolvat : nam non ego, ut vos putatis, sed 
sanctus Sulpicius ad se fugientes defendit reos. Joc 
ergo modo Elig'us, imo Dominus per Eligium, ab- 
solvit eos bis nuinero a dire mortis periculo. llle 
pi:s, ille miserieors, qui seviente Herode eriput 
Petrum de obseratis militum custodiis, nunc opera- 
lus est.cum Eligio famulo suo Biturieis : qui vinctum 
in carcere absolvit vas electionis Paulum, ipse nunc 


C dissipato carcere hurniliavit arrogantiam ssuperbo- 


rum : illi ergo laus, illi gloria, per quem servi ejus 
in mundo tanta possunl facere mirabilia. Sic ergo 
reis absolutis, qui pene nudi videbantur, Eligius 
elargitis indumentis et eleemosynis, mandat de ca:- 
tero corrigere vilam; multamque .et aliam, exce- 
ptis his eodem die diversis pauperibus, necnon et 
monasteriis, distribuit pecuniun. lnde igitur di- 
gressus, cepto tramité pergens pervenit tandem ad 
$UOs. 


Diebus namque singulis plebem sibi commissam 
commonens ,-infatigabiliter salutaribus monitis cx- 
hortabatur, zelo nimirum veritatis accensus, volebat 
populis pandere quod * ipse intemerata fide teneret, 


D mandans omnibus servire Deo in veritate, et faccre 


justitiam in omni tempore, el ut essent memores be- 
neficiorum Christi, et benedicerent nomen ejns eun- 
ctis diebus vit:e suze. Nam collectis undique ad eccle- 
siam turbis , multa quidem et magna breviter in ser- 
mone complexa, sed in sdilicatione spiritaliter co«- 
piosa, cum proplietica fiducia cxaltans vocem hujus- 
ceinodi ad eos proferebat monita. 
CAPUT XV. 
Cwbys inonitis exhortans etangelizabat popu:o. 
l:oga vos, fratres charissimi, et cum graudi hurmi- 
litate admoneo, ut intentis anim s auscultare jubea- 
ti3 quxe vohis pro sa'utc vestra suggerere volo : Omni 


* ]pse. . . . teneret. Codex S. Aud , ipst. . . Fencrent, 


£25 


VITA. 


56 


potens enim scit Dominus quod prompta erga vos A stitatem ametis, luxuriam et ébrietatem fugiatis, hu- 


charitate ista vobis profero; qu:e si non fecero, pro- 
cul dubio reus debiti tenebor : vosergo non pro mea 
parvitate, sed pro vestra qux? dico salute libenter 
suscipite, iia duntaxat ut qux aure percipiiis opere 
coinpleatis, ut et ego de meo obsequio et de vestro 
yrofectu merear vobiscum gaudere in coelesli regno. 
Si cui forte displiceo quod tam frequenter vobis 
predicare contendo, rogo non m.hi molestus existat, 
sed magis periculum meum consideret, et audiat 
Pouinurm per prophetam terribiliter sacerdoti com- 
minantem : Si non. annuntiaveris, inquit, iniquo ini- 
quitatemo suam, ipse in iniquiLite sua. morietur : san- 
guinem aulem. ejus de manu tua requiram. Quod si 
annuniiaveris impio, el ille non [uerit conversus a pra- 
ti/ate sua, ipse quidem in iniqui'ate sua. mori.tur, tu 
autem animam (uam liberasti (Ezech. xxxii, 8, 9j. 
Et. illud : Clama, ne cesses, et amuuntia. populo 
meo peccata corum (sa. vviu, 1). Considerate 
ergo, Íratres, quia oportet me sine cessatione 
vestros animos ad tremendum Dei judicium, et 
ad desiderandum celeste przmium excitare, ut 
vobiscum pariter merear in angelorum consortio 
perpetua pace gaudere; ideoque fogo ut diem judi- 
cii semper perlimescatis, diem mortis suspectum 
quotidie ante oculos habeatis. Considerate quales 
eritis prauesentaBdi conspeciibus angelorum, vel qua- 
Jem pro meritis vicissitudinem recepturi, elt si pote- 
riis in illo die illibatum referre quod in baptismo 
premisistis. Mementote quia tunc pactum cum Deo 
fee:stis, atque asbrenuntiare vos diabolo, et omnibus 
eperibus ejus, in ipse baplismi sacramento promi- 
stis. Qui potuit, tunc ipse per se el pro se hzc re- 
ipondit; qui vero non potuit, fidejussor pro eo ad 
ejus vicem ista Deo proinisit, ille &cilicet qui eum 
de sacro fonte suscepit. Considerate ergo quale pa- 
ttum cum Deo fecistis, et requirite apud vos ipsos, 
&i post ipsam promissionem opera maligni diaboli, 
tui renunlLiavislis, seculi estis ; abrenuntiaslis enim 
diabolo, 'et omnibus pompis et operibus ejus, id est, 
idolis, sortibus, auguriis, furtis, fraudibus, fornica- 
tionibus, ebrietatibus, et mendaciis : hxec sunt vero 
Opera ei pompx ejus ; promisistis e contra credere 
wos in Deum Patrem omuipotentem, et io Jesum 
Qhristum Filium ejus unicum Doninum nostrum, 


«-onceptum de Spiritu sancto, natum. ex. Mar.a vir- ^ 


Seine, passum sub Pontio Pilato, tertia die resurre- 
Xsse a mortuis, ascendisse in colos ; prumisistis 
«ueinde credere vos et in Spiritum sanctum, sanctam 
Ecclesiam catholicam, remissionem peccatorum , 
earnis resurrectionem, et vitam zeternaim. lHl:ec pro- 
€ul dubio cautio et confessio vestra, quam tunc pro- 
misistis, seinper apud Deui tenetur, quapropter vos, 
charissimi, moneo ut ista confessio, vel promissio 
vestra semper io vestra teneatur meinoria, et hoc 
quod Chrisüani vecamini, non ad judiciuin vobis sit, 


militatem Xeneatis, superbiam detestemini, quia Uo- 
minus Christus humilitatem et osten lit exeruplis,.et 
docuit verbis, dicens : Discite a im: quia. mitis sum, 
et humilis corde, el invenietis requiem anima^us vestris 
(Matth. xi, 29). Invidiam etiam respuads, charitatem 
invicem liabeatis, et semper de futuro seculo et de 
eterna beatitudine cogitetis, ac plus pro anima quan 
pro corpore laborelis, quia caro pauco tempore erit 
in hoc mundo, anima vero, si benc agit, sine fine re- 
gnabit in coelo; at si nale egerit, sine inisericordia 
ardehit iu inferno : qui vero non cagitat nisi de ista 
tantunmino:!o vita, aninalibus et bestiis similis ^ factus 
e: t. 

Non ergo vobis sufficit, eharissimi, quod Christia- 


B num nomen accepistis, si opera Christiana uon faci- 


tis : illi enim prodest quod Cliristianus vocatur, qui 
seinper Christi pracepta et, mente retiíaet, et opere 
perficit, qui furtum scilicet non facit, qui falsuin testi- 
monium non dicit, qui nec mentitur, nec perjurat, 
qui adulterium non committit, qui nullum hominem 
odit, sed omnes sicut semelipsum diligit, qui inimicis 
suis malum non reddit, sed magis pro ipsis orat, qui 
lites non concitat, sed discordes ad concordiam re- 
vocat. liec enim precepta ipse Dominus Christus 
per semetipsum dignatus est in Evangeli/s tradere, 
dicens : Non homicidium facies, non -adulterabis, nou 
facies [urtum, non falsum tes:imonium dires, non per- 
juralis, et [raudem non feceris. Honora patrem et ma- 
trem : et diliges proximum tuum sicul teipsum. (Mah. 
xix, 18 seq.). Et, Quodcunque cultis ut faciant vobis 
homines, et vos facite eis ( Maith. vn, 12). Hxc est 
enini lex ot prophetas. Et adhuc his majora, sed valde 
fortia atque fructifera his dedit mondata, dicens : 
Diligite inimicos vestros, benefacite his qui oderunt 
vos. Et, Orate pro persequentibus, et calumniantibus 
vos (Math. v, 45). Ecce forte mandatum, et videtur 
hominibus durum, s&ed magnum quidem habet pree- 
mium : audite qua'e : Ut sitis, inquit, filii patris 
vestri, qui iu calis est (Ibid. v. 4 ). O quanta gratia ! 
per nos servi digni non sumus, et per inimicorum 
dilecüonem filii Dei eflicimur. Ideo ergo, fratres et 
amicos diligite in Deum, et inimicos diligite propter 
Deum ; Qui enim diligit proximum, sicut dicit Aposto- 
lus, legem. implevit ( Rm, x11, 8). Nam qui verus 
Christianus vult esse, bzec ei necesse est. prz:cepta 
custodire ; si enini non custodit, ipse se cireumvenit. 
Iile itaque bonus Christianus est, qui nulla phylacte- 
ria vel adinventiones diaboli credit, sed omnem sp m 
suam in solo Christo ponit ; qui peregrinos tanquam 
ipaum Christum cum gaudio suscipit ; quia ipse di- 
cet : /Iospes fui, et suscepisiis me (Matih. xxv, 55). Et. 
Quandiu fecistis uni ex. minimis meis, mihi fecistis 
(Ibid. v. 40). ille, inquam, bonus Christianus est, 
qui hospitibus pedes lavat, et tanquam parentes clia- 
rissimos diligit; qui juxta quod faabet, pauperibus 


sed potius ad remedium. Nam ideo Christiaui facti* eleemosynam tribuit ; qui ad ecclesiam frequentius 


estis, ut semper opera Christi faciatis, i.| est, ut ca- 


2 l'actus est. In codice S. Aud. non legi:ur factus. 


venit, et oblationem quz in altari Deo offeratur, ex- 


m1 


S. ELIGII'NOVYIOM. EPISC. 


-———— ——— AR AAÓ—RM—— EE ———— 


528 


hibet; qui de fructibus suis non gustat, nisi prius À ^ ut nullas paganorum sacrilegas consuetudines ob- 


Deo aliquid offerat; qui stateras dolosas, et mensu- 
ras duplices non habet; qui pecuniam suam non 
dedit ad usuram ; qui et ipse caste vivit, et filios vel 
' vicinos docet, ut caste et cum timore Dei vivant ; et 
quoties sancte solemnitates adveniunt, ante dies plu- 
res castitatem etiam cum propria uxore custodit, ut 
secura conscientia ad Domini altare accedere possit : 
qui postremo symbolum vel orationem Dominicam 
memoriter tenet, et filios ac * familiam eamdem do- 
cet. Qui talis est, sine dubio verus Christianus est, 
sed et Christus in ipso habitat, qui dixit : Ego et Pa- 
" ter veniemus, et mansionem apud eum faciemus (Joan. 
xw , 15). Similiter et per prophetam dicit : Ego in- 
habitabo in eis, et inter il'os ambulabo : et ero ilorum 
" Deus (Letit. xsvi, 13; 1] €or. vi, 46). 
Ecce audistis, fratres, quales sint Christiani boni, 
' ideo quantum potestis: cum "Dei adjutorio laborate, 
ut nomen Christianum non sit falsum in vobis, sed 
ut veri Christiani esse possitis, semper pr:ecepta 
Christi et cogitate in merite, et implete in opera- 
tione ; redimite animas vestras de pena, dum habe- 
tis in potestate remedia : eleemosynam juxta vires 
facite, pacem et charitatem habete, discordes ad 
concordiam revocate, mendacium 'fugite, perjurium 
expavescite, falsum testimonium non dicite, furtum 
non facite, oblationes et decimas vcclesiis offerte, 
luminaria sanetis locis juxta quod habetis exhibete, 
symbolum et orationem Dominicam mremoria reti- 
uete, et filiis vestris insinuate ; filios etiam quos ex 


baptismo suscepistis docete et castigate, ut semper - 


cum timore Dei vivant, scitote vos fldejussores pro 
ipsis apud Deum esse. Ad ecclesiam quo:jue frequen- 
tius convenite, sanctorum patrocinia humiliter ex- 
petite, diem Bominicum pro reverentia resurrectio- 
nis Christi absque ullo servili opere eolite, sanctorum 
solemnitates pio affectu celebrate : proximos vestros 
sicul vos ipsos diligite : quod vobis vultis ab aliis 
fleri, hoc et vos aliis facite ; quod vobis non vults 
fieri, nulli facite; charitatem ante omnia habete, 
quia charitas operit multitudinem peccatorum : es- 
tote hospitales, humiles, omnem sollicitüdinem ve- 
stram ponentes in Deum, quoniam ipsi cura est de 
vobis. Infirmos visitate, carceratos requirite, pere- 


servetis, non caraios, non divinos, non sortilego&, 
non przecastatores; nec pro ulla causa aut infirmitate 
eos consulere vel interrogare prxsuialis; quia qui 
facit hoc malum, statim perdit baptismi sacramen- 
tum. Sináliter et auguria, vel sternutationes nolite 
observare, nec in itinere positi aliquas aviculas can- 
tanles attendatis, sed sive iler, seu quodcunque 
operis arripi is, signate vos in nomine Christ, 
et symbolum, et orationem Dominicam cum fide 
et devotione dicite, et nihil vobis nocere poterft 
inimicus. Nullus Christianus observet qua die do- : 
mum exeat, vel qua die revertatur, quia omnes 
dies Deu: fecit : nullus ad inchoandum opus diem 
vel lunam attendat : nullus in Kale.dis Januarii ne» 


C fanda et ridiculosa, vetulas, aut cervulos, aut * jot- 


ticos faciat, neque mensas super noctem compon:1t, 
neque strenas, aut bibitiones superfluas exerceat. 
Nullus Cüristianus in puras credat, neque in canta 
sedeat, quia opera diabolica sunt : nullus in festivi- 
tate sancti Joannis, vel quibuslibet sanctorum solem- 
nitatibus, solstitia, aut vallationes, vel saltationes, 
aut 4 caraulas, aut cantica diabolica exerceat : nut- 
lus nomina dzzmonum, aut Neptunum, aut O;cum, 
aut Dianam, aut Minervam, aut Geniscum, aut c.te- 
ras hujusmodi ineptias eredere, aut invocare przxsu- 
mat. Nullus diem Jovis absque festivitatibus sanctis, 
nec in Maio, nec ullo tempore in otio observet, ne- 
que dies tiniarum, vel murorum, aut vel unum om- 
nino diem, nisi tantum Dominicum. Nullus Christia- 
nus ad fana, vel ad petras, vel ad fontes, vel ad arbo- 
res, aut ad cellos, vel per trivia luminaria faciat, 
aut vota reddere prxesumat : nullus ad colla vel ho- 
miuis, vel cujuslibet animalis ligamina dependere 
presumat, etiamsi a clericis fiant, et si dicatur quod 
res sancto sit, et lectiones divinas conlineat, quia 
non est in eis remedium Christi, sed venenum dia- 
boli. Nullus przsunat lustrationes facere nec herbas 
incantare, neque pecora per cavam arborem, vel 
per terram foratam transire, quia per hzc videtur 
diabolo ea consecrare. Nulla mulier presumat succi- 
nos ad collum dependere, nec in tela vel in tinctura, 
sive quolibet opere Minervam, vel infaustas ceteras 
personas nominare, sed in omni opere Christi gra- 


Brinos suscipile, esurientes pascite, nudos vestite. p) tiam adesse optare, et in virtute nominis ejus toto 


llarioles et magos spernite : sit vobis zqualitas in 
pondere et in mensura, sit statera justa, justus mo- 
dius, z«quusque sextarius, nec plus quam dedistis 
repetalis, neque usuras pro fenerata pecunia a quo- 
quam exigatis. Quo si observaveritis, securi in die 
judicii ante tribunal zterni Judicis venientes dicetis : 
lta, Domine, quia deditus ; miserere, quia misericor- 
Jiain fecimus ; nos implevimus quod jussisti, tu redde 
Guod promisisti. 

Ante oinnia autem illud denuntio atque contestor, 


; * Famil.am eamdem. Codex S. Aud., filias. ea- 
ein, : 


b Ut nullas. [dem. S. Aud. codex, ne ullas. 
* Jstticos. Codex S. Aud.. ulerioiicos. 


corde confidere. Nullus, si quando luna obscuratur, 
vociferare prasumat, quia Deo jubente certis tem- 
poribus obscuratur ; nec luna nova quisquam timeat 
aliquid operis arripere, quia Deus ad hoc lunam 
tecit ut tempora designet, et noctium tenebras tem- 
peret, non ut alicujus opus impediat, aut dementem 
faciat hominem, sicut stulti putant, qui a daemonibus 
invasos a luna pati arbitrantur. Nullus dominos so- 
lem aut lunam vocet, neque per eos juret ; quia crea- 
tura Dei sunt, et necessitat bus hominum jussu Dei 


d Att corau'as. Deest ia codice S. Aud. ; legendum 
aut choraulas. infra ubi editum est aut. Geniscum, 
haud aatis scio an reponendum sil, aut Genium. 


539 


inserviunt : nullus sibi proponat fatum vel fortunam, A 


aut genesim, quod vulgo nascentia dicitur, ut dicat, 
qualem nascentia attulit, taliter erit ; quia Deus om- 
nes homines vult salvos fieri, et ad agnitionem veritatis 
venire (1 Tim. n, 4), atque omnia in sapientia dispen- 
sat, sicut disposuit ante constitutionem mondi. Prze- 
terea quoties aliqua infirmitas supervenerit, non 
qurantur precantatores, non divini, non sortilegi, 
men caragi, nec per fontes aut arbores, vel bivios 
diabolies phylacteria exerceantur ; sed qui zegrotat, 
in soia Dei misericordia confidat, et Eucharistiam 
corporis et sanguinis Christi cum fide ac devotione 


VITA. 


zecipiat, oleumque benedietum fideliter ab ecclesia 


petat, unde corpus suum in nomine Christi ungat, 
et secundum apostolum oratio fldei salvabit infir- 
xnum, et allevabit eum Dominus ; et non solum cor- 
poris, sed etiam anim: sanitatem recipiet, comple- 
biturque in illo quod Dominus in Evangelio promisit, 
dlicens : Omnia enim quacunque petieritis in ora- 
£ione credentes , accipietis. (Jacob, v, 45; Matth. xxi, 
€). 

Mm omnia ubicumque estis, sive in domo, sive in 
itinere, sivc in convivio, verba turpia et luxuriosa 
nelite ex ore vestro proferre, quia sicut Deminus in 
Evangelio preountiat : De omni verbo otioso quod 
locuti (uerint homines super terram, reddent rationem 
in.die judicii (Math. xn, 56). budos etian diabolicos, 
et.* vallationes, vel cantica gentilium fleri vetate; 
nullus hzc Christianus exerecat, quia per hac. ps- 
ganus efficitur; nec enim justum est ut ex ore Chri- 


t dias 


930 - 
que vicarius recursus, qux omnia nullatenus mens 
humana potest xstimatione comprebendere : si ergo 
hzc talia sunt, quz» videmus, et nullatenus compre- 
hendimus, qualia estimanda sunt illa celestia, quze 
nondum videmus? Vel qualis horum omnium opifex, 
cujus nutu cuncta creata sunt, cujus et arbitrio om- 
nia gubernantur? lllum ergo, fratres, super omnia 
timete, illum inter omnia adorate, illum ultra omnia 
amate, ad illius vos misericordiam tenete, de ejus 
clementia nunquam desperate. 


Quos bonos videtis, illos imitamini ; quos. malos 
conspicitis, castigate et corripite, ut duplicem mer- 
cedem habere possitis. Et qui bactenus idoneus a 
supradictis malis vixisse cognoscitor, gaudeat qui- 
dem, et Deo gratias agat, ac de cztero observet, et 
perseverare in bonis operibus festinet : qui vcro 
usque nunc mala opera exercuit, cito se corrigat, 
et ex toto corde penitentiam agat antequam de bac 
luce discedat ; quia sl sine poenitentia mortuus fuerit, 
non ibit ^ in redemptionem, sed precipitabitur in 
gehennam ignis , unde nunquam exiet in sxcula s:e- 
culorum. Quapropter omnes alloquor, viris pariter 
et feminis dico, corrigat se unusquisque, et vitia sua 
dum potest emendet, mala opera quas gessit peeni- 
tendo expiet. Nullus se inebriet, nullus ín convivio 
suo cogat alium plus bibere quam oportet, quia vino 
multo deditos vehementer Apostolus redarguit di- 
cens : Neque ebr'osi regnum Dei possidebunt (1 Cor. 
vi, 10). Nullus vel io quaJibet minima causa diaboli 
sequatur adinventiones : nullus, sicut dietum est, 


stieno, ubi sacramenta Christi mittuntur, et quod C opservet: egrediens aut ingrediens domum quid sibi 


decet Deum semper laudare, cantica diabolica pro- 
cedant : ideoque, fratres, omnes adinventiones ini- 
mici toto corde respuite, et supradicta sacrilegia 
cum omni horrore fugite. Nulli ereaturze przeter Deo 
et sanctis ejus venerationem exhibeatis : fontes vel 
arbores, quos sacros vocant, succidite ; pedum simi- 
litudines, quos per bivia ponunt, fieri vetate, et ubi 
inveneritis, igni cremate : per nullam aliam artem 
salvari vos credatis, nisi per invocationem et crucem 
Christi. Nam illud quale est, quod si arbores ill, 
ubi miseri bomines vota reddunt, ceciderint, nec ex 
eis ligna ad fecum sibi deferunt? Et videte quanta 
stulitia-est hominum, si arbori inscnsibili et mortuz 
homorem impendunt, et Dei omnipotentis pr:ecepta 
eOmitemnunt. Non ergo colum, non sidera, non ter- 
rAam, nec ullam omnino creaturam prxter Deum 
vilazs adorandam credat, quia omnia ipse solus con- 
fidit atque disposuit. Altum quidem est ccelum, in- 


(9s terra, immensum mare, pulchra sidera, sed' 


imtnensior et pulchrior sit necesee est qui hzc crea- 
Yits si enim bxc qua-videntur tam incomprehensi- 
Pila sunt, id est, varii terrz- fructus, pulchritudo 
forum, diversitas pomorum, genera animalium, alia 
super terram, olia in aquis, alia in aere, apum quo- 
que prudentia, ventorum flatus, nubium rores, toni- 
troorum fragores, temporum vices dierum noeltium- 


* Vallationes. Acherius recie monet legi oportere 
ballationes, hoc est saltationes. 


occurrat, vel si aliqua vox reclamantis fiat, aut qua- 
lis avis cantus garriat, vel quid etiam portantem 
videat; quia qui haec observat, ex parte paganus di- 
gnoscitur; qui vero lic contemnit, sibi prophetam 
gratuletur clamare : Beatus vir cujus est nomen Do- 
mini spes ejus ; qui non respexit in. vanitates et. insa- 
nias falsas (Psal. xxxix, 5). Hinc et Apostolus mo- 
net : Omnes, inquit, quodcunque facitis, in. nomiue 
Domini nostri Jesu Christi facite (Col. w1, 17). Pror- 
sus ergo recedenduin est a cunctis hujuscemodi ob- 
servationibus, matliematici spernendi, auguria lor- 
rescenda, somnia contemneada, quoniam, sicut 
Scriptura testatur, vana sunt. Unde et per Moysem 
precipitur : Non augurabimini , inquit, nec observa- 
bitis somnia, neque ad magos declinabitis (Levit. xix, 
25). Oportet igitur ut et vos hzc tota mente observe- 
tis, et si quos cognoscitis vel occulte aliqua phyla- 
cter.a exercere, expedit ut nec cibum cum eis suma. 
tis, neque ullum consortium apud eos habeatis. Ista 
ergo omnia spernentes ad Dei vos auxilium conferte, 
de ejus misericordia nunquam desperate. 


Omni diei DÓminico ad ecclesiam convenite, et 
ibi non causas, non rixas, vel otiosas fabulas agatis,. 
sed lectiones divinas cum silentio auscultate: ei pro 
pace Ecclesip, vel pro peccatis vestris orate : qui 


b [n redemptionem. Codex S. AujJ., in. requiem. 
quie lectio nescio an nom aptior sit. 


591 


S. ELIGH NOVIOM. EPISC. 


enim ín eeclesiis; fabulari non timet, * et pro se, et A immittet; nolite pro hoc desperare, quia ad vos 


pro aliis redditurus est ratiopem, dum nec ipse 
vetbum Dei audit, nec alios audire permittit : de ta 
libus quippe Dominus in Evangelio dicit : Va vobis, 
hypocrite, qui clruditis regnum. colorum ante homi- 
nes ? 908 non introilis, nec introeuntes sinitis intrare 


(Matth. xxiu, 15). Judices etiam qui przeestis, justis». 


sime judieate, nihil in jedicio injaste agatis, nec mu- 
nera super innocentes accipiatis; non: ad personam 
alteuJatis, uec res alienas 5 rapaeiter tollatis , quia 
de vestris quid vcl supra noctem agatur, nescitis. 
Pauperem etiam et advenam nullatenus in judicio 
opprimatis, timentes illud quod Veritas in Evange- 
lio dicit : Quia in quo judicio judicaveritis, judicabi- 
mini. Et in. qua shensura mensi. [ueritis, remetietur 


probandos permittet hoc Deus fleri, ut cognoscat si 
ex toto corde vos ad ejus misericordiam tenetis, vel 
si veraciter in euin ereditis ; sed vos patienter cun» 
cta sufferte, et Deum. in omuibus benedicite, ut in 
vobis impleri possit quod scriptu: est : Beatus wir 
qui euffert tentationem ; quoniam cum probatus (uerit, 
iccipiel coronam vite (Jacob. 3, 12). Consolatur vos 
et hoc quod Apostolus dicit: Quia cum tribulamur, . 
a Domino corripimur, ut non cum hoc mundo damue- 
mur (1 Cor. x1, 52) : necnonet illud : Flagellat Deus. 
omnem filium quem recipit (Heb. xu, 6). Et. illud ; 
Quos amat. Dominus. arguit et castigat (1bid.). Quod 
ti semel vel bis nequitias quas immittit, viriliter ate 
que fideliter prq Dei timore sustulerilis, ilà ipsum 


vobis (Matth. vii, 2). Cavete semper ne de vobis pro- B Postea a vestra infestatione Deus dignabitur repel- 


pheta dicat : Ve vobis qui potentes estis in. mundo : 
qui justificatis, impium pro muneribus, el justitiam 
justi aufertis ab eo (Isai v, 22). Va» qui dicitis malum 
bonum, el bonum malum (Ibid. v. 20). Labia vestra 
loquuntur mendacium, et manus vestre plenam sumt 
iniquilale (Ibid. vix, 5). Facia est. vobis veritas in 
oblivionem, et justitia fugit a vobis (Ibid. v. 19). Ilxe, 
fratres, considerantes pariter et qui proestis, et qui- 
bus preestis, in Dei vos timore solidate; retinete 
qua dicta sunt, facite qux» precepta suut, habete 
semper Cbristum in mente, signum ejus in fronte, 
Scitote quia multos babetis adversarios qui cursum 
vestrum impedire festinant; idcirco in omni loco, 
omni hora, crucis signaculo vos armate, crucis 
vexillo vos munite: hoc enim solum timent, illud 
solum expavescunt ; hoc et vobis datum est scutum 
in quo possitis omnes sagittas maligni ardentes ex- 
stinguere. Porro magna res est signum Christi, et 
crux Christi, sed illis solis prodest qui faciunt man- 
data Christi; ut ergo vobis prosit, praecepta ejus 
totis viribus adimplere contendite, et sive sedetis, 
sive ambulatis, sive manducatis, sive lectum ascen- 
ditis, sive ab strato surgitis, signum Christi vestram 
muniat frontem, uL vos semper memoria Dei el vigi- 
lautes protegat, et in sopore custodiat; et quoties 
in nocte excitali fueritis, et somnus ex oculis evo- 
laverit, mox labiis signum crucis occurrat, mensque 
orationibus occupelur, ac Dei pr:xcepta in corde 
volvantur, ne stupido pectori repente subrepat ini- 
micue, vel per fatuam incuriam serpat in animam 
avidus adversarius : et cum in sensu vobis turpem 
suggesseril cogitationem, proponite futuruin Dei judi- 
cium, inferni supplicium, gehenn:e paenas, tartari te- 
ncbras, qux impii patiuntur. Si hxc feceritis, statim 
turpis cogitatio evanescit, nec vos deserit virtus Chri- 
sli, quia verum est quod propheta canit: Sperantes 
in Domino misericordia cireumdabit (Psal. xxxi, 10). 

Sed eum hmc omnia, auxiliante DomTno, impleve- 
ritis, scitote quia hoc moleste accepturus est diabo- 
jus, dum viderit vos a societate sua discedere et ol) 
hoc fortasse aliquas nequitiaa aut infirmitates vobis 


* Et pro se et pro. Sic codex S. Aud. Editi, et ipse 
pro aliis. 


lere, ut ulterius vos nunquam possil nocere. Ita em 
go vos, si veri non falsi Chrisuani estis, omnes dia- 
bolicas cireumventiones fugite ae despicite, et tota 
mente vos ad Deum tenete, ut quecunque vobis ad« 
versa inimicus immiserit, patienter et fortiter tole-. 
relis; nam etsi per soriilegos aut divinos aliqua 
preedixerit, et ita evenerit, nolite mirari, quia spiri- 
tu$ per aera volantes facile possunt prxvidere ali- 
qua futura. De hac re etiam Scriptura divina con- 
testatur, dicens : Etiamsi vera dixerint vobis, nolite cre» 
dere eis. Tentat enim vos Dominus Deus vester utrum 
timealis eum, an non (Deut. xm. 5). lllud etiam sei- 
tote quia nec vos nec aliquid quod ad vos pertinet 
kedere poterit inimicus, nisl quantum permiserit. 


C Deus ; permittit autem hoc Deus, quia peccata homi- 


num hzc exigunt ; permittit, inquam, duabus ex cau- 
sis : ut aut probet, si boni estis, aut castiget, si pee- 
catores. Sed qui patienter dispensationcm Domini 
sustinueril, iia ut cum perdiderit aliquikl, dicat: 
Dominus dedit, Dominus abstulit; sicut Domino pla- 
cuit, ita [actum est, sit nomen Domini benedicunn (Job 
1, 21). Pro ista patientia aul coronam accipiet, si 
justus est, vel indulgentiam, si peccator: quod si 
murmuraverit, vel desperaverit, rerum pariter atque 
anims damnum incurret. Sed mihi credite, fratres, 
quia si ex tolo corde semper in Dei timore perman- 
seritis, et precepta ejus custodieritis, ita ut nulla ex 
gentili consuetudine observetis, nihil vobis jam ini» 
micus nocere poterit, sed omnia vestra prospera- 
buntur : recto enim Christiano nec auguria, nec alia 
quzelibet figmenta nocere possunt, quia ubi signum 
crucis cum fide eL timore Dei przecesserit, nihil ibi 
inimicus nocere poterit ; tepidis vero et negligenti- 
bus ideo nocere possunt, quia relinquentes Dei prse 


- cepla per viti su» negligentiam prava exercendo 


opera, ipsi se daemonum potestali spontanea tradunt 
voluntate; qui si in Christi servitio per»everarent, 
et per ejus solum confiJerent auxilium, nihil pror- 
sus mali paterentur. 

lloc ergo scientes, totis viribus vos ad Dei miseri- 
cordiam ienete opera bona semper agite, et de 


» Rapaciter. In codice S. Aud. legitur rapaci fortia. 


555 


VITA. 


55s 


substantia vestra pauperibus erogate; qui plus ba- À Reddite ergo libenter ex onjnibus qux pos sidelis su- 


ibet, plus tribuat, qui vero minus, ex ipse largiatur 
I)»eatus et hilaris; unusquisque quod prazvalet tribuat, 
«guia nimirum est unde gaudeat. Scilicet, qui dal 
parui, accipiet multum, sicut et Dominus promittit 
diceus: Cenluplum accipiet, et vitam aternam. possi- 
debit (MaUh. xix, 29). Dat, iuquam, nummum, et 
comparat caleste regnum ; dat parvain pecuniam, 
e4 eiit vitam :xternam. Tenete ergo vos ad eleemo- 
synaim, quia, sicut. scriptum est, Eleemosyna de 
»sorte liberet (Tob. xu, 9). Et qui eam fecerit, non 
ibit in tenebras. Unusquisque quantum pravalet, 
&2ntum porrizat, qui habet aurum, det aurum, qui 
fdiabet argentum, det argentum; qui vero nou 
E»abet pecuniam, cum bono animo det buccellam 
paupribus ; et si non habet integram, ex eo 
«q13130d babet fiaugat, et. partem egeno tribuat ; sciat 
'" «y Ula quamvis parum cun bono animo obtulerit, 
2ecceptabile Deo erit; Dominus enim nan copia lar- 
gitatis, sed ben.voleutia et devotione delectatur et 
pescitur lvgientis. Ut autem pullus pauper se ab 
eleemosyna excusare possit, ip:e Dominus pro ca- 
Jice aqua [frigida mercedem redditurum se esse pro- 
mist (Mauh. x, 42). Qui enim plures a Deo faculta- 
tes accepit, majus juJicii periculum sustinebit: po- 
tuit neinpe Deus omues homines divites facere, sed 
pauperes ideo in hoc mundo esse voluit , ui divites 
haberent quomodo peccata sua. redimerent. Redi« 
mite ergo vos, charissimi, dum habetis in potestate 
pretium ; date eleemosynam de bono et de justo la- 
hore, e& non de alierius rapina; audite modo ante: 
vres vestras pauperes rogantes, ut ipsi pro vobis in 

die judicii rogent : prophetam attendite clamantem : 

(ui averteri', inquit, aurem suam a clamore pa*pe- 

is, et ipse invocabit Doininum, et. non exaudiel eum 
(rov. xxi, 13). Date ergo de eo quod vobis dedit 
eus, q ia ipse accipit quod pauperibus datis; ipsi 
quidem datis, sed vobis in futurum tr. nsmiuilis, 
Don unde ventrem impleatis, sed unde flammas ex - 
iinguatis; quia Sicut aqxa cxstingi.it ignem, sic eleo- 
No& na exs inguil peccata (Eccli. 11, 55). Mine et 
inus per Prophetam dicit : Dabunt singuli redem - 
Fionen aaimarum suarum, et non arii in eis morbus, 
'éque casus. Date ergo, dum lieet, redemptionem 


per terram, quod cognoscitis Deo placere ; nolite de 
cuncta substantia vestra fraudare decimam, ne vo- 
bis novem parles auferantur, et sola decima rema- 
neat. Convertimini ad hoc, dicit Dominus, ut ape-- 
riam vobis cataractas cosi, et effundam vobis bene- 
dictionem meam. Si igitur dederitis voluntarie, plus 
semper vobis Dominus dabit; si non dederitis, quan- 
ticunque pauperes in locis quibus habitatis fame 
mortui fuerint, tantorum homicidiorum rei eritis. 
Insuper immittet vobis Dominus pestilentiam, et fa- 
mem, et perdetis totum quod habetis, necuon adhuc 
el animas vestras. Ut autem hxc vobis non venjant, 
festinate cum bono animo dare, unde animas vestras 
possitis redimere, nec eligatis cui misericordiam fa- 
cialis, ne forte prxtereatis eum qui meretur acci- 
pere, quia nescitis in quem Christus dignetur adve- 
nire. Scitote quia quod pauperivel peregrino interra 
largimini, sedenti in coelo datis, qui dixit: Qui vos 
recipit, me recipit (Math. x. A0) ; et, Quandiu uni ex. 
minimis meis fecistis, mihi fecistis (Maul. xxv, 40). 
Inter liec. autem omnia que Dominus exerceri 
przcepit bouitatis opera, nihil aliud a vobis quaerit 
nisi salutem animarum vestrarum, et ut Ugcalis - 
eum semper, et custodiatis mandata ejus (Lev. 
xxvi, 9). Quod si feceritis, dabit vobis, sicul per 
sanctum Moysein pollicitua est, pluvias cengruenti 
tempore, et terra vestra giguet germen suum, erit. 
abundantia fructuum, pomorum, vineorumque el. 
segetum, et abundabitia omnibus bonis : et dabit vo- 
bis pacein. per circuitum, et absque terrore erilis : 
ipseque habitabit inter vos. E contra si non custo- 
dieritis praecepta ejus, venient in vobis plagz ab co- 
dem Moyse preiict: pestilentia scilicet, fames ef 
gladius ; eritque coelum sicut ferrum, et terra quasi 
aramentum, nec.proferet terra germen, et segetes 
omnes delebuntur; omnisque labor vester in cassum 
consumetur. Insuper consurgent in vos hostes vestri, 
et devorabh:t vos gladius, et erit terra vestra deserta 
et desolata : et tunc clamabitis prz angustia, el non ^ 
exaudiet Dominus : sicut. per prophetam minatur 
dicens : Lccutus sum, et non audierunt, et clamubunt, 
et uon. exaudiam, dicit Dominus (Zach. vn, 15). Et 
jterun prophela clamat: Non est abbrcvia'a maaus 


iimmarum vestrarun ; redimite vos ipsi dum vivitis; p) Domini, ut non possit salvare, aut. exaudire, sel iai- 


uia post mortem nemo vos redimere potest. Unus. 
Qiaque de quali ingenio vel artilicio vivit, de i ipso 
imam Deo in pauperibus vel ecclesiis «lonet : 
Onsideret quia omnia Dei sunt per qu:e vivit, sive 
Vrta, sive semina, sive lumina, vel omnia qua sub 
Celo vel. supra coelos sunt ; et si ipse non dedisset, 
Mhi] utique haberet ; nam Deus n.ster, qui digna- 
Wiotum dare, decimam de suo dignatur a. nobis 
Ptpetere, non sibi penitus, sed nobis profuturam : 
&t enim per prophetam ipse promisi, dicens : 
Ir(erte, inquit, omnen. decimam in. h rreis meis; ei 
probate me in his, dicit Dominus. Si non ape:uero to- 
lis cataractas coli, et effudero vobis (ructus terre [Àl., 
benedictionem] usque ad. abundantiam (Malach. w). 


quiiales vestig. divi:erunt iter vos et Deum vestrum, 
el pec-ata vestra absconderuni (uc em cjus a. vobis we 
exau:iiat (15a. tix, 1). Ut ista vero vobis non con- 
tingant, custodite quie prxcepta sunt, iniplete Dei 
mandata, ut vivatis el bene sit vobis, nibilque cala- 
mitatis vobis eveniat : ipse enim per prophetam con- 
solatur, dicens: Si e,erint, iuquit, paenitentiam pro 
iniqu talibus suis , et ego peuitentiam agam supcr ma- 
lum quod locutus s m. ut facerem cis, ct noa. (cciam, 
dicit. Dowin s Jerem. xvn, 8). Ilxec ergo, fratres, 
semper iu. mente tenete, hxc verba filiis et. vicinis 
vestris narrate, hxc rememoramini dum sedetis in 
domos vestras, et dum anibulatis, nec obliviscamini 
ea cum bene fuerit vobis, sed Deum scmper ümcte, 


528 


S. ELIGII NOVIOM. EPISC. 





55 


etipei soli servite, ne irascatur contra vos füror A supra jam premisimus pollicetur, dicens : Diéigite 


ejus. Scitote quia ipse custodit pactum et misericor- 
diain diligentibus se et custodientibus prxcepta sua, 
omnesque ab eis tollet languores. Considerate quia, 
sicut beatus Joannes apostolus prenuntiat, Norissi- 
wa hora est (I Joan. n, 18): ideoque nolite jam 
mundum diligere, quia cito transit, et omnis concu- 
piscentia ejus cum eo: vos autem facite voluntatem 
Dei, ut maneatis in zaternum, et habeatis fidu- 
ciam cum apparuerit, nec confundamini in ad- 
ventu cjus. Nemo vos seducat; qui facit justitiam 
justus est, et qui facit peccotum ex diabolo est. 
Et utique omne peccatum sive furtum, sive 
adulterium, sive mendacium, sine d:emonis opera- 
tione non fit. Considerate, quxso, quam pernicio- 
sum est opera diaboli exercere, ejusque participem 
fieri, non in requie, sed in pena gehenn:e. Idcirco 
quotiescunque peccatis, nolite exspectare mortifera 
securitate, ut vulnera ipsa putrescant, nec alia insu- 
per augeatia, sed continuo per poenitentiz confes- 
sionem remedium vobis adhibere festinate. In ma- 
gnis etiam operibus vos jugiter dilatare contendite, 
ita ut qui fuit hactenus superbus, jam sit humilis ; 
qui erat adulter, sit castus; qui solebat furari, aut 
res alienas tollere, incipiat jam res propriasecclesiis 
et pauperibus erogare ; qui fuit invidus, sit Benignus ; 
qui erat ebriosus, sit sobrius; qui fuit iracundus, sit 
patiens ; qui fecit alteri injuriam, cito veniam petat ; 
cui injuria facta est, sine mora dimittat, ut et illi 
dimittatur ; aut quare non dimittat fratri parum, utilli 
Deus dignetur dimittere totum? Nam et hoc eleemo- 
syn: genus est, ut dimittat aliquis ex toto corde ei a 
quo lesus exstiterit. Quod si aliquis ita sit pauper, ut 
nullam rem habeat uude eleemosynam corporalem fa- 


ciat, quia non potest fleri ut ab aliquibus non patiatur 


injuriam, si ex toto corde omnibus in se peccantibus 
indulgeat, et contra nullum hominem odium in corde 
teneat, atque omnes sicut semetipsum diligat, hoc ei 
procul dubio pro maxima eleemosyna repulabitur. 
Ut autem peccantibus in nos liberius dimittamus, 
hortatur Dominus in Evangelio, dicens : Si dimiseri- 
lis hominibus pccca!a corum, dimittet. et vobis Pater 
vester colestis peccata. vestra : si non dimiseritis ho- 
minibus peccata eorum, nec Pat r vest.r. dimittet vobis 
peccata vestra (Matth. vi, 44). 

Nemo ergo se circumveniat, nemo se seducat, 
quia qui unum bominem in hoc mundo in odium 
tenet, quidquid Deo in operibus bonis obtulerit, to- 
tum perdet, quia non mentitur Apostolus terribili- 
ter clamans : (Qui fratrem suum odit, hom'cida est (1 
Jean. ni, 15), et mendaz es! , ei in tenebris ambulat 
(4 Joan. ui, 11). Hoc loco fratren omnem hominem 
oportet intelligi, quia omnes in Christo fratres sumus. 
Ergo, fratres, idcirco vos ad inimicorum dilecti. nem 
commoneo, quia ad sananda peccatorum vulnera 
nullum fortius medicamentum esse cognosco. Licet 
grandis sit labor inimicos diligere in hoc soculo, 
sed ugnum erit premium jn foturo. Qui hic 
dilexerit inimicos, erit Dei amicus ; nec solum 


amicus, sed eliam filius, sicut ipse hoc quod 


inimicos vestros : bene(acite his qui oderunt vos : et 
orate pro calumniantibus vos, wt. sitis filii Pairis  ve- 
&iri, qui in colis esi (Matth, v, 44; Luc. vi, 27). Qui 
ergo diligit, possidebit requiem ; Qui non diligit, sicut 
apostolus dicit, manebit in morte (! Joan. m, 44).- 
Cum hzc ita simt, charissimi, dilectionem veram, 
rioB falsani invicem habetote, actus vestros ad Deum - 
semper dirigite, et quidquid potestis, pro amore 
vit: sterne laborate : currite dum lucem habetis, 
priusquam tenebre vos eomprehendant. Cum labo- 
ralis pro carne, laborate et pro anima : si curritis 
pro carne quam post modicum te i pus vermes de- 
voraturi sunt in sepulcro, plus currite pro anima, 
ut ornata bonis operibus sine flne Llxtetur in ccelo. 


D Ante oinnia, quando jejunatis, quod prandere de- 


betis pauperibus erogate ; et sicut Dominus in Evan- 
gelio docet: Cum jejunatis, nolite fieri sicut hypocriter, 

tristes, ut videamini ab hominibus, sed illi soli qui videt 
in absconso (Matth, vi, 16). Et iterum monet : Atten- 

dite ne justitiam vestram faciatis coram hominibus, wt 

videamini .b eis (Matth. vi, 4). Plus, ergo semper de 

cibo cordia quain de cibo corporis cogitate, et dum in 

mundo versamini, :ternam vitam bene vivendo vobis 
emite. Lectiones divinas et in ecclesia libenter au- 
dite, et qu: auditis jugiter in domibus vestris recolite, 

ut quomodo corpus pascitur cibo, sic reficiatar 

anima Dei verbo : certum eat enim quia qualis ert 

caro qux post multos dies perceperit cibum, talis est 
et anima qux raro pascitur Dei verbo. Ergo, cha. 

rissimi, sive ambulaiis, sive sedetis, sive operamini, 
vel omnia quxcunque agitis, seinper quod ex divina 

lectioue auditis ad mentem reducite, semperque evaa-. 
geliea prxcepta in corde ruminate. 

Ante omnia luxuriam fugite, concupiscentiam. 
malam vitate, timentes illud quod Dominus in Evan- 
gelio dicit: Omnisqui viderit mulierem ad concupiscen- 
dum eam, jam mochatus est eam in corde suo (Matth. 
v, 28). Uxores legitimas absque. ulla simulatione di- 
ligite, sicut Apostolus. precepit, dicens :- Viri, diligite 
uvores vesiras, sicut et Christus dilexit. Kcclesiam 
(Ephes. v, 25). Et secundum eumdem apostolum :. 
Mulieres viris suis subjecta sint, el timeant sicut Deum. 
(lbid. v, 93). Nec quisquam vir legitimam uxorem ex 
quacunque occasione dimittere presumat , quia se-. 
cundum sententiam Domini : Quicunque dimiserit uxo» 
rem suam, excepia (ornicat'onis causa, facit eam. moe- 
chari. (Matth. v, 52). Concubinas eliam sive ante 
nuptias sive post nuptias habere prohibemus, quia 
omuino illicitum est : nam qui uxorem legitimam. du- 
cere cogitat, dignum est ut virginitatem usque ad 
nuptias custodiat, et post nuptías, nullam alteram 
preter unam legitimam conjugem cognoscat, sicut et 
apostolus Paulus precepit (lebr. xis, 4), ut ipse 
fidem servet, sicut. et illam sibi servare vult; nec 
peccet cum alia, sicut nec suam vult cum alieno viro 
peccare, timens illud quod idem apostolus terribiliter 
proclamat, dicens : Fernicatores et adulteros judica- 
bit Deus (Ibid.). Quidquid enim de jure connubii mu-. 
lieribus non licet, nec viris omnino licet : nam qui 


557 


VITA. 


558 


ante legitimas nuptias habere concubinam przsumit, A se tibi frater tuus, mon e(fligas eum per potentiam 


4 pejus peccat quam qui adulterium committit ; et ob 
hoe digmus est à. Christianorum consortio separari : 
qui si non penituerit, zterna illum flamma sine re- 

znedio cruciabit. Quapropter, Christiane, fuge forni- 
entionem, erubesce jam sub oculis Dei et angelorum 
peccare. Capitalia crimina omni nisu detestare, qua 
gent sacrilegium, homicidium, adulterium, falsum 
pastimonium, furtum, rapina, superbia, invidia, ava- 
risin, iracundis, et ebrietas; hzc sunt enim erimina 
grese moergunt bomines in supplicium stermam : ex 
grebbus quicunque in se vel unam habere cognoscit, 
s poenitentiam non egerit, sine ullo remedio in ge- 
l»enma ignis ardebit. Et ideo, anima Christiana, vi- 
giim, ora, cavo semper predicta crimina, et quid- 


guid boni przvales, age pro vita terna. Aperi pau- B 


i manum tgam, ut Christus tibi aperiat ja- 
puam suam, et intres in gaudia paradisi : noli ipse 
16 tradere in perditionem, quia Christus pro te effu- 

dit sanguinem, satis te charum babuit quem tam 
eitaro pretio comparavit. Terreat te gehennz metus, 
quo vel síc possis abstinere a pravis operibus. Omni 
bera meortein adesse spera, et futura Dei judicia 
sper te jugiter formida, ut tibi quod scriptum est 
pesit aptari : Beatus homo qui semper est pavidus 
(Prov. xxvii, 14). Quod male fecisti, dum potes 
emenda, dum est licentia posnitenti: ; veniam non 
desperes si ad meliora converteris, quia desperatio 
pejor est. omni peecato; Rullatenus ergo de Dei mi- 
sericordia desperes, nec post centum peccata, nee 
post mille. crimina , quia nulla est (am gravis culpa, 
qwe penitendo non babeat veniam. Quamvis ergo 
quisque te irritet , quamvis conviciet, quamvis inju- 
riam tibi faciat, tu tace, patiens esto, nec rependas 
comumeliam, et melius taeendo vinces injuriam : 
eum inaledicitur tibi, benedie tu , et magnam habe- 
ba gratiam, si non ledas a quo lxsus es. Nullum 
despiciag, non egenum, non servum, quia forsitan 
melior est apud Deum quam tu; et quia Omnes, se- 
e€mdom apostolum, unum sumus in Christo Jesu 

(6al. n1, 28). Et, Quia uon est personarum acceptor 

Deus (Act. x, 54) ; sed, sicut. scriptum est, Unus- 
quisque quodcunque fec. rit. bonum, hoc aceipiet a Do- 
Rino, sive servus, sive liber (Ephes. vx, 8). Non de- 
vahas fratri tuo, nec facias calumniam proxiino tuo, 


Neque per violentiam opprimas eum, sed sicut per D 


dicitur : Si paupertate compuleus vendiderit 


. *. Pejyus 1eccat. Hunc in locum sie scripsit Ache- 
"us : « His consona docet S. Augustinus serm. 245, 
"Temp., sub inedium, acerrime eos confutans qui 
Perperam sibi persuaserant concubinis frui licere : 
* Pro qua re, inquit, iterum atque iterum clamo, 
* quia qui ante legitimas nuplias concubinam sibi 
t auumere presumit, pejus peccatum facit, quam 
t qii adulterium committit : quia qui adulterat, 
t àdhue tam 

« publico autem aut metuit, aut erubescit commit- 

t lere : ille vero qui publice concubinam habere vo- 

t luerit, fronte impudentissima rem exsecrabilem toto 
« populo vidente licenter se putat admittere. » Audin, 
causam cur pejus peccatum committal qui concu- 
biuge adbaret palam, quam qui adulterium secreto ac 


grande malum secrete vult agere, in: 


more servorum, sed cum. timore Dei age circa. illum; 
Memento quoniam. et tu servus es. Non oderis fratrem 
tuum in corde tuo, sed publice argue ewm, ut non ha- 
beas super illo peccatum (Levit. xxv, 59; xix, 17). 
Hine et Dominus in Evangelio dicit : Si peccaverit in 
te (rater tuus, corripe eum inter te et ipsum solum 
(Matth. xvin , 45). Et rursus : Si septies , inquit, in 
die peccaverit, el septies ponituerit, dimitte illi (Luc. 
xin, 4). Et iterum : Si offers, inquit, munus tuum àd 
altare, et ibi recordatus fueris quia frater tuus habet 
aliquid adversum te, relinque ibi munus tuum ante al- 
tare; et vade prius reconciliari fratri tuvo, et tunc ve- 
niens offeres munus tuum (Matth. v, 25) 

Ilxc te, Christiane, precepta revocent ad concor- 
d am, hsec dulcia Christi medicamenta curent odii 
vulnera, qu: si contempseris, terribilem in te sen- 
tentiam retorques, qua dicitur : Omnis qui irascitur 
fratri suo, reus erit judicio. Vel qui diaerit fratri suo : 
Raca aut Fatue, reus erit gehenna ignis (Ibid. v. 92). 
Ecce audisti, Christiane, quid timeas, quid observes : 
habeto igitur charitatem, tene patientiam, fuge dis- 


' cordiam, impone frenos linguxe tux , ne trahat ad 


gehennam animam tuam; quio, secundum Scripta- 
ram , Mors et vita in manibus lingue consistil! (Prov. 
xvin, 21). Et, Vir linguosus non. dirigetur. super. ter- 
ram (Psal. cxxxix, 19). Hzc sollicita consideratione 
pensantes, charissimi, verba simul moresque com- 
ponite; sectamini semper justitiam, amate Christi 
precepta. Derelinquat. impius viam suam, et reverta- 
tur ad Dominum (sicut propheta clamat) et misere- 
bitur ejus; quia pius est ad ignoscendum (Isa. Lv, 7). 
Ipse enim admonet dicens : Convertimini ad me, et 
sanabo adversiones vestras (Jerem. ui, 22). Et rursus : 
Qucrite bonum, et non malum, ut vivatis ; et erit Domi- 
nus exercituum vobiscum (Amos v, 14). Et iterum : 
Odite malum, et diligite bonum, ut misereatur Dominus 
vestri (1bid. 15). Ecce hoc ipse Dominus per prophe- 
tam clamat, et si me audire contemnitis, saltem vel 
ipsum audite. Ipse etiam in Evangelio peccatores 
consolatur dicens : Non veni vocare justos sed pecca- 
tores in penitentia (Luc. v, 32). lpse iterum monet 
d'cens : Quaerite prim. m regnum Dei el justitiam —. 
ejus, et hac omnia adjicientur vobis (Matth. vi, S3). 
Et iterum : Petite, et dabitur vobis; querite e£. inve- 
nietis; pulsate, el ap.rietur vobis (Luc. xi, 9). Modo 
enim pro ineffabili pietate sua Dominus non solum 


trepide patrat, nempe erronea opinione, ac pravo 
alios exeinplo in fornicationem inducens. Unde egrc- 
gius doctor ibidem paulo ante dixerat: « Ideo a 
« multis viris sine ullo timore Domini committuntur 
« (fornicationes), quia ita a pluribus in consuetudi- 
« nem missa sunt, et ita vilia vel levia, ut nec jam 
« inter gravia crimina pun » Et post multa : 
« sed quod pejus est, faciunt hoc multi viri juro 
« fori, non jure cceli, non justitia jubente, sed libi- 
« dine doininante. » Hac Bo kligius vel Augu- 
sinus baudquaquam adulterium simplici fornica- 
tione levius censuere erimen, sicut Augustinus ipse 
toties alibi docuit : quod quidem in coníoeso 68t ap 
omnes. » 


539 


S. EEIGII NOVIOM. EPISC. 


519 


admonet, sed et roga! ul convertamur ad eum : au- A (Mau. vi, 6). Hac ergo, charissiui, verba recolit, 


diamus ergo eum dun rogat, ne sí non faeimus, non 
audiat nos cum judicabit; audiamus et. Scripturam 
clamantem : Fili , miserere anime tg placens Deo 


(Eccli. xxx, 94). Quid ad he respondes , humana: 


fragilitas? Deus rogal ut tui miserear $, et nou vis; 
quomodo te audiet jn die necessitatis supplicantem, 
cum Lu eum pro teipsonon audis rogantem ? Si modo 
live. neglexeritis, fratres, quid facielis in die judicii, 
vel ad cujus confuyietis auxilium ? Si, inquam, ne- 
glexeritis modo talia Dei exhortainenta, non effugie- 
tis tunc infe: ni tormenta, nec poterit vos aurum et 
argentum liberare, neque divyie, qux nunc in an- 
gulis absconditis, et ex quibus arrogantes effecti sa- 
lutem vestram * obligati estis : hinc namque Domi- 


Lond 


hxc jugiter precepta reminiscamini; ubicunque 
estis, memoriam Chris in colloquio miscete , quia. 
ipse dicit : Ubi sunt duo vel tres congregati i» nomi: 6 
mco, ibi sum in medio eorum (Mutth. xvin, 20). Soan- 
dala etiam fugite, quia Dominus graviler notat eurn. 
qui lites concitat, dicendo : Ve homini ili. pcr gov. 
scandalum venit (Ibid. v. 7). ln. compassionem vero 
proximi illam sententiam tenete, qua in Evangelio. 
dicitar : Qui habel duas tunicas del no « habenti: et qui 
habei escas, similiter faciet (Lic. v 3M), Et. illud: 
Date et debit«r vobis (Luc. vi, 58). Dominicis semper. 
memeutote verbis quibus dicitur : Si. manserkis in 
me, el verba mea in vobis manserit, quodcunque  pe-. 
tieri:is fiet vobis (Joan. xim, 7). Aposteluin quoque 


nus dicik per prophetam : Visitato super vos mala, et B clamantem audite : Tempus. breve est, reliquum est ud 


quiescere (aciam superbiam impiorum, et arrogantiam 
fortium humiliabo (1sa. xin, 11). Et rursus admonet 
dicens : Hedite, prevaricalores, ad cor (lsa. xvv1,8) ; 
quiescite ayere perverse, discite benefacere; succurrite 
oppresso, def. ndite pauperem, et viduam, et "pupillum, 
el advenam nolite calumniari (1sa. 1, 10, 17). Hoc 
ergo, fratres, in mente retinete, bz:cc magnopere cu- 
siodire festinate ; pugnate ut, separati a diabolo, con- 
jungamini Deo qui vos redemit: stupeant gentes de 
vestra conversatione, ct si detrahant vobis, etiam et 
irrideant Gliriatianitalig vog opera sectari, ne con- 
turbemini ex hoc : reddent enim rationem Deo. To- 
tain ergo spem vestram in Chris: misericordia ponite, 
el non solum ab actu impudico, sed eliam cogitationi- 


qui habent uxores. tanquam mon habentes sint : et qui 
flent, tanquam non flentes ; e qui gaudent ,. tanquam 
ton gaudentes; el qui uwtur hoc mundo, tanquam 
non utantur : preeterit enim figura hujus mundi (1 Cor. 
vit, 29-51). Ut autem plus concupiscamus caelestia 
quam terrena, Deum auJiamus dicentem : Nihil enim 
prodesi homini si mundum universum. lucretur, anima 
vero sud detrimentem patintur (Luc. 1x, 95). Ut vero 
charitatem diligamus evangelista Joapnes hortatur ,. 
dicens : Si diligamus invicem, Deus in nobis manes, 
et chartas. ejus in nobis est (1. Joan. w). Et. iterum 2 
Deus charitas est, et qui manet in charitate, in Deo ma- 
net, et Deus in eo (Ibid.). Necnon et Paulus excel- 
lentiam charitatis simili modo prefert, dicens : Si 


bus sordidis vestras animas custodite, quia Dominus C distiibuero in cibos pauperum omnes (acullates meas ; 


Deus justus judex , et de cogitationibus malis ju- 
dicat. 

Et hoc moneo, íratres, ut superbiam penitos de- 
ponatis, per quam diabolus de celo corruit; quia, 
sicut apostolus testatur, Deus superbis resistit, et hu- 
milibus dat gratiam (1 Petr. v, 5). Unde et Dominus 
in Evangelio dieit : Omnis enim qui se eialt«t humilia- 
bitur; et qi se himiliat exaltabitur (Luc. xiv, 11). Et 
iterum :. Nísi conversi fueritis, atque efficiumini sicut 
parveuli,uon intrabitis in regnum celorum (Matth. xvi, 
14). Jurandi etiam consuetudinem funditus omittite, 
quia in hac parte Dei przxceptis contraitis, Domino in 
Evangelio prohibente : Di«o, jnquit, vobi; non jurare 
omnino, neque per cas um, neque per terram, neque per 
caput, neque. per cliud quodcumque : sit autem sermo 
eester Est est, Non on (Matth. v, 51-57). Injurianti- 
hus quoque vos Domini precepta przferte , quibus 
dicitur : Di-o vob s ncn resistere malo; sed si quis te 
percusserit in. dext.ra mazilla tua, pra&be illi et alie- 
rci. Et qui vult tunicam (uam tollere, remitias ei et 
pal itun (Ilid, v, 59, 40). Et iterum : Qui petita te, 
da ci ; el qui :olit que tua. sunt, ne repetas (Ibid. v. 
43). Orandi utique rationem illam necesse est tenea« 
tis, quam Dominus prxcepit, dicens : Cum oratis non 
multiloquio, sed in secreto cordis or«te ; et. Pater. ve- 
ster, qui videl in abscouso, reddet vobis. Scit, inquil, 
Pater vester quid opus ait vobis, auequam petatis eum 


et ai tradidero corpus meum ita u4 ardeam , charitatem 
autem n.n habeam, nikil mihi rrodest (1 Cor. xa, 4-3). 
Hinc iterum monet, dicens : Oinnia vesira im charitate 
fant (1 Cor. xvi, 14). Et iterum : Alter alterius onera 
portate, el sic cdimplebitis legem Christi (Galat. v1, 2). 
]pse.etiam pravos quosque ad tramitem perfectionis 
blande coercens dicit : Qui f;rabatur, jam non fure- 
tur (Ephes. 1v, 28). Et illud : Fugite fornicationem, 
quia omne peccatum quodcunque (ccerit homo, ext.a 
€ rpus esL; qui autem fornicatur, in. corpus suum pec- 
cat (I Cor. v1, 18). Et iterum : Neque avari , neque. 
f rmicarii, ncque adulteri, neque f«res , neque ebriosi, 
neque maledici, neque rapaces , rejn«m Dei pos;id.- 
buni (Jbid., 9, 10). Item Apostolus cupiditatem coer- 
cens , dixit: lladiz omnium malor.m est cupidit 8 
(4 Tim. vi, 10). Ergo, fratres , abjicite cupiditatem, 
sectamini charitatem, deponite impietatem, suppor- 
tate invicem cum humilitate, illud omnimodis przca- 
ventes, quod Apostolus ad Romanos scribens iufert : 
Revelabitur, inquiens, ira Dei de colo super omnem 
impielatem et injustitiam hominum (Rom, 1, 18). Nec- 
non et illud quod voce Veritatis in Evangelio commi- 
natur ; qui faciunt, inquit, iniquitatem , mittentur in 
caminum ignis, ubi erit fletus et stridor dentium. 
Considerate igilur qam sevus quamque umendus 
sit ignis ille, eL qui modo nec unuia quidem digitum 
suum suffert in ignem mülere, timeat ibi cuus 1040 


* Obliqati.. Profecto kgendum obliti, ut coniecit Acherius. 





"o VITA. 


51s 


earpore in secula cruciari. Rogo ergo, ut si. vultis A xv, 33). Crapulam etiam et ebrietatem perhorre- 


b illo igne; vel ab illa poena liberari, desistatis jam 
amplius. peccare. Dominum per prophetam attendite 
camsntenm : llevertimini recedentes ab. iniquitatibus 
tetris, et sanabo vos (Esech. xvm). Et iterum : N./o, 
juuit, mortem impii, sed ut revertatur et vivat (Esech. 
ux, 41). Et per Isaiam clamat , dieens : Quando 
comersus ingemueris, tunc. salvus. eris (Isa. xvv). Et 
erum : llevertimini a4 me, dicit Dominus , et salvi 
eriis (1bid.). Per Joel quoque similiter commonet, 
diens : Comvertimini ad me in toto corde vestro, in je- 
juo, et lacrymis, et planctu (Joel n, 12). 

'Ecee quot testimonia ad conversionem vestram 
ex divinis oraculis prolata sunt. Vigilate ergo solli- 
die, quía quanto proximum finem mundi diabolus 
conspicit, Canto crudelius contra Christianos servit , 
Wquiase cito damnandum cognoscit, plus sibi so- 
60s in poenam multiplicet, cum quibus utique sine 
fae crucietur. Cavete ergo attentius, et jugiter cum 
Dei timore conversamini, scientes quia unusquisque 
vestrum angelum Dei habet qui observet jugiter qu: 
egerit, et si quidem bene agit, gaudium sancto an- 
telo sibi adhzrenti gignit; si vero mala opera exer- 
ett, angelum sanctum a se repellit, et malignum dz- 
nonem sibi conjungit. Qua;ropter, charissimi , hxec 
Be loquente, introrsus ad vos redite , conscientias 
vettras discutite, si dignas mentes angelici consortii 
giis previdete, et si vos bonos ac dignos Deo 
euspieiis, de meritis vestris nunquam superba 
meate presumatis, sed magis de cxetero cum hurnili- 
Ute cavete. SI vero peccatis vos obnoxios cernitis, 
Bollatenus desperate, tantum facite in corde pactum 
etm Deo, ut jam amplius non peccetis; sed flducia- 
lier veniam sperate, quia Dominus sinum pietatis 
&? assidue patefacit , et omnes ad se recipere per 
Wenitentiam quzrit: nam et si adulter quis, aut me- 

retris, aut fur, aut ebriosus, aut mendar, vel etiam 

Élioram necator fuerit, tantum de cztero poenitens 

&veat, et indulgebit illi Altissimus. Publicanum de 

Erngelio, et latronem, necnon et meretricem , sed 

ti Paulam sutnite ad exemplum, quide semetipso 

dicit: Prius fei blasphemus, el. persecutor , et con- 

! mliogus; sed. misericurdiam Dei consecutus sum , 

Q6 i,norans feci in incredulitate (1 Tim. 1, 15). Et 

'*8 ergo si quid furte ignoranter admisistis , repa- 

Rié vos, quzeso, dum licet, per penitentiam; confi- 

Vmiti Domino in totis prxcordiis vestris, quoniam 

bots est; doleat vos non egisse quod bonum est: 


C qui poenitet, ita poeniteat ut ulterius jam lugenda. 


Mn committat; et qui pauperlores estis in sxculo , 
lite ob hoc contristari, quia si bene agitis, ditio- 
TG eritis in ccelo. 
Denique cavete ne quis turpem sermonem ex ore 
Moferat, et secundum Apostolum , Fabulis variis, 
& doctrinis nolite seduci (Ieb. xui, 9) : sed. corripite 
iaprielos, co:solamini pusillasimcs, paticn'es estote ad 
omnes (1 T hess. v, 34) ; et omnis serm. malus ex ore 
Testro non procedat, timextes iud quod scriptum 
6E: Perveriunt. mores bonos. colloq: ia mala (1 Cor. 


scite, quia Dominus lec per semetipsum redarguit :. 
dicens : Cavete ne 'graventur corda vestra in. crapula 
el ebrietate (Luc. xxi, 94) ; et Apostolus prohibet 
dicens : Nolile inebriari vino , in quo est lururia 
(Eph. s. v, 18). Procul dubio enim qui plus manducat 
aut bibit quam expedit, et peccatum incurrit, ei ser- 
vare saturitatem non valet; quia cum venter aut 
ven: nimia fuerint satietate repletz, illico necesse e-t 
ut libido in membris ejus generetur. Unde el alias 
scriptum est : Vinum potaium mullum, amaritudo est 
anime el ruina, mulliplicans imprudenti offensionem, 
minuens iirtulem,et (aciens vulnera (Eccli. xxx1,298-40). 
Et hoc quidem dico non creaturam Dei malam asse- 
ram, aut judicem esse damnandam, sed ut vos so- 


DB brieres cautioresque reddam; imo et admoneo, ut 


nullam Dei creaturam dicatis malatn, quia Deus cun- 
cta valde bona creavit (Gen. 1, 54). Nam quacun- 
que nobis mala csse videntur, aut nocent, nostro 
vitio, non sua natura nobis mala existunt : ideoque, 
fratres, solum diabolum, qui superbiendo faclus est 
malus, detestautes , tantorum bonorum Creatorem 
Dominum glorificate. 
Cavete semper viam latam, quae ducit ad inter- 
itum; apprehendite angustam, per quam reperietur 
verna beatitudo. Pauperes ei peregrinos ad convi- 
vium vocate, Dominumque de hac re przcipientem 
attendite : Cum facis, inquit, prandium, nolivocare di- 
vites qui conviventur tecum, sed voca pauperes, debiles, 
claudos, c&cos ; el beatus eris, quia non habent retri- 


C buere tibi ; reiribsetur enim libi in resurrectione justo- 


rus (Luc. xiv, 12). Nec enim justum est ut ia populo 
Christiano, qui uno pretio redempti suat, et uni 
Domino serviunt, alii distentis epulis ventribus et 
ebrii incedant, alii famis periculo deziciant ; proraus 
peccatum est, ut vestra superflua a. tineis devoren- 
tur, et pauperes nec vetuslssima quique accipere 
mereaniur : quare non consideratis quia pari condi- 
tione in boc mundo venistis , unique Domino servi 
estis ; simili etiam exitu de mundo migrabitis; et si 
bene agitis , ad unam beatitudinem venietis? Aut 
quare pauper vobiscum non accipiat cibum, qui vo- 
biscum accepturus est consortium angelorum? Quare 
non accipial vel veterem tunicam, qui pariter ac- 
cepturus est immortalitatis stolam? llec, fratres, 


D eonsiderantes ita pauperum curam gerite, ut uberri- 


mam pro his retributionem in ccelis capiatis. Menda- 
cium semper fugite, quia non minimum crimen est , 
Scriptura dicente : Os quod menütur, occidi animam 
(Prov. xix, 5); et testis falsus uou erit impuniius(Sap. 
1, 11). Et David ad Dominum : Perdes, inquit, omnes 
qui loquuntur mendacium  (Psalin. v , 7). Unde et 
Apostolus : Deponentes, ait, mendacium, loguimini ve- 
rilatem unusquisque cum fratre suo (Ej hes. 1v, 25). ln 
hac ergo vita positi ita agite, ut cum bine migrave- 
ritis, et caro vestra a. vermibus ceperit devorari in 
sepulcro, anima ornata bonis operibus cum sanctis 
omnibus lztetur in celo. lteirahat vos a malis ope- 
ribus vel peccatorum interitus ; eorum quos jam prz- 
müsuwtis allendite calamitates; considerate divitum 


545 


S. ELIGII NOVIOM. EPISC. 94s. 


seyulcra; vel eorum qui ante parvo tempore vobis- À erravit, saltem jam vel in senectute resipiscat, et 


eum erani, quid fuerunt, et quid sunt, vel quid eis 
diviti:e et cupiditas szeculi profuit : eoce nibil ex eis 
nisi soli cineres remanserunt, quia si loqui possent , 
liaec vobis procul dubio dicerent: Utquid infelices 
tantum pro seculi cupiditate discurritis? utquid: vos 
vitiis et criminibus repletis? considerate ossa nostra, 
et vel sic vobis horreat cupiditas vel miseria vestra; 
quod vos estis, nos fuimus; quod nos sumus, vos 
eritis. lata omnia , fratres, sollicita consideratione 
pensate, et haec considerantes expavescite ; diem 
mortis ante ocelos semper ponite; ad emenda- 
tionem quantum potestis festinate; nolite negligere 
quod pius vos Dominus peccantessustinet, quia quanto 


mala qu: peccando commisit , penitendo jam ex- 
purget. Ecce paulatim defleit mundus cuncta. qus 
que videntur, velociter tanquam nebula, aut tanquam 
vespertina umbra transeunt, Ecce. quod olim pro-. 
nuntiabatur, presenti tempore perspicue cernitur - 
subtrahuntur omnia bona, et crescunt quotidie mala : 
nolite ergo, fratres, mundum jam diligere, quem sie 
ad finem conspiecitis declinare; praesertim cum . 
apostolus clamet, quod amicitia hujus mundi inimica 
sit Dei (Jaceb. 1v, 4). Vitam igitur :ternam ex om-. 
nibus przcordiis vestris amate, quam nonquam in. 
$xcula fiuiatis ; illic festinate, ubi semper vivatis, et 
ubi jam mori nunquam timeatis. Si enim sic amatig.. 


diutius expectat ut emendetis , tanto gravius vindi- — istam miseram fluidamque vitam, ubi cum tanto la-. 
cabit si neglexeritis. Si forte putatis quod finis mundi B bore vivitis, et ubi vix currendo, satagendo, sudando, 
tardius veniat, vel suum unusquisque consideret fl- — suspirando, necessariis corporis satisfacitis; quanto 
nem; eece dum libenter ac jucundissime moratur magis amare debetis zternam vitam, ubi nullum un- 
lionio in mundo, multaque in longo tempore dispo- — quam laborem sustinebitis, ubi summa semper est. 
nit agenda, repente rapitur in mortem, et ex impro- — securitas, secura felicitas, felix libertas, libera bea- . 
viso aufertur a corpore; sed ille beatus est qui antea — titas; ubi implelitur illud quod Dominus in Evange- 
semper horam illam habuerit ante oculos, et festina- — lio dicit: Erunt homines similes angelis (Matth, xxu).. 
verit in illa hora mortis paratus inveniri , ut possit — Similes utique non substantia, sed beatitudine. Et 
tanti metus terrorem evadere. illud : Tunc justi fulgebunt sicut sol in regno Patris . 
Quod si vultis &cire cum magno metu, charissimi, — eorum (Matth. xii, 45). Qualis. putas erit tunc splen- 
maguisque doloribus separatur anima a corpore, vé- — dor animarum, quanda solis claritatem habebit lux, 
niunt enim angeli eam assumere, ut perducant illam — corporum? lbi jam non erit ulla tristitia, nullus la-. 
ante tribunal metuendi Judicis, et tunc. illa memo- — bor, nullus dolor, nullus t:mofr, nulla mors, sed per- . 
rans opera sua mala quz die noctuque gessit, con- —petua semper sanitas perseverabit; nullaibi consur- 
tremiscit, et quzerit ea fugere, iuduciasque pelere, — getmalitia, nulla carnis miseria, nulla :egritudo, nulla . 
dicens : Date mihi vel unius hore spatium. Tunc (? omnino necessitas ; non eriLibi fames, non sitis, non, 
quasi simul loquentia, omnia ejus opera dicunt: Tu — frigus, non sxstus, non lassitudo jejunii, nec ulla 
nos egisti, tua opera sumus, nee te deseremus, sed — tentatio inimici; nec jam peccandi voluntas , nec 
tecum semper erimus, tecumque pergemus ad judi- ulla delinquendi possibilitas, sed totumketitia, totum. 
cium. Hzc quidem peccatoris anima agit, quse cum — exsultatio possidebit, hominesque angelis sociati sine 
horrendo timore separatur a corpore, et pergit plena — ulla carnis infinnitate vernabunt. lbi ergo erit la-titia 
peccalis, et ingenti confusione depressa. Justi vero — certa, ibi requies secura, ibi pax vera , ibi jocundi- 
anima cum separatur a corpore, non timet , necex-  tasinfinita; ubi si locus obtineri ullus fuerit, amit-. 
pavescit; sed magis cum gaudio egreditur, et cum — tendi in secula nullus erit : in qua beatitudine quod. 
exsultatione p^rgit ad Deum, deducentibus se Ánge- — semel adipiscitur, semper tenet..r. Nihil.loco illo ma- 
lis sanctis. Hlam ergo horam modo, fratres, timete, — gnificentius, nihil gloriosius, nihil clarius, nihil pul- 
ne tune timeatis illam; nunc precavete , ut securi  chrius, nihil verius, nihil munificentius, nihil in be- 
tune esse possilis. Mementofe jugiter quia in medio  nita:e sincerius, nihil illa abundautia copiosius. [bi 
laqueorum diaboli ambulatis, et ideo semper parati semper pax et summa solemnitas; ibi vera et certa. 
estote, ut quando Domini prxeeptum missum fuerit, felicitas est, ibi jam non formidabitur ferocissimus 
liberi 4b omni labe peccati ad requiem transire pos- D hostis qui cupit jugiter animas jugulare , nec time- 
sitis. Nec arbitramini vos diu in hoc mundo mansu- — buntur ultra ignita diaboli jacula, neque ulla inimiei - 


ro$; quia nimirum proveniet, ul non concedatur 
post dominicum prx:ceptum missum, nec unius hore 


momento in bac vita consistere. Cavete igitur ne de - 


exitu vestro tristitiam faciatis angelis, et gaudiu u 
inimicis : scitote vero quia anima cuin corpore evel. 
litur, statim aut in paradiso pro bonis meritis collo- 
catur, aut certe pro peccatis in inferno continuo 
przcipitatur. Quapropter eligite modo quod vultis , 
et hoc jam in vita vestra hic disponite, aut perpetua- 
liter gaudere cum sanctis, aut sine fine cruciari cum 
luipiis. Jtaque vel png. vos terreant, si przmia non 
invitant, et prsssentem mundum si.despicere non va- 
letis, vel cum justitia possidete. Qui in juventute 


Lentamenta. Non inculiet terrorem barbarorum im- 
manitas, nec ulla ulterius Gmebitur adversitas ; non. 
ibi formidabitur ferrum, non ignis, nec facies omnino . 
truculenta tortoris; nemo in loco illo glorioso indiget 
vestimento; quia noi est illic frigus, nec aestus, nec, 
ulla aeris in:equalitas, nullus ibi esurit, nnllus trista- 
tur, nul us est peregrinus, sed omnes qui ibidem at- 
tingere meruerint, securi utin propria patria vivent. 
Non ultra jam adversabitur caro spiritui, nec ullum 
limebitur periculum, sed inenarrabilia cum angelis - 
ac seinpiterna a Christo prx:mia tribuentur, et Quod 
ocul. s non vidit, sicut dicit Apostolus, nec auris audi 
v1, nec ài cor hominis asc ndit, qe pia, araril Deus 


545 VITA. 


Dd 


Vil:gentibus se (1 Cor. n, 9). Ecce qualem be.tituli- A merebaris, collocavi; sed tu me ineaque jussa con- 


pei perditurus erit qui modo se, dum licet, emen- 
dare noluerit : idcirco nos, fratres, Domino auxi- 
liante, dedignemur ultra servire peccato, quibus 
tania beatitudo przparatur in ccelo. Dum ergo tem- 
pus est, festinemus propitium nobis Deum facere ; 
despiciamus quze terrena sunt , ut adipiscamur co» 
lesia, cogitemus nos peregrinos esse in hoc sxculo, 
uw lberius festinemus ad eclum : velociter enim 
transeunt, et cito tanquam umbra prztereunt cuncta 
qu2 hic videntur. 

Perpendamus quales erimus in die julicii Dei con- 
speetibus et angelorum presentandi, quando opera 
Bera erunt nobis ante oculos ponenda; qualis iila 
erit confusio, cui contigerit pro peccatis suis ia con- 


temnens, deceptorem sequi maluisti , unde et justa 
poena damnatus, inferni suppliciis es deputatus ; 
postea m:sertus tui carnem assumpsi, in terris inter 
peccatores habitavi, contumelias et verbera pro te 
sustinui; ot te eriperem, colajhos et. sputa suscepi ; 
ut tibi dulcedinem paradisi redderem , acetuw cum 
felle bibi; propter te vepribus coronatus, cruci affi- 
xus, lancea vulneratus sum; propter te mortuus, et 
in sepulcro positus, ad inferna descendi; ut te ad 


* paradisum reducerem, tartari claustra adii; ut tu in 


caelo regnares, inferni profunda penetravi. Agnosce 
ergo qui pro te, o impietas humana ! pertuli; ecce 
livores quos pro te excepi, ecce clavorum foramina 
quibus aflixus in cruce pependi; suscepi dolores 


spectu Dei omniumque hominum et angelorum era- B tuos, ut te possem sanare; suscepi penam, ut darem 


bescere, qui hic nec. unum quidem hominem in se 
peccantem vult inspicere; vel quis pavor erit Deum 
tunc iratum videre, quem placatum non valet uni- 
"(filas comprehendere. lllum ergo diem semper 
imeamus, quem modo przvidere nullatenus posus- 
wus; Hlum diem jugiter pavescamus, et vel sic 
aos nostros a malo revocemus. Consideremus quis 
terror in die illo erit, cum de colis Dominus ad ju- 
üicandum sxculum venerit : quis metus erit Deuimn 
*Were, ad cujus adventum universa elementa qua- 
lientur, ac coelum cum terra. contremiscet virtutes- 
que eelorum commovebuntur. Tunc nimirum, prz- 
Gentibus angelorum tubis, oinnes gentes quzecun- 
qué sub ccelo fuerunt, et omnis homo tam viri quam 


, ibi gloriam; suscepi mortem, ut tu viveres sine fine; 


conditus jacui in sepulcro, ut tu regnares in coelo : 
hzc omnia pro vobis sustinui, ampliora torum quid 
vobis debui facere, etnon feci! Dici e nunc velosten- 
dite mihi quid passi estis propler ine, aut quid boni 
egistis pro vobis : ego cum essem jnvisibilis, sponte 
propter vos incarnatus sum ; cum essein impassibilis, 
propter vos pati dignatus sua; cum essem dives, 
propter vos quidem egenus factus sum; sed vos et 
humilitatem meam , et prxcepta mea semper re- 
nuentes, seductorem magis quam me seculi estis : 
ecce inodo non potest aliud justitia mea judicare, nisi 
quod merentur opera vestra recipere : ergo quod ipsi 
elegistis, tenete; contempsistis luc-m, poseidete te- 


kming, in eo sexu unusquisque quo natus fuit in C nebras; amastis mortem, ite in perditionem ; secuti 


$ondo, boni simul et mali, sancti et peccatores, vel 
tticunque ab initio mundi nati et mortui fuerunt , 
iie a bestiis devorati, sive ab igne eonsumplti, sive 
tiam ab aquis sbsorpti, omnes simul in momento 
leporis atque in ictu oculi resurgent, in ipsis sine 
hbio eorporibus, atque in ipsa carne quam hic lia- 
Werunt, scilicet in virgm perfectum, et in mensuram 
zalis plenitudinis Christi in qua et ipse Dominus 
"aurrexit a mortuis ; et omnes ante judicium Christi 
Yaient, pariterque eum et electi et reprobi suis ocu. 
li videbunt, sicut et ipse Dominus in Evangelio dicil: 
Tuc. vidcbun: filium hominis ve..ienicm in. nubibus 
teli cum virtute. multa et majesta'e,. constipstum aj- 
Witibus angelor:m; ei congregabuntur ante eum om- 
Ms genles, et plangent se omnes tr.bus terra, ei sepa- 
"Mil eos ab invicem sicut pastor segregal oves ab 
hei; ef statuet. justos. qvidem a dextris sui , impios 
lem a sinistris. Tunc dicet ad eos qui a dextris erunt : 
Venite, benedicti, posside e paratum. vob s regnum a 
'QUlitulione mundi; esuiivi enim et dedistis mihi man- 
iere ; sitivi, e! ded.stis mihi bib re; ho:pes eram, 
Hl coller ists me ; nudus, et cperuistis me; infirmus, et 
t carcere, et visilatis me. Hac quandiu [«cistis uai ez 
. Wiimis meis, mi.i fecistis Matth. xxv). Tunc omni- 
hs aspicientibus ostendet livores fxxurasque clavo- 
"w»inipso sine du^io corpore quod p:o nostris 
Mtcatis vulneratum est, et ita peccatores coupel- 
lms dicet: Ego te, homo, delimo terr» manibus 
Wis formavi, et intra. paradisi delicias, quod non 


estis diabolum, ite cum ipso in :iernum ignem. Quis 
putas erit tunc moror, quis luctus, qux tristitia , quae 
angustia, cum h:ec fuerit prolata adversum impios 
sententia. T«nc enim erit malis dura separatio a dulci 
sanctorum consortio, et tradi in potestate d:emo- 
uum ibunt in ipsis corporibus suis eum diabo'o in 
supplicium zeternum, et permanebunt semper in lu- 
ctu et gemitu : procul quippe exsiliati a beata para- 
disi patria, cruciabuntur in gehenna, nunquam lucem 
visuri, nunquam refrigerium adepluri , nunquam 
poenas finituri, nunquam requiem accepturi ; sed per 
milia millium annorum in inferno cruciondi, nee 
unquam in scula liberandi : ubi nec qui torquet ali- 
quando fatigatur, nec qui torquetur unquam mori- 


D tur; sic enim ibi ignis consumit, ut semper reservet, 


sic tormenla aguntur, ut semper renoventur. Jax!a 
qualitatem vero culpe, penam ibi unusquisque sus- 
tinet gehennz , et similis culpe rei suis similibus 
junguntur cruciandi : non ibi auditur aliud nisi fletus 
et planctus, et stridor dentium; non erit aliud con- 
golamentum quam flamni et terrores penarum, ar- 
dehunstque miseri sine fine in ignem zternum semper 
in s:ecula &vculorum. Justi autem ibunt in vitam 
d:lernam, in ipsa sine dubio carne quam hic habue- 
runt, et sociabuntur angelis sanctis in regno Dei, 
gaudiis deputati perpetuis : nnnquam jam morituri, 
nunquam ultra corruptionem visuri; sed semper ke- 
titia ac dulcedine Christi satiati, fulgebunt sicut. sel 
in claritate et gloria, quam przparavit Deu; dili;en- 


à 


S. ELICIL NOVIOM. EPISC. 


tibus se; et quanto aniplias aliquis obediens Deo in 4 feratis de die in diem, quia nescitis quid crasli 


hac vita fuit, tanto ampliorem illic mercedem ac- 
cipiet; quantuinque amplius hic Deum amavit, tanto 
tunc proprius eum videbit. 

Ecce, charissimi, prxdixi vobis simplieiter, ut 1n- 
telligere possitis quze sunt unicuique ventura; nemo 
jain se de ignorantia excusare poterit, quoniam vita 
et nrors vobis prnuntiata sunt; supplicia impiorum 
et gloria justorun) vobis denuntiata sunt; jam vero 
in arbitrio vestro consistit eligere quod teneatis, 
unusquisque enim quod hic concupiverit, et assecu- 
tu3 fuerit, hoc utique illic possidebit. Vitam ergo 
(eternam toto nisu concupiscite, nec emendationem 
vestram diutius differatis, sed ad Incranda c»lestia 
regna ultro ipsi relinquite, quod lucis istius fine per- 


turum sit (Eccli. v, vni). Mementote sempe 
ante conspectum omnipotentis Dei conversam 
prospicit omnium hominum, non solum fac 
eliam cogitationes, sicut Apostolus Paulus 
Non est ulla creatura invisibilis in conspectu e 
omia nuda et aperta sunt oculis ejus (Hebr. 1 

Iixc jugiter cogitantes , intentissima solli 
vos custodite, ultimique diei vos adventui cui 
operibus semper pr:parate. Ecce jam, ut ce 
tenemus, tinis mundi in promptu e-t, Jam fini 
instat, et, quod lugendum est, tauta mala ( 
fiunt, tantzeque tribulationes crebrescunt, ut | 
etiam mundus finein suum quodammodo prox 
videatur. Ecce omnia qux» propheta vaticina 


dendum est; surgat jam, quxso, quicunque peccati B quxqueapostoli predixerunt, pene jam complt 


catena astrictus tenetur, et. expergefactus a. souino 
su:? mortis evigilet : recurrat ad confessionem, et 
agat penitentiam ; nec. erubescat publice poenitere 
super immurnditiis quas gessit, quia revera multo 
melius est hic pauco tempore poenitere quam per 
tet millia annorum inferni supjlicia sustinere. Si 
ex corde ergo poenituerit, eito succurret ílli-Hedem- 
ptor, qui quatriduanum suscitavit Jam fetidum La- 
zarum (Joan. xi, 4-44) ; paratus est semper iHe mi- 
sericordias sinus, et clementer exspectat ut suscipiat 
poenitentes, non esL enim, sicut seriptum tenemus, 
de quamvis magnis criminibus remittendis Dei un- 
quam misericordia desperanda, quia ipse quotidie 
€lamat per prophetam, dicens : Quacsnque die con- 
versus [uerit homo peccator ab wmmunditia sta, omnes 
iniquitates ejus in. oblivione erum. coram me (Ezech. 
xxxii 12). Et rursus per alium prophetam dicit : 
Ego sum Dominus Deus vester, qui deleo iniquitates 
vestras (Isai. xim, 25). Et illud de Evaugelio : Gau- 
dium erit in. celo super uno. peccatore pemiteixtiam 
agente, quam supra nonaginta novem justos qui nou 
indigen: panitentia (Luc. xv, 7). Et illud : Nolo 
morlem peccaloris, sed ul convertatur ad. me et vivat, 
dicit Dominus (Esech. xxxii, 114). Considerate, fra- 
tres, quain larga est bonitas Dei nostri, quam ineffa- 
biis misericordia ejus: quotidie contemnitur, et 
quotidie nos ad penitentiam benignissima pietate 
invitat; fiduciam ejus pia largitio nobis przestat, ut 
nec de:peremus de Christi misericordia, nec tamen 


sol«usque dies sui judicii et horribilis Antichri .u 
tus adhuc restat. Ecce bellum super bellum, 
tio super tribulationem, fames super famem 
lentia super pestilentiam, et gens super 
consurgit : omnia q:eque dudum sunt p 
nos jam videmus impleta, quare ergo sumus 
et ferreum possidemus pectu:, ut pro remet 
ma nostre inter tot mala minime cogiten 
enim est quod vox divina minatur, sed nu 
hominum pertinacia muta'ur; coalestis enim 
tatur olim ultio, et nulla hominum adhibetg 
factio; Dei proximat ira, et tepide agitur p 
tia; venturum prophete testantur supplic 
rarp ab hominibus Dei imploratur auxiliur 


C propter, dilectissii, moneo ut vel mundo 


niente, humana finiatur malitia, soliusque | 
nisu quzratur misericordia : non nos jam di 
onera ad terram pren.aut, quia cito omnia b 
quemus, nec pariter et Christum habere ve 
.Sc*eulum, sed, seculo spreto, liberi festine 
coe'um. 

Reminiscamur quam gravia sunt scelera qt 
misiinus, quamque dira inferni supplicia qt 
mus, et juxta qualitatem culp: medicamentu 
beamus poenitenti: : cogitemus quia, st 
Apostolum, Nihil in hunc mundum intulimu. 
vi, 7; Job 1, 21), nihilque ex eo morientes 
poterimus. Nudi nati sumus, nuti utique m 
quidquid autem hic inventum est, hic proc 


nobis absque fructu penitentie veniam concessam D relinquetur, opera tantummodo b^na si hic e 


presumaimus ; Dominus enim quantum patris pietate 
, iidulgens semper el misericors est, tanto judicis 
snajesta:e severus et metuendus ; potest quidem reis 
indulgentiam dare, potest ipse sententiam suam rc- 
flectere, pote.t. peenitendi tempus gratis indulgere, 
non potesl tamen nisi justissime judicare, quoniam 
uon est a;ud eum commulatio, nec vicissitudinis 
obunibratio ; wquissime enim julicat, atque a:quali- 
ter secundum uniuscujusque facta repensat, bona, 
scilicet, bonis, et mala malis; et ideo, charissimi 
reminisciniini qux egistis, eL si vos deliquisse co- 
gnoscitis, sine aliqua dilatione ad peenitentiz: medi- 
ciinenta confugite. Audite prophetuin admonente:n : 
N«lte, inquit, tardare ad Dominwu:n converti, ncc dif- 


ipsa nobiscum ad ccelum portabimus, imo 
ipsa ad celum portabunt. Tanquam pereg: 
sola sufficientia contenti, illas nobis divi 
acquiramus, quas nobiscum ad patriam par: 
ramus. Deum supra. omnia diligamus, qui: 
impium est hunc non diligi, cui vicein m 
non possumus ctiam et cum diligimus; qui 
nos impii pio Domino retribucre poterimus | 
nibus qux retribuit nobis ? Qui nullis nostri: 
dentibus meritis tanta nobis prastitit indi 
nos a jugo dir:: damnationis redimcret, de 

ternze majestatis ad nos descendit, injurias | 
pertulit, probra sustinuit, mortem indebite s 
li.:c quideni qjunia patienter tulit, ut nobis 1 


519 


VITA. 


550 


tis et palientize exempla monstraret ; uhdc eL sequen- A dolorem habeus, sed jam meJicinam non habeas ; 


tibus se discipalis dicit : Discite a me quia mitis sum 
et humilis corde, et. invenietis requiem. animabus ve- 
airis (Maith. x1, 29). Oportet igitar ut quemadmo- 
dui ille pro nobis, ita et nos euncta adversa que 
nobis propter peccata nostra adveniunt xquanimiter 
toleremus, ut patientix:: fructum in. vita :xeterna ca- 
pere possimus. Urgeamus ergo, íratres, cursum no- 
strum dum tempus babemus ; odiamus hunc mundum 
quem diu possidere non possumus, nulla nos jau 
malorum operum contagia polluant, sed divinus nos 
reepectus semper a peccatis areeat ; si enim homines 
B stri similes peccatores, et ex eodem luto forinatos, 
ne nos peccantes inspiciant erubescimus, quanto 
miugis ternum, et solum sine peccato omnipotentem 

. Dowiuum revereriac timere debemus, qui non solum 
facia, sed etiam secreta cordis considerat et videt ? 
Muic ergo quotidie timeamus, hujus reverentiam 
Robiscum semper feramus, sicque spes indulgentixe 
erigat, ut metus gehenns semper affligat. Ante om- 
Mia el super omnia charitatem habearbus, remini- 
sceuies Dominicum przceptum , quo dicitur : ILabete 
án vobis sal (Marc. 1x, 49). Et: Pacem. habcte. inter 
vos (1bid.). Et illud, inquit, Mandatum novum do vobi:, 
-&t vos invicem diliga'is (Joan. xus, 94). Nam ct ali- 
bi dicitur : Habete charitatem, quod est vinculumuni- 
&a:is (Coloss. m, 14). Et iter.m : Estote. imi:atores 
Dei tanquam filii charissimi ; et ambulete. in dilectione 
(I phes. v, 1). Et iterum ; Omnis amaritudo, el. ira, 
et indignalio, tollatur a vobis cum omni malitla (Ephe *. 


sv, 51). Et : Sol non occidat super iracundiam vestram C 


(bid., 26). Nempe sicut. nullum profleit in. vulnere 
medicamentum, si sit interius (errum, ita nihil. pro- 
ficit.oratio il iu;, iu cujus pectore mortiferum versa- 
&ur odium. llabeamus ergo, fratres, charitatem, quia 
Bi illam habuerimus, omnibus virtutibus replebimur ; 
si vero charitatem non habuerimus, quidquid boni 
babere videmur, totuin perdemus. Nec in arrepto 
bene agendi proposito penitus lassescauus, precipue 
cuum Dominus dicat pullum ponentem manum in ara- 
&ro et respicientem reirorsum dignum esse regno 
c«xJovum. Respicere autem retrorsum nihil aliud est 
ejuam in eo quenquam poenitere quo ceperit bono, 
et rursum mundanis desideriis obligari. Denique a 
spe veni: nulla nos imalorum quantitas revoeel, quia 


quamvis sit gravis humana culpa, largior nihilominus D 


est inisericordia divina; unde per Psalmistam dici- 
tur ; Mulla est apud. Dominum misericordia, ei co- 
«osa apud eu i; redemptio (Psal. cxx:x, 1). Et iterum: 
Cor contritum c6 humiliatum De:s non. despicit (Psal. 
L, 149). llc 105, fiatres, diebus ac. noctibus me- 
mioria refoveat, lies 20s pracepta. frequenter. solli- 
Citept ; debitum vite (irem jam jamque affuturum 
putemus, vicinumque speremus mortis diem, quein 
longinqurzm este nescunus; modo emendemus quod 
delinquimus, ne tuuc. pornilere incipiamus quando 
jun nop valobimus : erit quidem et in inferno poeni- 
kutia, sed omnino ipfructuosa ; erit ibi poenitentia 


! Yoluntates. Aa potius voluptates, 


lbique nullatenus poterit a Deo promereri quod petit, 
qui hie noluerit. audire quod Deus jussit. Ideoque, 
ch:rissimi, quantum poss.mus praceptus Dei in 
omnibus obtemperemus, ut ibi premium muneris 
capiamus; ipsi dum licet hic nos castigemus, ipsi 
nobiscum de actibus nestris rationem faciamus, ipsi 
uos Judici nostro accusemus, atque emendationem 
nostram non ad extremum vitze differamus, sed quo- 
ties in. peccatis Jabimur, per poenitentiam resurga- 
mus, ac totis viribus * voluntates pessimas carnisque 
illecebras vincentes, illud omnimoldis pricaveamus, 
quoniam quotilie ad mortem properamus, et dum 
nescimus securique consistimus repente mors vetet, 
Ibi ergo festinemus, ubi mors jam nou timebitur, el 
ubi nos sancti omnes suscipere vel videre deside:ant, 
ubi nos Rex celestis Christus et superni cives an- 
geli, expansis charitatis brachiis, exspectant; ihi, 
iuquam, festinemus, uli siue fine vivauus, el. ubi 
angelicis agminibus consortes cesse possimus, lta 
postremo in exsilio muni islius agamus, ut ad futu- 
rum judicium cum secura conscientia bonis operibus 
ornali veniamus, ibique gratis: imum Deo 1, unus 
nostras animas offeraius, u& pro hoc ab. eo coin- 
mercio zeternitalis beatitudinem ac ipere, et in &x- 
culum seculi gloriari possimus. llzc nos, charissimi, 
maudata hacteius quasi lac vobis.gustanda porrexi- 
mus, et ecce modo eub 1e: timonio Dei. et zanctorum 
angelorum, qui nos loquentes audiuut, absolvimus 
debitum nostrum, coelestia vobis precepta tradentes ; 
a.0do jam vestrum est cogitare, quatenus c& admo- 
uitio nostra effectum habeat salutis, et vos semper 
voluntatem Dei facientes, 8b omni vos malo custo 
diatis, atque demum liberi ab omni cuutagione pec 
c ti, ad regna co:lestia tripudiantes pervenire posse 
tis, przstante Domino nostro Jesu Christo, qui cum 
Dco Patre, et Spiritu sancto vivit et regual pet 
cuncta secula $a:culorum. Amen. 


CAPUT XVI. 


Qua pulchre exhortationem term nans, populo 
contestabatur. 


II:c summatim de tanti viri familiaribus monilis 
hucusque narrasse suíliciat : qua ille etei. non sub 
unius diei articulo ex ordine ut dijesta eunt, percur- 
rebat, di ersis tamen temporibus hu;usimmodi semper 
prz.epta populs intimabat. Ad ultimum vero infe- 
relat dicens : lec, fratres, si. custoditis, habebitis 
praemium, et si negligiiis incurrelis supplicium ; nam 
cgo quantum ad me attinet absolvo coram Dco con- 
scientiam meam, testesque super hoc invoco coelum 
el terram, quod pra buerin vobis opportunum mini- 
sterium, atque annunliaverim vitam et mcriem. C- 
terum in pr:esenti v..bis innotesco, quod si epreve- 
ritis verba me», meque contemnentes audire nolue- 
ritis, equidem veniens coram Redemptore meo ac- 
cusabo pertinaciam vestram, et. palam faciam vos 
preceplis sem; er maligui obediisse potius quam 


thl 


- 
. 


S. ELIGII NOVIOM. EPISC. 


Ühristi; et tunc vere in lignante Judice exactori tra- A dum divertit. Poet cujus videlicet absceasum n 


diti, suppficioque mancipati, persolvelis sino Bae 
quadrantem. Hec igitur sunt verba beati Eligii qux 
cum summo studio plebi proferebat ex locupletissi- 
mo cordis sui thesauro; sed et alia rmibilominus 
multa his similia quotidie exhortans, evangelizabat 
populo. O pingue vas quod ita affluenter ministrabat 
plebi adipem frumenti Christi, et letitiam olei, ac 
sobriam ebrietatem vini ! O vere gloriosum virum, 
ineffabilem Dei amatorem, qui velut bonus pastor 
satagebat strenue vagantes revocare, attritos alligare, 
errantesque ad paradisi caulas convertere ! Cujus 
bona ac simplex doctrina olet procul dubio prophe- 
tis, sapit Apostolis, comitatur evangelistis; cujus 
denique sermo non aliud apud suos fuit quam de 


cadum, quod ad usus famulorum ejus peae 
exhaustum, divinitatis gratia exuberante, viao 
ad summum est repletum. Facto autem dii : 
fortuitu ingressus homo in penum invenit tt 
qus pridie vacua prope remanserat, usque ad 
repletam : ex quo vehementer mox attositus 
nimium eventum rei mirari, confestimque h 
sui merita reducens ad memoriam propere 4 
perrexit, narrans quanta sibi Dominus ad ad 
ejus presiiterit. Quod cum E-igius audiisset, 
Domino gratias, dixit ad eum : Pax tibi, frater, 
sit hic sermo, nec patiaris unquan divulgar 
sed vade, et cum gratiarum actione quod t 
Dominus largitus est in usus necessarios ex 


regno Bei, de paradisi deliciis, et de gehenn: sup- B Tunc ille crpit rogare eum ut dignaretur ipse 


pliciis, de justitia quoque, et fide et charitte, ac 
mundi illecebras , cunctaque seculi oblectamenta 
omnimodis relinquenda, et soli Domino totis viribus 
serviendum. Proferebat vero illud quod beatus Apo- 
stolus ad Corinthios scribens, intulit : Non quaro, 
inquiens, que vestra eunt, sed vos (11 Cor. xu, 14). 
Et quod rursus scriptam est : Omnia vestra sunt, vos 
autem Christi, Christus vero Dei (1 Cor. m, 92, 25). 
Meminerat quoque eumdem Apostolum commonen- 
tem : Et quosdim quidem de igne rapite, dubios vero 
consolamini. Et Jacobum similiter dicentem : Qui 
converli fecerit peccatorem ab errore vie sue, salvabit 
ani::am ejus a morle, et cooperiet multitudinem pecca- 
torum (Jac. v, 30). 


CAPUT XVII. 


De miraculo tini, wbi vas vacuum post repletum inve- 
^ itur. 


Erat autem vir quidam habitans in suburbio Pari- 
siaco, haud procul a basilica beati Petri apostolo- 
rum principis commanens, quem Eligius pro fide et 
devotione sua familiariter diligebat, ipseque ab eo 
pro reverentia sanctitatis unice diligebatur. Accilit 
ergo quadam die ut predia monasterii sui Eligius 
lustrata, et a Gentiliaco jam digressus , Parisiis re- 
maneret; cumque non longe a domo ejus cum suo 
nobili, ut solebat, comitatu tramitem prseteriret, 
foriuitu ille eminus conspiciens cognovit illico adesse 
Eligium. Tunc obviam accurrens, ccepit genua ejus 
lambere, dicens : Est mihi pauxillum falerni in cado, 
divertat, queso, dominus meus paulisper in domum 
servi sui, ut hi qui tecum sunt percipiant merum, 
et benedicat mihi Dominus ad introitum tuum ; cum- 
que ille recusare vellet, vix comitantium victus pre- 
cibus tandem ad domum divertit. Erat autem przfato 
viro positum vas. in cellario (quod vulgo tunna vo- 
catur) duas fere aut tres tantummodo in se metretas 
viui habens. Cum ergo illic ingressus ohnixe rogare- 
tur ut vel parum quid pro benedictione pereiperet, 
allatum sibi poculum benedicens, modicum ex eu 
pro satisfactione hausit; euncti tamen comites ejus 
gratissime ubertimque potati sunt. Deinde, benedicia 
domo, valedicens viro, discessit, atque ad monaste- 
rium suum, quod in eadem urbe situm est ad maren- 


ad domum ejus usque fatigari) ac per sesae 
temetum illud benedicere, et utendum ex va: 
ferre, quod nisi faceret, testabatur se mul 
exinde unquam vel guttam foris przripere. 
cernens devotionem hominis pariter ad domu 
rexit, et ingressus domum prostravit se in pavi 
ac diutissime precem fudit; post orationes 
considerans apothecam plenam, jussit eam m 
vinamque in vase proferre; et cum factum fui 
ipse quidein exinde modicum gustavit et omit 
simul aderant largissimos ex eo meros hau 
Sic deiuum oculis manibusque ad ccelum po 
gratias agens et glorificans nomen Domini, : 
venerat rediit. 


CAPUT XVIII. 
Quanta severitaà ejus verbum comitaretur ; &t i 
ritu infausti riri. 

Sed neque illud silendum puto, ex quo 1] 
auditoresque ad studium humilitatis causa 
exempli incitare confido, ut ne aliquando 1 
quique praesumant contra sanctos virog verl 
cacia incaute proferre, dum simili metuun! 
suceumbere. Quidam itaque vir infaustas, n 
que protervze mentis ac segnis (ut pote ex H 
familiaribus) conquerebatur multis diebus con 
gium, volensecclesiz ejus sylvam quamdam val 
mam pertinaciter przripere, suseque ditioni m 
Te ;proqua causa frequenter ad illum conveniet 
eum ad injuriam verbis procacibus provocaba 
eliam una dierum pr:efatus vir adiens Eligk 
ram copiosa multitudine cepit veheineuter e 
ab eo repetere. Cui cum Eligius modeste lec 
responderet, ille, ut sese habel humana j: 
amplius se extollens, audacter obtendebat 
eum verbis lacessens : at Eligius patienter 
ferens, b'andis eum verbis coercere stude 
cens : Ámice, 1efizna cupiditatem tuam, « 
erubescis tam) cceca mente res alienos appe 
mea a me postulares, darem forsitan quod g 
nunc vero quia non meum sed ecclesise prs 
me ijepetis, nou tibi do omnino quod paupe. 
n. cessitatibus delegatum. Tuuc ille acrius fh 
vehenenter eum verbis injuriabat dicens: ! 
id voluntarie non reddis, ego vi subr.piiw 


VITA. 


554 


nolis. Tandem ergo Eligias permotus, minaci vultu A genti protervia respondebant, interitum ci minitantes 


dixit ad eum : Novit meus Creator nisi cito desieris 
sb bac intentione, dignam meritis tuis recipies ex- 


seommanicationem. Quod verbum ille audiens in tanta. 


eachimuatione prorupit, ut multa ei prebra et couvi- 
cia. irrisionesque procaciter jacularetur. Tunc Eli- 
gius videns eum nullo genere posse sedari, protensa 
ad eum manu dextra jaculum excommunicationis in 
eum terribiliter congeseit. Et, o mira virtutis poten- 
tia! Ha perculit virum , ut omni funditus robore de. 
Wtitutos, et vigorem amitteret, el speciem vivi homi- 
wis perderet. Denique cum pariter Eligii verbo cor- 
reeus i pavimentum sic divinitus est percussus, ut 
pelam omnibus astantibus viderelur velut mortuus ; 
42m cuncii hzc videntes stupore nimio perculsi in 


atque dicentes : Nunquam tu, Romane, quamvis hzec 
frequenter taxes, consuetudines nostras evellere po- 
teris, sed solemnia nostra sicul hactenus fecimus, 
perpetuo semperque frequentabimus , nec ullus ho. 
mnipum erit, qui priscos atque gratissimos possil no- 
bis unquam prohibere ludos. Tunc ille cum nihil se 
proficere cerneret , magisque ludos eoalescere vide- 
ret, indignatione commotua, Dominum Jesum ex imo 
pectore interpellavit, dicens : Quxso, Domine, divi- 
nain cleinentiam tuam, ut hi qui cum tanta audacia 
$ique superbia tuis sanctis monilis contradicere au- 
dent, et magis d:eimonum seductionibus quam tuis 
pre: eptis obtemperant, tuo permissu, ipsorum nunc 
ferocitate ad exemplum terroremque multorum im- 


XKligii injwriam Dei wltricem mirabantur afiuis:e p pleantur, quo cognoscere possint quorum opera exer- 


iram. Sic ergo miser ille in manibus inde sublatus, 
triste val!e suum przestolabatur funus. Omnes prz- 
terea qui aderant communi prece Dei hominem de- 
precabantur, ut non considerans illius infausti vecor- 
diam, pro eodem preces funderet, quo restitutus 
sanitati sponte super his qux contra eum gesserat 
poenüeret ; quod utrum fecerit, hactenus incertum 


. habemus : hoc nimirum solum admirationi ascribi-- 


EDUS, quantam vim sermo ejus ex divina largitione 
eDbtineret, qui absque ullo verbere solo potenti verbo 
. asuperbum in terram dejecit, arrogantemque humilia- 
wit; quamque charum hunc Deus haberet , cujus uti- 
«gue verbum tam celer in bominem ultio comitata est. 
ZSed ne.solam banc verbis ejus putetis coinitasse 
wirtutem, audite quid et alibi gesserit. 


CAPUT XIX. 
De potentatu verbi, et de demoniacis liberatis. 


lgitor quodam tempore cuin dies natalitius beati 
E*etri apostoli ip dioecesi quadam baud procul a No- 
wiomense oppido celebraretur, adiens Eligius vicum 
*wun ingeni constantia, praedicab:t, sicut semper 
«opsueverat, Dei verbum, abjiciendos duntaxat abo- 
Amipandos esse cunctos demonum ludos, et nefandas 
Emkationes, vel caranisas, omnesque inanes prorsus 
weelinquendas superstitiones. Quam ejus pr:edicatio- 
Nbem przsiantiores quique loci illius valde cegre fere- 
Ibant, scilicet quod ferias eorum everteret, ac legiti- 
A1mass, ut putabant, consuetudines exinaniret. Tuuc 


cent, at cb hominibus in te credentibus enixius glo- 
Filicetur nomen sanctum tuum. Post cujus verba 
subito plurimi, hi przecipue qui erant ex parte Her- 
chenoaldi, quique divina mandata despicientes ma- 
nos-in eum parabant injicere, immundo afflati spiritu 
coeperunt continuo modis diversis debacchari. Omnis 
sutem multiimdo, exeeptis hia qui aderant, ingenti 
pavore perterriti, vestigia hominis Dei lambebant, 
verentes ne similia paterentur, pollicentes singuli 
cuncta qux mandaret sine aliqua jam simulatione 
sese assecuturos. Ád quos vir beatus dixit : Nolite 
timere vos, sed magis justum Dei judicium glorifi- 
cate, quoniam revera dignum est ut hi qui ejus vo- 
luntati contraire videntur, traditi eis ad tempus quos 


C diligunt, sentiant prxceptores suos quorum cultui 


inserviunt ; vos autem si przceptis Christi libenter 
obtemperare velitis, nihi! paveatis, quia innoxii ab 
his latrunculis semper eritis. Multis preterea rogam- 
tibus pró vexatis, nolgit statim orationem pro eis 
assumere, sed ait : Sinite huc usque, sinite, sentiant, 
sentiant, debent scire demum quos perhorrescant, 
et quibus bactenus obtemperantes obedierunt. Sic 
itaque, anno transacto, cum anniversaria rursus 
prefata festivitas advenisset, jussit omnes vexatos 
illos palam adesse; cumque omnes adessent, ora- 
tione przinissa, exorcizavit aquam , et dedit eis pro 
muede'a, confestimque liberavit eos ab obsidione 
diabolica. Erat autem numerus eorum amplius quam 
quinquaginta. Sic ergo eis via salulis annuntiata, 


Pravi quique inientes consilium (et przcipue ex fa- D plurimua:que correctos oos et castigatos d.niisit abiro 


Jmilia Herchenoaldi, qui erat eo tempore przpositus 
palatii ziwulabotur Eligium, sed non ad bonuin) de- 
Creverunt simul, ut si ulterius hujusmodi nugis eo- 
Tum contrairet Eligius, illico irruentes interficerent 

eu. Quod cum Eligius cognovisset, ingenti martyrii 
(desiderio stimulatus surrexit concite, et pr:cepit 
wis omnibus, ut nullus eum, preter duos clericos 
aque unum diaconum, sequeretur. Venit ergo per 
medias populorum turbas, et stans in quodam emi- 
nenti loco ante basilicam, caepit instantius przedicare 
vehesnenter objurgaue populum eo quod monitis sa- 
lateribus terga parantes, diabolicis phylacteriis !an- 
topere essent intenti. Ad cujus exhortationem vele- 
menter turba commota, probrosa ei verba cum in- 
PaTrROL. LXXXVII. 


$3hOS. 


CAPUT XX. 


(Quod in basilica quadam cur»um vel oblationem inter- 
dicit celebruri. 

Alio vero tempore cum dioeceses suas, ut episco- 
pis mos est, visitaret, exstilit quzedam certa causa ut 
in una basilica interdiceret cursum vel oblationem, 
quousque ipse juberet celebrari. Erat autem illic 
presbyter quidam make conscientiz saucius, cujus 
viddicet ob culpam excommunicatio processerat, 
qui episcopi jussis minus obtemperandum credens, 
verbaque ejus leviter valde ferens ; cum longius eum 
a loco illo abii;se zstimaret, mox ewe SeSNXSR. 

A8 


855 ^ 


«onfutandam. hnmanain. prsumptionem magis in- 
sensibilis quam rationabilis creatura verbis episcopi 
parens, veluti sibi interdicto silentio, nullum ad pul- 
santis nisum signum reddidit sonum ; deinde presby- 
Aer diutius funem terebrans, cum cerneret tianulum 
onusino permanere inutum, egressus protinus basili- 
. eam, causam cunctis manifestat. Tunc autem Eligii 
reminiscentes excommunicalionem post eum non- 
nulli quantocius properant, ac reconciliari ab eo ba- 
silieam exorant; sed ille, quamvis esset benignus, 
noluit tamen tam calide, priusquam satisfactio pra- 
cederct, sententiam suam reflectere. Sic ergo transacta 
die una ac nocte cum sepissime presbyter quatere 
.signum teniaret, nullum pulsanti prebu:t souitum. 


S. ELIGII NOVIOM. EPISC. 
s!atuta hora, sicut mos erat, pulsare coppit. Tunc ad A 


CAPUT X3il. 

Dtemoniaci ad ejus imperium siluerunt. 
Aliquo rursus in tempore agebatur natal 
Martini pontificis; cumque inter missarum so 
evangelica juxta morem lectione expleta, div 
gius populo prz:edicaret mandata, vehemente 
cipicbant verba ejus plurimi debacchantes ine 

Tunc Eligies porrecta contra impatientes 
precepit, in nomine Jesu Christi, ut quousq 
praedicationem compleret, nullius eorum muti 
sumeret; quod et mox factum est : et nom s0 
jubentis verbum o.nnis illa turba conticait (1 
enim erant quam duodecim), verum etiam et 
nes non ferentes tantam verborum ejus vi 
confestim ut ille manum contra eos protendi 


"Transiit quoque et sequens nox cum die, et nec sic D nullos ex eis relinquentes, confusi fugerunt, : 


- quidem sonum produxit; fluxit nibilominus et tertia 
dies cuni nocte, sed nec tandem sonum aliquem red- 
didit; postea vero crebris discurrentibus nuntiis cum 
optimatuin et seniorum epistolis, tandem eorum pre- 
cibus victus, necnon et poeenitentize satisfactione, prz- 
lata, €olo verbo Eligius reconciliavit locum, et 
mox siguo- tacto sonus pristinus redit ip tintiana- 
buluin, J 

CAPLT XXI. 
Arbuscula nucarii arefacta. 


Una autem dierum iter necessarium carpens, de- 
venit ad quemdam locum haud longe a Compendio 
Itegali, optimum praedium, et fatigatus ex itinere di- 


dudum obsessa sana illico dimiserunt. 


CAPUT XXIII. 
Ut famulum a ficta sanavit, 


Alio quoque tempore quidam ex familiaribu 
Ermesindus nomine, pessima laborabat zgril 
denique dira atque intolerabili percussus fl 
morte jamjamque imuinente, et jam a flatu sj 
nis arcebatur. Erat autem tunc Eligius iter qu 
carpere dispositus ; tum subito postulat sger 
potius quam verbo, ut sese herus priusquam sj 
exhalaret, dignaretur visitare : ad quem cum 
intrasset, ccepit eum duris verbis increpare, 
scilicet corde c:ecato purnitentiam minime pro 


vertit in agrum cujusdam coloni: erat autem illi gentiis suis gesserit. Et cum ille nimis anxiu 


arbor magna nucarii onusta fructu vescibili. Cumque 
Eligius in diversorio quiesceret, egressi quidam ex 
iipistris ejus coeperunt ex przefata arbuscula avellere 
wuces, erat enim tempus quo congrue vesci pote- 
rant : accurrens autem concite dominus arbust:e 
causabatur procaciter nuces sibi subriperé; quo Eli- 
gius comperto vocat ad se virum, et blande ac leni- 
ier eum demulcens ait : Noli, amice, ob hujusmodi 
causam molestus nobis existere, et si pauca pueri 
praisumpserunt, plurima tibi adhuc supersunt ; nam 
el hoc quod attigerunt ege data pecunia libi grati- 
fice satisfaciam. At llle tumida mente lenitatem ejus 
spernens , duris eum amaricabat verbs ,-eadem cre- 
brius taxans. Tunc Eligius animo iimmutatus famulos 


jam ex hac vita penderet, ac pro verbis [a 
solummodo cuin diro gemitu satisfaceret, misi 
dia motus est, pius enim erat Eligius circa sul 
s$uos, posuitque super eum quem manu gi 
bacterium, et przcepit ei ut sine mora in n 
Jesu Christi sanus exsurgeret, secumque illico 
nere disposito pergeret. Confestim ergo ad et 
bum omni a se dolore celeri velocitate f 
surrexit qui erat aegrotus , cunctis mirantibus, 
atque ita ex-iliens prcessit eum quo pergebat i 
latus, 
CAPUT XXIV. 


Levitam a. lateris dolere sanaw. 
Quidam autem diaconus lateris dolore px 


4uidem pro rei facto durius objurgavit, homini vero D obseptus, graviter iaborabat per dies plurimc 


pro substantiz dainno tres aureos dari jussit ; ad ar- 
bustam tamen conversus, nimirum Salvatoris ficul- 
nex imperantis exemplo usus, ait : Quoniam tanto- 
.pere .pro te lacessimur, nunquam ex te ex hoc jain 
fructus nascatur in.z:elernum. Et, o mira Domini po- 
tentía! cujus exemplum secutus fuerat in verbo, 
ejusdem et virtuà subsequitur in effectu ; nam post 
non lopguin spatium arefacta arbusta, sieea demum 
peruiapet in vum. Merito igitur in hoc opere Domi- 
nicum secutus exemplum, arbustze cum fiducia im- 
peravit, qui fide plenissima Dominicam tenebat sen- 
lentiam, qua dicitur : Quia qui credit in me, mon so- 
lum faciet ea que eyo facio, sed et majora, inquit, 
Jac:et (Joan. xiv , 12). 


quo,ue morbo succrescente, Loto pene corpo 
cumbebat tabidus ; cui cum fEligius manu : 
latus et metnbra contrectasset, statim abset 
tabo, omnique mox malo depulso, sanavit eor 
lurido Hlo morbo. 
CAPUT XXV. 
De presbytero. ab eo sanato, 

Fuit quidam presbyter in. quadam dicecesi 
cui plu imi vicinorum inhonestum valde fer 
testinionium, quem Eligius frequenter verbis 
piens, nequibat eum a pristino revocare con! 
cumque latius infaustum ejus crebresceret vi 
non patiens ultra Eligius tanta nefanda awi 
ilo, die quadam accersitum ad se causam v 


E 


ViTA. 


$58 


criminis percunciatur , hortans eum  mode;te ad A bito columnam ignis e cado descendere, cubicu- 


emendationem, invitans leniter ad confessionem : 
at ille longe a se tale quid factum abnegans, audaci- 
ter culpam defendere nitebatur, plus videlieet per- 
timescens hominem quam divinam metuens ultio- 
nein. Tunc Eligius cum nulla eum ratione tlectere 
posset ad confessionem, excommunicavit eum, ut 
interim qui pro admisso scelere publice paniteret, 
nulio modo altare adiens racra mysteria celebrare 
przsumeret, coiminans multum aique poliicens, 
quod si id ultra usurparet, sese nullatenus posset 
latere, sed illico se palam adesse, et severius in eo 
culpam vindicare. AL ille a facie ejus egressus, pro 
nihilo ducens minas ipsius, dies suos in negligentia 
consummabat : transactis autem paucis diebus, ex- 


lumque llerchenoaldi vebementer penetrare, et ta- 
cite secum eventum rei considerans, interitum be- 
stix illius diacono suo, qui forte solus cum eo in« 
ventus erat, indicat. Confestim vero Herchenoal- 
dus ultione divina percussus, cum subito im inter- 
nis visceribus vasto cremarelur incendio, jussit 
protinus ad se vocari Eligium ; qui cum vocatus ad- 
fuisset, et videret eum vehementer angi, ccpit el 
suadere, ut quia jam ei vivendi non aderat fiducia, 
vel hoc faceret moriturus quod non fecerat sponte 
vivus, scilicet ut sacculos copiosos metallo auri re- 
fertos, quos secum equi vehebant incomptos, pau- 
peribus jam sine dilatione pro refrigerio suse animse 
tribueret, hoc ei solum astruens prodesse, illa vero 


eommunicationem hominis Dei veluti jam invete- B quas in thesauris relinquebat, procul dubio anima 


ralam negligeuter oblitterans, qvalain die altare, 
sacrificium oblaturus, aggreditur; cumque primam 
altaris partem intrepidus adiret, statim divinitus 
percussus, ac vchemeuter in teiram prostratus, ex- 
spiravit. Ex quo facio ccpit indignatio Eligii cun- 
ciis terribilis videri, sermoque ejus ja.n. apud om- 
nes oraculum coitus computari. lpse vero cuu 
compesisset iaternecionem tam exsecrabilem illius 
miserandi, vehementer eum luxit, et multis demum 
male viventibus ad exemplum corrigendxe vitxà euin- 
dem in argumentis proposuit. Praterea Eligius in 
tantum mentis sincerilate profecerat, sedule Deo iu 
hymnis et orationibus serviens, atque ita cunctis 
animi virtutibus sublimatus florebat, ut nonnunquam 
eaque futura erant. przscius longe ante. pranun- 
aiaret, ad quod declaraudum necessarium reor vel 
ippauca de plurimis enarrare. 


CAPUT XXVI. 


Je gratia prophetie eidem collata, et de morte Er- 
chenoaldi. 


Quodam itaque tempore obnixe ab Herchenoaldo 


$u.& obesse. Sed ille, sicut semper, rapidus, ita te- 
nax et avarus, dum moras dilationis longius innectit, 
repente miser spiritum exhalavit ; cujus corpus Kli- 
gius secum pro misericordia referens, sepulturz tra- 
didit, ac sic verba sua cunctis manifeste completa 
ostendit. 
CAPUT XXVII. 
De morte Flavadi ab eo ante predicta. 


Similiter dudum de morte quoque Flavadi cru- 
delissimi viri fratribus prenuntiaverat : nam cum 
pr»fatus tyrannus. Willibadum  ChristianisslImum 
virum, Burgundix patricium, innoxie interfecisset, 
atque ejus mors El'gio nuntiata fuisset, ille ad hzc 
e contrario ista narrantibus respondit, dicens : Vos 
quidem asseveratis Willibadum mortuum , Flava- 
dum vero vivum ; ego autem illum quem dicitis in- 
tefectum novi pro eximiis meritis melius nunc vi- 
vere in calo; illum vero quem vosapplauditis vi- 
vum, scitote celeri internecione male fore mor:tu- 
rum, Cui cum causam hujus immutationis percun- 
ctarenurr, apertius iilico prenuntians, ait : Ic ideo 
dixi, quia vir ille verus Dei cultor mortuus ad tem- 


gpalatii prxposito, duamdam ob causam procul ab 
«oppido secum pergere in comitatu rogabatur ; 
zw ille secum multa reputans renuebat predictum 
Bier eo tempore cum ipso arripere; cogeb.tur vero 
za senioribus et abbatibus civitatis su», ut quoquo 
wnodo satisfaceret voluntati ejus, ne pro excusa- 
&ione itineris offendiculum vel inimicitiam tam prz- 
ssiantissimi incurreret viri. Tandem autem ab eis D 
àn propatulo respondere compulsus, ait : Quid ne- 
«esse est, fratres, quod nobis tantam vexationem 
«unamini ingerere ; ego procul dubio novi quod vos 
Omnino nescitis, quoniarm si illuc properaverimus, 
Iimagnam ibidem injuriam passuri sumus ; binc enim 
lomo pergens vadit illuc, sed vivus exinde non re- 
vertetur, illic. etenim morietur. Porro post paucos 
dies coinpletur sermo eju:, et cum vix acturi simal 
ad destinatum predium pervenissent, ibique aliquot 
dies coinmorarentur, ita ut. dudum pr:edixerat cou- 
tigit. Denique quadam nocte cum slto sopore om- 
nes quiescerent, fortuitu Eligius egressus taberna- 
culum , dum foris ante vestibulum deambularet, 
àc de psalmis nescio quid secum volveret, vidit su- 


pus videtur, sed jam sine fine feliciter vivit; Flava- 
dus vero, qui per prolixa tempora vivere putatur, 
infra lios decem dies male, ut dignus est, morietur. 
Ita ergo factum est sicut ipse pradixit; nam septem 
diebus transactis, fortuitu Flavadus percussus, juxta 
sententiam viri Dei miserabiliter est defunctus. 


CAPUT XXVIII. 
De visione episcopatus Simplicii. 

Alia etiam complura episcopus factus mira prze- 
dixit; sed dum adhuc sub laicali habitu esset, pre- 
sagus futura prenuntiavit; ex qnibus nocte quadam 
dum consuetas orationes explesset, paululum in dis- 
cubitu requiescens , capit subito in somnis vehe- 
menter salagere; quem mox clericus excitum eam 
causam visionis illius interrogaret , hujusmodi ab eo 
responsum audivit : Nuper, inquit, Simplicius Le- 
movicine urbis episcopus migravit de mundo, et 
ecce inodo jam Felix qui sacerdotio sortitur, mis- 
$0s ad nos destinavit, ut ejus parti solatium pre- 
beamus ; cum ipsis quidem nunc loquebar; sollieiti 
ergo nunc estote, haud procul enim sunt. Disit et 


559 


S. ELIGII NOVIOM. EPISC. 


comquievit, et ecce post. ejus verba cum lux diei A ubi ab Eligio honorifice susceptus est. Coati 


daret initium, ceeperunt repente przdicti nuntii ve- 
stibulum domus pulsare, qui illico iagressi nuntiant 
episcopi mortem, cunctaque ita esse gesta, sicut 
jam Eligius predixerat. Tunc vero offerentes copio- 
sam pecuniam a Felice pro adminiculo episcopa- 
tus missam, nullatenus suadere potuerunt ut quid- 
piam ex eadem acciperet, séd protinus ingressus ad 
principem gratifice cuncta quz pelierant obtinuit, 
el sic deinum eosdem ad propria remeáré fécit. 


CAPUT XXIX. 

De visione dispersionis cenobii. 

Aceidit etiam ut quidam ábbas, vocabulo Dom- 
nolus, tisitationis gratia ad eum quondam profe- 
ctus, diutius apud eum commoraretor : eui Eligius 
Viocte quadam post quietem secretius evocato, dixit : 
Tu hic securus consistis, sed monasterium tibi com- 
missum vehementer inimici impulsu quatitur, aec 
daemonum procellis fortiter conquassatur; vidi enim 
in visione noctis lumen ingens multa vi super eum 
irruere, et nonnulla ediücia funditus ad solum us- 
que diruere; quamobrem perge, quiso, nisi onero- 
sum est, et vide utrum erga fratres cuncta prospere 
agantur. Tunc abbas sollicitudine cumulatus, pro- 
linus itinere arrepto regressus est ad coenobium, et 
priusquam ingrederetur monasterium ei nuntiatum 
est duodecim fere fratres demonum instinctu propo- 
sito monachi relicto clancule de monasterio fuisse 
egressos, et huc illucque vagari incertos, s:culique 
actibus esse jam deditos. Sic ergo prseíatus abbas 
Eligáü verba nonsineadmiratione reminiscens, Do- 
mini in eo gratiam mirabatur diffusam. lnterim 
vero de salute ftatrum sollicitus, ad eos investigan- 
dos properat quantocius, et nonnullos ex eis repertos 
ad ccnobium reduxit, aliquantos tamen longius 
profugatos nusquain comprehendere potuit. 

CAPUT XXX. 
Cuidam Dei famulo futura pradixit. 

Alio vero tempore cuin Eligius monasterium suum 
in territorío Lemovicino visitasset, atque Inde re- 
diens Bituricas devenisset, voluit videre quemdam 
qui illic morabatur inclusum, nomime Ebrigisilum ; 
cujus bona fama ab omnibus tunc Bituries urbis ho- 
minibus celebrabatur : qui, videlicet, inclusus indis- 


enim ut ibi tunc adesset, et inter dalcia coll 
honeste valde et jocabiliter increpatas , de 
post transactam petitionem ad propria est rej 


Bus. 
CAPUT XXXI. 


Ortum Lotharii regis olim pradizit, et elia pltr 

Sunt et alia multa qux. familiariter loquens 
prophetando predixit, sicut et de morte quo 
Hariberti regis, quam sicat. prenuntiavit, ita 
paululum evenit. Et de morte Dagoberti ii 
principis necnon et. de nativitate Lotharii Jun! 
nam cum adhue esset in utero inditus, ei Fr 
magnopere ob id pavitaret, verens ne flam ek 
et ob hocregnum succuumberet , veniens ad 


B Eligius alacriter eam recreavit, atque corám 


nibus puerperam vocitans, partum ejus masc 
prenuntiavit, suumque filium ex mysterio re 
rationis fore predixit; nomen etiam puero 1 
in alvo imposuit : et ad liec omnia certius tes 
quoddam opiflcium, quod parvulo posset áp 
fleri rogavit, atque ad usus ejus, usque dum 
ceretur, custodiii jussit. Hxc autem omnmía 
predixit, ita demum rei eventus probavit; na 
regina filium protulit, et Eligius eum filiolum B 
ac nomen Lotharius, quod dudum indiderát 
tavit. Post hunc quoque Deus sobolem ejus f^ 
plicavit, et genuit adhuc filios duos; séd cuw 
jam procreati essent parvuli, et rex aé regina 

flce grateque consisterent, tulem relationess 6 


C in diebus illis Eligius przedixit. 


Aspiciebam, inquit, in visione nocturna cem 
circa tertiam diei boram properantem , cl& 
prelucentem, subito nusquam ecomparuisse, 
que adhuc informe prodigium solerter intend 
conspexi illico , et ecce quasi media aborti 
tres circumquaque vallata stellas eo teneri tr 
visebatur, quo sol recurrens quotidie vertitur 
que eum et hoc portentum attonitus exspécti 
mox intra mirantis obtutum stellis permanen 
luna fortuitu exempta est; post h»c vero cum 
xius tres illas considerarem stellas, a4 horam 
meridianam accedere, ac vicissim suis radiis 
repercutere, ea qux» eximior ex tribus videbat 
improviso sublata, duas tantum reliquit in p 


crete sux institutionis rigorem servans, nec faciem D tulo; deinde eum simui dux ille comitari vié 


quidem suam Eligio tunc prebuit videndam, sed 
solummodo per fenesuam, et ipsam infecto vitro 
«lausam, sicut czteris consueverat, elogium reddi- 
dit : cmi Eligius post aliquantulam collocutionem, 
cum videre eum non quivisset, ultimo vale'aciens 
ait : Hic te, frater, videre non potui modo, videbo 
procul dubio cito in aula regis, Clipiaco; at ille 
«um id nunquam fore protestaretur : Eia, inquit, 
Eligius, eia, probabis hoc in die illa, cum te illuc 
coram populis et principibus visurus sum in palam. 
Verum post breve tempus sequitur effectus ejus 
sermonem; nam talis quxdam exstitit causa, ut 
eumdem inclusum celluke suo claustris patefactis 
palatium regis adire necessitas certa compelleret, 


tur, dicto citius, una earuin obscurata atque si 
cta, uua tantummodo remansit in palam, qua 
recto tramite solis cursum imiiaus, niagno d 
fulgore rutilabat, quantoque amplius ad Oe 
tem declinabat, tanto uberius claritas ejus lat 
pagabatur; al ubi ad ultimum occidui locus 
venit, tantam claritatem suarum lampadarum | 
dit, ut potissimam solis claritatem superare t 
tur. Hic est ilaque ordo visionis. Post m 
Clodovei regis (nam absque dubio cíto defen 
aliquanto tempore obtinebit hoc Francorun 
gnum relicta ejus regina cum tribus parvulis , 
quam vero et ipsa regno fuerit exempta, 

filüs in regno relictis, unus demum ex ipsis : 


VITA. 


5c2 


et post hoe l3ud longo spatio ex duobus quoque A virtutem, in moribus disciplinam : gerebat in. sim- 


regno unus privabiülur, tertius vero solus monar- 
chiam adeptus dilatabitur super ouines af(iues suos, 
atque magnificabitur, et obtinebit sub dipione sua 
tis hac regna, etsic visio hx:c oonsummabitur. 
liuc usque Eligius, sed nos minime diflidere conve - 
nii, cum ve;ba ejus consequantur effectum, prz- 
sertim cum bac jam aliqua ex parte completa 
e8rnamus, caetera vero qux nondum impleta eunt, 
ex consideratione praecedentium impleri e proximo 
non dubitamus; nam gecundum ejus sententiam et 
rex Clodoveus infra paueum tempus, hoc est, 
sMicipans triginta dies in pace obiit, ejusque de- 
mum relcta regina cum parvulis, paucis annis 
regnum obijaens, postmodum jure regio exem- 


plicitate innocentiam, in charitate concordiam, in. 
humilitate modestiam, in administratione diligen- 
tiam, in adjuvandis laborantibus vigilantiam, in. fo- 
vendis pauperibus misericordiam, in defendendis 
dogmatibus constantiam; eratque sermo ejus sem- 
per cum charitate et lenitate eonditus, quo mentes 
audjentium tanquam luminare lucidissimum  irra- 
diabat. O vere imitabilem virum ! o semen Abralize 
benedietum ! o przferendum omnibus Eligii exem- 
plum! Jure itaque Abrahz filius nuncupatur, dum 
ordinem glorie paterne dignitatis exsequitur; me- 
rito, inquam, Abrah:e soboles ascxibitur, fide, scill- 
cel, non genere, imitatione, non progenie, devo. 
tione, non stirpe : nempe Abrahz benedictio me- 


pia, filige in principatu reliquit, ac nop post. mul- B ruit filium, Eligius vero benedictus. transfertur. in 


ios anpos major natu ex ipsis, qui potissimum jus 
tenere videbatur, dum quiele tranquilleque regna- 
ret, diego obiens, duos superstites fratres reliquit. 
De visis jam quid agatur, solius Dei judicio definiri 
eonvenit. llec igitur, sed et alia plura his similis, 
qex prosequi longum est plerumque Eligius prophe- 
tie gratia afflatus pr.eenuntiavit. 
CAPUT XXXII. 


Quania moderatione se vir soncius. diepensebat, et 
quod pepulis exemplum dabat. j 


EX inter cztera bona. sermo quoque ej sapientke, 
sitque scienti», et. consolationis affluenter collatus 
erat, humilitatem autem supra modum et charita- 
tem equaliter possidebat. Non preponebat in ho- 
nore locupletem pauperi, nec principem vel nobi- 
lem subjecto et vili preferebat ; sed his se austerio- 
rem exhibens, illis modestiorem praestabat. Famulos 
qooque nog ut servos dominorum 1more affligebat, 
aed hepigoe et modeste fraterua. charitate diligebat. 
Jam vero in Barbaris toleraudis &quanimitas quanta, 
et quanta patieniia erat! Instabat nimirum incredu- 
los ad Bden suadendo flectere, obsequio ingratos 
lenire coniradicentibus leniter respondere, superbos 
humiliter supportare, existebatque ad omnem tole- 
raptiam (ortis, ad sustinendam injuriam miis, ad 
faciendam misericordiam facilis; tribuebat egenis 
substhptiam, committens Christo pecuniam, ut ab 
ipso zeterna perciperet prz:mia; dicebatque res suas 
BOR esse sua5, sed pauperum, quorum procuratio- 
Bem quodamuodo agere videbatur; denique omnes 
opes in ibesanris celestibus largiendo egenis con- 
dens, cundam supellectilem justa operatione ad 
paradisum removebat; illic videlicet transferens , 
Bbi fructus caperet possessionis zlernz; illic the- 
sagros zbscondens, ubi semper feliciter glorioseque 
viveretsine flne. Erat praterea bic idem vir beatus 
jn de Chrisü firmus, in opere justus, in judicio 
providus, jn humilitate perfectus, iu devotjone pre- 
cinctus, moribus suavissimus, sensu doctissunus, 
amimo pacificus, corde piissimus. Tenebat jugiter in 
actibus sipceritatem,. in corde puritalem, iu opere 


* Cripiuramque. Acherio videtur legendum ruptu- 
ERIBrtin Qi vox criptura legitur ctiam cap. 47. Gal- 


numero filiorum; ille Domino obtulit filium, iste po- 
tiora donis omnibus obtulit semetipsum ; et Abra- 
ham quidem tradidit heredem, hic nibilominus hz»- 
reditatem ; ille sobolis innocentiam, hic omnem 
substantiam. Necesse ergo est. ut similitudo officlo- 
rum similitudinem conferat meritorum. Postremo 
Abraham quod habuit pignus exhibuit ; Eligius' vero 
totum quod habere in mundo potuit, Domini juri 
arbitrioque commisit. Sed quia per alternas tem- 
porum vices discurrens oratio pene jam ad finem 
et felicem ejus transitum perduxit stylum suíficiat 
interim huc usque seriem vite ejus descripsisse; ^ 
jam enim, ut spero, etsi sensu rustico protizum 
produximus sermonem , quanquam meritis ejus di- 
gna prxconia nullatenus narrare suffecerimus, nunc 
ergo dignum puto ob audientium :edificationem 
quo ordine ex hac migraverit vita paucis expli- 


care. 
CAPUT XXXII. 
Obitum suum dudum pradiait. 


Factum est autem in diebus illis, postquam &li- 
gius cuncta mundi bujus adversa , cunctosque labo- 
res zquapimiter toleravit , post vitai temporariee 
administrationem bene transactam, post multipliéia 
misericordiz opera, post dulcia vit» exempla, post 
innumera captivorum agmina liberata , post mona- 
chorum virginumque multitudinem copiosam Deo 
traditam, ccenobiisque mancipatam, post immensam 
molem substantiz eleemosynis distributam , post &i- 
delissimz dispensationis ereditz sibi pecunise unadi- 
que merita cumulata, vergente jam in senio setate, 
cum esset annorum amplius septuaginta, cunetis bo- 
ris Operibus refertus, sentiens jam dissolutionem sui 
corporis imminere, ccepit quadam die eum diseipa- 
lis Noviomo in oppido deambulare, et fortaitu eon- 
spiciens eminus vidit ex fronte basilic sancti. Me- 
dardi parietem ex parte dissipatum, * cripturamque 
jmminentem acruinam minitantem instare ; jussit ergo 
continuo »rtificem vocari , et parietis infirmitatem 
illico cum liniamentis solidare. Cui cum discipuli di- 
cerent : Opportunum, domine, tempus exspectetur, ut 


licum crevasce a verbe crepo. idem haud ita muito 
post emendat lignamentis , ubi habelur liniamenus. 


565 


S. ELIGII NOVIOM. EPISC. 


564 


facilius ac solidius emendetur , ille respondit : Sinite A ea" cum jam propinquare profectionis salutarem 


huc usque, filioli, quoniam si modo non emendatur, 
nec jam superstite in corpore non emendabitur, Ex 
quo verbo cuncti pene tabefacti, atque in angorem 
versi, coeperunt mutuo suspirantes dicere : Non con- 
tingat, domine, famulis tuis hzec videre quze loqueris, 
sed magis annis multis ad ornatum Ecclesi sux Do- 
minus, pauperumque przesidium, beatitudinem tuam 
hic vernare permittat. Ad hzc ille, supplices ccelo 
aspectus dirigens, atque ex imo pectore longa suspi- 
ria trahens, ait: Non vestra ex hoc, sed potius Do- 
minl in me flat voluntas ; exigit enim natur:e conditio 
ut post multiplicia vite bujus oblectamenta, tandem 
jam pergamus ad veniam; sed et vobis expedit ut 
cum effectu nequeatis, vel so'a tamen voluntate Dei 


diem sentiret, congregatis pridie Kalendarum De- 
cembrium cunclis undique famulis et suis discipulis, 
quos jam etsi non spiritu, corpore tamen incipiebat 
relinquere orphanos, ita exorsus est ad eos: Ulti- 
mam , dileciissimi, parvitatis meze audientes senten- 
tiam, ultima amatoris vestri gratifice percipite verba, 
si me vicaria dilectione amatis; divina jussa adim- 
plere contendite, Jesum semper suspirate, pri:cepta 
ejus vestris mentibus figite; si vere mei amatores 
estis, Christi nomen sicut et ego ama'e; incertse 
conditionis vitam quotidie ancipitem retractate, Dei 
tremenda judicia jugiter formidate, quales eritis in 
die judicii pr:esentandi sollicita consideratione pen- 
sale; ego enim , secundum eloquia Scriptararum , 


in hoc voluntati non discrepetis, quia procul dubio B gradior jam viam universz terree ; jam itaque amodo 


tempus jam preünitum est. Porro ad hec verba 
cunctis in moerorem conversis, ait: Nolite ob id , fl- 
lioli, contristari, sed pot'us gaudete el congratula- 
mini, quia olim hoc tempus desiderabam, olim hanc 
messionem post longam vitse erumnam percipere cu- 
piebam. lllis itaque suspirantibus atque in angorem 
conversis, nihilominus eL rei ambiguitate detentis , 
ab hujusmodi colloquio cessatum est. 

Nec mora , post hac et levissima febre corpori 
infusa ccpit tediari ; tunc certius quid divina provi- 
dentia de sua morte decrevisset condiscens, jussit 
convocari omnes famulos et ministros suos, quos 
ipse longo jam tempore alens in-tituerat; et coepit 
eis finem dierum suorum palam facere, ac, sicut 
semper consueverat, inter cetera predicare pacem 
semper habendam, pacem fratribus custodiendam, et 
charitatem przcipue tenendam, iu qua est unitatis 
et concordie vinculum. Deiade, evocato Balderedo, 
Ecclesie Tornacensis abbate, dixit : Rem tibi, fra- 
ter, Don celabo quain certissime fore didici : ego 
quidem, secundum tenorem Patrum, gradior viam 
meam; te vero moneo ne ulterius Tornacum redire 
appetas, sedesto hic contentus cum fratribus tuis, 
cum eisdem degens; nam si oblitus verba mea i.luc 
deinceps accesseris, novi pro certo quod vivus inde 
non redies. [taque ut tunc predixit, ita post ejus 
obitum contigit; nam przfatus Balderedus negligen- 
ter excedens verbum istud post mortem beati viri , 
ad przdictam urbem sine cunctamine properavit , et 
non post multos dies, irruente super se turba, vehe- 
menter casus, ad ultimum interemptus est. lgitur 
ut dicere ceperam , cum vir beatus ultima degcuin- 
beret aegritudine, ejusque infirmitas per quinque vel 
sex dies protelaretur, ita duntaxat ut semper eam- 
dem deambulando, baculoque regente inlirmos ar- 
tus sustentando, dissimularet, nec sic quidem a Dei 
opere cessabat, bonam hanc virtutum suarum con- 
summationem existimans, si ad finem usque perdu- 
ceret, id quod per longa vite spatia jugi instantia 
tenuisset ; pernox enim in orationibus el vigiliis 
membra fatiscentia spiritui servire cogebat, et mente 
quodammodo ad memoriam futura beatitudinis trans- 
iens, nimium Letus cupitum iter exspectabat. Inter- 


absque me in hoc mundo degetis, quia me Dominus 
jam evocare dignatur ; sed et ego cupio disso!'vi jam, 
et, si Domino placuerit, esse in requie. Ilis dictis cum 
omnes flerent et ejularent, evocatis ille singulatim - 
propriis vernaculis, constituit eis monasteria inter 
c:elera excellentissiia, ad qu: poat suum discessum 
singuli quinque properare deberent; et dixit ad eos: 
Ecce hodie in! manus vestras commendo salutem ani- 
marum vestrarum; mementote ergo admonitionum 
mearum, et cogitate jam singuli de vobismetipsis ; 
hiec inter €mnia qux inoneo assidue agite; bxc sa- 
pite, hiec retexite, et memoriam meam vobiscum 
semper ubique portate : Eligius enim migrat, et jam 
non erit in hoc seculo vobiscum. Cum bsc igitur 
dixisset, omnes qui aderant cum ingenti rugitu vocem 
levantes , vixque inter crebros singultus verba for- . 
mantes, consona omnes voce deflebant, dicentes : 
Cur nos, Pater, deseris, vel cur tam cito a nobis re- 
cedere cupis? Cui alumnos tuos orbatos relinquis, aut 
cui, pastor optime, gregem, quem et gentibus con- 
gregasti, fovenduni committis? Scimus quidem olim 
desiderare te Christum, sed salva tibi manent tua 
premia, nec si diutius in mundo commoratus fueris, 
minuentur, sed aucta potius in dies incrementantur; 
ideoque, quxsumus, si fleri potest, differ exitum, ne 
abscessu tuo omnes patiamur exitium; senium te 
non compellit ut migres ; quos deseris, potius nostri 
miserere ; aut si mavis abire, vel socios nos tuxe mor- 
tis assume; melius prolecto mori tecum ducimus, 
quam te absente in mundo vivere; absentiam tuam 
ferre non possumus, quia tui similem nunquam ha- 
bebimus. Doleat ergo tibi, pastor bone, ne tam cito 
orbatam relinquas plebem, moveat pietatem tuain 
luctus iste, quo impetres apud Dominum superstes 
adbuc in corpore esse. Talia eos deflentes piissimus 
ille pastor audiens, ubertim faciem lacrymis rigabat, 
quas magnitudo pietatis indices clementissimi cordis 
efluderat : gaudebat quippe de sua vocatione, meere- 
batque ad tempus mire illis compatiens de eorum 
destitutione, et cum essct pius, essetque nimium 
requiem desiderabundus, nec hos ad momentum de- 
serere, nec a Christo volebat diutius separari, illum , 
scilicet, insatiabiliter sitiens, illum innianter deside- 


moS 


VITA. 


596 


z2n8, 'llumque oculis ac mente tota semper comple- A crymis ora, singultus etiam omnium occupabat vo- 


ctens. 
CAPUT XXXIV. 


Quo ordine a seculo migravit. 


Tandem ergo inter amaras lacrymas, dictaque 
mosrentia resumens verbum, ait : Nolite ex hoc us- 
quequaque contristari, et me, quiso, amplius nolite 
fletu vexare de abcessu meo, eL ài vere s»pilis, gau- 
dere vos potius cenvenii quam lugere, quia equidem 
esi praesentia corporis absens fuero, spiritu inelius 
praseas ero, et quanquam ego nusquam sim, Deus 
semper est, illi vos confmendo, ipsique vestri curam 
cemmilto : ego vero si quid boni agere potui, vestris 
profectibus militavi, et cognoscetis hoc in ila die, 
eum judicabit Dominus occulta hominum , et cum 
reddet unicuique secundum opera sua (tom. 1,16, 6). 
Scio quidem quia inutilis servus non feci ut. debui , 
Dominus tamen novit quemadmodum huc usque vo- 
lei. Vos ergo moneo, et per gloriosum Christi ad- 
ventum obtestor, ut si qua vobis erga me charitas 
est, si mihi vicarium rependitis dilectionis affectum, 
mandata et instituta mea servare curate; et in quo 
unusquisque .vestrum pr:valet, de monasleriolis 
meis, qux? Chrísto auspiee :xdificavi , mercedem et 
sellicitadinem habetote ; et valete, viscera mea. Post 
hee verba, vergeute jam die ad vesperam, procidit 
subito in pavimento, et fixis genibus ante Dei vultum 
provolutus, orat suppliciter gemens, atque suspirans, 
et sua beniguissima pietate provideat pastorem , qui 
regat modeste suam plebem : Ne fiat, inquit, zeterne 
Pastor, hzc plebs sicut oves quibus non est pastor ; 

. commendo tibi oves, quas inibi credidisti , et fami- 
liam omnem, quam per ministerium officii mei tuo 
sancto servitio mancipasti; tuo, qusso, Christe, 
semper protegantur auxilio, tuo guberneutur nutu, et 
tuo dirigantur imperio. O mira Eligii charitas et ma- 
gnifica bonitas! recessurus jam de mundo, sui quo- 
dammodo eura neglecta, aliorum, sieut semper con- 
sueverat, gerebat adniinicula; ,sic enim eximi bac 
luce cupiebat, ut, Domino jubente, ad illa clara 
ziermitals habitacula transiret, ubi ei parabatur 
gaudium sempiternum nulla unquam vetustate peri- 
turum ; et nihilominus illuc tendens, gregis sibi com- 
missi familiz::que adeptz:e magnm , ut consueverat , 
sollicitudinem gerebat, commendans utique Domino 


cem, baerentemque linguam viscera commota qua:ie - 
bant, atque in medios conatus sermo gemitu inter- 
rumpebatur; vix tamen inter dira auspiria, ct 
amaras lacrymas, hzc solummodo verba resonabaut. 
Dolemus quidem impatientius nostri causa, quod nes 
solatio abscessus tui destituis, sed tui causa , Pater 
optime, consolamur, qui post mundi laborem ad pc- 
rennem requiein vadis. Tunc ille supplices oculos a« 
caelum elevans, diu tacitam precem fudit, deinde in 
vocem prorumpens, ait : Nunc dimittis servum tuum, 
Domine, secundum verbum tuum in pace (Lur. u, 
38); recordare quxsso, quod sicut lutum feceris me 
(Job x, 9); et non intres in judicium cum servo tuo, 
quia non justificabitur in conspectu tuo omnis. vi- 


D vens (Pol. cxiu, 2). Et quibusdam | interpositis ad- 


jecit, dicens : Memento mei qui solus sipe peecato 
es, Christe Redemptor mundi, et educens me do 
corpore mortis hujus, salvum fac im regnum tuum 
ceeleste, quia utrumque tiii est, et quando voluisti 
me in hunc mundum intrare, et quando jubes ex eo 
exire. Tu semper fuisti protector meus , in manus 
tuas commendo spiritum meum ; scio menon mereri 
conspectum tuum, tamen tu scis quia semper spes 
mea in misericordia tua fuit, et fides mea in tua cre- 
dulitate permansit ; et nunc quoque sub confessione 
nominis tui ruens, extremum, Christe, habitum fuu- 
dam; suscipe ergo me secundum magnam miseri- 
cordiam tum, et non conf.indas me ab exspectalione 
mea : aperi mihi properanti januam vitz, et. prin- 


« eipes tenebrarum non occurrant mili, non. contur- 


bent me potestates aeris hujus, sed clemeus dextera 
tua protegat, et potentia tua defendat, ac manus tua 
deducat me in locum refrigerii, et vel in ultimum 
tabernaculum quod praparasti servis tuis et. timen- 
tibus te. Et, bis dictis, inter verba orationis flagita- 
tum a superis emisit spiritum. Statim vero cum es- 
set bora prima noctis, visus est subite velut pharus 
magnus ingenti claritate resplendens ex eadem 
domo coruscando conscendere, atque inter miran- 
tium obtutus sphzera ignea crucis in se similitudinem 
przferens, velocique civsu densitatem nubium pra:- 
teriens, cceli altitudinem penetrare, Hoc ergo ordine 
sancla ejus aninasarcina carnis abjecta, atque ter- 
renis pressionibus liberata, ad suum leta revolsvit 


cum fenore quod ab ipso acceperat talenti munus. — D auctorem, et in antiquam possessionem, diu hic pe- 


CAPUT XXXV. 


Valediciio et oratio ultima ; et de miraculo egredientis 
) anim viso. 


Jam vero in extremis positos, cum modicus calor 
teperet in pectore, nec prxter sensum quidquam vivi 
hominis superesset, vocatis ad se discipulis et soda- 
libus, dum se.in mutuos miscent amplexus, per siu- 
gulos plorans, omnibus vale dicebat , dicens : Jam 
mon ultra loquar vobiscum, et faciem meam amplius 
jam nou videbitis, ideoque valete in pace, et me jam 
de cxiero sinite quiescere, parentemque materiam 
permittite tandem redire ad terram. ll:ec autem au- 
dientes qui circumstabant, nullo genere quiverunt 

wemperari a fletu; complebantur cnim cunctorum la- 


regrinata, coelo gaudente, terra ploranto, angelis 
etiam plaudentibus, tandem ovans conscendit. Itaque 
quantum haberet vir beatus in plebe amorem , con- 
festim in ejus declaratum est morte : vix quidem spi- 
ritum exhalaverat, vix debitam Christo reddiderat 
animam, et jam luctus totius urbis in coelo resona- 
bat, omnesque plateas currente nuntio varius subito 
rumor impleverat, et unius obitu quasi communi 
orbitatis vulnere !ota simul civitas lamentabatur. 
Quid inulta? compositum continuo ex more corpus , 
feretroque inditum, ad ecclesjam deferunt, ibique 
exciib:as vicissim agentes, clerus in hymnis, popu- 
lus in lamentis noctem pervigilem ducunt. 


561 
CAPUT XXXVI. 
Sanguis ex naribus ejus fluxit : et corpus ejus magne 
pondere aggravatur. : 

Facto autem mane convenit ingens in oppidum 
utriusque sexus multitudo; adfuit etiam et regina 
Dathildis cum filiis, et optimatibus, exercituque 
copioso ; qu:e velociter oppidum ingressa, celerique 
cursu funeri accurrens, ingenti voce in fletum proru- 
pit, plorans atque ejulans quod eum vivum minime 
reperisset : eumque diutissime feretro incumbens 
Jamenta geminaret, rogat interim proparari quem- 
admodum corpus beati viri ad Cala monasterium 
suum transferret; sed cum veluisset eum levare, et 
non przvaluisset ex loco movere, tristis ad modum 
effecta, indixit ecclesi: triduanum jejunium cele- 
brare cum silentio. Quod cum fieret, ipsa quoque 
cum optimatibus suis pariterque cum clero inhian- 
ter persistens, indesinenter per illud triduum ex- 
cubic celebrat:e sunt. Dum hsc ig:tur agerentur, 
ipsa venerabilis regina nimis intolerabiliter lugens, 
nullo genore a fletu cohibere se poterat; denique 
cum ex nimio dolore absentiam sancti viri ferre non 
posset, tandem ut desiderio suo satisfaceret, reve- 
lata ejus facie in lugubre osculum ruens, capit ma- 
nus pectusque lambere , ac genas copioso laeryma- 
rum imbre perfundere : et ecce repente dum san- 
«tum corpus exosculans palparet, miraculum non 
gilendum illico contigit. Nam cum eseet hiemis 
tempus , et corpus jam dudum mortuum decumbe- 
ret gelidum, fortuitu unda sanguinis ex naribus ja- 
centis profluens , ecepit ubertim genas sancti rigare, 
quod videlicet conspicientes episcopi et regina Chri- 
sLianissima, confestim suppositis hine inde * bil- 
leis linteis summa cum diligentia quousque sponte 
decurrit, sanguinem collegerunt, ac pro magno 
munere servandum deinceps in pignoribus segrega- 
runt. 

Interea, ut predictum est, jejunio expleto, sata- 
gebat omnimodis regina ut quoquo modo corpus 
sancti viri in Cala monasterium suum transferret ; 
e contra alia pars conabatur eum Parisius eivitatein 
deferre; utrisque tamen obsistebant cives Novio- 
magenses, justissimam sibi hereditatem membra sui 
antistitis viidicantes. lloc igitur modo erat inter 
eos altercatio, pia vicissim devotione pro sancta ra- 
pina decertantes, quinam justius ejus mereretur re- 
liquias ac sepulturam possidere : sed cum episeopi et 
prestantiores quippe qui aderant, partibus reginz 
faverent, atquc ad ejus eum monasterium ferendum 
decernerent , orta est ingens vociferatio et tumultas 
magnus ab universa plebe Noviomagense. Tunc 
regina prudentiori consilio utens , et judicio Dei 
omnipotentis causam committens, ait : Seponantur 
jam ambages verborum, et si est Domini voluntas 
aut sancti hujus, ut illuc eat quo ego cupio, sine 
ulla jam dilatione levetur, sin vero alias, modo pro- 
babinus. Post bxc verba cum accessissent ad fere- 
trum, et tentarent eum lavare, tanto pondere de- 


S. ELIGII NOVIOM. EPISC. 
À pressum senserunt, ut nec movere quidem a leco 


illum possent ; deinde alii atque alii vicissim sibi sue- 
cedentes nihil uspiam pr:evalere potuerunt ; po- 
streino omnium regina aceedens, ipsaque per se pro- 
bare volens, ulnis exertis ae rebrachiatis ccepit pul- 
sare vel unum feretri cornu valeret movere, cumque 
totis viribus nitens inhianter pugnaret, et quasi 
montem inanem pulsaret, nihil prorsus proficere po» 
tuit: tunc ergo conversa ad optimates, ait : Kece 
jam liquide cognoscimus non esse voluptatis ejus, 
ut eum alibi feramus, coneedamus igitur huic plebi 
vel inv:ti, quod hactenus noluimus voluutarii, Pia- 
cuit autem hoc consilium cunctis, et deereverunt 
eum omnes uno ore in eodem oppido sepeliri. ]ta- 
que post banc delinitionem cum rursus feretrum sab- 


B levare tentarent, tanta mox celeritate levigatum sub- 


levatumque est, ut facile jan a. duobus portaretur, 
qui ante horam nee a pluribus movebatur : quod 
miraculum cives cum regina cernentes, gloriam 
Domini magnificabant, dicentes : Magna et mirabilia 
opera tua, Domine virtutum. Et, Mirabilis es Deus 
in sanctis tuis. 
ij CAPUT XXXVII. 
Pompa (uneris ejus, et laus beatitudinis. 

Deinde jam cum deferretur corpus ad sepulcrum, 
tota pene civitas ruit in obsequio funeris cum luetu ; 
nam et regina devola, cum esset hiemis tempore 
palus immenss, nullatenus suaderi potuit, ut vehi- 
culo uteretur equi , sed pedestri et gravi labore se- 
quens feretrum per paludem lamenta continoa cum 
omni tociabat familia. O quantus luctus omnium, 
quantus precipue monachorum fletus et pauperum, 
qui eo die ibi confluxerant, per plateas omnes par- 
sirepebant! Chori siquidem psallenüum lacerymosas 
reddebant voces, cantus et agmina flentium lugoa- 
bres reboabant in aere fletus; omnem populos ur- 
bem quatiebat gemitibus, celsumque culmen olympi 
implebatur plangoribus, accentus antiphonarum 
concrepabat in choro, et luctus Neviomagensiam 
resonabat in colo, funereos cantus omnes redde- 
bant tramites, ululatus dirus cunctas compleverat 
vedes, ejulans populositas omnis se fuderat per orbi- 
tas, flebilibusque vagas implebant vocibus auras. 
Talí pompa vallatus eminebat pastor exstinctus ; tali 
constipatum caterva corpus ferebatur ad tumbam. 


D Hinc preterea chori precedebant canentium, illine 


agmina plebium continmabant ejulatum : patrem so 
et nutricium perdere omnes clamabant, ei inter 
quatientes-singulius vix heec verba promebant : Cui, 
pastor bone, servandam comauuittis plebem , vel cui 
pro caulis gregis tradis curam pastoris? O Eligi, dul- 
cedo tu pauperum, fortitudo debilium, tu protector 
et impar egentium consolator. Quis jam post ite 
eleemosynam sicut tu dabit largam ; vel quis nostri 
erit protector sicut tu, bone pastor? Quis tecum 
pariter interire nobis tribust liodie, essetque mors 
dulelor quam (wa prowsentia carere ? Hujuscemodi 
ergo, cum properant ad sepulcrum, omnes simul 


* Billeis lintcis. Billeis, ait Acherius, id est, sigillo aliquo impressis aut damasceno opere signetis. 


VITA. 


$76 


confesas voces dabant ad culos, nec erat (acile A iranaplaniatur Auper aquas (Jerem. xvn, 27, 8). 


imer geminos temiarum vocum accentus cantum 
an Betum, clerum psallentem ;, an plebem discer- 
nere ululantem. Quis enim in illo die, quamvis sine 
visceribus esset, eum pauperum lamenta aujiret, 
men stalim in fletus prorumperet? Aut quis ita im- 
misericors plebem omnem vociferantem eerneret, 
et noa illico in rugitus se converteret? Quis autein 
Wa ferreum possideret pectus vel stolidum , ut cum 
reginam cum principibus deflentem intueretur, non 
polinus io lamenta se fubderet ? Quis vero etiam 
mic siccis oculis recordari poterit, cum perventum 
eit corpus ad locum sepulcri, quo ardoris desiderio, 
«eo amoris affectu , quo doloris impulsu tenebatur ? 
ireebatur , retrabebatur feretrum a populo retror- 


Hinc Psalimista dicit : Jm lege Domimi fuit volun- 
tes ejus : el erit quasi ligsum quod plantatum est 
secua decursus. aquarum. (Psal. 1, 5): De hujusmodi 
viris per Malachiam prophetam Dominus dicit : Jn 
pace el in aequitate ambulavit mecum ; ei multos avertit 
ab iniquitate (Malach. n, 6). Hinc per Isaiam lequi- 
tur dicens : Ego vocavi eum, et benedixi ei, el directa 
est via ejus (Ia. xi.vin, 15). Hinc per eumdem pro- 
phetam pollicetur dicens : Ecce servi mei comedent; 
vos auem, id est reprobi, esurietis. Ecce servi mei bi- 
beni; vos autem siielia : ecce aervi mei latabuntur ; 
vos con(undemini : ecce servi mei exsuliabunt in gaudio; 
vos auiem. clamabitis ob. dolorem cordia, et propter 
contritionem spiritus. ululabitis (Isa. Lxv, 13, 14). 


sum, ut vel uno momento adhue superesset corpus B Hinc quoque in libro Ecclesiastico dicitur : Timenti 


in propatulo, quo vel sic utcunque suo satisfacerent 
éesiderio : siquidem studiose tardabant omnes, 
Boras inpnectentes ne clauderetur sepultura, quia ni- 
Birem non poterant ejus ferre absentiam. 

Post tandem ergo vix populis przreptus, aique, 
uita dixerim, fortiter a fortioribus raptus, ab epi- 
$€opis qui aderant sepulcro est mancipatus, ubi 
sàs lestine s3xo opertus sub magnis jam servatus 
boseribus , ibique vallatus tumba surrecturus jacet 
ingieria. Sic demum venerabilis regina cum plebe 
vide defessa hamatis przsulis membris adorans, re- 
wililar ad propria jejuna, et prohibente lucta eam 
Were cibum, sic tridluapum in fletu explevit moe- 
Is jejunium. 


Comparetur itaque si placet bujus beati viri , non C 


&m feneri, sed potius triumpho, inanis gloria 
tecsli ; conferatur sí potest virorum divitum pompa 
iue peregrino defuncto sequanda : ilios enim viven- 
i$ in miseria confusis plausibus populorum hono- 
"insania ; Eligium exutum mundi crumpa cum 
nunmis cenlicol.e laudibus ad desiderata perferunt re» 
9; eb illi p»st sseculi pompam ia tartara dira tra- 
(mitur : Kligius post mundi adversa sinu letus pa- 
tireharum excipitur; illi divitiarum mole oppresei 
Íneti prsscipitantur in gehennam : Eligius eleemo- 
Quis sablimatus cum beatis resurget in gloria; ilii 
Wem mortis fanestis pro meritis solvunt in inferis : 
Figius pro beatis vernat meritis in sinu Abrahze sine 
Mein jam felix ; illi postremo in profundum barathri 
hgeat miseri eam damnatis : Eligius meus perpetim 
kwreatos serio perenni exsultat Elysiis in campis 
«m esactie a s:culo sanctis. Gratias tibi inter hzec 
€ wropier hzc, Deus noster ü&deligssime retributor, 
(eim reddidisti ei magna pro parvis , et requie- 
Vue eam fecisti inter amonitatem sempiternam, et 
Vteatis paradisi tui delicias, qui ad hoc forsitan ra- 
Mu a aobis est, Ne malitia mutaret intellectum ejus 
(Sep. ww, 11) ; et sicut de perfecto quodam scriptum 
9: Visens inter peccatores iranelatus est, quia pla- 
Ge erat Doo anima iliius (Ibid., 10.14). De talibus 
Qippe per Salomonem dicitur : Justus de angustia 
letus est (Prov. x1, 7). llinc et Jeremias ait : 
Benedictus vir qui confidit in. Domino, et erit Do- 
mizms fducia ejus : et erit. quasi. lignum. quod 


Deum bene erit in exiremis, ei in die de(unctionis sum 
benedicetur (Eccli. 1, 15). Hinc et alias scriptam est : 
Bonorum laborum ejus gloriosus erit fructus, et in 
perpetuum. coronatus. triumphat. (Sap. im, 15). Hzc 
nos de obitu vel super obitum sancli viri narrasse 
sufiiciat. Caeterum ne legentibus ingererem fasti- 
diem, eo quod prolixe jam extenditur oratio, dignum 
fore judicaveram, ut ejus terminante vita, noster 
quoque terminaretur sermo, nisi multimoda miracula, 
qux ad sacratissimuin corpus ejus aseidue Dominus 
eperatur, me denuo ad loquendum impellerent : 
plurima ergo pro legentium opportunitate praeteriens, 
pauca in calce sua presens liber ostendat. 
CAPUT XXXVIII. 
De virtutibus quibus post obitum claruit. 

Postquam vir beatus de sculo migravit, cum 
corpus ejus delatum esset ad sepulturam, remansit 
fortuitu in loco quo jacuerat rachina caprina ex epi- 
scopio valde optima, qux: nimirum in besilio fuerat 
pridie supposita feretro, quam illico cunctis dísce- 
dentibus diaconus quidam Uffo nomine, Suevus 
quoque natione, cupiditatis stimulis exagitatus clan- 
cule rapuit, atque in lectum sibimet sub stramine 
abscondit. Igitur corpore ex more tradito sepultura, 
cum ministri exsequiarum rediissent, atque ablata 
pecognovissent, vehementer mox contriü eocpe- 
runt eamdem iu diversa perqu.rere ; cumque diu dis- 


: euwrrentes, et hue. illucque investigantes, nullum rei 
D perdire caperent indicium, orta eat inter ministros 


mon modica ob hoc turbatio; sed cum nox jam in- 
staret, somnique tempus advenisset, euuctis alto 
sopore quiescentibus ex more, apparet vir sanctius 
in visione abbati cuidam, Sparvo nomine, eunique 
ut solebat blando compellans alloquio , indicat quo 
in loeo furtum celaretur. absconditum. Cum ergo 
lux die crastina terris esset jam reddite, adhibitis 
secum predictus Sparvus duobus creditis frauribus, 
ordinem visionis exponit eis, deinde ad locum desi- 
gaatam pariter eos pergere borians, ipse pro prodi- 
tore prior cunctis aecedit : eumque diligenter seru- 
tati essent locum , statim ut vir beatus indicaverat 
repererunt et furtum : inox autem accersito diacono 
durissimis eum vetbis increpaveruBt, non tamem 


i] 


5/1 


S. ELIGU NOVIOM. EP;SC. 


572 


acerbiter verberibus vindicarunt, quia et hoc idem a A studuit. Tunc sger opportunitate inventa, secreta 


sancto Eligio in mandatis acceperunt. Ex «quo facto 
caeperunt omnes sanctum antistitem ex ipso die obi- 
tus ejus magnopere pertimescere, ac venerationem 
ei debitam de die in diem jugiter exhibere. 
CAPUT XXXIX. 

Ut cuidam cellano apparens miraculum declaravit. 

Post heec autem erat quidam cellanus, homo Del, 
simplex et rectus, nomi»e Dulciolenus, in loco quo- 
dam non longe ab urbe Parisiaca commanens, quem 
beatus Eligius dum superstes in corpore esset, cum 
se opportunitas pr:ebuisset , frequenter visitare con- 
sueverat, eique magnam consolationem in quibus- 
cunque indiguisset, p'rare solitus erat. Postquam 
ergo vir beatus de mundo migravit, triginta fere 
aut nec amplius fluxerant dies, cum subito eidem in 
visione nocturna apparens, copit ab eo inquirere 
quenisdmodum isdem degeret, quove presidio eo 
aleretur in tempore; at ille supplices manus inda- 
ganti pretendens ; Bene, inquit, hactenus orationi« 


. hus tuis consisto. Et putans eum visibiliter secum 


- 


loqui, atque ex hoc amplius aliquid przesumens, ait : 
Est mihi modicum falerni in vase ex ea quam per 
te Dominus dedit vinea, si jubes, domine mi, probe- 
mus ex hoc : cumque ei calicein visus esset offerre 
porrecto mox vir sanctus manu benedixit illico po- 
culum, jussitque statin. eumdem refundere in eo 
quo exemptum fuerat, vasculo; quod cum factum 
fuisset, confestim et visio dicto citius ablata est. Ex- 


pergefactus autem presbyter, consternatusque de- C 


mum surrexit diluculo, et ex visione sollicitus in- 
uoivit mox cubiculum ubi parum pridie reliquerat 
bacchi : cumque vascula sua sigillatim sollicite con- 
sideraret, reperit fortuitu tunnam ubi pauxillum ha- 
buerat antea, usque ad os tunc vino exundante re- 
pletam : ex quo facto in admiratione conversus, 
facile potuit advertere quantum  benedicio va- 
leret quam Eligius sanctus per aenigmata etiam pro- 


peret. 
CAPUT XL. 


. Ut cuidam in palatio visus reginam commonere pre- 


cepit. 

lllad etiam annectendum credidi, quod nuperrime 
post obitum suum apparuit vir beatus in visione no- 
etis cuidam persons in'aula regis habitanti, cui ín 
babitu prefulgido assistens precepit, ut sine aliquo 
cunctamine adiens reginam DBathildem, commonere 
eam deberet, quo insignia auri gemmarumque orna- 
menta, quibus adbuc in cultu. utebatur, ob Christi 
jam reverentiam deponere non grsvaretur. Quod 
cum is cui jussum erat. negligenter silendo przeter- 
jisset, apparuit nihilominus et nocte secunda, atque 
eadem qux pridie eadem serie commonuit : sed cum 
nec tunc qu.dem pr:sumpsisset ex visione reginse 
quidquam indicare, tertia nihilominus vice cum ma- 
gna apparens comminatione, eadem qu:e prius man- 
daverat ingeminando, subjuuxit, camque nec si quid- 
quam reginse auderet indicare, emissa subito corpori 
febre ewpit vehementer angi; quem cum regina 
agrotantem visitaret, causas aegritudinis sciscitari 


cordis detexit, mandata reginz indicavit, stque om- 
nem ei tenorem visionis exposuit, Nec mora, et post 
rerum na:rationem discedente extemplo febre, saai- 
tatem pristinam recepit. Regina vero non ambigua 
de confessoris admonitione, omnia a se confestim 
ornamenta rejecit, nee prster brachiales aureos su- 
perse quidquam ornamentorum reservavit. Omnia 
itaque in eleemosynis dispertiens, potiora qu:eque in 
erucis opere aptavit; quam nimirum eleganter per- 
ficiens ad caput sancti Eligii stabiliri precepit. Jussit 
preterea et crepam ex auro atque argento mirifice 
fabricare, quam supra confessoris membra deponere 
de' eret : in quo opere copiosam molem argenti et 
auri ipsa przbuit, dicens : llic beatissimus moltorum 


B sanctorum fabricavit sepulera, et ego, ut dignum 


est, si quivero , fabricabo ejus memoriam. Factum- 
que est ita, et cum stabilita in locum tumuli foisset, 
tanta deinceps copia auri vel gemmarum in fbelis 
ac diversis speciebus a potentibus eodem leco collata 
est, ut eam sermo narrantis vix sufficiat exponere. 
CAPUT XLI. 
De sepulcro ejus sudante. 

llis ita gestis, mos erat ut diebus Quadragesima 
propter fulgorem auri vel nitorem gemmarum operi- 
retur tumba velamine linteo urbane ornatu holose— 
rico. Igitur ingrediente Quadragesima przeciaxerona 
crepam hujusmodi sindone, ut moles radiantis metalBà 
velata tegeretur diebus paeenitentie. Et post aliquot 
dies forluitu, dum multi astarent sepulero, miraculem 
apparuit inauditum : ccepit namque subite lipteum 
quo tumba cingebatur sudare, ac deinde paulatimque 
fumigans uberius rore infuso humectari ; quod cu» 
circumstantes conspicerent, in magno protinus stv- 
pore conversi, magnalia Christi ibi fatebantur tex 
lieri. Deinde cum distillare cernerent linteum, visum 
est senioribus consilium optimum, ut auferentes es 
e tumulo, atque extorquentes in vasculo, aliqua e 
eodem liquore procuraretur medicina fore; quod e. 
factum est, et mox tollentes prx»cinctoriem eliese 
runt in vase zreo, atque ex boc demum maltis pn. 
buerubt sanitatis antidotum : taata quippe foit su 
ris illius ubertas, ut etiam holosericum urbene tese 
tinclum ex nimia roris infusione proprium amitteret 


D colorem, linteumque sibi connexum colore inficeret 


suo. ltaque simile huie operi Gedeonis faetam is- 
tueor ; ibi etenim ros in vellere ex divisa prastamia 
sad indicium rogantis infusus est; hie niblleminus 
infusio diving virtutis ad sanitatis remediure celisis 
est; illic concha vellere expresso rore compleier; 
bic nimirum linteum in concha expressum, sd 
duorum fere sextariorum mensuram iiquor sanciss 
elicitur. 
CAPUT LII. 

De medicina ez liquore proeisa. 

Deniaue eo tempore vastabat morbus acerrize 
nonnullas civitates Francie, unde divinitus predici 
liquoris fomitem praestitum credimus osse, adeo ut si 
quis tunc ingruente inorbo mortis pateretur perice- 


5875 


copia decimse, ut decima accolarum pars centum 
same ad partem beati Eligii sorte devenirent ; in- 
sper adhuc et pecora multa nimis. 


CAPUT XLIII. 


(udem viuitor super ejus morte exsulisns percussus 
est. 

Dwn adhuc beatus Eligius superstes in corpore 
tet, quidam ecclesie ejus cultor negligens 
keguenter a sancto viro pro ignavia vel segnitia sua 
vrbis corripiebatur; nani et multimodis emendare 
ten cupiens, minas ei verborum nonnunquam iuten- 
Ubet; sed cum vir beatus migra-set ad Dominum, 
lle et pote insolens et stultus veniens die quadam ad 
($€w tsmbam, cum ecachinno exprobrationis elato 
éxiuse illico fertur : Ecce qui minas mihi verborum 
Pllicebaris, tu jam mortuus jaces; sed ego quidem 
Mhec consisto vivens: Post qu:e verba visum ei fuit 
tiilisse repente sanctum Eligium manu virgam ge- 
Haalem, et percussisse caput ejus, atque dixisse : 
Àpwsee, servo nequam, quoniam non sum mortuus 
W ta gloriaris, sed veraciter nunc vivo ereptus e 
Wrris, His dictis continuo ex percutientis verbere 
cii eaput hominis intumescere, cunctique artus 
imis$ vehementer sggravari; exinde jam dolore 
MAfis ingravescente coepit utraque manu caput tenens 
Weras magnis per urbem vocibus inclamare, ac 
Mt omnes plateas civitatis ea quz sibi contigerant 
heymabili voce proferre. Conenrrebant autem plu- 
"imi eives ad hoc spectaculum stupentes, et non- 
mili eidem mederi cupientes nihil penitus prass'are 
Mierant juvaminis, sed e contrario quanto plus co- 
lantur aliquid ei Juvaminis przbere, tanto amplius 
&or multiplieabatur in vulnere. Tandem ergo post 
iemensos cruciatus ad memorism confessoris redu- 
cu, ibique a multis edoctus, culpae suz satisfaciens, 
it post lunguim spatium recuperare potuit salutem. 


VITA. 


dom, si predictam attingere potuisset medicinam, A 
moz emni malo depulso, sanus redderetur a mo:bo. 
Erst autem ea tempestate comes quidam urbis Ti- 
we*ndensis nomine Ingomarus, predives valde et 
petens homo, qui nimium rmetuens vastantem cir- 
eumquaque pestem, necnou eL audiens miraculum 
rei gestse, totum se ex corde intimo ad sancti Eligii 
eantulit presidium ; denique multa ex fide postulat 
sibi ex prefato dari liquore, spondens atque devo- 
vens ut si iisdem antistes apud Dominum obtineret 
quod ejus przdia discurrens morbus non penetraret, 
decimam rerum suarum ex die przsenti villamque 
quam habebat msjorem ejus ecclesi» delegaret. 
Misens igitur predia sua, omnes eorum babitatores 
emm voto et devotione fecit ex illo salut»ri liquore 

esatingere ; ae sic factum est, ut cum undique provin- B 
dam morbos valiaret, nu'lus eorum qui ad euin per- 
(nebant pestis tunc incommodum senserit. Post hzec 
witem prazedietus vir exsultans valde de suorum so:pi- 
tte subjectorum, decimam ex omnibus partem se- 
qegivit, atque ecclesie sancti Eligii cum voto ut 
soponderat gratulationis contulit : porro tanta fuit 


51 
CAPUT XLIV. 
Quod vincti rei contra ejus basili. am solvantur. 


Sed quis sigillatim omnia mirabilia quz illic Domi- 
nus Christus operatur assidue verbis valeat expli- 
care ? si quis enim exigente causa quamcunque fue- 
'F:4 ob culpam vinctus, vel catenatus, si contigerit ut 
per aggerem publicum, qui basilic ejus proximus 
est, ducatur astrictus, mox ut contra eamdein eccle- 
siam ventum fuerit, confestim disruptis omnibus 
vinculis solvitur reus, nec patitur ulerius teneri 
astrictus. Àd quod declarandum unum tantum ex 
multis commemuorabo. 


CAPUT XLV. 
De catena ante ejus sepulcrum rupta. 

ltaque vir quidam sive ex causa, sive absque culpa 
ferreis quondam nexibus constrictus, cum ad suppli- 
ciam duceretur, clancule de manibus persequepntium 
elapsus, cursu concito ad Ecclesiam saucii Eligii 
confugit, quam ingressus cum ad tumbam ejus per- 
venisset, ibique trepidus astaret, repente disrupta 
catena qua premebatur, in partes utrinque cecidit ; 
subsecuti autem illum mox proditores cum illic libe- 
yum astare conspicerent, nimio furore succensi rur- 
sum acceptam catenam in collo ac manibus ejus iu- 
Jiciunt, conantes eum summopere foras ecclesiam 
trahere. Tunc vero reus tremens ac pallens, atque 
ad sepulcrum supplices oculos prztendens, ait : O 
sancte Eligi, placet tibi quod ad te confugientes non 
defendis * Ad lianc protinus vocem cum magno im- 


vine C Pulsu effracta catena longius ab eo prosiluit, eumque 


rursus liberum coram omnibus astare fecit. Ex quo 
facto perterriti omnes qui virum impetierant, pro- 
Fuentes in terram, veniam au'aciz su» cum ingenti 
metu precabantur. Deinde jam omnibus inde rece- 
dentibus, solaque catena dissipata in testimonium 
remanente, cum aliquod horarum fluxisset spatium, 
supervenit episcopus ejusdem loci, et audiens de 
miraculo quod ibi tanc acciderat, visus est ad horam 
dubitasse, qui statim inde progrediens, cum ascen- 
disset equum pro illic advectus fuerat mansuetissi- 
mom, mox ab eo in terram projectus, gravissimis li- 
voribus est confectus. Et confestiin culpam dubieta- 
tis episcopus reminiscens, palam coram omnibus 
confiteri est compulsus : sicque inde sublevaths, et 


D salutem post dies plurimos adeptus, cautus deinceps 


in talibus est redditus. Et quia se occasio praebuit 
quod de hujusmodi conditione loqui deberem, dicam 
et aliud buic rei simillimum. . 


CAPUT XL VI. 
De equo sancti. 

Dum igitur adviveret vir beatus, babuerat equum 
unum inter ceteros mansuetissimum, cui cum ne- 
cessitas poposcisset plerumque sedere consueverat , 
post cujus videlicet discessum ad ditionem abbatis 
qui eidem basilicz prxerat idem equus pervenerat ; 
super quem vir apostolus Mummolenus ejusdem loci 
episcopus inhianter sitiens, violenter eum przdicto 
abbati subripuit, suique juris vindicavit. Abbas vero 
nihil ci obtendere audens, ad sanctum illico perrexit 


919 


S. ELIGIL NOVIOM. EPISC. 


8.3 


Eligium, eique multa deplorans, causam hauc com- A  Tuterea appropinquante díe depositionis ejus en» 


fiendavit, Cum ergo praedictus equus ad ditionem 
episcopi fuisset perductus, coepit statim pedibus con- 
dolere, ac toto corpore marcescente tabescens deci- 
dere : tunc episcopus adhibito mulomedico, jussit ei 
studium impendere, quo scilicet sanari potuisset : 
sed quamvis ei cura sedule impenderetur, nihil pror- 
sus proficere poterat: insuper etiam cum ad eum 
aliquia accessisset, veluti fera agrestis in fremitus et 
calces prosiliens, laniare curatorem suum nitebatur. 
Cumque hzc per dies plurimos faceret, nullateny que 
melioraretur, tandem verens episcopus ne eum, si 
hoc in periculo permaneret, totum perderet, cuidam 
illum matronz sibi dilecte doni gratia obtulit, quem 
illa acceptum diligenti cura studiari fecit. Cujus cum 
dorsum die quadam iter arripiens incedisset, statim 
calcibus et stridoribus immensis actus graviter eam 
in terram collisit, in tantum graviter, ut per totum 
fere aunum eadem conquassatione laborans zgra 
decumberet : qux: nimirum femina cum se sentiret 
vehementer aggravari, remisit episcopo quem ded -- 
rat equam, et cum eo pariter pro munere exacerba- 
tionem, ac pro gratiarum actione probra man:lavit : 
quem episcopus receptum rurs:s diligere jussit, sed 
cuncta ejus diligentia in cassum conusumeba(ur, et 
quantum plus cura adhibebatur, tautum semper idem 
in pejus delahebatur. Post h:;:c autem exstitit qui- 
dam presbyter religiosus, qui daret episcopo consi- 
liom, quatenus videret, cum nihil apud se posset 
equus proficere, redderet illum eidem abbati, cui 
dudum injuste ablatus fuisset ; et cum secundum ejus 
consilium factum esset, post paucos dies gnus factus 
equus, ac mansuetissimus redditus, sub jure ejusdem 
abbatis permansit omni forma decorus. - 


CAPUT XLVII. 
De miraculis ia iransmigralione corporis ejus 
ostensis. 

His ila gestis, cum corpus beat Eligii in latere 
altaris esset. sepultum, visuro est. episcopo et regi- 
nz? consilium optimum, ut zdificata ultra altare vo- 
lutione, illic ei demum condignam facerent transla- 
tionem. Cumque hujusmodi consilium mente conce- 
pturü illic acc rsissent, et qualiter id fleri deberet 
disponerent, apparuit subito in pariete circa vilream 
maximam veluti arcus in rotundo przerupta imminens 
criptura, ut liquido cunctis pajesceret Dei id nutu 
fleri quod disponerent, ac per eum locum maceriara 
debere evertere, quo nimirum viderent hoc opus 


cripturam prxire. Hxc ergo cum magna admiratione - 


universi cernentes, meritis antistitis voluntatein ex 
hoc fatebantur Salvatoris : deinde jam hac conti- 
dentia acti, cum conarentur parietem eo in loco fo- 
rare ut przdictum opus possent perílcere, ita sese 
sponte abaque eorum labore in directum maceria 
fudit, ut nec hominem ullum nec ipsam denique 
tumbam, quee ei erat contigua, ullatenus Izederet cor- 
ruentis ruina. Sic igitur cum antistitis praesidio opus 
aggredientes optatum, dignum beato confessori atque 
honorabile construxerunt mausolcum. 


nuali, parabant equidem eives quemadmodum ei 
honorifivam  faecrent — translationem.  Piseparsbet 
eliam regina vestimenta omnia holoserica nimium 
pretiosa, ut eum ia die transmigrationis exueret illa 
qux: dudum cum eo miserat indumenta, et indueret 
ea quz tunc praparabat nova. Igitur eum anno jam 
vertente dies depositionis ejus advenisset, comvenit 
in oppidum copiosa populi multitu.lo , tunc cuacie 
clero canore vocis celebrante melodiam, omnibusque 
Christianis insistentibus excubiis, ablata est eum di- 
ligentia tumba desuper confessoris membra : deinde 
cum esset levatum tumuli o;ertorium , magnum eir- 
eumstantibus visum est miraculum ; nam ubi revele. 
tam fuerat corpus sanctum, odor continuo fragravii 


D gratissimus; quodque ita erat solidum et illibausm, 


abeque uilius membrorum diminutione incorruptum, 
ut vivere adhuc putaretur in tumulo ; et quod hi 
adhue cst venerabilius, ita barba et capilli ejus qui 
tempore obitus sui juxta morem fperant abrasi, mi- 
rum in uodum creverant in toinulo, ut cau;cü haee vi-— 
dentes novum inauditumque obstupescerent rei gesis 
miraculum. Tunc episcopi cuim tremore magno le- 
vantes eum de tumulo, vestimenta ei pretiosissisa 
qu:e regina paraverat, mutaverunt omnia, ea quoqu 
quibus duduni obtectus fuerat eumdein  exuepies, 
cum magna diligentia deposuerunt sub sigillis : ac sie 
demum concrepante hinc inde choro psallentius, 
cymbalisque spiritualibus perstrepentibus, easorà 
organis suavique modulatione concinentibng, a lece 


C quo jacuerat vir sanetus tune coram eunetis subae- 


lus, cum summo et honorifico studio deponitur, 
alque in preparato sibi sepulcro urbane at decebat, 
compouijur iplernas memori servandus, ampliesqee 
quotidie honorifieandus. Sed quibus post haee mirs- 
culorum effulserit signis, nune si aurem seliice 
accommodatis, opportunius audire potestis. 


^CAPUT XLVIiI. 
De cacis, et puella sanaja. 

Duo namque coxoi, unus juvenili sevo, alter jas 
provecte ztatis, aliquoi illic diebus excubaaies, ir 
tercedente confessore Chris illuminati, «anque ad 
propria suni reversi. Puella quxdam in annis adbet 
tenera, et contracta diu, ibi oleo quod superfuaditit 


D peruncia, orapte. confessore Domini sana est. facis. 


Alius itidem vir bino capitis luminari privatus, ess 
illic diu excabaret devolus, lumine tendes recegis 
sanus demum ad locum suum discessit. Sed ne é9 
aliis tantopere sermone succincto festinamus place, 
alios pro ipsa perplexitatererum videamur offender", 
aliquid interim latius propagandum est, ne videant 
Qui.Iquam veritaij subtrahere. 
CAPUT XLIX. 
De miraculo in cecindillo estense, 

Inter cxtera quoque qua illic ex divina qraia - 
inoperabantur miracula, cecimdillus qui ad capu 
beati viri dependebat cum die quadam pene congia- 
rct semivacuus, repente subita inundatione repletus, 


43HESÀ 


VITA. 


570 


zm ique ex semetipse divinitus lumine gignente ac- À largiente, reddidit soliditatem in universis membris 


emensus, plerumque deinceps et ardel et superfun- 
uan Uiur. Denique audite quale Dominus per eumdem 
unrecindillum pro meritis tanti viri ostenderit miracu- 
TB-em. Dum 5sébuc vir beatos in corpore degeret, qui- 
«niam comes Vermandensis ,Garifredus nomine, habuit 
-zAdversus eum scrupulum quoddain, quod nimirum 
qpiaculum cum beatus Eliyius migrasset de corpore, 
Abauitum adhuc remansit apud bominem : post longum 
uero intervallum negligenter oblitus piaculum, venit 
Tandem adoraread sancii sepulcrum : cumque tunc ex 
amore ad confessoris caput cecindillus arderet, ille 
Zngroediente ecclesi limen confestim exstinctum est 
erzamdelabri lumen : quod cum ille illico animadver- 
4Aisset, tremens pallensque oravit, post orationem 
«Pero cum egressus (uissel ecclesiam, staüm reddito 
eBivinilus lumine cecindillus solitum profudit fulgo- 
ares. lisque cum praedictus vir paratus essei jai 
«quum ascendere, quidam ex famulis ejus, qui pos- 
werior basilicam fuerat egressus, rem ex ordine nar- 
ravit sicut gestam constabat : quod cum ille audiis- 
met, tristis admodum effectos arcana sue couscien- 
aka copit discutere, quod esset facinus pro quo istud 
ipportentum esset ostensum : et cum culpam suam 
«beprehendisset, reminiscens qux aliquando in sanc- 
«um sirum admiserat, confestim revertens retror- 
mum fores basil;cz adiit, sed ubi primum gradum in 
A!»xavimento impressit, mox lutnine subtracto iterum 
«€ecindillas visus est dependere exstinctus. Tunc ille 
palem id cernens, jam nimio timore perterritus, 


Christus, qux occasione in:en!a damnaverat invi- 
dus inimicus : quique mox sanus effectus est, atque 
ita bases ejus et plantze consolidatze sunt, ut nullum 
deinceps vestigium claudicationis in ennctis ejus re- 
mancret membris. 
CAPUTLI — 
De femina muta et. ceca. sanata. 


Mirandis rebus plus adhuc mirands» succedunt. 
Quadam namque femina muta et cxca ad sepulcrum 
sancti Eligii fuit quondam oblata ; quz cum diu ibi- 
dein orbata et sine loquela de culo exspectaret medc- 
lam, sopore tandem depressa, somno sua concessit 
membra ; et ecce repeute dum quiesceret visum est 
astitisse sauctum Eligium, atque oculos ejusdem mul- 
cendo tetigisse, cu'tellum eiiam vel forcipem in 
specie medici manu gestans compedes linguz ejus 
leuiter abscidisse ; et ex hoc continuo expergefacta, 
oculis jam apertis, ccpit novam contueri lucem, ac 
per os excreare cruorem, quo aífluenter egesto, pro- 
tinus elimatum formavit ejus lingua. verbum : el 
post hoc jam sana facta, exsurgens et adorans re- 
gressa est ad propriam villam. 


CAPUT LII. 
De alia puella similiter muta ab eo sanata. 

Ites alia puella xtate tenera et muta, delata est 
illic à matre propria; quam ecolesie custodes ante 
sepulcrum sancti statuentes, corde tantummodo poe- 
tulare docuerunt prxsidium confessoris. Cumque 


peosternit se eum lamento et ingenti rugitu coram C diu ibidem excubaret muta, mater nimium anxia ita 


&necti sepulcro ; «c sic diutissimx culpz sus satis- 
Taeiens, copít apertis fletibus se reum, se indignum, 
Seque iafcliceim accusare, ob cujus videlicet. noxam 
im loco saneto candelabrum exstinctam dependeret. 
Cumque diu flens atque ejulans eo in loco persiste- 
Wet, seque illic mori, nisi lux missa rediret, voce 
publica proelamaret, tandem satisfactione ejus sus- 
Cepta lox candelabri ablata denuo rediit divinitus 
amissa. Tonc ille quantulumcumque recreatus, jus- 
Sit continno famulum vas sibi pretiosum cito deferre 
argenteum, quod acceptum veluti pacis obsideri 
Christi confessori obtu'it, ac juxta ejus tumbam de- 
Pesuit promittens insuper nonnulla ex suis faculta- 
tibus eidem basilice collaturum, tantum ut culpa 


alloquitur in aurem (ili: : Observa, inquiens, istic, 
filia, quousque a sancto miseratio adveniat ; ego in- 
teriin. sollicita 3d domum nostram regrediar. His 
dictis, cum co»pisset mulier ostio proximare, videt 
subito puella portentum quoddam per cecindillum 
ad se deflueret, ei nimium ex hoe consternata, con- 
festim disruptis lingux vinculis emisit vocem, et ait : 
Ecce tu mater vadis, et me hic solam relinquis. Quo 
verbo mater ejus audito, velociter ad eam rediens 
ccpit flere prse gaudio ; deinde avidius adbuc com- 
pellans filiam, ut pote quee nimium desideraret ser- 
monem ab ea percipere, in omnibus qua^ scisci- 
tata est planum atque absolutissimum ab ea respon- 
sum accepit. Super quo omnes qui aderant mirati 


im saneto viro admissa haberet jamjamque termi- D sunt, ob tantam videlicet velocitatem sanitatis istius, 


Mum : sic demum adorans et. glorificans potentiam 
Selvatoris, lumine cecindilli mieante, ex eodem 
laesus. loco discessit. 
CAPUT L. 
De puero coniracio sanaio. 
Nllad omnino proetereundum non est quod juvenis 
Quidam ex transmarinis partibus adductus, genere 
Saxonico ortus, ita disboliea tyrannide faerat cunc- 
às membris astrictus, ut ejus calcanea in partes na- 
Tam Lenerentur besita ; qui cum Novionio ad opi- 
Menem sancli Eligii esset deportaius, atque ante 
tjus tumbam fuisset projectus, post breve interval- 
lun, confessore Domini orante, et cterna pietate 


et videntes puellam loqui, magnificabant potentiam 
Chris, et inerita confessoris Eligii: Inter caetera 


vero neque illud puto silendum quod tempore mor- 


talitatis Parisius didici gestum. 


CAPUT Lili. 
De clade Parisius, et vocatione Aurem abbatisse. 


Faetum est igitur cum nelanda clades depopulare- 


tur urbem Parisiacam, et nonnulls jam virgihes ex 

monasterio saneti viri, ubi Aurea nomine prseerat 

abbatissa, ad Dominum preecessissent, apparuit qua- 

dam die beatus Eligius cuidam adolescenti in basilica, 

puellarum veste candida amictus, togarum velamine 

comptus ; cumque is quia aderat nimio pavore perterri- 
i 


519 


S. FI IGI NOVIOM. EPI3C. 


tus latibulum quxreret , blande cum Jleniterque A neris gratia pueri nonnulla offerunt ornamenta bal- 


compellans vir beatus, przcepil ut ieus cito diceret 
matri virginum quod ad se quantocius cum deputa- 
tis properaret virginibus. Currens autem is qui au- 
dierat, et citius Auream przveniens : Surge, inquit, 
velociter, quia doininus Eligius in ecclesiam te vo- 
cat. Quod cum illa audisset, gaudio magno repleta 
sine mora properavit ; sed tamen cum venisset, vi- 
sio beati viri jam abolita erat ; ecclesia vero ad fir- 
mítatis lndicium quod illic esset visus nebula qua- 
dam repleta monstrabatur, in tantum ut candelabra 
quoque et vela subita roris inundantia distillare vi- 
derentur. Tunc ergo przdicta Aurea in sese reversa, 
intellezit se ex hoc niundo vocari ; et protinus cou- 
v0. ans omnes sorores, ccepit valedicere singulis, se- 


questrans ex eis nonnullas qux eam comitarentur B 


inter c:eteras : deinde jain ipsa migrante ad Domi- 
num, et relique nibilominus subsecutze sunt demum, 
adeo ut ea tempestate ex eodem monasterio usque 
ad numerum centum sexaginta nionachz moreren- 
tr. 
CAPUT LIV. 
De portento Gari(redo praostenso. 


Audite jam et aliud quod ad sacratissimum Eligii 
corpus gestum est miraculum : quidam etenim vir 
illustris G.rifredus Graffio, veniens ad basilicam 
sancti antistitis, cum oratione facta pro foribus as- 
iare, pauperum illic turbam clamantem audivit ; 
cumque minime ad przesens haberet unde eis eleemo- 
ynaim tribuere posset, misericordia erga eos molus 
cospit volvere mastos : Numquid, ait, o miseri, ta- 
lem habetis cousolator:m qualem hunc beatam ha- 
buistis antistitem ? o qualis ei poterat causa obsis- 
tere, qux eum a vestra miseratione unquam przepe- 
diret, quo vos obturata transiret aure, sicuti nune 
multi faciun!, et. ego iiser : et cum hujusmodi ad- 
versuum $e uleretur increpationibus, visum ei foit 
veluti in extasi 3stitisse sibi in momento sanctum 
wirum ;6x qua visione consternatus, cum amens 
pene astaret, subito reperit in manu vel veste sua 
aurum quod pasperibus erogari deber.t, quod et 
protiaus factum est ; et ille inulta secum ex eo quod 
acciderat cogitans, exiit ab ecelesia et di:cessit. 

CAPUT LV. 
De puero Ebroini filio sanato. 


lilud quoque non nos effugiat quod vir illustris 
Ebroinus, palatii przpositus (quod volgo dicitur 
major-domus ) , habebat filiuu: adolescentem, voca- 
bulo Bobonem, quem ipse ac conjux ejus unice ac 
singulariter, ut pote chari parentes, diligebant. 
Quodam itaque tenipore morbo medullitus ingruente, 
cepit isdem puer vesano cgrotare languore, pro 
quo parentes nimis sollicitj, erant positi in angustia 
gravi; dehine invalescente paulatim egritudine, 
cepit jam puer vehementer angi, et morte jamjam- 
que imminente cum vivendi spes penitus auferretur, 
niinis anxii parentes pro filio ad sancitum confugiunt 
Eligium, confdentesque de miraculis tanti antistitis, 
pucrum illico devovent ei supplices, atque pro mu- 


teumque ejus speciosissimum protinus cum devotione 
sepulcro inligunt : quo facto confestim sine mora in- 
tercedente confessore :egritudo abcessit, et ad prse- 
sens convalescens puer sanitatem illico recepit, ae 
deinceps incolumis mausit. 


CAPUT LVI. 
De viro perjuro cujus viscera diffusa sunt. 


Sulet etenim pertinax cervicositas populorum, ut 
aliqua sibi objecta crimina sacramentis expiari con- 
tendat : unle factum est ut vif. quidam, facinore 
quodam admisso, cum arctius ob id perurgeretur, fal- 
laci audacia prxventus ad sepulcrum beati Eligii id 
se jurando spondet idoneum reddere. Cumque illue 
adduetus male sibi conscius juramentum explesset, 
confestim justissime divina ultione percussus, cre- 
puit illico venter ejus, et diffusa mox in terram vis- 
cera ejus ; sic miserabilis ille ad terrorem multorum 
indignam vitam digna morte fini: it. 


CAPUT LII. 
De interitu viri qui agrum basilicee | invasit. 


Quis vero possit et illud silentio pizterire qud 
vir quidam agrum in loco nuncupato Calvomobte, 
ad basilicam sancti Eligii pertinentem, rapaci ipu 
dens cupiditate, divina sit interemptus ultione? jlic 
namque cum malo ordine przedictum przdium su? 
niteretur. ditioni vindicare, ei obsistebat vehementer 


C Sparvus abbas ejusdem ecclesi:x ; qui cuni diu ab eo 


incursaretur, tandem causa in palatio regis perlau, 
accepit a principe judicium, ut si posset in saseo 
loco terram conjurare, ad partem utique ecclesia 
vindicaret ; sed ille maluit ut. idem pertinax vir qui 
eam invadere quxrebat jurejurando asseveraret 
suam. kt com judicatum essct ut prafatus vit 
cun plurimis secundum Francorum legem sacre 
mentum persolveret et hoc ipsuíu indulgens abbas: 
Novi, inquit, quod male eam inveserit , idcirco 
rogo ut cunctis juratoribus indultis ipse singularis, 
$i Deo placet juranjo eam vindicet. Cumque bae 
dixisset, placuit. verbum istud. cunctis optimaltibes 
regis, et decreverunt oinnes ita fleri. Post bxc ergo 
pergentes ad ecclesiam beati Eligii, et ingressi ad 


D locum sepulcri, przstolabantur omnes eventum rci 


Tunc memoratus vir leve reputans negotium, cum 
im.portuua audacia posuisset juraturus manum saper 
sanctum locum, in medio feresacramenti verbo coa- 
tremiscens, vchementer toto corpore declinavit re- 
trorsum super cervices caput, et mox divaricatis den- 
übus, reverberatisque oculis, cadente, ut dictum 
est, deorsum capile, magnoque ex ore fumo prece- 
dente, hunc solum proferre potait sermonem : Abbs, 
inquit, Sparve, recipe terram tuam. Boc ergo mode 
divinitus percussus, atque illico in terram prostratus, 
mortem quain non timuit fortuitu praeventus miser in- 
currit. Ex quo facto omnes ingenti"metu perculsi, pe- 


tentiam illie, sicut et ubique presentem fatcbantut 
adesse Christi. : 


NNIERRDEREER m n em ern E E AR oc ERR ——— M7 


— o2 amat lum aca as alas a. L-2atalddii MM EREMO nem nma. A 


581 


CAPUT LVIII. 
]iem de alio perjurante mortuo. 

Sed et de alio nibilominus auditu solo comperimus, 
quod cum ibidem perjurasset, atque demum ad do- 
mium suam veluti victor rediret, priusquam domus 
suse vestibulum introisset, invia mortuum [fuisse : ex 
quo nimirum postmodum tantus pavor crevit in po- 
pulo, ut nullus jam hodie etiam pro justissima 
causa introrsus ad sepulcrum persolvere audeat jura- 
mentum ; sed. quicunque habel sacramentum do- 
nare, foris ad circulum janu:x idipsum cum inagno 
tremore persolvit. 

CAPUT LiX. 
De homine rabioso sanato. 
Sed neque illud silendum est quod inter plurimos 


VITA. 
A Unun,, inquit, constat utrum sit factum an mox fu- 


583 


turum, eum jam muta et toto corpore decumbat 
premortua. Tunc ille festine valde ad confessoris 
sepulcrum contendit, et sumens ex eo qui ibi fundi- 
tur olei liquore, ad domum funeris cito accedit ; di- 
cebat enim hoc sibi in nocturna visione a sancto 
Eligio preceptum fuisse, ut allato olei liquore sana- 
ret ab incommodo mulierem. Ingressus ergo do- 
mum, vidit corpus inter lamenta affinium jacere tu- 
midum et gelidum, et ocius accedens confidenter ex 
visione sancti, perunxit oleo quod detulerat corpus, 
et ait : li:c mandat sanctus Eligius, ut in virtute 
nominis Christi exsurgas modo sana ab hac peste. 
Et confestim oleo sancto viscera ejus penetraute, 
coepit palpebras oculorum commovere, ac veluti ex 


languidos, qui illic undique confluunt, quidam vir, D gratissimo somno evigilans suspirare: deinde mir. 


afflatus pessimo demone, adductus Noviomo ab urbe 
Ambianense. llic nempe, maliguo sxviente spiritu, 
infestissimam rabiem patiens, non catenam, non 
compedes, non claustra ostiorum integra patiebatur ; 
eujus videlicet ferocitatem nullus sufferre poterat ; 
mam et aliorum nasos, aliorum aures si contingere 
quivisset, mordicus amputabat ; egestiones eliam ru- 
derum, necnon et canuam si comprehendisset avidis- 
sime edebat : unde et jugiter nexibus miser ponde- 
rosis astrictus sub custodia habebatur. llunc ergo 
€um diu parente3 ad memoriam sancti Eligii deside- 
rarent perducere, non eis occurrebat ingenium qua- 
lier id facere possent, quoniam si cum catena per- 
mitterent, in ipsos utique qui eumdem ducerent ir- 
ruens, male eosdem laniaret. Tandem igitur ingenio 
reperto, aptaverunt ex fustibus quoddam tolocium, 
ea scilicet raiione ut si ad przcedentem se. mittere 
&entaret, posterior eum retrorsum attraheret ; e 
contra si posteriorem appeterel, prior nibilominus 
getrahens teneret. Cumque hujusmodi argumento 
catenis et tolociis oneratus, a viris septem in diver- 
sis nitentibus quasi ferocissimus taurus ad ecclesiam 
esaet ,erductus, protinus ad sepulcrum sancti Eli- 
qii est delatus ; ubi vix stab litus, demum non post 
longum spatium confessore orante, et Christi gratia 
largiente, meruit recipere sanitatem ; quo etiam in 
loco valde jam devotus, clericus postmodum fac- 
tus, multo tempore deservivit. 
CAPUT LX. 
De muliere a pustula sanata. 

Bodolenus quidam centenarius, oppidi Novioma- 
&ensis colonus, habebat uxorem bonam, honestam 
valde atque devotam, quie quodam teimpore dum 
quietam ageret vitam, ncfanda pustula nequiter est 
percussa, quo tabo iucrescente jacebat tumida toto 
eorpore, et paulatim plaga adolescente, sola jam 
sepultura maritum reddebat sollicitnm. Uno itaque 
wane cuin abbas basilic: beati Eligii tenderet ad 
orationem, obvius ei factus flens et ejulans mulieris 
Waritus, mortem conjugis sux indicat, sepulturam- 
que ei in basilicam suppliciter postulat. Cumque 

ab eo utrum veraciter esset mortua interrogare:ur: 


* Satis accusare, Lecendum, satis accurate. 


1 


celeritate detumescente corpore, nec ullo tumore 
remanente in cute, facie etiam decorata rubore, 
surrexit de lectulo, benedicens et glorificans Crea- 
torem, qui se revocasset a morte. Sana ergo ex 
hoc effecta, ccepit eos compellere illic eo die cibum 
sumere, nec aliter destitit, neque permisit eos do- 
mum suam exire, nisi prandie apposito ipsa eis eirca 
frequens et misceret et ministraret. 
CAPUT LXI. 
De interitu filii qui patrem. criminabatur. 

Post hos autem dies fuerat quoddam furtum in 
rure Noviomagense admissum : cumque persona ad- 
missi facinoris quereretur, juvenis quidam per indi- 
ciun eidem culps conscius compellabatur. Habebat 
autem idem juvenis eo tempore cum genitore suo 
quamdam contentionem, ob quam videlicet et. insi- 
dias ei moliebatur iutentare: iumn ergo occasione 
reperta, e ^ salis accusare-repellens a se hujusce- 
modi opinionem, ccpit eadem super patrem velle 
dellectere, Ducuntur igitur in hujusmodi jurgi.m 
uterque in pub.icum, et conglobatis undique multis 
si: tuntur in examine episcopi et comitis, ubi multa 
vicissim allercautes, satagebat filius magpopere in 
patre calumniam reílectere, e contra pater, ut res 
erat, iunoxium se hujus facinoris esse defendebat ; 
atque in hunc modum contendebant coram duco 
atque episcopo. Tunc itaque vidimus ímplieri quod 
Dominus in Evange]io olim przdixit : Exsurgen!, in- 
quit, filii in parentes, et odio eos a(ficient (Math. x, 
21). Quidam ergo circumstaultium partibus filii fave- 
bant, alii vero rectius quid promulgantes, non eise 
rectum credi filium super patrem judicabant. Cum- 
que diu hujuscemodi altercatio inter eos verteretur, 
nec facile aut temncre a quoquam definiretur, tandem 
episcopus cum duce accepto consilio, cum nullatenus 
possent rei veritatem cognoscere, judicio eos com- 
mittunt beatissimo confessori : Quia, inquiunt, ne- 
scimus cui ex lis p.tius credi decernamus, tibi, 
sancte Eligi, cum Dei sententia hoc supplices judi- 
cium comanittiimus. 'l unc statuentes utrumque coram 
sanetisepulero, exspectabant per sacramentum Dei 
fore judicium : et ecce repente dum juramentuiua 


535 


sus in terrawn est graviter, sicque se vehementer de- 
cerpeus volutabhatur miser, tremens, et spuinans 
atque pallescens. Ex quo facto cuncli astantes atto- 
niti, nimioque timore perterriti, Del omnipotentis 
magnificabant judicium fleri. Sic ergo in publicum 
facinus manifeste prolatum ab ecclesia est discessum. 
Post hiec autem acerrime diuque juvene castigato, 
condolentes multi pro eodem misero conveniunt pa- 
trem, ut pro eo simul facerent orationem, el ita 
prostrati omnes ecclesi: ministri beatum confesso- 
rem rogabant innixe, uL quemadmodum eos audierat 
ad judicandum, sic iterum exaudiret ad miserandum. 
Cumque diutissime in prece persisterent, tandem 
miserante gratia Cliisti eflugata mal gni infestatione, 
juvenis restitutus est sanitati. 


CAPUT LXI. 
De lepro:o mundat ». 


Erat przterea quidam leprosus ex longo jam tem- 
pore toto corpore tabidus, qui addisceus de multi- 
inodis beati Eligii miraculis, petiit se ex fide deduci 
ad ejus basilicam ; ubi cum delatus fuisset, exspe- 
ctabat fore in se ex alto misericordiam. Cumque die 
una decumberet in terram omnibus pene dissolutis 
membris, vidit subito a parte sepulcri quemdam 
splendoris radium micare, atque in sua tabida et ge- 
lida membra mirum iu modum resplendere, el pro- 
tinus pavore niagno perculsus coppit. repente calefie- 
ri, atque ubertiin sudare ; deinde cum totum corpus 
infunderetur ex lhunm;ore manante, confestim cum 
ipso sudore veluti * quis ovum depellit exiens cuncta 
putredo lepr:e nitidam ac mundissimam reliquit cor- 
poris cutem : et continuo exsurgens qui fuerat xger, 
ita sanus atque illaesus ab ecclesia processit, ut. nec 
vestigium quidem cicatricum in eo remaneret. 


CAPUT. LXIII. 
De claudo sanato. 


Alius nihilominus vir claudus effectus per pluri- 
mum tempus arcebatur omnimodis gressu, repens 
bacterio corpore curvo; quique et ipse audiens exi- 
mia quz gererentur a sancto viro miracula, adhibito 
itineris adininiculo delatus est ad ejus basilicam. 
Cumque tunc temporis instaret dies beati Eligii na- 
talis, deportatus ille ad sepulcrum coepit flagitare 


S. ELIGI! NOVIOM. EPISC. 
coepisset promere, arreptus juvenis a d:emone colli- A 


581 
CAPUT LXIV. 
De (:re in basilica comprehenso. 


Quadam itaque die, vergente jam ad vesperam 
sole, cum clerici consuetas explessent preces vesper- 
tinas, contigit ingruente negligentia ut. omnes egre- 
derentur basilica, cunctisque in diveisa occupatis, 
nullus ad horam ex custodibus superesset introrsum ; 
cum subito vir quidam conscientia saucius, cupidi- 
tate accensus, captato ut fur aimico vesaunke su se- 
creto, velociter accurrit «d sepulcrum, et impellente 
nefanda copiditate sollicite huc illucque circumspi- 
ciens, cum nullum adesse cerneret, non timuit miser 
ex pendentiis aureis, qux illic pro ornatu sepuleri 
innumerae dependebant, qu:cdam clancule praesume- 
re : sed cum unam ex catenis aureis, jn qua d.pen- 


B deie videbatur id quod rapere volebat, violenter ad 


se tracta rupisset, tantus inox ad. traheuntis impal- 
sum souitus prosilivit, ut custodes longe foris positi, 
sonitu ad se perlato, maguunt queindam fragore ia 
ecclesia crederent exortum, unde ei confestin veloci 
cursu ad ecclesiam properautes, inveniunt furem ia 
ipso basilic :limine cum direptis divinitus deli- 
neri, nec usquam prorsus gradum posse movere. 
Quem protinus- circumvallantes, ipsum Sonitum ad 
se delatum, vel quid illic ageret percuuctantur; tuae 
vero miser furata in medium proferens, con&ieri 
couipulsus est se eisdem abiatis sileuter voluisse 3e- 
[ugere, sed nullatenus potuisse extra limitem basiliee 
pedem proferre. Sic ergo furtum cum pudore resli- 

tuens, veniamque facinoris sui toto corde deposcene, 


C et ex loco moveri potuit ; et ab eisdem misericurdi- 


ter dimissus, liber discessit. 
CAPUT LXV. 


Vir teatus cuid.m nimis anxzio. et auxilium a se 

poscenti apparuit. 

Quodam vero tempore vir quidam *zcularis ex 
nobili genere, culpa vel parva inteiveniente infea- 
sum omnimodo habebat principem, pro quo nua 
ruin ulciscendo offendiculo ducitur principis jos 
exsecutus in palatium; ubi dum sententia mortis 
ejus deliniretur, traditur interim servandus Amal 
berto viro illustri, comiti scilicet Noviomagens : 
cumque aliquot dies sub ejus custodia degeret, copi 
una die inter frequentiam famulorum vulgato sem 


remedium : et ecce superveniente nocte cum decum- D mone percipere, quod die crastina prolatam adser- 


beret in pavimento zger, adveniens illico sanctus 
atque ad claudum inclinatus, coepit ejus extendere 
artus, quo nimirum fortius poplitem extrahente, 
nervosque complicatos propagante, prorumpens in 
voce claudus omnibus qui aderant incussit terrorem ; 
quo diutius vociferante, cucurrerunt custodes ad 
eumdem, multum ab eo sciscitantes quid sibi velint 
hujusmodi voces. Tunc ille interrumpens verba, 
manuque porrecta surgens cito a pavimento capit 
ambulare libero gressu, collaudans et benedicens 
sanitatis sus auctorem Dominum Christum. 


* Quis ovum. Acherius hoc loco monet forte le- 
gendum esse qui sevpum ; sed. id. cujusmodi sil, non 
intelligo, nec dubium mihi est quin optima sit. codi- 


sum se sententiam capitalem exciperet, At ille bee 
audiens cum nimium f.rmidaret mori, nec ullum 
jam perfugium speraret evadendi, unum solummode 
sibi credidit suffragari, tà permitteretur noctem eam 
dem apud sanctum Eligium pervigil ducere. Cumque 
Togasset et impelrasset, ardenter nimis accurrens ad 
mausoleum confessoris, totam peue noctem in lacry- 
mis et gemitibus duxit, sibi ut eum oportebat patro-- 
cinari in crastinum «anc:um antistitem ionixe sup- 
plicaus ; et factum est postquam matutinos bymaos 
ex more persolvit clerus, nimium vir praefatus ex 


cunilectio; sic enim ait scriptor lepram absces- 
sisse ab :xegri corpore ut ovi album ab eo separari 
solet quod flavum est. 


VITA. 


: defessus subito obdormivit innixus, et ecce A tenus tamen recordari poterat de hoe quod aliquando 


sanctus ei astitit. Eligius, modestissimoque 
blande eum recreans consolari capit, polli- 
od crastina die ipse esset cum principe, et 
)ro eadem culpa nullatenus poneret vitam, 
ris ladulgentia a principe accepta, illico abs- 
Ba esset regressurus ad propria. Factumque 
ostera die accitus przedictus vir in aulom a 
Sicut pr:edixerat vir sanctus, liber ab eo 
, ovans ad propria est reversus. 


CAPUT LXVI. 
De monacho a pusiula sanato. 


5 pretium est ut non solum eas qu» ad sa- 
8um corpus ejus efliciuutur virtutes, sed et eas 
que per reliquias ejus procul aut prope ubi- 
delste fuerint, declarantur, huic operi vel 
ro multis intexere. Itaque qux narro in meo 
pesia suni mo:asterio. Fr.ter quidam ex 
is nostris ulcere pessimo, quod vulgo pustula 
percussus in faciem pessime laborabat. Erat 
& eodem monasterio oratorium quoddam in 
quim beati Eligii deposit:e erant. Cum ergo 
18 frater in lecto z?ger decumberet, et medi- 
rendi ulceris congruum ferri opificium przpa- 
miidolose valde id frater ferens, rogat mox 
ve igniti illius ferri operationem, et cornfl- 
meritis confessoris, rogat sibi deferri ex eo 
3d medendi gratia ante pignora. prefati an- 
ependebat : quo mox aliato faciem sibi et 


ex fide condiderat. Evocato interea Agerico baailiex» 
sancti Martini abbate, causam ei per ordinem expo- 
nit, deflens se non posse securam noctibus quiescere 
iu domo sua. Áccedens autem przedietus abbas ad 
domum in qua flebat portentum, coepit inquirere a 
femina utrumne aliquando ibidem servorum Dei 
manserit quispiam , anne etiam ei oblatum esset ali- 
quid a viris sanctis pro munere vel eulogiis, utrum 
vel ipsa non rapuerit aliquando aliquid minus ex 
sanctorum pignoribns. Tunc vero illa veluti per 
soinnum, ut pote ex longinquitate temporum, sancti 
Eligii capillorum reminiscens, pectusque illico pu- 
gnis saepius cx:edens, rei ordinem exponit, qualiter 
videlicet aliquando ibidem capillorum beati viri de- 


B cisiones ex fide condiderat. Statim ergo perscrutan- 


tes loculum, repererunt easdem reliquias veluti aro- 
. maticisunguentis odoriferas,ut ipsas quoque collegerat 
illibatas. Tunc nempe liquido claruit, et fheritum anti- 
stitis quantum essel, et szepe dictze matron: fidesquan- 
tum Deo placuerit, ut post tot annorum curricula in 
eolem loco ex jussione divina ostenderentur mi- 
randa prod:.gia. Audivi enim quod posunodum iu 
eodem domicilio elegans oraculum fuerit a fidelibus 
constructum : simillimum quoque et Noviomo gestuu 
est nuper miraculum. 
CAPUT LXVIII. 
Simillimum Noviomo signum premonstratum. 
Anus itaque qu:edam in monasterio quod sanctus 
vir construxit Noviomo, quodam tempore decisiones 


8 lurgentemque perunzit cervicem; el, 0 C £imiliter ex capillis ejus collegerat, atque panno 


tus ! post illius liquoris infusionem ita cancer 
jue alla foci appositione radicitus exsiccatus, 
ttemplo deletus est, ut nec vestigium quidem 
im ilius in faciem monachi relinqueret. 
u et illud quod solunmodo auditu cognovi. 


CAPUT LXVII. 
s miraculo reliquiarum Turonis osienso. 


adhuc beatus Eligius sub szculari habitu Tu- 
urbe sancti Martini tumbam fabricaret, ha- 
xpitiun in cujusdam matronz doino foris 
a vico ; qu» nimirum femina inspiciens $an- 
rem jugit r eximiis operibus intentum, eo 
Dmapius esset in omni opere bono, frequens 
»806, necnon ei largissimus in pauperum con- 


e, vere ut. erat, Dei famulum credidit: et D 


lam eum unus ex ministris ejus eum juxia 
tomderet, illa linteum quod capillos deciden- 
»perat rapiens, quzque ex capillis et barba 
b potuit linteo obvoluta in arcam sibi repo- 
angierunt demum plarimi anni, Ita ut penitus 
3blivionem hzc eadem femina duceret. Post 
vero sancti Eligii cum predicta femina nocti- 
a secreta silentia quiete se ageret, audiebat 
jue in suo cubiculo dulci modulamine cele- 
alientium ; et eum curiose ad hoc iutenderet, 
um conspiciebat per quxdam foramina ra- 
nimis miesre luminaria : cumque erebro ea- 
rmeret leri, nimio pavore perterrita, non au- 
im nocte in diversorio suo manere; nulla- 
PaTsaOoL. LXX XVIL. 


obvolvens supra suum discubitum in machinile col- 
locaverat : sed postquam vir beatus migravit de 
mundo, crebro cum cac noclis tenebre cuncta 
operirent caligine, micabat ex eodem loco radius 
quidam splendoris, qui nonnunquam in domo illu- 
strabat tenebras noctis; quod cum sanctimoniales 
illic femine plerumque fleri cernerent, convocantes 
predictam sororem, studuerunt ab ea percunctari 
qui esset causas quod isdem splendor ab ejus lecto 
nocte micaret. Tuuc illa pignorum sancti viri recor- 
dans, rem sicut gesta constabat, omnibus miranti- 
bus, exposuit : at ille hzc audientes protinus ad lo- 
cum accedunt, easdemque reliqnias auferentes digno 
in loco mox condunt, glorificantes et laudantes 
Deum, qui est fidelis in verbis suis, et tantam glo- 
riam prestat sanctis suis. 


CAPUT L*IX. 
De monacho per amphibalum sanato. 


Sed neque illud silendum puto quod in monasterio 
quodam Turonici ruris fratri cuidam contigit reme- 
dium. Ll. aque quidam illic monachus honorabilis inter 
suos, mihique familiariter notos, ingruente morbo sua 
in viscera gravissime per dies plurimos laborabat, 
cumque nullatenus invalescere recuperareque posset 
salutem, inspiratus tandem Del imiserstione, amphi- 
balum sancti Eligii, quod.illic eum magna reverentia 
servabatur, super se inposuit; quo nimirum ex fide 
amictus, et aniles artus cunctaque membra svo 
languore defessa baculo regente sustentans, commu- 
nionem Christi recepit; et postquam hzc egit, ita 

19 


51] 


convaluerit quam fuerat ante vegetatus. 
CAPUT LXX. 
]tem de alio a tertiano typo sanato. 

Alius etiam frater in monasterio meo infuso cor- 
pori tabo a tertiano typo gravissime vexabatur : qui 
cum per dies multos morbo invalescente nimium at- 
tereretur, cunctaque ejus membra valitudo tremula 
quatiendo pene dissolveret, unus ex diaconibus mo- 
nasterii habens apud se reconditum quoddam lin- 
teum, quod beatus Eligius aliquando habuerat in 
corporis usum, explorata tremoris illius bora detulit, 
eumque super pectus :egri imposuit ; quod postquam 
tertio fecit, satagens nimium ager coepit sudare 
atque rubere, vehementi etiam singultu pectus qua - 
tiente omnem continuo abundantiam fellis evomuit, 
sicque demum Christi gratia miserante convalescens, 
pristinam sanitatem recepit. 


CAPUT LXXI. 


Clericus quidam sancti pignora venditans incendio 
circumvallatur. 


Illud etiam magnopere adjiciendum putavi quod 
vir quidam, haud procul a confinio Rhemensis urbis 
habitans, desiderio reliyiosz mentis concepit , ut 
basilicam in honore sancti Eligii in przedlo suo zdi- 
ficaret : quam cum consummasset, pignoribus sacris 
ejusdem confessoris decorari cupiens, ad municipium 
Noviomagense perrexit; quo cum pervenisset, re- 
liquias poposcit , exposcitasque impetravit : sed 
cum ab oppido properare vellet, conveniens quidam 


S. ELICII NOVIOM. EPISC. 
sanus atque incolumis est. redditus, ut plus demum A ut aiebat, monachus Noviomo veniens reliquias besii 





58 


Eligii secum detulit, quas nimirum ut decebat eem 
magna reverentia basilicze indidit, atque post aliquot 
dies duo viri, unus czxcus, s]ter vero claudus, Ke. 
liter illic excubantes, solo saneti interventu sanati 
sunt * nimirum crcus lumen, claudus gressum reci- 
piens, post adeptam medelam regressus est uterque 
ad loca propria. In alia nihilominus basilica, qua a 
ejus honorificentiam in regione Aquitauica miro ele- 
gantique opere fuerat. edificata, similiter vir quidam 
pede claudicans medendi gratia advenerat : qui cum ex 
oleo quod ante venerandum altare eonsuevit ardere 
fuisset perunctus, nervorum vinculis resolutis el ipee 
sanatus est. 

CAPUT LXXIII. 

De levita sanato. 

Inter hzec autem nec illud przetereundum est, quoi 
quidam diaconus propter vulnus pessimum in ere, 
in extremitate, scilicet, dentium, susceptum, graviter 
per dies plurimos laborabat; in. tantum denique ul- 
cus illud invaluerat, atque ita fauces ejus vehemenua 
tuinoris obstruxerat, ut. per septimanam continu 
neque panem edere neque ullum cibum swnere prz- 
valeret. Hic namque cum nullum prorsus remeii 
genus adipisci posset , ad sancti se patrocinia Eligi 
convertit, et adiens basilicam quam eo in loco ve 
neranda ejus illustrabant pignora, praemissa er: 
tione, cepit ex fimbriis chrismalis quo tegebaste 
reliquis fauces suas et gutiur turgidum perfricate; 
post quam nimirum palpationem erumpens vulau e 


clericus, stimulis cupiditatis agitatus , ccepit. eura (; ore, omnem putrem saniem illius funditus rejecii, 


violenter detinere, dicens non se permittere eum 
gratis cum reliquiis exire, nisi sibi aliquod pro eis- 
dem munus praeberet. Tune preíatus vir ut ex ma- 
nibus ejus citius evaderet, munuculum quoddam 
quod ad presens apud se habere potuit, non sine 
moerore ei tribuit. At ille avidissime oblata preri- 
piens, sinealiqua tarditate intra greuwiutn sibi abscon- 
dit, Nec mora, et immisso divinitus igne coepit subito 
pectus cum vestimentis ejus vasto incendio coufla- 
grare, ita ut protinus compelleretur immensis voci- 
bus clamare, dicens : Parce, sancte Eligi, quia ego 
miser nunquam jam deinceps tale quid agere pra- 
sumam. Mox autem circumstantes propere ei vesti- 
wmenta fuinigantia auferunt, munusque acceptum via- 


atque ita digesto extemplo vulnere, sanus demens 
diaconus omni permansit in corpore. 


CAPUT LXXIV. 
De monacho a dolore pedis sanatio. 


Itemque frater quidam ex mouachis beati Eligii, 
quodam tempore podagrico in pede bumore peret 
sus decumbebat in lecto, tumidus in tantum, ut ae- 
latenus sufferret pedem suum in terram ponere. 5 
namque post t1ndem con(iJens de meritis coaíenort, 


se servabat, devotissime sibi imposuit, atque ex qu 
era pedem tumidum et immobilem mulcendo atqut 
contigit; post cujus , videlicet , attaetuma detese 
scente pede, gressum pristinum recepit, et itsée 


tori restituunt; ipsum eliam ponitentem inullaque D mum a predicto podagrico humore illesns perm 


deflentem aJ confessoris tunibain reducunt ; ubi oleo 
delibutus, xix tandem sedato incendio a tormento 
est liberatus. Hoc autem idcirco evenisse non am- 
bigo, ut per hzc facilius obtundatur , imoque con- 
fundatur rapacitas, cupidHasque similium, eorum 
duntaxat qui non werentur importune pecunia ac- 
cepta sanclorum pignora venumdare. CGesset ergo , 
quxso, jam hoc in omni loco contagium, ne contin- 
gal ea facientibus simile incurrere incendium. 


CAPUT LXXII. 
De ceeco et claudo sanatis. 


Adjiciam quoque et illud quod viro devoto Fre- 
degisillo presbytero narrante cognovi. Quidam enim, 


sit, ac si nunquam antea expertus fuisset. Jam wv 
in calce libri dignum putavi adjiclendum illed quii 
ad ejus lectum declaratum fuit. miraculum. 


CAPUT LXXV. 
Be miraculis ad. lectum ejus ostensis. 


Cum vir beatus iu Compendio villa regali [requtt- 
tius eset solitus adventare, providerat sibi hospitisti 
ultra fluvium Hisare in enjusdam viri domilicie V 
caliulo Waldoleni ; quo, videlicet, in loeo eundepit 
rumque vel redeundo, consueverat divertere ad Bt 
nendum. Postquam ergo migravit de mundo, pede 
ctus hospes ejus minime reverescen;: .poaltificis si 
tum, destruxit per iocuriam lectulum , parvipesdtst 
tanti viri dhcubitum, spoadam etiam  lectuli , quid 


m 
ln 
hs 
js 
melotem beati Eligii, quam pro magno munere ajel 


VITA. 


590 


sepius triverant manus sancti, suppedaneum ^ limi- A et ubi pridie fratre largiente sua , nihil obtulerat 


tes fecit, sequé cum'conjuge in eodem loco quo vir 
beatus pausaverat, sine ullo cunctamine collocavit : 
et erco ipsa nocte vehementi febre correptus , 
ccpit proünus tediare , tremere, sudare ac pal- 
leieere; pedes quoque qui lectuli calcaverant 
spondam , cceperunt fortuitu condolere, nimioque 
lervoris ardore aggravari, ita ut a gressu peni- 
ius compelleretur arceri. Cunque hujusmodi ar- 
tum lorqueretur cruciatibus, visum est conjugi 
ejus in visu ut amoverel se uterque quantocius ab 
illo discubitu, spondam etiam, quam negligenter 
prejecerant , inloco pristino restaurarent, atque 
omne stratum sicut fuerat diligenti cura compo- 
nerent : sed illa negligenter visionem obliviscente , 


sponte, ibi jam coactus tamen ut mereretur mede- 
lam multos ex publica moneta misit solidos per.cre- 
ditam personam; et protinus cum donum illic elee- 
mosyux illatum ess? , confestim ab eo discedena 
dolor, sine ulla mora sanitatem recepit. 
CAPUT LXXVII. 
Puella perjurans de[ungitur. 

Sub eisdem ferme d:ebus puella quzedam despoh- 
satia, instigante per carnis fragilitatem diabolo, a 
quodam moecho fuerat fosde corrupta, quam ejus- 
dem sponsus causatus utcunque suspectainve addis- 
cens, cepit ab ea extorquere, ut se per juramentum 
ab hac suspicione idoneam redderet ; at illa ut pote 
adultera nihil trepidans, securam se istud sacramen- 


vir ejus atrocius cruciatur dolore, et sequenti B tum posse transire gestiebat. Constituil ergo eidem 


nocte etiam ipse adinonetur quod nisi se cito a 
lecto submoveret, severius jam ex hoc corriperetur. 
Tunc ille post. trausactam visionem moderata iu se 
quantulumcunque febre , surrexit ut valuit festinus, 
ei spondam lectuli illico recollegit, quam diligenter 
lotam in eo loco unde exierat restauravit, lectumque 
ut prius fuerat circumquaque composuit; sicque se 
deinceps a discubitu illo removens, prioris faeti cum 
multa sactisfactione poenitentiam gessit, atque .ita 
deinnm sanitatem recipere meruit. Deinde jam hoc 
miraeulo latius crebrescente , undi ne cceperunt. ad- 
ventantes eo in loco munuscula inferre; coeperunt 
euam illic virtutes crebrius declarari populique 
conventus frequens ibidem fieri : quod factum magua 


cum admiratione cernens homo, relieta protinus Q 


domo, in alio se juxta contulit tabernaculo , auum- 
que diversorium hospitium perp»tuum in :?vo con- 
cesait Eligio. Et eece jam domo viri diruta , basilica 
ibi constructa, lecto mirifice exornato, condignum 
iu ternum possidet E'igius hospitium : quem vide- 
licet locum Clemens pontifex Belvacensis sub suo 
babet regimine, et multa ibidem jugiter ex^rcentur 
uuracula, ex quibus nuue duo tantummodo brevitatis 
studio praepropere eommemorabo. 
. CAPUT LXXVI. 
De correctione regis Lotharii, et dolore ab eo gublato. 
Die igitur qnadam duo reges germani, Lotharius , 
acilieet, et Theodoricus, egressi penes palatium gratia 
illic orationis divertunt ; ubi oratione facta, cum re- 


dirent ad regiam , pravenientes eos quidam optima- [) 


tum, dabant salubre consilium ut aliquid eleemo- 
syme ob sancii venerationem eidem loco tribuerent ; 
sed rex sevior in promptu contemuens neglexit hoc 
verbum, junior vero majore foris progresso, solidos 
illic posuit cum voto ex radianti metallo : deínde ab 
ev loco uterque properans cum ingressus fuisset pd- 
larium, coepit subito iJem rex Lotharius infusa cor- 
pori febre vehementer angi, et conglobato undique 
emai corporis ardore ac sinul repente in capite de- 
ümente, cepit ardentissimo dolore dentium illico 
cruciari. Cumque noctem illam in maximis transe- 
gisset angustiis, facto mime megligentiam  recordmms 
hestesuae diei, ad praesidium sancii cohfagit Eligii , 


ejus sponsus, ut ad leclum beati Eligii hanc lidem 
sola persolveret ; quod illa audiens facile id sibi 
fieri pr:sumit. Cumque illic uterque adventasset, illa 
proter«a et insolens sine ullo metu ad sancti lectum 
accurrens, ewpit absque terrore id quod exigebatur 
jurare; sed mox ut manum lecto imposuit, illico taba- 
scente corpore deorsum ruens , quasi defectis pedi- 
bus in terram corruit : quam cum vellent circum- 
stantes erigere, tremens illa el spumans inter manus 
eorum decidit, aque ita. demum lugubriter exspira- 
vit: quod ejus pavidus cernens sponsus, consterna- 
tus, et ipse potentiam Christi et judicium sancti 
magnilicavit, et sic deinde ad dornum propriam non 
sine metu discessit. 
CAPUT LXXVIIf. 
De miraculo similiter ad alium ejus lectum osteriso. 

Mult: et alix ibidem , jubente lomino, ejua me- 
ritis operantur virtutes, inter quas etiarh et cecinil- 
lus exundante ubertim oleo superfunditur , e& quo 
sancto liquore multi illic peruncti.a diversis sanantur 
incommodis, et benedicitur Íbi nomen Domini Saálva- 
toris. l]zc oinnia quidem in Compendio geruntur; 
sed et aliud nihilominus ejus lectum, quod situm est 
ja monasterli sui predio, loco nuncupante Victu- 
riaco, virtutes similiter declarantur, et diversa sani- 
tates efliciuntur : qui omnia ex ordine onerosüm 
ducimus verbis prosequi, et idcireo ea his paucissi- 
mis syllabis complexi sumus, quia magnoperé jam a 
locutione cessare festinamus. 

CAPUT LXXIX. 


De multimodis miraculorum signis, que quotidie ad 
ejus osteriduütur memoriam. 


Succurrunt hoc loco adhuc beati viri nonnulla 
miracula, et diversis quidem in locis , sed przecipue 
ad ejus sacratissimum corpus declarata, qus si sl- 
gillaiim ut gesta constant. nunc enodare cornti fué- 
rimus, et modum voluminis excodimus, el pro ipsa 
forsí(an prolixitate fastidium legentibus irrogamus. 
[Jcirco ergo ea qux hactenus prosecuti sumus , ut 
pote sufficienter, contenti simus, pro illis vero. qux 
nos minus enarravimus, palám omnibus fidem pr:e- 
stant cernentibus illa inultimoda compeditorum vin- 
eua, que lrodie zd ejus tumbam im argumento 


» Liaites, Forte, liminis, ait Acheriws ; mihi et Joeus mendosus videtur, et emendatio satie plaeet. 


591 


S. ELIGII NOVIOM. EPISC. 


rerum monstrantur appensa ; ex quibus nos nimirum A rit mirari quam loqui, tamen, ardore dilectionis 


jn hoc opere aut pene pauca aut certe nulla com- 
memoravimus , pro eo duntaxat quod in proeentía 
omnium exposita, sicut nos tolum, ita et omnes nosse 
non ambigimus. Plurims: namque catene , ut cun- 
ctis liquet disrupt:e ac compedes illic monstrantur 
dissipati, cippi etiam fraeti, et claudorum bacterii in 
argumento ostenduntur. D:emonum vero expulsio, et 
cmcorum illuminatio, solo sanguinis indicio decla- 
rantur in pavimento: et hec quidem tam multa 
infra paucum tempus constant ges!a; illa vero qux» 
deinceps per prolixa temporum spatia sunt gerenda, 
quanta flant et qualia, quis modo :xestimatione €om- 
prehendat, cum nusquam a presulis tamba hodieque 
cessent fleri gesta? Nam ut in multis assolet, decla- 


actus, plus in ilio quid velim quam in me quid pos- 
sim consideravi , unde nunc, queso , nemo de vobis 
deroget quod landem nominis ejus crebrius ingessi- 
naverim, cum :criptam sit: Laudemus viros gloriosse; 
et cum has easdem laudes flagrans ampris magni 
tudo exigeret, quia revera nee est Jactantise deputan- 
dum, sed gratis quidquid non virtuti. hominis aseri- 
bitur, sed de Dei munere prxedicatur; Dei est, ía- 
quam, Dei omne quod per ejus famulos geritur, 
quoniam ex íllo vits» fonte trabitur quidquid ia pre- 
sentiarum hauritur. : 

Porro ne lectorem styli latioris copia faüigrem , 
compendium facere volui, * ut subnexis capitulis 
quod nosse quis velit, mox síne tarditate inveniret : 


rata jam miracula nunquam operari desistit, sed quo- B necnon et illud utile ac salubre prospexi consilium, 


tidie undique :gri ven unt, et ibi excubantes sa- 
nantur, ferro vincti confogiunt et solvuntur , claudi 
rarrucis advecti consolidatis ibi gressibus ad pro- 
pria revertuntur; perjuri veniunt, et aut moriun- 
tur, aut d:emonio vexzantur; d:xmoniaci veniunt et 
liberantur, ceci veniunt et illuminsntur ; mult» etiam 
sanitates ex eo qui illic crescit olei liquore perficiun- 
tur, ita ut quacunque quis teneatur infirmitate, cum 
ex eo peruncetus fuerit, statim, fugiente tabo, Incolu- 
mitatem pristinam , prestante Domino, recipere 
possit. 

CAPUT LXXX. 

Apologeticum. 
Sed quia, largiente Domino, digessimus ttcunque 


opus optatum, nunc lectorem quxsumus , ut vilita- G 


tem nostri sermonis non usquequaque despiciat , 
quía et lortassis potuit elo.uentius oratio prormi, 
sed studiose valde ita stylum correximus, ut rem 
potius quam verba legentibus commendaremus ; et 
maxime hoc opus cothurno tumentis eloquii nulla- 
tenus inflari debuit, quod de tanti antistitis humi- 
litate manavit; meque devotum potius quam auda- 
cem fuisse przesens pagina ostendat, quia non pre- 
sumptione virium sarcinam tant? molis arripui, cum 
scirem indignum esse tam luculentz:: rel exiguum 
pusillumque fleri auctorem. Sed cum sim debitor 
decem millium talentorum, vel exiguum donum a 
quo accepi reddere festinavi, culpam, scilicet, si- 
lentii metuens incurrere, sí. agnita miracula ut pi- 
ger servus tacendo occulerem, atque idipsum parvi 
fomitis nutrimentum quod in me potuit doni cc- 
lestis olei reperiri nefas esse putavi muti tenacitate 
silentii preterire, ne unius talenti traditam quanti- 
tatem dum studerem cautius custodire, culpa de- 
foss:e pecuniz non carerem. ldcireo ergo. opttmum 
fore putavi ut ipsam talenti exiguitatem, quam ab 
Omnipotente accepi, in laudesancti , ad gloriam 
Omnipotentis, expenderem, utque id quod ab eodem 
indignus accepi, eidem subjectus impenderem. Quam- 
vis etenim hunc beatum virum consultius m:hi fue. 


^ Quo textui inseruimus capitula sanctum Au- 
doenum in calce ex hoc loco patet edidisse. Hoc 
|n est, quod scriptor subdit, e«llecta a se in fine 
uisse testimonia sacrarum Scripturarum qu;e Eligius 


ut quxque testimonia vir sanctus divine lectionis 
preedicans memorasbat, qu:eque etiam equidem me- 
minisse potui, velut pretiosas adjiciems gemmas, 
opus patratum solidarem atque exernarem. His ita- 
que singulis ita dispositis hunc librum contra omnes 
semulos tux, Christe , defensioni commendo, tibique 
devotionis mex supplex dicta committo : tibi etiam 
inter hxc et per h:ec omnia mea lingua pio ut valet 
affectu reddit preconium, qui contulisti presidiam , 
quo posset patrare opus optatum. Tibi ergo laus, 
tbi gloria, tibi honor, Creatori et Recreatori homi- 
num Jesu Christo Domino nostro, qui cam Patreet 
Spiritu sancto vivis et regnas Deus per influita se- 
cula seculorum. Amen. 
EPISTOLA AUDOENI 
AD RODOBER TUM. 

Domino sancto et 3 nobis in eharkatis vineafo 
jugiter amplectendo, Rodoberto pape, Dado sa!u- 
tem. 

Vitam beati Eligii, quam nuper, frater ehariseime, 
descripsimus, per presentem latorem sirenwitati 
arguti:que vestir: concertandam direximus. Que- 
sumus ergo ut, sepositis paululum curis ezteriori- 
bus, studium illic adhibeas quantocius, et si quid 
forte aut mea aut notariorum incuria in verbis, vel 
syllabis, incompositum, aut. minus aptum deprehea- 
deris, juxta prudentiam tibi collatam studiose emen- 
des, nobisque demum emendata restaures. Vale im 
Domino, et noli, frater, differre quod quiso. 


EPISTOLA RODOBERTI 
AD EUNDEM AUDOENUM. 

Domino vere sancto, culmine apostolico subli— 
mato, mihique modis omnibus venerabiliter prefe- 
rendo, domino et Patri Dadoni papzr, Rodobertuse- 
peccator. 

Decreveram quidem gratifiese jussioni vestrae, ve— 
nerabilis Pater, obtemperare, nisi imperiti mese 
prudentia vestra in dictandPstudio tantopere ebvias— 
set. Totum itaque volumen, quo Vita sancti contine— 
tur Eligii, a summis ad ima usque solerti, ut jusse— 


inter docendum adbiberet; liec enim satis constat 
eadem eese qux nunc exstant c. 15 lib. ii, adeo a£ 
nemini dubium esse queat quin lcc Vita multis ho 
locis interpolata sit. 


fes 
ra$, Cara quidem percurrens, nihil omnino quod 
adjicere emendareque deberem usquam potui re- 
perire, sed magis potius quod admirarer, venerarer, 
pesferrem ei pradicarem. Kt, ut vere fatear, pin- 
xisse mibi illie videris sanctitatis tuz, imoque bea- 
ümimi antistitis Eligii , integerrimam formam, ita ot 
aibil prossus defuerit ex cunctis saneti virtutibus , 
qued non potentatu verborum per singula investi- 


HOMILIUE. 


504 
A gaveris, ventilaveris, celsoque in sublime faro sue- 
tuleris. Unde equidem animo jam mco ex ejus uber. 
tate refoto, exemplari etiam integerrimi voluminis 
fratribus mihique confecto, totamque demum volu- 
men illibatum sanetitali vestra remissum. Orationum 
vestrarum supplex quzso suffragium, domne, semper, 





. NOVIOMENSIS EPISCOPI 
HOMILUE. 





HOMILIA PRIMA. 
JN NATALI DIE DOMINI 
De pace servanda et de eleemosyna. 

Ad aures vestre charitatis, o domini et fratres mei 
«dilectissimi , primam nostre locutionis vocem inci- 
gpiens emittere, et more infantium balbutientium 
«muasi imperfecta verba formare, quo primum utar 
«pxordio, saut quis meum os nimia clausum imperitia 
azmperiet primus sermo? Vel qui linguam meam tar- 
«litatis ligatam nexibus , absolvet oratio? Certe, cum 
JDei gratia, vestis suffragantibus meritis, oratio ! 
Qratio, inquam, non illa que est oratorum, id est, 
elieendi peritorum, et arte constat, ac promitur el - 
eguentia, sed qu est devotorum Christi, scilicet, 
iflidelium, et jn conspectu ejus, mente effunditur be- 


B dulcedine promissionis; et ad vos incipiat de pace 
servanda admonitio salutaris; qux» posco firmiter 
haereat animis vestris; ac prins in commune, com- 
munem Dominum deprecemur, ut ipse secundum 
pollicitationem suam , in nos (hoc est, in cor nostrum) 
loqui dignetur; et det vobis probare idem, cogno- 
scere et intelligere, que sit voluntas ejus bona et bene 
placens et perf. cta (Rom. xu) ; et dicatis ei cum Psal- 
mi-t: : Dirige nos in veritate tua, et doce nos, quia tu 
es Dominus salutaris noster (Psa'. xxiv). Itemque : Doce 
nos facere voluntatem tuam (Psal. cxti), ut nos, fa- 
eiendo quod precipit, eum loquentem illis audiamus 
auribus quas in Evangelio requirit, dicens : Qui habet 
anres audiendi audiat (Matth. 1; Marc. iv ; Luc. vin). 
llle nos de se semper loquentes, et ad se de qua- 


Emegna, et a benigno Domine aure percipitur et a€Cé- (: eunque tribulatione clamántes audiat, clementer 


Mptstor placida. Quam nonc quoque a. mea parvitate 
moram ipso prolatam efficiet exaudibilem sancta 
anharitas a qua, ut me humilem huic Ecclesiz conati- 
Katurm presulem vestris dignemini illi commendare 
g»recibus in cujus manu et sermones nostri et nos su- 
Emauw$, totis precordiorum deposco nisibus. Adestote 
«ergo, Íratres, votis meis, adestote piis conatibus, 
aaeBestote precibus. Convenio namque vos, verbis 
E5octoris gentium, beati Pauli apostoli, quibus inter 
«xelera kphesios hortatur dicens : l'er omnem ora- 
Gkonem et obsecrationem , orantes omni tempore, in 
Spiritu, et in ipso vigilantes in omni instantia et obse- 
€ratione pro omnibus sanciis et pro me, ut detur mihi 
Sermo in apertione oris mei, cum fiducia notum (acere 


exaudiat ; ac, depulsa omnium inimicorum nostro- 
rum infestantium tam visibilium quam invisibilium 
&va quam pro peccatis nostris juste patimur adver- 
sitate, loquatur et faciat pacem in plebem suam, et 
super sanctos e! in eos qui convertuntur ad. cor (Psal. 
Lxxxiv) ; quam ita demum promerebimur si servare 
unitatem Spiritus in vinculo pacis studeamus (Ephes. 
xLil). Unde vos et unumquemque vestrum una me- 
cum admonere volo, ut quia, secundum Apostolum, 
omnium Christianorum unum corpus et unus spiri- 
tus delet esse, ut unus est nobis Dominus, una fides, 
unum baplisma (Ephes. iv), ad unam spem vocationis 
nostre, unita cum proximis mente, curramus. Enim 
vero quam Domino gratum, et quantum sit bonum 


wagsterinm Evangelii (Ephes. vi). Vestris igitur sanctis D illius qux ex Deo est pacis et concordiz, bodierno 


erationibus a leo me exaudiri posse confisus, jam 
Wene effando in conspectu ejus orationem meam, et 
Supplez, ejus beniguissimam imploro clementiam 
Geqns : Domine, labia mea aperies, et os meum an- 
Wwafiebit laudem tuam ( Psal. L); et ne offendam in 
Wrbo, et ne peccem tibi, pone, Domine, custodiam 
€i meo, el oshum circumstantie labiis meis (Psal. 
Qu) ltemque in me impleri expostulo &t audiam 
tid loquatur in me Dominus Deus (Psal. Lxxxiw) ; et 
W ipse in vobis illud adimplere dignetur quod sub- 
agitur, quoniam loquetur pacem im plebem suam. 
Ex his ergo verbis, nosuae orationis initium sumam 
& istius per Psaliistam (a sancto Spiritu) prolata 


die patefecit nobis manifestissime unanimiter comei- 
nens chorus coelestis militie, cum, nato eo qui paei- 
ficaret coelestia cum terrenis, pro tam jucunda Lti- 
tia nostre reparationis, suzeque ac nostr: unanimi- 
tatis, cncordi cecinit voce : Gloria in excelsis Deo, 
et in terra paz hominibus bona voluntatis (Luc. n). Et 
quidem pulchre, nato illo de quo propheta olim pre- 
dixerat quod inter extera nomina tanto puero digna 
xocaretur Prisceps pacis (Jaai. 1x) , et certe ejus pa- 
cis, cujus non erit finis, nuntiatur ab angelis, ia terra 
pax hominibus bone voluntatis (Luc. n); qux pax alia 
non est quam ille qui hodie nasci dignatus est. J,.se 
enim est pax nostra, secundum Apostolum, qui facit 


pa5 


S. ELIGII NOVIOM. EPISC. 


596 


uiraque unum (Ephes. n). Hac denique fuit illius, A tate cordis quarite il'um (Sap. 1). Et lllud : Nunc, re- 


mirabilis causa, mysterii, quo illud Verbum quod in 
principio erat, et apud Deum erat, et Deus erat, per 
quod omnia facta sunt, et sine quo factum est nihil, 
in fine tz:culorum, caro factum est et habitavit in no- 
bis (Joan. 1), ut mediator fieret Dei et hominum 
homo Christus Jesus, verus Deus et verus hoino, in 
unitate persone, et solveret in carne suas inimiciLiag 
quas peccando et recedendo a Creatore suo contra- 
xerat genus lumanum. Si autem quxris quomodo 
illas inimicitias solverit, nosque per mediatoris oftül- 
cium Deo Patri reconciliaverit, et angelorum colle- 
gio sociaverit, duos quoque parietes ex Judxis et 
gentibus venientes ( factus idem Lapis angularis ) in 
unitatem fidei conjunxerit, audi Apostolum dicen- 


ges, intelligito, erudimini qui judicatis terram : servite 
Domino in timore, etc. (Psal. n). Publieani e$ pecea- 
tores beatum Joannem Baptistam sibi dicentem aa- 
diant, et obediant : Nihil (inquit) amplius quem quod 
constitutum est vobis, faciatis, et ne wlira prescri;tum 
quid ezigatis (Luc. m). Milites, quod sibi ab eodem 
dicitur attendant ; nec calumniam facientes presdam 
acquirant, Neminem (inquit) concutiatis, neque c&- 
lumniam faciatis, et contenti estote stipendiis vestris 
(Ibid.). Omnes vero in commune auscultent , quod 
oinni ordini, atque omni congruit et necessarium est 
ietali : ut juxta facultatem virium suarum, operibus 
eleemosyn:e insistentes, cuncti in omnibus quibus 
indigent proximi, sic eis subveniant quomodo sibi 


tem : Per unum novum hominem faciens pacem, uut D si necesse fuerit desiderant subveniri. Sie enim diei- 


reconciliaret ambos in uno corpore, Deo, per crucem 
interficiens inin.i itias in. semetipso (Ephes. 1). Et, si 
nosse vis, idem Dei et Hominis Filius ad quld vencrit 
aut quid in carne egerit, quidve tibi imitandum pro- 
posuerit, ipse sanctus Apostolus tibi consequenter 
demonstrabit : Veniens, inquit, evangelizaiit pacem 
tobis qui longe fuistis, el pacem his qui prope; quo- 
niam per ipsum habemus accessum, ambo in uuo spi- 
ritu ad Patrem. Evangelizavit autem pacem, adim- 


plendo hoc quod dudum promiserat per Psalmistam : * 


quoniam loquetur pacem in plebem suam (Psal. Lxxxiv), 
cum non solum in &ua nativitate pastoribus pacem 
per angelos nuntiavit, sed et per seipsum discipulis 
suis dixit : Pa-em relinquo vobis, pacem meam do 
vobis (Joan. xiv); quod non tantum his qui tunc in 
praesentiarum eum audierunt loquentem dictum cre- 
dimus, sed etiam nobis omnibus, si tamen vere ejus 
discipulatui inhzeremus. lta ergo nos probare possu- 
mus, $i vere ejus discipuli sumus, si h:ec verba ejus 
in nostro corde fixa retinemus et opere sollicite 
exercere studeamus. Quibus iterum ait : /n hoc co- 
gnoscent omnes quia mei discipuli esiis, si dilectionem 
habueritis ad. invicem (Joan. vin). lgitur quoniam 
Dominus commeidavit charitatem suam in nobis, et 
cum inimici essemus reconciliavit nos sibi per mor- 
tem Filii sui, et bujus reconciliationis et justilicatio- 
nis gratiam, qua gratis justificati sumus, nuilo modo 
ad condemnationem nostram negligamus, sed, justi- 
ficati ex fide, pacem babeamus ad ipsum per Domi- 
num nostrum Jesum Christum. (Quam ut inconcussi 
tenere valeamus, pacem etiam cum proximis nostris 
illibatam custodiamus, reddentes, juxta preceptnm 
Apostoli, omnibus debita : cui timorem, timorem; 
cui honorem, honorem (Rom. xin). Unde beatus Pe- 
wus precipit : Subjecti estote omni humane creature 
propter Dominum, aive regi quasi precellenti, sive du- 
cibus, tanquam ab eo missis ad vindictam malefacto- 
rum, laudem vero bonorum (1 Petr. n). Rex autem, in 
recto vivendo et agendo, nominis sui dignitatem 
custodiat. Principes et judices, quod sibi sacra dicit 
Scriptura libenter audiant et obediant, atque liben- 
tius faciant. Dili;ite (inquit) justitiam qui fudicatis 
terram : sentite de Domino iu bonitat', «t in simpiici- 


tur, qui habet. duas iunicas, det nqn habenti : el qui 
habet escas, similiter faciat. (Matth. vu), Ktemque, 
quod vultis ut (aciant vobis homines, et vos [acite illis 
(Marc. x); h:»c nempe lex est naturalis. Ergo big 
sanctis parentes admonitionibus, si quis vestrum buc- 
usque aliena rapuerit, amodo sua dare incipiat 
(Luc. vi) ; et qui hactenus sua. parcius dabat, jam 
nunc quia Deo feneratur recepturus centuplum 
(Matth. xix), ea. largius. expendat : hzec de incerta 
longzvitate su» vita cogitans, si ea retinere velit, 
ea forte cilius quam putat se ami:surum; ac proinde 
spem suam totam potius Dei misericordiz coramittat-: 
B.atus namque est vir cujus opes est in Domino Deo 
ipsius ( Psal. xxxix). Memor sit unusquisque illius 


C Evaugeliec:e parabole, quid Dominus dixerit diviti 


horrea sua destruenti et majora facienti : Stalte, hac 
nocle, etc. (Luc xi). Unde ad nostram, dilectissimi, 
exhortationem, retexam vobis antiquorum primum 
veridicam relationem, quz ita se habet, Narraverunt 
senes de quodam hortulano, quia laboraret et omnem 
laborem suum expenderet in eleemosynam, et tan- 
tum sibi retinebat quantum ad victum ipsius suffice- 
rel. Postea vero Satanas misit in corde ejus dicens : 
Collige tibi aliquantam pecuniam, ne cum senueris 
aut zgrotaveris, opus habeas ad expensas ; el colle- 
git et adimplevit lagenam de uunmmis. Contingit au- 
tein eum infirmari et putrefleii pedem ejus : et ex- 
pendit quod collectum fuerat in medicos, et nibil ei 
prodesse potuit. Postea vero venit quidaui de peritis 
medicis dicens ei : Nisi scideris pedem tuum, totom 
corpus iuum pulrefiet ; et constituerunt diem luci- 
dere illi pedem. Illa autem nocte rediens in se, et 
poenitentiam agens de his quz gesserat, ingemuit el 
flevit dicens : Memor esto operum meorum priorum, 
qui? faciebam cum labore intento meo, ex quo pau- 
peribus ministrabam. Et cum hoe dixisset, stetit an- 
gelus Domini, et dixit ei : Ubi sunt nummi quos 
collegisti, et ubi est spes de qua tractasti? Tunc in- 
telligens, dixit : Peccavi, Domine, et modo ulterius 
non faciam : et angelus Domini tetigit pedem ejus, 
el sanatus est stalim, et surgens mane, abiüt in 
agrum operari. Venit ergo medicus secundum con- 
stitutum diem, cum ferramentis, ut. secaret pedem 


997 


admiratus medicus perrexit in agrum ubi operabatur 
ille, et videns eum fodentem terram, glorificavit Do- 
minum qui reddiderat ei sanitatem. Hzc et his simi- 
lia, fratres, sollicite considerantes, et semper in om- 
nibus eperibus nostris, novissima nostra memorantes, 
secundum quod nos beatus admonet Apostolus, 5o- 
num facientes non deficiamus (11 Thess. n1). Tempore 
enim s90, qua nunc in seminibus misericordi: ex- 
penderimus, metentes, bonorum operum manipulos 
eentuplicato fructu plena mercede recipiemus ; cum 
in pece vera in idipsum (id est in id quod nulla re- 
rum vicissitudine variatur, sed ipsum in se perma- 
Jens incommutabili perennitate consistit) hujus vite 
geracto cursu dormiemus in futara beatitudine seter- 


Hl'OMILIAE., 
ejas, et dicunt ei, Exiit mane operari in agro. Tune A onmxe sanclum. non tangel, nec wgredietur. sanctua- 


098 


rium : si autem feminam pepererit, inmunda erit duabus 
hebdomadibus, et sexag nta sex diebus manebit in saw- 
guine purificationis sua : cunque. expleti [uerint dies 
purificationis ejus, pro [.lio sive pro filia deferet agnum 
anniculum in. holocaustum, et pullum columba sive 
(urturem pro peccato : quud si mon in:enerit. manus 
ejus nec potuerit offerre agnum, sumet. duos. (turtures 
vel duos pullos columbe, unum in holocawtum et al- 
terum pro peccuto ; orabitque pro ea sacerdos, et sie 
mundabitur (Lev. xn). Hiec praecepta legalia si dill- 
genter inspiciantur, ton solum D minus Jesus Chri- 
sius, sed etiam beatisaima genitrix illius, ab omni 
legis subjectione absolutissima reperitur. Cum enim 
non umnem mulierem qux pepererit, sed qui suscepto 


ae vitse, et requiescemus, ipsius henigni Dei ac Do- B semine pepererit, lex immundam dicat, atque his 


Ammini nostri gratia largiente; qui eum Deo Patre in 
wmnitate Spiritus sanctl vivit et regnat, per omnia &gx- 
«mula s:eeulorum. Amen. 
HOMILIA 1I. 
IN DIE PUBIFICATIONIS SANCT/E MARLE. 
De Evangelio et de usu luminarium. 

Retnlit nobis, charissimi, series lectionis evaugeli- 
«me, quomodo Dominus Dei Filius qui in principio (hoe 
«Pl, in Deo Patre) semper erat, et Deus erat, et apud 
S! )eum erat, et Deus erat; per quem omnia facta sunt 
«E Joan. 1) : in plenitudine temporis ex muliere factus, 
"HRit etiam factus sub lege, ut redimeret eos qui erant 
"I. ab lege, et ut ostenderet se non venisse leger sol vere 
"ER ed adimplere. Unde et hodierno die, qui est qua- 
*A lirsgesimus ab ejus nativitate, secundum veteris le- 
"Ulzis preceptum in templo Hierosolymitano cum mu- 
WEiweribus voluit prssentari, qui erat legislator, et 
Nilgpeius templi Dominus ; cujus rei gest» modum, modo 
3m udistis Cum recitaretur Evangelium, Sed quoniam 
Nun hac relstione, historica quedam (nisi aKius repe- 

V aantur) videntur esse subobecura, quzdam vero in- 
"Ewnt mystica, et quedam institutione moralis intel.i- 
EE entis fecunda : in his qux» ad historiam pertinent, 
"Eel ad moralitatem, aurem cum populo przobete 
«-—»mmunen. Deo autem gratias quia intelligendis se- 
*-retioribus plurimi vestrum aures habent audiendi, 
*gruales Salvator a suis requirit auditoribus, quibus 
*-ajam dieit : Vobis datum est nosse mysterium regni 


Pei, ceteris autem in parabolis (Morc. 1v, Luc. vin). D 


Writer jam nunc expediantur cum Dei auxilio qu:e 
Ww ebiscum vulgaris capere valeat multitudo : in qui- 
exzsequendis, sit adjutorium nostrum in nomine 
K»9mini qui fecit ccelum et terram. Vocabulum, fra- 
Wares, solemnitatis hodiernz, a vobis dicitur consuete, 
Wourifteatio sanct» Marke : de qus purilicatione, talia 
imsonwuit lectio anribus charitatis vestre : Postquam 
Ínrpíe:i sunt. dies purgationis ejus. secundum. legem 
Moysi, tulerunt eum in Jerusalem, wu sisterent. eum 
Domino, sicul scriptum est in lege Domini (Luc. n). 
Legis tale erat preceptum : Mulier si suscepto semine 
Wperit masculum, immunda erit. septem diebus , et in 

die octaco circumcidetur infantulus : ipsa triginta tri- 

bea diebus manebit in. sanguine purifcationis sue ; 


oblationibus una cum prole mandari decernat, con- 
stat quia non illam sub hac necessitate constringit 
qui sine susceptione viri'is seminis virgo concepit 
et virgo peperit. Nequaquam ergo immunda judica- 
tur qux, sancto Spiritu obumbrante, totius munditise 
ei sanctitatis Auclorem genuisse probatur. Denique 
et ipse puer Jesus purus ab omoi contagione peecati, 
cujus agni oblatione indigeret purificari , qui est 
Agnus Dei, et qui tollit peccata mundi (Joun. 1)? Sed 
quod tam ille legis Dominus, quam et gloriosa mater 
ejus, cum legi nihil deberent, sponte tamen se de- 
ereiis voluerunt subdere legalibus, nobis exemplum 
praebuerunt quanta huuilitate, quanta obedientia 
Dominicis praeceptis parere debeamus. Si autem quz- 
ritur juxta litteram cur mulieris et pueri purgatio 
quadraginta dicbus impleatur, in partu vero puells» 
8) dierum spatio tempus prolongetur, sciendum est 
quia in masculi parturitione tot diebus purgatio per- 
agitur, quot diebus homo in matris utero formatur : 
bumana vero conceptio sic perflci dicitur, ut primis 
sex diebus quasi lactis habeat similitudinem ; sequen- 
tibus novem, convertatur in sanguinem ; deinde duo- 
decim diebus solidetur; reliquos duodecim, usque 
ad perfecta lineamenta membrorum formetur; et 
hinc jam reliquo tempore usque ad tempus partus, 
magnitudine augeatur. Sex «utem et 9 et 19 et 12 in 
unum coacti faciunt 29. Si ergo minorem numerum 
infra majorem concludas, videbis pr»ceptum esse 
tantis pene diebus hominem mundari, quot formatur 
in utero. Pro femina autem hic numerus geminatur : 
quia (ut aiunt physici) fluxus sanguinis pro masculo 
est septem dierum, pro femina quatuordecim : ut 
quanto ex sexu infirmior, tanto sit ipsa nativitate 
inquinator; unde quatuordecim diebus immunda 
feri, et 66 ab ingressu templi prxcipitur suspendi. 

Porro 14 et 66 faciunt 80, in quo (sicut diximus) 
numerus superior duplicatur : a Patribus vero talis 
ratio redditur : ideo mulier majori subjacet male- 
dictioni, quia femina primum seipsam, deinde et vi- 
rum decepta decepit. llla serpentis persuasioni con- 
sensit, el virum persuasioni su: consentire coegit : 
vir autem soli consensit muliert (Gen. ui; | Tim. n). 
jnter lzec sciendum est quia omnis ista puri&catio 


S. ELIGII NOVIOM. EPISC. 


accipienda est in mysterio : sed nos ad propositurs A deat damnare. Notandum sane quod dieitar, owne 


revertamur. Impletis igitur secundum legem diebus 
purgationis ejus, seilicet vel ipsius Domini vel inte- 
merats genitricis illius, (wlerunt illum parentes ejus 
ín Jerusalem, ad templum Domini, ut sisterent, id est, 
statuerent, sivo offerrent, vel consecrarent eum Do- 
Iuino, sicut s.riptum est in lege Domini, quia omne 
masculimim adaperiens eulvam, eanctum Domino vo» 
cabitur (Ezod. iw). Legimus inp Exodi libro quia cum 
maorarentur filii Israel in /Egypto, et gravissimo 
Pharaonis premerentur dominio, clamaverunt de 
tribulatione sua ad Dominum : qui misertus eorum 
propter dilectos sibi patres eorum, misit servos suos 
Moysen et Aaron, et pesuit in eis verba signorum et 
predigiorum sworsm (Psal. civ), et percussit decem 
plagis /Egyptum. In decima vero plaga, percussit 
omne primogenitum in terra Agypti (Psal. cxxxiv, 
Ezod. xu), à primogenito Pharaonis, qui sedebat in 
solio ejus, usque ad primogenitum captivie, quee erat 
in carcero, et omne primogenitum jumentorum, et 
eduxit populum suum de /Egyyto, in manu potenti 
et brechio excelso : et ex eo tempore precepit ut 
sibi omnia primogenita filiorum Israel, sive ex ho- 
Ininibus sive ex jumentis, tam mundis quam immun- 
dis, consecrarentur, ea tamen ratione, nut munda 
queque offerrentur et sacerdotum essent, pro homni- 
nem vero primogenitis (exceptis his qui de tribu 
Levi erant, et in ministerium Tabernaculi testimonii 
porpetuo tenebantur) pretium darent, immunda au: 
tem, aut mundis commutarentur, aut infra mensem 
quinque siclis argeuti redinerentur, aut certe inter- 
feerentur (Exod. xui). Et hoe est juxta litteram quod 
dicitur, quia omne masculinim. adaperiene. vulvam, 
sanctum Domino vocabitur. Omne scilie.t masculinum 
tam de hominibus quam de pecoribus, adaperiens 
vulvam, sanctum Domino vocabitur, id est, jn Domini 
oblatione sanctifieatur. His autem preceptis nos mo- 
reliter instruimur ut omnia primogenita nostra ma- 
sculina (id est, principium bonorum operum, et for- 
tia queque virtutum, qu:e quasi cordis affectu. con- 
cipimus), ipso affectu Domino offeramus : id est, non 
nostris meritis, sed divin: gratie et laudi depute- 
mus, dicentes eum Psalinista : Non nobis, Domine, 
non nobis, sed nomini tuo da gloriam (Ps. x1, 5) ; im- 


masculinum adaperiens vulvam, quia his verbis E«an- 
gelieta morem consoets nativitatis expressit, et non 
sic intelligi voluit sicut. latrant bzeretici, quod Chri- 
stus uterum matris (nascendo) virginitate privaverit, 
eum mulier non tunc virgieitatem amittat quaado 
perit, sed quando cum viro dormit. Denique Dumi- 
nus Jesus, plenus et perfectus Deus, plenum et per- 
fectum hominem ex matre sine patre suscipiens, ple- 
nitudinem et perfectionem omnium gradarum ei 
contulit, sicat ad ipsam Gabriel arcbangelus loqui- 
tur dicens : Ave Marie gratia plena, nec integritatem 
et graliam virginitatis illi abstulit, Cur autem pue- 
rum Jesum parentes ejus tuleruat in Jerusslem, 
Evangelium subdit cum ajL: et ul darent kostiem, 


DB secundum. quod dictum est in lege Domini, par turiu- 


rum aui duos pullos columbarum (Luc. n). Jam supe- 
rius audistis quod lex ita precepit ut qui possit pro 
filio, die quadragesimo, pro'filia vero die 80 nativi- 
tatis, offerret agnum anniculum holocaustum, et tur- 
turem sive pullum columi.se pro peccato : si quis 
autem agnum invenire nequiret, duos turtures vel 
duos pullos columha, unum in holocaustum, ei alte- 
rum pro peccato offerret. Uade hac considerata obla- 
tione qux pro Domino o^ertur, etiam paupertas ma- 
tris offerentis conaideratur, quia nequaquam agnum 
reperire potuit, quz: duos tantuin turtures vel duos 
pullos columb:e obtulit. Q admirabilis per omnia di- 
vince dispensatio dignatiouis | O cunctis imitanda 
fidelibus humilitas pii Salvatoris! O amplectendum 
ü :elibus animis exemplum spontanez paupertatis! 
Benignus Deus, et Dominus omnium, dives in omnes 
qui invocant illum, qui dat ombibus sffluenter ei 
non improperat, qui in aliis babitat et bumilia respi- 
cit in coelo et in terra, pauper et humilis pro nobis 
fleri diguatus est, ut nos sua paupertate et humilitate 
excelsos faceret ac divites : bic quidem et in fide 
spiritalium divitiarum (id est, sanctarum virtutum ) 
libertate, in futuro autem hzredes regni quod repro- 
misit diligentibus se! Sed et in eislem oblationibus 
est adhuc aliud quod sollicite perscrutemur : Agnus 
namque innocentiam, columba simplicitatem, turtur 
significat castitatem; barum quoque avium utraque 
pro cantu habet gemitum, unde non incengrue ls- 


munda vero animalis, fluxa videlicet et dissoluta p crymas desigaant bumilium. Si quis igitur nostrum a 


quique ae male gesta, cum immundis deputemus de- 
clinsndo a malo et faciendo bonum, et sle asini pri- 
mogenitum ove mutemus, ut ubl prius fuit stultitia 
et immunditia, substituatur castitas et innocentia ; 
aut redimamus quinque siclis argenti, perfectam 
agentes poenitentiam pro singulis peccatis qux per 
quimque corporis sensus contrasimus ; aut si statim 
redimere non possumus, interficiamus, id est, si mox 
perfecta sequi non possumus, pessima tamen vite- 
mus. Verbi gratia, superbus aut avarus, gulosus vel 
luxuriosus aliquis, si non posset perfectzx humilitatis 
virtutem, sive largitatis, abstinentie, aut. continen- 
ti£, mox habere, sallem malum radicitus eveliens, 
superbiam atque avaritiam, gulam et luxuriam stu- 


timore Domini concipit, sive forte, sive infirmum et 
necdum perfectum virtutis opus, quasi filium vel 
Bliam parturit ; ut autem Domiuo consecrari valeat, 
agnum innocens et columbam simplicitatis, turtu- 
reu quoque castitatis illi necesse est offerat, quia 
innocens et simplex atque casta justorum conversa- 
Gio gralissinum est sacrificium Deo. 5i vero tsm 
pauper quis fuerit ut. veram innocentiam, qua nec 
sibi nec proximis nocuerit, cum simplicitate puri 
cordis et castitate mentis el. corporis offerre ne- 
quiverit, duos saltem turtures, vel duos pullos co- 
lumba, id est, duos compunctionis genera ( timoris 
scilicet et amoris) offerat. Unum videlicet, hoc est 
timorem pro peccato, pro quo timet et gemit ne ad 


«401 


artari supplicia pertrahatur. Postea vero alterum in 
iholocaustum, id est, amorem pro coelestis patris 
elesiderio, cum jam veniam presumens non gemit 
pro supplicio, sed quia tandiu a desiderato Dei r:gno 
differtur. Et ecce homo erat in. Jerusalem, cui nomen 
Simeon, et. iste homo justus. et timoralus exspectans 
«onsolationem lerael (Luc. n). Dignum pro certo erat 
ut quia Dominus Jesus pro omni ordine, setate et 
sexu redimendo venerat, ab omni etiam ordine, cetate 
et sexu lestimonium acciperet : quapropter cum 
prius ab angelis pradictus esset et prophetis, nunc 
queque adventui ejus mirabili omnium devotio mi- 
sab liter famulatur. Contra osturam virgo Maria pa- 
pit, Elizabeth sterilis filium generat, prophetatque 
Jioannes et exsultat adbuc in utero clausus ; Zacharias 
sacerdos pater ejus olim mutus, etiam com loquels 
propbeltie gratiam accipit; magi veneranter eum 
adorant, Ànna vidua confitetur, et inter eos isto se- 
mex Simeon, evangelico testimonio justus el timora- 
£us (est enim timor comes justitiz? que illam optime 
movit servare) magnum probet testimonium naiivitaui 
Doueinic:r, qui excreverat in tantum justiti:e cuhnen, 
w£ non jam solummodo suam, sed etiam totius po- 
puli Israelis quxreret salutem, et adventus Christi 
exapectaret consolationem, memorans illud Isai: : 
Dicite pusillanimes, con(ortamini et noli-e timere, eece 
Doenisus noster (1sai. xxxv) ; itemque : Consolamini? 
diciá. Dominus noster (1sai. xy). Et Sphiitus sanctus 
eret in eo. Digne, justus erat et timoratus, in talibus 
mMapque sanctus requiescit Spiritus sicut dicitur : 
Super quem requiescet Spiritus meus nisi super humi- 
lem et quietum el. tremertem verba mea (1sai. vxvi)? 
Ei responsum. acceperat a Spiritu sancto non visurum 
&& mort. s, nisi prius videret Christum Dominum. 
Quandoquidem beatus senex iste, Spiritu Del qui in 
eo erat revelante, cognoverat jam tempus instare 
quo Christus adveniret in carne, assidua poscebat 
prece, ne ejus amima antea solveretur a corpore 
(quamvis etas senilis eam cogeret jam exire) quain 
id quod summo desiderabat affectu posset videre. 


Unde et intrinseca ejusdem Spiritus locutione tale 


meruit in mente accipere responsum, non se prius 
mortem visurum quam videret Christum. Et! venit in 
Spiritu in. temp'wm. Non absque corpore putandus 
ext venisse, sed quod dicit, in Spiritu, admonitun 
el inepiratum a sencto Spiritu venisse in templum 
indicat. EI cum induceret puerum Jesum parentes 
ejus ut facerent secundum consuetudi: em legis pro eo, 
offerentes sacrificium, ipse senex, veluti jamtotus in 
pristinum joventutis florem renovatus, exilieus prz 
gaudio, accepit eum in uinas, id est, in brachia sua, 
el beuedirit Dominum, et dizit : Nunc. dimittis, Do- 
mine , servum tuum. secundum. verbum iuum in pace. 
Videntem me pacem qus celestia paciflcat et terre- 
na, dimittis a vinculis eorporis in pace et requie spi- 
ritus, ut jam caro non concupiscat adversus. spiri- 
tum (Gal. v), nec spiritus adversus carnem, nec ullas 
hujus vite corruptibilis corpus patiatur molestias. 
Nec jam metuo mortem, quia viderust oculi cordis et 


UWOMILIE. 


603 
À corporis mei salutare tnum, eumdem Jesum qui sal- 
vum (a. iet mo ei populum suum a peccatis eorum, el 
grave morlis conteret dominium. Quod salutare in 
boc primo adventu parasti. fide ac dilectione viden- 
dum, ente (aciem omnium populorum, quicnnque vo- 
luerivt credere in illum. In secundo autem adventu 
parasti hunc ipsum Jesum ante faciem omnium po- 
pulorum et credentium et incredulorum, ut videat 
eum omuis oculus Judicem justum, et reddat unicui- 
que secundum opera eoruw. Lemen ad revelationem 
geutium, eorum qui sedebamt in tenebris et umbra 
mortis, tam ex gentibus quam ex Judmis, ut per 
fidem illuminentur credentes in eum. Sed quia ante 
adventum ipsius quodammodo notus esse videbatur 
in Judea Dominus, et isthic esse lux qux»dain cogni- 
B tionis ejus; profunda vero caecitas intidelitatis texe» 
f2t corda credentium, boc iwnmen dieitur venisse ad 
revelationem earuui, ut, subleto ignorautise et infide- 
latis velamine, apertisque oculis mentis, lucem vi- 
deant magnam. Paratum quoque est hoc lumen ad 
gloriaui plebis 1sracl , quia credentibus ex Jud:eis 
spiritalis gloria est, quod illis tantum fuit prenun- 
tiatus et ex eorum stirpe incarnatus , quod iuter 608 
docuit, quod eos suis miraculis glorilicavit, Non au- 
tem abs re est quod revelationeni gentium, gloriz 
Israelis preeposuit, sed quia prius gentes credituras 
quam Judzos prgvidit. Ut enim testatur Apostolus, 
cum plenitudo genlium | intraverit, tunc. omnis Joraol 
salvus fiet (Rom. x1). Hzec vobis, fratres, sufüiciant 
breviter dicta de lectione evangelica ; quia vero con- 
C snetudo est eeclegiastica ut bac.die gestantes maai- 
bus lumina, missarum solemnia celebremus, brevi- 
ter quoque dicendum que sint hujus rei exordia. 
Cum Romani totius mundi potirentur dominio, & 
subjecto sibi orbe tripertito per tria quinquennia 
soluiionem census indixerunt fleri, et hoc modo, ut 
aurum uno, argentum altero, zs vero tertio persolve- 
retur quinquenuio. Unumquodque autem quinquen- 
nium vocabatur lustrum, eo quod ipso expleto cen- 
suque soluto, in unum conveniente populo Romano, 
sacfificium celebraretur, ei cum cereis ac lampadi- 
bus urbs Roma lustraretur ob lionorem infernalium 
deorum, et precipue Februi, id est, Plutonis, qui 
dominus inferni dicebatur, a quo et mensis Februa- 
rius vocabulum sortitur, eujus parte extrema, id est, 
D in Kaleudis hoc agebatur. ideo vero tunc infernali- 
bus diis sacrificabant, quia, eorum praesidio nationes 
orbis se subjugasse putabant. Nunc igitur vanz su- 
perstitionis errorem pulchre Christiana devotio ad 
veram convertit fidei religionem, cum jam non post 
quinquennium nec, ut olim, circa finem mensis Fe- 
bruarii, una lustratur civitas Roma ob honorem Fe- 
hrui, qui falso lustrationum, id est, purgationum, 
potens putabatur et deus infernorum, et ob dignita- 
tem ejus quo jam cessavit terreni Romanorum im- 
perii, sed per singulos annos circa initium ejusdem 
mensis, universa Dei civitas, sancta, videlicet, Eccle- 
sia, illustratur; fidei lumen, quod filiorum suorum 
fulget in cordibus, de:signans cereorum lumine quod 
eorumdem g &tatur manibus ob bouorem Domini no- 


005 


S. ELICII NOVIOM. EPISC. 


604 


siri Jesu Christi, qui est unus et verus Deus coeli et A Dominis propitiationem per fidem in. sanguine ipsius 


terrze et inferni, quique verus homo pro nobis factus, 
hodierna die templo prsesentari, et eum esset sine 
sorde peecati, legalem purgatienem cum hostiarum 
oblationibus pro se fleri, sanctique senis Simeonis 
manibus suscipi, atque ab eo et a beata Ánna czete- 
risque justis, qui ejus exspectabant adventum se 
voluit confiteri. Nos ergo, charissimi, hodie solem- 
niter recolentes bujes rel memoriam, et eum Domina 
nostra gloriosa genitrice ejus Maria eum oblaturi, 
vel cum beato Simeone ipsum susecepturi cum cereis 
el hymnis puritate mentis atque lucidis operibus 
splendidi, in conspectu ejus astare debemus devoti, 
sedulo recordantes diguitatem nobis repromissi pe- 
rennis et felicis imperii, coelestis, scilicet, reghi, 
quod tunc ompes eleeti sunt accepturi, qnando, juxta 
pzrabolam Evangelii, em bonorum operum lampa- 
dibus oceurrentes Sponso immortali (Matth. xxv), 
ipsi sponsa ejus effecti , amantiseimum thalamum in- 
trabunt; ad quem nos introducere secum dignetur 
idem benignus Deus et Dominus noster Jesus Cbri- 
sius, qui cum Patre et Spiritu sancto vivit et regnat 
per omnia s:cula s:culorum. Amen. 
J HOMILIA Hl. 
IN QUADRAGESIMA. 
De jejunii laudibus. 

Quanta sit erga nos, íratres dilectissimi, divinas 
pietatis miseratio, et quam multiplicibus modis no- 
strae prospiciat saluti clemens ejus dignatio, nec ulla 
potest prospicere cordis bumani cogitatio, nec ali- 
quibuy effari verbis oris nostri valet assertio. Vitia- 
ta enim denique in priuis euis parentibus tota stirps 
generis humani, et sempitern: solum obnoxia dam- 
nationi, nulla ez se poterat habere vires hane eva- 
dendi, quae, relieto, iuo contempto, auctore vite, se 
sponte man: ipaversat mortis auctori. Et ideo, justo 
Dei judicio, quia just; s Dominus Deus noster et non 
est iniquitas in eo. (Psal. x), zterna juste perpeti 
supplicia cogeremur omnes qui in Adam peccavinius, 
el in ipso ipsi quoque originaliter lapsi sumus, nisi 
Dominus noster quemadmodum incomparabiliter 
justus, sic ineffabiliter et p:us *. Cum itaque in fovea 
perditionis prostati. jaceremus, et suo merito pe- 
reundum esset omnibus , divina non tulit bonitas 
suum irremediabiliter perire opus, sed elegit ex ipsa 
perditionis massa quos ^ gratis salvaret, et sua s0- 
lummodo jwsüíülcaret gratia. Quod cum transactis 
retro seculis multifariam contulisset patribus no- 
stris, hujus tamen perfectionis summam hac novis. 
sima szeculi zetate dignatus est conferre nobis in uni- 
genito Domino nostro Jeau Christo, quia, ut testatur 
beatus Petrus apostolus, Non est in alio aliquo salus 
ueque aliud nomen sub. celo datum est hominibus in 
quo oporteat nos salvos fieri (Act, iw). Hinc dicit et 
coapostolus ejus Paulus : Omes peccaverunt et egent 
gloria Domini, justifica i gratis per gratiam ipsius, per 
redemptionem qua est in Chris:o Jesu, quem preposxit 


* Hic deest quidpiam quale sit illud, fortassis, ad- 
venia sno nos redemisset, vcl tale aliquid. 


ad ostensionem justitie sue propter remissionem pree- 
cedentium delictorum ( Rom. 11). Ergo, fratres charis- 
siti, quia tanta gratix Dei munera gratis accepimus, 
dignum, imo valde necessarium est nobis ne ei in- 
grati simus, et ne collatam nobis gratiam in aliquo 
negligamus. Unde et nos admonet idem Apostolus . 
dicens : llortamur vos ne in vacumm graciam Dei re- 
cipiatis (11 Cor. v1). Quibus monitis, ad omnem Pei 
mandatorum obedientiam provocamur, ut quia de 
massa peccati segregati et per fidem vocati sumus, 
remissionemque peccatorum in baptismo percepi- 
mus, digna fidei opera faciawus, ne fides per gratiam 
Dei nobis attributa, si fuerit sine operibus, non so- 
lum otiosa, sed etiam mortua judicetur, ac per hoe . 


B gratiam Dei in vacuum, id est, inutiliter, recepisse 


videamur. Dominus namque Jesus mittens apot*tol s 
in universum mundum praedicare Evangelium, prze- 
cepit eis dicens : Ite, docete omnes gentes, fidem, se:- 
licet, sancix Trinitatis, baptisantes in nemi«e Patris, 
el Filii, et Spirilus sancti ; et addidit: Docentes eos 
servare omnia quacunque mandavi vobis ( Matth. 
xxvini). In quibus verbis aperte ediscimus quia qui 
fidem recipimus, nostramque illi baptismo spopon- 
dimus servitutem, omnibus mandatis ejus ut obe- 
dire studeamus necesse est, ut dum ea qua jussit 
facimus, ad bonorum operum pr.emia, que nobis &$- 
delis et qui non mentitur Dominus repromisit, ipso 
auiliante, pervenire mereamur. in sermone autem 
Apostoli, quem in inedium deduximus, quo nos hor- 
latur ne in vacuum graliam Dei recipiamus, gratiae 
Dei non solum intelligere debemus, &dem quam pri- 
mum in sacramento baptismi percepimus, sed om- 
nia qu? nobis a Deo donantur bona, sive^sint spiri- 
tualia, sive sint ea quae Paulus apostolus dieit esse 
[ructus. Spiritus, ut. esL charitas, gaudiwm, paz, pa- 
tientia, longanimitas, bonitas, benignitas, et extera 
(Gal. v); sive sint corporalia, in quibus est corporis 
sanitas, frugum ubertas, aeris serenitas, temporum 
pax et tranquillitas, et bis similia ejus dona de qi- 
bus ab Apostolo cohortamur ne ea inaniter recipia- 
mus. Ejus quoque talenta, quz unicuique nostrum. 
secundum propriam dedit virtutem (Math. xxv), ne 
si:e lucro bonorum operum retineamus, sed, dum 
tempus est, negotiandi in exercendis lucris Domini- 
eis, in his qux» accepisse perpendimur, oecupemur, 
ne cum venerit rationem cuim servis positurus et &- 
deles negotiatores remuneraturus, si invenerit nog 
gratiz sux talenta, quod absit, recepisse in vacuum, 
jure damnatos projiciat in tenebras infernorum. Sed 
potius totis studeamus viribus, ut unusquisque no- 
strum pro apportato j|ucro audire mereatur : Euge, 
serve bone et fidelis, quia super pauca. (nisti fidelis, 
supra mulia te constituam, intra in gaudium Domini 
tui (Ibid.); ubi nos secum gaudere concedat ipse be- 
nignus Doininus et Deus noster. 

Nunc ergo, fratres, quia sacros dies jejuniorum ce- 


b [sai. Lit: Gratis venundati estis et absque argento 
redimemiui. 


HOMILLE. 


(06 


lebramus, scire debetis quoniam sicut. corpori vul- A dicit enim Scriptura quia fecit Dominus Ade et 


nerato medicamenta, sic, et multo amplius, animum 
peccatorum vulneribus sauciate medicina necessaria 
sunt jejunia; maximeque quia primos parentes no- 
stros, propier gulam, a paradisi gaudiis expulsos no- 
vimus (Gen. m), procurandum nobis est, si ad ea 
yeverti cupimus, ut per abstinentiam viam nobis illo 
redeundi preparemus. Quid autem sint, et quantum 
sacra prosint jejunia, audiat iu brevi charitas vestra. 
Jejunia sun grati: Dei primordia, reconciliationis 
sacrificia, salutis remedia, castitatis fundamenta. llzc 
vitam imitantur angelicam, his excitantur mentes 
füilelium, his reficiuntur animse, per hzc imoriuutur 
culpas, delentur delicta, his gradibus pervenitur ad 
«olestia, his armis dimicaumus contra diabolum et 


urori ejus tunicas pelliceas, et induit eos (Gen. qm). 
Ecce quomodo gula vestit, et quomodo nuda : au- 
feri ornamenta virtutum, vestit ignominia vitiorum ; 
sibi obedientem a facie Dei abscondit, et, ut facti 
furti consciam, ad latebras mittit, paradisi felicita- 
tem claudit, et omnium vitiorum januam pandit, 
Sequentis etiam 2i patres, si consideres, per gu- 
lam cecidi-s& et per abstinentiam stetisse cognosces. 
Sanctus Noe vir sobrius, mundo pereunte, inter un- 
das diluvii servatus, qui in Arca se suosque, nec non 
et omnes bestias, pecora, eL ipsas volucres temperan- 
tes Domino przcipiente aluit (Gen. vi), postmodum vi- 
ni poculo intemperanter sumpto dehonevtatus est, et 
a filio suo Cham lud;brio est habitus (Gen. ix). Lot 


wincimus exemplo Domini nostri Jesu Christi qui per B nepotem Abrahz, quem nec Sodomitica scelera nee 


Jiejunium nostrum przliatur contra diabolum; non 
«quod ille aut jejunio aut isto egeret certamine, sed 
wt primum nos doceret debellare, et postea donaret 
wincere. Certamen igitur magistri ac Domini nostri 
agnoscamus, et sic certe discamus. Continuis qua- 
«draginta diebus ac noctibus jejunavit : postea vero 
eesuriit (Math. v1; quod videns tentator ex pharetra 
znalitiz suz direxit illi primum spiculum guke. Quare, 
Baquit, esuris? si Filius D.i es, dic ut lajides isti pa- 
»aes fiant. Et quid ad ista Dominus fecit ? Clypeum 
jejunii pretendi', et ignitum hostis jaculum in ipso 
exstinxit atque confregit, dicens : Non. in sola pane 
wirif homo, sed in omni verbo quod procedit ex ore 
JDei ; ac si diceret : Temporalem corporis $nads sn- 
zunere cibum, ut :ernum et vitalem anime auferas 
wictum; cum homo ex anima constet el corpore, 
prius anima debet refici Dei verbo, et postea corpus 
ippane Lerreno. lloc intentis auribus audiat qui vere 
wivere audeat, qui vere vivere desiderat; hunc pa- 
mem avidisiine perquirat, illo animam pascat dum 
«caro jejunat. Perspicimus evidentissime quod laqueo 
S&u':e etiam Dominum voluerit diabolus capere, quo- 
RAiam eo noverat se primum Adam invasisse, et sic 
per esum pomi vetiti sirangulasse; sed secundus 
"Adam, abstinendo, illius laquei vincula dissolvit, et 
Amos Omnes ahsolvit, atque per abstinentium, ipsius 
«lolos nos posse vincere edocuit. Nec novalex est 
abstinentiz, hec quippe data est homini posito in 
paradiso, cum ei preciperetur a Domino : De ligno 
&ciendia boni et mali ne comedas ; quacunque die co- 
sxederis ez eo, morte morieris. In hujus igitur man- 
aMati jussione et ejusdem transgressione possumus 
S&cire quantum sit bonum observatio jejunii, et contra, 
wiolatio ejus quantum sit malum. Quandiu interdicto 
abstinuit eibo Adam, nec legis fuit prxvaricatio, nec 
infirmitatis, que antea non erat, cogn.tio, nec 
culpa, nec illecebra, nec labor, nec timor, nec mors, 
nec terrena meditatio, qua protinus successerunt 
omnia, postquam manducavit de arbore interdicta. 
Nam mox a paradisi beatitudine ejectus, et in hanc 
quam patimur miseriam est projectue, vita spolia- 
tas, mortalitate vegutus. Unde et aptum sihi accepit 
indumentum ex pellibus mortuorum animalium ; 


C 


ipsa vicerunt incendia, vicit gula, et captivum urque 
ad incesti pertraxit. contagia (Gen. xix). Considera 
Moysem xL diebus jejunantem, et iia cum Domino 
loqu^ntem «t loqui sol.t homo ad amicum suum 
(E:od. xxiv, xxxiv). Attende Danielem, qui trium 
hebdomadarum jejunium continuavit, et angelica 
colloquia prome:uit (Dan. x); cujus etiam abstinen- 
tia leonibus indixit jejunia (Dan. vi). Elias propheta 
in fortitudine unius ponis subcinerii, cum modico 
aqua poculo ambulavit xt diebus et noctibus (174 
leg. xix); quem in tantum abstinentia provexit, wt 
curru igneo in ccelum raperetur (1V Reg. n). Vi- 
deamus Joannein Baptistam, cujus erat esca locusta 
et mel silvestre (Mare. 1). Ipse quoque Domini Dei 
Filius Deus noster Jesus Christus, vide quomodo te 
suo jejunio docuerit jejunare, et saeraverit hoc tem- 
pus quadragesimale (Matih. 1v). Sicut. tentatorem 
superavit, sic te superare docuit. Quamvis igitur 
tam maguz virtutis sit jejunium, non tamen putetis 
iud vobis posse suflicere solum, nisi duarum emen- 
delur testimonio rerum, assiduitate, scilicet, oratio» 
num, et largitate eleemosynarum ; his enim certe 
alis sublevatur ad cce'um. De oratione admonet Apo- 
stolus : Estote, inquit, prudentes, et vigilote in eratio- 
nibus (1 P. tr. w). Et Dominus ad discipulos : Vigilate 
et orale ul non iniretis in tentationem (Luc. xv; Matth. 
xxvi; Marc. xiv). De eleemosyna audi qualiter huic 
conjungatur oratio, eliam ipsa dicente Scriptura : 
Abscondite eleemosynam in sinu puupe:is et ipsa ora- 
bil pro vebis ad Dominum (Eccli. xix). Et non solum 
pro peccatis orat, sed etiam peccata delet, sic enim 
scriptum est : Sicut aqua exainguil ignem, ila elee- 
mosyna exstinguit peccatum (Eccli. m). Habeutes ergo 
a mundi exordio proposita nobis ista et talia innu- 
mera sanctarum virtutum exempla, his semper exer- 
cendis operam demus ; maxime isto tempore, jejuniis 
et orationibus atque eleemosynis vacemus, quatenus, 
per hzc a peccatorum purificati sordibus, sanctum 
Pascha Domini cum sinceritate mentis et corporis 
digne celebrare mereamur, prestante ipso benigno 
Domino nostro Jesu Christo, qui cum Patre ei Spiritu 
sancto vivit et regnat in s:ecula seculorum. Amen. 


HOVILIA IV. 


IN COENA DONINI. 


De «o quod Christus lavit pedes Apostolorum , et. de 
penitentium reconciliatione. 

Novit vestra dilectio , quia sacralissimus omnique 
desiderabilis Ecclesie con: Dominieze dies, annua 
serie temy oris recolitur. Cujus mirifica sacramenta, ut 
nostra digne queat fragilitas celebrare, atque de 
eisdem, licet tenuiter, saltem utiliter aliquid expli- 
eare, charitate vestra, quam scimus nostris non 
deesse optatis, a Verbo de cujus operibus et verbis 
salutaribus, ad profectum, verbum loqui desideramus, 
nobis implorandum esi posee. Ergo, ut hujus diel 
imnvsteria perspicere aliquatenus, et nonnulla pro 


S. ELIGII NOVIOM. EPISC. 
A evangelista : Et cama facta, cum diabolus jam misis- 


set in. cor ut traderet ewm Judas Simonis Scar:otei , 
sciens quia omnia dedit Pater in manus, et quia a Dev 
exivit et ad eum vadit. Paulisper considerare libet 
Istius transitus quanta sit excellentia; cum dixisset, 
Ut transeat ex hoc mundo , addidit quo, scilicet, ad 
Patrem, cui, videlicet, cozternus existit Filius, unius 
cum eo divinitatis, zequalis glorie et majestatis. 
Cum tamen íste transitus assumptze sit humanitatis , 
item subinfert : Sciens quia omnia dedit ei Pater. in 
manus, et quia a Deo exivit et ad eum vadit (Joan.xm). 
Omnia, inquit, et bona et mala; hona in effectum, 
mala in usum. Unde Apostolus : Nihil, inquit. dimi- 
sit non. subjectum ei (Hebr. n). Hinc et Psalmista 
longe ante procinuit dicens : Omnia subjecisti sub 


modulo nos!ro valeamus effari condigne, rogemus B pedibus ejus (Psal vii). Interque omnia , ipsum illi 


supplices dicentes cum Psalmista : Cor mand«m 
crea in me, Deus (Psal. 1) ; itemque : Hepleatur os 
meum. (aude, ut cantem. gloriam iuam. (Psal. vxx). 
Kecitata modo nobis est evangelica lectio, in qua 
commendatur fidei nostre excelleug super omnia et 
sciens omnia, vera filii Dei divinitas et assumpta pro 
nobis ac de nobis vera carnis humanitas, et magne 
quam in seipso nobis iwmitandam proposuit hami- 
litatis utilitas. Commendatur insuper omnibus illa , 
qua nos nimium dilexit, gratuit: bonitatis charitas , 
qua ille qui morte finiri , et nostri dilectionem finire 
nescit, ín finem, hoc est usque in mortem , dilezit 
nos. Ait itaque Joannes evangelista : Aute diem festum 
Pasche , sciens Jesus, quia venit ejus hora ut transeat 


tradidit traditorem, et eos quibus tradendus erat, 
et mortem quam passurus erat. Sciens igitur se om- 
nja in potestate habere , sciens quia a Deo exiit per 
humilitatem Incarnhtionis, et ad eum vadit per vic- 
toriam resurrectionis, surgit a cena, et ponil vesti» 
menia sua , et cum accepisset linteum precinzil s^ ; 
deinde misit aquam in pelvim et cepit lavare. pede; 
discipulorum et extergere linteo quo erat precinctus. 
H:ec, licet a Domino gesta sunt actu corporeo, spi- 
ritall tamen scrutanda sunt intellectu. A cena itaque 
surrexit, quia a secreta et ineffabili quiete Patris ad 
nos venit; vestimenta posuit, id est, semetipsum 
exinanivif, non ita ut deponeret quod habebat, sed 
ut acciperet quod non babebat ; linteo se precinxit, 


ez hoc mündo ad Patrem, cum dilexisset suos qui erant C. dam ad perferendos mortalitatis nostrz labores for- 


in mumdo, in fivem dilexit eos. Paschs»e nomen, cum 
ex veteri institutione ideo sit diclum , quod in eo, 
post agni oecisionem, populus israeliticus ab /Ey .p- 
tia servitute liberatus, ad terram olim pronmissse 
Ixereditatis et pacis transierit, quia Pascha transitus 
dicitur, hoc tam mystice signavit evangelista quam 
solerter exprimere studuit : Sciens Jesus quia venit 
ejus hora ut transeat ex. hoc mundo ad Patrem, hoc, 
scilicet, his verbis innuens, quod illad Pascha figu- 
rativum in quo agnus ille legalis sine macula jube- 
batur immolari, ejusque sanguine postes et superli- 
miuaria domorum signari, ut filii Israel sic ab 
exterminatore liberari possent, verum przflguraverit 
Paselia quo noster Agnus, im^ Agnus Dei, Christus, 


mam servi induit; aquam in pelvim mislt , et pedes 
discipulorum lavit, quia aqua. quam cum sanguine, 
de latere suo, in cruce pendens, in terrsm fudit 
(Jon. xix), iu se credentium immunditiam diluit. 
Eodem quoque linteo pedes eorum extersit, quia 
corporis sui pro ipsis in mortem traditi et resusci- 
tati indumento , non solum terrena in eis contagia 
purgavit, sed etiam in se fidelem solidavit. Et qui- 
dem ad exemplum humilitatis hoc Dominus hodierna 
die corporaliter egit, sed quotidie illud in nobis 
agere sua gratia spiritualiter non desistit. Pedes 
etenim nobis lavat, cum, secundum humanitatem, 
pro peccatis nostris Patrem interpellat, et secundum 
divinitatem cum Patre eadem nobis donat. Nos 


sine macula peccati conceptus, natus et conversatus, D quoque ipsius exemplo et mandato commoniti , et 


pro sslute nostra est immolatus, et sic suum ac 
nostrum Pascha sacravit, quando ex hoc mundo ad 
Patrem transiit. Ejus sanguine si postes nostri, 
anima, scilicet, et corpus, atque superliminare 
frontis, seu intentio nostre mentis , sincere fuerint 
illiti, a diabolo exterminatore pessimo veraciter 
erimus tuti; ipsumque caput nostrum , in charitate 
imitando, Pascha quod ille celebravit, nos usque ad 
mortem diligendo, et nos membra ipsius fiducialiter 
celebrabimus, si, fugientes Agyptum, id eit, hoc 
tenebrosum et instabile szculum , hinc ad virtutes 
saluberrimum transitum faciamus , ut , eruti de po- 
&eslate tenebrarum, digni efficiamur ad repromissum 
nobis ejus pacatissimum regnum transire. Sequitur 


corporaliter hoc agere, et multo magis spiritaliter 
debemus invicem pedes lavare, hoc est, alterutrum 
peccata dimittere, et pro eisdem a Deo dimittendis 
jnvicem exorare, sicut et Apostolus admonet : Do- 
nant s, inquit , vobismetipsis , si aliquis adversus ali- 
quem habet culpam, sicut el Dominus donavit nobis, i:a 
el nos invicem (Coloss. 11). Ad quod exemplum exse- 
quendum, et si ex cordis nostri duritia aliquo modo 
retardamur, oratione Dominica tamen necessario 
com, e'limur, dum quotidie Deo erebrius dicimus : 
Dimitte nobis debita nostra, sicut et nos. dimittimus 
debitoribus nostris (Matth. v1). Et at hoc non flete, 
quod absit, sed ex corde fiat necesse est, ipso Do- 
mino sic connninaute : $i vos non dimiserilis homi- 


HOMILLE. 


nibus peccata eorum, nec Pater vester. exlestis dimi.- A omnia (1] Cor. v). Si igitur eondiguam Deo pesniten- 


tel vobis peccata cestra. Itemque : Sic et Paler meus 
cwlestis faciet vobis ai non. remiserilis unusquisque 
fratri eno de cordibus vestris. Ut igitur audivit vostra 
dilectio, bsec omnis pedum lotio nostrorum peccato- 
rom est purgatio; unde non incengrue hac ipsa die, 
Sicut Ecclesi» tenet consuetudo, ponitentium it 
reconciliatio. Ut enim ante nos dictum est a Patri- 
bus, cum tanta est plaga peccati alque impetus 
morbi, ut medicamenta corporis et sanguinis Domi- 
Bi diflerenda sint, auctoritate antistitis debet se 
quisque ab altario removere ad agendam peeuilen- 
lam , ei eadein auctoritate reconciliari. Lectum 
quippe modo est : Qui manducat et. bibit indigne, 
judicium sibi manducat et bibit non dijudicana corpus 


tiam obtulisiis de przteritis, et sic b:ee eadem ulte- 
rius admittere non vultis, sed cum Dei gratia et ad- 
juterio , in omni benitate, et justitia, et veritate, 
perseverare desideratis, tunc scire potestis quia, noxia 
vetustate exuti, nova crealura facti estis, et vere 
Deo reconciliamini per Christum , et per nos quibus 
dedit ministerium reeonciliationis ; et ita gaudentes, 
Apostolum ad vos et de vobis dicentem audietis : 
Hec quidem  (nistis, sed abluii estis , sed sancti[icaii 
eis; justificati estis ín momine Domini nostri Jesu 
Christi, e& in Sprita Deinostri (ECor. v1. Si autem, 
ut diximus, aliter est, nemo vestrum se falíat, nemo 
ses6ducat, nenio circumveniat ; non enim potest 
Deus, sieut. homo, ullis decipi fraudulentiis, cla- 


Demini (| Cor. x). Hoc est eum indigne illud B mante onibus Apostolo : Nolite errare, Deus non 


accipere , qui accipiat eo tempore quo debet ; ceni- 
tentiarg agere. Unde mihi ad vos, o fratres, nunc 
babendus est sermo, quos mater sancta pr.esens 
Ecclesia nostro ofüicio bodie reconciliat Deo. Ad vos 
igitur nostra, imo doctoris gentium Pauli, per nos 
ista fit exhortatio, ut agnoscat unusquisque vestrum 
ex semelipso si reconcilietur vel non reconcilietur 
Deo, quamvis recouciliari ejus Ecclesie nostro vi- 
deatur ministerio , et sciat per quem flat, vel quid 
sit ipsa reconciliatio. Loquitur beatus Apostolus in 
Kpistols ad Corinthios specialiter, omni autem Ecele- 
si generaliter : Si qua in Christo nova creatura, 
eetera transierunt, ecce facia sunt nova onmia. Omnia 
antem. ez Dco qui reconciliavit nos sibi per Christum, 


irridelur (Galat. vi). Qui enim peccando factus est 
ei inimicus, nisi satisfaciendo , non potest reconci 
liari ut flat amicus. Reconciliatio namque eorum es!, 
qui antea inimici fuerunt; et conciliantur amici, 
reconciliantur inimici, In reconciliatione autem 
vestra , nolite nos episcopos altendere ut auetorea, 
sed ut ministros; Ram quis sil auctor, manifestat 
bobis idein egregius gentium doctor; eum enim 
diaissel : Ecce facta «unt nova omnia, addidit : omnia 
utem, id est, invocationis genera, ex Deo qui recon- 
cilievit nos. sibi per Christum (I| Cor. v). Ecce per 
quem fi reconciliatio , scilicet, per Christum, qui 
eamdem nobis procursns per suam passionem rediit 
sd premium. Sed ne imperfectum remaneret quod 


ai. dedit nobis mys'erixm reconciliationis (1.Cor. v). ^ procoraverat, et quoniam ipse quidem corporalem 


Diligenter, queso, attendite qua sit ista nova erea- 
tura, et ipsi studete nova esse «creatura, quia non 
vetera, quandiu manent vetera, sed nova reconciliat 
si4j Deus P»ter per Dominum nostrum Jesum Chris- 
tam, et per eos quibus dedit reconciliationis minis- 
terium. Vetera sutem sunt peccata, ad veterem ho- 
minem periüneptia, que sunt infidelitas, injustitia, 
inobedientia, eoncopiscentia mala, avaritia, rapína, 


poenitentiam ab eis abscondebat quibus secundum 
divinitatem dignatos erat polliceri : Kece ego vobis- 
cum sum onmibus diebus usque ad. consummationem 
seculi (Math. xxvi), dedit apostolis suis nobisque 
eorum sueccessoribus potestatem ligandi atque sol- 
vendi in colo et ia terra; quam potestatem solvendi 
vocat Apostolus miristeriumreconciliationis(1] Cor.v). 
Ideoque quia vices Christi agimus, quos ille invisi- 


adulierium , bomieidium, furtum, falsum testimo- — biliter absolvendo dignos sua reconciliatione judicat, 
alum, et qu» idem Apostolus ad Galatas enumerat, nos, visibiliter reconciliando, per officium nostri 
dicens : Mani(esta sunt opera carnis, idem opera — ministerii absolvimus; eos vero qui funibus pecca- 


peccati, que sunt, fornicatio, immunditia, Iuzuria, 
ido'orum servitus, veneficia , inimicitie, contoniiones , 
emulationes, ire, rixa, dis.ensiones. secte, invidia, 
komicidia, ebrietates , comessationes, et. his. similia, 
que praidico vobis sicut predixi , quoniam qui talia 
eynnt, regnum. Dei non. consequentur (Galat.v). Qui 


torum suorom , ante Dei conspectum, adhue tenen- 
tur adstricti, nos quomodo absolvere possemus ? 
Nau quamvis Deus, sicut dicit sancetes Leo papa , 
sic euse bonitatis praesidia ordinaverit, ut indulgentia 
ipsius nisi supplicationibus sacerdotem nequeat ob- 
üuweri, quia Mediator Dei et hominum DPominos 


erge ex vobis talibus et bis similibus iovoluti scele- — Jesus Christus, hanc Ecelesiss prsesulibes potestatem 
ribus fuerint , et per confessionem ac pesnitlentiam — tradiderit, ut et confitentibus satisfaetionem et pee- 
Bequaquam condignam salisfactienem egerint , sed — Bitentiam darent , et eosdem, salubri satiefaetione 
adbuc in hac velustate perdurant , non se a nobis — pergatos, ad communionem sacramentorem per 
reconciliari posse existiment , nisi prius veterem ho- — medicinam reconciliationis admitterent ; buic tamen 
minem cum acübus suis nunc enumeratis exspolieat, — operi incessabiliter ipse Selvator iatervenit, nec un- 
«i novam induam, et ipsi in eedem novo homine, id — quam ab bis abest quie ministris suis exsequenda 
est, in Christo, nova ereatura, id est, novi homines, — commisit. Quz a nobis dicta eint ad cautele vestrae 
per poenitentiam fiant , sicut dudum per baptismom — studium, non ut nobis injiciamus laqueum. Si enim 
fecti fuerant, ut hoc Apostoli dictum illis. merito — Intervosaliquisunt, quod absit, quise huc usqueponni- 
conveniat : Vetera transierunt, ecce [acia sunt nova. — tentiam agere simulaverint potius quam vere egerint, 


eit 


S. FLiGIl NOVIÓM. EPISC. 


n2 


neqne istis de. Dei. miseritordla desperandum esse A culis charitati vestre portigam  cyathum, ut in. bac 


dicimus , si holie etiam ad ipsum saltem ex toto 
eorde convertantur, apud quen nullas patitur moras 
vera conversio, dicente Spiritu Dei per Prophetam : 
Cum conversus ingemueris, tunc. sales eris (Jo-l. n) ; 
et alibi : Dic tu iniquitates (uas prior ut justifieris 
(Isai. xum); itemque : Quia apud. Dominum  miseri- 
cordia et copiosa apud eum redemptio (Psalm. cxxix). 
Denique multiplex misericordia ejus, ad expiationem 
criminun , multiplices fructus nobis peenitentise 
contulit; non enim tantum supplici illo peeniteatie 
nomine salus zxtrna repromittitur , dé quo aposto- 
lus Petrus : Ponitemini igitur et convertimini ut de- 
leantur peccaia vestra (Act. v); et Joannes Baptista : 
Ponitentiam | agite, appropinquabil. enim — regnum 


tanta celebritate festivum habere possitis ceonsoruam. 
Cysthbum autem spondeo, quia phialam propinsre 
nequeo; per phialam quippe doctrina exuberass, 
per cyathum vero parva scientia demonstratur. Si 
ergo mediocritate census mei intrare in sanctuarium 
Dei nequeo, propterea minus tacebo ; servus namque 
qui uuum talentam acceperat , ideo damnatur, quia 
illud ad erogandum non dederat (Matth. xzv). Sano 
hujus Dominice cons veneranda solemnitas , 
propier ea quz Christus corporali poenitentia exísi- 
buit, inultis ante legem, multis sub lege refulsit mti- 
nisteriorum oraculis. Quid est, fratres mei, quad 
jam senex Abraham, qui pater excelsus, isaae fi- 
liem, qui risus interpretatur, genuit (Gen. xx), 


callorum (Matth. iw, Luc. 1); sed etiain fit absolu- B nisi quia, senescente jam mundo, Pater de ccelis Fi- 


tio peccatorum per charitatis affectum, per eleemo- 
synarum [ructum, per profusionem lacrymarum , 
per confessionem criminum, per cordis et. corporis 
alllietionem , precipueque per morum emendatio- 
nem, interdum etiam per sanctorum intercessionem, 
per indulgentiam quoque ac remissionem nostram, 
qua peccantibus in nos dimittimus ; quibus omuibus 
imodis aboleri posse peccata, divina Lestis est Scrip- 
tura. Cum ergo indulgentiz€ aditus nobis salutares 
Dei uostri potentia inelfabilis patefecerit, quis miser, 
misericordiam et salutem desiderans , desperatione 
aliqua frangatur, cum ad veniam, etiam multiplici- 
bus remediis, invitetur ? Oportet igitur, dum tempus 
est, nos per hac et his similia ad poenitentiam ac. 6- 


lium suum in terris, pro redemptione humani gene- 
ris nasci voluit. Abrabiam 1saac filium suum ad im- 
molandu:m l'eo obtulit (Cen. xxi), quapropter 
unigenitum Filium suum pro nobis omnibus tradidit; 
et sicut [saac ipse sibi ligna portaverat quibus erat 
imponendus, ita et Christus gestavit in. hunreris li- 
grum crucis sue, in quo erat crucifigendus. Sed 
illud quod figuratum est in Isaac transgestum est ai 
arietem ; cur? quia Christus ipse Ovis, ipse Filios, 
ipse Agnus : Filius quia natus, Aries qnia immolatus. 
Sed quid est quod in vepribus hzerebat aries ille? 
Crux eornua habet ; si enim duo ligna compinguntur 
secum invicem, e& species crueis redditar; unde et 
scriptum est de eo: Cornua. in manibus ejus (Ha- 


dere eum omni fiducia , et ex lide credere jiodubi- C bac. i). Cornibus ergo berens aries , erucilizum 


taater, pu'nitentia istisque modis relaxari posse pec- 
cata, quia Deus non vult. mortem peccatoris, sed at 
convertatur ei vivat (E:ech. xvi), sicot ipse dicil ia 
Evangelio : Venit Filius hominis q«erere et. s«lvum 
(acere quod perierat (Luc. xix). Si enim ille qui est 
scrutator cordium et renum pruspexerit nostrum 
spiritum eontribulatum, gratum sibi acceptabit sa- 
crilicium , quia non spernit cor contritum et humi- 
liaium (Psal. L). lpse enim uL doceret his mediis a 
morte ad. vitain nobis fore redeundum , ante suam 
passionem — Lazarum  suscitaturus  quatriduanum, 
flevit inortuum, infremuit spiritu, et volens turbavit 
seipsum (Joan. x1), ut nobis signilicaret quoinodo 
llere, íremere et turbari debeamue, cum peceaus 
mortui eorum nimia mole premimar , reviviscere 
desideramus. Benignus igitur Deus qui jussit & 
Lazaro removeri lapidem, et sic demum Patri gra- 
tias agens cum magna voce clamavit, et vivilicavit, 
qui est resurreciio et vita : a nobis gravem pecea- 
torum molem removeat , nosque omnes ad gloriam 
suam, occulta intus gratia vivificare et resuacitare 
dignetur, qui com coseterno Patre et. Spiritu sancte 
vivit et reguat in sxeula s»culorum. Amen. 
HOMILIA V. 


1$ COENA DOMIM. 
De sacrificio Abruhe et 1saa^. 


Inter quotidiana Scripturarum stipendia quibus 
vestrz mentes re(iciuntur, fratres, meditando in lege 
maudatorum Dei die ac nocte, unum ex majoribus fer- 


Christum significabat , vepres autem spinzse suot , et 
spine iniquos signilleant et peccatores qui suspen- 
derunt Dominum iu cruce. Quod autem aries occi- 
sus est, et Isaac oceisus non est, ideo factum est, 
quia Isaac figura et non veritas erat, et. in eo desi- 
gnatum est quod postea in Christo completum est. 
Beatus enim presbyter Hierony mus scribit quod ibí 
oblatus est Isaac, ubi postea crucifixus est Christus, 
cujus passio nostra est salus et liberatio : quam di 
gne celebrantes, mysteriorum liujus Doininicae c « ri2e 
ipse de quo loquimur nos capaees et consortes eftt- 
ciat Jesus Dominus noster, qui cum Putre et Spiritu 
sancto vivit in secula sxeulorum. Amen. 
lI'OMILIA YT. 
1M COENA DONINI. 
De non procrastinando in agenda penitentia. 

Quia, fratres mei, de his estis, sicut sit Apostolus, 
quibus jac epus sil, non solidus cibus (Hebr. v). Ideo 
rustieo sermone vos alloqoimur, ut si mysteria se- 
cretorum capere nen potestis, saltem vel minima cibl 
coslestis in ventris memoria reponatis. Et quia hoe 
Dominicz ccn: sacra festivitas multa in se babet 
mysteria ; ideo specialiter in ea poenitentibus, eon- 
fugium unicum videlur esee ad Dominum. Et nom 
solum publice peenitentibus,sed etiam omnibus Chri- 
stianis, quia lieet nos in aperto a se Ecclesia nom 
abjecerit sicut illos, tamen omnis vita Christiani seme 
per in paenitentia et compunctione debet consistere, 
Nemo enim. immunis a sorde, nec inja is si sit unius 


[IOMLU.LE. 


615 


diel vila ejus super terram. (Joan. xxv); omues enim A litati ecire permittitur, digne poenituistis, et deinceps 


peccaserunt et egent. gloria Dei, ut ait Apostolus, ju- 
stifitati gratis per gratiam ipsius (Rom. 1). Tribus 
nsemque modis capitalia crimina damopantur, et mi- 
nuta jugiter redimuntur. AUentius cogitemus quod 
si quandiu viviteus cum bonis operibus agimus, ple- 
nam nobis securitatem de Dei misericordia polliee« 
mur. Cum enim omnes homines poenitentiam velint 
im fine vie sum accipere, vix paucos videmus eam 
secundum quod desiderant adip:sci. Quanti euim qui 
se ad extremum. vit:e sue posnitentiam accepturos 
esse credebant, auf subita ruina oppressi sunt, aut 


forte nauíragio demersi, aut sanguinis ictu, vel illa - 


inüreitate quz apoplexia dicitur et nervorum con- 
tractio, ita percussi sunt, ut non solum poniteatiam 


ne talia lacere velitis, tota menüs contritione pro- 
mittitis, dexteras manus vestras ia sublime exteu- 
dite, ui ab hiac celestem conversalionem et vitam 
Deo dignam, gerere osten iatis. Omnes vero in com- 
mune Deum laudare, benedicere et glorificare, de- 
bemus, qui eos quos invidia diaboli diversorum fqe- 
davit contagione vitiorum, et quasi.suos bacteaus 
babuit, nunc jam per p«enitentiam mundatos, ot 
intra sinuu Ecclesi revocatos videmus illius revera 
dono ac spiratione qui vult omnes saltos fieri, et ad 
agnitionem veriiatis venire (1 Tim. u). Unde oportet, 
fratres, ut magis magisque semper Domini timorem 
pre oculis habeatis, qui vos velut pius Pastor ad 
pascua vit:e coeleitis invitat el remunerare desiderat; 


petere, sed etiam signare se aut orationem Domini- B per omnia illi gratias agentes, et obseerantes ut de 


cam dicere omnino non possent? Cum vero tantis 
casibus fragilitas humana subjaceat, nimis periculosa 
est desperatio, ut non in longa tempora nos ad agen- 
«lam posaitentiam reservemus, qui unius diei vitam 
an potestate babere non possumus. Et ideo cum ti- 
suore et tremore audiamus Dominum dicentem per 
prophetam , et pia nostra adhortatione monentem : 
ANoli tardere converti ad Dominum (Eccl. v). Et hoc 
exbtinere, Deo auxiliante, possunus ; jugiter supplice- 
mnus, ut nobis pius Dominus inspirare dignetur ; 
«mnia mala velociter fugere, et ea qus bona sunt 
&nfatigabiliter exercere, res alienas non concupi«cere, 
capitalia crimina pon admitlere, minuta peccata sine 
«quibus ese non possumus per indulgentiam inimico- 


pr:eteritis male actis veniam vobis tribuat, et de fu- 
turis cautelam concedat Jesus Christus Domiuus no- 
ster, cujus honor et gloria manet per omnia ssecula. 
Amen. 
HOMIL!A VIII. 
IN DIE COENA. DONINI. 


Ad clerum, plebem et publice ponitentes. 


Quia metuenda pariter et desideranda Domiuie» 


cene sacramenta celebramus, fratres. charissimi, 
hoc nos digne exsequi posse minime credimus, nisi 
vestris orationibus fuleiamur. Et metuenda sunt qni- 
dem, quia sacrameutoruim tam magnifica mysteria ab 
indignis tractantur; desideranda vero, quia in his 


wwe et eleemesynam pauperum indesinenter redi- C tutissimum nostre salutis speramus babere suffra- 


amere, etseenndum vires no-(r46, jejuniis, vigiliis et ora. 

Wionibus cum perfecta charitate frequenter ineistere, in- 

firmos visitare, in carcere positos requirere, peregri- 

2196 excipere, et eis humiliter pedes sbluere ; nec solum 

mos ipsos pacem cum omnibus custodire, sed etiam 

illos qui discordes sunt ad concordiam revocare. Si 
mos tantis operibus fideliter occupatos dies transitus 

.mostri iuvenerit, sicut jam dixi, etiam si in hora 

IQorlüs nosire poenitentiam accipiamus, securi de hac 

luce migrabimus; et non solum poenas evadere, sed 

etiam ad aternam vitam poterimus, donante Do- 
mino, f.lieiter pervenire. 
llOMILIA VII. 

Ad publice pen ten'es, ui serio paniteant : ad ceteros 
rero, de illorum reconciliatione gratias Deo agant. 
Deus omnipotens juétus et misericors, qui inemti- 

mabili pietate bominem perditum, opprobria et con- 

tumelias, et, ad ultimum, mortem sustinendo, refor- 
anavit vitzeque restituit, et ad coli palatia transvexit, 
ille scrutator cordium et renum, inirinsecus corda 
nostra inspicit, et divinitatis su:e potentia consicde- 
rat, si per lamenta ponitentim illi satisfeoisti ; nos 
autem, «qui puri homines sumus, tantummodo facies 
intuexnur, Unde saluti vestre consulentes, hortamur 
ut si quis vestrum (icte poenitentiam accepit, aut poe- 
uitere dbsimulavit, ad reconcilialonis sacramentum 
nullatenus accedere prz:sumat, sod magis sordes sce- 
lerum dilual fontibus lacrymarum czeterarumque 
operibus virtutum, Si vero, quantum humans fragi- 


gium. Spers venize peccator aecipit, captivitas supe- 
rata recedit, et de conversis peccatoribus gaudium 
esse in ealo coram angelis Dei, Veritatis vocem csn- 
tantes novimus (Luc. xv). Licet enim in nobis non ita 
exuberans inveniatur doctrina, ut merito :quiparani 
valeamus homini patri(amilias qui profert.de thesauro 
suo nova ei velusia (Matth. xni), nova, scilicet, de 
suavitate regni, vetusta de terrore supplicii, tamen 
quantulumcunque supernae dulcedinis haustum, Do- 
mino inspirante, gustantes libavimus, ipsum charita- 
tis vestri» mentibus, et tanquam fidiseimis numma- 
lariis infudimus, quia Dominice di:pensationis pe- 
cuniam vestice cedificationi creditam, dictis et ope- 
ribus exercere valetis (Matth, xxv). Sed quoniam 


D jegislator Moyses cum quo loquebatur Deus velut 


homo ad amicum suum (Ezod. xzxin) , consilio iadi- 
guit Jetro cognati sui ; et Paulo spostolo qui usgue ed 
tertium cotum raptus fuisse dignoscitur (1/ Cor. xu), 
ob humilitatis custodiam, datus est stimulus carnis 
ne magnitudine reve 'ationum extolleretur ; non abs re 
vestrae charitati suggerimus, et semper ante oculos 
babere monemus, quanquam inlustrie vesirsee mom 
ignotum esse credamus, quod quidem Sapiens saluta- 
ribus breviter edocuit verbis : Jn omuibus operibus 
uis memorare novissima tua, et in Glernum non. poe- 
cabis (Eccli. vn). Duce namque sunt. mortes in uno- 
quoque nostrum : unà, videlicet, anima per pecea- 
tum, et altera eorporis , propter peccatam ad poensm 
peccati, Mors vero anbnz est, quando Deus illam 


615 


S. ELIGII NOVIOM. EPISC. 


0t 


deserit ob. multitudinem pecestorum, oi mors est A vitam non posse transigere , talia medicamenta diy- 


corpori, quando ab anima deseritur. Et dux» sunt re- . 


surrectiones : una anlmc in Ecclesia per Verbum 
Filium Dei, quando per gratiam ejus resurgit & 
morte iniquitatis ; et hae est resurr. ciio prima 
(Apoc. xx), quam qui habet in secanda, qui est cor- 
poris, feliciter resurget in. vitam zternain per Ver- 
bum Dei carnem factum Filium Hominis, qui accepit 
polestatem judicium facere (Joan. v). Quod judicium, 
in fine sseculi erit; et ibi non erit resurrectio ani- 
marum, sed corporum. Pelamus igitur corde coa- 
trito et humiliato cum lacrymis, bonis operibus suf- 
fragantibus, nos suscitari a morte anhnz in present 
vita, ut vivamus in Christo ; et ut resurgentes cor- 
pore in flne seculi, seternaliter vivamus cum Christo. 


natus est providere, qus nom solum divites, sed 
euam pauperes, absque ulla excusatione possent 
peecatorum suorum adhibere vulneribus. Quz: autem 
suni ista medicamenta? Illa utique duo de quibus 
Deus dixit: Date, et dabitur cobis; dunittite, el dimittolur 
vobis (Luc. vi; Marc. xi). Date et dabitur vobis perti- 
net al eleemosynam quz datur esurientibus, nudia 
atque captivis; dimiriite et dimittetur vobis pertinet ad 
eieemosyuam per quam indulgetur omn:bus inimicis, 
dicente Domino : 5í dimiseritis hominibus peccata eo- 
rum, Dater vester codestis dimiltel vobis peccala vestra 
(Matth.vi). Satis delicate nobiscum agitur, quando in 
potestate nostra dator qualiter judicemur in die judicil- 
Si enim dimiseritis, inquit, dimiltetur vobis; si nom 


Mabeamus sedulo ante mentis oculos, horam exitus B éimiseritis, non dimittetur vobis. Sed dicit aliquis : 


nostri de corpore, przveniamus Dei faciem in con- 
fusione peccatorum nostrorum (Psalm. xciv), et 
lacrymis, et. bonis operibus indulgentes his qui in 
nos peccaverunt, ut indulgentiam peccatorum nu- 
ptrorum obtinere possimus apud Dei misericordiam; 
et non negligamus bona quie nunc agere possumus, 
quia exuti corporibus, postea, bona vel mala gerere 
non poterimus, sed pro his qui in isto szculo 
egerimus condignam remunerationem in il:o aecipie- 
mus ab eo qui reddet unicuique secundum opera sua. 
Vos etiam sacerdotes qui per singulas parochías ve- 
ste ordinationis, gregi Dominico prxestis, admoneo 
ut mecum forma et exemplum bene vivendi sitis om- 
nibus vohis subjectis, dicente Domino : Sancti estote, 
quoniam ego sanctus sum Dominus Deus vester. Porre 
si queinlibet vestrum rem ordet alicujus perpetrati fa- 
cinoris conscelentia, qua fronte polest redarguere 
quemlibet in simile erimen prolapsum ? Quocirca prz 
oculis habere debemus inerepationem illam quz di- 
vina voce per Psalmistam sacerdotibus perverse vi- 
dentibus dieitur : Quare tw enarras justitias meas et 
assumis Testamentum meum per os iuum (Psal. xvix)? 
Unde, fratres, omni custodia muniamus cor nostrum, 
petentes Domini misericordiam, ut cum omni simpli- 
citate et modestia atque puritate mentis et corporis 
nosmetipsos regamus, plebemque nobis commissam 
pabulo divinz exhortationis pascamus; et quidquid 
excesseriot, digna emendatione et monitione corri- 
ypismuus, ne illud incurramns prophetieum : Si, in- 
quit , annantiaveris iniquo iniquitatem suam, animam 
tuam liberasii; si aulem non annunticveris, ille qui- 
dem in iniquitate eua morietur ; sanguinem vero ejus de 
mana tna requiram (Ezech. xxxii); sed potius audire 
mereamur : Euge, serve bone et fidelis, quia super pauca 
[uisti delia, supra mulia te constituam, intra in gaudium 
Domini (tui (Marc. xxv). Hoc potest eüam twadi quo1 
lleli sacerdos, qui non corripuit filios, morte multatus 
eit ; ipsi quoque lilii ejus mortui sunt, et arca Dei 
capta est, ei hoc sacerdotio posteritas ejus privata 
est (I Heg. 1v). Phinees e eontra (Num. xxv), quia 
zelo Dei accensus , fornicarios peremit, sacerdotio, 
Doiniui voce, functus est in :eternum (Psalm. cv). 
Pius et misericors Dominus sciens infirmitatem gene- 
ris humani, sine qualibuscunque peccatis presentem 


Non possum indulgere inimicis meis ; cui nos respone 
demus : Si non babes peccatum quod tibi indulgeat 
Deus, non debes indulgere proximo tuo ; si vero in- 
comparabiliter plus peceasti tu Domivo , quam in te 
peccaver.t bomo, quare jubente Domino nen dim-tiis 
parum, ut tibi Dominus dignetur dimittere multum ? 
Cum grandi timore consideranda ilia terribilis et me- 
tuenda Dei nostri sententia quam servus ille crudelis 
audire meruit : Serre male, omne debitum dimisi quo - 
niam rogasti me, wonne erí;o oportuil et te misereri cou- 
servi tui, sicut et ego (ui misertus sum (Matth. xvii)? 
Et quid post hc? Tradidit eum tortoriLus donee 
redderet universum debitum ; et ut hzc etiam tardio- 
ribus iusinuaret , adjecit : Sic et Pater meus colestis 
(aciet vobis, si non remiseritis unusquisque fratri suo de 
cordibus vestris. Nau qui hiec implere noluerit, ipse 
sibi januam divin:e misericordie claudit; quia quse- 
libet retiqua opera que quisque fecerit, omnia eva - 
cuabuntur , si in eo charitas vestra non fuerit, qua 
non solum amicos, sed etiam usque ad ipsos perve- 
niat inimicos. Non enim mentitur apostolus Paulus in 
quo Christus loquebatur : Si disiribuero, ait, in cibos 
pauperum omnes (acultates meas, et si tradidero ce - 
pus meum itu ut ardeam, charitatem autem non ha- 
buero, nihil mihi prodest (| Cor. x11); etquia radiz 
omnium malorum est cupiditas, et radix ownium bo- 
norum est claritas. Debet ergo unusquisque a se 
eradicare quod maium est, et inserere in se quod 
bonum est. Itaque qui per odiuin et iracundiam ra- 


D dicem in se charitatis exstinxerit, nihil in eo , unde 


3d ceternam vitam perveniat remanebit. lile vero qui 
supradicta mala in corde servat, et crodit se muita 
eleemosynis peccata sua posse redimere , audiamns 
de eo Dominum in Evangelio dicentem : Si offeree 
munus (num ad allare et ibi recordatus (ueris quia fra- 
ler tuus habel aliquid adversum 1e, relinque ibi munus 
iwurm ante altare, et vade prius reconciliari fratri two, 
et tunc veniens offeres munus tuum. (Matth, v). Sen. 
tentia ista evidenter ostendit quod sacrificium offerre 
vel eleemosynas facere nihil proderit, nisi prius re- 
conciliatio przcesserit inimici. Nam qnod etiam org. 
tionem nostr .m Dominus non velit sudire, si odium 
voluerimus in corde servare, ipse in Evangelio dizit : 
Qui habei mandata mea ei servat ea, ille est qui diligh 


317 


liOMILLE. 


618 


u2 (Joan. xiv). Et iterum : quid prodest quod di.itis A dilige? Omnis enim qui Dominum diligit, cor habet 


silk, Domine, Domine, ei non [acitis qua dico? Qux 
unt ista qu& Do:iuus specialiter se dixisse asseruit ? 
lique illa que ad pacem et concordiam pertinent : 
Wégüe, inquit, inimicos vestros, bene(acite his. qui 
lernt vos (Matth. v); et illud : Pacem meam do 
Vis, pace n relinquo vobis (Joan. xiv) ; et illud : In 
Me Cognos ent om:ies quia mei estis discipuli, si dile- 
ipssem habueritis ad iuvicem : non enim tam res no- 
FAs quam nos ipsos desiderat Deus : et quia nos 
&& multum amare terrenam substan.iam, ideo 
M& sibi offerri quod amamus, ut, secundum illius 
sPceptum, xbi yrxcesserit thesaurus noster, illuc 
quatur ei cor nostrum (Matth. vi). Quis non con- 
umiscit illam beati Joannis sententiam, Qui, inquit, 


sursum. Et quid est Tolle grabatum tuum, nisi, Dilige 
proximum? Cur autem proximi dilectio per graba- 
tum designelur, Apostolus dicil : /nvicem onera ve- 
sira poriate, el sic. adimplebitis legem Christi (Ga'at. 
vi). Ergo si preventus fuerit in aliquo fratrer tuus, 
portetur a te; et si tu przventus fueris, sustineat te. 
Ut luec igitur obtinere possimus , profusis implore- 
mus precibus, ut charitas Dei qu: diffusa in cordibus 
nostris, non ex nobis, sed per Spiritum sanctum, qui 
datus est nobis, in nobis jugiter permaneat donec con- 
templationi divinz visionis illzsos assistere faciat. to- 
go vos ut diligentius consideretis, et quantum potestis 
expavescatis vel caveatis, ne vobis ille crudelis hu- 
mani generis inimicus ita subripiat, quomodo solet 


Mrem suum odit, homicida est (1 Joan. n). Et ite- B incautos et negligentes iniqua calliditate decipere. 


83 : Qui dicil :e in lwnine esse, el (ratrem suum odii : 
&emebris eet usque adhuc, el nescit quo eat, quoniam 
ebra obcacaverunt oculos ejus (1 Joan. n). Ut au- 
w haec qu: supra diximus, plenius et evidentius 
&5itis agnoscere, scitote veraciter quia nullus homo 
Les& Dei misericordiam promereri, qui charitatis 
moepla contemnit, aut inimicis ex toto corde non 
Iit andulgere. Ad hoc enim pertinet quod paralyticus 
? qui in Evangelio curatus a Domino describitur, 
ginta et octo annis jacuisse in infirmitate refer- 
r. Duo enim minus habuit a quadraginta ; quadrage- 
giáo siquidem oumero cursus vile nostr:e et eonver- 
ide nosLra mystice designatur; et ideo ante Pascha, 
da prazsentem vitam siguilicat, x dierum jejunium 
vsersamus, ut Pascha, quod zternz vitz imaginem 
abet, cum gaudio celebrare possimus. Moyses quadra- 
iata diebus jejunavit (Exod. x«xiv), Elias vero (117, 
Reg. xix) eumdem numerum jejunando complevit, 
à! Dominus ac Salvator noster nihilominus quadra- 
Beaarium jejunium consecravit, et in eremo populus 
lirseliticus quadraginta annis est. demoratus post- 
qaum meruit de Agyptia servitute liberari. Langui- 
das ille de quo in Evangelio legimus, qui trigiata et 
ocio annis in infirmitate jacuit, typum generis hu- 
mani habere videtur, babens duo minus a. quadra- 
jenarío numero. Quse sunt ista duo, nisi duo prz- 
tepta charitatis, dilectio, videlicet, Dei, et dilectio 
proximi, qux duo talia sunt, ut sine ipsis reliqua 
&ibil possint. Sane qui hzc duo in quibus tota lex 
endet ei Prophetz,, non habuerit, languidus yara- 
yticus jacet, venit autem Christus, qui per gratiam 
iancü Spiritus exhibuit nobis ista duo. Denique et 
pro illo qui inciderat ia latrones, duos denarios 
ledit; et apud Samaritanos duos dies transegit (Joan. 
v), ut in eis charitatem Dei et proximi confirmaret. 
2i vidua illa in typo Ece'esim, duo sra misit in 
pszophylacium (Merc. xn; Luc. xxi), et Dominus, 
ad przdicandum, bipertita charitate binos discipu- 
98 destinavit (Luc x); ista enim duo ante adven- 
«um Christi humanum genus habere non meruit. 
Quid ergo huic paralytico Dominus dixerit, audia- 
Qus : Surge, tolle grabaimm. Ista duo languidus ille 
tinus habebat. Quid enim est Surge, nisi, Dominum 


PaTROL. LXXXVIII. 


Nam aliquibus homicidis, raptoribus et adulteris, 
incestuosis el sacrilegis, vanam securitatem ingeri!, 
ul cum crimina quotidiana commiitant, putent quod 
Deus, corruptorum judicum more, pecuma:n acci- 
piat et peccata. dimittat, Accipit plane Deus pecu- 
niam, et eleemosynis delectatur, ea tamen ratione 
ut unusquisque peccator, quando offert Deo pecu- 
niam, offerat illi et animam suam. Quienam, fratres, 
justitia est, ut aliquis eriminosus pecuniam suam 
per eleemosynam Dco offerat, et animain suam dia- 
bolo per iniqua opera tradat! In pecunia imaginera 
imperatoris offert Deo, et in seipso imaginem Dei 
tradit diabolo, cum Dominus dicat in Evangelio : 
lieddite que sunt. Cesaris Casari , et que .unt. Dei 


C Deo. Quomodo in nummo imaginem Cxesaris, sic in 


vobis ipsis reddite Deo imaginem Dei. Nam quam- 
libet largas eleemosynas aliqu's tribuat, si capitalia 
crimina non declinat, tiineo ne falsa temeritate de- 
cepius, et pecuniam perdat et peccatum non redi- 
mat. Aliud est enim mutare vitam, a!iud tolerare vi- 
tam. Mutare vitam est a capitalibus criminibus abs- 
tinere : tolerare, est minuta peccata, sine quibus 
esse non possumus, eleemosyna quotidiana redi- 
mere. Nam qui substantiam suam tribuit Deo, et 
animam suam offert inimico, impletur in eo quod 
scriptum est : Qui baptizatur a mortuo et it-rum tan- 
git mortuum, quid proficit luvatio ejus(Eccli. xxxw)? 
Quam rem apostolus exprimens ait : Canis reversus 
ad romitum, et sus lota in volutabro luti (11 Petr. n). 
Qnod et ipse Dominus in Evangelio confirmat : Ecce 
sanus [actus es, jam noli peccare, ne deterius aliquid 
tibi contingat. Quod denuo Salomon contestatur et 
clamat : Fili, peccasti? ne. adjicius. iterum, sed et de 
pristinis deprecare ut tibi remittant.r. (Eccli. xix). 

Quam rem pon de minutis peccatis, sine quibus 
esse non possumus, sed de capitalibus criminibus 

dixisse manifestum est. Duo namque judicia in san- 

ctis Scripturis legimus : unum per aquam in diluv;o 

(Gen. vn) quod prxfiguravit baptismum quo ab om- 

nibus peccatis mundati sumus (4 Petr. 1) ; et aliud 

qued futurum est per ignem, quando veniet Deus - 
ad Judicium, de quo Psalmita ait: Deus manifeste 

veniet, Deus. noster et non silebit, ignis. in. eyavoecvs 


9S8 


C19 


S. ELIGII NOYIOM. EPISC. 


ox 


ejus ardebit, el in circuitu. ejus tempestas valida (Psal. A operari nequibimus. Nunc ad vos sermo noste: 


xLvi); ut tempestas examinet quos ignis exurct. 
Mundemus nos ab omoi in(uinamento carnis ac 
spirilus, nec ab xterno, quod absit, nec ab illo igne 
transitorio exuramur ; de quo igne judicii Dei, Apo- 
stolus zit : Uniuscujusque opus quale sit, ignis pro- 
babit (1 Cor. 11), quod de igne purgatorio eum di- 
xisse non est. du: itandlum. Quem ignem a iter impii 
sentent, aliter sancti, aliter ju:ti. Impii siquidem 
de illius ignis cruciatu ad perpetuas ignium flaminas 
detrudentur; sancti vero qui sine omni peccatorum 
macula in corporib:;s suis resurgent, quia super fun- 
dam ntum quod Christus cest, aurum, argentum. et 
lupides pretiosos, id. est, sensum fidei lucidum, elo- 
quium salutis clarum, et opera pretiosa :ediflcave- 


dirigitur, quos mater Ecclesia quasi non suos reco- 
gnoscens ob feeditatem scelerutmn vestrorum duduma se 
repulit; modo vero, quia Domino per dignos poni. 
tenti fructus placuistis mundantes vos, quantam 
humana fragilitas permittit, ab omni inquinamente 
carnis ac spiritus, per crebra jejunia et afflictionet 
cor, orum, quasi jam &uos ad se revocat. Inimensgs 
namque Dei pietas, sinum misericordie sue omnibus 
aperit dicendo per prophe:am : Moz wt ingemueri 
salvus eris (Joel. 1); et Psalmista inquit : Sacrificiem 
Deo spiritus. contribulatus (Psal. L). Vos ergo mon 
corde redeatis in Egyptum, semel de illius servitute 
liberati, qui, ut beatus! etrus apostolus ait, men 
corruptibilibus auro vel argento redempti estis de vame 


runt, tanta facultate. il'j. igni prevalebunt quanta B testra conversatione paterne traditio..is, sed pretios 


integritate fidei et dilectionis Christi in hac vita 
custodierint precepta. Erunt ergo quidem justi mi- 
nuti3 quibusdam peccatis obnox i, qui :xdificaverunt 
supra fundamentum quod est Chris:us, fenum, ligna, 
slipulam, qux significant levium peccatorum diver- 
sitatem, a quibus non digne adhuc expurgati inve- 
nientur cum ccelestis civitatis gloria digni invenien- 
tur. lllo quoque transitorio igne, et toto extremi 
judicii die completo, unusquisque secundum modum 
meritorum, aut damnabiltur, aut coronabitur. lilum 
ergo diem, fratres charissimi, tota intentione cogi- 
temus, vilam corrigamus, mores mutemus, mala 
tentantia resistendo  vincamus , perpetrata autem 
fletibus puniamus. Adventum namque «eterni Judi- 
cis tanto securiores quandoque videmus, quanto 
magis nunc districtionem illius timendo prxvenimus. 
Quid enin prodest illi qui jejunat super peccata sua, 
et iterum ambulans in ea, hxc eadem faciat? Unde 
magnopere deliberanduin, ut. $i bona quzdam ali- 
quando inchoavimus , digna perseverantia in eig 
permaneainus, dicente Veritate : Qui | perseveraverit 


sanguine quasi Agni incontaminali et immaculari Jen 
Christi (I. Petr. 1). Et in Apocalypsi Joannes aposte- 
lus : qui dilexit nos, inquit, et. avit nos a peccatis m- 
stris in sanguine suo (Apoc. 1); quia facius sacerdos 
secundum ordinem Melchisedech (Psal. cix), per pro- 
prium sanguinem introivit semel in sancta, zterna 
redemptione iuventa. Cur ergo in sinistra parte 
Ecclesix positi estis? Non sine causa usus Ecclesie 
hoc obtinuit; verum quia Dominus in judicio ose, 
hoc est, justos a dextris, hedos vero, id est, pecet. 
tores a sinistris ponet (Matth. xxv) ; ledi enim si- 
gnificant peccatores. Unde et cilicia quze supt. inda- 
menta ponitentium, e pilis h»dorum atque. eapra- 

rum fiunt: hzdus namque in lege pro peccato sem- 


C per jubetur offerri; signat. tamen Christum qui ic 


usque in finem (subauditur, in bonis operibus), hic. 


salvus. erit. Eatenus  przierea ma'a dignis fletibus 
puniamus, ut a futuris, ipso nos custodiente qui non 
dormitat, in vum caveamus, quo ante ejus con- 
spectum sinceri et sire offensa, juxta Aposto'um 
valeamus apparere. Eo pertinet quod dictum e.t : 
Dgati quo:um remissa sunt iniquitates, et quorum te- 
cla sunt peccata (Psal. xxxi). Et Paulus dicit fileli- 
bus : Mortui enim estis, ct vita vestra abscondita est 
cum Christo in Domino (Rom. Y). Viventes cum bonis 
oper.bus in activa vita, inortui crant peccato, el 
quasi jam sepulti, ceterne. vite eontemplatione. Et 
idem Magister gentium jubet ut exhibeamus corpora 
noslra hostiam viventem, sanctam, Dco placuntem 
(Cofoss. wm). Mostia quippe occiditur, ut offeratur ; 
sed hostia vivens est corpus pro Domino afflictum ; 
quod vivens dicitur, quia vivitin virtutibus, et esL oc- 
cisum vitis; hostia vero quia jam huic mundo est a 
pravis actibus mortaum ; vivens quoque dicitur quia 
cuncta quz przvalet bona operatur. Tales ergo dum 
l'oseumus non przparemus, quales Domini adjutorio 
1psius misericordia digni sumus et nunc el quando 


* 


* 


similitudinem carnis peccati ostensus est, el pr 
nostris delictis oblatus est. lpse enim peccata ne 
sira portavil in corpore suo super lignum. Quocira 
8i ad pristinam actionis vitam, quantum Domine 
vos custodire dignabitue, redire non valetis, mass 
vestras in sublime porrigentes ostendite, qu'a mags 
codestia quam terrena diligitis, ct sestra jam coe 
versatio in celis est. His vestra» promissionis sigeis, 
quibus magis Domino quam diabolo servire promk- 
itis gaudium nobis permaximum exhibetis, quia, «t 
Dominus patefecit, de converso peccatore geud.ss 
fit in celo coram angetis Dei. (Luc. xv). Nisi enimDo- 
minus de conversione vestra gauderet, nullatess 
hominem perditum in terris quxreret, et quiesitem 


D morte sua redimeret. Prodigus etenim filius, hoc est, 


gentilis populus, qui omnem substantiam suam dis- 
sipaverai v:vendo luxoriase, mox ut ad. Patrem re- 
diit, dicendo : Pater , peccavi in. clum el coram V^, 
jum non sum dignus vocari filius tuus, fec me sic! 
unum er mercenariis tuis (Hbid.), statim ab ipso be- - 
nigne'est susceptus, ac pro reditus ejus kelitis vi- 
tulus occisus est, ipseque stola prima et calceamen: 
Us est. indutus. Patrs hujus duo filii fratres, alter 
apud Patrem remansit, alter vero dissi;ata subsian- 
lia vivendo luxuriosc a patre recessit. Pater ergo 
horum fratrum Deus omnipotens intelligitur, qui ha- 
buit duos filios : quorum major Jud-eos signiffeat, qvi 
in cultura unius Dei permanserunt, minor vere, *t 
dictum est, populum signicat gentium, qui, relicto 


€31 


sus, id est, a noxiis obleclamentis recedens, ad con- 
scjentiam interiorem, n:;entis intentione rediit; et 
surgens venit a.| Patrem, hoc est, :d societatem Ec- 
clesix accessit per fidem, ubi cest legitiina et. fru- 
etuosa peccatorum confessio. Cum auem longe esset, 
hoc e&t, «um nondum adhuc Deum intelligeret , 
vidit illum pater, hoc est, misertus est illius, et. ac- 
currens cecidit super collum ejus et osculatus est eum. 
Sopra collum filil cadere est in amp'exus lilii bra- 
chium inducere. Drachium autem Dei Filius est, qui 
2 Patre Deo ad hiec infirma mundi missus est. Oscu- 
Jatns est, cum, videlicet, ad spe.u veni: peccatorum 
verbo grati: redeunt, cum per Filium diceret : Pe- 
nitentiam agite, appropinquavit enim regnum colorum. 


lJONILLE. . 


Creatore, adoravit creaturam. [3 autem in. se rever- À cerit ad tollenda mundi peccata. Et ait : Manducemus 


639 


el epulemur. Intuendum quid pluraliter dicitur : mancnu - 
cemus et epulemur. Pater namque et servi illius sunt 
epulati, quia nostra salus est. Patris gaudium, in quo 
nostrorum est remissio peccatorum. IMoc pra signavit 
olim quod Abraham, tribus angelis hospilio receptis, 
vitulum tenerrimum occidis:e legitur et cis apposuisse 
(Cen. xvni), quia imimnolata pro nostra redemptione 
car» Christi totius. TriniiaUs letitia est. Et ceperunt 
epulari. E pulie istas nunc in Fcclesia per totum orbem 
dilatata «elebrantur ; quotidie enim in sancta Eccle- 
sia vitulus i:te sacerrimus Deo Patri per sacerdotes 
offertur, et in vitam zterpam pascit percipientes ; 
qua cum quotidie immolatur, semper integer perma- 
net et immaculatus et vivus. Quapropter quia tam 


Dixitque filius ad patrem : Pater, peccavi in celum et B pim. habemus Domi»um, nemo de misericordia 


«oram te, jam non sum dignus vocari filius luus. 
PPostquam ad patrem reversus est, hoc est, in Eccle- 
min positus, incipit peccata confiteri. Sed non dieit 
«mnia quz se dicturum supra proiniserat ; dicit enim : 
«Jam non sum dignus vocari filius tuus ; nec addit qux 
ssuperius se dicturum meditabatur : Fac me sicut 
ntn ex mercenariis tuis. Cum. enim adhuc longe es- 
sset, ei patrem non haberet, cupiebat vel mercena- 
sius esse; at postquam patris osculo meruit honorari, 
Senerosissime jam deJignatur mercenarius esse. 
Multam namque intelligit esse distantiam inter ser- 
Yum, mercenarium et filium; servus namque est 
«gui adhue metu po narum gehenunz, vel leguin mun- 
danarum formidine abstinet ; mercenarius vero est, 
qui desiderio ac spe regni coele:tis bona agit; fl ius 
vero est, qui affectu boni et *iriutum amore de'e- 
etatur, et Deo per «haritatem famulatur, quam suin- 
am et perfectionem omnium Apostolus comn:emo- 
rat, dicens : Nunc autem manent fides, spes, charitas, 
tria heec, major autem horum estcharitas (1 Cor. xni). 
E-go prodigus iste prim» quasi servus ad se reversu:, 
dirze famis supplicia coepit formidare; mox reverti 
sd patrem voleus, de statu mercenarii caepit cogitare; 
postquam vero occ.rrens | ater amplexatus et oscu- 
latus est eum, oblitus s'atum servi, oblitus et merce- 
dem mercenarii desolatam, de hzreditate coepit sol- 
lieitus esse parentis ; et hoe est. quod apostolus ait : 
Perfecta charitas foras. mittit timorem (I Joan. 1v). 
Dixit autem pater ad servos suos, Cito pro[ertestolam pri- 
mam et induiteillum. Stola prima est beata vestisinno- 
centi, quam protop'astus À Jam bene a Deo conditus 
accepit, sed niale a diabolo deceptus amisit (Gen. wn). 
Unde et post cu'pam cum cognovissent se esse nudos, 
hoc est, gloria immortalitatis perdita, pelliceum, hoc 
est, inortale, acceperunt indumentum. Date annulum 
in manu ejus. Per annulum signaculum fldei accipi- 
tur, Annulum ergo prodigus fllius accepit cum Chri- 
sius per fidem Ecclesiam ex gentibus sibi sociavit. Dan- 
tur et in pedes calceamenta, qux officium evangeli- 
zandi designant. Adducitur vitulus saginatus et oc- 
ciditur, id est, ipse Dominus Jesus Filins Dei, qui 
bene vitulus dicitursaginatus, quia caro ejus spiritali 
pingaedine et virtute optima est, adeo ut sola suffe- 


diffidat, qux tunc evidentius eminet quando pecrca- 
tor sanclilicatur et abjectus erigitur. Neque enim 
de qualitate nostrorum operum pendet cclestium 
mensura donorum, aut in isto sxculo in quo tota 
vita hominis tentatio est, unicuique tribuitur quod 
meretur, ubi, si iniquitates nostras observaret, nul- 
lus judicium ipsius sustineret. Graviter namque p^c- 
cantem cum peccalis suis non perdidit, sed mi ericor- 
diter ad veniam revocavit, testante apostolo l'aulo : 
Fid.lis, iuquit, sermo et omni acceptione dijRus, quia 
Christus Jesus wenitiu hunc mundum peccatores salvos 
[«cere, quorum primus ego sum. liabeamus ergo, 
fratres charissimi, liduciam de misericordia Condi- 
Loris nostri; cogitemus qux facimus, recogitemus 
qu:e feciinus ; largitatemsupernze pietatis aspiciamug, 
el ad misericordem Judicem, dum adhuc exspectat, 
cum lacrymis veniamus. Considerantes namque quod 
justus sit, peccata nostra non negligamus ; considc- 
rantes vero quod pius sit, non desperemus. Prxbet 
ayud Dominum, nobis hominibus peccatoribus fldu- 
ciam Deus homo; ést nobis spes magna poenitenti- 
bus, quia advocatus noster factus cst judex noster, 
qui non tult mortem peccatoris, sed ul convertatur ei 
vivat (Isai. vi). Et licet, fratres charissimi, per divi- 
nam grotiam nobis collatam, et per impositionem 
manuum episcopalium, credatis vos posse absolvi a 
peccatorum ve.trorum vinculis, quia stalim resti- 
tuemini sacris altaribus, nullus tamen debet vitam 
suam negligere, sed omni vite spatio tanquam in 
ipso posnitentix: rigore positus debet ante oculos 
habere mala qua fecit, ue, securitate torpens, rur- 
sus ad eadem aut ad majora flagitia prolabatur, di- 
cens cum Pialmista : Quoniam iniquit«tem. mcam 
cognosco (Pal 1), etc. Isaias quoque peccatoribus 
dicit : Lavamini, mundi estote (Isai. 1). | avatur ita- 
que el mun:lus est, qui et preterita plangit, et flenda 
iterum non admittit. Lavatur, «t non est. mundus; 
qui plangit qua gessit, nee d.serit, et post lacrymas 
ea qux fleverat repetit, Sic denique et alibi animam 
ponitentem, alque iterum delinquentem, sermo 
divinus increpat, dicens : quam vilis facta es nimis 
iterans vias tuas (Jerem. n)! Quisquis ergo culpas 
preterilas plangit, hunc necesse *st modum Ui 


023 


S. ELIGI NONVIOM. EPISC. 


62 


neat, ut sic amissa defleat, ne iterum flenda connnit- A dedignaretur; et ideo unctus Deus, quia et. bois 


tat, quatenus divino munitus auxilio, facinora qua 
gessit severa corporis afflicüone et eleemosynarum 
largiflua redemptione purget atque consumat. Sic- 
que renovatus irriguis lacrymarum fontibus, ante 
conspectum tremendi Judicis mundus appareat, digne 
ab ipso pro benefactis qux fecit coronandus. Et 
«quia in hac die sacratissima fiunt plurima in sancta 
Ecclesia, qux» necessario debet scire vestra indus- 
tria, sicut penit»ntium reconciliatio, sacri  o'ei 
benedictio, sancti chrismatis confectio, fraterna 
pedum ablutio, ecclesiarum quoque et sacrorum 
vasorum  purificatio, dignum judieavimus, quan- 
tum Dominus dederit, hrec vestre fraternitati 
disserere. Christus itaque in bacdie post typicum illud 


Deus factus est Christus. Non potuit aperties diei 
nomen Christi quam ut diceretur unctus Deus. Disit 
autem unzit, non dixit uncturus est, quia in predesti- 
natione jam factum erat. quoJ beatus Petrus in apo- 
stolorum Actibus dixit : Hunc Jesum a. Nasareth 
quem unxit Deus Spiritu sancto (A-t. x). Unctus est 
ergo Jesus ut diclum est, non oleo visibili, sed dono 
gratie quod visibili significatur unguento quo Ba- 
ptizatus ungit Ecclesiam. Nec tamen tune unctus est 
Spiritu sancto, quando super eur baptizatum velut 
columba descendit (Matth. im; Marc. n; Luc. n; 
Joan. 1) ; tunc enim corpus suum, iJ est, Ecclesiam 
$uain, przefigurare dignatus est, in qua baptizati pras- 
cipue accipiunt Spiritum sanctum ita mystica et ia- - 


Pasclia completum ad verum Pascha transiens, my- B visibili unctione. Alii autem reges qui typum illus 


sterium corporia et sanguinis sui primum apostolis 
tradidit, et propter humilitatis formam commendan- 
dam eo die pedes eorum lavit, et hinc est quod eo- 
dem die, altaria templique parietes et pavimenta 
lavantur, et vasa purilicantur. Quo die etiam pe- 
nitentes reconciliantur, quia, scilicet, ipsa die qua 
sacramenta corporis et sanguinis sul Dominus pri- 
mum confecit ac discipulis tradidit, oportebat ut ad 
hzc presumenda poenitentes restaurarentur ; eo, vi- 
delicet, tempore quo sanguis Christi ia remissionem 
peccatorum fusus est. Eodem denique die , proinde 
sanctum chrisma conficitur, quia aute biduum Pascha 
María caput Domini ac pedes unguento perfudisse 
perhibetur (Marc. ziv). Unde et Dominus discipulis 


przctulerunt, et regnando Christi consortes dicti sunt, 
oleo corruptihili sunt uncti; hic vero Dei Filius, 
salvo superiori sensu, a Deo Patre, oleo exsultatio- 
nis, hoc est, resurrectionis, ascensionis , dominatio- 
nisque, est delibutus, quia Cbristus natura unctus 
(Psal. xi), nos per gratiam. Nobis enim ad mes- 
suram datur donum grati», dividente ipso singulis 
prout vult ; in Christo autem, ut dixit Apostolus, ke- 
bitat omnis plenitudo divinitatis corporaliter (Coloss. u). 
Unde propheta : Requiescet auper. eum Spiritus De- 
mini, Spirilus sapientie et intellecius, Spiritus consb- - 
lii et fortitudinis, Spiritus scientias el pi-t.:tis, et reple- 
bit eum Spiritus timoris Domini (1sa. x1). Omnes vere 
sancli, non plenitudinem Spiritus ejus, sed de pleni- 


suis dixit : Scitis quia post biduum Pascha fiet, et Ái- C (udine ejus, quantum ille donat, accipiunt (Joem. 1. 


lius Hominis tradetur wt cracifigatur. (Joen.. x1; 
Matth, xxvi). Chrisma igitur, hocest, unctio a Christi 
nomino sumpsit vocabulum. Messias namque Ile- 
braice, Christus Grece, unctus dicitur Latine. Unde 
Psalmista : Propterea , inquit , unxit te Deus Deus 
tuus oleo laetitie pra participibus tnis (l'salm. xvi ; 
Hebr. 1). Cur unxit te? Ut diligeres justitiam et odis- 
ses iniquitatem , quod ita est intelligendum : O tu 
Deus, id est, Fili, nunc te Deus tuus, hoc est, Pater, 
cui es consubstantialis et co:eternus Filius, unxit te ! 
Quomodo? Oleo, scilicet, invisibili, non visibili: ofeo 
exaultationis. Idein, ipso Spiritu saneto qui in specie 
columba super illum apparuit, quo etiam conceptus 
et natus est, et de quo ad Baptistam dictum est : 
Super quem videris Spiritum descendentem. et manen- 
lem super eum, ipse est. qui baptizat in Spiritt sancto 
(Joan 1); dequo, ut przdiximus, mystice est natus, 
et secundum traditionem ipsius, baptizati renati sunt 
in quo solo baptismate, quod in catholica celebratur 
Ecclesia, flt remissio peccatorum, per eum qui pecca- 
rum non fecit, nec inventus est dolus in ore ejus 
(4 Petr. n). David etiam vultus nostros, oleo exhi- 
Jaraudo, id est, mentes nostras, gralia Sp-ritus san- 
cti (quam designat materialis olei unctio, qua cor- 
poraliter unguntur fideles) illustrandas pr:ecinwit. 
Unctus est ergo nobis Deus, et missus est nobis; et 
ipse Deas ut ungeretur, hom» erat; sed ita homo 
trat, ut Deus esset. lta Deus erat, ut homo esse non 


Ipse autem qui, existens Deus ante szcula, per Spí- 
ritum sanctum in utero Virginis homo €oncepius ost 
in fine szecu'orum, ibi ab eodem Spiritu unctus est 
ubi conceptus, nec ante conceptus , eL pusimodum 
unctus est, sed hoc ipsum de Spiritu sancto et carne 
Virginis concipi, Spiritu sancto ungi fuit. Itaque sunt 
participes ejus üllii hominum , quia et ipse Filius 
hominis particeps factus est mortalita:is illorum, at 
faceret participes immortalitatis su:xe, quam immor- 
talitatem assequi valemus, si modo per confessionem 
dignos poenitenti:e fructus expiati et meritis ac ora- 
tionibus sanctorum Christo reconciliati , atque per 
acceptionem corporis el sanguinis ejus in fide recta 
permanentes, unum cum illo facti sumus, ipsi incor- 


D porati in quo princeps hujus mundi et suum aliquid 


requisivit et invenire non potuit (Joan. xiv), quo- 
niam solus est inter mortuos liber, per quem nos a pec- 
cali servitio veraci jam libertate solvimur,quia ei qui 
vere liber est, per corporis et sanguinis ejus acce- 
plionem unimur. Sicut enim vere carnem corporis 
nostri Christus assumpsit, et vore bomo qui ex Ma- 
ria Virgine natus est Jesus Dei Filius est, non quem- 
admodum alii homines per gratiam, sed matura Fi- 
lius ex substantia Patris, ia vera est. caro et. veras 
est sanguis ejus quem ad manducandum et potandum 
in mysterio sumimus, sicut ipse testatur ; et nos qui 
vere sub mysterio carnem et sanguinem corporis ejus 
sumimus, per ea naluraliter unum cum illo effei- 
mur, in quibus manet post consecrationem simili- 


635 


tudo panis et vini, ne sit quidam. horror eruoris, sed 
manet in els gratia redemptionis. De naturali enim 

in nobis Christi veritate ipse ait : Caro mea vcre est 
&.c8, 8L. sanguis meus vere e;iL potus; qui edit car- 
nem meam et bibit sanguinem meum, in. ne manet et 
ege in eo (Joan. vi). De veritate carnis el. sanguinis 
ejus nullus relictus est ambigendi locus; nunc enim 

et ipsius Domini professione , et lide nostra vere 
Caro est, eL vere sanguis est, el hiec. accepta alque 
hausta id efficiunt, ut nos iu. Christo et Christus in 
nobis sit. Esto ergo in nobis ipse per carnem, et $u- 
mus iaceo dum secundum hoc quod ns sumus in 
Deo est. Sciendum est praterea quia Apostol..s ipsam 
aoceptionem Eucharistie. Domiuica: «oenam — vocat 
(4 Cor. xi). Sed quosdam movere potest quod Chri- 
stus discipulis, postquam cum illo in ceena comedis- 
sent et bibissent, sacramenta co:poris et sanguiuis 
sui tradidit, sicat illic scriptum est : Cum, inquit , 
illi manducarent, acce,it. Jeeus panem, ei. benedixit ; 
et manducans dixit : Quoniam unus ex vobis tradet 
sne (Math. xxvi). Postea enim tradit. sacramentum ; 
et sicliquido apparet quando primo acceperunt di- 
scipeli corpus et sangninem Domini, non acce- 
pisse jejunos. Nunquid tamen propterea calumnian- 
elem est Ecclesi? universe institutum , quod a je- 
jienis semper accipitur. lloc enim placuit Spiritui 
-4mancto, ut in honorem tanti sacramenti, in os Chri- 
miiani corpus Dominicum intraret priusquam caeteri 
«Bibi; atque ideo per universum o0:bem morem hune 
. «esae servatum. Nan.que Salvator quo veh mentius 
. eyommeendaret mysterii illius altitudinem , uitimum 
Weoc voluit infigere cordibus et memori discipulorum 
an quibus ad passionem digressurus erat, Sed et illud 
an multis queritur, si quotidie quilibet fidelis debeat 
«€orpus et s:nguinem Christi accipere, an se aliqui- 
sus diebus a tanto sacramento subtrahere, cum 
Apostolus dicat : Probet autem s ipsum homo , et sic 
le i| '0 pane edat, et do. calice bibat (I Cor. xi). Quam 
multi de altari aceipiunt , et moriuntur, et ac- 
eipiendo moriuntur! Unde dicit Apostolus : Judi- 
cies sibi manducat et bibit. Àn non buccella Domi- 
mea venenum fuit Judge; et lamen accepit, et cum 
sceepit, in eum inimicus intravit (Luc. xxu), non quia 
malu accepit, ste] quia bonum malus male accepit. 
Dizerit ergo aliquisnon quotidie accipiendam Euchari- 
siam ! qussieris : Quare? Quoniam, inquit, eligendi 
sunt. dies quibus purius hono continentiusque vivat, 
quo ad tantum sacramentum dignus accedat, qvi enim 
mandacarerit indigne, jud'cium sibi manducat et 5ibit. 
Alius, contra : huo, inquil, si tanta est plaga pec- 
eti atque ulcus morbi ut medicamenta alia diffe- 
rentia sunt, aucioritate antistitis debet quis ue ab al- 
lari removeri ad agendum poenitentiam, el ejusdem 


3uetoritate reconciliari. Faciat igitur unusquisque 


qued secundum fidem suam pie credit esse facien- 
dum; meuter enim eorum exborret corpus et san- 
£uiaem Domini, sed saluberrimum consilium illud 
honorare contendit; neque enim litigaveruut. inter 
se, aut quisquam eorumse alteri praeposuit. Zachzeum 


dico et illum centurionem (Luc. xix; Math. vii) ,- 


HOMILIE. 


616 
À cum alter eorum, gaudens in domum suam suseepe- 
rit Dominum, alter dixerit : Non sum dignussd intres 
sub tectuns meun. Ambo Salvatorem honorificantes , 
diverso, et quasi contrario modo; ambo peccatis 
miseri, ambo inisericordiam consecuti, el sicut iu 
primo pcpulo unicuique piorum manua secundum 
propriam voluntatem in cor sapiebat, sic in ore 
uniu:cujusque Christiani sacramentum illud quo 
subjugatus est mundus. Nam ille, honorando , nou 
audet quotidie sumere, et ille, honorando, non au- 
det in illo die pretermittere. Videte ergo , fratres, 
quia $i separemini a corpore Domini, qui fideles 
estis, metuendum est ne fame moriemini? si autein 
recipitis indigne, metuendum est ne judicium man- 
ducelis et bibatis. Angustic vobis undique. Veritas di- 
B cit : Si male vivitis, in zelernum moriemini; at non 
potestis bene vivere nisi ille adjuverit, n'si ille de- 
derit. Ideo orate, et manducate, et implebitur os 
vestrum laude Dei et exsultatione, et dicetis illi de 
magnis angustiis liberati : Liberasti gressus meos au5- 
(u$ me, el non sunt infirmata vestigia mea (Psal. xvi) 
Ad invisibile altare Dei justilicatus pervenit, qui ad 
hoc, praesens injustus, non accedit, causam suam (sic) 
Cui rei concordans Apostolus dicit: Quia si nosmet 
ipsos judicaremus, non utiq-e judicaremur (1 Cor. x1), 
pro i!li«, scilicet, peccatis de quibus ilem Az o:tolug 
ait : Queniam qui talia agunt, regn. m Dei won conas- 
quen'ur (Galat. vi). In poenitentia , majorein in se 
quisquis severitatem debet exercere, ut a se ipso 
judicatus non judicetcr a Domino, ut ct idem Aposto- 
C las dicit: Si enim nos judi.aremus , a. Domino nca 
judicaremur. Ascendat itaque homo adversumse tri- 
bunal mentis sux si timet illud, quod oporte! nos ex- 
hiberi ante tribunal Christi (II Cor. v) , ut illic reci- 
piat unusquisque qu per corpus gessit, sive bo- 
num, sive malum. Constituat se ante faciem suam , 
ne hoc ei postea flat; nam minatur hoc ipsum Deus 
peccatori, dicens : Árguam te, et. statuam te anta (a- 
ciem uam ; atque ita constituto in corde judicio, abeit 
accusatrix cogitatio, testis conscientia , carnilex ti- 
mor; inde quidam sanguis animi confitentis per 
lacrymas profluat. Postremo ab ipsa mente, talis 
sententia proferatur, ut se homo judieet indignum 
participatione corporis et sanguinis Domini, ut qui 
timet separari a reguo colorum per ultimam sen- 
D ientiam summi Judicis, per ecclesiasticam discipli- 
nam à sacramento celestis panis interim separetur. 
Versetur illi ante oculos iv ago futuri judicii, ut cum 
alii accedunt ad altare Dei quo ipse non accedit, co- 
gitet quan sit contremiscenda illa poena, cum per- 
cipientibus aliis vitam zternam, alii przecipitabuntur 
ju mortem xternam, a qua, his sacresanctis myste- 
riis intervenientibus eruamur, et beata re-urrectio- 
nis gloria feliciter induamur, accipientes stolam al- 
bam (aninuze, scilicet , beatitudinem) concorporati 
nostro Redemptori ; ut sicut ille et Pater unum sunt, 
jta et nos in ipsis unum effici mereamur (Math. xxv), 
di;ne accipientes corpus et sanguinem ipsius in rc- 
missionem peccatorum nostrorum ,. et xw WS 


621 


S. ELIGI! NOVIOM. EPISC. 


sine fine mansaram, ipso przestante qui sine fine per- A gratia (Rom. v), quia nimirum languorem curavit; 


manet in sx:cula. Amen. 
BOMILIA 1X. 
De vulnerato Samari:ano. 

Vulneratos vos video, fratres mei, vulneratos vos 
video; et, quod est. deterius, non vulneribus core 
porum, sed vulneribus aniinarum. Animarum enim 
vuluera tanto sublimiora sunt et immedicabilia, quanto 
nature anim: subtilior est corpore. Corpus enim vido- 
tur et tangitur, anima vero iuvisibilis est et impalpabi- 
lis; unde et requirit co:leste medicamentum illius Sama- 
ritani, id est,custodistotius humani generis DominiJesu 
Christi et Salvatoris nostii, de quo Psalmi-ta : Nisi 
Dominus custodierit vivitatem, in vanum vigilant. qui 
custodiunt eam (Psal. cxxvi) ; qui hominem descen- 


tanto anipliorem cunctis poenitentisia gratie nieden- 
tis ostendit; sicut Pliarismis eumd m misericordise 
fontem reprcliendentibus quando cum Mauhao Publi 
cano, quem postea evangelistam et apo tolum fecit, 
aliisque compluribus manducabat et. bibebat, con- 
80na voce respon .ijt : Non egent qui sani. sunt. mo- 
dico, sed qui male habent (Matth. ix; Marc. m; Lue.v); 
scipsuin iusinuans verum medicum , de quo l'ro- 
plieta ait : Vere languores ipse nostros tulit, et dolores 
ipse portavit (1sai. vw). Quia autem: addidit : Non 
teni vocare justos, sed peccatores in pomitentiam, 
ostendit se oinnes ad pornitentiam vocare, et electos 
et peccatores. Vocat namque peccatores, ut per pos- 
nitentiam corrizaatur, vocat justos, ut. magis magis- 


dentem a Jerusalem in Jericho (ul Evangelica refert DB que justificentur. Justus ergo dum sta! , summor.ere 


parabola) et a latronibus sauciatum, jumento impo- 
sui duxitque in stabulum et euram iilius egit 
( Luc. x). Quam peroabolam, quia. breviter przel bavi- 
m:s, paululum ejus flores carpamus. I1omo ille qui 
descendit a Jerusale:n in Jericho, et incidit in latro- 
nes, significat Adam, qui, de statu immortalitatis 
superbiendo descendens, in hanc miseram vitam deve- 
nit. Latrones in. quos incidit d:xeinones sunt in quos 
descendens incidit ; nam nisi prius intus intumuisset, 
"oris tentatus, tam facile non cecidisset. Despoliave- 
runt eum, id est, veste innocentize privaverunt. Pla. 
gas imposuerunt, id est, peccata nostrz conditionis, 
quie jam mortalis peccando facta fuerat, intulerunt. 
Semivivum reliquerunt, quia beatudinem vitz? immor- 


tideat ne cadat (1 Cor. x), quia nes it si lempus pae- 
nitendi accipiet, aut digne poenitebit; peccator vero 
dum labitur jn peccatum, de misericorlia Dei pres 
su'nat, apud quem nullas patitur venie moras vera 
confessio, dicente Dxi Spiritu per prophetam : Moz 
ubi ingemueris, salvus eris. Et: Dic prior iniquetates 
tuas, «t justificeris (Leni. xv), quiaupud Domini mi- 
sericordia «t copio a apud cum redemptio; cujus miseri- 
cordi: nec modum possumus pone: e nec tempore de- 
finire. Stans ergo audiat quod per prophetam Dominus 
dicit : Inquacunque die justus peccaverit, omnis justitia 
ejus in oblivione erit coram me; lapsus vero intendat 
quod idem in Evange'io ait: Gaudium erit in. celo 
super umo peccatore pamitlentiam agente (Luc. xw). 


talis exuere potaerunt, sel non sensum rctionis a C Stantibus, si ceciderint, minatur panum; lapsis vero, 


nobis auferre potuerunt. Ex qua enim parte et cozno- 
scere Dominum possumus , vivimus, ex qua vero 
parte peccatis contabescimus et miseria deficímus , 
mortui sumus et lethifero vulnere faedati ; sed Sama- 
Yitanus, id est, cu-tos, Dominus, scilicet, et Salva- 
tor noster vulneratum invenit, quia Christus in hunc 
mundum veniens, omnes pecca:ores reper:t. Alliga- 
vit vulnera ejus dum przcep:t, dicens : Ponitentiam 
agite(Matth. wn). Infundit oleum cum addidit : Appro- 
pinquavit enim regnum colorum. Infudit el vinutn, cum 
d'xit : Omnis arbor que non facit fructum bonum. ex- 
scindetur, el in irme n mittetur. Arbores sumus, fra- 
ires, in agro Domisico constitute ; Deus autem est 
noster agricola. Si erzo viderit nos non ferre fru- 


ctum boni operis, exscindet nos ab liac vita per mor- T: 


tem, et in ignem projiciet infernalem, ubi est fletus 
prie ardore, stridor dentium prz frigore; in qu» ignc 
ne comburamur, clamat ipse per prophetam : Lava- 
mini, mundi. estcte, auferte malum cogitationum ve- 
strarum ab oculis meis, quiescite agere perverse, discite 
benefacere ; et iterum : Nolo mortem peccatoris, sed 
"t convertatur. et vi:at. Convcrtamur igitur ad salu- 
tem nostram, lavemus lacrymis conscientiam , ex- 
stiuguamus ignes co:icupiscentie per ignes poenitea- 
tix. Legimus enim, Apo:tolo dicente, quod omnes 
peccaverunt et egent. gloria Dei , jus'ificati gratis per 


gra.iam ipsius (lom. n). Q..i et iterun inzstimabi-: 


l:m ejus gratie magnitudinem commendans, ait : 
Ubi autem abundavit peccatun ,— superabundarit 


ut surgere appetant, promittit misericordiam. Ex quia, 
fraires mei, multa illicita commisistis, debetis absti- 
nere a licitis, Licitum est eiim homini co vedere 
carnes, et bibere inum, et cxtera corpori necessar:a ; 
«qux non cum saturitate poenitentes debent. sumere, 
sed cum sustentatione corporis, ut qu: ventri sub- 
trahunt erogent pauperibus ; ut Dominus noster, qui 
forma servi pauper et humilisapparere di;natus est, 
vossu: divinitatis et divitiarum faviat esse participes, 
quando illam desiderabilem vocem justi audient: 
Quandiu fecistis un? «x. (ratribus meis müntimis , mihi 
fecistis (Matth. xxv) ; ipso prestante Doinino uostro 
Jesu Christo, qui cum Patre et Spiritu sancto vivit 
et regnat eus. Amen. 
HOMI 1 X. 
IN COENA DOMN:M. 
De mysteriis ejusdem diei. 

Cum :ummus Opifex cuncta ex ordine ac mirabi- 
liter ita disposuerit ut in. rerum et temporum serie 
mens humana semper ad dulced:.nem supernze patrise 
aspiret ; sicul patenter insinuat hujus Dominice caenze 
veneranda solemnitas, dignum est, fratres charissimi, 
vt ex credita nobis aliquo tempore dispensationis 
diving pecunia aliquatenus, prout Dominus dederit, 
vest: is auribus infundam serimonem : vocatur enin 
liec dies Coena Doniini, vocatur et natalis Calieis : et 
meiito talibus przfulget vocabulis, quia hac eadem- 
que die mysticum Pascha Dominus cum discipulis 
celebrans, sacramenta corporis et sanguinis sui illis, 


629 


initium fecit; eorumque pedes ab!uens, ut nos ita 
alter alteri faciamus, exemplum prisbuit. Discamus 
igitur, fratres, humilitatem, ab. Excel o : faciainus 
invicem humiles, quod humiliter fecit Exeelsus; nec 
dedignetur, qued fecit Christus, facere. Christianus. 
Nam quid dicit ?* Exemplum dedi vob s, ut quem:dmo- 
dum ego [eci, ita et voa faciatis (Joan. xui). Ostendit 
nobis, ut si quis adversus aliquem habet querelam, 
sicut Dominus donavit nobis, ita nos invicem nobis 
delicta condonemus, et pro nostris delictis invicem 
oremus, atque ita quodammodo invicem pedes no- 
stros lavemus. Nostrum est, donante ips^, mysterium 
charitatis et humilitatis adhibere ; il'ius exaudire, ac 
nos ab onmi peccatorum contaminatione mundare 
per Christum etin Chri to, ut quod aliis dimittimus, 
hoc est in terra solvimus, solvatur nobis iu. coelo. 
Mac etiam die, toto orbe chri:ma conficitur ad 
auluendam totius mun.!i culpam. Pasuitent bus per in- 
dulgentiam subvenitur, discordes ad concordiam ho- 
«lie redeunt : ? pacilicantur irati judices, et jam la- 
tronibus parcunt; patescupt carceres in toto oibe, 
«lant indulgentiam principes crimingsis, servis malis 
andulgest domi.i. In ipsa quoque die post multa 
anysteria Deus et Dominus noster Jesus Christus, 
eliscipulis suis videntibus, gloriosa ascensione colos 
ipenetravit (Aci. i. Nec sine magno mysterio tintum 
Sacramentum [eria qu nta peragitur : a quinqne enün 
«quinqu:ge..arius derivatur numerus, nàm quinqui- 
sgesimo die a D. scliate, et lex in monte Sina populo 
«lata est (Erod. xx), et gratia. saucti. Spiritus diaci- 
mulis iu cau.culo missa est (Act. . Hoc autem nu- 
mnero pery;etuitas futur:? quietia recte ostenditur, in 
«quo et legis decalogus et mandata, et Spiritus sancti 
gratia donatur hominibus, ut apc'te. demonstretur 
«quia quicunque divin: legis jussa, juvante Spiritus 
sancti gratia, percipiunt, ad veram perfcctamque re- 
quiem tenduut. Quiuquagesimus etenim annus in 
lege Jubikeus, id est dimittens sivo. mutatus, appel- 
lari jussus est (Lev. xxv), in quo populus ab omni 
operatione quiescerel, omn:umque debita laxareutur, 
servi liberi redirent, et annus ipse majoribus solem- 
niis ac laudibus divinis eminenlior czeteris existeret : 
unJe et merito per hunc numerum illa summ: pacis 
tranquillitas indicatur, quando, sicut. Apostolus ail, 
canente tuba novissima : mortui resurgent ei nos 


inmutabimur (1 Cor. xv) in gloriam; ubi cessantibus: 


liujus saeculi laboribus et :erumnis, dimissis omuium 
culparum debitis, in sola visionis divine contem- 
platione cunctus electorum populus in xteruum gau- 
dcb.t, impleto desiderabili Domini ac Salvatoris nostri 
ynandato ; Vacate et videte quoniam cgo sum Don i- 
uus (Psalm. x1 v). Ad cujus perpetuam visionem, fiui- 
to liujus mundi curriculo, perducere nos dignetur 
Agnus immaculatus, D«o Patri hac nocte |ro totius 
suundi peccatis oblatus Jesus Christus Dcminus 
noster, qui -uir. codem Patre et Sjiritu sancto vivit 
et reguat Deus per omn'a szcu!a sxculoruim. Amen, 


llOMILLE. 
atque per illos nobis, tradidit, et ipse celebrationis A 


650 
HOWILIA XI. 
IN €0ENA DOMINI, 
Ad populum, deinde et ad pomilentcs. 

Boni homines, quia vestram fraternitatem aliter 
necesse est alloqui quam coneaceidotes et. coope- 
ratores nostros, quibus datum cst nosse mysteria rc- 
gni coelorum (Mau. xim, Marc. 1v, Luc. vin) :: ideo 
ad vos simplici et rusucano utentes eloquio eonver- 
tamur, ut tante solemnitatis sacramentam | juxta 
parvitatem nostri sensus exponamus vobis ruslüici- 
tate verborum. Vocatur bic fi stivitas Coena Domini, 
eo quod hoc die Dominus cenaverit cum discipu- 
lis, eisque sacramentum corporis ei sanguinis sui 
tradiderit, ut nos ab altari per Christi ministros iet 
sumentes, in ipso vivamus, el spiritualiter ipso pano 

D pasti et ipso vine potati, non deficiamus in bujus 
peregrinationis iniseria, sed anima et mente re(cia- 
mur. Qua etiam die discipulorum suorum pedes 
abluit, exemplum dans nobis, ut sicut ipae fecit illis, 
ita et uos alterutrum faceremus, id est, si quisquam 
nog lvseri!, memores praecepti ipsius, ex corde di- 
mittau:us, ut et Pater noster , qui est in. coelis, di- 
mittat nobis. Qua eliam nocte tentus est a. Judaeis, 
et mane crucitisus, ut maledicto quod .nos per pri- 
mum homine: accepimus misericorditer liberaret, 
el diaboli laqueis eriperet ac coelestis vit. januau, 
$i precepta ejus facercmus, aperiret. Comnien.'at 
autem uobis beatus P.ulus apostolus, qui raptus (uit 
usque ad terium colum (11 Cor. xu), precepta. vi- 
vendi qu;e faciamus, dicens : Maneant in vobis fides, 

C spes, charitas, major autem. est. charitas (1 Cor. x). 
Spes autem est futurorum bonorum ex-pectatio, qux 
exprimit humilitaiis affectum et. sedu'2e servitulis 
obsequium ; spes autein dicta quod sit pes et pro- 
grediendi facullas, quia quisqua dum peccatum amat, 
futuram gloriam non sperat. llle. enim fiducialiter 
sperat, qui Domini mandata fileliter servat : epe 
enim, ut ait Apo:tolus, salvi facti sumus (Hom. vui). 
ideo uon nisi a l'omino, Deo petere debemus. quid- 
quid speramus nos vel bene operaturos vel pro bo- 
nis operibus adepturos. lonamus igitur spent no- 
stram in Domino, instruente David et dicente : Mihi 
aute adhaerere Deo. bouum, pone e in Domino Deo 
spem meam (Psal. ixxi); et iterum : Spes mea in 
Deo est. Fides est justitiz:e fundamentum, quam nulla 
opera bona praecedunt, etex qua omuia bona proce- 
dunt. Ipsa nos a peccalis oinnibus purgat, mentes 
nostras liumiliatas Deo reconciliat, spei nobis futura: 
remuneralioms inspirat, augel in nobis virtutes 
Sanclas, ac nos in earuui possessione coufirimat ; sise 
fide enim, (ut ait. Scriptura,) impossibile est placere 
Deo (Ilebr. xi), quia nemo poteat ad veram perve- 
nire beatitudinem nisi per fidem, fidem illam scilicet 
qua per dilecionem operatur (Gal. v) ; q.i*, ut Jaco- 
bus apostolus ait, fides sine operibus mertua cst (Jac. 
u) ; et iterum : (uid prode it (iatres mei) si fidem 
quis dicat se habere, opera autem mon habeat (Ibid.)? 
Nunquid benc vivit, et benc vivendo fidem rectam 


* Latonibus olim varecebatur in. die. Coa: Domini. 


651 


S. ELIGII NOVIOM. EPISC. 


052 


Custodit ? Charitas est mater, fons et origo omnium A nibus potentibus volumus aliqua suggerere, non pos- 


virtutum. [psa est omnis przcepti finis, de qua dicit 
Apostolus : Finis autem precepti est charitas de corde 
yuro et conecientia bona, et fide non ficta (Tit. 1). Unde 
Dominus ait : Hoc est preceptum meum, ut diligatis 
invicem (Joan. xix). Omne enim mandatum de sela 
dilectione est, et omnia unum pra:eeptum sunt, quía 
quidquid priecipitur, in sola eharitate soliJatur. Ut 
enim ait apostolus : Deus charitas est, et qui manet 
in charitate, in Deo manet et Deus in eo (1 Joan. ww). 
Quatuor autem modis charitas consistit : hoe est, in 
dilectione Dei, qux» prima est ; secunda si nosmet- 
ipsos secundun. Dominum amemus; tertia, proxi- 
mos ; quarta, etiam inimicos. Dominum ergo plus 
quam nos diligere debemus; proximum, sicut nos; 


inimicum, ut proximum. IHH:ec est enim vera charitas B 


quam habere debemus invicem, sicut Dominus osten- 
dit et. docuit dicens : Diligite invicem, sic«t et. ego 
dilexi 90$ ; hac majorem dilectionem nemo habet 
quam wt animam suam ponat quis. pro amicis. suis 
(Joan. xv). Si autem et animam poni oporlet, quanto 
magis votum et studium. majus deb. t intelligi * Dif- 
ficile quippe est vim charitatis exprimere, cum 
omnia Dei prxcepta sola possideat charitas, dicente 
beato Augustino : Totam magnitudinem et altitudi- 
nem divinorum eloquiorum secura possidet charitas 
qua Dominum proximumque diligimus. Hzc in ad- 
versitatibus tolerat, in prosperitatibus temperat, in 
duris passionibus fortis, in bonis operibus hilaris, in 
tentatione tutissima, in hospltalitate largissima, in- 


ter veros fratres lzetissima, inter falsos patientissima. C 


Ut quia de his tribus przceptis aliquantisper locuti 
sumus, dicamus quid inter se differant. Fides in 
spen proficit, spes vero ad charitatem. In presenti 
tria sunt, in futuro sola charitas sanctorum angelo- 
rum et Dei, et tunc quidquid fides et spes promise- 
rant co"-sommabitur. Majas ergo est quod semper 
erit quan quod aliquando cessabit, quia sola chari- 
tas ibi perfecta erit cum perfectos Deo, a quo est 
donata, conjunxerit. Sed quia hzcet»lia bona ne- 
quaquam a Domino obtinere poterimus, nisi oratione, 
jejunio et eleemosyna, dicamus breviter quanta hxc 
human:e sa'uti. priestent. beneficia, si, vi deeet, a 
nobis fuerint frequentata. Modum namque orationis 
sanctisimus martyr Cyprianus nos docet, dicens ut 


sumts nisi cum humilitate et reverentia, quanto ma- 
gis Domino Deo universorum eum omni humilitate 
et devotionis puritate supplicandum est, eum non Ín 
multiloquio, sed in puritate cordis et compunctióne 
lacrymarum nos exaudiri scíamus ? Ilinc Dominus in 
Evangelio : Cum stabitis ad orandum, dimit'ite sl quid 
habetis adversus alterum (Matth. vi). Hinc. iterum : 
Nisi remiseritis hominibus peccata eorum, nec Pater 
tester, qui in calis est, dimittet vobis peccata. vestra. 
Minc rursus ait : Date et dabitur vobis, dim:ttite et di- 
mittetur vobis (Ibid.). Hinc in inatitutione orationis, 
conditionem pietatis posuit, dicens : Dimitte nobis de- 
bita nostra, sicut et nos dimittimus debitoribus nostris 
(fbid.). llle recte sui delicti veniam postulat, qui hoc 
prius quod in eum delinquitur relaxat (Matth. v): 
dimittamus ergo quod debetur nobis. Relinque proxi- 
mo tuo (ait Salomon) nocenti te, et tunc, deprecanti 
tibi, peccata solventur (Eccli. xxvi). Ait en!m apo- 
$tolus Paulus, Volo itaque viros orare in omni loco 
lerantes sanctae manus. sine. ira. et disceptatione (1 
Tim. 1); sancte enim manus sunt, ut ait Ambrosias, 
quando cor mundum est, quia ipsa e:t Demino ac- 
ceptabilis oratio qu:e funditur sine odio fraterno. Ait 
autem Dominos : Oportet semper orare et uon deficere 
(Luc. xvi); et Paulus apostolus ait: Semper gas- 
dete, sine intermissione orate (1 Thes. v). Quis aotem 
potest semper orare ae sine de'ectu et intermissione 
precihus insi.tere, ut nec alimentum sumendi see 
doriniendi tempus liabeat ? Cui. ergo dicendum -est, 
oportet semper orare et non deficere, nisi ei qui cano- 
nicis horis quotidie, juxta ritum ecclesiasticse tradi- 
tionis, psalmodiis precibusque consuetis Dowmipam 
laudare et rogare non desistit? Et hoe est quod 
Psalmista dicebat, Benedicam Dominum in onmi tem- 
pore, semper laus ejas in. ore mco (Psal. xxxm). 
Sedul autem preces provocant animam Judicis ad 


-3uisericordiam, et. sicnt militi sine ármis ad bellum 


exire non convenit, ita homini Christiano procedere 
quolihet sine oratione non expedit, Egredientes de 
hospitio armet eratio, regredientibus de platea aniuio 
occurrat. Quidquid Christianus inchoat, antea diri- 
gat orationem ad Dominum; quidquid perficit, et 
hoc cum oratione perficiat, et semper, sensu, mente, 
voce et opere, omnipotentem Dominum oret, ut. del 


cum stamus ad orationem, vigilare et ineumbere 8d D ea velle dicere, pariter et facere, et ea usque ad bo- 


preces toto corde debeamus. Cogitatio omnis earna- 
lis et spiritalis abscedat, nec quidquam animus cogi- 
tet quam id solum quod precatur. ldeo et saeerdos 
ante orationem praefatione prem'sea, parat fratrum 
mentes dicendo : Sursum corda, ut respondens plebs, 
Habemus ad Dominum, admoneatur nihil aliad quam 
Dominum cogitare debere, nt claudatur pectus contra 
adversarium et soli Deo pateat, nec ad se hostem 
Uei tempore orstionis aceedere patiatur. Obrepit 
enim Írequent»r ct penetrat, et subtiliter fallens, 
preces nostras a. Deo avocat, ut aliud. habeamus in 
corde et aliud in voce. Nam cum quali devotione et 
reverentia sit orandum, beatissi'nus et sanctissimus 
Pater Benedictus demonstrat, dicens : Si cum homi- 


ni operis perseverantiam retinere quibus ad vitam 
perpetoam feliciter pervenire concedat : frequenter 
orationibus insistat, et mala sua preterita eum 1la- 
erymis et gemitu quotidie ín oratione Deo co .fitea- 
tur, et caveat ne ad hoc rursus proruat quod se 
planxisse agnoscit. Meminisse enim debet quod dici- 
tur, Ne iteres cerbum in oratione tua (E: cli. vi) : quo 
videlicet dicto vir sapiens nequaquam nos prubibet 
sv pe veniam petere, se: culpas iterare ; ac ei aperte 
dicat :- Cum male gesta defleveris, nequaquam rursus 
facias quod cum precibus iterum plangas. Sciat au- 
4em fraternitas vestra quia tunc pretiosior sit oratio 
cum conjuncta fuerit eleemosyn:e ; inefficax enim pe- 
titio est (ut ait beatus. Cyprianus) cum precatur Do- 


e 


pes Ond 

^ [t21* 

pem n 
iction* 

ános ^? 

si zv 
tcr 

"e Pac 

; ve: F- 

nie e| E 
oratic es. 
rcnobis d 
ibus we$i3- 
at, co $e 
iMaseS. v 
inque pret" 
n, dep recan. 
hit er'm: ar - 
m Omm: | -- 
Crteto€m e c! 
| Vin';i-vmm. 
[^m na $-- 
fra!'ezi 54, 
! MOR dráce-. 
Sem-.v pcm 
: Qu:s antem 
nier psi me 


2- apsstrom 


10^ 


(IOMILLE. 
.« sterilis oratio. Nam si omnis arbor non fucieus A ris, quie suat communia dona. couditoris 


[ructum bonum ercidetur et in ignem mittetur. (Matth, 
35), utique et sermo non habens fructum, promere- 
ri gratiam Doinini non potest, quia nulla operatione 
fecundus est. Et ideo Scriptura divina inseruit di- 
cens : Bona est oratio cum jejunio el eleemosyna (Tob. 
xi). Nam qui in die julicii premium pro operibus et 
«€leeinosynis redditurus est, hodie quoque ad oratio- 
wem cum operatione venienli benignus auditor est. 
Sic Cornelius centurio, cum oraret 1neruit audiri, 
faciens multas eleemosynas et orans seinper Domi- 
g»um. Mine cirea horam nonam astitit angelus. testi- 
x»ionium reddens operibus ejus et dicens : Corueli, 
a»rationes (uc et. eleemosyne (uc ascenderunt in me- 
»rsoriam coram Domino (Act. x). Cito orationes ad 
K»onminum ascendunt, qu:c ad eum merita nostri ope- 
cis afferunt, undeet per Jeremiam prophetam dicitur : 
AL-- vemus. corda nostra cum manibus ad Dominum 
( I hr-n. 1). Ad Dominum quippe corda cum manibus 
«e: *are est orationis nostr» studium cum merito boni 
«»g eris conjungere. De hoc et sanctus Leo popa : 
O satione (inquit) propitiatio quzrilur, jejunio con- 
c unm iscentia carnis exstinguitur, eleemosynis peccata 
ree«limuntur; in orationibus fldes permanet recia, in 
jej uniis invicta, in eleemosynis mens benigna; hoc 
esgaim perfectum et rationabile jejunium quo noster 
e zx &ernus homo jejunat el interior orat, et facilius per 
jeJ unium oratio penetrat in celum. Jejunia fortia 
wela sunt adversus tentamenta daemoniorum ; cito 
esiim per abstinentiam devincuntur, cum jejunia bo- 
nis eperibus Deo acceptabilia sunt. Qui autem cibis 
1bstigent, et prave agunt, demones imitantur, qui- 
hus esca non est et nequitia aemper est : ille enim 
demum bene abstinet a cibis qui et a malitie actioni- 
bus et a. mundi jejunat ambitionibus. Necessaria 
namque sunt anim:e nostrx jejunia, sicut vulneribus 
twjicina : medelam enim conferunt vite. perpetus, 

It tamen ut duarum rerum testimoniis commenden- 

ir, orationis scilicet ac mlisericordiz : sicut et l'o- 
Imninus per prophetam dicit : Nonne hoc est magis je- 
-3iyninm quod elegi; dissolve colligationes. impietatis, 
-molre fasciculos deprimentes, dimitte cos. qui confracti 
«mint liFeros, et omne onus disrumpe; frange esurienti 
dPoamem (uam, e! egenos vogosque induc in. domum 


gentibus percepit; et sibi quisque jejuna 
ad tempus subtrahit non pauperibus tribi 
tri postmodum offerenda custodiat. llinc | 
tam Joelem dicitur : Sanctificate jejunium ( 
junium quippe sanctificare est. adjunctis 
dignam carnis abstinentiam ostendere : 
vult ordinate dare eleemosynam, a seip 
cipere et eam sibi primum dare. Est eni 
syna opus misericordim, verissimeque ( 
Miserere anima: tue placens. Deo (Eccles. 
pter hec renascimur ut fleo placeamus, 

diaplicet quod nascendo contraximus : h: 
eleemosyna quam nobis debemus : Z 
&ynam et ecce omnia m'nda. sunt no'üi 
Non solum ergo qui dat esurienti cib 
potum, nudo vestimentum, peregrinant 
fugienti latibulu », egro vel incluso v 
captivo redemptionem, non sano me:le 
vism, deliberanti consilium, et quodcunq 
rium inligenti; verum etiam qui dat ' 
canti, eleemosynam dat ; et qui emenda: 
in que; potestas ei datür, vel coercet : 
plina ; et tamen peccatum ejus quo ab i 
vel offensus, dimittit ex corde , vel orat 
tur ei, non solum in eo quod dimittat 

verum etiam in eo quod corriplt et aliq 
tum poena plectit, eleemosynam dat, qui 
diam prestat. Raphael quoque angelus, 


C syn libenter ac. largiter detur, horta 


Bona est oratio cum jejunio ct el emosyn 
mosyna liberat a morte, reccata ipsa purg 
Ostendit orationes nostras ac jejunia 1 
nisi eleemosynis adjuventur. Du:xe namqt 
mosynz : una corporis, egenti dare qu 
ris; altera spiritualis, dimittere a quo | 
V.ndite, inquit, que possidetis, et date 
(Luc. xu). Et iterum : Date. eleemos:m 
omnia munda. (Luc. x1) , scilicct, vobis. 
ait : l'edemptio anime viri , div tie sua 
mise etur pauperi, beatus. erit (Przv. xm 
Scriptura : Conclude elcemosynam in. s 
et hec pro te exorabit ab omni malo ; aici 
deutem exstiuguit aqua, ila e cemosyna pi 


4&£ uam ; cum videris nudum, operi eum el carnem. tuam p) cli. xxix; Prov. xiv; Eccies.:n). Et it run 


32e despezeris; tunc erumpet quasi mane lumen. ttum, 
«1 sanitas tua citius o-ielur, et erit ante. faci. m tuam: 
-J militia tua, et glor:a Domini colliget te; tunc invoca- 
€: i et Dominus exaudiet ; clamabis, et dicet : Ecce ad- 
sS*m (15a. Lv). l'lud ergo jejunium. Deus approbat 
«vod ad ejus oculos manus eleemosynarum levat, 
quo] eum proximi dilectione agitur, quod pietate 
conditur. Quod ergo tibi subtrahis alteri largire; et 
Unde caro affligitur, inde egentis proximi caro re- 
Wretur, Ilinc etiam per prophetam Dominus dicit : 
tm jejunaretis et plongeretis, nunquid jejunium j^ju- 
^Alis mild ? et cum comeditis et bibitis, nunquid non 
tobimmetipsis comeditis et vobismetipsis bibitis? (Zach. 
VI!J. Sibi eniin comedil et bibit qui alimenta corpo- 


rat aures suas n6 audiat pauperem, ct ipsei 
minim , et non. erit qui exaudiatl eum ( 
neque enim misericordiam Dei,mereri 
misericors ei non fuerit; aut impelral 
pietate aliquid in precibus, qui ad pret 
non fuerit humanus. Quod. iteruin in P. 
tus sanctus declarat et probat, dice 
qui intelligit super egenum et pauperem, 
liberabit eum Dominus (I'»al. .xx.). Et d 
tale dedisse consilium Nabucho.lonoso: 
rex, placeat tibi consilium meum, el. pec 
mosynis redime, el injusti'ias. (was. m 
pauye um : et erit. Dominus patiens. iu 
(Dan iv ?. Mic si peccata sua eleeinos) 


055 


S. ELIGII NOYIOM. EPISC. 


036 


noluisset , utique nec evadere mala quie perpessus A pecca'um, el qui peecando divina contempsisti prz- 


est potuisset. Deo enim eleemosynis pauperum fene- 
ratur; et cum datur mininrís, Christo datur. Ipse 
enim in judicio suo dicturus est : Esurivi, et dedistis mi^i 
manducare ; sitivi, et dedistis mihi potum ; nudus fui, 
el veststis me, etc. El, quod. [ecists uni de minimis 
fratribus: meis, mihi fecistis. Et tunc aulient vocem 
illam beatam : Venite, | enedicti Patris mei, percipite 
paratum vobis reguum ab origine mundi (Math. xxv ). 
Beatus vero Tobias , filium monens ut eleemosynas 
faceret, ait inter alia : Ex substantia tua, fac elee- 
mosynam, [ili mi, et noli avcriere (aciem tuam ab ullo 
paupere ; ita enm fiet ut nec a te acerlatur facies Do- 
viui. Quorwodo polueris, ita esto miserico:s. Si mul- 
lum libi (ne: it, abundauter tribue; si exiguum libi (uerit , 
eliam. cxijuum libenter impartiri stude. Pramium 
cnim bouum tbi (esaurizas in die necessi'atis , quo- 
niam clecinosyna a5 omni pecca:o el a morte liberat, 
el noa paliel*r animam ire in tenebras. Fiducia magna 
erit coram summo Deo eleemosyna omnibus facientibus 
eam (Tob. iw). Misericordia vero a compatiendo alie- 
nz miserie vocabulum sorlita est : ista porro bono- 
rum operum exercita melius, iio instantius fiunt 
a nobis cum ex recordatione peccati compungimur, 
et compungendo j.eccata con(itemur, sicque ad reme- 
dia penitentie cor.fuginus. Bonum est homini sem- 
per arte. oculos propria adhibere delicta, secundum 
P:ohui sententiam : Et p ccatum meum coutra m est 
semper (Psalm. 1). Servo Dei tanta. debet. es-e pec- 
cati recordal.o, ut ea quie gessit semper cuim lacry- 


mis confiteatur; unde ct Psalmus vicit : Conversus Qj 


sum in crumua dum configitur. spi:a : peccatum 
meum cognitum libi feci, et dixi : Pronuntiabo adter- 
sun me in ustitias meas Domin, et tu. remisisti im- 
pietatem — peccati. wei (Psal. xxxi). Salomon ait : 
Qui abscondit s:eleza sua , non dirigetur ; qui autem 
confessus [u rit et reliquerit ea, misericordiam conse- 
quetur (Prov. xxviu). Hinc beatus Job : Quapropter et 
ego non parcam o'i meo (Job. vii). Ori. parcit suo 
qui eonliteri nalum quod fec:t erube cit. Sed justus 
ori suo non parcit quia nimirum iram judicis dis- 
trictam preveniens, verbis contra se proprie con- 
fessionis non parcit : liinc Psalinista ait : Pravenia- 
mus [aciem ejus in confessione (Dsal. xciv). llinc 
scriptuin est : Dic tu. iniquitates tuas, ut. justi(icerta 
(Isa. xum.) ; ex eo euim unusquisque justus esse iu- 
cipit ex quo sui accusator exstiterit. Confessio enim 
punitentiam monstrat, poenitentia satisfactionem 
ostentat , satisfactio veuiam sili divina pietate con- 
ciliat : rez eni.n. poterit inJulgeutia tribui, nisi i.a 
Dei possit con^essione placari. O veneranda pictas 
Dei* Peccavimus et parcit! deliquimus et ignoscit ! 
offendimus et adliuc. placatus existit! Unde, qualis 
erja justos sit demonstrat, dum talem se erga 
peccatores ostendit ; nec peccator jam poterit excu- 
sari qui coufessione:n, per quam venia nascitur, non 
properavit amp'ecü, ne posset reus gemino crimine 
detineri: duin primo legem contempsit, ut delinqueret, 
et confessionis reme.ia amplecti noluit, ut periret. 
Ergo quisquis peccator ca remedta neglexisti post 


cepta, confessio afferat salutem, cui con'emptus ac- 
celerat mortem. 


Cenfiteantur singuli, quazso vos, fratres, delictum 
suum, dum adhuc qui deliquit in sceculo est, dum 
admi:ti confess.o ejus potest : illi se anima proster- 
vat, illi mens tota satisfaciat, illi spes omnis ineum- 
bat. ltogare. generaliter debemus, dicit ipse : Rewr- 
timini, inquit, ad me in loto corde vestro, si.nul in je- 
junio, fle et planctu. Duo sunt namque genera com- 
punctionis quibus semetipsos Domino in arca cordis 
immolant fideles; nimirum si Dominum sitiens ani- 
ma prius timore compungitur, vel postea amore. 
Prius sese i» lacrymis afficit, quia dum peccatorum 
suoruin recordatur, pro his perpcti supplicia aeterma 


B pertimescit; at dum longa mortis anxietate fuerit 


formido cousum;ta, quxdam jan de praesumpltiose 
venie securitas nascitur, et in amorem coelestium 
gaudiorum animus inflammatur : et qui prius feat 
ne ducereiur ad supplicium, postmodum flere amaris. 
sime incipit, quia differtur a regno. Contemplator 
ctenim mens qui sint i/Ij angelorum chori , qua ipsa 
soc.etas beatorum spirituum, qux& majestas zlernz 
visionis Dei, ct amplins plangit quia bonis perenui- 
bus deest quam flebat prius cum mala zeteru me 
tuebat. Utrainque autein. nostr.» compunctionis bor 
tiam gratanter accipere dignetur Christus, qei ei 

pro peccato lugentibus atque afflictis clemeuler er- 

rata dimittit, et pro ingressu vitas ccelestis tota meals 

intentione ferventes, xterna sud visionis luce rel- 

cit Jesus Christus Dominus noster. Ad vos przieraa 

nanc spiritualis noster sermo transfertur, quos sab 

penitudinis habitu constitulos, facie squalida d 

crine deinisso peccamina vestra planxisse, el vilà 

carnis in vobis mortificasse , quantum homipi vide 
posribile est, consideramus, Ante omnia autem vobis 
scire necesse est quia, licel. impositionem mangus 
nostrarum accipere cupialis , tamen absolgtionesi 
peccatorum vestrorum consequi non potestis ae 
lequam per coinpunctionis gratiam divina pietas wi 
absolvere d.gnabitur : tunc enim, ut beatus didi 
Gregorius, vera est absolutio prxesideutis, eum it- 
terni arbitrium sequitur judicis. Quod bene quati 
duani mortui resuscitatio illa siguificat que vidt 
licel demonstrat quia prius mortuum vocavit Dosi- 


D nus et vivificavit, dicens : Lazare, veni foras (Jost. 


x1) : et postmoduin is qui vivens egressus fuerat, à 
Jiscipulis est solutus, sicut scriptum est : Cung: 
egressus esset qui ligatus (fuerat institis, tunc dixit die 
cipulis : Solvite eum, et sinite abire (15id.). Ecce illum 
jam viventem discipuli solvunt quem Magister rt- 
suscitaverat mortuum?! si enim discipuli Lazarum 
mortuum solverent, Ííetorem magis ostenderesl 
quam virtutem. Ex qua consideratione intuendum 
est quod nos debemus per pastoralem auctoritatem 
eos solvere quos agnoscimus auctorem nostrum pet 
suscitantem graliam vivificasse : quxe niarirum vif 
ficatio, ante operationem rectitudinis, in ipsa jam 
cugnoscitur confessione peccati. Unde et huic ifi 
mortuo Lazaro ucjuaquam dieitur, Revivisce, sed 


HOVILLE. 


658 


'& ; Omnis quippe peccatoz intra conscien- À rum : Deus, vilain meam annuntiavi libi , posuisti la - 


'Ondit se, iutrorsus latet, in suis penetra- 
ultiatur , sed mortuus venit foras, dum [ec- 
juitias suas sponte conlitetur. Lazaro ergo 
'eni foras, ac si aperte cuilibet mortuo in 
rerelur : Cur reatum tuum intra conscien- 
condis ? foras jam per confessionem egre- 
apud te interius per negationem lales. Ve- 
ue jam foras mortuus, id est, culpam 
ir peccator, venientem vero foras solvant 
, UL pastores Ecclesie poenam amoveant 
ruit , quia non erubuit con(iteri quo.l fec:t, 
fratres charissimi, de perpetratis malis Deo 
tis, indeque erubescitis ; et nou ulterius 
irata mala animo relire deliberatis, ostenJite 


erymas i eas iu. conspectu (uo. (Psal. Lv). Oportet 
ig.tur sos salutem nostram lug:re perditam , atque 
animam nostram ioriuun lamentari, ut cum de 
boc seculo abstracti fuerimus, ad vitam mn: reamue 
pervenire perpetuam, quam uon aliter consequemur 
nisi perseverantia boni operis. Virtus etenim loni 
operis perseveranlia est, el voce Veritatis dicilur : 
Qui persev.raveril usque in finem, hc salvus. eril 
(Math. x, et xxiv). lucassum quippe bonum agitur 
8i ante terminum vitx deseralur ; et baec. przecepto 
legis (Exod xxix, et Levit. 11) cauda hostie in $a- 
crificio jubebatur offerri : in cauda quippe finis est 
corporis, el ille bene iumolat, qui sacrificium boni 
operis usque ad liunem debitum perducit actionis. 


"Dum ve:irz ad Dominum conversionis et B lliuc Joseph inter reliquos fratres talarein. tunicain 


nis, ut simul cuin angelis quibus es! gaudium 
swper uno yeccatrore penitentiam | agente 
,» de vestro reditu gaudere possimus. 
"m a prnileutibus signum sug ad Dominum 
ionis, idque i « ul im (latis dexteris, ut. anie 
1 ectava rursum sic dicere orsus est episcopus.) 
issi::0 et seuper uisericordissimo oinnes 
1ne ref.ramus gratias, qui divit : Nolo mor- 
Moris, sed wu «on:ertutur et vivat (d.a. vi), 
non soluu vestrau penitentiam, sed eL di- 
ltentie fructus in vobis aspicimus. Ait ergo 
ves Baptista et Doinini nostri Jesu Christi 
r ad tubas : Facite dignos fructus peni- 
Math. imm, Luc. ui) ; quibus verbis notum 
amicus 5 ponsi, non solum fructus paeniten- 
lignos poenite..ti:e frucius admonet esse fa- 
aliud namque est fructum facere, aliud di- 
lentiam agere. Ut enim secundum dignos 
ie fructus loquamur, sciendum est quia 
illicita nulla e«nuisit, buic jure conceJitur 
vtalur, sicque pietatis opera faciat, ut ta- 
noluerit, ea qux mundi sunt nou relinquat ; 
lam quippe agere et perpetrata mala p'an- 
Mangenda non perpetrare, si duplicem vide- 
:um , debet babere in paenitentia omnis 
, sive quia malum per audaciam perpetravit. 
poenitentiam digne agit qui reatum suuin 
oue legitima planzit, coidemuando  scil;cet 
ido qux gessit. Oinnipotens. quippe Deus 
nem qu:e.it, fletibus flectitur, lugentes lzxti- 
»ltentlibus praesto est. Magnus profectus est 
"m : plorando servus propitiatur Domino, 
'ymis mitigat yatrem, et asperam matrem 
uuleet parvulus : ita ergo et pe:cator pro- 
ibus removet ira:n Dci. l'etrus uaque. tri- 
ationeni lacrymis diluit ; scriptum est enim : 
datus. l'étrus, flevit. amare. (Mauh. xxvi, 
IV, Luc. xxn) ; dicit vero David : Venüe, 
yet ploremus coram. Dom no. qui fecit nis 
xc). Et iterum : Fuerunt. mhi lacrymae 
e& die ac nocte (Psal. xi. Et : Potum 
um fletu misceba: , stratum meum p r. sin- 
tes lacrymis rigabo (Psal. ci. Et itce- 


habuis-e describitur (Cen. xxxvi) : tunica. quippe 
usque ad talum est opus bonum u:que a.l consuuima- 
lionem ; el tunc placet Domino nostra conversatio, 
quando bonum quod iuchoamus perseveranti line 
compl mus. Bonum ergo non coepisse, sed perfecisse 
virus est ; nam non inchoantibus przmia promite 
tuntur, sed ,erseverantibus dantur. Semper. in vita 
hominis finis querendus est, quia Deus- non respi- 
cit quales antea fuerimus, sed quales circa vit li- 
nem erimus : unumquem.ue enin Deus de suo fiue 
non de vita judicat. Persistamus igitur , charissimi, 
omni cum intentione divinis in obsecrationibus , ut 
ea quz sibi placita sunt faciat nobis cum sua bene- 
dictione iuchoare, et usque ad perseverantiam bo- 


C na jerducere consummaiione ; quia « et e , priaci- 


pium ct linis (Apoc. 1), Jesus Christus Dominus no- 
ster, qui cum Patre regnat Ueus in unitate Spiritus 
sancti, per omuia sxvcula s:culoruin. Ainen. 
IlOMILIA XII. 
IN LIE COEN.E DOMINI. 
De vera charitate ad. populum. 

Fratres dilectissimi, quia veraciter in. conscientia 
mea dicere non valeo hoc quod beatus Gregorius 
Romanz urbs pontifex , doctrina omnique bonitate 
redundans, dixisse legitur ad populum. Sape vos 
admoneo, charissimi, prava opera fuge e, imnuudi 
hujus inquinamenta devitare, etc., valde doleo ac 
moerore langu.sco. Cum etiam illud ad memoriam 
reluco quod Dominus per Ezechicleu prophetam 
torpentibus ac negli,ent bus. couininatur sacerdo- 
tibus : Si, inquit, non annuatiaceris iniquo iniquita- 
lules suas, sanguin.m ejus de manu (ua requiram 
(E:ech. ui.) ; et ine pigrum ac dcsidem ad lioc opus 
esse receguosco, totis visceribus contabesco. Duin 
enim limeo de me, et dum formido de animabus 
mihi commissis, duplici timore ac do'ore consu- 
mor. Et ideo cum Psalmista clamo : Cur meum con- 
lurbalum eit, dereliquit me virtus mea (Psal. xxxvi). 
Quocirca , etsi non abuudantes rivos, ceite vel qua- 
lescunque gutias poterimus animabus vestris infun- 
dere ; | rocurabimus ut fruciifera nostri cordis terra, 
accepto verbi Dei semiue, geriminet. bonorum ope- 
rym me-sum, ut. veniens Do «ius copiosum in vobis 


6039 


S. ELICII NuUVIOM. EPISC. 


610 «m .( 


invenire gaudeat fructum. Nunc quoque multis &z- À substantiam : pars substantie qu:e minoreni filium arre 


culi occupationibus pr»pediti, brevi sermone, sed 
vesir.e saluti. alioqui acconimodato uli decrevimus. 
Quse ergo sit illa brevitas Apostolus insinuat dicens : 
Finis praecepti est charitas de corde puro et conscien- 
tia bona et fide non ficta (1 Tim. 1). Ista, breviter 
attestante B. Augustino, el ut tenealur meior.ter, 
est suavis; et ut custodiatur fideliter, dulcis. Hanc 
qui nescit quzrat, ul querendo inveniat. Pulset ad 
ostium amicl, et petat panem : ostittm amici allego- 
rice divini intelligentia sermonis est. Pax intelligenti, 
Charitss, proptet majorem appetitum necessitatis. 
Nam sicut sine pace aliis cibis omnibus appositis 
mensa inops esse videtur , sic sine charitate c:eter:e 
virtutes quasi nihil esse probantur. Hanc qui inve- 


contingit, ipse sensus in homine rationalis est, quem aruram 
minor filius, per quem vos intelligi potestis, expetit -m a 4i 
a patre, cui homo sua potestate delectatus, per li-— m i 
berum arbitrium sese regere atque a dominio suis rupe 
conditoris quzsivit ex:mere. Et non post multos dies, 4. a-s 
adolescentior fllius peregre profectus est in regionem arwr-mm 
longinquam, et ibi dissipav:t substantiam suam vivendo«c» WS 
luxoriose. Longe profectus est, non locum mutando, .. «7», 
sed animum : quanto enim quisque plus in pravo«» —c 
opere delinquit, tanto a Deo longius recedit. Et post — 8S .. 
quam omnia consumpsisset, facta est fames valida inem «in 
rezione illa; omnia qux dissipavit, orna;enta na- — sea- 
tur» quae consumpsit significat. Quie ornamenta, 4. 992 
quasi exponit Psalmista ubi dicit : Homo cum in ho- —«-»- 


nerit, gustet quam suavis est; hortante Propheta : B nore esset, non intellexit, comparatus est jumenbs in-— 9t 


Gusetate ei videte quoniam suavis est Domin:s (Psal. 
xxxum). Hanc qui habere possunt in Deo manent, 
ei Dominus in illis, quoniam Deus charitas est. 
Et vos, fratres, si divites esse cupitis, veras divitias 
amate, q»ia ille vere dives est, in quo Deus habi- 
tare digeatur. Si dulcedinem terns suavitatis gus- 
lare vultis, vcram charitatem tenete, non illam qux 
tantum promittitur ore et non servatur in corde, 
sed illam qu» sic ex ore profertur, ut tamen in corde 
(cneatur, Joanne apostolo monente : Filioli, non 
diligamus verbo mejue lingua, sed opere et veritate 
(I Joan. 11). Licet erg , fratres, admonitione salu- 
tari omnes egeamus , et omuilus in commune pro- 
fieiat , illis tamen magls est necessaria qui majoribus 
capitalium criminum vinculis alligati esse noscuntur, 
et qui diabolicis sponte se tradiderunt illecebris, a 
quibus non valent se per se eterere,nisi valida manus 
misericordie Dei eos eripuerit. Et quoniam medi- 
corum vices, nos episcopi, quamvis indigni, tenere 
videmur, ut maie habentibus remedia consolationis 
adhibeamus: convertam me ad illos qui antidoto 
reconciliationis et renovationis indigent, quia reno- 
vari possit sicst aquile jucentus. eorum (Psal. cn), 
ipso adjuvante qui vivit et regnat in s»cula srcu- 
lorum. Amev. 
HOMILIA XLI. 


IN DIE COEN/E DOMINI. 


De [ilio prodigo, ad peniten'es. 

Audistis spe, fratres, Apostolum dicentem 
quod Chr:sius Jesus venit in hunc mundum peccatores 
salvos facere, quorum primus ego sum (1 Tim. 1); unde 
.£audendum est generaliter, et nobis et vobis. Quo- 
cirea nolite desperare, no!ite metuere, nolite diffi- 
dere. Non legimus Dominum manducasse cum prln- 
cipibus et potentibus s:zculi; sed cum peccatoribus et 
publicanis; venérat enim querere et salvum facere quod 
perierat (Luc. xix). Et pro;terea parabolam de duo- 
bus cujusdam liliis, quam ipse discipulis suis et tur- 
bis Judsxorum insinuare dignatus est, quia vos audlre 
congruit, et ad vos ;ertinere dignoscitur, breviter 
perstring inus. lJ0.i:0 quidam habuit duo: filios, et dixit 
adolescentior ex ilis patri : Pater, da mihi portionem 
substantie que me contingit (Luc. xv) ; ct divisit illis 


sipientibus et similis factus est illis ( Psal. xu em). €i 9» —— 
ipse capit egere, et adhasit uni clvium reglornis illius am- 3 
(Joan. xiv) ; unus civium regionis illius cui egens a € 
adhzesit, ille est qui princeps mundi a Domino voca- 
tur, hoc est diabolus. Et misit illum in villam suam, — . 9 


ut pasceret porcos; in villam mitii est substantie — 9 
mundialis cupiditate subjugari : porcos psscere est — -9 4 
ejus opera, id est peccata, operari , quibus immun- es 
dus spiritus gaudeat. In se autem recersus dixit: e- 
Quanti mercenarii in domo patris mel abundant pani- m 
bus, ego autem hic fame pereo; surgam et ibo ad pa- E 
trem meum et dicam ei : Pater, peccaci in ceelum.et coram - 
te, jam non sum dignus vocari filius tuus, fac ire sicut *» 
tnum ex mercenariis tuis. Vox ista vox vestra debet 4 


esse, quos diabolus misit ad villam pascere porcos. 
Et propterea, postquam lapsi fuistis in. barathrum 
capitalium criminum, non f..istis ausi aspirare ut vo- 
caremini fliii Patiis ; sed mercenarii locum hactenus 
qu:esistis. At si vos viderit Pater cor habere contri- 
tum, et deinceps dilexeritis inimicos, et benefeceritis 
odientibus vos, pro calumniantibus oraveritis, elee- 
mosynam pauperibus secundum possibilitatem vc- 
stram porrexeritis, egenos in domibus vestris recepe- 
ritis, facie de vobis sicut de filio prodigo fecisse 
subsequenter legitur. Cum autem adhuc longe esset, 
vidit illum | pater ejus, et misericordia motus est, et oc- 
curreng cecidit super collum ejus, e! osculatus «8: eum, 
Et post pauca fratri illius majori ait : Epulari et gau- 
dere oportebat, quia frater tuus mortuus [uerat et re- 
eixit, perierat et inventus est. Si ergo vos veracitcr ac 
puriter confessi estis ct conversi de vana ve-tra con- 
versatione, et veterem hominem exueritis cum acti- 
bus suis; eumque qui secundum Dominuin. creatus 
est, in justitia et sanctitate inducere volueritis, tunc 
nos epulari et gaudere oportet ob fratrem nostrum 
qui mortnus fuerat et reviviscit, qui perierat et in- 
ventus est. Videte crgo ut gravia facinora, quae fal- 
lente diabolo commisi-tis, cum gemitibus et suspiriis, 
quandiu vixeritis, lugeatis : et quomodo non deeruut 
vobis quotidiana peccatorum minorum vulnera , sic 
nunquam desint eleemo:ynarum et orationum reme- 
dia. Diem mo:tis semper prz oculis habete, quia 
mors venire non tardat, et qui usque hodic in publica 


lIOMILLAE. 


64i 


dia cilicio induti fuistis, induite deinceps $0- A ctus est, sed adhue plenius vitx restitutug non est. 


m, abstinentiam, temperantiam ; et cum in 
aut alienum conviv'um veneritis, potius re- 
yera et legumina quam epularum superflua, 
ibrietatem aut gulam ininicus vester invisi- 
em locum in vobis habere valeat. Et ne fiant 
beit) novissima vestra pejora prioribus, hoc 
monemus ot semper timorem et formidinein 
! oeulos habeatis. Et talis sit timor ut des, e- 
1 se iutermisceat, quia Dominus paratus est 
recipere peccatores ad poenitentiam converti 
. Ad hanc autem promissionem, id est, ne 
is de clementia Dei, confirmandam, referam 
€ quod beatus Gregorius in quadam homilia 
at de quodam, qui in monasterio suo ad con- 


vem venit, dicens : Presenti anno in mona- B 


eo, quod juxta beatorum martyrum Joannis 
pcclesiam positum est frater quidam ad con- 
m venit, et devote susceptus est, sed ipse 
conversatus est quidem, sed hunc ad mo- 
u frater suus corpore non corde secutus est. 
de conversionis vitam et habituin delestatus, 
Werio ut. hospes habitabat, et monachorum 
glens moribus, recedere a monasterii habita- 
n poterat, quia vel quid ageret vel unde vi- 
1 habebat. Erat ejus pravitas cunclis onerosa, 
' omnes zquanimiter pro fratris ejus amore 
at. Nam superbus ct lubricus, qux prius cum 
ulum sequeretur, vitia nesciebat : irridebat 
puis reprehendere voluisset. Itaque cum ha- 
ulari vivebat in monasterio, verbis levis, mo- 
fabilis, mente timidus, veste incompositus, 
lissipatus : mense autem Julio nuper elapso, 
am nostis pestilenti: clade percussus est. Qui 
mum veniens urgeri ccepit ut animam red- 
ultima jam corporis parte praemortua, vitiatis 
sola peccatori lingua remanserat, Fratres 
ejusque exitum, in quantum Deo largiente 
» Oratione juvabant. At ille subito draconem 
»nspiciens, magnis quippe vocibus clamare 
ieens : Ecce draconi ad devorandum datus 
opter vestram przsentiam devorare non po- 
id mihi moras facitis? date locum ut ei devo- 
liceat. Cuinque. hic, fratres, ut signum san- 
is imprimeret, admonerent, respondebat vir- 
| poterat, dicens: Volo ime signare, sed non 

quia dracone premor : spuma oris ejus fa- 
'am linivit, guttur meum ore ejus suffocatur, 
eo brachia mea coniprimuntur, quia jam et 
s)eum in suo ore absorbuit. Cumque hoc ille 
tremens et moriens diceret, cceperunt fratres 
nptlus orationibus insistere et ab oppressione 
) prxesentis suis precibus adjuvare; cum re- 
beratus copit magnis vocibus clamare di- 
Deo gratias, ecce discessit; ecce exiit, ante 
s vestras fugit draco qui me acceperat. Mox 
jecuturum se Dominum, et esse monachum 
; atque a tempore illo, nunc febribus premi- 
ie doloribus fatigatur. Morti quidem subtra- 


Vos etiam, fratres, post exhortationem quam habui- 
mus ad poenitentes, mecum admoneo ut unusquisque 
nostrum recurrat ad conscientis sux secreta, et in- 
terruget semetipsum qualiter per totum annum, 
maxime his sacris diebus, conversatua est; et si in- 
venerit in corde suo spinas et tribulos delictorum, 
studeat auxiliante Deo quantocius evellere, et evel- 
lendo eradicare; hisque eradicatis fodiat vomere sa- 
lutari, ac stercora, id est bona opera, immittat ut 
possil facere fructum : et, si vel hodie pariter con- 
fessus ac devote conversus fuerit, ut valeat dignus 
interesse solemnilati przesentis diei, qu:e, quia in eo 
Dominus cum apo:tolis suis ceenavit, Caena vocatur, 
videat summopere ut sacramenta corporis et san- 
guinis Domini digne recipere queat, quatenus potius 
salutem quam damnationem sibi acquirat. Lavet 
prius lacrymis pedes cordis, et postea pedes paupe- 
ris, quia peccatorum vita jam indigna esse non potest, 
qus fletibus lavatur : faciat eleemosynam secundum 
posse suum, scriptum est eniin : Ignem ardentem 
exstingui! aqua, et eleemosyna resistit peccatis (Eccle. 
xix). Hinc iterum dicitur : Conciude eleemosynam 
in sinu pauperis, et hec pro te exorábit (Ibid.). Non 
ergo abhorreamus poenitentes istos propter magnitu- 
dinem scelerum suorum, quia potest lieri quod multi 
sint inter nos qui pejora commiserint; et quamvis 
in ejusmodi facinora dilapsi sint, hi tales quamvis se 
esse existimant, illos tamen feliciores dicere non du- 
bitamus qui in s:culo a Duimniuo flagellantur : Quos 
enim amat, arguit et castigat, flagellatque omnem filium 
quem recipit (Hebr. xui). Sed quaatum de istis gau- 
dendum, tantum de illis lugendum qui neque ad con- 
fitenda peccata, neque a4 poenitudiaem agendam 
converti dignantur, et minime ob hoe a Domino fla- 
gellantur. Reservantur, proh dolor! ad supplicium 
futurum. De quibus Psalinlsta : Ja. labore hominum 
non sunt ei cum. hominibus non flagellabuntur, ideo 
lenuit eos superbia (Psal. Lxxi). Qui ergo in. hac 
quadragesimali dicrum observatione dedimus deci- 
mas possessionum nostrarum, debuimus dare et de- 
cimas corporum nostrorum : nam sicut multos ve- 
strum scire non ambigimus , et sicut a Patril:us tra- 
ditum est, hi dies decimx sunt totins anni. Annus 
quippe in trecentos sexaginta sex dies volvitur, de 
quadragenario ergo numero tolle sex Dominicos dies, 
remanent triginta sex. In abstinentia in istis diebus 
preveniamus faciem Dei in confessione et in psalmis 
jubilemus el. Consideremus quam terribilis Judex ad 
judicandum veniat : prope est enim tempus illud, 
clamante hoc Joanne apostolo : Charissimi, nunc no- 
vissima hora est (I Joan. n). Consideremus judicium 
il'ud quam districtum, quam severum, quamque sit 
metuendum ; in quo non solum sancti Dei, sed et an- 
geli formidabunt juxta illud beati Job : Columne coli 
contremiscunt et pavent ad nutum ejus (Job. xxvi) ; 
et Dominus in Evangelio : Nam virtutes celorum mo- 
vebuntur (Luc. xxi) : movebuntur, id est, timebunt 
et expavescent. Qucd et sub alio sensu potest intel- 


648 


S. ELIGII NOYIOM. EPISC. 


6H 


ligi, movebuntor, id est, ad vindictam exeitabuninr, A nobis tres panes, hoc est infunde cordibus noiiris, 


quia judicium illed per angelos Dominus exercebit, 
ei tunc videbunt Filiun hominis venientem cum pote- 
slate magna et. majestate (Matth. xxv). Postulemus 
ergo singuli, postulemus omnes, ul non tunc inve- 
hiat in nobis quod damnel, sed polius quod remu- 
neret Jesus t lhiristus, Dominus noster, qui vivit et 
regnat cum Deo Patre et Spiritu sancto per inlinita 
svculorum secula. Amen. 
HOXILIA XIV. 

Dcbitoreim, fratres, meesse fateor pro obsequii vestri 
iDinisterio, ut eum preveniente nos et comitante Dei 
gratix dono, et suggerente ori nostro fercula, sic ve- 
stris auribus exhortationis nostr.e insonet sermo, 
quamvis il'o vestris animabus salutaris paretur cibi 
refectio. Sed quid agam? quo me vertam ? unde men- 
tes vestras reficiam ? Qui paupertate et tarditate elo- 
quii coangustor, qui in terra deserta, el invia, el in- 
aquosa conversor (Psal. xi), qui caligiue ignorantia 
et diversarum tenebriscontrarietatum veluti profunda 
nocie circumíundor. Uude sufiici- ntes tot fratribus el 
amicis copias erogabo, qui unum saltem amicum,id est 
animum ineuim, qui per Jata hojus seculi evagatus et 
magna defectione laxatus, tandem ad me revertitur, 
cum pon babecam un le vos sustentare valeam, ex me 
reperire nequeo. Sed inter has pectoris angustias, 
Íratres mei , est vobis lo:tissimum atque firmissimum 
ceri refugii solatium illud Davidici dicti et facti 
exemplum : Ad Dominum, inquit, cum tribularer cla- 
suavi, et exaudivit me (Psal. cxix) ; itemque, 7n tri- 


fidem, spem et charitatem, cognitionem scilicel aique 
amorem sancte TrintaUs, ne miserabili pereamss 
fame, remoto subsidio alimonie spiritalis. Si ergoin 
his precibus instanter perseverantes fuerimus, pro- 
cul dubio postulata a:cipiemus, quia in nomine ejus 
poscimus qui fidelis est et non mentitur, diceus : Si 
quid petieritis. Pairem ia. nomine meo, dabit vobi 
(Joan. x«). Dei igitur largissipa bonitate conflsi qui 
potens est omnem gratiam facere in nobis et in vobis 
abundare et dare superabundanter (!] Cor. im, 
quam petimus aut intellizimus, os cords aJ Domi- 
num aperiauius, ut e,us grati:x spiritum attrabamus; 
os corporis vobis reseramus, ut jn nomine Domiai 
loquamur quidquid ejusdem spiritus mun:re percepi- 
B mus, illius apostolicxe sententize memores in omni- 
bus : Omnia quecumque (acitis, in rerbo aut in opere, 
omnia in nomine Domini nostri (acite (Col. 1u). Vos 
autem, fratres, intenta aure que dicuutur accipite. 
Dominus et ltedeinjtor noeter vetus Pascha cum 
suis hodie discipulis consummans, et novum qued 
illu figuratur ir.itians; quam nimi nos diligat cbarr 
tate, quantumque nostr: congaudeat saluti in'er 
agendum aperit cum ait : Desiderio desiderari ke 
Pascha manducare. voliscum antequam paiar (Lu. 
xxi). Un le et Joannes evangelista quod hzc vis di 
lecti.nis us jue ad mortem illum perduxerii, et quod 
iud Pascha (quod transitus. interpretatur) mysuce 
signaverit, sicut audivit imoJo fraternitas vestra, de- 
ganti satis sentenlia expressit dicens : Aute diem [e- 


bulatione invocati Dominum, et exaudivit me in latitu- C. stan Pasche sciens Jesus quiu viuit ejus hora ct trats- 


dine (Pial. cxvii). Non igitur in quacunque. difli- 
cultate positi, aliqua (quod absit) desperatione fran- 
gamur : seJ in quo nos succunibere cernimus, de- 
votis orationibus eL instaniissimis precibus e;us auxi- 
lium flagitemus sine quo nibil boni facere valeamus, 
ipso dicente, Siue me nihil potestis (acere (Joan. xv). 
Nec ambigendum nobis de effectu precis nosirz, si 
juxta admon:tionem evangelice (Luc. x1) par. bol;e 
surgentes media nocle, ostium amici nostri oraudo 
pulsemus assidue, et omnibus momentis non so'um 
diebus, sed etiam noctibus perseverantes in sujppli- 
candi intentione, comnpellentes. eum amicabiliter, 
qui solus faciendo in nos misericordiam, proximum 
se nobis el aimicum dignatus est ostendere. Naim quis 


eat ex hioc mundo ad Pl'utrem , cum dilex sset suo: qi 
erani in mundo, in finem dilexit eos (Joan. x v). Qud 
est, in finem dilexii eos, nisi quod in tantuin eos d 
lexit, ut seipsum pro eis traderet et prae ;enteim viti 
finiret, s:cque suo Pasclhate , id e t transitu ex b« 
niundo ad Patrem, nos de vilis ad virtutem, de ter- 
renis 3J coelestia, de caducis ad :eterna transire d^ 
ceret? Sed scire vos oportet qualiter vetus iustitulio 
Pascha celebrari przcipiat, ut quantum vestre ssl 
tis mysterium in bac adumbratum fuerit celebritate 
unusquisque vestrum recognoscat. Legitur in Exodo 
(Cap. xi), sicut audituri estis crastino, liis Lrae 
per Moysein pra:cipiente Domino, ut decima die mee 
sis primi tollerel unusquisque agnu:n anniculum e! 


nobis amicitior illo qui pro nobis seipsum voluit in D sine macula, per familias et doinos suas, et servaret 


mortem (Lradere? ips» ergo tantus amicus hortatur 
iubetque nos petere quod desiderat dare, et impe- 
randi dat securitatem, non tantuin pro familiaritate, 
sed etiam pro iimportunitate, dicens : Petite et acci- 
pietis, queri'e el invenietis, pulsate et aperietur vobis 
(Luc. xi). llac ergo accepta fiducia ab eo, ne vobis 
mortalitatis hujus anfraciu graviter fatigatis desit 
panis refectionis qui confirinat cor bominis, excite- 
mus nos quantocius a sonino corporis. Hora est enim, 
ait Apostolus, jam de somno surgere (Rom. xi). Ac- 
cedamus ad hunc nostruin aniicum cum fide et pize 
appelilionis reverentia, el pulseius opportune im- 
portune, dicentes : Amice, res.ra nobis ostium, id 
esi, intelligentiam tui divini sermonis. Commoda 


eum usque a quartum Jecimum diem ejusdem me 
sis, immolaretque eum universis Is: ael ad vesperum 
el carnes ejus comederent nocte illa as-as igui cun 
azymis panibus et lactucs agrestibus, etc. Quz cu 
cta in vero Dei Agno Jesu Christo adimpleta, ei $00 
nostroque Pasche sunt coaptanda, ut quod tuc 
agebatur figurate, nunc liat in veritate. Agnus desi- 
que ille, ut. diximus, Christus est, qui decima die 
primi mensis llebrzorum, qui apud illos Nisan, apo 
nos Mariius vocatur, llierosolymam passurus vehil, 
sedens asino, exceptus a turbis cum magno sand 
laudationis tripudio (Math. xu). Quod nos, etsi not 
condigne, debitis tamen tantum votis, die celebravimus 
Dominico; notandum sane quod dicitur, tollat usus 


——— — 


945 
quique agnxm. Dum enim dicit unusquisque, neminem 
nostrum ab hac mystici Pasch:e festivitate vult exce- 
pium baberi, sed omnes nos eamdem summa cum 
devotione celebrare. Simus eryo omnes ut decet pa- 
rati ad esum tanti Agni : de quo aperte sequitur quod 
masculus (let, anniculus et absque macula. Masculus 
quippe agnus dicitur, quia in Christo nulla peccati 


mollities fuit, sed omnia in virtute spiritus , tam do- 


eLrina quam opere, exercuit. Idem quoque aunicu- 
lus, hoc est perfect: zatisexstitil, quia cum esset 
triginta trium annorum, suam passionem explevit , 
vere sine macula alicujus vitii. Non enim sicut nos 
in iniquitatibus conceptus el natus esl; et neque 
geccatium | fecit, nec inventus. est do'us. in ore ejus (1 
Petr. n). llic servatus est usque ad diem 14 inensis, 
«quod, ut prlixiamus, die 10 se in loco passionis prx 
sentavit docens quotidie in templo; et quoniam non- 
eium venerat hora ej.s, nemo iu. e.m misit manus 
(Joan. xvm), usquequo ipse voluit : qui potestatem 
ponendi et sumendi animan suam habuit (Joan. vi), 
azxsque ad 11 scilicel dien, hoc est hodierna die ad 
*-esperaim, quando, peracta sacrosancta coena et lava- 
&ione pedum discipulorum suorum, a miserrimo mi- 
seria (sic), sel a nou miserabili Juda traditus et a mi- 
Naisiris comprehensus in crastinum est cruci(izus. Ad 
wesperam autem agnus immolari pr:ecipitur, quod in 
Exac novissiina seculi etate, jam vesperascente mundo, 
pro nobis Christus occiditur ; hujus agni nostri car- 
Eaes 2:835 edere debemus, ut nihil de eo carnale sen- 
&iainus, sed Spiritus sancti operatione enm iuearnatura 
verum in majestate Deum, verumque in humanitate 
hominem, vere pro nobis propria voluntate mortuuin, 
vere propria potestate resuscitatuim, credamus. Sive 
eiam sic istius Agni carnes assas comedauus , ut 
percepiuri sacramenta corporis ejus, ab omni fluxu 
concupiscenti» carnalis nos emundemus ; ct totos 
nos virlulibus el ijnesancti Spirilus roboremus, 
Edend:ze sunt quo.ue carnes istx», cum azynmis pani- 
bus et lactucis agrestibus. Azyma dicimus absque 
fermento, fermentum vero malitiam designat et do- 
lum. Absque ferinento igilur agnum comedimus, si 
sacram eucharistiam sine malitia, dolo et simula- 
tione, in sinceritate bon:e vit:e percepimus. Lactuca 
quoque agrestis valde amara est,ct in viris luxuriam 
reprimit. Significat autem hoc ut quando ad corpus 


HOMILLE. - 


646 

A deriorum fluxa restringamus. Calceamenta in pedi- 
bus habeamus, id est, operum nostrorum gressas 
exemplis sanctorum Patrum muniamusa. Nam sicut 
calce.mentis, quxe ex mortuis lunt animalibus , pe- 
des corporis circumdamus, sic sanctorum Patrum qui 
jam decesserunt exemplis sensus animz: et. actuum 
nostr.rum pedes circumJare debemus, ne fetido ter- 
rens pravitatis luto deturpentur. Et baculos necesse 
est in mauibus teneamus, ut in cunctis qux agimus 
timorem Dei vivum p zx oculis babentes , secundum 
ipsum opera nostra d.rigi postulemus , cum Psal- 
mista dicentes : [iespice, Domine, in servos (wos, et e- 
tera, usque dirige (Psal. xcxvim), ut iterum cum 
eodem dicere p»ssimus : Virga tua et baculus tuus ipsa 
no8 consolata sunt (Psal. xxu). Nec pr:etereundum est 

B negligeuter quod dicitur, comedetis festinantes; festi- 
nautes namque Pascha comedimüs cum nos hic noB 
babere certam mansionem recolen!ies, quotidie de 
festinanti et jamjamque iinminenti fine suspendimur, 
assidue meditantes quoniam incole super terram et 
peregrini sumus; ul enim ait. Apostolus : Non hic 
permaneniem habemus civitatem, sed [uturam inquiri- 
mus (Hebr. xm,. Si sic, Íratres, nos preparare stu- 
duerimus, tunc digne Phase sive Pa:cba, id est tran- 
situm, Domini celebravimus ; et cum pura eonscien- 
tia, securi ac l:tj de redemptione nostra, carnes 
Agni, id est corpus Christi, uon ad Judicium, sed ad 
salutem animz et corporis, et ad percipiendam cum 
ipso sempiternam gluriam, percipiemus ; quod ipse 
praestare dignetur. Amen. 

llOMILIA XV. 

Fratres, sicut aud.stis post evangelicam lectionem, 
adinonitus venio ad oves qui eriaverunt de grege 
mili comuiisso : et non solum erraverant, sed etiam 
quodammodo perierant. Oportet itaque nos per im- 
positionem manus el per graliam sancti Spiritus eas 
amorbo sux pulrediunis spirituali medicamine eripere, 
el sic ad prassepium ovilis reducere, el, si necesse 
est, pro,riis humeris reporlare, de quo diabolo fu- 
rente sublat:e fueraut. Nunc ergo sermo exhortatio- 
nis, pro debito pastoralis regiminis mihi ad vos in- 
choaudus, et a4. illos cousummandus est. Sed quo- 
niam in agro cordis mei fertilitatem docendi metere 
non valeo, viscerali dolore ingemisco; et ideo quod 
tacere non audeo, clamaus et dolens ad Dominum 


Christi (qui e verus Agnus est) sumendum accedi- (d dico, ut aperiat labia mea, et os meum  annuntiabit 


mus, quainvis de redempiione l:etemur, amaritudinem 
tamen ex recordatione peccatorum habeamus, ut dul- 
cescat ex venia quod ainare-cit ex penitentia ; simul- 
que refrenata luxuria servetur corporis et cordis 
munditia, ne forte (quo absit) incurrat aliquis illud 
damnationis periculum quoJ inodo nobis ex Apostoli 
diclis est ostensum. Qui mandu' at, inqui, et bibit 
indigne, judicium sibi manducat et bibit, non dijudicans 
corpus Domini (1 Cor. xi). Unde adhuc in ipsa lege, 
post pauca subjungitur : flenes vestros. accingetis , 
calceamen:a habebitis in. pedibus, tenentes baculos in 
menibus, oi comedetis [estinantes. Et nos, charissimi, 
Agnum nostrum comessuri, renes nostros aecinga- 
mos, id est, delectat ones noxias et carnalium desi- 


laudem ejus (Psal. L). Quapropter precum vestrarum 
devotionem expostulo, et quoniam inter vos plures 
justos essc non ambigo , illud Jacobi apostoli im- 
pleri non diffido, Multum valet deprecatio justi ass;- 
dua Ecclesie (Juc. v), qu: quinta feria dierum Ccena 
Domini, ex antiqua. Patrum consuetudine , nuncupa- 
tur, co quod Dominus in hac nocte cum apostolis 
suis ccenaverit, complens Veteris Testamenti Pascha, 
tradensque eis mysteria corporis ac sanguinis sui. De 
cujus coenze observatione redarguit Apostolus Corin- 
thios, dicens : Convenientibus vobis in unum, jam won 
est dominicam cenam ma«ducare (1 Cor. xi) : id est, 
Don est vobis licitum dominicam canam taliter man- 
ducare qualiter vos manducat's. Unusquisque. ew 


ei 


S. ELIGII NOVIOM, EPISC. 


648 


su&IN conam prasumii «d manducandum; et alius qui- A medicamentum, in quantum przvalet, se purifieare 


dom esurit , ille scilicel qui paupertate premitur : 
etius autem, id est , dives quilibet sane przpoteus, 
ebrius est (Ibid.). Wc ideo dicit quia Corinthii, qui 
per preedicationem ejus ad flJem venerant, solebant 
in hac die deferre ad ecclesiam panem et vinum , et 
dabant sacerdoti ad consecrandum, expletisque my- 
sterlis unusquisque quod dederat recipiebat. Sed et 
qu:dam illorum in foribus templi preparabant sibi 
convivia, in conspecta pauperum, nihilque horum 
els exspectantibus erogabant; unde notat cos, di- 
cems quod alius esurit, et alius. ebrius est. Et idcirco 
subjungit : Nenquid domos habetis ad manducandum 
el bibendum, aut Ecclcsiam Dei contemnitis? id est, pro 
nihilo duciltis : et confunditis eos, hoc est , verecun- 


procuret. Conflleatur adversum so injustiriam soam 
Domino , wt remittat impietetem cord's eui. (Psal. 
xXx1), et reliquie cogitationum ejus diem festum agent 
Domino (Psal. Lxxv). Tunc enim reliquie cogita- 
tionis diem festum agunt Domino, quando peccator 
quilibet post prius datam confessionem, se cobibere 
pollicetur ab iniquitate sua, totusque prorumpit in 
lacrymas et in afflictionem cordis, quoniam cer con- 
trium et. humiliatum. Deus non. spernit. (Psal. 1) : 
el hujusmodi festivitas angelis exsultantibus fit, Ve- 
ritate attestante, qux ait : quia gaud.um est. ix calo 
super uno peccatore coram angelis Dei (Luc. xv). Quia 
ergo majora crimina admittentibus majora sunt a1- 
hibenda remedia, convertam me ad vos quos Eccle- 


dari facitis quod non habent? Quid dicam vobis? B sia ex more peenitentes vocat , cupiens audire el. vi- 


Laudo vos? in hoc ncn laudo, videlicet quod sic 
inordinate et sine charitate comeditis. Ego enim ac- 
cepi a Domino quod ei tradidi vobis , quia Dominus 
Jesus in qua nocte. tradebatur accepit panem, et dixit : 
Hoc est corpus meum, quod vobis tradetur (Ibid.). Scito- 
te, fratres dilectissimi, veraciter, ac credite firmiter , 
quod sieut caro Christi quam assumpsit in utero Vir- 
ginis, verum corpus ejus est et pro nostra salute oe- 
cisum ; ita panis quem tradidit discipulis suis, et 
qeem quotidie consecrant sacerdotes in ecclesia, 
verum corpus est Christi. Nec sunt duo corpora caro 
quam assumpsit et isie panis, sed tantum unum 
corpus : in tantum quod dum ille frangitur et com- 
editur, Chiistus limnolatur et editur, et tamen 


unus et integer permanet. Certe Redemptor no- * 


ster, consulens nostra fragilitati, tradidit nobis hoc 
sacramentum, ut q..ia ipse jam non potest mori, et 
nos quotidie peccamus, habeamus verum sacrificium 
q80 possimus expiari a peccatis nosiris. Quocirca 
eum timore et compunctione mentis, omnique reve- 
rentia, debemus accedere ad altare et ad mensam 
corporis et. sanguinis Domini, et dicere humiliter 
cum centurione : Domine, non sum dignus ut intres 
sub tectum meum (Mutth. vri). Interim autem. dum 
cogito, dumque in corde meo requiro quibus verbis 
vos moneam fugere a ventura ira, nulla prxst intiora 
visa sunt quam ea quibus Dominus in initio sus 
proedicationis omnibus persuadere contendit dicens : 
Pernitentian agite : appropinquabit enim. regnum co- 
lorum (Matth. 1v). Quicunque ergo vestrum his qua- 
dragenum dierum observationibus poenitentiam et 
confessionis sux» debitum se exercuisse recolit, agat 
Domino gratias, et quidquid templum Dei violando 
in se destruxerit, non desperet, sed cito de malo ini- 
quitatis su:xe consurgat. Non enim quod peccat , sed 
qued in peccato perseverat, Deo odibilis est. Ut 
ergo verbis Domini secundum Marcum utar , quibus 
dicit : Quod dico, omnibus dico, Vigilate (Marc. xi); 
similiter quod dico , omnibus vobis dico : clericis, 
" [aicis ac sanctimonialibus, ut quisquis se recolit in- 
vidis aut detractionis, odii quoque et fornicatlonis , 
sive icestus vel perjurii , cx»terorumve vitiorum 
contagione attactum, saltem hoJie per divinz salutis 


dere quanta intentione deflere studuistis commissa 
vestra, et quanto studio deinceps procurare vultis ne 
in barathrum perditionis anim:e vestrierelabantur. Ex 
ipsis namque fraeturis vel vulneribus corporum in- 
fÁirmitates potestis cognoscere animarum vestrarum. 
Si enim alicui erus frangatur, aut mapus, cum la- 
bore solet ad pristinum revocari officium; si voro se- 
cundo et tertio eodem loco membra ipsa frangantur, 
potest inteliigere chartas vestra cum quantis dolori- 
bus et craciatibus vulnera ipsa curanda sunt; et 
tamen post longos et multos labores, vix erit unquam 
ut ad pristinum statum membra ipsa valeant revo- 
cari. Similis ratio in animarum fracturis existimanda 
est. Si ergo semel aliquis, secundo capitalia crimina 
admiserit, et ad poenitenti:* fructum confugerit , 
incolumitatem quam perdiderat recipiet ; si vero cri- 
mina criminibus ceeperit addere, et animarum vul. 
nera tegendo permiserit putrescere, timendum est 
mirum in modum ne in Illo impleat:r illud prophet:e, 
Computruerunt jumenta in stercore suo (Joel. 1) ; et illud 
Apostoli : Secundum duritiam cord's ixi et cor impe- 
nitens Ihesaurizas tibi iram in die ira et revelationis ja- 
sti judicii Dei (Rom. n). Nam, ut de indulgentla. di- 
vina nemo diflidat, Dominus noster per prophetam 
consolatur nos, Nolo (inquiens) morlem peccatoris, scd 
ut convertatur et vivat (Ezech. xxx wu). Sic tamen non 
el fidat, ut sine mora ipsius animam repropitlari zesti- 
met, ne forte si consuetudinem graviter peccandi 
tenuerit, etiamsi velit, jam de diaboli laqueis evadere 
non possit. David, qui et rex propheta divino munere 
lieri meruit, post tantam gratiam ita perditus est, ut 
non solum adulterium committeret, sed etian homi- 
cidium perpetraret (/] fteg. xi): nec tamen se ad 
hoc reservavit ut in senectute stà ad penitentie me- 
dicamenta confugeret , sed in cilicio prostratus et 
conspersus cinere, cum ingenti rugitu, planctu etl 
gemitu, poenitentiam agens implevit illud quod in 
Psalmis dixerat: Lavabo per singulas noctes le.tun 
meum, lacrymis meis stratum meum rigabo (Psol. v1). 
Et iterum : Cinerem sicut panem manducabam, et po- 
tum meum cum fetu. miscebam (Psal. ci). Manasses 
quoque rex, ut in Scripturis legimus (1 fteg. 1; 11 
Par. xxii), tam sacrilegus et 1 v píus fuit, ut de [llo 


HOMILUE. 


650 


1 fuit quod totam Jerusalem omni iniquitate A comedimus, si nihil in nobis fluidum relinquimus, sed 


iL; et tamen hic in captivitatem ductus et in 
u missus, cum grandi humilitate poenitentiam 
ita gratiam Dei optimi promeruit, ut me- 
inter amicos Dei postmodum numerari. Me- 
lam illa, que pedes Domini lacrymis lavit et 
extersit, audire meruit quod ei omnia pec- 
rint diznissa (Luc. vii). Denique vos, sacer- 
ii et sanctuarii lapides nuncupamini ,  scien- 
ipüurarum seimper exquirite, propter illius 
» prophete dictum : Labia sacerdotis custo- 
'hliein, el legem requirent ex. ore ejus ,. «uia 
Domini exercituum est (Malach. n), ut anima- 
is cominissis, verbuin vite annuntiare quea- 
pies ilul cujusdam incurrere: Ve mihi, 
à (Asa. vi): perpendite qux mala negligens 
wdos perpessus est, et quam gloriam Phi- 
zelo Dei cominotus est, ipso remunerante 
it (4 flieg. 1). Et ideo, quauto potestis studio 
5 ut anina2 vobis cominiss in futuro judi: 
s verna gloria perfrui mereantur quam in 
s tenebras projiciantur. Vulnus sane quod 
test et palpari citius sanatur quam illud 
utatur. Hoc ideo dico quia sunt plerique 
e£ ex vobis, quorum crimina ita teguntur, 
onciliationis gratiam non admittantur. Hi 
mdi et ab Ecclesi» interventu arcendi sunt, 
is non reconcilientur per manus impositio- 
solvantur, tamen per bonorum operum ex- 
wet castigent corpus suum et servituti sub. 
Wríant oculos suos ne videant. vanitatem 
;E*H1), obturent aures suas neaudiant.lin- 
rogantem ; exerant manus suas ad bene 
B, et pedes suos ad currendum in via Do- 


Scriptura, fratres mei, divinitus instituta, se- 
postoli sententiam, u!ilis est ad docendum, 
dum, ad corrigendum, ad erudiendum in justi- 
im. 11). Quapropter quisquissedulus earum 
Mor, et interne eas conspicit, inveniet in 
juave documentum, et in sensu saluhrecon- 

mysterio honorabile sacramentum. Non 
immodo sufiicit lectoribus divinorum libro- 
is IÉstoricus, sed eliam diligenter cis est 


totum virtutibus solidatum, et igne sancti Spiritus 
decoclum approbamus, velut Psalmista: Exzaruit, 
inquit, veu. testa virtus mea (Psal. xxxi). Quid nam- 
que est testa ànte ignem, nisi molle lutum ? sed de 
igne agitur, ut. solidetur. Virtus ergo humanitatis 
Christi velut testa exaruit, quia ab igne Passionis a.1 
virtutem incorruptionis crev.t. Caro etiam agni cum 
azyinis panibus et lactucis agrestibus est edena, ut 
cum corpus Redemptoris accipimus, nos pro pecca- 
tis nostris in fletibus affligamus, quatenus ipsa ama- 
ri udo pasnitentix alistergal a mentis stomacho per- 
vers: amorem et pravitatem vite, ut festinanter 
Pascha com:dendo ad solum patrix ccelestis anhele- 
nus, et de pejoribus ad meliora pergentes, tenebro- 


D sam JEgyptum relinquamus, intelligentes nos hic non 


habere manentem civitatem, sed futuram inquiren- 
dam. Ad quam Mediatoris Dei et hominum passiuue 
interveniente, toto mentis affectu curramus , ut nou 
hospites et adven: , sed cives sanctorum et dome- 
stici Dei ibi esse possimus , collaudantes illum qui 
pane coelesti in hac peregrinatione nos saliat, ut vi- 
sionem xweternz claritatis sine defectu luminis cernere 
possimus, per omnia &xcula szeculorum. Amen. 


I'OMILIA XVI. 

Fratres charissimi, Spiritus sanctus per Isaiam pro- 
phetam, sacerdotibus et levitis, omnibusque doctori- 
bus Ecclesix prxcipit dicens : Glama, ne cesses, quasi 
tuba «zalta vocem tuam, et annuntia populo meo ece- 
lera eorum, et domui Jacob pecca'a eorum (Isa., vui) ; 
Et per Ezechielem prophetam : Si, inquit, non aa- 
nuntiaveris iniquo iniquitatem suam, sangwinem ejus 
de manu (ua requiram (Ezech. 11). Sed quja multi qui 
intra matris E«clesi:e viscera sunt, eatholici videntur 
et Christianitatis nomine censentur, ita in exte- 
rioribus datl, ut nec veram fidem Christianorum re- 
tineant corde , neque bonis operibus se esse Chri- 
stianos ostendant : nesciunt enim sacramentum hujus 
n-.minis ac virtutem ; et quoniam nomen Christianum 
a Christo Dei Filio vocabulum sumpsit, et per san- 
ctos przedieatores crescendo usque in ultimos fines 
terr: pervenit, idcirco tam doctoribus quam audito- 
ribus scire necesse est ob quam causam Dei Filius , 
qui verus est Deu: ex Deo Patre, in hune. mundum 


ndum quid per allegoriam eis propheticus [) venerit et veram carnem nostrxe aimilem, ex substan- 


uere velit: sicat habetur series lectionis 
halis qui populo Israelitico legali observa- 
us est immolari, typice demonstrans Agnum 
lum Dei Patris Filium, cujus hodie Passio- 
n celebramus. De quo Joannes : Ecre, in- 
8 Dei, ecce qui tollit peccata mundi (Joan. v). 
eet agnus Paschalis ad vesperam immola- 
gdtima mundi xelate pro nobis Christus oc- 
e eujus sanguine poetes domorum tingun- 
corpora fidelium , quia oportet Euchari- 
umentes , castis cogitalionibus et recta 
bonae voluntatis munitos fornicationis in 
sre incur-um, ut in omnibus redenip:ione 
s sciamus esse salvandos. Ejus carnes assas 
Pargor. LXXXVIII 


tia Marix virginis absque peccato suscoperit, et di- 
vinitali su:e univerit ; ut qui erat ex Patre (ut dictum 
est) verus Deus, ipse fleret ex matre verus homo unus , 
atque idem; non admittendo quod erat , sed assu- 
mendo quod non erat, ipse in assumpta humanitate 
propter unctionem Spiritus sancti Christus est ap- 
pellatus, a quo omnes eredentes in eum per bap.is- 
mum regenerati, Christiani sunt appellati. Et quem- 
admodum prior populus Judzorum ex tribu Juda 
vocabulum trahens Jud:ei sunt appellati , ita et. no- 
vissimus populus sub Evangelio a Christo, ut dictum 
est, Christiani sunt. vocati. Unde, quia Christiani di- 
cimur, Christi opera facere debemus. Et ideo qui se 
culpabilem esse recognoscit, ad em. ndationem vita 
21 


651 


S. ELIGII NOVIOM. EPISC. 


6.2 


et satisfactionem panitentiz? recur: at, certus de Dei A vitates et Dominici dies occurrant, ante aliquot dies, 


misericordia : quam, si ex toto corde penituerit, et 
mala qu: antea operatus fuerit ultra non fecerit, 
veniam a Deo consequetur. Sie enim ipse Dominus 
per Isaiam prophetam promittit dicens: Cum  con- 
versus injemueris, salvus eris ([sa. x11) ; el iterum 
per eumdem prophetam : Ego sum, ego sum, dicit 
"Dominus, q«i deleo sniquitates tuas, propter me, et pec- 
catorum tuorum non ero memor; dic tu prius iniqui- 
tates tuas ut justificeris (Ibid.). Per Ezechielem quoque 
prophetam, rursus Dominus ait : Si impius egerit pe- 
nitentiam ab omnibus iniqu tatibus ewis quas operalus 
fuerat, et fecevit judicium et justitiam, omnium iniqui- 
tatum ejus non recordabor (E :ech. xvii). lii Evangelio 
quoque Salvator promittit dicens : Gaudium erit in 


etiam a propriis uxoribus vestris vos abstinere coe- 
venit, ut possitis mundo corde et casto corpore, sd 
missam l'omini accedere, et corpus et sanguinem eje 
sine judicio damnationis accipere. Diebus autem Qua 
drages m:e vos omnibus modis a conjugum commix- 
tione vestrarum, sicut dccet Christianos, abstinere 
oportet ; nam, ut quidam sapiens ait, similis restm 
est lidcli Christiano diebus Quadragesim:z etiam cum 
propria uxore concumbere, sicut et carnes in cibo sa- 
mere. Qui erat scurra, id est minator (An mimator?], 
turpia seclans et immunda loquens, corrigat semet- 
ipsum, et desinat esse quod fuit : discat bonum loqui 
qui prius vana et turpia loquendo, tam se quam au- 
ditores suos maculabat. Qui erat avarus aut teuax, 


colo angelis Dei super «no peccatore poenitentiam py id est qui aliena cupiebat, et qui sua minime largie- 


agenle, quam supra nonaginta novem justis qui non 
indig.nt pomnitentia (Luc. xv). Salomon quoque ait in 
Proverbiis : Justus prior est accusator sui(Prov. xvii). 
Certum est enim quod nullus justus nisi poenitens, 
nemo autem impoenitens justus : quoniam sicut im- 
possibile est hominem sine peccato esse, ita absque 
poenitentia impossibile est salvum fieri, quoniam 
dicente Joanne apostolo : Sí direrimus quoniam pec- 
calum non liabemus, ipsi nos seducimus et veritas in 
nobis non est; :i vero confiteamur paccata nostra, fi- 
delis est et justus ut remittat. nobis peccata nostra. et 
wendet nos ab. omni iniquitate (1 Joan. 1). In. libris 
quoque sanctorum Patrum de satisfactione poeniten - 
tiv, inter c:etera haec scripta sunt: l'uenitentiam ergo 


Datur, conten:us suis propriis rebus, sit largus et 
beneficus, id est, aliena non concupiscat, non rapiat, 
non fraudetur, et in quantum vires ei suppetest, 
porrigat. Qui furabatur, jam non furetur, sed mag 
laboret operando manibus suis quod bonum est, ui 
habeat unde tribuat necessita en patienti (Eph. m. 
Qui erat comessator, id est glutto aut ebriosus , sit 
parcus et sobrius. Qui consueverat propter humanam - 
famam indiscrete res suas in cibo et potu superflu 
effundere, discat rationabiliter eas dispensare, qw- 
niam sicut abominatio est. apud Doiminum avaritia, 
id est tenacitas, ita peccatum est indiscreta effusio: 
nec tenaces enim nos esse vult Deus, nec prodigos, 
id est effusos Qui erat mendax aut falsarius, corrigst 


peccatoris Deus oxspectat. Poenitentia autem illa est C malum suum, et cesset esae qualis fuit, sitque amt 


vera, ut jam amplius non faciat homo mala quis 
gessit, sed de pr:xieritis poeniteat et de futuris ca- 
veat, mec ad ipsa iterum revertatur. Et ideo, charis- 
simi, juxta Psalmistee vocem, declinemus a malo et 
faciamus bonum (l'sal. xxxi); et. ut scire possitig 
quomodo id fieri oporteat, audite qux dicturi sumus 
attentius. Quicunque superbus fuit aut elatus, repri- 
mat superbiam suam, et sit humi.is et simplex, quia 
Deus superbis. resistit, humilibus autem dat gratiam 
(1 Petr. v). Qui erat iracundus, vel, quod estdeterius, 
furibundus et minax, protervus atque crudelis, com- 
pescat seevitiam suam et mentis crudelitatem, et sit 
patiens, mitis atque pius, quoniam ira viri justitiam 
Dei non operatur (Jac. 1), e& absque patientia et pie- 
tate regnum Dei consequi nemo potest. Qui fuit gras- 
sator idem carnifex, sive, quod est deterius, homi- 
tida, conversus agat dignam poenitentiam et sit man- 
suetus et pius, quoniam sicut homicidze, nisi dignam 
egerint poenitentiam, vitam :ternam consequi non 
possunt, ita nec grassatores qui sine pietate mise- 
rorum membre dilauiant sive detruncant. Qui erat 
invidus sive odiosus, conversus a malitia sua, sit be. 
nignus atque misericors, discat diligere fratrem suum 
quem prius odio habebat. Qui fuit furnicator aut adul- 
ter, seu incestus, immundus, conversus agat poeni- 
tentiam, et deinceps vivat sobrie atque continenter, 
Quieunque estis conjugati, viventibus uxoribus ve- 
stris, cum aliis feminis nolite commisceri el fieri 
adulteri vel fornicarii. 5i quando anniversaria festi- 


tor veritatis et rectitudinis. Nec nostrorum volaeren 
multitudo nos in desperationem deprimat, quis mx- 
jor est. poteutia medici quam magnitudo laaquori 
nostri.-Quid est enim quod reparare ad salutem ao 
possit, qui potuit omnia ex nibilo creare? Unigenie 
quippe est omnipotenti Patri cozternus, cum qw 
vivit et regnat in unitate Spiritus sancti Deus, pe 
omnia g&ecula s:eculqrum. Amen. 

Duos praeterea, fratres mei, alloquimur, quos pu- 
blica actio criminalis publicam coegit agere peti 
tentiam, unde unusquisque vestrum ad se rediens, 
consideret si per amaritudinem penitentiz Deo $- 
tisfecerit pro suis ollensis et. delictorum maeulis! 
Nam licet ministerium reconciliandi episcopali 80- 


D ctoritate in vobis complere velimus; tawen nisi 


Spiritu: sanctus, per eujus invocationem istud offi- 
cium agilur, corda vestra intrinsecus purificala iv 
venerit, a reconciliationis gratia vacui remanebiUs. 
Quapropter si deinceps ad ea. qux peenituistis redire 
non vultis, neque alia crimina, custodiente et pro- 
tege te Deu, perpetrare in auimo habetis, date nobis 
signum quoe cognoscamus quod magis coelestia quam 
terrena ametis; Deo optimo gratias referamus, qui 
misericorditer corda vestra tetigit, ut mandata ejus 
corde ac mente exsequi velitis, nec ad praeterita vitia 
recurrere, sed in ejus dilectione atque przceptis per- 
sistere velle vos ostenditis, petentes jugiter et obse 
crautes pietatem Domim nostri Jesu Christi ut bopum 
quod cepit in vobis agere dignetur et perlicere cum 


SERMO AD REGEM. 


64 


bonis operibus ac largillua lacrymarum effusione. A penitentia sua jam non utitur sermone quo Christum 


Beatum namque Petrum apostolorum rincipem 
legimus prius culpam flevisse; quid tamen poenitens 
in fletu dixerit non invenimus. Lacrymatus esse di- 
citur, verum quod preces quoque satisfaciens fuderit, 
non refertur. Cur hoc, nisi quod utiliores sunt preces 
lacrymarum quam imploratio sermonum ? quia sermo 
in precando falli potest. Sermo enim interdum non 
totum hominis profert negotium : lacrymz totum 
seiper loquentes produnt affectum, etideo Petrus in 


negaverat, ne illi sermoni non crederetur ad confi- 
tendum quo usus fuerat ad negandum. In omni igi- 
tur culpa prius flendum est; et sic deinde precan- 
dum : lacryma enim tacitze quodammodo preces sunt. 
Veniam non loquendo postulant, sed merentur. Cau- 
sam non dicunt, et misericordiam consequuntur 
quam ab ipso Redemptore nostro consequi possumus, 
qui cum Patre el Spiritu sancto vivit et regnat Deus, 
per omnia &ecula sz:culorum. Amen. 





IN SERMONEM SEQUENTEM 
MAII MONITUM. 
(Mai. Script. Vet. Vat. Collectio.) - 


Cum mihi pervetusta quxdam exhortatio ad Jj esse hanc adhortationem ad regem adolescentu- 


Fraucorum regem in prisco regin:: Suecix codice 
observata faisset, hanc divulgare non dubitavi. De 
qua ut hrevissime quz sentio dicam, ea videtur mibi 
ad Ciodoveum li, Neusteie et Burgundi» regem, 
scripta, qui puer quadriennis regnum adiit, tenuit- 
que annis xviit, ab anno 658 ad 655, qui ei mortua- 
rius fait, Tum quía matris Mathildis regiu:e nulla fit 
inter aulicos qui aboratore innuuntur inentio, com- 
positum sermonem judico post anuum certe 640, 
qui supremus Mathildi fuit. Ac sane constat miseam 


luin ; puto tamen saltem ad decennem potius quam 
ad quadriennem, apud quem vana oratoris locutio 
füisset. ipsum porro oratorem sacerdotem vel potius 
episcopum fuisse apparet ; itaque mihi de sanctis epis- 
copia vel Audoeno vel Eligio cogitare placebat ; qui 
ambo apud Clodoveum 1| et Dagobertum patrem 
magna cum auctoritate versati sunt. Certe ad has 
meas conjecturas quod attinet, legere proderit Coin- 
tium inecclesiaslicis Francorum, annalibus, tom. Hl, 
ubi Cludovei 1l regnum late describitur. 


IN CHRISTI NOMINE INCIPIT SERMO AD REGEM. 


Moneo sublimitatem tuam, nobilissimerex, ut qux& C num est etiam ut personarum maturam :etatem et 


tibi eharitatis stylo scribere presumpsi, excellentia 
iua benigne dignetur recipere. Oportet, scilicet, te, 
plissime rex, frequenter sacras recensere Scripturas, 
ut in eis antiquorum et Domino placentium regum 
valeas cognoscere causas ; qualiter ipsi per humili- 
tatis custodiam Domino placuerunt ; quorum vesti- 
gia si secutus fueris, honorem long:evum regni prs. 
sentis, et insuper vitam obtinebis :eternam. Rex enim 
David sapiens humilisque jugiter opera bona sec- 
tando qux Domino erant placita, przelia qu: fuerant 
contra illum parata semper vicit, templum Domini 
ipse :dificare cepit, flliusque ejus Salomon illud 
postea ad perfectionem perduxit, quia per prophe- 
tam Dominus ei locutus est. dicens : Ex femoribus 
tuis exiet qui hanc domum meam postea :edilicabil ; 
qui Salomon rex tantam sapientiam tantanique pru- 


consilium habentium non surdus auditor fias, sed 
claro. moderamine ipsos audias; juvenum quidem, 
qui tibi proximi assistunt, cauto ordine eorum verba 
recipe, quia per juvenum consilia szepe casus evenit, - 
el in senioribus eloquii stabilis dignitas perdurat. 
Salomon quidem quando regnum accepit atque in 
eo unctus fuit, evigilavit mane et ita oravit in tem - 
plo Domini dicens : Domine Deus, tu mg servum tuum 
regnare [ecisti, ego autem &um perparvus, et. ignoraus 
egresum | eL introitum meum, el. servus tuus in medio 
populi est quem elegisti infiniti qui numerari et suppu- 
lari non potest pre multitudine. Dabis ergo servo tuo 
cor docibile, ut judi. are possit populum tuum et. dis- 
cernere inter malum et bonum. Instrue me, Domine, 
viam rectam ín qua ambulem, el da mihi sapientiam 
alque intellectum. in omnibus sensibus meis, ut armis 


dentiam habuisse legitur ut in ejus dictis nullus s:t p) fidei circumdatus in. omni intelligentia et. monitione 


qui reprehendat usque ad unum iota: rectus fuit 
in judicio, sapiens in eloquio, omnes ue motus suos 
. totos regales habuit. 


lsti reges supradicti semper prophete Domini 
quod eis denuntiaverunt, intento sensu audierunt. 
Quamobrem, gloriosissime domine, modo oportet 
te ut et sacerdotes audias, et consiliarios seniores 
diligas, simulque et illum qui post te pal.tium tuum 
* regit, et ad eorum doctrinam quam tibi indicant 
vigilanter attendas, quia vulgari sermone ita dicitur: 
Qui cum pluribus consi'iatur, solus non peccat. Dig- 


* Clodovei 1l intelligo majorem domus Erchoal- 
dum, virum sirenuum atque sapientem, uli. euin ap- 


circa me tug protectionis auxilium habeam. Et cum heec 
orasset, exaudita esL oratio ejus, el locutusestangelus 
Domini ad eum dicens : Quia non petisti aurum, nec 
argentum, neque divitias aut. animas inimicorum - 
tuorum, ideoque quod postulasti dabit tibi Domi- 
nus, hoc est sapientiam et intellectam. 

Ergo si tu, domine, bona postulas a Domino, et 
si fueris mensuratus in verbis, firmus in dictis, faede- 
rator in animo, in charitste locuples, in bonitate 
subtilis, in salutatione receptaculum habens, in dis- 
pensatione sensatus, in judicio rectus, in vindicta 


pellat Fredegarius, apud Cointium, annal, Franc. 
t. Ifl, p. 535. 


$55 


S. ELIGII NOVIOM. EPISC. 


$58 


pius, in pauperibus misericors, Dominus augebit an- A regnum Dei non possidebsnt. Attende. diligegter, ut 


nes tuos longsvos, sicut fecit antecessoribus tuis 
vegibus, qui in hoc ssculo nobiliter regaaverunt. 
Tu quidem, domine, si in ista juvenili zetate perfec- 
tus fueris, omnes gentes tibi adversantes de tuo 
recto et justo regimine pavebunt, omnes fideles tui 
tecum gaudebunt, universi te timebunt, et. audient 
et diligent, cuncti gratias agent divino rectori Do- 
mino nostro Jesu Christo eo quod talem super se 
meruerunt habere regem. Cum inter ipsos in consi- 
lium veneris, semper sereno vultu eorum verbis au- 
rem prabe; sollicitus considera quomodo singuli 
cirea te loquantur, pro stabilitate patrix, pro causis 
emendandis, pro tua salute, pro iis qu:e ordinanda et 
tractanda suut in regio palatio. Omnia hzc oculi 
tui instanter inspiciant, et aures tue. prudenter au- 
diant. Quoties vero veneris inter illos, sic sis solli- 
citus quasi puer qui sapienter vult discere littera: ; 
tantaque prudentia (ua inter ipsos appareat, ut eis 
loquentibus, tu non sis discipulus, sed magister ; 
ubi autem videris sapientem hominem, peculiariter 
eum recipe, et fabulas diversas cum illo habeas. 
quia sicut scriptum est : Ss arguas sapientem, diligi 
te; el si irrideas derisorem qui non intelligit, injuria 
est te audire. Et item dicit : Qui cum sapientibus gradi- 
tur, sapiens erit quando locutus fuerit. Jocularis. quis 
curiales sermones habet ad loquendum ? na libenter 
eum audias. Et quando tu cum sapientibus locutus 
fueris, aut cum tuis ministerialibus bonas fabulas 
habueris, joculares taceant, quia plus te oportet re- 


non inordinate alicui reddas responsum, sed ím twa 
loquela sis eruditus et. verax, quia ita sapiens Salo- 
mon ait : Eruditus in verbis reperiet bona. ()uando 
tiui aliquis aut pro tua utilitate aut pro swa necessi- 
tate aliquid suggerit, non in animo tuo contra ipsum . 
maligne aliquid aut superbe teneas, sed sic mode- 
rate et honeste age sicut deeet regem, et Scriptura 
docet : Sol non occidat. super iracundiam vestram 
sed si aliquid contigerit unde ira commotus fueris, 
cito animus recipiat pacem, quia Dominus, sicut le- 
gitur in Scripturis, super patientem animum verba 
promissionis so:» dignatur largiri. 

Quod vero, gloriosissime domine, b rusticitas mea 
vobis scribere prxsumit, regalis industria boc mente 


B devota pertractet, et inten:o. animo a Deo petat 


auxilium, qui dat omnibus in fide postulantibus affluen- 
ter, sicut. scriptum est, e£ non improperat. Et cum 
liis hujusmodi te officiis regi: pietati congrnentibus 
exercere studueris, rex esse pérfectus poteris, simul- 
que et gloria Domini de ccelo super te veniet, ut 
sermo Davidicus jure impleatur in 1e, quatenus in 
virtute Domini lateris, o rex, et super salutare ejus 
exsultes vehementer Desiderium animx tux tribuet 
tibi Dominus, voluntates labiorum tuorum non frau- 
dabit. /Equitate directa sit gloria tua in salutare ejus . 
gloriam et magnum decorem imponat super te ; illu- 
minet te Dominus, et impleat omues rectas petitiones 
cordis tui, et consilium tuuin ia bonis actibus coulir- 
met, ul pro le dicant cuncti Curistiani : Domine, 


condere sapientiam in cubiculo cordis tui, quam (C; salsum fac hunc regem nos:rum, el exaudi uos. in die 


fatuos et stultos sermones loquentes audire ; quia 
ubi sapientia vera habitat, Dominus ibidem mausio- 
nem facit. 

» Lotharius atavus tuus trcs filios habuit, llilde- 
bertum, Clodoveum, et Clodomirum. In Hildeberto 
quidem tanta s&apieutia et patientia fuit, ut non solum 
seniores, sed etiam et juniores, paterno affectu dili- 
geret ; et quicunque adhuc ex ipsis ejus memorant 
nomen, extensis manibus tam sacerdotes quam et 
laici ejus spiritum commendant, eo quoJ ipse locis 
sanctorum seu fidelibus suis semper largus fuerit in 
dandis muneribus. Clotarius autem senior habens 
quinque filios, ex cujus stirpe tu procedis, fortis 
fuit in eloquio, acquisitor patriz, nutritor fideliuin. 


qua invocaverimus te. Si speraveris 1n Domino et fe- 
ceris bonitatem, coram illo, pasceris in divitiis ejus. 
Revela Domino interiora cordis tui, et spera in eum, 
et ipse faciet, et deducel quasi lumen justitiam tuam, 
et judicium tuum lucere faciet sicut meridiem. Ergo 
tu subditus sis semper Domiuo, et obsecra eum, ut 
dono gratia su:e vitam tuam gubernet el. disponat ; 
quia si hoc non leceris, nihil erit utile, quod sic 
testatur Scriptura : Qui inique agunt, exterminabun- 
(ur; qui vero exspect.nt Dominum , ipsi in haredita- 
tem possidebunt regnum. Ergo tu exspecta Douwinuim, 
ut ipse custodiat viam tuam, ut et tu cum pace in- 
habites terram. Custodi autem veritatem, et vide 
ve4uitatem, quia salus est justorum a Domino, et ipse 


Hoc autem inter reliqua satis dulce est. cominemo- [) protector est eorum in tempore tribulatiouis. Adju- 


rari de eodein avo tuo Clotario, quia tanta fuit ejus 
benignitas secundum Dominum, ut non solum justus 
videretur esse in operibus, sed quasi sacerdos in hoc 
s::culo conversatus est : ille rexit Francos, zdifica- 
vit ecclesias. Ergo tu, dulcissime domine, quia pa- 
reutes tui tam grandem habuerunt intelligentiam 
atque doctrinam, sic age per singula quomodo regem 
decet : non in levitate sis positus, non iracundia ani- 
mo tuo dominetur, quia sic dicit Apostolus: lJra 
enim viri justitiam Dei non operatur. Non ebriosis 
conjungaris, quoniam scriptum est de eis : Ebriosi 


* Clodevei Il Pater Dagobertus, avus Clotarius [l, 
pa Chilpericus, atavus (scu abavus, nam voca- 
;ulug promiscue interdum ponitur a Lstinis) Lo- 


vabit eos Dominus, et liberabit eos, et salvos faciet 
eos, et eruet cos a. peccatis eorum. Ostendet Donti- 
nus misericordiam suam timentibus se; sicut tibi 
faciet, si fueris pius et misericors et. timens Deum, 
consolator pauperum, quia sic in psalmo dicitur : 
DB.atus qui intelligit super egenum et pauperem; in die 
mala liberabit eum Dominus. Dominus conservet eum, 
et vivificet eum, el beatum faciat eum. Et illi viri beati 
sunt, qui in hoc principio regni tui, quod modernis 
temporibus, Doimino donante, regis, bona gerunt, 
recta prosequuntur, atque justitiam faciunt, quia si 


tharias I. 
b Rusticitatem adstyli simplicitatem refero, nou 
ad person: huuili.atem. 


CHARTA. 


658 


ieditantur, et tibi vivendi solatium prxstant, A nequo eum odias quem Deus diligit, hoc est, qui ejus 


:* mercedem futuram in cunctis sibi acqui- 
d longe lateque tam in tuo regno quam et 
quis patriis magn:un esse nobilitatem per- 
in palatio gaudebunt, ubi veritas non abne- 
d justitia pronuntiatur, ut, abstersa mundana 
6, equitatis radiante lumine, sic justitia 
» ut cum laude clarificetur Dominus, justo- 
cio in cauto palatio judicato Lxtificentur, et 
| pauperes, vidux defensionein habeant, or- 
lelam suscipiant. 
x, 0rex Francorum illuster, duleissime fili, 
un, ama illum, semper tibi prosentem; et 
| invisibilem humanis ocul:s credas, tamen 
adora eum; et quantum ipse tibi de die in 
is honoris dederit, tanto amplius illum dilige, 
eum quotidie satis humiLter, ut det tibi sa- 
| gubernandi regnum, quod ab i, so aceepisti ; 
liu illi placuerit quod regnes, semper ei pla- 
ideres; quia omne donum bonum deiursum 
endens a Patre luminum ; quoniam non po- 
i0 accipere quidquam, nisi ei datum fuerit 
. Ideo enim hominibus dantur dona a Domino 
ales, ut Auctori grati» referantur. Ministrum 
4&6 scias ad hoc constitutum ab ipso, ut qui- 
Jona faciunt, te habeant misericordem adju- 
tiigdicem foriem te cognoscant hi qui faciunt 
| antequam faciant, te timeant. Pleno cordis 
'ogita sollicite qualiter in omni vita tua a 
erneris, ut diu et feliciter tu alios regas. 
ibia et post omnia cave pravorum consilia, et 
num acceptiones. Sine bonorum consilio ni- 
;, sed unicuique suus honor servetur. Unum- 
5 sua des commend.t. Vide ne ames eum 
»us odit, id est, qui ejus conte.nnit precepta , 


mandata custodit. Noli diligere adulatorem, sed ama 
eum qui tibi dicet veritatem. llonora sacerdotes ; 
magnitica Deum timentes ; veritatem ama et seque- 
re; clamores populi moderate compesce; judices 
pravos corripe viriliter. Sic te, Dowino adjuvante, 
tempera in omnibus, ut qui mali sunt in. omni gradu 
regalem timeant auctoritatem, legem, et rationem ; 
boni vero ament fidem et misericordiam ; singuli ju- 
dicent justum judicium. Tu vero conserva unius tori 
castitatem. Sapientium dicta prudenter interroga ; 
nec te pudeat interrogare quod nescis, nec praescire 
coneris quod ignoras, ne forte per vanam gloria 
offendas gloriam Dei; mullum enim talis homo dis- 
plicet Deo. Purum sensum habe per singula; stabilis 
sit sermo tuus ; considera eum autequam definias, ei 
postquam linieris, non mutes eum ; si tamen non ima- 
lus sit aut noxius, non decet regem mutabileim esse; 
scias vero quod nullus potest esse fidelis regi cujus 
sermo non siat. Cave calcare ova aspidum nuda 
planta ; recordare praeterita, et cogita futura. Intel- 
lige quod scriptum est : Divitie si affluant, nolite cor 
apponere, Cogita diem novissimum, ut non pecces per 
securitatem. Sapientior est qui inantea prseparat, 
quam qui retro relinquit. Nutri nunc reliquias Fran- 
corum, hoc est flios eorum paterno potius affectu 
quam crudeli imperio. 

Hsc autem paucissima verba supra vires meas 
scripsi coactus amore tuo el Francorum omnium. 
Scias quia si ista super scripta sub tuo regimine gesta 


fuerint, ille vit: tu:e. et regni tui dignabitur augere 


spatia, qui ter quinos aunos Ezechise regi superad- 
dens concessit ad vitam. Salutem humiliter a Domino 
perpetuam tibi et omnibus tuis dandam imploro, o 
dulcissime rex. 


————————————————————— ——A——PÓmá(— 


SS. ELIGII ET AUDOENI EPISTOLAE. 





EPISTOLA SANCTI ELIGII 
AD SANCTUM DESIDERIUM CADURCENSEM EPISCOPUM. 
(Vide supra, hujusce tomi col. 959.) 
SANCTI ELIGII CHARTA *? 


clesie a se condite in agro Solemniacensi donat ipsum agrum Solemniacensem , ea 
- t ibi habitantes regulam teneant sancti Denedicti et sancti Columbani (anm. 631). 


mine Patris et Filii et Spiritus sancti. Ego D Remigii] atque Germani confessorum in suburbio 


servus omnium servorum Christi, dominas 
i etae ecclesi, quam in. honorem sanctorum 
Pauli apostolorum, Pancratii et Dionysii, 
ciis suis, Martini, Medardi, Nevidii [Mab. 


imus juxta apographum anno 1664 legaliter 
0 ex mandato curie Burdegalensis, ab uno e 
is senescallix* Lemovicensis, cum instrumento 
dvo Solemniacensis monasterii deprompto. 
iandaverunt Mabillonius, in Actis SS. ordinis 
xcti, sec. n, pag. 468, et auctores Novae 
y., instr. t. ll, col. 185. Inter uncos va- 
iones apponimus excerptas ex Editione Ma- 
3i chartam eruerat ex ms, Codice Solennia- 
iceuratior hujus EJitio videtur guam apogra- 


Lemovicensi, in terra et fundo agri Solemniacensis, 
Deo auctore, construxi, ubi, et auspice Christo pre- 
esse dignoscitur vir venerabilis Remaclius [Mab., 
Rimaclus] abbas, cum reliquis fratribus. Legum la- 


phum quo utimur, licet authentica collationesit preedi- 
tum, prout Lquet !um ex variis lectionibus quas 
ascribendas duximus, tum ex notis infra subjectis. 
Certe hine est conjiciendi locus exemplum quod se- 
quimur non ex originali, sed ex adulterato apographo 
exseriptum, vel ab exscriptore ipso vitiatum fuisse. 
Ideo autem chartam ex hoc ezemplo edimus, ut pa- 
teal qualem mereantur fidem collationes quibus sz- 
pius apographa vallaverunt viri ab arte critica pror. 
sus alieui. 


S. ELICII NOVIOM. EPISC. CHARTA, 


660 


tores de singulis quibusque rehus quid humana fra- A rumpatur; 4 veniat super eum ira Dei omnipotentis, 


gilitas custodiat expressius decreverunt. ln cessionibus 
vero solum tantum dixerunt possessionem sufficere. 
ideoque et ego supplex vester, considerans molem 
peccaminum meorum, ut merear ab ipso exui, eta 
Domino sublevari, cedo vobis parva pro magnis, 
terrena pro celestibus, temporalia pro zeternis. 
. Cessum ense volo, ac de meo jure in vestro dominio 
transfundo, hoc. est, supradictum agrum Solemnia- 
eensem, qui mihi ex munificentia gloriosissimi et 
viissimi domini Dagoberti regis obvenit, cum zdifi- 
ciis qu:& in ipso agro velintra muros supradicte 
civitatis esse noscuntur, cum omnibus adjacentiis 
suis, cum manopiis fidelibus [Mab., mansionariis|, 
coloniis, originariis, inquilinis ac servis, vel ac. co- 


et, sicnt Datan et Abiron, vivens in. infernum des- 
cendat ; deleatur de libro viventium, et cum justis 
non scribatur; sitque super eum peccator, et dia- 
bolns stet a dextris ejus ; cum judicatur, exeat con- 
demnatus, et oratio ejus fiat in peccatum ; (lant dies 
ejus pauci, et dignitatem ejus accipiat alter ; lant &lii 
ejus orphani, et uxor ejus vidua ; commoti amo- 
veantur filii ejus, et mendicent et ejiciantur de 
babitationibus suis ; scrutetur fo:nerator omnem sub- 
stantiam ejus, et diripiant omnes labores ejus ; non 
sit illi adjutor, nec sit qui inisereatur pupillis ejus : 
fiant nati ejus in extermmio; in una generatione 
deleatur nomen ejus in conspectu Domini, et pecca- 
tum matris ejus non deleatur ; liat contra Dominum 


loniis | Mab., accolanis] ibidem commorantibus, cum B semper ut dispereat de terra meimoria ipsius, et 


dominiis [ Mab., condominis], vineis, pratis , pascuis, 
silvis, arboribus pomiferis seu imponuferis, aquis, 
nquarumve ductibus, itibus ac reditibus, cum spe- 
ciebus vel omnibus rebus nobilibus et immobilibus, 
eum omni termino et integro suo stata, cum qua- 
drupedibus omnibus et jumentis et pecoribus, cum 
omni supellectili et presidio inexquisite domus, 
sout a me nsque nunc possidetur, vel quidquid ad 
ipsos agros pertinere videtur, ut superius sum pro- 
fessus, meo exinde subtracto dominio, vestre domi- 
nationi de presenti cedo perpetualiter, in Dei no- 
mine, a vobis vel vestris successoribus in jam dicto 
monasterio habitantibus possidendos, exceptis liber- 
tis meis, * quibus per cartulam dignarum [Mab., vel 


insuper inferat fisci juribus auri libras decem et. ar- 
genti pondo viginti, stante nihilominus in perpetuum 
hujus cessionis mex decreto. Te vero, ciementis- 
sime princeps, per regein reguin exorare przesutno, 
qui omnia regna suo pugillo constringit, ut. hane 
voluntatis me:e cessionem numquam patiaris in aliquo 
relragari. Simi'i modo, te, beatissime pater, Rema- 
cle abba, tuosque successores vel subjectos, postulo 
per individus Trinitatis majestatem, obtestor et per 
illam immarcessibilem (Mab., innumerabilem] om- 
nium sanctorum, angelorum, arcbangelorum, pa- 
triarcharum, prophelarum, apostolorum , martyrum 
et confessorum catervam exoro, ut regulam supra- 
dictorum Patrum, quam in. sepe memorato mona- 


denarium] marum misi, aut in ingenuitate integra C sterio Luxoviense tenent, teneatis [Mab., omni cus- 


maneant, et. vestra. tuitionem vel deffensionem in 
omnibus habeant : ea tamen condilione interposita, 
ut vos vel successores vestri tramitem religionis 
sanelissimorum virorum Luxoviensis monasterii 
consequamini , et regulam beatissimorum Patrum 
Benedicti et Columbani firmiter teneatis. Nullam 
potestatem nullumque jus episcopus vel qualibet 
alia persopa, in prefato monasterio, neque in rebus, 
neque in personis, nisi tantum gloriosissimus prin- 
ceps, penitus sit habiturus. Si quis sane, quod fleri 
non credo, contra hoc ^ cessionis mex mupusculum 
quod pro felicitate regum, et anim: me:e remedio, 
et pro exoranda populi pace, et pro servorum Dei 
quiete, omnipotenti obtuli (Deo * dolose seu propria 
voluntate aut cujusvis gentis imperio cessante dolo) 
venire, aut in aliquo reíragator esse tentaverit , 
vel repletus spiritu immundo, qui Christianorum 
semper conatur evellere facta, consilium dederit aut 
adwiniculum praebuerit, vel quodcumque solatium 
praestare visus fuerit, ut et devotionis mex oblatio 
ja aliquo, quod divina potentia non permittat, cor- 


* Corruptissimam lectionem feliciter Mabillonius 
emendat, dum legit, quibus per cartu'am vel d-narium 
manum misi. Duplex enim erat. manumittendi mo- 
dus, per chartam, scilicet, vel excusso denario; pos- 
teriorem tunc in Francia moris fuisse, locus hic lucu- 
Jenter indicat, neque alium modum agnoscere videtur 

ex Salica, Eccard. et Feuerb. xxvi, Schilt.. xxxvi; 
lerold. xxx; EmenJ. xxvur et cum Marculti. for- 


todia teneatis], et vigilias atque obsecrationes ad 
placandam iram furoris Dominis assidue intendatis. 
Quod si aliqua tepiditale faciente, seu subjectorum 
tumore impediente, a te vel successoribus tuis ssepe 
meinorata regula fuerit dempta, vel in. aliquo prae- 
termissa, el ferventer pro Dei timore a vobis non 
fuerit adimpleta , licentiam habeat Luxoviensis abbas, 
qui tunc temporis fuerit, et ex quorum regula tu 
nohis complacens aliis [Mab., in hoc monasterio 
aliis] es przlatus, negligentem quem viderit [Mab., 
videris], seu abbatem, seu subjectum de hoc mo- 
nasterio, quod constitui bono animo, castigare; ut 
contínuo correctus, talis inveniatur qui pro felicita- 
te et gloría principis, et absolutione sceierum meo- 
rum, Domini indesinenter valeat exorare misericor- 
diam. Sic tamen ut nulla diminutio in rebus , vel 
facultate ipsa, preter quod supra babetur insertum, 
a sepe memorato abbate Lusxoviensi [Mab., prin- 
eipe], ullo unquam tempore inferatur. Et quia, ut 
superius sum pollicitus, inunuscu!a ipsa ex largitate 
christianissimi et piissimi domni Dagoberti regis 
inulis concordat. 

5 Mabillonius hmc : cessionis mee munrscula. (qua 
cessanie vi, dolo, sed propria volunta:e, et nullius co- 
gentis imperio pro [elicitate, etc. 

e Voces dolose.... dolo, parenthesibus inclusse, 
desunt ap. Mab. 


4 fixe imprecationes mutuat:ze eunt, fere ad verbum, 
ex psalmo cvir. 


NOTITIA HISTORICA IN S. BALTIIILDEM. 


662 


habere et possidere, ideo ut perpetnum in À mus] peccator, rogatus a. supradicto Eliyio, sub- 


mine ipsa cessionis me: epistola sortiatur 
m, prefato principi obtali confirmandam, 
X de presenti [Mab.. pietas de prxsenti] sa- 
ima manu sua roboratam promulgavit autori- 

In qua cessionis mex cartula stipulatione 
sione subnixa, infra manu propria subscripsi, 
istimonium subscribi ( Mab., et qui pro testi- 
subscriberent] de przsenti rogavi. Facta ces- 
b die duodecima Kalendas Decembris, * anno 
| sezcentesimo quadragesimo primo, anno de- 
regni gloriosissimi domini nostri Dagoberti 

fieliciter, in. Christi nominc. Eligius |Mab., 
is], servus servorum Dei, cessionem à me 
|» relegi et subscripsi. In. Dei nomine ego ^ 
latus epiTs, . rogante homine Dei filio meo diio 
j, hanc cessionem subscripsi in Xpi nomine. 
peolus [Mab., Madegisolus episcopus, subacri- 
anoaldus epus, rogatus ab Elizio, hanc cessio- 
um sua cartula subscripsi. | Mab.. hic addit 
&us episcopus, rogatus ab Eligio, hanc cessionis 
artulam subscripsi. Deotemua [Mab., Dacre- 


egunt hzc in. Exemplari Mabill. Czterum an- 
hr. 641 eumanuo decimo re;ni Dagoberti colli- 
interpolatorem prodit. Certe, tunc temporis in 
m feitannum Chr. chartisapponere. Adde, quod 
omnes constat, anno 641 Dagobertum jam tri- 
bhbinc annis vitam cum morte commutasse, scili- 
ino 638, die 2) Januarii. P'eannis Dagoberti docte 
iemtati sunt, Mabillonius e| Longuerue, quorum 
isiliones videsis ad calcem t. Ill Scriptorum re- 
Francicarum. Mabillonius, Acta SS. Ord. Ben. 
m. V. |, pag. 552; Cointius, Ann. t. lI, pag. 
&& plerique criticorum familixz principes, annum 
iam regni Dagoberti tribuunt anno Chr. 651, 
| regni hujus computando ab adepto Austra- 


scripsi. Galapius | Mab., Solapiua] peccator, rogatas 
a supradicto, subscripsi. (€ Maurinus episcopus, ro. 
gvus ab Eligio, lianc cessionem cum sua cartula 
sub. cripsi.) In Christi nomine Lupus, ac si indignus 
epüs, regatus hanc epistolam subscripsi. lldegarius 
peceator subscripsi. Arogectualis Eligio pro testi- 
monio subscripsi. Crannolinus | Mab., Chramnalenus | 
pro testimonio subscripsi. [Mab., hic add. Gundanus 
subseripsi.] Agoriciussubscripsi. Crannovaldus [Mab., 
Chramnualdus| pro testimonio subsciipsi. Agori- 
cliug hane epistolam subscripsi et d culs. Childerau- 
nio seu Daso [Mab., Childeramenensis Baso], roga- 
tus a supradicto fratre meo Eligio, subscripsi. Anso- 
aldus subscripsi. Dado, rogatus a supradicto, sub- 


B scripsi. Rabo [Mab., Rado], rogatus à supradicto, 


subscripsi. Probabobertus (Mab., Bobobertus| sub- 
scripsi. Daso | Mab., Babo] subscripsi. Rabbo [Mab., 
Daso], rogatus, pro testimonio subscripsi. Vincen- 
tius, ininimus omnium levitarum Christi, rogatus a 
fili» Eligio, hanc cessionis cartulam scripsi et. sub- 
scripsi. 


sie regno. Quidam a morte Clotarii patris annum 
hunc decimum repetenduin censent. Utraque opi..io 
concordat cum subscribeutium episcoporum noini- 
nibus. Nos sententiam a pluribus receptam sequi- 
mur. 

b Ex episcopis qui huie chartze subscripserunt anno 
regni Dagoherti decimo, Maurinus Ecclesim Delva- 
censi przeluit, Adeodatus Matisconensi, Madegisolus 
Turoneusi, Canoaldus Laudunensi, Galapius seu Sala- 


C pius Nanuetensi, Lupus Lemovicensi, lldegarius Se- 


nonensi. Vid. Coint. t. [I, Annal. pag. 544. 

e Voces Maurinus.. . subscripsi, parenthesibus in- 
cluse, desunt ap. Mabillonium. 

4 tjas voces ridicule apud Mabillonium desunt. 








VElRSUS SANCTI AUDOENI DE SANCTIS MENARDO ET GILDAI DO. 
lli sunt Gildardus fratres gemini atque Medardus : 
Una dies natos utero viditque sacratos, 
Albis indutos, et ab ista carne solutos. 





ANNO DOMINI DCLYI 


CLODOVEUS Il 


REX FRANCORUM 
ET 


SANCTA BALTHILDIS 


EJUSDEM REGIS UXOR. 





(Mabillon., Acta SS. ord. S. Benedicti. 
NOTITIA HISTORICA IN SANCTAM BALTHILDEM. 


Seneta Ba'thildis, seu Baltechildis, ex Anglo-Saxo- 
a regione captiva in Franciam adducta. ex Erchi- 


noaldi ministerio in Clodovei junioris thalamum 
evecta, demumouc ex regina monasterii KaNeowsss 


905 


CLODOVEUS I|! REX FRANCORUM ET S. BALTIIILDIS. 


664 


monacha uti et conditrix, duos meruil Vitz sux scri- A Britannise reges, Balthildis avum et patrem ; eujus 


ptores, unum ejus »tatis :equalem, gravem quidem, 
at impoli:um; alterum jnterpolatorem, qui prioris 
sententias paulo elegautiori sermone non tam muta- 
vit qusm exornavit, nec multo mue alium. vixit, 
quemadmodum ex verbis »p*ius in Vita subjecta, num. 
49, relatis manife-tum «8t. Pree:ulimus proinde scri- 
torem antiquiorem, qui, regnante adhuc Theodorio 
halthildis filio, Theudfredo abbate primo Corbeiensi, 
tum episcopo, scribebat, vrou* nu n. $ et diserte te- 
sialur. Posteriorem lucubrationem a Surio editam, 
a l'ollando restitutam, explicationis gratia subinde 
citabimus, ne si daremus integram , easdem res ver- 
bis paulo diversis incassum repetere cogeremur. 
9. Sanct:ze Balthildis nomen vaàrie pinxerunt antiqui 
homines. Alii Balthildem ac Baltildem, Baltechildein, 
seu D»ldechildem, alii, recentiores, Bathildem prz- 
ferunt : nos vero sequimur auctores antiquiores, lie- 
dam, Aluredum in versione Bed:e Saxonica, Adelar- 
duin abb. Corbeiensem in Statutis, et alios, qui Bal- 
thildaem scribere amant ; rarius Baldechildem, seu 
Balteehildem , sicuti ex mss. Codicum cvullatione 
observavimus. Galli etiam nostrates vulgare pie re- 
ginx€ nomen varie elferuut. JJaudour ac Bautheur ef- 
ferebant patres nostri ; nuc in ore omnium Bathilde 
auditur; quod nomen Palthildis, audacem heroida ; 
Bathildis, util«^m heruida Germanice significat. 
3. Dalt'iildein nati ne Saxonicam prxdicant omnes. 
Falluntur qui in Germanica Saxonum regione ejus 
patriam locant. « €lodoveus accepit uxorem de ge- 
nere Saxonorun nomine Bathildem pulchram valde 
et oinni ingenio strenuam, » ut liber de Gestis Franc., 
can. 43, babet. Et Fredegarii continuator, cap. 94 : 
« Clodoveus fi'ius Dagoberti ex genere alienigraarum 
reginam accipiens nomine Baldechildem, prudentem 
utque elegantem, genuit ex ea filios tres. » Gentein 
Saxonum, Saxones interpretare ex Germania una 
cum Á.glis et Jutis in Britanniam insulam s vculo v 
effusos, a quibus Britannix gens universa quandoque 
Saxones seu Angli-Saxones appellatur. Saxones Ger- 
manici nondum Chiistum didicerant, Dritannici par- 
tim confitebantur. Hine. Balthildis Christiana, « de 
partibus transmarinis (verba sunt. interpolatoria) di 
vina Providentia depra'data, et vili pretio sed incom- 
pn commercio x enundata advenit (in Franciam), 
psa pretiosa et optima Dei margarita ; atque a prin- 
cipe quodam Francorum viroque clarissimo Herchi- 
no ldo, qui tunc palatium gubernabat, constat esse 
ieceptram. » Si ex Saxonia Germanis» processissel 
Halhildis, non. de partibus transmarinis advenisse 
vicenda fuisset. Equidem przter Gregorium Magnum 
Fligius multos redemi:se captivos dicitur io Vit 
lib. 1, cap. 40, « pr::cipue ex genere Saxonum, qui 
aliunde eo tempore veluti greges a sedibus propriis 
evulsi in diversa distrahebautur. » Quod etia prz- 
bütit beatus Richarius abbas Centulze, spe in Bri- 
tannjam hac de causa profectus. 
,. A. BalthilJem illustri genere ortam fuisse testatur 
interpolator, cjus hzc sententia paulo post supe- 
riora : « Nou levis in eloquio, non przsuuiptuosa in 
verbo, sed cuncia opera »ua honesiissime moderaba- 
tur ingenio. Claro namque sanguine ( licet alterius 
geutis serviret obsequiis) progenita Saxonum de- 
imonstrabatur. » Et infra : « Nutu divino factum e:se 
creditur, ut qu» pncpe nupliaa devilaverat, postea 
Clodoveum Dagoberti quoniam regis filium in con- 
Jugtum acciperet, et inerito humilitatis a4 aitiorem 
gradum eam attolleret. In. quo. divina dispensatio 
eandem honorare decreverat, ut dum ministrum re- 
gis contenipserat, a.| regis copulam perveniret, atque 
eX Ipsa regalis progenies procederet. Quod ideo per- 
actum est, sicut omnibus patet, ut ipsa qui erat ex 
regali progenie, regiam sumeiet copulam, regiamqne 
gigneret sobolem. » Joannes Stowe, ia. Ist. Anglic. 
el ex eo Jacobus Malbraneus, in. lib. 1 de Morin., 
cap. 30, Dalt.ills regium ge.us deducunt ex Wo- 
deuo Saxonum duce per Ethelbertum ct Eadbaldum 


Balthildis ex fratre Ercomberto nep is fuerit Ursana, 
ltigoherto postea Rhemorum episcopo despousalta ; 
ex qua sancta Berta abbatissa Blangiacensis nrodie- 
rit. Certe apud Bedam, in IHlist., lib. , cap. 15, inve- 
ninius, « ex Wodeni stirpe multarum provinciarum 
regium genus origin m duxisse, » et in Actis sancte 
Bert legimus ursanam Balthildis neptem Rigoberto 
Bertam genuisse. At cum in'illis Áctis multa emen- 
datione indigeant, ex illis nihil certi hac de re con- 
ficere licet. 

5. Dici non potest quantum respublica non solum 
clvilis, sed etiam monastica Balthildis prudentis ac 
pietati debeat, Nec immerito sane Chrothildi, Rade- 
gundi, aliisque claris reginis comparater. Ejus piam 
magniflcientiam hodie quoque predicant preclara 
qu:e vel condidit vel dotavit monasteria, ab auctore 
Vite breviter comnmiemorata. Duo tamen pr: czeteris 
extulit, Corbeiense ae Kalense. De Coi beiensi dicen- 
dum ubi Theodeíredum ejnsdem loci abbatem pri- 
muin laudabimus ; hic de Kalensi paucis agendum. 
Chrothildis Clodovei M. conjux parvum oratorium 
cum aliquot cellulis construxerat in Kala, seu Cala, 
villa regia agri Parisiaci ad Matrona fluvium, ibique 
virgines paucas sacras posuerat, uti iufra, nem, 
18, scribitur. Illic iusigne Parthenona a fundamentis 
erexit Baltblldis, et « locu:n (teste Vit:e interpolatore) 
villis affluentissimis et quampluribus cum earem 
reditibus amplifi avit et exornavit, et in potestate 
sub religione ibidem viventium sacrerum virginum 
tradidit. Quarum quidem vocabula propter tasdium 
legenüium reticui. lllud vero inserere curavi, Tues 
rectoribus ejusdem loci valde timendum est. Nam 
preceptum super his constituit, et manibus propriis 
ac filiorum regum roboravit, sigilloque signavit; in 
quo lestamento interminata esl. per invocationem 
sancti-sim:e Trinitatis et diem tremendi judicii, ut 
ne:«o per succedentia tempora rector quislibet ejus- 
dem loci quidquam de his villis quas in. usus diver- 


C 80s ejusdem coenobii babitantium con;ulerat subtra- 


heret, aut beneficiarios exinde haberet. Quod si 5»- 
cisset, poenis infernalibus cum Juda traditore nequis- 
simo et cupidissimo afflictus sine fine puniretur. Ip- 
sumque Lestamentum si quis quzsierit, in archivo 
ejusdem ecclesi:e reperiet. In hoc etiam praedicto 
cenobio venerabilem religiosaique valde Dei famu- 
lam Bertilam, quam ex monasterio Jodro, evocave- 
rat, in loco mairis primam constituit, » etc. D.plex 
eo iu loco monasterium virorum ac puellaruin fuisse 
ex Via sancte Beitilae suo loco referenda constat. 
Balthildis nomen loco plurimum dignitatis contulit 
et honoris. llluc contluebant virgines ex diversis pro- 
vinclis, etia] ex insula Dritannia, testante Beda iu 
lih. m Bist., cap. 8, « Monasticze conversationis gra- 
tia, » quam virgines Kalenses summa religione tene- 
baut. Quippe llilla, et soror ejus lfereswita Aldul.i 
Orieutatium Anglorum regis mater, Dritauuie digni- 
taii Kalam praetulerunt, Bed: verba hoc loco pra: 
lermittendáa non sunt. 

6. « Anuo (inquit lib. 11, cap. 253) dominicze lnc. 
080 religiosissima Christi famula lida, abbatissa 
monasterii quod dicitur Streaneslialh, post mulia 
quie fecit in terra opera calestia, ad percipienda 
przimnia vite colestis de terris ablata trausivii die xv 
Kaleudarum Decemb. cum esset annorum sexaginta 
sex; quibus z:qua portione divisis, triginta tres pri- 
mos in seculari babitu novissime conversata com- 
plevit, et totidem sequentes nobilius in monachica 
vita Domino censecravit. Nam et nobilis natu erat, 
lioc est, filia nepotis Edwini regis vocabulo llerrrici, 
cum quo etiam rege ad pizedicationem beat? memo- 
rie Paulini primi Northanymbrorum episcopi fidem 
et sacramenta Christi suscepit, atque liac usque duin 
ad ejua visionem pervenire meru t, intemerata ser- 
vavit, Qve cum relicto habitu sxculari ili soli scr- 
vire decrevisset, secessit ad provinciam Ürientalium 
Anglorum. Erat namque propinqua regis ilius ; dc- 


eet 


VITA S. BALTIILDIS. 


606 


siderans exinde, si quo modo posset, derelicta patria A fuisse : quo tempore Palfinus Balthildis jussu necatus 


et omnibus quxcunque habuerat, Galliam pervenire, 
atque in monasterio Cal: peregrinam pro Domino 
vitam ducere, quo facilius perpetuam in ccelis pa- 
triam posset mereri. Nam et in eodem monasterio, 


soror ipsius Heresvit, mater Aldulfi regis Orientalium . 


Anglorum, regularihus subdita disciplinis, ipso tem- 
pore corenam exs t sternam , cujus s&inulata 
exemplum et ipsa proposito peregrinandi annum to- 
tum in prefata provincia retenta est. Deinde ab Ai- 
dano- episcopo in patriam revocata, accepit locam 
unius famüi:e ad Septentrionalem plagam Wiri flu- 
minis, ubi sque 3nno uno monachicam cum perpau- 
cis sociis vitam agebat. P.sth:zec facta. est abbatissa 
in monasterio Ileortheu |Al., Heruteu). Deinde con- 
ligit eam suscipere etiam construendum sive ordi- 
nandum monasteriuni in loco qui vocatur Streanes- 
halh, quod opus sibi injunctum nou segniter implevit. 
Tantse autem erat ipsa prudenti: , ut non solum me- 
i quique, sed etiam reges ac principes non- 
nunquam ab ea consilium qu:rerent et invenirent. 
Tantum lectioni divinarum Scripturarum suos vocare 
subditos, tantum oper:bus justitize exerceri faciebat, 
ut facillime viderentur ibidem, qui ecclesiasticum 
gradum, hoc est, altaris oíficium apte subirent, plu- 
rimi posse reperiri. Denique quinque ex eo iem mo- 
nssterio postea episcopo vidimus, et hos omnes sin- 
geisris meriti ac dignitatis viros, Bosa, Atia, 
XOethfor, Josnnes et Wilfrid. » Hac fusius persccuti 
zsumus, ue alibi eamdem rem iterum agere cogere- 
a-wur. Hereswida, seu lHeresvita, colitur in martyro- 
Jllogio Benedictino Kalendis Septemb Hilda vero abba- 
aRiesa xv Kalend. ejusdem mensis. Hereswidz sepul- 
«mrum is monasterio Jotro ostenditur in oratorio 
zmancti Pauli, quod mirum videtur, siquidem apud 
alam sanctimonialis vixit. 

7. Harum sanctimonialium magistra et abbatissa 
Zilil'uit sancta Bertila, «ujus Acta in:tio seculi m Bene- 
«Klict. referemus. ko in loco etiam antistita fuit Hegil- 
^""uwich genitrix Judith im;eratricis, Ludovici Pii con- 

«79, uli in historia translationis sancte Balthildis 
ann. 853 videbimus. 

8. Antequam las observationes liniamus, operz 
JNE»retium est inaculam ac notam delere, quam Balthil- 
«his memori: Venerabilis Beda in lib. v Ilist., cap. 20, 
liv ridegodus poeta quidam, in carmine de Vita sancti 
"Wyilfridi, et Willel.nus Malmesburie monachus inus- 
kerunt. Quippe aiunt Wilfridum, postea Eboracenseu 
«Episcopum, cum Romam ad ritus Ecclesixs monacho- 

E"umque discendos proficisceretur, Lugduni a Daltiuo 
WBurbis pontifice deientuimn, ac postea peracte lKomano 
Bminere iterum ab eodem humanissime exceptum 


dicitur. Neque audiendi sunt qui Brunechildem loco 
Batthildis sub:tituunt, tum quia libri ornnes antiqui 
aC Bede versio Saxonica ab Alureto rege facta Bal- 
thildem przferunt, tum quia nondum in vivis erat 
Wilfridus, quum Brunechildig vivere desiit. Verum 
quisquis Balthildis Acta legit, quantam ab inferenda 
episcopis presertim piis ac sanctis nece abhorrens 
fuerit, statim intelligit. Diligebat enim sacerdotes ut 
patres ; nec alia via Sigoberrandi, seu  Sigebrandi, 
episcopi interfectores declinare se posse Balthildis 
justitiam existimaverunt, quam si absque mora in 
Kalense monasterium, uti dudum optabat, se reci- 
pere sineretur. Et quidem in illa Dalfini historia 
multa correctione digna videntur. Nullus enim epl- 
scopus nomine Dalfinus Eeclesiam Lugdunensem 
rexit. Pro sancto -Annemundo jussu Ebroini inter- 
fecto Dalfinuin substituit Beda, qui ex popularium 
suorum narratione incerta ac in vulgus jactata id 
B scripsit Balthildi regnum tum administranti, quod 
Ebroinus major domus regis: ea inconsulta aut etiam 
fortasse invita peregit. Sunt qui Sigoberrandum, seu 
Sigebrandum, episcopum , de cujus sede infra, num. 
10, agitur, eumdem esse existiment cum Annemundo 
qui a Patris Sigonis nomine Sigoberrandus cognomi- 
natus sit. ld sane a vero non multum recedit. Nempe 
Wilfridus Romanam peregrinationem cum Biscopo - 
nomento Benedicto »ggressus est anno Christi 
aut insequenti, si Rauulfo Cestrensi, in lib. v, 
cap. 16, et Florenijio Wigorniensi eredimus ; imo 
etiam serius, uti ex Beda in lib. 1 Hist. abbatum mo- 
nasterii sui colligitur, qui auctor duas primas Bis:o- 
» Romanas profectiones factas innuit pontificatu 
italiani papse, qui non ante annui 696 sedem Ro- 
manam iniit. Wilfridus in illo itinere correptus morbo 
apud Lugdunensem episcopum donec convaluit mo- 
ratus est. lhomaim inde profectus, « menses aliquot 
ibi in studiis Vag eut felicibus exegit, » inquit, 
Beda, lib. v Hist. Ángl., cap. 20, ac postea « reuiit 
ad Dalfiaum in Galliam, et tres annos apud ipsum 
coninoratus, ationsus est ab eo, et in tanto habitus 
amore, ut hzeredem sibi illum facere cogitaret. Sed 
ne hoc fieri posset, antistes crudeli morte prxreptus 
est. » Ex his intelligitur Sigoberrandi czdem eodem 
conti;isse tempore quo Anneinundi episcopi Lugdu- 
nensis, qui proinde non immerito idem cum Sigober- 
rando fuisse videtur. Lege Adrianum Valesium hae 
de re, in Rer. ,Franc. lib. xx: accurate disserentem, 
ac post eum Carolum le Cointe, ad ann. 654. Deni- 
que Joanem Bollandumn, qui ante utrumque hoc ar- 
gumentuui tractavit, cujus distinctiones in subjecla 
Yita retinuimus. 


C 


"np—————— —————Á'—— — —H Á————À—Á—J BÓ————!——————ÀHÀ—ÁnÀon 


VITA SANCTE. BALTHILDIS, 
AB AUCTORE ANONYMO EJUS AEQUALI SCIUPTA. 


PROLOGUS 


A. Mihi quidem ut imperatum est, dilectissimi fra- 
Er es, ad tam subtile piuruque opus peragendum praesule 
QC hiristo, etsi imperitia denegat vires delicatz histo- 
riae scholasticorumque verborum ordinem proferen- 


di ; sed validius nobis imperat plenissime charitatis 


&fffectas, ut. verias pateat, et jactantia non inflet. 
WMosimus enim Dominum Jesum Christum in ficilnea 
Uagis fructuin requis sse quam folia. Et ideo verita- 
Vis fructuni super locerne candelabrum ad zdifica- 
Vonem multorumque profectum perpatefacere cet non 


AUCTORIS. 


D occultare decrevimus. Minus licet periti scholastica, 
sed magis studere volumus patere :ediflcationi pluri- 
morum, qui velut apes prudentes dulce. requirunt ex 
floribus nectar, id est, ex verbis simplicibus verita- 
lis augmentum quod magis xdillcat audientem, quam 
inflat, ut imitari cupientibus compendium pietatis 
aperte ostendat. Ilic ergo non tam detractoribus, sed 
potius fidelibus quam potuiu;us veritatem osteudi- 
inus, 


667 


CLODOVEUS ll REX FRANCORUM ET S. DALTHILOIS, 





INCIPIT VITA. 


9. Denedictus Dominus qui vult omnes homines A tunc honores vanos fugiens et humilitatem diligena, 


salvos fleri, et ad agnitionem veritatis venire, qui et 
operatur omnia in omnibus velle et perficere. Et ideo 
merito ipsius laus canenda est prius in sanctorum 
meritis sive virtutibus, qui de parvis efficit magnos, 
jmo qui de stercore elevat pauperem, et eum conse- 
dere facit cum principibus populi sui, sicut et pra- 
seutem venerabilem magnique meriti feminam dom- 
nam Balthildem regiuam : quam de partibus trans- 
marinis divina Providentia advocans, et vili pretio 
venundata huc advenit ipsa pretiosa et optima Dei 
imargarita ; receptaque est a principe Francorum vi- 
roque illustri Erchinoaldo quondam in cujus mirniste- 
rio ipsa adolescens honestissime conversata est, ita 
ut pia ejus conversatio et admirabilis complaceret 


tentabat ut. poterat humanum  devitare thorum, ot 
mereretur ad spiritualem colestemque pervenire 
Sponsum. Sed et illud procul dubio divina perageba- 
tur providentia, ut ipse princeps ipsam tunc qusesi- 
tam minime inveniret, et sibi ad conjugium aliam 
sociaret. Et tunc ita demum Balthildis puella inventa 
est nuiu vcre Dei, ut quas principis nuptias devitarat, 
postea Clodoveum Dagoberti quondam regis filium 
in conjugium acciperet, ut meritum humilitatis ad 
altiorem gradum eam attolleret., In quo gradu ipsam 
divina dispensatio decreverat honorare, ut. dum mí- 
nistrum regis contempserat, ad regis copulam per- 
veniret, atque ex ipsa ^ regalis soboles procederet. 
Quod nunc peractum est, sicut omnibus patet, ipsa 


tam principi quam et hominibus ejus ministris. Erat B ejus nunc regali regnante progenie. 


enim benigna animo el moribus omnibus sobria, pru- 
dens et cauta, nulli machinans malum. Non levis ín 
eloquio, non prz::sumptuosa in verbo, sed in cunctis 
actibus suis honestissima. Et cum esset ex genere 
Saxonum * forma corporis grata ac sultiliss ma, et 
aspectu decora, vultu hilaris, et incessu gravis. Et 
cum talis esset, fuit omnino grata principi, et invenit 
gratiam in oculis ejus. Quam instituit ut sibi in cu- 
biculo pocula porrigeret, et ut piucerna lionestissima 
&epius przsens astare! in ministerio ejus. De cujus 
dignit»tis gratia nullam habuit extollentiam, sed po- 
tius in humilitate fundata, omnibus erat suis conso- 
dalibus obediens atque amabilis; honore congruo 
ministrans senioribus, ita ut de earum pedibus cal- 


4. Sed et ipsa collata sibi a Deo prudentiz gratia, 
vigilanti studio el regi obtemperabat ut domino, et 
principibus se ostendebat ut mater, sacerdotibus ut 
filia, juvenibus seu adolescentibus ut optima nutrix, 
eratque amabilis omuibus. Diligens valde sacerdotes 
ut patres, et monachos ut fratres, pauperes ut pia 
nutrix, largasque eleemosynas distribuens singulis. 
Priacipum honorem copservans, consiliaque eorum 
congrua retinens. Juvenes ad religiosa studia semper 
exhorians, regi humiliter*et assidue pro ecclesiis et 
pauperibus suggerens. Jam enim sub szculari habitu 
Christo ministrare cupiens, frequentabat orationem, 
quotidie commendans se cum lacrymis Christo regi 
celesti. Quam ipse rex pius consolans jaxta fidem et 


ceamenta detraberel ac. dilueret, aquam quoque ad C devotionem ejus, dedit ei adjutorium suum fidelem 


lavandum afferret, et vestimenta earum festinanter 
pararet. Et hoc absque murmurio bono et pio animo 
exercebat eis ministerium. 

9. Ex qua ejus nobili conversatione, maxima ei 
inter socias laus atque amor adolevit. Et in tantum 
felicem famam promeruit, ut matrona suprascripti 
principis Erchinoaldi defuncta, ei complacuisset, ut 
denuo sibi Balthildem honesiissimam virginem in 
thoro matronali sibi sociaret. Qua re ipsi comperta, 
latenter se et studiose ab ejus subtraxit aspectu. Et 
cum jam vocaretur ad principis cubiculum, secreto 
se ipsa abscondit in angulo, superjectis sibi vilibus 
pannusculis, ita ut nemini pateret illic aliquem latere 
potuisse. Ipsa vero ut prudens et astuta virgo jam 


^ Lege Observat. przevias. 

b Clodovenà ex sancta Balthilde tres filios su:cepit, 
vicissim reges futuros, Clotarium, Childericum et 
Theodericum, de quibus legenda Vita sancti Eligii, 
qui non solum Clotharii ortum pix reginze promisit, 
sed etim utrorumque sortem et casus divino afflatus 
Spiritu praedixit, uti Audoenus in lib. i, cap. 91, 
comnmeniorat. 

e Interpolator : « Interea dominus rex Clodov-us, vir 
ejus, gratia evocante divina, septimo decimo regni sui 
anno, rebus exemptus humanis migravit a seculo; 
relictaque sobole filiorum cum matre, suscepit. illico 


famulum abbatem Genesium, per cujus manus mi- 
nistrans ipsa sacerdotibus et pauperibus, pascebat 
egenos, et induebat vestibus nudos, studioseque se- 
pelire ordinabat mortuos, dirigens per ipsum ad ec- 
nobia virorum ac virginum auri v«l argenti largissi- 
ma inunera. Qui ipse Christi famulus domuus Gene- 
sius postea Christo jubente Lugduno Gallis ordinatus 
est episcopus. Tunc enim in palatio Francorum erat 
assiduus, per quem ut diximus ipsa domna Balthil- 
dis una cum regis Clodovei imperio et suggerente 
ipso Dei famulo in cunctis pauperibus larga proce- 
debat regis eleemosyna per loca multa. 

* Quid plura ? Deo jubente rex Clodoveus vir 


D egregiua migravit a corpore; relictaque sobole filio- 


filius ejus Lotbarius rex Francorum regimen. Et suf- 
fragantibus przcellentssimis principibus (en episco- 
pi priucipes appellati) Chrodoberto episcopo Pari- 
siaco et domno Audoeno Rothomagensi, seu Ebroino 
majore domus cum reliquis senioribus vel caeteris 
quaniplurimis regni honorem querentibus, aa regi 

men francorum in pace constituitur. » Ex hgc utro- 
que testimonio solus Clotarius jam ab ipso patris 
obitu suscepisse videtur imperium, Childerico et 
Theoderico ob teneriorem :etatem sub materna disci- 
plina consisteutibus. 


VITA S. BALTHILDIS. 


670 


H5 matre, suscepit illico post eum lilius ejus A est illi (Psal. .xvir, 56), sicul et isti magnse feminze 


iue quondam Francorum regnum. Tunc etenim 
lentibus principibus Chrodoberto episcopo 
ito et domno Audoeno, seu et Ebroino majore 
eum reliquis senioribus vel cxteris quamplu- 
et regno quidem Francorum in pace con-:i- 
"Tunc eniin nuper et Austrasii pacifico ordi- 
imante domna Balthilde per consilium quidem 
um receperunt Childericum filium ejus regem 
Burguidiones vero et Franci facti suut uniti. 
limus Deo gubernante juxta domn:e Dalthildis 
- fidem ipsa tria regna tunc inter se tenebant 
oncordiam. 
setumque est tunc per eam nutu Dei et exhor- 
s bonis * sacerdotibus, ut h:eresis simoniaca 
avo nsu maculabat Dei Ecclesiam, ita ut dando 
| eontra ordinem episcopatus acciperet, ut 
t domna Dalthildis hoe impium nefas prohibe- 
nullum premium pro percipiendis sacris gra- 
wnnino intercurreret. Ordinavit etenim, iino 
a Dominus, et ut alia pessima et impia cessa 
suetudo, pro qua plures homines sobolem 
Merire potius quam nutrire studebant, ^ dum 
at actiones publicas quie eis ex consuetudine 
matur accipere, ut illis ex hoc gravissimum 
suarum inferrent damnum. Probibuit hoc ipsa 
pro mercede sua, ut hoc nullus facere priesu- 
€x quo facto copiosam et valde inagnam wmer- 
exspectat. 


als enim valeat dicere quanta et quam magna 
da per religiosoruin ceenobia largiendo integra 
B, et silvas magnas ad cellulas seu monasteria 
ienda concessit * Quo etiam et ipsa velut pro- 
eu et peculiares Dei causas, id est, Kala in 
to Deo sacratas puellas coenobium magnum 
p sediflcavi:, ubi Dei famulam religiosam valdo 
Bn Bertilam in locum matris esse primam con- 
In quo et ipsa venerabilis domna Balthildis 
nversari sub integra regula religionis, et in 
quiescere consueverat, et in veritate devota 
ntate complevit. Pr::tereundum non est. quia 
ein Dei pertinet quidquid in sanctis et. electis 
rabiliter Deus operatur, quia, ut dicit Scriptu- 
abilis Deus in. sanctis suis. Cujus Spiritus Pa- 
| eooperatur interius per bonam voluntatem, 
itum est : Omni volenti bonum Deus cooperator 


ecipue Eligio et Audoeno, sicuti in Vita san- 
H ib. v, cap. 5, diciiur. 

rius interpolator : « Dum de eis videbant 
nes fleri, publicaque, ex antiqua consuetudi- 
la urgebantur accipere, unde gravissimum re- 
arum patiebantur damnum. » 

n episcopo. lHinc confirmatur id quod in san- 
Iberti elogio, a annum 665, diximus, euin 
m Ecclesi» Meldensi praefuisse. 

llandus legit fratrum ; ita etiam legisse vide- 
iymus sic versum reddens : « et ad predictum 
| eenobium condirexit, » omissa alia parte 
ie, qux de Theudofredo etiam tunc superstite 
enda videtur. 

Curbionensi monasterio diximus seculo 1 flie- 
1 Vita sancti Launomari abb., ad aun. 990, 


constat veraciter fuisse. Ut enim prefati sunus, 
neque nostra, neque cujuslibel, ut arbitror, lingua 
quamvis erudita enarrare ejus omnia bona valet : 
quantas consolationes vel adjutoria ad casas Dei vel 
ejus pauperibus pro Christi amore quantasque op- 
portunitates el commoda ipsa largita est, qualeque 
monasterium quod vocatur Corbegia in Ambianensi 
parochia'suo opere construxit, ubi venerabilis vir 
domnus Teudofredus, nunc enim episcopus, tunc vero 
abba magno greyi fratrum przfuit : quem de Luxo- 
vio monasterio prefata domna Balthildis a reveren- 
tissimo viro domno Gaiberto quondam * alibate ex- 
petivit, et mirabiliter ad ipsum ceenobium 4 fratrem 
condirexit, qui nunc ipse et laudabiliter constat. 


B 5. Quid enim ? ad Gemetieum domno Phileberto 


viro religioso et silvam magnam ex fisco ubi ipsum 
coenobium fratrum situm est, el multa munera et 
pastus de fisco dominico ad ipsum monasterium con- 
struendum concessit. Quantaque vero domno Lego- 
berto [Al., Laigoberto] ad * Curbioiis monasterium 


' et villam magnam vocabulo Nugaretum, et talenta 


multa argenti vel auri etiam ipsum regale quo ipsa 
cingebatur cingulum de supra sacris lumbis suis de- 
vote abstulit, et fratribus in eleemosynam ipsum di- 
rexit. Et hoc totum hilari vultu ac benigno dispen- 
sabat animo. Ut enim Scriptura dicit : Hilarem da- 
torem diligit Deus. ! Süniliter ad Fontenellam eulo- 
gia plura concessit el compendia. Quan!a enim ad 
Luxovium, vel ad reliqua monasteria in Burgundia, 
et vi las multas integras concessit, el. pecuniam in- 
numerabilem direxit. Quid ad Jotrum monasterium, 
unde illas sacras virgines cum praefata domna Ber- 
tilanà abbatissa ad Kala suum monasterium arces- 
sivit, quanta ibi munera et de agris et pecunia multa 
contulit, Similiter et ad monasterium sancti Fare, 
sua sepe larga munera direxit. Ad urbem vero Pari- 
siacam ad sanctorum Lasilicas seu monasteria et 
villas multas et magnas contulit, et muneribus pluri- 
mis ditavit. Quid ,.lura ? ut diximus, hoc narrare non 
valemus per singula. Sed neque vix media totaque 
dici ejus bona omnino a nobis non possunt. 


9. Proterire enim non debemus quod per seniores 
basilicas sanctorum domni Dion: sii et do: ni Germa- 


p ni, et domni Medardi et sancti Petri, vel domni An- 


niani secu sancti Martini, vel ubicunque ejus per- 


acturi de Gemeticensi in Vita sancti Philiberti infra, 
ad ann. 684. Porro de Farensi, supra, ad ann. 655, 
in Actis Burgundofarz, de Jotrensi vero in elogio 
sanctze Theodechildis, anno 660, egimus. 

t Alia Vita habet : « Similiter et ad Fontinellsm 
et Logium plura concessit beneficiorum compendia, » 
quie germanior lectio videtur. Logium erat cenobium 
puellarum in ea Neustrim regione qui nunc Nor- 
mannia dicitur. In eo Parthenone mater Milonis 
Reclusi Wisla, mater Logensis cenobii dicitur in 
Chron. Fontanell., cap. 4. Ansegisus Fontanella ab- 
bas ad Logium libram unam legavit. Logium ccno- 
bium situm erat haud procul a Cella Milonis ipsius 
ad ripam alvei Sequanz; unde Logiensis portus op- 
rido Caudebecco proximus nomon accepit. 


6.1 


CLODOVEUS 1] REX FRANCORUM ET S. BALTHILDIS, 


673 


Uunxerit notitia, pontificibus sew abbatibus suadendo A rens cum sacerdotibus citius eis clementer euneta 


pro zelo Uei precepit, et epistolas pro hoc eis dire- 
xil, ut sub sancto regulari ordine fratres in ipsa loca 
consistentes vivere deberent. Et ut hoc libenter ac- 
quiescerent, in privilegio eis firmare jussit, vel etiam 
immunitates concessit, ut melius eis delectaret pro 
rege et pace summi regis Christi clementiam exo- 
rare. Et illud commemorandum est, quia ad merce- 
dis ejas cumulum pertinet, quod captivos homines 
Christianos ire prohibuit ; datasque prxceptiones per 
singulas regiones, ut nullus in regno Francorum ca- 
ptivum hominem Christianum penitus transmitteret. 
Sed magis et ipsa dato pretio captivos plurimos re- 
dimere przcepit, et liberos relaxavit, et alios ex 
ipsis in monasteria intromisit, el przcipue de gente 


indulsit, et ut ipsi ei illam cordis commotionem in- 
dulgerent supplicavit. Et ipsa pax inter ipsos, De- 
mino largiente, plenissime restituta est. 

11. Ipsa vero piissimo affectu diligebat sorores ut 
proprias filias, et sancte abbatissze earsm obediebat 
ut matri. Et ministerium exhibebat eis ut vilissima 
ancillula ex sancta devotione, it2 ut etiam eum ad- 
huc regeret publicum palatium, et ipsa visitabet 
suum s$:epe sanctum cenobium, ita hamilitatis uag- 
n: fortiter exhibebat exemplum, ut ipsa quoque in 
coquina ministraret sororibus, et munditias vilissi- 
mas, etiam deambulationes stereorum, ipsa munda- 
ret. Et hoc totum cum gaudio ac leto perficieliat 
animo tam humile pro Christo ministerium.. Quis 


sua viros et puellas quamplures denutritas secum. B eniin crederet ut sublimitas tantze potentie ita vilis- 


Quautas enim attrahere potuit, eas per sancta cono- 
hia commendavit, et ut pro ea exorareut eis przce- 
pit. Etiam ad Romam usque ad beati Petri et. Pauli 
basilicas, vel ad Romenses pauperca plura ac larga 
ssepius direxit munera. 


10. Erat enim ejus saucta devotio, ut in monaste- 
rio quod predixiuus religiosarum feminarum, hoe 
est ia Kala quod ipsa :zedillcavit, conversari deberet. 
Nam et Franci pro ejus amore hoc maxime dilata- 
baut, nec fleri perimittebant, nisi commotio illa fuis- 
set per miserum * Sigoberrandum episcopum, cujus 
superbia inter Francos meruit mortis ruinam. Et 
exinde orta intentione dum ipsun contra ejus vo- 
luntatem interfecerunt, metuentes ne hoc ipsa domna 
contra eos graviter ferret, ac vindicare ipsam causam 
vellet, pe;miserunt eam subito pergere ad ipsum 
monasterium. Et fortasse dubium non est quin ipsi 
principes tuncillud in bono animo permisissent. Sed 
ipsa domna Dei voluntatem considerans, ut hoc non 
tam eorum consilium quam Dei fuisset dispensatio, 
ut ejus sancta devotio per quamlibet occasionem 
Christo gubernante esset impleta. Deductaque ab ali- 
quibus senioribns, venit 5d prefatum monasterium 
suum Kala, ibique a sanctis puellis ut decebat hono- 
rifice et satis amabiliter in sancta congregatione re- 
cepta est. Habuit enim tunc non modicam querelam 
contra eos 5, quos ipsa dulciter nutriverat. Pro qua 
re falsam | L. falso] ipsi eam habuissent susceptam, vel 
etiam pro bonis mala ei repensarent. Sed et hoc confe- 


* ]n alia Vita Sigebrandus dicitur, quem Parisio- 
rum episcopum fuisse aiunt, de quo, supra, in Ob- 
servat. 8. Ista Sigoberrandi exdes contigit anno cir- 
ca 664 quo Balihildis, cum ei jam per filii Clotarii 
:tatem ad regnum habilem liceret, 1n Kalense Par- 
thenona secessit. Certe anno regni Clotarii lilii 7 ad- 
huc regnum administrabat, siquidem eo anno Ber- 
Uiefridus Ambianorum episcopus privilegium imm 
nitatis monasterio Corbeiensi, petentibus Clotario'et 
Daltechi!de regina conces-isse legitur. 

. b. Interpolator legit : « Contra eas quas. ipsa dul- 
citer enutriverat, pro qua causa falso ips:e eam ha- 
buissent suspectam, » etc. Quasi Balthildis adversus 
monachas habuerit querelas. At retinenda lectio 
nostra, interpretanda utique de optimatibus nonnul- 
lis, qui feminain sanctam falsi criminis accusaverant. 
Aute vero quam Balthildis Kalam se reciperet, cura- 
vit funus beati Eligii Noviomageusis episcopi, eju.que 


C fir 


simis administraret rebus, nisi ei hoc magnus Chri- 
sti exegisset omnimodo plenissimus amor ? imsiste- 
batque assidue orationi devota cum lacrymis, et di- 
vinam lectionem sxpius (requentabat. Consolationem 
vero continuo per sanctam exhortationem, et fre- 
quentem visitationem infirmorum faciebat. Dolebat 
enim cum dolentibus per studium charitatis, et eum 
gaudentibus gaudebat, et pro sanis, ut consolaren- 
tur, domn:e abbatisse humiliter szpius seggerebat. 
Cujus petitioni ipsa ut mater amabiliter cuncta prs- 
stabat, quia vere erat eis iore apostolico cor anum 
et anima una, dum se invicem tenere ac plenissime 
diligerent in Christo. 

12. Cepitque ipsa domna Balthildis corporo 1- 
mari et viscergym incisione, pessimo in(irmitatis 
vitio graviter laborare. Et nisi medicorum studia 
subvenissent, pene deficere. Sed inagis ipsa ad ces- 
lestem medicum semper lidem babobat de salute 
sua. Ipsa vero sancia conscientia et pia. non cessa- 
bat Deo gratias agere de.sua castigatione, et bona 
et astuta ministrare consilia semper, et humilitatis 
magn: exeniplum ex ministerio suo sororibus ostes- 
dere formam pietatis. Et conferens szpe cum matre 
monasterii, u* et regem et reginam et proceres con- 
digno lionore cuim eulogiis semper visitarent, ut. erat 
consuetudo, ut ipsa domus bonam famam quam ce- 
perat nou amitteret, sed amplius semper in affectu 
charitatis cum omnibus amicis atque validius in Dei 


D nomine permaneret in dilectione, ut scriptum est : 


corpus Kalam transferre frustra conata est, testante 
Audoeno, in lib. n de Vita sancti Eligii, cap. 94 et 
seqq., qui el addit, cap. $9, sanctum Eligium post 
obitum suum usque tertio apparuisse « cuidam per- 
son: in aula regis hobitanti, cui przpcepit, ut. Sine 
aliquo cuuctamine adiens reginam Balthildeni com- 
monere eam deberet, quo insignia auri gemmarumque 
ornamenta quibus adhue in cultu utebatur, ob Chris 
jam reverentiam deponere non gravaretur. Regina 
vero non amhigua de confessoris admonitione, omnia 
a se confestim ornamenta rejecit, nec preter bra- 
chiles aureos super se quidquam ornamentorum 
reservavit. Omnia itaque in eleemosynis di-pertiens, 
po iora queque in. cruci: opere aptavit, quam ad 
caput sancti Eligii stabiliri pr:cepit, et crepam | (id 
est, tumbam) ex auro atque argento mirifice fabri- 
care, quam supra confessoris membra deposuit. » 
Ire Audoenus. 


VITA S. BALTIELDIS, 


074 


! testimonium habere bonum ab. his qui foris A dam Genesio episcopo gloriose ipsa sancia anímo 


m, ui, 7); el prvcipue curam pauperum 
im cun summo studio pro misericordia et 
! in ipsis semper impendi. Pro Christi amo- 
inonita sancta ipsa mater monasterii, au- 
iac l»to animo adimplebat omuia : sed 
de'nceps vullomedo adimplere cessabat, pro 
cominunis auginento. 
vero jam propinquante glorioso ejus obitu, 
Jara ei fuit ostensa. Scala enim erecta ct 
l6 aliarium sanct; Mari», cujus culmen 
niingeret, el quasi angelos Dei comitantes, 
«nna Dalibildis ?scenderet per. eam, ut ex 
aljone patenter daretur intelligi, eo. quod 
Dia cjus merita patientia et humilitas eam 
dinem ateini regis et ad premii coronam 
jtandam perduceret. Qua etiam ipsa dom- 
8 comperta cognov.L se quantocius e cor- 
migraturam, et illuc ubi jam olim thesau- 
aum reconderat |Al., recondiderat| perven- 
lllud vero silere prxcepit, ut usque in 
suum pro doloris moestitia sororibus vel 
aasterii ipsa visio non indicaretur. Sed po- 
ia et alacri menie magis ac magis sancte 
Weci, et semetipsam cum cordis contritio..e 
egelesti regi Domino Jesu Christo com- 
auentius. Et occulto exhortabatur semper 
labatur domnam Bertilanam et sorores, eo 
, jam aliquantu!um ab iulirmitate &ua con- 
| melius Et dissimulabat venturam m«esti- 
'ansitu $uo, qux niagna postea et subitanca 
it 
m vero ipsa domna sensil proximum ílnein 
Be mens ejus saucta ad colum erecta est. 
facta de beatitudinis retributioneet przmio 
robibuit secum consistentibus, ut aliis so- 
»e nullatenus innotescerent, nec domne 
quie valde et ipsa inlirmabatur, ne illa pa- 
elitaretur ob magnitudinem Lristitize, b Et 
a quzdam tunc infantula sua filiola, quam 
ut secuin iret, que et ipsa subito e corpore 
am ad tumulum pr:ecessit. Tune eonsignans 
fter ei pios oculos ac sanctas manus ad co- 
as [A/., piis oculis ac sanctis manibus ad c. 
ancta illa anima a corporis vinculo iu pace 
» Statimque divinus splendor in ipso cubi- 
ssliue coruscavit. * Et sine dubio ab ange- 
$0 vel obviante amico suo fidelissimo quon- 
asserit interpolatof. « llec vero silere 
quie conscie hujus imirabilis visionis fue- 
epit, ne matri monasterii vel cuicunque 
aec visio manifestarent. » 
xolator : « Habebat praeterea ipsa domna 
quamdam infantulam , quam ex fonte 
is susceperat, » etc. Qux infantula in liisto- 
ionis appellatur l'adegunuis, « qux septi- 
Sus. auno ab loc seculo inigravit, » cujus 
am post Balthildis translationem in sanctae 
iulio collocatum est ; nunc inter sacras 
asaervalur. 
aucior id asseverantius affirmat his verbis : 


ipeo lumine ab Angelorum choro, obviante 
&imo Genesio scilicel episcopo , qui visus 


recepta est, ut magnum ejus exigebat meritum. 


15. Et hoc ita paulisper sorores illas cum in tanti 
doloris gemitu conticuerunt et ut ipsa jusserat sub 
silentio, ita tantam ut soli tantum sacerdotes qui 
ejus beatissimam animam Domino comimenudaverunt, 
illis est denuntiatum. Quam rem postea cognosceus 
abbatissa el cuncta congregatio, cum magno fletu 
requirentes quomodo sic subito et improviso nec sibi 
cognita esset exitus sui hora, et quasi rapta fnisset 
ab eis gemina illa omnibus desiderabilis. Onnibusque 
ob-tupefactis pariter prostrati illico super humum 
nuliisque ibi profusis lacrymis cum immensi doloris 
geuiitu flentes, et pio Domino gratias a;entes et col- 


B laudantes commendaverunt ejus sanctam animam 


pio Regi Christo, ut ipse eam in sancta Mariz choro, 
vel sanctorum consortio perduceret. d Et ut tunc 
erat decus ipsius, sepelientes eam cum magno hono- 
re et multa reverentia. Tunc domna Bertilaua abba- 
tissa pro studio pietatis sollicita, commendavit san- 
ctis sacerdotibus et per plures ecclesias ut esset 1ue- 
moria sancta in sacris oblationibus assidue facienda. 
Quod nunc usque per loca multa merito ejus assidue 
celebratur. 

16. Reliquit sanctum exemplum sequentibus hu- 
militatis et sapienti , niansuetudinis et plenissime 
dilectionis studium , imoque intinitz misericordiz , 
astutamque prudenti» vigilan&am et copfessionem 
puritatis, €t cunclia per cousilium , et nihil * sine 
commeato omnino esse faciendum, sed temperata et 
ralionabilia fieri universa. llanc pietatis regulam 
consodalibus exemplum saucussimum dereliquit , 
pro quibus nunc sanctis virlutibus et multo pluri- 
bus sanctis suis meritis recepit magui praemii coro- 
nam sibi a Domino olim repositam. Et modo per- 
fruitur inter angelos in conspectu Domini et Sponsi 
sui cüm candido virginum grege quod desideravit 
immensum ac sempiternum gaudium. Et nunc ad do- 
clarandum fidelibus sublime ejus meritum divina 
pietas ad sacrum ejus sepulcrum plura per(icit mi- 
rabilia. lta quisquis ibi febre correptus seu a da- 
monio vexatus vel dentium dolore contritus ad fidem 
[Al-, cum fideJaccesserit, illico per divinam virtutetn 
ei per ejus sanciam intercessionem statim depulsa 
qualibet morborum peste, sani atque incolumes in 
Dei nomine exinde procedunt , f ut et modo nuper 
de aliquo puero manifeste contigil. 
est astantibus inter agmina angelorum affuissce, glo- 
riosa et sancta illa anima est recepta. » 

4 Clarius expolitor : « Sicque, ut decentissiimum 
erat, exculias condignas agentes, in ecclesia 
sancte Crucis quam ipsa'a fundamentis construxerat, 
corpus beatissimum portaverunt, et merito honore 
summaque reverentia ibidem sepelierunt. » 

* Bollandus legit sine commento. lnterpolator : 
« Docuit unie ut nullus temere vel presumptuose 
aliquid deflniret, sed omnia eum consilio esse fa- 
cienda temperato et rationabili sermoue di -cretionis. » 
Primarius Auctor commeato scripsit pro commeatu, 
quo nomine liceutiam intelligunt antiqui scriptores. 


* ldem scribit auctor libri de Vita sancti S. renici, 
num. 8, quam supra ad anb. 669 retulimus. 


615 


CLODOVEUS il REX FRANCORUM ET S. BALTIHILDIS. 


47. Venit quippe ex partibus provincix quidam A morabile factum sanct» et venerabilis Rad 


vir venerabilis ^ Leudegaudus episcopus, amicus 
ct fidelis monasterii Kalensis, cujus puerum ita sx- 
vus d:emon arripuit, ut contineri a sociis non posset, 
nisi ejus manus pedesque colligassent, eo quod ob 
nimiam &rvitiam dilaniaret quos contingere poterat. 
Qui dum ad locum sacrum perveniret , et sarcopha- 
gum aliorum ductu tetigisset , subito et sanatus et 
mitis velut ovis effectus est, opitulante Domini nvos- 
tri Jesu Christi gratia, qui regnat in &eeula smcu- 
lorum. Amen 5. 
APPENDIX 
EX INTERPOLATORE POST PRADICTA. 


18. Recolimus quidem in Francorum regno no- 
biles et Dei cultrices quasdam fuisse reginas, Cliro- 
dechildem scilicet neptam Gundebaldi regis atque 
magni e: antiqui Clodovel regis conjugem, qua ita euin- 
dem paganissimum veris instruxit exhortationibus, 
ut tota men'is intentione ad cultum Christians reli- 
gionis fervente fidei calore converteret. Et non so- 
lum ipsum, sed etiam divina gratia adjuta plurimos 
Francorum proceres traxit ad Christi agnitionem et 
ad catholice fidei dilectionem. Ecclesiam quoque 
Ín honore sancti Petri , ubi religio monastici ordinis 
vigeret, Parisius fecit, necnon et ceenobiolum in ho- 
nore sancti Georgii sacrarum virginum in Kala prima 
construxit. Quod postea quia ambitus ecclesiol:e 
' strictior erat, ad capiendum plurimum gregem sanc- 
timonalium a sx:pe memoranda domna Balthilde 
eversum , et basilica prxgraudi spatio amplitudinis 
constructa ; cujus medium altare in honore sancte 
erucis, atque illud [F., aliud| in parte dextera in 
honore sancti Georgii; quod vero ad l:vam est, in 
honore sancti Stepliani protomartyris titulatur con- 
secratam. Alia etiam quamplurima pro mercede 
sterne remunerationis in honore sanctorum edidit 
loca et muneribus plurimis ditavit; parique modo 
de Ultrogotha fertur regina Childeberti videlicet 
Christianissimi regis conjuge , eo quod nutrix esset 
orphanorum , consolatrix pupillorum, sustentatrix 
pauperum et Dei servorum atque adjutrix fidelium 
monachorum. Kecte quoque et illud predicatur me- 


* [n alia Vita Leudegangus, an. Leodrandus epi- 
scopus 1 arentasietnsis. 

b Sic desinit Codex Fuliensis. 

* [pso die sancta Balthildis laudatur in sincero 
Usuardi Martyrologio his verbis : In territorio Pari- 
siacensi Balthildis regine. lem in veterrimo Corbeien- 
sis abbati: Kalendario ante annos septingentos exa- 
rato : lll Kal. Feb. Kata monas erio depositio Balde- 
childis regine ; quo die in monasteriis Corbeiensi et 
Kalensi ejus solemnitas celebratur. Corrigendi ergo 
libri editi Usuardi, corrigenius et Ado, qui vir Kat. 
Febr., corrigendus etiam Wandalbertusqui vi easdem 
Kalend., denique corrigenda etiam Martyrologia 
Romanum , Benedictinum ac Gallicanum, in quibus 
sanct Balihildis natalis v1. Kal. Febr. collocatur, 
Annum quo sancta regina obiit, quadamtenus desi- 
pu duo characteres chronologici, unus a regno 

heodorici ejus filii qui matri superstes regnasse 
dicitur in Vita secunda sancti Wandregilisi, cap. 25; 
alter ex morte sancti Genesii Lugdunensis ponti- 


regin:: Clotarii quondam anterioris regis ec 
quam tanta saneti Spiritus succenderat gri 
vivum relinqueret conjugem et se Christo ] 


'sub sacro velamine cousecraret , multaque a 


in Actibus ejus leguntur perageret. 


19. Sed quanquam illud considerare libea 
ab ipsis sanciis feminis actum est, summopem 
nobis ad sanctam matrem domnam Baitbildt 
nostris effulsit temporibus, necnon et ad ejus 
gloriosa qux ipsi ab ea gesta novimus et v 
recurrendum est. De quibus bic quidem pi 
plurimis commemoravimus, per que nom p 
eam inferiorem meritis fuisse illis prioribu 
multo magis in sanctis studiis et bonis operi 
pracessisse cognovimus. Qux post multa mem 
qui gessit opera, evangelicze perfectionis adii 
mandata, despexit mundum et concupiscentia 
contrivit diabolum et pompas cjus, secuta 
Christum et przcepta ejus, utque vera monat 
integra religione beatam vitam feliciter cons 
vit, atque * 1; Kalendas Februarias terrena di 
et celestia appetens, auimam beatam benigu 
qui eain dederat, mundam et immaculatam 
signavit, humataque in pace requiescit in K1 
nasterio, el regnat in perpetua jucunditate et 
niino, noa iminemor, ut credimus, suorum f& 
qui ejus cupiunt veraciter attollere prx:conlàü 
vero etsi non ita ut debuinius , sallem ut po 
vestrum imperiuu adimplere curavimus. fan 
sermonis indulgentiam date, et pro culpis ne 
tiarun cum charitate Deum exorate. Nos & 
adbuc mole carnalis ergastuli pressi ae mm 
scelerum pondere przgravati in bujus labeg 
culi luctibus vagamur ambigui, ejus suffrs 
devolione poscamus assidui, ut pro nobis ag 
sericordem Dominum intercedere dignetur, qu 
ablutos omnes labe criminum perducat p 
pietate ad caeleste regnum, ubj est gloria 
ciens, perpetua pax, lutnen sempiternum cum 
et Filio el Spiritu sancto, qn;e prxparavit 
diligunt eum 9. 


ficis, qui s$»ncLxe anim:e de corpore migrant 
visse legitur, supra, num. 14. Obiit sanctus 
sius anuo 5 regui Theodorici , Christi 677, & 
Novembris, siquidem anno Theodorici g 
Ausbertus, qui Lantberto abb. Fontanetlensf si 
las Lugdunenses post Genesium evecto se 
est, aanum reguninis secundum agebat, quem 
dum ex Actís sancti Condedi inferius refi 
constat. Auno proinle cirea 580 sancta Da 
ad superos tran.iit.- Ejus festum. diein intei 
briores fe-Livitates sanctus Adelardus abba 
beiensis, iu lib. 1 et n Statut. Coib., cap. 9, 
sel. : 
4 Corpus sancte Balthildis tec: argentes, 
vero proprio scrinio inclusum etiam nunc in n 
terio - Katensi religiose colitur, prxter im 
maxille superioris portiouem, quam Corb: 
nostri anao sexcentesimo quadragesimo septii 
ra millesimum ab illustri ac venerabili ab 
agdalena objinuerunt, ct in argeniea eftig 


017 


AD CLODOVEI Il DIPLOMATA PROLEGOMENA. 


678 








AD CLODOVEI II DIPLOMATA 


PROLEGOMENA. 


(Brequigny, Diplomata, Charte, Leges, t. II.) 


Clodovei H, Sigeberti fratris, Neustrie et Bur- A nostra dom [ina Nantechildis , 


gundim regis, diplomata tria legitima edita guut, 
sapposititia totidem. 
$ t. Diptomata sincera. 


4. Primum ex legitimis eri incidendnm curavit Ma- 
billoaius, de Ke dipl., pag. 578, ex autographo cor- 
ticeo , litteris Merovingicis exarato, addita inter- 
limeari lectione vulgaribus litteris expressa ; tuin 
paulo snuctius edidit, quibasd«m sane suppletis ex 
aeruratiori mutili instrumenti inspectione; valde 
enim mutilum erat autographum. Ex eo fere nihil 
aliud erui potest , nisi donum loci Cortiraci a bago- 
berto collatum monasterio sancti Dionysii, a Clodo- 

-veo et Nandechilie matre ejus, fuisse conlirmatum., 
Je falso postulavit diploma hoe Germonius, de vet. 
. Franc. Diplom. t. 1, pag. 153, et t. Il. pag. 191; 
«rgjus criminationes diluerunt Mabillonius, de He 
«aipl. suppl. pag. 20, et Fontauinus, Vindic antiq. 
«dipl. pag. 162. Paululum circa bxc. immorari juvat 
md rem diplomaticam maxime pertinentia, quibus 
emexculiendis in nolis uostris, propter priescriptau 
itatem, vacare non licuit. Agitur pr:ecipue de 
amesignanda acceptione utriusque locutionis, subscrip- 
4lBie propria, et nowinis signaculum. 

Argumentum contra veritatem diplomaus petit 

(Mbermonius ex clausula qua Clodoveus el mater ejus 
Oproltitentur se« propriam subscriptionem inserere non 
Wpotuwse. » l'eritun scribendi fuisse Clodoveum 
«miam ante patris obitum contendit Germonius, et id 
-metruit ex verbis auctoris Gestorum Dagoberti , 
«Pap. 42. Cum enim morti proximus Dagoberius tes- 
ansentum conderet, cui sub&cribere, morbo inugra- 
"wescenie, non valeret, « royavit Clodoveum lilium 
suu ut per signaculum nominis sui chartam aflir- 
mmaret, et optimates subscriberent. » Sed ex ipsissi- 
weis Gestorum verbis arguitur contra Germonium 
&mc scribendi imperitum fuisee Clodoveum ; hx»e 
enim locutio, per signaculum nominis , intelligeuda 
est de signo qualicunque, quod vice subscriptiouis 
iteris exarate apponueretur ; id patet ex eo quod, 
eun de optimatibus agitur, expre:se dicitur ip-os 
tubescripsisee , duin Clodoveus selo nominis signa- 
eulo chartam conlirmavit. Sie factum fuisse apparet 

i» autographo quod expenJimus ; in eo enim exstant 
Nantechildis et Clodovei monogrammata, quz in 
aotis nostris ellingi curavimus (a). Sic autem babet 
autographum uutilun : « Propria subscriptioue 
imerere non possumus, tainen. , . . 08 6L precelsa 
genetrix nostra. doi... . bercthus. . . .Siguum 
dom. Chlodovio regi. Signum pru:celse Nantechil4e 
juge. » Que deliciunt, sic videntur explenda : 

« Cum nomina nostra propria subscriptiaue iuserere 
mom possumus taueu [n| os et. pracelsa geuetrix 


eum sancte regine ac imonach:e velo alteroque cal- 
ceo posuerunt. Duplex celebratur saactie Balthildis 
translatio, altera xvi Kalend. Aprilis, altera pridie 
Kslend. Januarii, h;ec quidein in monasteri» Kalessi 
ob quamdam sine dubio sacri corporis translationem 
jn novam capsam; illa in Corbeiensi :eque ac Ka- 
lensi ob ejus elevationem, « qu: fuit facia auno. ab 
laearnatione Domini 855, anno vigesimo imperante 
Ludovico serenissimo Augusto, et celebratur xvi 
Kalend. Aprilis, » uti in vetrerrimo Codice Corbeiensi 
egitur, Ex quo corrigas Martyrologium Denedicti- 
aum, in quo liec elevatio scu. translatio, xv. Kal. 


uam uxorem habnit 
genitor noster lago] berchitus, Tsnoen nostrarum 
signaculis el signum dom. Chlodovio, » 
etc. lec supplemus ex clausula extrema diplomatis 
primi inter spuria (In[ra, col. 688) ejusdem Clo- 
dovei, quod quidem, in plurimis sincerum, tamen, 
cum s t multis adulterationibus foxdatum , inter legi- 
tima non admittendum putamus. 

Ergo ruit calumnia Germonii; et certe nota est 
nobi'ium virorum et principum hac tate scribendi 
imperitia, nec ea mira videbitur seu in Clodoveo 
puerulo, seu in Nandechilde regina quidem, sed e 
ministerio ad solium evecta. 

2. Aliud habemus sincerum Clodovei HI diploma, 
sepius vulgaium, quod Mabillonius Merovingic s 
litteris :eri incisis edidit, de Re dipl. tabul. xvi, ad 
fidem autographi apud sanctum Dionysium repo- 
siti. Exstat insertum in cliartulario quod asservatur 
in bibliotheca regia, sub n. 5415. Prolixas huic in- 
sirumento notas subjeciinus; quibus liic pauca liceat 
addere, ad refellendas Germonii calumnias. foc 
diplomate Clodoveus confirmat privilegia monasterio 
sancti Dionysii a Landerico , Parisiensi episcopo, 
concessa. Exemplum conressionis Landerici typis 
mandavimus supra (col. 29J), sed ita adulteratum 
ut illud spuriis instrumentis annumeraverimus. Exsti- 
tisse.quidem  Landerici concessiones doct auctor 
Gestorum Dagoberti, nec id negat Germonius, de 
vet. reg. Franc. Dipl., t. 1, pag. 195, et t. Il, pag. 
180, aut a Clodoveo confirmatas fuisse; sed auto- 
graphum a Mabillonio editum suppositilium esse 
contendit, et id astruere conatur, 1^ ex monogram- 
mate quod diplomati subjicitur ; 2* ex subscriptione 
Radoberti majoris domus, unde arguit inulta in gc- 
nuino Clodovei diplomate extitisse, que deficiunt in 
exemplo quod ut autographum venditavit Mabillo- 
nius; 5' ex Gestis Dagoberti. llec autem sic arbi- 
wamur dilui pos:e. 

4* in. monogrammate gn Germonius nomen Si- 
geberli ; quod sane pro falsi indicio baberemus ; 
neque enim, quidquid Mabillonius jusserit, de Ke 
diplom., pag. 576, et suppl., pag. 19, concipere id 
possumus, ut Clodovei ciploma inonogrammate [ra- 
tris, non suo, vallatum (fuerit ; sed, si Merovingicas 
litterarum. lormas requiramus, distincte in mono- 
graminate assequemur nowen Chíodovius, et in hoc 
hzsisse miramur Mabillonium, qui cum litteris Mero- 
viugicis familiariter versabatur. Moríogramnia accu- 
rata caelatura eflictum (b) exhiberi curavimus ; qu d 
si inspiciatur, unamquanique litteram in eo sic dis- 
tinguere facile erit : scilicet, littera C deprehenditur 
in superiori parte linez qux est a sinistris, et in iu- 
feriori littera L. lkec eadem linea, cum alia dex- 
trorsum per transversalem unita, exprimit litteram 


April. memoratur; cujus elevationis historiam suo 
loco referemu: &zculo iv Benedictino. 

(a) Necesse esse non est visum ut xri inciderentur 
mouogramwata illa, qux in Diplomatica Mabiilonii 
reperire est. ! 

(b) Quoruin. quidem monograminatum figure in 
hac novisissima Editione non exstant, quas vide 
apud Mabilloninin et in. Elementis palkrographi:z a 


'N. de Wailly descriptis, t. 1l, pl. vi, |. 5. Confer 


etiam quidquid ad rem illustrandam eruditus idem 
addidit, t. I, pag. 659. 


679 


CLODOVEI ll REGIS FRANCORUM 


680 


H. Transversali linee. insidet litterula quie proprior 4 Fossatensi ecclesi: sed et in archivo, et in tabo- 


videtur nostr:e littere S, sed formam vocalis O cha- 
ractere Merovingico eflingit, c& hoc ofliecio bis fun- 
gitur in monogrammate, quod in veteribus mono. 
grainmatibus minime insolens. Littera D a dextris 
inversa figura conspicitur. In. apice monogrammatis 
signantur litter: V, J, et bis quoque lectioni inservit 
littera V. Kestat littera 5, quam agnoscere fas. est 
in linca que a parte dextra transversalis lineae d-s- 
cendit. In hac nostra monograimmatis enucleatione 
non omuoiuo concordanns cum auctoribus Diplonia- 
tic:e novae, t. HI, pag. 555, qui tamen in sumina no- 
biscum conveniunt, nouien Clodovei ex inonogram- 
inate eruentes. HN 

9» Radoberti subscriptio cum titulo majoris domus 
Germonio suspecta est, neque arbitratur hunc un- 

uan prafeciuram palatii gessisse sub. Clodoveo Il. 
Non ita -entiunt llenschenius apud Bollaud. Exege- 
sis, ad L. IIl. April., pag. 9, et Fontaninus, Vindic. 
dipl. pag. 159. Felicius forte conjicit Mabillonius, 
in. Dipl. suppl. pag. 19, Radobertum vel Aquitani, 
vel Bathiliis regin:e majorem domus exstitisse, 
fuerunt enim reginarum majores domus. Ipsi Ger- 
inonio li»c conjectura non displicuit, ui videre est, 
ubi supra, t. Il, pag. 1 4. . 

3^ Objicit Gerimouius diploma Clodovei Il pugnare 
cum iisque de hoc ipso diplomate marrantur in 
Gestis Dagoberti. Sed auctor Gestorumquidquid a 
Landerico Sandionysianis concessum — fuerat &igilla- 
tim narrando persequitur, diploma vero generalem 
concessorum confirinationem enuntiat. Ex hac autem 
discrepantia nihil argui putest, uude sinceritas di- 
ploinatis everti possit. —— 2E 

5. Non diu nos detinebit tertii diplomstis frag- 
mentum, quod quidem mutilum adinodum, sed legi- 
timum | unicuique videtur. Non alio nisi Mabillonio 
sponsore illud Clodoveo II. tribuimus. lla. truncum 
et hiulcum est, ut ipsius arguinentum ex co eruere 
non liceat. D tum fuit regnante Clodoveo quem 
Mabillonius secundum hujus nominis conjicit. Eins 
sum dicitur suggerente Awathilde $nlustri :Nautrona, 
quam aliunde non. novimus. Parvi forte momenti 
est ejusmodi quisquilias colligere ; $ed tam veteris aeta- 
tis reliquiaà, qualescunque sint, neglectui habere, 
religio nobis foret. 

8 M. Diplomata spuria. 

4. Tria diximus vulgata fuisse sub nomine Clodo- 
vei Il commentitia diplomata. Primum est de Fossa- 
tensis monasterii fundatione. Clodoveus hoc insiru- 
ineuto concedit Blidegisillo diacono castrum Fossa- 
tuin, &eu Bagaudarum, juxta Materuam luvium, ad 
condendum inonasterium in honorem sancti f'etri 
et Pauli. Hoc est celebre inonasterium quod, teste 
Nov. Gall. Christ. t. Vil, col. 285 et seq. Fossa- 
teuse vocatum, deinde sancti Mauri  Fossaiensis 
noinen sumpsit, et tandem, bulla Clementis papz 
VII, anno 1535 abolitum, loco. monachorum subro- 
gatis canonicis, Parisiensi episcopatui unitum est. 
Magwa nomina tuentur hujus diploinatis sincerita- 
tem, lireulius, Antiq. Paris. lib. 1, pag. 58 ; Felibia- 
uus hist. Paris. t. llf, pag. 20 ; Mabillonius, Aunal. 
Hened. t. b pag. 572; aliqua tamen in eo teinere 
inserla expung t Cointius, Annal. t. lll, pag. 85; 
uos omuino suppositilium instrumentum: judicainus 
Breulius asserit autographum exstare in archivo 


lario capituli sancti Thomx Luparen:sis, ubi res 
Fossatensis monasterii repositze dicebantur, illud 
frusira investigandum curavimus. Hzc autem  fal.i 
vestigia sunt. 

Fingitur in diplomate Blidigisillum impetravisse 
hunc locum ut monachos ibi cosstitueret sub re- 
gula sancti Benedicti ; sed Blidigisillus ibi consti- 
tuit primum abbatem labolenum, sancti Columbaai 
discipulum ; unde Cointius interpolatum conjicit in 
surumentum in gratiam ordinis Benedictini. Apertius 
abbas Lebeuf, llistor. dioeces. Paris. t. V, pag. 97 
et 118, totum diploma ab aliquo hujus ordinis mo 
nacho conflatum pronuntiat, qui, cum hoc mona. 
Sterium, non semel restauratum, regule sancti Be- 
nedicti suo: tempore subjectum videret, sic a pri- 
mordiis. institu.um credidit, et h:ec inseruit in iün- 
strumento quod ad asserenda jura monasterii sui fa- 
bricaba!t, ut suppleret legitimo deperdito. ld prazier- 
ea manifeste falsum prodit : Clodoveus monacba 


p condendum monasterium habitaturis privilegia lar- 


gi'ur, ea lege ut pro genitrice sua, pro conjuge «t 
prole, L'euim exorent. Signatur autem diploma anno 
regni primo, quo vix quinquennis erat Clodoveus, 
cui cert» nec conju:zis nec prolis cura tune erst. 
Il:ec quoque interpolata Cointius, Annal. t. lil, por. 
28, deleri jubet. S«d qu:& causa movere potait el 
vero diplomati lrec clausula adderetur ? Sane, sili 
emendatione corrupta insirunienta resarcire liceat, 
quis fetus spur;us inter legitiinos non coaptab.lur! 
2» Fortioribus adhuc argumentis falsi convincitor 

" qued Clodoveo II tribuunt diploma secundum, pro 
monachis insule Barbare. Datum — dicitor Moste 
Lauduno, qui locus nunquam fult e ditione hujus 
regis. Formule carlovingicam aatem omniBo »a- 
piunt. Invocatio initialis, tempore Clodovei ll ine- 
lita ; insolentior titulus quem Clodoveus assuwit, 
divina Providentia imperator Acgustus. Hoc se tiule 
inscribebat Ludovicus Pius. Perionsx quibus direc- 


c um lingitar Clodovei diploma exdein sunt. quii &t 


Ludovici Pii diplomata directa, «cilieet ducibus, c» 
mitibus, vicedominis, telonariis, etc. Quin et regu 
diploma Clodovei dirigitur, quod Cointio, Annal. t 
It, pag. 1235, videtur prz:ter «sum et rationem. De 
regalia poseidentibus ibi memoratis, obse:vat ae 
minem apud Francos, hoc tempore, possedisse re 
£alia. Ex his facile crediderimus hoc instrumee- 
tum nono sxculo fuisse conflictum, ut jus monastene 
insule Barbare pararetur in ecclesiis et villis quz 
magno nuiuero huic concessas dicebantur. 

9. Diploma tertium sub nomine Clodorei ll, qu 
plurima dona monasterio sancti Dionysii conierue 
tur aut confirmantur, scatet vitiis que falsarii igne- 
rantiam produnt. Ibi mentio est donationis Constat- 
tinianz:: erga Romanam Ecclesiam ; quam fabula « 
nen nescit seculo decimo quinto explosam, na 
ante nonum ssculum exortau fuisse. Ibi habentat 
subscriptiones comitum Flandrie et Normansiz; 
comites autein Flandrie ante regnum Caroli Calv 


D non exstiterunt ; Normannie nomen ne notum qui- 


dem !/uit sub Meroveadum regno. Huc tamem i 
strumentum, quasi ex originali depromptum, obire- 
dit Dubletus, liomo simplex et male oeulatus, plane 
rudis in dignoscendis veteribus chartis, quas quotidie 
contrectabat. 


DIPLOMATA SINCERA. 68 


lIL—  ' Y—QÀ €  ÀÓ—À RÀ PÜUEU PREEDDGVAPUREE VQ ED] 
DIPLOMATA SINCERA. 





DIPLOMA PRIMUM. 


Chlodoreus, rez Francorum, terram de Cotiraco , in 
Cumeliacensi pago, a. Dagoberto concessum. mona- 
sterio Sancti Dionysii, * confirmat (ann. 640). 


[* Chiodov.us, rex Francorum], vir inl. Vandalb... 
duci et Ebrulfo graf. vel omnibus agentibus praesen- 
tebus et futuris. 

* Se petitionebus sacerdotum semper praebemus...... 
sinus ...ime in h... regni nostri... vel basile... con- 
frmatis... suus, ter... quondam per sua ep stola... in 
loeo noncopante Cotiraco, quae est super f...m Isera, 
in pago Camiliacense... geneturis nostri Dagobercthi 
regis manebus robor... firmas... raeces... cujus pe- 
ti:j... hoc ei magnein o seu uteletas ves... et con- 
fiemation... et genel... is nostri quicquid... in su- 
prascripta loca... inter... basilecam... praesenti tem- 
pore s'abileter possedetur, indesenenier possedeant, et 
absque lite... converatio... propria subscriptione in- 
serere non pos«umus tamen... os et praecelsa gene- 
trez no-tra dom... berctus... * sig. dom. Chlodovio 
regi. Sig. praecels»e Nantechilde reginae 4. 


DIPLOMA 1I. 
Clodoreus 11, rev Francorum, privilegia confirmat ab 
iscopo Parisiensi Lander:co concessa monasterio 
Sancti D'onysii, et dna eidem collata aut. confe- 
tenda illibata permanere jubet * (ann. 6552). 
CLODOVIUS, REX FRANC. V. INL. 


Üporiit climenciae princepali inter citeras peti- 
& Mutilum admodum instru.ventum vulgavit Ma- 


billonius, de Re dipl. , tab. xvi, pag. 378 .. xri 
incisum ex autographo corticeo, cum interlineari 


A ciones illud quae pro salute adscribetur, vel pro 


timore divini nomenis postolatur placabeli audito 
suscipere, et ad effectum. perducere, ut flat in mer- 
cide conjunecio, dum pro quiete servorum Dei vel 
congruencia locis venerabilebus inpertitur peticio. 
lgetur dum et omnipotens pater, qui dixit de tene- 
bris lumen splendiscere, per Incarnacionis mistirium 
unigeniti flli sui Domini nostri Jesu Christi, vel in- 
lustracionem Spiritus Sancti inluxit in. corda san- 
ctorum christianorum, pro cujus am«re et desiderio, 
inter citeros gloriosos triumphos marterum, beatus 
Dionisius, Leutherius et Rustecus mcruerunt palmam 
victuriae et coronam percipere gloriosam , ubi per 
multa tempora ineorum basileca. in qua requiescere 
videntur, non minema | miracola Christus per ipsos 


B videtur operare, in quo eci.m loco genetores nostri, 


domnus Dagobercthus et domna Nantechildis videntur 
requiescere, ut per intercessionem sanctorum illo- 
rum, in caelesti reguo cum omnebus sanctis mereant 
participari et vitam aeternam percipere. Et quia ab 
ipsis principebus vel a citeris priscis regebus, vel 
aeciam a Deo timentebus christianis hominebus, 
ipse sanctus locus in rebus propter amorem Dei et 
vita aeterna videtur esse ditatus, et nostra integra 
devocio et peticio fuit ut apostolicus vir Landericus, 
Pari:iaci Aecclesiae episcopus, privilegio ad ipsum 
sanctum locum, abbati vel frairebus ibidem consisten- 
Sed diploma Chlodovei feliciter tuetur Mabillonius : 


Germonii enim omnis argumentatio ad id recidit 
quod Nantechildis et Chlodoveus nomen suum huic 


lectione, et. iterum separatim cum annotationibus. (? instrumento subscribere non posse se declarent, 


Reeusum exstit. apud Felibianum ,. BHli-t. abb. S. 
Dionys., prob. pag. 5, et in Collectione scriptorum 
lterum Francicarum, t. IV, pag. 657. Ediwus ex 
lectione Mabil.onii collata cum tabula zri incisa. 
(Novam ad autographum, in archivo regio, k. n. vit, 
asservatum , collationem instituere conatus est A. 
Teulet, scd ita detritum exstat, ut hxc etiam voca- 
bula qux a Mabillonio legi potuerunt, nunc penitus 
gint inr Edidit quoque Marini, Papiri diplom, 
n. LXI. 

5 Quz lic et deinceps Italico scribuntur charac- 
ere praetermissa sunt in tabula xri incisa. Suppleta 
unt a Mabillonio, ex accuratiori lectione , ut credi- 
ile est, iu exemplo quod legitur in ipsius tabule 

O0. 
v Monogramma!a Clodovei Nantechildisque effin- 
ntur signis qua: cri incisa suuta Mabillonio. Infra, 
medio, locus sigilli. Post sigillum legitur (et, quod 
billonius interpretatur valete. 
Nulle note loci aut teinporis. Chlodoveus rex, 
10 emissum fuit diploma, tilius fuit Nantechildis, 
roinde hujus nominis secundus. Ex subscriptione 
echildis arguitur datum fuisse ea vivente , quie 
anno 641, teste Fredeg. Chron, cap. 90. Chlo- 
"5 autem regnum auspicatus fuerat anno 638. 
satis probabili conjectura hoc instrumentum 
annum 6410 collocat Felibianus, ITist. ab. S. 
UE 21, quein sequimur. Magnum certamen fuit 
labillonium et Germonium, de vet. reg. Franc. 
t. t. I, pag. 155, et t. Il, paz. 194, de sinceri- 
ias diploniatis. Adeo spurium illud credebat 
«us, ut falsi criminaretur Dagoberti diploma, 
huic Chlodovei diploma!i simile videretur. 


ParRot. LXX XVII. 


quamvis utrumque scribendi peritum fuisse Germo- 
nius contendat. Mabillonius argumentationem evertit 
in Supplemento ad librum de lte diplomatica , pag. 
20, quod videsis. Vide et prolegomena nostra, ubi 
hzc prolixiori disceptatione prosequimur. 

* Primus vulgavit Dubietus , Hist. abh. S. Dion. 
pag. 685, ex autographo corticeo [nunc in archivo 

. fabul. vin bis, a-servato] : recusum est. inter 
Conc. Gall. Sirmondi, t. I, pag. 498 ; in Ann. Coin- 
tii, t. Ill, pag. 275; in Hist. Sandionys. Fe'ibiani, 
prob. pag. 5; in Collect. script. rer. kisne- Lt. IV, 
pag. 656; sed accuratius a Mabillonio,.de Ite dipl., 
tab. xvii, qui Merovingicis litteris exaratum autogra- 
phum :eri incidi curavit, ac deinde, pag. 466, vulgari 
charactere expressit. Exstat in Hist. Eccl. Paris. 
t. l, pag. 188. Nos ex Mabillonii exemplari Mero- 
vingico hic exhibemus. |E nova et accurata ad. ar- 
chetypi lidem recensione, nonnulla emendavit A. 
Tue Cointius illud adeo formulis Mareilfi, im- 
yrimis form. n, lib. 1, consentaneum existimat, ut 
nullum in eo falsitatis aut interpolat:onis.indiciam se 
agnovisse fateatur. Nxevos tamen seripturz et birba- 
rismos emendat quasi temere a Dubleto inducton, al 
majorem cum veterum instru nen:orum stylo simili- 
tudinem ; in quo fallitur, ut patet ex autographo. Nec 
felicius idem Cointius arbitratas est. expungendas 
subscriptiones prxter nomina. regis et referendarii ; 
omues cnim exhibet. autographum, et liarum memi- 
nit auctor Gestorum Dagoberti, cap. 51. Germonius 
diploma pro supposititio habendum summopere co- 
natus est astruere. llujus precipua argumenta etl 
responsiones Mabillonii jn notis attingemus, el in 
prefatione fusius. 


pt 


635 


CLODOVEI REGIS FRANCORUM 


634 


tebus, (acere vel confirmare pro quiite futura debe- A nostri ibidem psallencius per turmas fuit instetatus , 


rit, quo facilius congregacioni ipsi licerit pro stabi- 
Jetate regni nostri ad limena marterum ipsorum 
jugeter exorare, hoc ipse pontefex , cum suis quo- 
ep'scopis, juxta peticionem devocionis nostrae, 
plenissemam volontatem preslitisso vel confirmasse 
dinuscitur. Nos ergo per hanc seriem autoretalis no- 
strae, juxta quod per supradictum privilegium a 
poutefecebus faclum et prestetum est, pro reverencia 
ipsorum inarterum, vel nostra confirmanda mercide , 
per hanc autoretatcm jobemus ut si qua ad ipsum 
locum sanctum in villabus, mancipiis , vel quibus- 
cumque rebus adque corporebus, a priscis principe- 
bus, seo genetorebus nostris, vel a Deum timentebus 
hominebus, propter amorem Fei, ibidem delegatum, 


velsicut ad monasthirium sancti Mauricii Agaunis 
die noctoque tenetur, ita in loco ipso celebretur. 
Quam viro autoretate decrivemus Christum in om- 
nebus nobis subfragantem, ut firmior habeatur, et 
per tempora conservitur, subscripcionebus inamus 
nostrae infra roborare. Beroaldus obtul. *. Chlodo- 
vius b rex sub. Aunemundus peccator consenciens 
subscripsi *. In Christi nomine Chaoaldus consenc ens 
subscripsi. Rauracus peccator consenciens subscripsi. 
Laudonmerus consenc:ens subscripsi. Aectherius peec- 
cator consenciens subscripsi. T In Christi nomine, 
Eligius episcopus subscripsi. Ricoaldus peccator 
consenciens subseripsi. Rigobercthus peccator, epi- 
&copus, subscripsi. T In Christi nomine, Landericus, 


aut deinceps fuerit addetum, dum ex munificencia B ac si peccator episcopus, subscripsi. Vulfoleudus pec- 


parentum nostrorum (ut dixemus) ipse sanctus locus 
videtur esse ditatus, nullus episcoporum , nec prae- 
sentes, nec qui futuri fuerint successores, aut eorum 
ordenatores, vel qualibet persona possit quoquo or- 
dene de loco ipso alequid auferre , aut alequa po- 
testate sibi in ipso monasth..... (sic in origin.) vel 
alequid quase per conmutacionis titolum , absque 
volontate ipsius congregacionis vel nostrum permis- 
sum, menoare, aut calices vel croces, seo indumenta 
altaris, vel sacros codeces, argentum aurumve, vel 
qualemcumque speciem de quod ibidem conlatu fuit 
aut erit, auferre aut menoare, vel ad civetate deferre 
non debeat nec praesumat : sed liciat ipsi sancte 
congreg..... (sic in origin.) per rictam delegacionem 


cator subscripsi. Palladius peccator consenciens sub- 
scripsi. Clarus, in Dei nomine episcopus, consinsi et 
subscripsi. . . . . encta. . . . peccator consenciens 
subscripsi. . . . . acor peccator consenciens sub- 
scripsi. Amalbercthus consinsi eL subscripsi. Wandal- 
marus consinsi et subscripsi. Athildus consinsi et 
subscripsi. Sighichelmus consinsi et subscripsi. Cha- 
bedo consinsi et subscripsi. Warnacharius consinsi 
et subscripsi. Vulderadus consinsi et subscripsi. Gan- 
ctulfus consinsit et subscripsit. Bobo consinsi et sub- 
scripsi. Desideratus consinsi et subscripsi. Gau- 
ciobertus diaconus hunc privilegium subscripsi. 
T In Clrisü nomine , Gaerechramnus diaconus sub- 
scripsi. Dodolevus subscripsi. Ebroinus subscripsi. 


conlatuin est, perpetem possedere, et pro stabiletate C Ragenobertus subscripsi. Arnebercilius subscripsi. 


regni nostri jugeter exorare : quia nos pro Dei 
amore, vel pro reverencia ipsorum sanctorum mar- 
terum, et adhepiscenda vita aeterna, hunc beneficium 
ad locum iysum sanctum cum consilio pontefecum et 
inlustrium virorum nostrorum procerum gratissemo 
anemo et integra volontate vise fuemus prestetisse , 
eo scilecit ordene, ut sicut tempore doinui genetoris 


& Continuo in ipsa contextus linea subscripsit re- 
ferendarius Beroaldus, quud notandum ; nam frequen- 
tius post subscriptionem regis subscribunt referenda- 
rii, aliquo interposito spatio. 

b Inter voces CAlodovius et rex appositum est mo- 


nogramma, quod non leve criticis negotium facessit. 


Quo nomine inonograimma [quod videre est zre inci- 
sum apud Mabillonium], explicari debeat non con- 
cordant viri docti. Hinc Gerinonius, De vet. reg. 
Fr. dipl. t. l, pag. 125 el seq. , precipue ansam 
sumpsit hoc diploma iuter spurios fetus amandandi. 
Sic enim monogramma legendum censet: Sig. s. 
rex, quod interpretatur : Sigibertus rex subscripsit. 
ld priino aspectu uon displicuit Mabillonio, de Ite 
diplom. pag. 376 , et suppl. pag. 19; sed cum rein 
propius inspexisset, parui ipsi verisimile visu:n est 
Clodovei subscriptioni fuisse insertum Sigiberti mo- 
nogramma. Merito certe; neque quisquain Sigiberti 
nouen in. hoc nionograinmate viderit, juxta veteres 
litterarum Merovingicarum formas. Melius auctores 
Diplomatice novae nom.n ipsius Clodovei legerunt, 
t. III, pag. 555, quibus sullragamur, etsi in. omnium 
characlerum interpretatione cum iis non concordemus. 
Videsis etiam, de hoc monogrammate, N. de Vailly, 
.leinenta palicographiz, t. 1, pag. 567.] 

€ lac in subs; rijtionibus observanda : promiscu:e 
sunt, et oinnes lere cliaractere. Merovingico script, 


Signum T vir inlust. Radoberto 4 maj. dom. Aegy- 
narus subs. Signum | vir inlust. Merulfo. Signum t 
vir inlust. Bertecari... Signum vir inlust. Aigulfo 
com. palat. Signum t. . . Chradobertus subscripsi. 
Ochelpincus subscripsit. Signum T vir in)ust. Austro- 
berto. Signum 1 Gaerinus jussus subscripsi. Ebrulfus 
subscripsi. Incrinus subscripsi. Signum T vir inlust. 


solum E'igii episcopi nomen majusculis litteris Ro- 
manis pulcherriine expressum. Duo alia nomiua 
intermixtis utriusque scripture litteris exarata sunt. 
Plurimis nominibus addit:« chirographorum species, 
crassiori modo intricatislineis formatze. Sedes episco- 
pum subscribentium plereque assignantur a Ma- 

illonio, de Re dipl. pag. 467 not., quem vide. 
Nomina scribimus juxta Mabillonii lectionem [necnoa 
À. Teulet recensionem.) 

4 Falsum arguit Germonius, ex eo quod inter sub- 
scribentes legitur Radobertus niajor-domus ; hujus 
enim nominis majorem-domus Clodovei non exstitisse 
contendit. Id nos minime negaverimus, missa llens- 
chenii opinione, nulla veterum scriptorum auctori- 
tate fulta, et missa pariter Fontanini, Vindic. dipl. 

ag. 159, argumentatione, non ideo expugnandum 
ladobertum e numero majorum-domus , quod ejus 
non meminerint scriptores veteres qui supersunt. 
Nau) constat Agaunum, vivente Dagoberto, Neatriase 
et Burgundiz majorem-domus, habuisse successorem 
Erchinaldum, qui non nisi mortuo Chlodoveo diem 
supremum obi:t, videsis Germon. de vet. reg. Franc. 
Dipl., t. lll, pag. 245. Sed Radobertus quidni fuerit 
major-domus Bathildis regine? Erant reginis sui 
majores-domus, teste Gregorio Turonensi, Hist. lib. 
vii, cap. 98, neque hanc solutionem aspernatur ipse 


 Germonius, ubi supra, t. Il, pag. 194. 


DIPLOMATA SPURIA. 


083 


0. Signum j Gundoberto. Signum 1 vir iulust. A et terra ad ipso maro aspieiente bunoariaxu *, una 


rico dom. Signum T vir inlust. Madalfrido. 

T subs: ripsi. Rado subscripsi. Auderdus, vir 

atque patricius, subs. (Locus sigilli.) 

m sub dii x kal. Julias ^, an. xvi ^ regn no- 
. piaco *, in Dei nomine fel. 


DIPLOMA iil 


*i, regis Francorum, suggerente matrona Ama- 
llilde emissum ^4. 


ro inlustri.... are idemque inlustris matrona 
ildes clemencix r:gni nostri credidit sugge- 
Je . ». lis chramlos subteriore Satelliaco vel 
qui dicitur Curtilis, sibi berimariaeas .... co 


plex ratio est computandi annos regni Clodovei 
&b anno quoipsi regna Neustrix et Burgunuixe 


cum adjecentias earum promeruissit. . . . cessissil, 
vel confirmassit, quem viro epistolas prx» manibus 
liabere adfirmat, et ipsas villas.... cium plinius con- 
firmare deberemus, cui nos hunc beneflcium sicut 
unicuique justa petentebus .... veladjecentiasearum, 
cum terris, domebus , edefeciis, mancipiis , silvis , 
pratis, pascuiis, peculiis.... inspecta ipsa aepistola 
in suprascripta loca visa fuit promeruisse, et lioc ad 
presens quieto ordene poss.... voluerit liberum in 
omnibus puciatur arbitrium, et haec auctoretas tam 
a nostris quam. ... ..... 

.» » , 0 rigni domno Chlodoveo. 


torum rerum Francicarum, t. 1V, pag. 638, n? xxx, 
et ipsi absque ulla illustratione. [ Archetypum in ar- 


) asserta sunt, circa ann. Chr. 654, vel ab pg chivo regio, &, n. vi, nunc asservatur, sed valde 


uo pater ejus fato functus est, anno (38. Juxta 
& rationem , annus regni ejus xvi concordat 
ino Christi 6,9; juxta secundam, cum anno 
am vero in Clipiaceusi piacito emissum fuerit 
ade quo agitur, hoc vero placituni sub anno 653 
ricis memoretur, huic anno regni Clodovei 
idum censemus. 

e legit Mabillonius. 

e legiinus in exemplo Merovingico. 

€ instrumenti fragmentum yrins.us vulgavit 
injus in appendice ad Annales ordinis Sancti 
ieti, t. 1, append. alt. p. 686, n. xiv, annota- 
somnino destitutum , apposita tautuminodo ad 
em notula ex authentico; et przfixo titulo qui 
veeo 1], j.ro monasterio S. Dionysii concessum 
, de quo ipsum instrumentum silet. Ex Ma- 
» typis iterum mandavernrt Collectores scrip - 


mutilum, ad cujus fidein novam recensionem insti- 
tuere conatus est A. Teulet.] Instrumentum adeo 
muti'um, Amathildis, personz:* privat», nec nobis 
aliunde cognit:e, nomen solum proferens, ad certam 
epocliam revocare, et anno peculiari assighare non 
licet. ld lantum ex ultiina fragmenti voce novimus, 
emissuin fuisse regnante Clilodoveo, quod de Chlo- 
doveo ll intelligit Mabillonius ; unde illud, cum Col- 
lectoribus scriptorum rerum Francicarum, ad finem 
regni Chlodovei ll, ut po:e incerti temporis, reji- 
cimus. 

* Legendum conjicimus bunoaria aij, pro voce 
barbara bunoariaxu. Vox bunoaria non semel in 
instrumentis hujus zetatis usurpatur pro designanda 
certa terrx mensura, ui jam alias notavimus. lu 
charla Dlidegbsili legitur buinaria duodecim. 





DIPLOMATA SPURIA. 


DIPLOMA PRIMUM 


lodoveus 11, rex Francorum, castrum Bagauda- 
donat Blidegisillo, ad construendum monaste - 
. quod Fossatense dictum fuit ^ (ann. 638). 


oveus, rex Francorum, vir illuster, duci 
raldo, vel omnibus prxsentibus ac futuris fide- 


quid sacerdotibus ac religiosis ecclesiasticis vi- 
opus Dei construendum, concedimus, hoc et ad 
yostri stabilitatem, et ad animz salutem per- 
non diffidimus. Proinde omnibus sanctz Dei 


'agmentum hujus diplomatis primus edidit in 
itatibus Parisiensibus Breulius, lib. 1v, pag. 
3i apographum authenticum, ex autographo !n 
» monasterii Fossatensis asservato transcrip- 
? mauibus se habuisse asserit ; integrum deinde 
ndatius recudi curavit in earumdem Antiqui- 
jyapplemento, pag. 141. lllnd postea vulgaverunt 
raus, Autiquit. Paris. lib. 1, pag. 58; Coin- 
nnal. t. Ili, pag. 82; Gerardus a Hosco, Hist. 
"aris. t. l, pag. 171; Felibianus, list. Paris. 
pas. 90 ; Script. rer. Franc. coll. t. IV, pag. 
ov:* Galli: Christ. auctores, t. VII, inst. col. 
F. 11; qui omnes Dreulium, absque ulla nova de 
apho disquisitione, secuti sunt. Cointius ali- 
interpolationes in contextu a Breulio edito 
xit. Miramur quod Mabillonius, qui Blidegisilli 
datione Fossatensis monasterii litteras, or- 
390 a nobis re'erendas, omnino sinceras pro- 
re non audct, Ann. Bened. t. ], lib. xir pag. 
nullam de diplomatis Chlodovei sinceritate 


C Ecclesise tau presentibus quam et futuris utriusque 


sexus fidelibus notum /ieri cupimus, quendam vi- 
rum diaconein, carnis generositate pollentem, ac in 
Christo venerabilem, valdequea nobis per omnia 
dilectum, nomine DBlidegisillum, ad nostre sublimi- 
talis przsentiatm advenisse, et humiliter deprecasse 
quatinus, ad ecclesiam Dei funditus zedificandam , in 
honore scilicet sanct: Dei g»nitricis Marix ac sanc- 
torum Petri et Pauli principum apostolorum, et 
monachos sub regula 5 S. Benedicti pro Christi 


suspicionem babuerit. Autographum certe ab eo vi- 
sum nen fuisse ex ipsius verbis intelligitur, cum 
Fossatensis monasterii fundationem recíitet ex Vita 
S. Baboleni, parum accurate scripta, ut ipse fatetur, 
et in compendium a Breulie redacta, diplomatis 
vero, de quo agimus, vix fragmentulum adducat. 
Felibianus, quem sequuntur c:eteri hujus instrumenti 
editores, ne minimam quidem de illius sinceritate 
dubitationem proferendam esse credidit. Nos, cum 
autographum ipsum (quod in archivis tum archie- 
piscopatus Parisiensis, tum capituli S. Thomz Lu- 
parensis, ad'quem res ad Fossatense monasterium 
olim pertineutes devenerunt, fiustra investigavimus) 
iuspicere non licuerit, animadversiones Cointii loco 
suo referemus ; instrumento vero pluribus nec levis 
moinenti interpolationibus fcedato, adulterationis no- 
tam przfigimus. 

b Ad hzc verlia sic Co:/ntius, Annal. t. Ill, pag. 
85 : « [lec a recentiore quopiam in gratiam ordinis 
Benedictini videntur interpolata ; nam. BlideqissNss 


037 


CLODOVEL REGIS FRANCORQUM 


033 


amore in illo ibi congregandos, quandam lerram ex A prafatis rebus ct c:eteris omnibus ad se pertinenti- 


jure nostrae proprietatis, in Parisiaceusi pago con- 
eistentem, illum videlicet castellionem qui Fossatus 
dicitur, et quem vulgaris lingua Ca:trum Bagauda- 
rum appellat, super fluvium Matern situm, haben- 
tem, ab introitu suo usque in alveum ipsius Mater- 
ni, buinaria duodecim, cum tota terra vocabu'o 
Varenna, qux est in circuitu ipsius castellionis, ct 
quam Maternz fluvius gyrat, et Fossatus aqu:e con- 
eludit, sibimet concederemus. Cujus sacr:e petitioni, 
ob id quia pro :xternao vitz:e compendio tali acceusus 
ardore, libenter assensum prazebuimus. Quapropter per 
prasenteim auctoritatem atque prz:ceptionem jubemus 
ut hanc przdictam terram, quam ei tali firmitate ex 
jure nosu a proprietatis in suum jus ad opus Dei perfi- 
ciendum transponimus, per nostram transignatiunem 
et revestionem (firmiter recipiat ; ita ut quod postmo- 
duin jam dictus vir przcclarissimus ac nobis charissi- 
mus Biidegisillus diaconus ipsum castellionem cum 
pradicta Varenna, quam fluvius Maternz circun Jat, 
sicut jam dictum cst, et Fossatus castellionis in 
introitu suo ab aqua in aquam tolam terram conclu- 
dit ad integrum, quod fiscus noster ibidem ad pre- 
sens tenere vcl dominare videiur, una cum manen- 
tibus illis qui ibidem super terram fisci nostri com- 
tnanent, cL ad fiscum nostrum usque uunc aspexe- 
runt, totuin et a] integrum cum pratis et pascuis, 
. garricis et ulnis, cum aqua ct omni piscatioue fisci 
nostri, insulis quoque ac molendinis seu piscatoriis, 
cuin portis etiam et cunctis etiam ipsius aqux tran- 
sitoriis, vel cum omi ibus adjacentiis, cult's et incultis, 
ex nostra munifi-entia ad locum sanctum, ul dictuin 
est, regulariter construendum ac funditus xdifican- 
duin, plenissime ac firmissime habeat concessum ; et 
ibidem juxta hoe, quod sua devotio locum saxcium 
vel cellulain ad servos Dei, * sub S. Benedicti 
exemplo iuhabitando, Deo adjuvante, xd.licet. Et 
sicut ex fisco nostro processil, ita ipsu:n locum cu:un 


in oratione supplici, superius, ex auctore anonymo 
vit:e sancti Baboleni descripta, quam apud regem 
Clodoveum habuit, Fossatum non yro Benedictinis, 
sed ta:tem pro monachis postulavit; et anno Clodo- 
vei ter.io, in charta donationis quam Fossatensi 
monasterio concessil, illius loci monachos affirinavit 
Deo famulaturos ad modum et similitndinem Luxo- 
viensis monasterii, quod constat a S. Columbano 
conditum fuisse; deinde S. Dabolenus, qui Fossa. 
lensis asceterii primus albas exstitit, ab auctoribug 
praedieatur discipulus S. Columbani, talemque se 
semper professus e-t. » 

* Ad verba : sub S. lenedi:ti exemplo, vide Coin- 
lium in nota precedenti ; et notas nos'ras ad Dlide- 

isilli ebartam. [Certum «st, initio, monasterium 

ossateuse sub regula S. Colombani iustitutum fuisse ; 
saeculo x tantum regulx S. Benedicti subditum. Unide 
evadit, aut falsum, aul interpolatum esse diploma de 
quo hic agitur.] 

b Co ntius, loco citato, delenda quoque censet ista 
vocabula conjugis siv: prolis : merito quidem ; hzc 
eniin falsum produnt, cum Clodoveus adhuc esset 
puerulus. [|li:ec tamen me prorsus non moverent. 
À verosimili non abhorret regem cadlibem, imo in 
prima juventute, futura lamen providentem, dona 
contulisse movasterio, ea lege ut fierent preces pro 
sua, conjugis, prulisque sy v iocoluisilalo.| 


bus, atque cum oinni xdificio quod ahhinc facere 
poterit, firmiter absque ulla redibitione fisci nostri, 
vel judicis publici requisitione, txpedictus Dl degi- 
sillus, et qui ab illo constit »enidi sunt, imperpctaum 
valeant possidere. Denique etiam et jam regio jure 
decernimus, quod jubendo multum observare prz- 
cipimus, ut nullus judex publicus, neque episcopus, 
neque qu:libet judiciarix potestatis persoua, in 
eundem locuin, aut infra predictam terram, quain 
ecpefatus circundat fluvius et Fossatus aqum con- 
cludit, ad causas audieudas, vel injusta freda tol- 
lenda, aut transitum publicum faciendum, aut man- 
eionalicos vel paratas faciendas, aul fidcjussores 
tollendos,. aut telones exigenda, aut homines ejus 


B tam ingenuos quam servos super ipsam terram com- 


manentes distringendos, nec ullas red bitiones vel 
inli itas occasiones reguirendas, ullo unquam teimn- 
pore ingredi audeat, aut exac.are prasumat; scd 
ipsi servi Dei prassentes ac futuri, nullam ibidem a 
quacumque occasione patiantur inquietudinem; ut 
scmper sub sancto propesito ibidem Deo serviant, et 
pro nobis ac genitrice nostra, ^ vel conjuge, si.e 
prolis, nec non et totius regni statu, Domini mise- 
ricordiam devotius exorare delectet. Ut autem hzc 
preceplio nostr;b cessionis firmior habeatur, vel per 
futura tenipora, Deo propitio, inviolabilis conserve- 
tur, nos et przcelsa genitrix nostra Nandechildis 
manuum nostrarum signaculis aduinbravimus. 
Data anno primo regui nostri. 


DIPLOMA 1l 


Quo Clo:loveus 11, rex Franc. rum, possessiones mo- 
nachorum insule Darbarg confirmat, et. cis dona 
confert « (unn. 640). 


|In nomi e Dei zterni et salvatoris nostri Jesu 
Christi. Clodoveus, divina ordiuante Provident'a, 


* floc diploma primus vulgavit le Laboureur, in 
luderibus insulie Barbare, t. 1, cap. 8, pag. 5^, ex 
apographo. Recudit Cointius, Ann. t. Ill, pag. 195, 
ideo ut falsi ipsum argueret. Interpolatiunis non ex- 
pers judicaverunt Nov:e Galli: Chr.suanze auctores, 
tom. IV, col. 225. Cointiu: precipua petit argumenta 
a Lauduni mentione, « qu:e diplomati a. Clodoveo 
emisso non convenit, quia Laudunum extra illius re- 


D gis ditiones situm erat; » a vocibus nonnullis quibus 


C'odoveus uti non debuisse vi 'etur, « imprim 8 non 
occurrit ra'io cur Clodoveus regibus noium facere 
curaverit di,luma, quod in gratiam monachorum 
Barbarensium promulgavit : preterea desunt exem- 
»la, quibus probari possit quempiam e Francis ;ega- 
g per illa tempora possedisse. » lusolitam vero in 
regum prima slirpis diplomatibus inscriptionem , 
imperator Augustus, excusare nititur Cointius. « Post 
Clodoveum maguu ry, ait, quem codicillos ab Ana- 
stasio iinperatore de consulitu, id est de imperio, 
accepisse constat, plerique reges quibus Francia pa- 
ruit Áugu.-tos se dixerunt et imperatores. » SeJ pace 
tanti vi i dixerimus, hanc excusationein leviori suli- 
nixam esse funiamento, Nullum eni n, quod :cia- 
mus, exstat nec Uhlodovei Ii, nec alterius primz 
slirpis regis diploma, inscripto. nul'a, nullus num- 
mus, u^i reges i-li imperatoris Augusti titulo, expres- 
sis verbis insignianiur. Unu: aut alterum treinisseuw 


DIPLOMATA SPURI!A. 690 
or Augustus *] Necessarium quidem et con- A mosyna firma semper et stabilis, absque alicujus 


P$se videtur regiam dignitatem ex largis pos- 
bus locis Deo dicatis aliqui.l largiri, unde et 
Deo servientes, necessitates suas supplere, 
we largitores vitam consequi perpetnam 
, Quapropter notitiz tradere curamus [om- 
iel fidelibus, episcopis videlicel et abbatibus, 
, ducibus, comitibus, vice-dominis, vicariis, 
rlis, et omnibus rem pub'icam gubernanti- 
quia Licinius, abbas insule Darbarzm, in 
€ sancti Andrez et omnium apostolorum con 
. €t monachi ibidem sub beati Denedicti re: 
0 famulantes, nostram petierunt celsitudinem, 
ntes quatenus, ex amplissimis imperii nostri 
»orum paucas cellulas augmeut remus. Quam 
n petitionem benigne suscepimus; et quia 
yrsefatum multis claruisse virtutibus audiera- 
ut in electorum numero | cuin possidere va- 
eis aliqua de rebus imperialibus dare videa- 
onamus scilicet eis in partibus Provinci:, ià 
&tu Tricastrino, circa fluminis Licii ripa, 
m in honore: sancti Salvatoris de.licatam, 
villa qux vulgo dieitur Abolena; in eodem 
io, in loco qui dicitur Olerias, ecclesiam 
Desilerii, et in Marrano ecclesiam Sancti 
eum villa sua, et ex alia. parte ejusdem flu- 
xeelesiam Sancti Joannis de Lagoneria, cum 
a. Et corroboramus et. corroborando confir- 
ecclesiam Sancti Joannis de Grellas, cum 
8, quam a patre meo Dagoberto rege fieli- 
acquiesierunt. Illas totas jam dictas ec- 
eum villis atque cum omnibus appendiciis 
m decimis videlicet et preeminentiis, atque 
wyris tam culbs quam incultis, cum mon- 
vallibus, cvm e»ivis et nemoribus, cum aquis 
mque littori»us, nominat: ecclesi: et mona- 
era polestate tradimus. lusuper vero huic 
di dono conjungimus quod, si quis regalia 
ns, bujus praefati loci monachis aliquid dare 
dere voluerit, aut. aliquo modo concesserit, 
dem libertate, absque alicujus inquietudine, 
"pore permaneat, Et ut hxc regalis elee- 


ierto quidem tributum, sed nomen nulluin 
ntem, missum facimus. Theodeberti nummi 
sdducuntur qui caput et nomen in antica 
n postica epigraphen exhibent victoria Auggg. 
le forsan in iis scrutator diligens, nummoruin 
loris Justiniani typum, mu!ato tantum no- 
| monetariis Francorum Theodeberto accom. 
im agnoscat. His similia non semel observa- 
qui numismata medii xvi attentius inspexe- 


uc imperatoris Augusti titulum in. hoc diplo- 
alsum prodere credimus; et diplona ipsum 
| existimamus ad exemplum diploinatuiu Lu- 
Pii fabricatum, quod aperte patet ex initia- 
rmulis, quas ileo inter uncos distinximus, 
edem sint quibus uti s litus fuit Ludovicus 
diplomatibus suis, quotquot exstant. 

easdem personas diriguiiur omnia. fere. Lu- 
Pii diplonata, si reges excipiatis. 

ces cum villa desunt apud. Coint t. lll, pag. 


C 


dominii diminutione, permaneat, imperiali pr:ecepto, 
quo cuncta decernendo sancimus, scriptum fieri 
judicavimus, et manu uostra sigillo nostro signavi- 
mus. Facta notitia ista, quinto kal. Ma:tii, anno 
Lertio regnante Clodoveo, imperatore dulcissimo. 
Actum Monte Lauduno, priesente populo. 


DIPI.OMA III 


Quo Clodoreus 11, Fran orum rex, vill:s plurimas et 
alia dona monaster:o S. Dionysii con'erl aut asserit 4 
(nmn. U44). 


(lodoveus, Dei gratia rex Francorum , filius Da- 
goberti regis, omnibus episcopis, abbatibus, ducibus, 
comjtibus, seu quacunque judiciaria potestate przditis. 

Quicquid pro utilitate vel honestate universalis 

D inatris Ecclesiz in presenti ordinamus vel constitui- 
ius, et ad effectum perducimus, lioc nolis valde ne- 
cessorium esse contra visibiles et invisibiles hostes 
confidimus, Quanto enim digniori vel sublimiori 
potestate sumus przditi et sublimati, tanto saga- 
ciori et propensiori cura debemus esse solliciti, ut 
quod agimus, juste el ordinate disponamus, ne justo 
judici displiceamus, vel tiominibus ingrati existamus. 
Quapropter ego Chludouvius, superia pro»idente cle- 
mentia, Franc .rum rex coronatus et regix celsitudiais 
culmino sublimatus, desiderans Deum habere propi- 
tium, cupiens etiam augmentare el amplificare mona- 
sterium patroni nostri dotini Dyonisii, sicut genitor 
noster fecit, pro salute animarum nostrarum, concedo 
et confiriao ipsi prefato Dionysio et venerabili Aigulfo 
patri ejusdem monasterii, videlicet in Bituricensi pago 
ec.lesiam et villam de Noto, ecclesiam et villam se 
Umreziaco, ecclesiamet villam de Pelolio, ecclesiam et 
vil'am de Árgeuteria, ecclesiam el villam de Vallo, ec- 
clesiam Sancti Marcialis de Saluiaco, ecclesiam de 
Cur.iaco, ecclesiam de Casimansi, ecclesiam de Mo- 
sayco, et villas et decimas et L«rras circumquaque 
adjacentes, et pr::dia et mancipia utriusque sexus, 
et omnia alia circumquaque adjacentia. Affirmo 
eliam insuper donum quod fecit pater meus eilem 
monasterio, scilicel vilias et onines possessiones Sa. 
dragesilli ducis Aquitanorum, id est, Novientum in 


4 Omni genere indiciorum falsi refertum instrü- 
mentum a solo Dubleto editum, tlist. abb. S. Dion. 
pag. 681. Illud se ex originali deproinpsisse innuit, 
cum vallatum esse asserit sigillo cereo, efligiem regis 
salvam et sanam exhibente. Falsitatis signa przecipua, 
post Germoniuim, de vet. reg. Fr. Dipl , t. Il, pag. 120, 
perst: ingemus. Formule prorsus insolite, gratia Dei 
rer, el supe. na providente clementia rer coronatus, 
mentio donatiouis Constantini , quie. non nisi pluri- 
bus post Clodoveum seculis prodiit, et ab omnibus 
jam dudum explosa est ; signum Arnulphi, Metensis 
episcopi, quí jam tribus annis obierat, Coint. Annal. 
t. Il, pag. 155 ; Sylvini nomen cun titulo Rhemensis 
archiepiscopi, quod non agnoscit przssulum Ilemen- 
eium catalogus; ipse archiepiscopi titulus, pluribus 
subscriptionibus aditus, contra morem hujus tatis ; 
signum comitis Flandrensis, dum Flandrenses comi- 
tes uon ante Carolum Calvum ezstiterunt ; subscri- 
ptio comitia Normaani, qu: nondum sub stirpe Me- 
rovingica nomen hoc sortita fuerat. Nos puderct bia 
diutius detineri. 


651 


S. MARCULFUS MONACHUS. 


692 


pago Lemovicensi , Parciacum seu Nullyacum et À conservetur atque custodiatur, et eb omnibus opti» 


Pondenticiacum ae Parcellarias et Anglarias. Con- 
testamur itaque el obsecramus omnes successores 
nostros reges sive principes, per sanctam et indivi- 
duain Trinitatem , et per adventum justi judicis , ut 
ljonor et reverentia venerandz ecclesix* B. Dionysii, 
ubi genitor noster in corpore requiescit, et nos sepe- 
liri summopere speramus, ab omnibus et in omnibus 
perpetuo jure conservetur, sicut Ronxe ecclesia bea- 
torum f'etri et Pauli, per ,privilegium Constantini 
imperatoris, obtinere dinoscitur. Si autem quispiam, 
' Sive episcopus sive archiepiscopus vel qualihet digni- 
' tate vel potestate proditus, hoc nos rum donum vio- 
lare przsumpserit, auctorita'e Dei omnipotentis et 
nostra, anatematis vinculo imperpetuum sit all'ga- 
tus, el a consortio electorum D i in coelesti regno 
alienatus , et numero damnatorum in inferno asso- 
ciatus. Et, ut auctoritas nostra perenniter firma et 
inviolata permaneat, vel per omnia tempora illzsa 


malibus nostris, judicibusque publicis et privatis ve- 
rius ac certius credatur, manus nostra subscriptione 
subter eam decrevimus conlirmare, et nostro proprio 
sigillo sigillari. Palladius, Bituricensis episcopus, ob- 
tulit ; Chludouvius, filius Dagoberti gloriossimi regis, 
subscripsit. Signum Arnulfi, Metensis episcopi. Sig- 
num Eligii aurificis, Noviomensis episcopi. Signum 
Landerici, Parisiorum episcopi. Signum Maurini, Sc- 
nonens. archiepiscopi. Signum Sylvini, Remensis ar 
chiepiscopi. Signum Frenemundi, Andegavensis epi- 
scopi. Signum Unberti, Lemovicen. episc. Signum 
Aygulfi, abbatis B. Dionysii. Signum Gondoeni, co- 
mitis Normanniz. Signum Vuerpieni, comitis Dri- 
tanni&. Signum Charimundi, comitis Flandrensis. 


B Signum Mummoli, prazfecti. Signum Dadonis, Ro- 


thonmagensis archiepiscopi et cancellarii regis. Data 
jn mense Octobri, anno vij regni nostri *, Clipiaco 
palatio, feliciter in Dei nomine. Ainen. 


* Annus 7 regni Chlodovei II, mense Octobri, concurrit cum anno Chr. 644, initio regni sumpto a die 


39 Januarii anni 638, qua Dagobertus obiit. 





ANNO DOMINI DCLY. 


MARCULFUS MONACHUS. 


NOTITIA HISTORICA 


[Ex Fabricio, Bibl. medisx et infims Lat.]. 





Marculfus, monachus, ut aiunt, Parisiensis, ad (C mulas ad Francicas et Germanicas antiquitates il- 


Landericum [non Parisiensem an. 6:0 episcopum 
tempore Dagoberti regis, ut cum multis aliis putat 
Labbeus, tom. VI Concil., pag. 550, formulam de 
rivilegio et concessionem legis ad privilegium ex 
larculfu referens, sed ad Landericum episcopum 
Meldensem, qui circa ztatem p et Caroli M. (a) 
floruit] scripsitde (b) Formulis publicorum privatorum- 
que negotior.m libros n. Editi primum una cum aliis 
incertorum auctorum formulis ab Hieronymo Digno- 
nio, viro insignissimo, cum notis eruditis, Paris. 
1615, in-8^, et meliore atque aucticre Editione 1666, 
in 4* ; recusi etiam, sed sine notis, in Bibliothecis 
Patrum Colon. tom. VII, Paris. tom. H, supylem., et 
Lugdun. tom. Xil. ltecensitis auteni a. laudatissimo 
Baluzio, tom. Il, pag. 569, non Bignonii solum note 
ilie auctiores, sed etiam nove Baluzii accessere, 
Paris. 1777, in-fol, Louge utilissimas esse hasce for- 


(a) Vide Joan. Launoii assertionem inquisitionis 
jn cliartam immunitatis pag. 616 seq. et inquisitio- 
nem ipsam, pag. 25. 

(b) Formula yroprie est norma judicii quam prin- 
ceps vel magistratus. judici sententiam dicturo pr:e- 
scrilit ; unde interdum et pro sententia sumiiur. Vide 


lustrandas, multi jam monuerunt; Salmasio autem 
notante, lib. de Lingua Ilellenistica, pag. 25, « La- 
tira et Romana illorum temporum lingua sic diffe- 
runt proprie ut Divionensis et Burgundica. Et sie 
de aliis. Mista porro illa, quam sokecismis et barba- 
rismis scatere dicit (c) Isodoru:, prxcipue locum ha- 
buit ac viguit Justiniano imperante, ut constat ex 
multis monumentis et maxime ex illo instrumento 
Plenarix securitatis (Lib. 1x Origg. c. 1), quod scri- 
ptum est anno Justiniani iumper:i 38, ct nuper edi- 
tum ex bibl. Regia, ex qua olim id deprompsera- 
mus, et ex involuto et inextricabili pene charactere, 
ualis illo tempore tabellionum fuit, evolverainus. 
adem mista scripte fuere Marculfi Formuke, sicut 
in Codicibus antiquis reperiuntur. » Insignem Codi- 
cem harum formularum, annorum amplius pcc, 
servo nactus ex sectione bibl. Gudian:. 


Valesium ad Ammiani lib. xiv, cap. 1. 

(c? Vide Colomesii Bibl. selectam, cap. 91; Gas- 
sendo in Vita l'eirescii ad an. 1624. Bignonius hic 
vocatur « magnum bonarum litterarum et arcis le- 
gum ac justiti.e apud senatum lumen. a 


655 


NOTITIA IllSTORICA. 


094 








 MARCULFI MONACHI 


FORMULARUM LIBRI DUO 


(Ex D. Bouguet., Recueil des-Hist. de France.] 





PRJEFATIO BIGNONITI. 


Marculli, quem nunc damus, erudite lector, plures A dimus. Qu*e pars nostrze antiquitatis ut inter czeteras 


docti viri meminerunt. Sed quis fuerit, et quo 
tempore (a) vixerit, nihil certi ab illis prodi- 
tum. est. Quidam vero in universum circa primam 
regum nostrorum familiam illius tempora coujece- 
runt. Adhuc tamen dubium remanebat ex librorum 
varietate, quibus permulta posterioris :etatis scripto- 
res infarcierant. Verum, Exemplar quod nacii su- 
mus, omnium facile optimum, nos ainplius dubitare 
non sinit. Pixlixa siquidem ab auctore ipso epistola 
docet professione monachum, et septuaginta annos 
natum, cum bc scriberet, fuisse. Deinde cuim Lan- 


derico papze opus inscribat, facile apparet Landeri- 


cum illum Parisiorum (^) episcopum fuisse, qui Clodo- 
veo Dagoberti filio rege claruit, circa annum sra 
Christianze 660. Nulli quippe alii Galliarum episcopi 
boc nomine reperiuntur, Landerici Parisiensis tem- 
pore, neque multis post annis. Tum papse nomen 
omnibus episcopis passim tribui solitum sub prima 
regum Francorum dynastia notum est : quod licet 
sub secunda a! quatenus continuatum sit, rarius certe 
usurpatum reperitur. Accedunt et alie certissima 
conjecturs ex totius libri lectione, quibus permulta 
occurrunt qu:e vix possuiit ad. aliud tempus referri, 
«eL plane Merovingorum sxculum redolent. Quis enim 
«cum majorum domus non semel repetitum mentio- 


sem adverterit, non continuo deprehendat eo tem- : 


gre Marculfum scripsisse quo majores domus vice 
egia omnia regni negotia pertraclabant, 0 vere 

sub alieni ncminis specie imperabant? quod a Dago- 
lberto coepisse scriptores notant. € iitto patritios sae- 
"pius nominatos, quos sub Carvlinis raro aut nusquam 
zmeperiri a doctis observatum est. Alia sunt infinita 
Jndicia qux cordatus lector facile aniinadvertet. In 
«jua autem civitate Marculfus vixerit, ex qua sit 
«oriundus, aut cujus canobii monachus exstiterit, 
mobis plane incompertum est. Quod si divinaje lice- 
Aet, suspicarer eum in aliquo Parisiensis diocesis 
avonasterio regulariter vixisse, cum Landerico Pari- 
ssiorum antistiti librum suum inseribat. Quidquid sit, 
mitilissimus certe auctor est, et a doctis non frustra 
«expelitus. Nam ut omittam eo seculo scripsisse cu- 
Jjus pauca nobis hodie supersunt inonumenta, sane 
wermultas docet rerum nostrarum origines, imagis- 
&ratuuimn et dignitatum munia, juris dicendi forinam 
«Quz tum recepta erat; jus denique ipsum quo ma- 
Jiores nestri utebantur clare ostendit quando non 
zaliud certius juris observati indicium requiri potest, 
«uam cujus usum ex formulis tum usitatis deprehen- 


(a) Varie sunt eruditorum hominum sententi.e de 
zmtate Marculfi. Quidam eum vixisse putant sub fiuem 
gorim:e stirpis reguin Francorum. alii Carolo Magno 
Rreguante. Vide M. Antonium Dominicy in tractatu de 
Rreuya et pace ; Labbeum, in tomo VI Concil., pag. 
25230 ; Launium in assertione inquisitionis in chartain 
Buurunitatis beat: Germani Paris., pag. 619; Quatre- 
1narium, in privilegio sancti Germani propugnato, 
pag. 115; et Corinyium, in. Ceusura diplomatis Lin- 
Javiensis, pag. 210. BaLuz. 


fructuosa, ita obscurissima et intacta fere remansit ; 
quo nomine doctis omnibus et nostri juris peritis 
acceptiorem Marculfum fore confido. Leges quoque 
veteres, Salica scilicet, Ribuaria, Alamannbica, Saxo- 
nica, Jajuvarica et c:zeterze ejusmodi, qux» a Germani 
cis gentibus tot szculis observatze sunt, non alium 
meliorem habent interpretem.. Idipsum de Caroli 
Magni, Ludovici Pii, et Caroli Calvi constitutionibus, 
seu, ul tum dicebant,capi:ulis, dici potest. Ipse etiam 
Gregorius Turonensis, quo digniorem historicum non 
habemus, multis locis a Marcu!fo lucem accipit, et 
omnino illustratur. ldem et in plerisque ii sevi 
scriptoribus obtinet. Quinimo et ad juris Romani 
pleniorem cognitionem non parum conferre asserere 
ausim. Sed commendatitiis in publicum proditurus 
non eget, qui tot przstantissimorum virorum inge- 
hii$ se jam comiuendatus est. Cujacium dico, 
Brissonium, et. Pithoeos fratres, clarissima lumina, 
qui ex eo perpylura immortalibus suis scriptis inse- 
rendo, non levem ejus auctoris gustum cseteris de- 
derunt. Defuturos tamen non dubito qui sermonis 
duritiam, et ineptam plane rusticitatem exhorrescant. 
Facilis vero defensio est. Nam ab eo de Latini ser- 
monis perilia edoceri non petimus. Mores illorum 
temporum etiani sermonis inculta rusticitas penitus 
ostendit. 3xculo sane infelicissimo vixit, quo omnes 
disciplin.e et litterz: penitus obrute et sepulte erant, 
adeo quide, ut qui melioris doctrinz quid attigis- 
sent, veluti nov alicujus ei pravi opinionis ancto- 
res, aut ut magi et malefici damnarentur. Qua occa- 
sione lectorem monitun velim, ne variis solcecismis 
qui sz»pius occurrunt offlendaiur, nec operarum typo- 
graphicarum vitio imputet, quanquam optime emen- 
datum esse non equidem przsiiterim. Sed meminerit 
prout in authentico Exemplari scriptum est ita edi- 
tum esse; nam si ea oinnia immutanda fuissent, non 
jam Marculfus, sed alius, proditurus auctor videretur. 
Dubitavi ceite. utrum Marculfo, an potius scriptori 
vitia ejusmodi ascriberem, et vero a scriptoribus 

rmulta iu eo depravata facile crediderim, sed ita 
ere Mareulfum scripsisse baud dubium est, cuin id 
ipsum in reliquis ejusdem avi munimentis depre- 
lhendatur. Atque adeo plura in Gregorio Turonensi 
occurrunt, et infinita prope in manuscriptis Codici- 
bus, quie ab iis qui edigerunt immutata sunt. Neque 
aliler eum scripsisse dubitari potest, cum historici 
operis initio id deprecetur : « Prius, inquit, veniam 
legentibus precor, si aul in litteris aut in. syllabis 


(b) Doctis-imus abbas Lebeuf, in Dissertationibus 
de Parisiensi flistoria ecclesiastica et civili, hoc ipso 
anno 1741 editis, existimat Landericuni istum non 
esse episcopum Parisiensem qui inemoratur in di- 
plomate autographo Clodovei II conces:o, an. 655, 
monasterio sancti Dionysii; sed Madelgarii et Valde- 
trudis filium, qui in digecesibus l'arisiensi et Meldensi 
chorepiscopi munere fungebatur, quique obiit anuo 
circiter 7UU. 


825 


MARCULFI MONACIII 


696 


graminaticam artem excessero, de qua ad plene non A neat, et duorum librozum indices seu capitula ab ' 


sum imbutus. » Eadem excusatione utitur et Bene- 
dictus Levita in collectionis su: profatione. Quo fit 
ut existimem de eo sermonis genere sensisse patres 
synodi Turonensis m, sub Carolo Magno, cum unum- 
quemque episcopum decreverunt curam habere ut 
homilix: sauctorum in rustioam Romanam linguam 
transferrentur, quo facilius possent intelligi. Nam et 
rustico sermone de miraculis beati Martini libros 
Gregvriu:n. Turonensem scripsisse ipsemet testatur 
Historiarum lib. v, eamdemque excusationem repetit 
initio libri primi de Gloria confessorum : « Qui nul- 
lum argumentum, inquit, in litteris habes, qui no- 
mina discernere nescis, sepius pro masculinis femi- 
nina, pro femininis neutra, et pro neutris masculina 
commutas, qui ipsas quoque praepositiones, quas 
nobilium dictatorum observare sanxit auctoritas, loco 
debito plerumque non locas. Nam pro ablativis ac- 
cusativa, et rursum pro accusativis ablativa ponis. » 
Qu: verba ideo ascripsi, quod quis fuerit rusticus 
sermo graphice exprimant, et ut facilius Marculfo 
ignoscatur, qui adliuc infeliciore 8zeculo vixit, nec ut 
ile fuit melioribus disciplinis eruditus. Nec tamea 
dubito hoc opus priscis illis sceculis nou minore in 
preno habitum fuisse quam Cnzi Flavii scribe apu 

omanus legis Aeliones adeo rari erant qui de nego. 
tiis quanquam suis scripta conficere et qu vellent 
possent facile litteris mandare. Jgitur in hujus aucto- 
ris Editione non parum laboris in perpurgaudo, nec 
minus curando ne quid teinere immutaretur : ea si- 
quidem qux scriptorum incuria manifesto irrepse- 
rant, emendavimus, dubia reliquimus , conjecturas 
tamen nostras et emendationes in notis apposuimus. 
Unum quidem Marculü Exemplar nacti sumus, quod 
ex ditissima regum nostrorum bibliotheca suppedi- 
tavit nobis eruditissimi viri Nicol.i Rigaltii humanitas, 
sed illud optimum et przestantissimum, cum et Mar- 
culli ad Landericum dedicatoriam epistolam conti- 





auctore ipso prznotata, ut planum sit ceteras for- : 
mulas qux illis non eontinentar, Marculli non esse : 
quod incognitum doctissimis viris imposuit, qui li- 
brorum vitio quibus omues formule perimnistz? erant, 
pleraque laudaverunt. [n eo quoque recensendo usus 
sum excerptis quibusdam Co licis Pstheeani, qux» a 
doctissimo viro Joanne Savarone Arvernorum prz 
side ad me missa sunt, cuj multis nominibus me de- 
vinctum nunqua:n dubitabo proli eri. Secundum 
orro Marculíi librum in regio Exeinplari excipiebant 
ormularum capita quedam absque numeris, tum 
ejusdem voluminis initio a!ix:« plures formule, qua- 
rum h:ec erat epigraphe Cartas Sen cas, quas hic 
usurpari monuit me Joannes Savaro quasi lormulas 
veleres ; senic:e enim quasi senes. Igitur eas etiam 
formulas in unum colligavi et iucerti auctoris veteres 
formulas inscripsi ; ex quibus quzdam sunt ejusdeun 
xvi cum Marculfo, qux.lam vero Carolo Maguo im- 
perante procul dubio script: apparent. Adjuuximua 
et alias que xuvi capita continent, quas ex vetustis- 
simo Codice descripserat, et mihi jainpridem commu. 
nicaverat Jacobus Sirm»ndus, cujus viri singularis 
eruditio cun pari humanitate certat. His ut facilius 
a cxteris discernerentur, titulus pr.efixus est : For- 
mulag veleres secundum legem Rhonanam ; quod ideo 
fecimus, quia fere omnes iis scriptae sint qui lege Ito- 
mana ulereutur, cum in his sz»»issime reperias : Les 
Romana exposcit, et secundum legem Romanam ; sal- 
tem Romaua est observatio, quibus tamen nonnulla 
barbarici moris admista videre est. Denique cum 
benelicio doctissimi viri, Caroli Labbei in manus no« 
stras incidisset velus Codex, quo veteres quxdam 
formule continebantur, qui o'im P. Dauielis ac de- 
mum Jac. ljongarsii fuerant, eas quoque adjicere 
visum est, ne quid formularum desiderari posset. 
Utere his, lector, et fruere. Vale. 





PROLOGUS AUCTORIS 
Su epistola Debicatoria, 


Domino sancto, mneritis beatissimo, et apostolico ( multos fore, et vos et ali-s prudentissimos viros et 


semper honore suscipiendo, omnique pr:xconio lau- 
dis celebrando, domino ac reverendissimo papa 
* Landerico, Marculfus ultimus ac vilissimus omnium 
monachorum. 

Utinam, sancte Pater, jussioni vestre tam effica- 
citer quam spontanee obtemperare valuissem, quia 
jim supra vires mex possibilitatis conatus sum jn- 
junctum a vobis subire negotium, cum fere septua- 
ginta aut ainplius annos expleam vivendi, nec jam 
treniula ad scribendum manus est apta, nec ad vi- 
deidum mihi oculi sufiiciunt ealigantes, nec ad cogi- 
tandum suflicit hebetudo. Quia, juxta dictum vobis 
cujusdam prudentissimi viri, in pueris crescit sensus, 
in juvenibus viget, in senibus minuitur. Propterea 


eleganter facere non potui ut volui ; feci tamen or- D 


dinate ut potui, nou solum ea quz jussistis, verum 
etiam muita alia in hac scedola tam przceptiones 
regales, q:»:am cartas pagenses, juxta simplicitatis et 
rusticitatis mex naturam intimare curavi, Scio enim 


* Codex ms. Pitheganus, Glidulfo. llinc conjicit 
abbas Lebeuf, loco jam citato, Marculfum opus suuni 
non tantum Landerico Parisiensi et Meldensi chor- 
episcopo obtulisse, sed etiam Hildulfo chorepiscopo 


eloquentissimos ac rhetores et ad dictandum peritos, 
qui is:a si legerint pro minima et velut deliramenta, 
eorum coinparala sapienti:e reputabunt, vel certe 
legere dedigaabuntur. Sed ego non pro talibus vir's, 
seJ ad ezercenda initia puerorui, ut potui, aperte et 
simpliciter scripsi, 5 ut cui libuerit, is exinde aliqua 
exemplando faciat. Si vero displic.t, nemo cogit in- 
vitum, nec proxjudicot mea rusticilas erudi'orum et 
rhetorum (florius verboruin, et * eloqueuti facun- 
dir. Sunt propt.rea. nonnulla negotia hominum, 
tam in palatio quam in pago, qux scribi non queunt 
antequam invicem conferantur, et juxt. propositio- 
nes vel responsiones eloquia eorum tunc scribantur 
et gesta. Ego vero hsc qua apud majores meos, 
juxta consuetudinem loci quo degimus, didici, vel 
ex sensu proprio cogitavi, ut potui coacervare in 
unum curavi, et capitula prznotavi, ut facilius quod 
voluerit a quxrenti in antea scripto reperian:ur. 


Trevirensi. . 
b Edit. Baluz. et Lindenbrog., scripsi cuilibet u 
exinde. 
€ ]bid., eloquentie facundia. 


p anmmmum D D c Sd 


621 





FORMULAE. — LIB. I. 


698 





INCIPIUNT CAPITULA SCEDOL.E OPERIS IILJUS. 


1. Qualiter privilegium condatur. 
2. Concessio regis de boc privilegio. 
3. Emnnita* regis. 
4. Contirmatio de regis emunitate. 
5$. PriPceptom regis de epi tu. 
6. Indiculus regis ad Metropolitanum episcopum, ut alii 
episcopo benedicat. 
7. Consensus civium, pro episcopatu. 
8. Charta de ducatu, patriciatu aut comitatu. 
9. Indiculus ad alium regem, cu u legatio dirigitur et 
verbis suggeritur comiendatitiis. 
10. Rescriptum ad regem, pro suo lezatu. 
11. "fractoria legatorum vel miuima facienda, ad istius 
instar. 
12. Pra2ee: tnm donationis. ; 
15. Przeceritum de lesiverpo, per manum regis. 
11. Prolojzi tres de cessionibus regalibus. 
455. Concessio ad locum sanctum. 
416. Coutirmatio regis ad locu. s netum. 
41. fterum coufirmatio, pro secularibus viris. 
18. De recis auirostione. 
19. Praeceptum de clericatu. 
«P0. De divisiune obi regis accesserit missus. 
*$1. De causisal erius recipiendis. 
3323. Praeceptum denariale. 


o0 WEBLECUUROS RUNE. 


25. Charta de eausa suspensa. 
?1. Chsrta de Mundeburde regis et princims. 
25. Prologus de judiciis regis cum de magba re duo 
causantur simul. 
26. Inliculus commonitorius ad episcopum. 
, 27. lte:n indiculus ad episcopum, ad alium distringen- 
uu. 
93. Charta audientialis. 
29. Indiculus ad laicum 
90. Commutatio cum rege. 
51. Contirmatio regis de omni corpore facnitatis. 
$2. Si quis contra voluntatein regis egerit, securitas eis 
quibus eum persequi juss^rit. 
53. Praeceptum, quorum ab hostibus, vel alio modo fue- 
rint instrumenta incensa. 
54. Relatio pagensium ad regem dire-!a. 
55. Conlirmatio alia de omni corpore fa.ultatis, ad mo- 
Basterium. 
56 Ut causas süctorum assumen !i. suorum aliqui licea : 
ti$m liabeaut. 
$7. Judicium. 
$5. Cliarta pericla. 


B $39. Ut pro nativitate Regis ingenui relaxeniur. 


40. Ut levde samnio promittantur regi. 





LIBER PRIMUS. 
DE CHARTIS REGALIBUS. 


lon S 


CAPUT PRIMUM. 
De *? privilegio. 
"ESaneto domino ei in Christo venerabili fratri illi 


sancta debeant bajulare officia, cum abbas cum omni 
congregatione poposceri!, a nobis vel a successori- 
bus nostris ^ sacros percipiat gradus. Nullum pro 


93t»«E»ati, vel cunctz c. ngregationi monasterii illius in 
WC» 210re beatorum illorum in pago illo constructi, ille 
*ipiscopus. Con pellit nos affectio charitatis vestrae, ' 


ipsorum honore pr:mium percepturus, altare in ipso 
monasterio przdietus episcopus bencdicat, et san- 
ctum chrisma annis singulis, si voluerint postulare, 


radio inflanmante divino, illa pro vestra quieti pro- 
YYdere, qua nobis maneant ad mercedem, et ea recto 
Lramite, inconvulso liinite lerininari, quz? perennem 
€leinceps, propitiante Domino, obtineant firmitatem, 
«uia non minor a Domiuo reiributio speratur futura 
Wro succiduis contemplante temporibus, quam ad 
presens munera pauperibus offerente. Et ne nobis 
aliquis detrahendo stint in id nova decernere 
carmina, dum ab ontiquitus juxta constilutionein 
pontificum, per regalem sanctionem monasteria san- 
ctorum Lirinensis, Agaunensis, Luxoviensis, vel 
modo innumerabilia per omne regnum Francorum, 
sub libertatis privilegium videntur consistere, sed 
pro reverentia sanctorum , beatorumque omnium 
fratrum implendo jussa, custodiendo przcepta, obe- 
dientiam propal:ibo. Quid vero vos, vel successores 
vestri, sancto sualente spiritu deinceps custodiatis, 
iuo sancte illius Ecclesie episcopus debeat adim- 
p'ere, huic pagin:e credidimus inserendum. lloc est, 
ut de vestra congregatione qui in ve:tro monasterio 


*? In Edit Bign. hic titulus legitur : /ncipiunt exem- 
glaria de. di-ersis conditionibus qualiter regales chur- 
4as pagenses, cui harc formula habere placuerit, et me- 
dius non valcl, scribantur. 

b Certum est monachos clericos non fuisse usque 
24 tempus Zosimi et Sir cii Ikomanorum poutificum, 
quorum bic epist. 1, cap. 25, ad llimcrium, innuere 

videtur, licentiazm s» prestare mouachis  moruin 


pro reverentia loci sine pretio concedat, et juxta 
dispensationem divinam cum abbas de ipso monaste- 
rio a Domino migraverit, quem unanimiter omnis 
congregatio illa monachorum ex semetipsis, optim:e 
regul:» comparatum, et vic. meritis congruentem, 
similiter sine premio memoratz urbis episcopus ipse 
promoveat abbatem. Nullam penitus aliam potesta- 
tem in monasterio, neque in rebus, neque in ordi- 
nandis personis, neque in villabus, ibilem jam col- 
latis, aut deinceps regio munere, aut privatoruni 
collaturis, vel in rel.qua substantia monasterii, nos 
successoresque nostri episcopi, aut € archidiaconi 
seu Crleri ordiuatores, aut quilibet alia persona 


p Predictie civitatis habere non przsumat ; aut quod- 


cunque de eodem mona:terio, sicut de parochiis, 
aut cxteris monasteriis, muneris causa audeat spe- 
rare, aut ferre. Nec de hoc quoa a Dominum timen- 
tibus hominibus trausmissum , aut in 4 altario offer- 
tum fuerit, aut in sacris, voluminibus vel quibuscun- 
que speciebus ad ornatum divini cultus pertinet, aut 


gravitate et fidei institut'one commendatis, ut possint 
clericorum o!ficiis aggregari. Bicw. 

* Archidiaconi res temporales et ecclesize opes dis- 
pensabant. Ip. 

" Solemne tunc temporis erat, res donatas ecclesia 


vel traditas, aut saltem earum instrumenta altari im« 
ponere. Ip. 


629 


MARCULFI MONACIIL 


709 


presens collata vel collatura fuerin!, * auferre prx- A elogia pr»cipue domesticis filei devota mente im- 


sumat. Et nisi rogatus a congregatione illa, vel 
abbate, pro oratione lucranda, nulli nostrum liceat 
monasterii adire secreta, aut finium ingredi septa ; 
et si ab eis illuc pontifex postulatus, pro lucranda 
oratione vel eorum utilitate, accesserit, celebrato ac 
peracto divino mysterio, sünplici ac sobria benedi- 
ctione percepta, absque ullo requisitu domo studeat 
habere regressum. Ut quatenus monachi, qui soli- 
tarii nuncupantur, de perfecta quiete valeant, duce 
Domino, per tempora exsultare, et sub sancta regula 
viventes, et beatorum patrum vitam sectantes, pro 
statu Ecclesi, et salute regis, v«l patrix, valeant 
plenius Douiinum exorare. Et si aliquid ipsi monachi, 
de eortuun religione tepidi, aut secus egerint, secun- 
dum eorum regulam 'ab eorum abbate, si praevalet, 
b eorrigantur. Sin autem pontifex de ipsa civitate 
coercere debet, quia nihil de canonica auctoritate 
convellitur, quidquid domesticis fidei pro quietis 
tranquillitate tribuitur. Si quis autem ex nobis, 
quod Deus avertat, calliditate commotus , aut 
cupiditate preventus, ea qua sunt superius com- 
prehensa , temerario spiritu violare przsumpse- 
rit, a divina ultione prostratus, * reatu ana- 
thematis subjaccat, et tribus annis a. communione 
emniunm [ratrum se noverit alienum. Et nihilominus 
hoc privilegium perpetim maneat incorruptum. Quam 
constitutionem nostram, ut firmis subsistat vigori- 
bus, et nos et fratres nostri domini 4 episcopi sub- 
senpsione et mauibus nostris decrevimus roborari. 
Actuni ibi, sub die illo, auno illo. 
CAPUT Il. 
e Concessio regis ad loc privilegium. 

Ille res, viris ! apostolicis, patribus nostris, nec- 
non et illustribus viris, illi comiti, vel omnibus 
agentibus, prxsentibus ct futuris. Oportet enim cle- 
mentiam principa'em , ut inter c:ivterorum petitiones 
sacerdotibus debeat benignum accommodare auditum, 
et quod pro tiinore divini nominis postulatur, poua- 
tur procul dubio ad effectum, ut fiat in mercedem 
conjuuctio, dum p:o quiete servorum Dei congrua 
impertitur € portio, quia files perfecta non dubitat 
ad Altissimi gratiam pertinere, quod secundum sacra 

* Observa in casu negligent jurisliciionem et 
potestatem episcopo servatam, ne impunita sci'icet 


essent maleficia, et canonica auctoritas convellere- 
tur. Dicx. 

b li est fidelibus qui divino servitio jugiter in- 
cumbhunt, et quorum sors Dominus est. Ip. 

* Frequeus tuin erat, et. etiain postea, anathema- 
tis paenam instrumentorum sganctionibus inserere. Ip. 

d Episcopi liic non tantum alhibentur ut t^stes, 
verun) et quia ejusmodi libertas nonnisi imagno in 
conventu episcoporum indulgebatur. I». 

* Satis ostendit hoc lemna non privilegio tantum 
episcoji, sed el consensu et coulirmatione regis opus 
fuisse. lp. 

! Sic tum vocabantur episcopi, quod in locum apo- 
stolorum successerant. Ip. 

€ Faluz., impe titur petitio. 

* [Iis verbis, ut notat Bignonius, dux notantur bo- 
norum species, et velut maxima rerum divisio, qux 
eo sculo recepta erat, quod et ex cap. 33 infra col- 
ligi potest. Ounia namque prazdia aut propria eraut, 


penditur, quia scriptum est. Deati pauyeres spiritu, 
quonium ipsorum est regnum colorum (Matth. v, 5). 
Ergo dum et ille episcopus ut abbas, aut illuster vir, 
monasterium in honore illius, in pago illo, aut su- 
per 5 proprietate, aut super fisco, noscitur zedificasse, 
ubi ad przsens ille abbas, vel turba plurima mona- 
chorum adunata esse noscuntur, ad petitionem 1 il- 
lius clementia nostra, pro quiete ipsorum servorum 
Dei, pr:ceptionem vigoris nostri placuit propalare, 
sub quo tranquillitatis ordine, Domino protegente, 
ipsi monachi juxta religionis normam perpetim va- 
leant residere, elegiinus , ut et hac serie debeat ple- 
nius declarari, quia nihil de canonica insti:utione 
convellitur, quidquid domesticis fidei, per tranquil- 


B litatis pacem conceditur. Nec nobis aliquis detra- 


hendo zstimet ia id nova decernere carmina dum ab 
antiquis juxla constitutionem pontificum, per rega- 
lem sanctionem monasteria sanctorum illorum, vel 
cxlera in régno nostre, sub libertatis privilegium vi- 
dentur consistere, ita et prxsens valeat, Deo adju- 
tore, constare. Ergo, si quid in villabus, mancipiis, 
vel reliquis quibuscunque rebus, atque corporibus 
aut regio munere, aut supra scripti illius, vel a qui- 
buslibet est delegatum , aut deinceps fuerit additum, 
juxta quod ab illo poutifice vel cvteris domnis epi- 
scopis ad praffatum monasterium juxta quod e.rum 
continet privilegium, quod nobis przffatus ille protu- 
lit recensendum, sancitum esse cognovimus, nullus 
episcoporum, ut diximus, nec przesens, neque si fue- 


C rint successores seu archidiaconi, vel eorum ordina- 


tores, vel qux''ibet persona, possit quocunque ordine 
de loco ipso auferre, aut aliquam potestatem sibi in 
ipso monasterio, prxter id quod scriptum est ad- 
aptare, vel aliquid per commutationis titulum minue- 
re, aut de ministerii ornamentis, vel de altari, vcl 
de offertione in altario illata abstollere, nec ad ipsum 
monasterium vel cellulas ejus, nisi tantum pro lu- 
cranda oratione (illud ipsum, si fuerit, cum voluntate 
abbatis, vel ejus congregationis) absque dispendio 
eorum, aliter accedere penitus non przsumat. Quo 
facilius secundum delegationis votum, vel hujus se- 
riei auct»ritatem, ad ipsum monasterium absque ul- 


aub fiscalia. Propria seu proprietates dicebantur, 
quz nullius juri obnoxia erant, sed optimo maximo 
iure possidebantur, ideoque ad b:redes transibant. 
F:scalia vero, beneficia sive fisci vocabantur, «quze a 
rege, ut plurimum, posteaque ab a!iis ita concede- 
bantur, ut certis legibus servitiisque obnoxia, cum 
vita accipientis finirentur. Rursus propr'um seu pro- 
prietas duptex : alia quippe alode, seu h:creditas, 
proprium paternum auL maternum ert ; alia. non 
a parentibus, &ed labore et parcimonia cujusque 
comparata, ex comparato, aut ex conquisitu dice- 
batur. Sed postea et res comparatas alodii nomine 
vocaverunt; eoque perventum uL alodia liberi juris 
predia, qux nec fldem, uec pensitationem deberent 
generali:er dicta sint, ad feudi differentism ; quo 
sensu alodii vocabulum adhuc hodie jure nostra 
usurpa'ur. ilxc divisio passim apud medii seculi 
scriptores notanda occurr.t. 

! Hoc euim. libertatis privilegium, ut plurimum, 
rogatu eorn "» qui construxerant aut dotaveraut eou- 
cedebatur. Dicx. 


101 


lius inquietudine, ibidem cuncta proficiant in au- 
gmentis. Adjicientes, ut nulli penitus judicum, vel 
cuilibet hominum licentia sit, de rebus przfati mo- 
nasterii, absque voluntate eorum servorum Dei, in 
aliquo iniquiter. defraudari, aut temerario spiritu 
suis usibus usurpare. Ne, quod primitus est, et Dei 
iram incurrat, et nostram offensam, vel a fisco grave 
damnum sustiueat. !llud nobis pro integra mercede 
nostra placuit addendum, ul tam quod ex nostra lar- 
gitate, quam delegatione ipsius, vel cxterorum, aut 
cujuslibet, ibidem est aut fuerit devoluta possessio, 
quoque tempore, nulla judiciaria potestas, nec praze- 
sens, nec * succidia, aut ad causas audiendum, aut 
aliquid exactandum, ibidem non pr:sumat ingredi, 
sed sub omni emunitate hoc ipsum monasterium vel 
congregatio sua, sibimet ^» omnia freda concessa de- 
beant possidere; et quidquid exinde fiscus noster, 
forsitan de eorum hominibus, aut de ingenuis, aut 
de servientibus in eorum agris commanentibus, vel 
undecunque poterat sperare, ex indulgentia nostra, 
in * luminaribus ipsius sancti loci, vel stipendiis san- 
ctorum Dei, tam nobis in Dei nomine viventibus, 
quam per tempora a succidentibus regibus et pro 
mercedis compendio, debeant cuncta proflcere, ut 
pro zterna salute, vel felicitate patriz, seu regis, 
constanter delectet ipsis monachis, iminensam Do- 
mini pietatem jugiter implor:re. Quod preceptuin 
decreti nostri, Christo in omnibus suffraganti, ut 
Érmior habeatur, et perenniter 4 confirmetur, sub- 
scriptione manus nostre, infra studuimus confir- 
wari. 
CAPUT iil. 
Emunitas regia. 


Waximum regni nostri augere credimus munimen- 
7CWum, si. beneficia opportuna locis ecclesiarum, aut 
«ui volueris dicere, benevola deliberatione concedi- 
-mnus, ac Domino protegente stabiliter perdurare con- 
*;scribimus, lgitur noverit solertia vestra quod nos ad 
"wpetitionem apostolici viri domini illius, il'ins urbis 
«episcopi, tale pro :xterna retributione beneficium 
wisi fuimnus indulsisse, ut in villabus ecclesix, quas 


^ Baluz., succidi a, aut causas audiendo, aut. aii- 
eguid exactando.... ingredere. 

b [dem, omnes fredas concessos. 

* Luminarium usus pervetustus, et a primordio 
mascentis ecclesie, in autelucanis scilicet. ccetibus, 
wit [rensus, Tertullianus et alii passim testantur. 
"Tandemque pace Christianis data, Ecclesia id ex pri- 
3;co more retinuit, tum in Dei honorem, tum in signum 
llaetitiz, ut beati lHieronyimi verbis utar, qui Vigilan- 
Wiuns cereorum usum reprobantein graviter redarguit. 
lah. 

d Baluz., conservetur. 

* [mmunitatem, qux et emunitas vocabatur, primi 
«Christiani imperatores parcam et modicam ecclesiis 
Wribuerunt, et initio quidem a civilibus et persona!i- 
libus muneribus tantum ; quod ex libro xvi Cod. Theod. 
facile perspicitur. Plenissima vero immun:tas a regi- 
lbus uostris concessa est, ut merito dici possit suo 
exemplo cxteris principibus eamdem immunitetein 
ecclesiis concedendi auctores fuisse. (15x. 

f Secularibus viris tum etiam immunitas plena 

voncedebatur. Vide infra, cap. 17. lo. 

$ Man:iones, tecto , hosyitia, les logis. Parat;e vo- 


FORMUL &. — LIB. I. 


703 
A moderno temporc aut nostro, aut cgjuslibet munere 
habere videtur, vel quas deinceps in jure ipsius san- 
cti loci voluerit divina pietas ampliare, nullus judex 
publieus, ad causas audiendas, aut freda undique exi- 
gendum, quocunque tempore non presumat ingre- 
di. Sed hoc ipse Pontifex, vel successores ejus, pro- 
pter nomen Dei sub integro emunitatis nomine va- 
leant dominare. Statuentes ergo ut neque vos, neque 
juniores, neqne successores vestri, nec ulla publica 
judiciaria potestas, quocunque tenpore in villis ubi- 
cunque in regno nostro, ipsi ecclesi» aut regia, aut 
privatorun largitate collatis, aut ! cui in antea fuerint 
collaturis, aut ad audiendas altercationes ingredi, 
aut freda de «uibuslibet causis exigere, nec & man- 
siones, aut paratas, vel ^ fidejussores tollere non 
B przsumatis; sed quidquid exinde, aut de ingenuis, 
aut de servientibus, c:xeterisque.nationibus, qu:e sunt 
infra agros, vel (ines, seu supra terras przdicte Ec- 
clesi:: commanentes, fiscus aut de fredis, aut unde- 
cunque potuerat sperare, ex nostra indu gentia prc 
futura salute in luminaribus ipsius Eccle:iz, per ma- 
num agentium eorum, proficiat in perpetuum. Et 
quod nos propter nomen Douini, et auims nostrae 
remedium, seu nostra prosequenti progenie plena 
devotione indulsinus, nec regalis sublimitas, nec 
cujuslibet judicum sva cupiditas refragare tentet, 
Et ut praesens auctoritas, tam pr.«sentibus quain fu- 
turis temporibus, inviolata, Deo adjutore, permaneat, 
manus nosire ! subscriptionibus infra roborare de- 
crevimus. 

| CAPUT IV. 

Confirmatio de emunitate. 

Principalem quidem clemen:iam cunctis decet ac- 
commodare aurem benignam, precipue qua pro 
compendio animarum a precedentibus regibus, pa- 
rentibus nostris, ad loca ecclesiarum probantur esse 
indulta, devota debemus mente perpendere, et con- 
gria beneflcia, ut mereamur in mercedem esse par- 
ticipes, non negare, sed robustissimo jure per nostra 
oracula i conferre. lgitur apostolicus vir i:le, illius 
civitatis episcopus, clementi: regni nostri suggessit, 
eo quod ille rex per suam * auctoritatem, sua manu 
cabantur qua provialico et alimentis priebebantur. 
Cl. Falcetus optime paratas uno Gallico verbo tivréea 
interpretatus est; sic enim hodie dicuntur. cihi qui 

D in familia regia ministris et fawiliaribus in specie 
quotidie pr-bentur. Ip. — 

b Id est, cogere utsubdiii ecclesix et in ecclesias- 
tica terra degentes, aut statim ad judicis audientiam 
pergant, et judicatum faciant; aut si velint dimitti, 
fidejus:ores seu vades judicio sistendi causa prx- 
stent. Ip. 

! Subscriptionis nomine, de qua hic Marculfus agit, 
signum illud et character continebatur, totius nomi- 
nis litteras implexas referens , qualia in vetustis re- 
giis et imperatoriis diploinatibus videre est. 1p. 

J Daluz., confirmare. T 

* Auctor tatisnomine hic et superiori capite iutelli- 
Bitur diploma, pragmaticum, seu, ut sxculi etiam 
verbis utar, prz:ceptum regium, ea forma descriptum 
qua niajorem auctoritatem. liabiturum erat, et, ut 
puto, manu propria regis subscriptum, et anuulo seu 
sigillo principis munitum ; qua in re ab indiculo dif- 
fert. Dicx. 


703 


MARCULFI MONACIII 


194 


subseriptam, de villis ecclesie sus illius, quas ad A poribus inviolata, Deo adjutore, possit constare, 


prosens pessidebat, vel de eo quod a Deum timenti- 
bus hominibus ibidem inantea delegaretur, integram 
eimunitatem concessisset, ut nullus judex publicus ad 
causas audiendum, vel freda exigendum, nec mansio- 
nes, aut paratas faciendum, nec fidejussores tollen- 
dum, nec homines ipsius Ecclesiz de quibuslibet cau- 
sis distringendum, nec ad ullas redhibitiones requi- 
rendum, ibidem ingredi non debeant. Unde et ipsam 
preceptionem jam dicti principis, seu et * confirma- 
tionem illorum regum, eorum manibus roboratas, 
antedictus poutifex nobis ostendit relegendas, et ipse 
beneficium circa eodem, vel niemorata ecclesia sua, 
sicut a supradictis principibus fuit indultum, mo- 
derno tempore asserit esse conservatum. Sed pro 


subtus eam propria manu describimus roborasse. 
CAPUT V. 
d Praceptum de episcopatu. 

Ille rex, viro apostolico illi episcopo,squamvis nos 
ad adininistrandum gubernandumque rerum status, 
precel.is occupationibus regix sollicitudinis eausa 
constringal, nihil tamen * tam principali quam prin- 
cipi diguum est, ut cum pastorali paululum plebs de- 
slituta est prxsidio, pro salute animarum, hujusmodi 
personis, locis celsioribus pontificalem perficiat com- 
mittere dignitatem, in quibus maueat dupliciter sermo, 
ut pop.lus magistrum actus Christi imitetur, qvi 
pla2bem non minus pietate quam severitate constrin- 
gat, qui sciat commissa sibi talenta assidux praedi- 


firmitatis studio, petit celsitudinem nostram, ut hoc B caüonis sermonibus expolire, et acquisita multipli- 


denuo circa eodem, vel memorata Ecclesia sancti 
ilius, nostra deberet auctoritas generaliter conile- 
mare. Cujus 5 petitioni pro reverentia, ipsius sancti 
loci, ut mereamur in mercedem sociari, plenissimam 
' woluntalem praestitisse, vel confirmasse cognoscite. 
Przcipientes ergo jubemus, ut sicut constat ab aute- 
diclis principibus de villis przfatx:» Eccleeie domni 
illius integram emunitatem absque introitu judicn:n 
fuisse concessam, ita el inantea, auxiliante Domino, 
iuspectze priorum principum auctoritates omnimodo 
conserventur, ei neque vos, neque * juniores, neque 
successores vestri, vel quislibet de judiciaria pote- 
slate, in villas antediete Ecclesie, quas moderno 
tempore ubicunque in regno nostro possidere noscun- 


cataque gregis sui salute ad ovile Dominicum nullis 
maculis sordidatum valeat prxsentare. Et quia co- 
guovimus sancte. recoréationis domnum illum, urbis 
illius antistitem, evocatione divina ab hac luce mi- 
grasse, de cu;us successore sol'icitudinem congruam, 
una cum pontificibus vel proceribus nostris plenius 
f tractantes, decrevimus illustri vero aut venerabili 
illi, in ipsa urbe pontificalem in Dei nomine coinm:t- 
tere dignitatem. Quem plerumque apud animos no- 
Stros, et act o probata commendat, et 5 nobilitatis 
ordo sublimat , ac rorum probitas, vel mansuetudi- 
nis et prudentiz honestas exornat. Qua de re stat:.ta 
presentibus ordinamus, ut cum adunatorum caterva 
pontificum, ad quos tamen nostr: serenitatis devotio 


tur, vel qu: inantea a Deum timentibus hominibus C 9'ripa pervenit, ipsum ut ordo postulat benedici, 


fuerunt collatze, tam de ingenuis, quam de servien- 
tibus, vel quibuslibet nationibus hominum, in przedi- 
cis ipsius Ecclesim villis commanentibus, nec ad 
agendum, nec freda exigendum, nec fide,ussores- 
tollendum, nec mansiones, aut paratas faciendum, 
nec eos de quibuslibel causis distringen:ui, nec ul- 
las redhibitones requirendum, ibidem ingredi non 
presum:tis, sed sicut ipsum beneficium a jam dictis 
principibus jam dict: Ecclesix* fuit indulium, et 
usque modo conservatum, ita et deinceps per hanc 
nostram auctoritatem generaliter confirmatam, in 
Dei nomine perenniter maneat inconvulsum, et qnid- 
quid exinde fiscus noster poterat sperare in lumina- 
ribus Ecclesi» ipsius in perpetuum proficiat, et ut 
hic auctoritas tam prxsentibus quam futuris tem- 


€ faluz., confirmationes. 

b faluz., petitionem... plenissima rolunta'e. 

* Juniores nomen est conditionis, non xtatie; per 
quod hic et in capite przcedenti videntur intelligi 
subditi et inferiores, ut notat Bignonius. BouQueT. 

4 Formula est, ut et lemna ostendit , qua rex, cum 
primum de obitu alicujus episcopi certior factus est, 
adejiscopum meiropolitanum scribit, et prerijit 
- ut virum illum a e probatum et electum , in epi- 
scopuin ordinet et benedicat. Bicw. 

* Kdit. Lindenbr., tam principale quam ut. 

! Videlicet ut magis rite et secundum canones 
electus videretur , non regis tantum imperio consti- 
tutus. Bicx. 

5 Tune non alii quam nobiles episcopi fiebant. 


vestra industria studeat voluntatis nostre delibera- 
tionem reseratis oraculis publicare, atque effectum 
Domino annuen'e s»rtiri. Quatenus dum Ecclesiam 
sibi a dispensatione divina commissam strenue Te- 
gere atque gubernare videtur, nobis apud zternum 
retributorem mercedem suffragia largiantur, et ille 
pro peccatorum nostrorum mole indesinenter im- 
mensum Dominum debeat deprecari. 


CAPUT VI. 
5 [ndiculus regis ad episcopum ut alium benedicat. 
Doinino sancto, sedis apostolice dignitate colendo, 
in Christo Patri ! illi episcopo, ille rex. Credimus jam 
ad vestram reverentiam pervenisse, sanctze recorda- 
tionis illius urbis antistitem evocalione divina de 
orzsentis xeculi luce migrasse. De cujus successore 


Quin et in abbatibus idem quodammodo exigeba- 
tir. Bic. 

b Caput hoc ejusdem cum superiore argumenti 
esse titulus testatur. Verum hanc inesse puto. diffe- 
rentiam, quod superius preceptum inscribatur, ma- 
joris scilicet au toritatis diploma, manu propria 
principis subscriptum , el annulo forte munitum , ut 
supri de auctoritate. diximus. Istud vero indiculus 
dicitur, quem , ut existimo, recte epistolam absque 
sigillo dixeris. Ip. 

! Metropolis antistitem archiepiscopum dixisset, 
si s:eculi tulisset usus. Per ea namque tempora ar- 
chiepiscoporum appellatio vixlum in Occidente 
usurpari coeperat, solique patriarchze ita designa- 
bantur, quod postea Mctropolitanis communicatum 
hodie retnemus. Ip. 


4105 


FORMULJE. — LIB. I. 


708i 


sollicitudinem integra, cum pontif'cibus, vel prima- A fidem illibatam custodias, et omnes populi ibidema 


tibus populi nostri perpetrantes, decrevimus illustri 
viro illi, aut venerabili viro illi, ad prx:fatam urbem 
ponti(icalein regulariter, Christo auspice, committere 
dignitatem. Et ideo salutationum jura digno debita 
honore solventes, petimus ut cum ad vos perve- 
nerit, ipsum ut ordo postulat benedici vestra saneti- 
tas non moretur, et junctis vobis cum vestris com- 
provincialibus, ipsum in suprascripta urbe conse- 
erare, Christo auspice, debeatis. Agat ergo alinitas 
vestra, ut et nostr» voluntatem devotionis incun- 
ctanter debeatis implere, et tam vos quam ipse," pro 
stabilitate rcgui nostri jugi invigilatione plenius 
exoretis. 
CAPUT VII. 
* (Concessio civium pro epscopatu. 
Suggerendo piissimo, ac prxecellentissimo Domino, 
ili regi, vel seniori communi illius , a servis vestris, 
quorum subscriptiones vel signacula subtus tenentur 
isertze, Principalitatis vestre circeumspecta clemen- 
ta novi justa petentib:s adnuere, suo moderaminis 
judicio ponde:ante prxsertim, cu:n illa deposcuntur 
genera!i prece, cunctorum voce, communiter quod 
proficiat, 5 constat illud ad Eccle.ix: regimen pullu- 
lare, quod, ei ipsum regalis clementix prosit saluti, 
pariter. ac mercedi. Quoniam sancla memori:e vir 
apostolicus ille, illius urbis episcopus, line appropin- 
quante ab hac luce migravit, tempore naturx com- 
plenti, ne destitute sint, quod absit, oves decedente 
pastore, in loco ejusdem suppliciter postulamus, ul 
ivstruere dignemini illustrem virum illum, aut vene: 
rabilem illum cathedrae illius. successorem, in quo 
esl przespicuilas sublimis , ingenuitas nationis, ele- 
gantia refulgens , diligentia castitatis , charitatis lo- 
ciples, voluntatis irrefragabiliter. Manu nostra hunc 
Ccousensum decrevimus roborare. 
CAPUT VIII. 
e Charta de ducatu, patriciatu, vel comitatu. 
Precipue regalis in hoc perfecta collaudatur cle- 
menta, ut. inter cunctum populuin bonitas et vigi- 
lantia requiratur personarum. Nec facile cuilibet ju- 
diciariam convenit committere dignitatem, nisi prius 
fides seu strenuitas videntur esse probatze. Ergo dum 
et lidem el utilitatem tuam videmur habere comper- 
tam, ideo tibi ! actionem comitatus, ducatus, patri- 
ciatus in pago illo, que:n antecessor tuus ille usque 
nune visus est egisse, tibi ad agendum regendumque 
commisimus. lta at semper erga regimen nostrum 


^ |ta Mss. cakis tamen placet consensus cium. 

igitur hac formu!a plebs pastore destituta regem ea 
e re certiorein facit, et Mr postulat ut vi- 

rum aliquem ip episcopum illis concedat. Bic. 

5 Lindenbr. et Baluz., constanter Ecclesia. 

« Litterz sunt principis , quibus provinciz vel ci- 
"witati rectores destinat, qui aut patricii, aut duces, 
aut comites vocantur. DBicN. 

4 Actionem, id est, officium ; inde agentes, id est, 
«officiales, ministri. Comites singulis civitatibus nrz- 
erant. Gregorius Turon. sepe eos judices vocat. Du- 
«es przerant quidem exercitui : verum et jus, quem- 

admodum conites, dixisse hzc formula ostendit, et 


commanentes , tam Franci, Romani, Burgundiones, 
vel reliqux nationes, sub tuo regimine et gubernationg 
degant, et inoderentur, et eos recto tramite secundum 
legem ct consuetudinem eorum regas, viduis et pu» 
pillis naximus defensor appareas, latronum et male- 
factorum scelera a te severissiue reprimantur, ut 
populi bene viventes sub tuo regimine gaudentes de- 
beant consistere quieti, et quidquid de ipsa actione 
in * fisci ditionibus speratur, ! per vosmetipsos annis 
singulis nostris :erariis inferatur. 

CAPUT IX. 


]ndiculus ad alium regem, cum legatio. dirigitur et 
verbis suggeritur commendatitiis. 


Domino glorioso, atque pr:zecellentissimo 5 fratri, 


B illi regi, in Dei nomine ille rex. Desideratus eventus 


fidelissimam nobis obtulit facultatem, qua vestrze se- 
renitati salutationis honorificentiam prxbeamus, eo 
videlicet dileclionis affectu proprietatem vestrx cel- 
situdinis cognoscere cupientes, quo vestram gloriam 
erga nos fraternitatis individuam arbitrainur. Pro- 
inde presentes viros illustres, illum et illum, ad prz- 
sentiam fraternitatis vestre direximus, quibus ut 
vestram gloriam condecet, benignissima tranquillitate 
susceptis, petimus ut dum olficium legationis injun- 
cte peragerent, responsis vestrz» clemeoti:e premo- 
niti, ad referendum salutis indicium saciis vestris 
literis honorentur. 
CAPUT X. 
' Rescriptio ad regem. 


C Domino gloriosissimo, atque przcellentissimo, et 


a nobis cum summo charitatis yinculo in amore 
Christi amplectendo, illi regi, ille rex. Apices vestra 
celsitudinis, per magnificos, et illustres viros illos, 
summa cuim aviditate nos accepisse coniperite, per 
quos vestre celsitu.linis salutationum munera, ut 
condecet pr:mittentes, ea quie circa vos sunt pro- 
spera cognoscentes, gavisi, ipsos in vestro amore, 
tales ut condecet viros devotione benignissima susce- 
pimus, et oflicium legationis sibi a vobis injunctum 
nostris auribus pandiderunt. Sed omnia a nobis in 
responsis accepta, quid cum feliciter in Dei nomine 
remeaverint celsitudinis vestre auribus debeant 


enarrare. 
CAPUT XI. 


D ^ Tractoria legatorum vel minima facienda ad istius 


instar. 
llle rex, omnibus agentibus. Dum et nos in Dei 
nomine apostolicum virum illum, necnon et illustrem 


ex Gregorio Turon. palam est. Comitibus honore 
et potest te superiores fuisse constat, pluresque co- 
mitatus et comiles eorum cure committebautur, 
Vide Greg. Turon. , lib. vir, caput 18 et 26. De pa- 
triciis infra dicetur, cap. 55. Hxc ex Bignonio. Buv- 
QUET. 

* Com'tes tributa etiam curasse , et zerario intu- 
lisse, vel hic locus evincit. Bicx. 

! Bjaluz., per temetipsum. 

& Ut hodie, ita tum quoque mutuo se reges fratres 
dicehant. Bicw. B 

b Tractoriarum usum a Romanis mutuatutui esse 
hzc formula indicat. Sunt autem diplomata qwe 


707 


MARCULFI MONACHI 


108 


virum illam partibus illis legationis causa direximus, A res super scriptas , ab utraque parte pariter de- 


ideo jubemus ut locis convenientibus eisdem a vobis 
evectio simul et * humanitas ministretur, hoc est, 
veredos, seu paraveredos tantos, panis nitidi mo- 
dios tantos, vini modios tantos, cervise modios 
tantos, lardi libras tantas, carnis libras tantas, por- 
cos tantos , porcellos tantos, verveces tantos, agnel- 
Jos tantos, aucas tantas, falsianos tantos, pullos tan- 
tos, ova tanta, olei libras tantas, gari libras tautas, 
mellis tantas, aceti tantas, cumini libras tantas, pi- 
peris tantas, costi tantas, 5 gariofli tantas, spici tan- 
tus, cinnamomi tantas, granimastice tantas, dactylas 
tantas, pístacias tantas, amandolas tantas, cereorum 
* libras tantas, salis tantas, olerum leguminum carra 
tanta, faculas tantas, itemque victum ad caba'los eo- 


beant possidere, vel si pro animabus eorum ali- 
quid exinde ac loca sanctorum dare decreverint, 
voluntatis eorum liberum maneat arbitrium : qui 
pari suo ex ipsis in hoc seculum superstes exstiteril, 
ambabus rebus, quandiu advixe.it usufructuario or- 
diue debeat po:sidere; et post amborum de hac luce 
discessum , sicut eorum delegationibus continebitur, 
tain ad loca sanctorum, quam benemeritis, vel eo- 
ruu propinquis, debeant reverti bxredibus, tam su- 
pra scripte ville, quam et de presidio eorum quid- 
quid morientes reliquerint. Propterea per praesens 
preceptum decernimus, et jubemus, ut dum taliter 
super scriptis illis decrevit voluntas, et per manum 
nostram invicem condonatum esse dignoscitur, per 


rum, feni carra tanta, suffasi modios tantos, hzc D lioc preceptum, robustissimo jure suffultum, atque 


omnia diebus tam ad ambulandum , quam ad nos in 
Dei nomine revertenijum unusquisque vestrum locis 
coneuctudinariis, eisdem ministrare et adimplere 
procuretis , qualiter nec moram habeant, nec iuju- 
riam proferant, si gratiam nostram optatis habere. 
CAPUT XII. 
d Praeceptum donarionis. 

Si Dominus omnipotens, creator caeli et terra, per. 
misit in principio masculum et feminam copule so- 
ciari consortio dicens : Relinquet homo patrem et ma- 
trem. suam et adherebitl uxori sue, et erunt duo in 
carne una; si aliquid pro amore dilectionis inter se 
invicem donare decreverint, hoc nostra serenitas in 
idipsis non renuit confirmare. Igitur venientes ille et 


firmatum, quidquid superius continetur (auxiliante 
Dowino, et nostia gratia) debeat perdurare. [ta ut 
nulla re'ragatio nec de parte fisci no:tri, nec a pa 
rentibus coruin propiuquís, nec a quocunque possit 
convelli, sed omni tempore maneat inconvulsum. 
Quam vero auctoritatem, ul firmior babeatur, vel 
per tempus conservetur, manu propria subtus eam 
decrevimus roborari. 


CAPUT Ill. 
Preceptum de t lesiwerpo per manum regis. 


Quidquid enim pr:sentia nostra agitur, vel per 
manum nostram videtur esse transvulsum, volumns 
3c jubemus ut maneat in posterum robustissimo jure 


illa in palatio nostro, pro eo filiorum procreutionem C firmissimum. ldeo veniens ille fidelis noster, ibi im 


jnter se minime babere videntur, omnes res eorum 
inter se, per manum nostram visi sunt condonasse (si 
ita convenit) villas aliquas inter te visi sunt coudo- 
nassc. Dedit igitur pr»dic'us vir ille per manum no- 
strap, jam dicte conjugi suze illi, villas nuncupatas 
illas, sitas In pago illo, quas aut munere regio, ut de 
alode parentum, vel undecunque ad prxsens te- 
nere videtur, cum terris, domibus et cetera. Si- 
militer in compensationem rerum, dedit prxdicta fe- 
mina autedicto jugali suo illi villas nuncupatas illas 
sitas in pago illo, cum terris et cetera, seu przesi- 
diis domus eorum, argento et auro, fabricaturis, 
* drappis, vestimentis vel omnisupellectile eorum pars 
parti per manum nostram visi sunt condonasse. Ita 
ut dum pariter advixeri.t in hoc seculum, omnes 


dautur missis vel evocatis a principe, ut cursu pu- 
blico uti possint, quem alioqui absque diplomate 
usurpari fas non erat, ascripiis etiaui locis et man- 
sionibus, quibus sumptu publico ali debent. Verum 
Marculfi et Caroli M. temporibus non eo pertinuisse 
tr.ctorias arbitror, ut cursus publici usuni concede- 
rert, qui nullus tu. erat, sed ut equi, mausiones, 
sumptus et viatica missis a principe directis , aut ab 
eo evocatis, a subditis et provincialibus suppedita- 
rentur, qui mansionalicorum et paratarum oneri te- 
nebantur ; qua de re supra, cap. 5. l'aratas enim pro 
speciebus quie in bac tractoria recensentur, acci- 
pio. Bicw. 
* [lumnanitas hic pro cibo sumitur. Ip. 

; JE EANUES gariofile. Lindenbroz., mclius, caryo- 
ylli. 


palatio nostro, in nostra vel procerum nostrorum 
presentia, villas nuncupa!as illas, sitas in pago illo, 
sua spontanea voluntate nobis per fistucam visus 
est € werpisse, vel condonasse, in ea ralione si ita 
converit, ut dum vixerit sub vestro benelicio debeat 
possidere, et post suum discessum, sicut ejus adfuit 
petitio , nos ipsas villas fideli nosiro illi plena gratia 
visi fuimus concessisse. Quapropter per przesens de- 
ce:nimus preceptum, quod perpetualiter manaurum 
esse jubemus, ut dummodo taliter ipsius illius decrevit 
voluntas, quod ipsas villas in supra scriptis locis no- 
bis voluntario ordine visus est lesowerpisse, vel 
condonasse; et nos przdicto viro illi ex nostro mu- 
nere largitatis, sicut ipsius illius decrevit voluntas 


D concessimus : hoc est tam in terris, domibus, adifi- 


* Liudenbr. et Daluz., cereos librales tantos, ca- 
seo libras tantas, salis tantas, olera, legumina. 

4 [deo lic donatio receptum donationis | in- 
scribitur , quod ante regeiu peracta s$:t. Pos- 
aessionis enim solemniter transfereude duo tum 
modi : aut in. judicio ante comitem et judices suos, 
quos scabinos dicebant, autin regis przssentia in 
palatio. Bicw. 

* Drappus, panni genus, cujus hodie nomen reti- 
neatur drap. 

f Lesiwerpus est alicujus rei traditio, jactata im 
laisum, id estsinum, festuca. IHlodie in'jure dimittere, 
déguerpir, dicimus. 

5 Baluz. leuseuverpisse... dum vixerit, eas ex nostre 
permisso &ub usu benvficio. lta Lindenbrog., nisi quod 
habet , les. werpisse. 


109 


FORMUL.F, — LID. I. 


710 


ciis * accolabus, mancipiis, vineis, silvis, campis, À perpetualiter mansuraui esse jubemus, ut ipsam vil- 


pratis, pascuis, aquis, aquarumve decursibus, ad in- 

tegruim quidquid ibidem jpsius illius portio fuit, dum 

advixerit absque aliqua deminutione, de q-alibet re 
: usulrüctuario ordine debeat possidere; ei post ejus 
j disce-sum memoratus ille hoc habeat, teneat et pos- 
: Sideat, et suis posteris, aut cui voluerit, ad possi- 

dendum relinquat. Et ut lee auctoritas, etc. 

CAPUT XIV. 
Prologi de cessionibus regalibus. 

Meritolargitatis nostrz mun re sublevantur, qui pa- 
rentibus nostris, vel nobis, ab adolescentia :etatis eo- 
rum instanti famulavtur officio. IrEw ALia.. Prazcipue 
comoendiis regalibus illud ascribitur, quod pro con- 
templatione servitutis, fidelibus suis, concedente Do- 

-s^ino, consultissime muneratur. |rgw ALIv AD LOCUM 
SANCTUM. Nihil, ut ail Apostolus, in hoc inu.do in- 
&ulknus, nec quidquam ex eo auferre nobiscum po- 
Lerimus, nisi quod ob anim: salutem, locis sancto- 
sum devote Domiuo offerentes impertire vilemur. 
Krgo h^ cognoscat magnitudo, seu strenuitas vestra, 
8208 illustri viro illi promptissima voluntate, villam 
muncupatam illam, sitam in pago illo, eum omui 
znerito ex termino suo, in integritate, sicut ab illo, 
mut a fisco nostro fuit possessa, vel moderno tempo- 
re possidJelur, visi fuimus concessisse. Quapropter 
praesentem auctor.latem nostrau cecernimus, quain 
perpetualiler man.uram esse jubemus , ut ipsam 
villam illam antedictus vir ille, ut diximus, in omni 
tegritate, cum terris, domibus, zxdiliciis, accolabus, 
wancipiis, vineis, silvis, campis, pratis, pascuis, aquis 
aqua:curive decursibus, farinariis, adjacentiis, appen- 
dieiis, vel quolibet genere bominum ditioni fláci no- 
sri subditoruin, qui ibidem commanent, in integra 
emunitzte, absque uljjus introitu judicum ; de qui- 
buslibet causis ad freta exigendum, perpetualiter 
habeat concessam. lta ut eam jure proprietario, 
sbsque ullius expeetata judicum traditione, habeat, 
teneat atque possideat, et suis posteris, Domino 
adjuvante, ex nostra largitate, aut cui voluerit ad 
possidendum relinquat, vel quidquid exínde facere 
voluerit, ex nostro permissu in omnibus habeat po- 

testatem. Et ut h:ec auctoritas, etc. 

CAPUT XV. 
Cessio ad locum sanctum. 

Cognoscat magnitudo seu utilitas vestra, nos pro- 
pter nomen Domini ad basilicam illam,vel ecclesiam 
jllam, ubi apostolicus Pater noster ilie, aut venerabi- 
Jis vir ille abbas, praesse videtur, villam nuncupa!am 
illam, sitam in pago illo, quam usque nunc fiscus no- 

sster ille tenuit, promptissiua devotione cum omui in- 
egritate visi fuimus concessisse. Quapropter per 
praesentem auctoritatem nostram decernimus, quam 


* Accolx hic sunt coloni seu ascriptitii , qui simul 
«um prediis venibant. Bic». 

^ Hxc et qux sequuntur non ad proximam, sed ad 
Jrimam et secundam prazfationem ref.renda, qux de 
vonationibus a rege lilelibus suis factis scripte 
Sunt. Ip. 

* Privilegia et cxtera ejusmodi a principibus in- 


lam, memorata Ecclesia illa, vel antedictus pontifex., 
aul ille abbas, ut diximus, in omni integritate cum 
terris, et cetera qug superius sunt, ita ut eam et ipsi 
successores sui habeant, teneaut et. possideant, vel 
quidquid exinde ad profectum ecclesi.e illius aut ba- 
Sil:c:e facere voluerint, ex permissu nostro in omni« 
bus habeant potestatem ; et ut hzec aucioritas firmior 
habeatur, vel per tempora conservetur, manus no- 
sir subescriptionibus subtus eam decrevimus ro- 
bo.are. 

CAPUT XVI. 

* Confirmatio. 

Quem divina pielas sublimat ad regnum, condecet 
facta con:ervare parentum, przcipue quod pro com- 
pendiis ecclesiarum, aut locis sanctorum, a regali 
clementia pro aeterna retributione probatur esse in- 
dultum oportet conservare eum. lgitur apostolicug 
vir, Pater in Christo noster, illius urbis episcopus, 
clementiz regni nostri detulit in notitia, quasi ille rex 
per suam praceptionem, $ua manu subscriytam, ad 
ecclesiam illius, cui przesse dignoscitur, villam nun- 
cupalam illam, sitam in pago illo, cum integritate 
sua, sub omni emunitate, absque ullo introitu judi- 
cum, de quibuslibet causis ad freta exigendum, pro- 
pter nomen Dumini concessisset; et ipsam prece- 
ptionem se prx: manibus babere afüriat, et meuo- 
ratam villain ipsepontifex, sub eodem modo ad partem 
ecclesi& possidere videatur, petit ad celsitudinem 
nostram, ut hoc circa eodem, vel memorata ecclesia 
domni illius, per nostra Jeberemus confirmare o1a- 
cula. Quod nos propter nomen Dei, et revereutia 
ipsius sancti loci, vel merito pr:efati pontificis, gra- 
tante animo pr:estitisse , et con(irinasse cognoscite. 
l'recipientes enim, ut sicut constat pr.'fatam villats, 
a jam dicto principe, memoratz ecclesi» illius, eum 
integritate, sub omni emunitate fuisse concessam; et 
eom ad przsens possidere videtur, inspecta ipsa ces- 
sione, per hoc preceptum plenius in Dei nomine con- 
firmatam, sub eo ordine, et ipse, et successores eo- 
rum, vel imemorata ecclesia domni illius, illam te- 
neant, et possideant, et eorum successoribus ad pos- 
sidendum relinquant, vel quidquid exinde pro op- 
portupitate ipsius sancti loci faciendum decreverint, 
ex nostro permissu liberam habeaut potestatem. Et 
ut hx:c auctoritas, etc. 

CAPUT XVII. 
d Confirmatio pro secularibus viris. 

Regiam consuetudinem exercemus, et fidelium 
nostrorum animos adhortamur, si petitionibus nostro- 
rum fidelium libenter annuimus, et eas in Dei nomine 
effectui mancipamus. lgitur illustris vir ille clemen- 
tix: regni nostri suggessit, eo quod ante hos annos 


dulta, post illos successorum confirmatione opus 
habent. Bics. 

d Confirmatio est a rege concessa , ejus quod ab 
anterioribus regibus quibusdam personis ex fisco 
donatum fuerat , non in beneficium seu feudum 
(morte quippe accipientis finiebatur), sed in proprium, 
ut ad successores etjam transiret. lp. 


741 


cupatam, sitam in pago illo, qux: antea ad fiscum 
suum aspexerat, et ille tenuerat, pro fide sua recta, 
ejus meritis compellentibus, eum omni integritate, 
et ipsam villam aspicientem per suam przceptionem, 
sua manu roboratam, in integra emunitate, absque 
ullius introitu judicum de quibuslibet causis ad freda 
exigendum, eidem concessisset. Unde et ipsam prz- 
ceptiouem antedicti principis, nobis ostendit relegan- 
damn, et inemoratam villam ad prxsens sub eodem 
modo possidere videtur; petiit ut hoc circa eodem 
nostra plenius deberet auctoritas generaliter confir- 
mare. Cujus petitionem prorespectu lidei su:e, sicut 
unicuique de fidelibus nostris, justa petentibus, ne- 
quivimus denegare, sed gratante animo praestitisse, 


MARCULF! MONACIII 
ille quondam rex parens noster, villam aliquam, nun- A 


712 


CAPUT XIX. 
* Preceptum de clericatu. 


Si eis qui se ad onus clericatus transferre delibe- - 


rant, licentiam non negamus, retributorem Dominum 
exinle habere confidimus, Noli prohibere bene[acere 
ei qui potest, si valeas et ipse bene(ac. Me a: nostram 
veniens pizsentiam, petiit serenitati nostra, vt ei 
licentiam tribuere deberemus qua'iter comam capitis 
sui ad onus clericatus deponere deberet, et ai basi- 
licam illam auL monasterium deservire deberet. Quod 
nos propter nomen Domiui hoc eidem gratant: animo 
prastitisse coguoscite. Pr»cipientes ergo jubemos, 
ut si inemoratus ille de capite suo bene ingenuus esse 
videtur, et f puletico publico censitus non est, lices- 
tiam habeat comam capitis sui toosurare, ei ad 


et coniirmasse cogaoscite. Pr»cip:entes ergo ut sicut D supra scriptam basilicam, vel inonas erium deservire, 


constat antedictain villam illam, cum omni integritate 
sua, àb ipso priucipeillo memorato illi fuisse conces- 
&aIR, et eain ad przsens jure proprietario possidetur, 
per hoc preceptum plenius in Dei nomine contirmatum 
inspecta ipsa prxceptione, et ipse, et posteritas ejus 
eam teneant et possideant, et. cui voluerint ad pos- 
sidendum reliuquant, vel quidquid exinde facere 
decireverint, ex nostro permissu libero perfruantur 
arbitrio. Quam vero auctoritatein, uL firmior habea 
tur, et per tempora conservetur, propria mauu subtus 
eam decrevimus roborare. 


CAPUT XVII. 
De regis * antrusiione. 


Rectam est, qui nobis liem pollicentur illesam, 
nostro tueantur auxilio. Et quia ille fidelis, Deo pro- 
pitio, noster, veniens ibi, in palatio mostro, una 
cum * arimania sua in ^ manu nostra trustem et fi- 
delitatem nobis visus est conjurasse, propterea per 
presens preceptum decernimus ac jubemus ut 
deinceps memoratus ille in numero antrust;onum 
computelur. Et s; quis forta-se eum interficere pr.- 
sumpserit, ioverit se * wirgildo suo sol. tc. esse 
eulpabilem judicetur. 


* Ex hac formula apparet. antrustionem dici fidc- 
lem regia, qui se fidem ei servaturum juramento 
spopondit, quod et (0men indicat. Fidem enin trew 
hodie quoque Germani. vocant, ut et apud. Aventi- 
num, in Glossario, drou et draw, quie nonnisi pronun- 
tiatione dillerunt. BicN. 

P Arimania, id. est, familia, inde megnie. Sane eo 
nomine servorum seu colonerum specieu signilicari, 
uiultis ex in-Lruineatis utau festum. Ip, 

* Manibus datis more Francico fidelitas promitte- 
batur. lp. 

* Wirgildus tum vocabatur pecunia qua pro ho- 
inicidio aut alio delicto defuncti. hieredious. et pro- 
pinquis solvebatur : freduimm. vero quidquid ex eadem 
causa fiscus capiebat. Nain apud Gerianos veteres 
certa pecunie summa delicta :stimabantur , neque 
homicidium morte lui lex erat. lp. 

* Praeceptum de clericatu hic dicitur regis epistola, 
qua licentiam alicui concedit ut clericus fleri possit. 

ain absque principis consensu clericos ordina:i mos 
non erat. Bicw. 

!. Baluz. poleptico. Pithzeus, polyptico. Ex puletico 


vel pronobis Dumini misericordiam attentius exorare. 
CAPUT XX 
e 5 divisione ubi regis ac esserit missus. 

Dumet divisio, vel exaquatio, inter ilium et illum, 
seu consortes eorum, de alode lui, aut de agro illo 
celebrari debet; et quatenus petitio illorum adfuit, 
ut missus de palatio nostro ad hoc inter cos dividen- 
Qu:v, vel exequandum accedere deberet. [deo cogno. 
$cile quod no8 missum nostrum illustrem virum 
illam ad hoc inter eos exzquandum visi fuimus 
direxisse. Propterea per prosens decernimus pré 
ceytum ut ipsum in hoc vos recipere. faciatis, el 
unicuique ex ipsis juste debita portio terminetur, el 
hà deciuia illius sumptus liiis, quod exinde in fi 
Jitionibus, tam de terra, vineis, manmcipiis, wl 
undecunque re debetur, ipse vir ille habeat ex nostra 
indulgentia concessum, vel quidquid exinde facer 
voluerit liberam habeat potestatem. 

CAPUT XXI. 
De causis alierius recipicndis. 

Fidelis Deo propitio ille, ad uostram veuiens pr 
sentiam, suggessit nobis, eo quod, propter simplic- 
tatein suam, causas suas minime possit prosequi, wl 
adimallare, ) c einentiz regni nostri. peut, ut illt 
stris vir ille omnes causas suas in vice ipsias, tan 
iu pago, quam in palatio nostro, adinatlandum prose 
f.ctum est Ga licum, poulier. 


.5 Famili: ereiseund.e judicii formula est, qua res 
dividendz lereditatis causa ad petitionem partium 


D missum suum delegat. Bicx. 


^ Seuteutia est, regem decimam illius litis, sun- 
pluum seu expeusarum nomine fisco suo quacunque 
de causa debitum, alicui donare et coneedere. Dec- 
niam igitur litis apud Francos rece,tam fuisse pre- 
bat haec formula, quie a Romanis accepta in tantus 
invaluit, ut non alie litium expens:e multis. sssculis 
in su fuerint przter decimam rei in judicium dedt- 
ctv, et pecuuiariam. mulia, quam. einendarm die- 
bant. lp. 

! Vetustissimo Romano jure non licebat per pre- 
curatorem agere : sed postea receptum est in plerit- 
que causis per procuratores etiam experiri. Ap 
Francos vero illud non licuisse citra p:iucipis re:ci- 
ptum, docet h:ec forinula, qua conceditur ui quiuai, 
qui! propter simplicitatem rebus suis supereise Do 
potest, per alterum possit agere. Ip. 

) Eadem ratione et ecelesiarum advocati seu dé- 
lensores a principe petebantur. Ip. 


FORMULAE. — LiID. I. 


quendumque recipere deberet, quod in przsenti per A 


fistucam eas eidem visus est commendasee. Propterea 
jubemus ut dum taliter utriusque decrevit voluntas, 
memoratus ille vir omnes causas * lui, ubicunque 
prosequi vel sdmallare deberet, ut. unicuique pro 
ipso, vel hominibus suis, reputatis conditionibus, et 
b directum faciat, et ab aliis ^ similiter jn veritate 
recipiat. Sic tamen quandiu amborum decrevit vo- 
luntas. 
CAPUT XXII. 


4 Praceptum denariale. 
Et quia apostolicus, aut illustris vir ille servum 
suum nomine illum, per manum illius ad nostram 
praesentiam * jactante denario secundum legem ! Sa- 


CAPUT XXIV. 
Charta de * Mundeburde regis et princi, 

Rectum est ut regalis potestas illius tu 
impertiat, quorum necessitas comprobatur. 
cognoscat magnitudo seu utilitas vestra, qui 
apostolicum, et venerabilem illum episcopun. 
abbatem Ecclesi, vel monasterii , in honore 
saneti constructi, cum omnibus rebus vel homi 
aut gasindis, vel amicis, seu undecunque ipse 
timo redibit mittio, juxta ejus petitionem , prx 
malorum hominum illicstar. infestationes, sub 
monem tuitionis nostre visi fuimus recepisse, ut 
Mundeburde vel defensione illustris viri illius i 
Tis domus nostri, cum omnibus rebus prxfa'z | 
cleske aut monasterii, quietus debeat residere, 


licam dimisit ingenuum, ejus quoque absolutionem B sub ipso viro illo, illustris vir ille, causas ipsius po. 


per presentem auctoritatem firmamus; prxcipientes 
enim ut sicut et reliqui $ mansoarii, qui per talem 
titulum a jugo servitutis in prosentia principum 
noscuntur esse relaxati ingenui, ita et a modo me- 
zuoratus ille per nostrum preceptum plenius in Dei 
zaomine confirmatum nullo inquietante, perennisque 
teiniporibus, cum Dei et nostra gratia valeat perma- 
ssere bene ingenuus atque securus. 


CAPUT XXIII. 
Charta ^ de causa suspensa. 


Cognoscat maguitudo seu utilitas vestra, dum et 
N»0S Ad presens apostolicum virum, aut illustrem 
wirum pro nostris utilitatibus, ibi ambulare przce- 


Ipimus, ideo jubemus ut dum illi$ partibus fuerit C 


«Bemoratus, omnes causz su», suorumque amicorum, 
zaut ? gasindorum, seu undecunque ipsi legitimo 
s-edibit mittio, in suspenso debeant residere. Propterea 
Tpe- praseps decernimus ac jubemus przceptum, ut 
interim quod de illis partibus revertitur, omnes 
causa ejus, aut amicorum suorum, tam illorum qui 
eum illo pergunt, quam qui ad propria corum resi - 
dent, vel undecunque ipse legitimo redibit mittio, 
Yn suspenso resideant, et postea unicuique pro ipsis 
de reputatis conditionibus, et justitiam reddat, et ab 
aliis simili modo ! recipiat. 


* Lei corrupte pro illius infinitis locis occurrit, in- 
deque dictio nostra (ui, eodem omnino sensu : quod 
semel adnotasse sufliciat. Bicx. 

b Directum. Nostri, droit. ls. 

* Lindenbrog. et Baluz., simili modo veritatem. 

4 Manumissio hzc st pet denarium przesente rege 
faeta. Multis quippe modis apud veteres Francos ma- 
Bumiissio procedebat : aut ante regem per denarium, 
cajus hic editur formula, aut in ecclesia per char- 
"am seu tabulam, aut etiam per epistolam privatam, 
marum formulas lib. 1 et inter veteres alias videre 

9L. Inde libertorum alii denariales, alii chartularii , 
*8 tabularii. Bicx. 
* Jactante, pro | jactato. lgitur excutiebatur num- 
7s de manu ipsius servi qui manumittebatur ; qui 
minus vel argenteus vel aureus erat, nullo prorsus 
crimine. lp. 
Vide legem Sal., tit. xxviu, leg. 9. 
Mansoarii, seu mansuarii, hic dicuntur qui aliis 
ventes, sive commanenles ; et villici, T«papLoyae cot, 
*, seu mausarii, coivni denique. Ip. 


ParnoL. LXX XVII. 


tilicis, aut abbatis, vel ecclesi: aut monasterii , v. 
qui per eum sperare videntur, vel undecunque legi 
timo reddibit mittio, tantum in palatio nostro, aequ 
deberet. Propterea per przsens decernimus ac jube- 
mus przceptum, ut memoratus pontifex, aut abbas 
sub nostro sermone, et Mundeburde antedicti viri 
quietus resideat ; et nec vos, nec juniores , aut suc- 
cessores vestri, vel quislibet eum de inquisitis occa- 
sionibus injuriare, nec inquietare praesumatis. Et si 
aliqux:& causxe adversus eum, vel suo mittio surrexe- 
fint, quz» in pago absque ejus gravi dispendio defi- 
nite non fuerint, in nostri prxsentia reserventur, 
Quam pracceptionem, ut firmior habeatur, propria 
manu subscripsimus. 

CAPUT XXV. 
Prologus! de regis judicio, cum de magna re duo cau- 

santur simul. 

Cui Dominus regendi curam committit, cunctorum 
jurgia diligenti examinatione eum rimari oportet, ut 
m juxta propositionum alloquia, inter alterutrum 
salubris donetur sententia. Quo flat, ut et nodos 
causarum vivacis mentis acumen coerceat, et ubi 
prelucet justit'a, illuc gressum deliberationis Impo- 
nat. Ergo nos in Dei nomine, ibi in palatio nostro, 
ad universorum causas recto judicio terminandas , 
una cum domnis et patribus nostris * episcopis, vcl 
cum pluribus optimatibus nostris illis, patribus illis, 

b Ut dum reipublic» causa quis abest, lites et ne- 
gotia adversus eum conquiescant. Ip. 

i Gasindos pro servis aut fidelibus accipio, qui 


dominis suis perpetuo adlxerent, eisque jugiter mi- 
nistrant. Ip. 

j DBaluz., veritatem per.ipiat. Ita Lindenbrogius. 

k Mundeburdium Germanis scriptoribus tutela est 
seu defensio et tuitio. BicN. 

1 Reges nostrosolim proprio orejus dixisse notum 
est, episcopis et. proceribus assidentibus, przesertim 
de majoribus causis, et inter episcopos, abbates et co- 
mites et potentiores personas. Verum ex his quz:edamn 
a rege Ipso judicabantur dum jus dicebat; quasdam 
vero comes palatii vice regis , episcopis etiam pro- 
ceribus assidentibus, (iniebat ; et nihilominus is 
nomine judicata iuscripta erant, atque si ipse judi- 
casset. Ip. 

m Baluz., juxia propositiones vel responsiones allo- 
qu. moenbtogs juxta propositiones vel responsio- 
nes aliqua. 

* Episcopi in judiciis regis assidebant , wu etiam 


23 


- 115 


MARCULF! MONACIII 


116 


referendariis illis, ^ domesticis * illis, vel * seniscal- A eo lem ex lioc consequi possit. Propterea presentem 


cis 4 cubiculariis, et illo * comite palatii, vel reliquis 
quampluribus nostris fidelibus resideremus ; ibique 
veniens ille illum interpellavit, cum diceret, etc. 


CAPUT XXVI. 
f Indiculus commoniltorius ad episcopum. 


Domino ganeto et apostolica sede colend^», domne 
et in Christo Patri illo episcopo, ille rex. Fidelis Deo 
propitio fioster ille ad praesentiam nostram veniene, 
suggessk nobis, eo quod villam aliquam numcupa- 
tam illam, que ad eumdem de parte illius pervenire 
debuerat, 5 post. vos retineatis indebite, et nullam 
justitiam vobiscum possit consequi. Propterea 
presentem indiculum ad coronam beatitu.linis vestre 
direximus, ut et pro nobis orare debeatis, e' si tali- 
ter agetar antedictem illu de suprascripta villa 
legibus ! revestire faciatis. Certe si nolueritis ,. et 
aliquid eontra hoe habueritis, quod opponere, vos- 
metipsi per hunc indieulum commoniti, aut missus in 
persona vestra instructus, nunc ad nostram veniatis 
przsentiam, ipsi lui ad hee dandum responsum. 

CAPUT XXVII. 
ltem. indiculus ad episcopum pro aliis asiringendis. 

Domino saneto et apostolico, domno et Patri illi 
episcopo, ille rex. llle veniens ad prasentiam no- 
stram suggessit, quasi abbas vester, aut clericus , vel 
homo vester ille, eidem servo $uo per furtiam tulisse, 


vel post se retineat iniuste, et nullam justitiam cum 


notavit Tillius, qui recte curie seu parlamenti ori- 
ginem hinc deducit, illudque ita durasse putat usque 
ad Philippi Vl Vallesii tempora , qui amplissimum 
Parisiensem senatum a comiiata eL consistorio prin- 
cipis separatum, edieto constituit. Dicx. 

^ Relerendarios ltomani habuerunt, qui supplicum 
desideria principi referrent, simulque ejus jussiunes 
et responsa exponerent. Apud Francos vero diver- 
sum quodammodo munus erat; annulum namque 
principis relerendariwm tenuisse Gregorius Turon. 
ostendit lib. v, cap. 9; subscriptionem etiam | regiis 
litterls apposuisse idem testatur lib. x, cap. 19, ut 
referendarium summi cancellarii munus sustinuisse 
apud Gregorium dubitari non possit. Ip. 

b Domesticorum dignitas fuit non contemnenda 
sub prima et secunda regum nostrorum familia. Nam 
inter praecipuos regni ministros spe enumerantur. 
llic inter ministros et ofliciales qui regi assiderent 
recensentur. Quod autem proprium eorum munus 
fuerit, non satis constat. Expeusas regi ac placita 
proficiscenti suppeditasse, et necessaria qu:eque p':e- 
parasse domestigos apparet ex Gregorio Turon., lih. 
ix, eap. 283. Ex. Marcul(i. formula 32, lib. u, planum 
est eos villis liscalibus et fuudis dominicis praefuisse, 
el omnes redius curasse. lic ex Bignonio. 

BouqutET. 

« Annales Fuldenses, sub an. 856: « Carlus per 
Autulfum seneseallum, inisso exercitu, Britones do- 
muit. » Idem Audulfus in Continuat. Aimoini, lib. 
iv, eap. 78, regi tense prepositus dicitur , eum- 
demque Regino Prumiensis principem coquorum 
vocat, quo etiam oficio functos sub tertia regum fa- 
tuilia ex vetustissimis vernaculis carminibus observat 
Falcetus, Origin. lib. 1, cap. 10, ut et plures exsti- 
usse : majorem vero dapiferum tunc dictum, etiain 
vexillum regiuin in acie detulisse. DicN. 

4 Gregorius Turon., lib. vit, cap. 21, Eberu'firn 
tubicularium Chilperici regis refert a Fredeguude 


indiculum ad sanctitatem vestram direximus, per 
quem petimus, ut et pro nobis orare digmemipi, et si. 
taliter agetur, ipsum abbatem vestrum, ant clericum, 
presentaliter constringatis, qualiter si ita agetur 
hanc causam contra jam dictum illum legibus stu- 
deat emendare. Certe si noluerit, etaliquid contra 
hoc habuerit quod opponere, ipsum illum per fide- 
jussores positos, tunc ad nostram dirigere studcatis 


prossentiain. 
CAPUT XXVIII. 


Í Charta audientalis. 

* [lle rex viro illi illustri illi comiti. FiJelis Domine 
propitio noster ille, ad przseutiam nostram veniens, 
clementi regni nosiri suggessit, eo quod ! pagen- 
sis vester ille, eidem terram suam ia loco nuncu- 
pante illo, * per foriiam tulisset, et post se reti- 
neat injuste, et nullam justitiam ex hoc apud ipsum 
consequi possit : propterea ordinationem prasentcm 
ad vos direximus , per quam oinnino jubemus ut. ip- 
sum illum taliter constringatis, qualiter si ita agelur, 
hauc causam contra jam dictum illum legibus stu- 
deat emendare, Certe si noluerit, et ante vos recte 
non finitur, meinoratum ilium, tultis fidejussoribus, 
Kalendis illis, ad nostram eui eum omnimodis diri- 
gere studeatis presentiam. 

CAPUT XXIX. 
Indiculus ad. (luicum. 
? [lle rex vir illuster, illi iJeli nostro : ad przesen- 


C accusatum quod is principem occidisset , thesauros- 
: que expilagset. Unde etiam apparet thesaururum cu- 


ram ad eubicularium pertinuisse. - Idem, lib. x, cap. 

10, Chundonem Guatchranni regis cubicularium mo» 

minat. LIures fuisse cx hac foruula e. aliis locis ma- 

uifestum est. Unus vero. c.eteris propositus fuit, de 

quo etiam suprascripti loci Gregorii accipiendi suut. 
l 


D. 

.* ln quo versaretur eomitum officiusm, plene tradit. 
Mincwuarus epist. 5, cap. 21, in ltiniendis scilicet 
controversiis quie ad palatium deferebautur, et ut gi 
quid in legibus emendandum esset principi expo- 
nerent, et accepto responso emendarent. 1p. 

f Itegke sunt [itterze, quibus episcopus ante regem 
in jus vocantur. Ip. 

5 Nostris veteribus scriptoribus retenire riere sy 
penes 8e. lp. . 

h Daluz., ob hoc possit consequere. 

! |d est, ejus rei quam abstulisti possessionem ei 
restituas, iterumque eum vestias secundum formam 
legis qua ipse vivit. L'icw. 

| Regia est epistola, qua ad comitem seribit ut 
queidaim, qui ejus jurisdictioni suppositus est, judi- 
cium accipere, et judicatuin facere cogat, aut 8i no- 
lit, lidejussorem det ad regis judicium sistendi eausa. 
lade dictam audientialem puto, quod per eam quis 
ad principis audientiam vocetur. Ip. 

k Baluz., Ille rex vir inluster illo comite. Lindenbr., 
Vir inluster illi comiti. : 

| Pagi appellato late patet : neque enim vicus 
tantum hoc nomiue dicitur, sed et provincia, ^ut 
saltem non exigua pars provincie. Quod Gallica liu- 
gua retinuit, pays nanque dicimus. BicN. 

m Hoc est, per vim abstulisset. Unde nostris par 
force Infra, tultis, id est ablatis. Ine vetustis Fran- 
cis Jollir ; et maletotte pro tributo. lp. 

" Baluz. et Lindenbrog. Vir in'uster ille. Fidelis 
noster ile. 


111 FORMULAE. — LIB. I. 718 


tiam nostram veniens nobis suggerit, quasi vos nulla 
manente causa, in via * adsallissetis, et graviter 
livorassetis , et 5 raupta sua in solidos tantos eidem 
tulissetis, vel post vos retineatis indebite, et nullam 
justitiam et hoc apud vos consequi pos:e. Propter- 
ca prxsentem indiculun ad vos direximus, per 
quem omnino jubemus, ut si taliter agitur , de 
przsente hoc contra jam dictum illum legibus stu- 
deatis emendare. Certe si nolueritis, et aliquid con- 
tra hoc habueritis quod opponere, non aliter fiat 
nisi vosmetipsi per hunc indiculum commoniti , Ka- 
lendis illis proximis ad nostram veniatis prxesentiam, 
eidem ab hoc integrum et legale dare responsum. 
CAPUT XXX. 
Cemmutaiio cum rege. 

e [lle rex illi regi. 3 Nihil sibi quisque cernitur 
minueado, quidquid e contra recipitur in augmento. 
IDum inter nos et illustrem virum illum unanimiter 
convenit, ut loca aliqua inter nos commutare debe- 
menus, nos dedimus ei locellum nuncupantem illum 
in pago illo, cum * colonicis illis, vel omnibus adja- 
centiis eorum, et merito suo, tam domibus, manci- 
piis, vineis, silvis, campis, pralis, pascuis, vel reli- 
quis quibuscunque beneficiis, quodcunque ille, vel 
fiscus noster, in ipsis locis tenuisse noscitur : et ipse 


bxc contra dedit nobis omnem portionem suam , . 


quam in villa illa, in pago illo , babuisse visus est, 
cum itemque domibus, mancipiis, vineis, silvis, vel 
reliquis quibuscunque bencficiis, quxcunque ibidem 
habuit, ! et nos pro anim: nostra remedio ibi dedi- 
mus. Quapropter boc preceptum commodum com- 
mutationis ipsius, vere fieri decrevimus, ut a pra- 
senti die ipsa locella cum omnibus superius scriptis, 
vel omni integritate sua , quidquid, ut diximus, il'e 
vel fiscus noster ibidem tenuit, ipse ille hoc habeat, 
teneat, atque possideat, el suis posteris ad possiden- 
dum relinquat, vel quidquid exinde facere voluer:t, 
ex nostra commutatione liberam habeat potestatem : 
et unaquzque pars quod in concambio bons pacis 
placuit accepisse, exinde per tempora debeat, Deo 
permittente, gratulari. Et ut haec przceptio, etc. 


CAPUT XXXI. 
Confirmatio regis de omni corpore (acultatis. 
Merito regalis clementia ia illos collata munera 
"rel proprietates parentum nostrorum confirmare 


* Adsallire, hic est adoriri, appetere, impetum fa- 
«pere , aggredi : unde nostris assaillir. Livorare est 
"Wulnerare, coniundere, livores facere. Bicx. 

b Daluz. Tiuuba, id est veste, nostris robe. 

* lloc capite multa reperias qux inscriptioni non 

"i -onveniunt. Bi-x. 


JJ "up uere. 

* Colonica est vil'a seu villulà cum modo agri, 
"Eg uantum colonus unus colere potest, nec admodum 
manso distat, adeo ut mánsus et colonia aliquando 

romiscue dicantur. Bicx. 
! Satis aperte declarant hee verba, ad commu- 
tionem cum ecclesia aut monasterio factam hanc 
*«— lisu!am pertinere. Porro commutationes de rebus 
«Ecclesiasticis , ut et c:xeterz omnes alienationes, syn- 
*O»dis el constitutionibus prohibitas fuisse con- 

Wt. [p. 


-— c — 


4 Lindenbrog., memo sibi quidquam cernitur mi- 


A deliberat, quos cognoscit anterioribus regibus, pa- 
rentibus nostris, vel nobis fidem integram conser- 
vasse ilkesam. Idcirco illuster ; vir ille, chartas prz- 
cedentium regum nobis protulit recensendas, qua- 
liter parentibus suis loca aliqua fuerunt concessa; 
petiit ut eum de omni corpore facultatis sum, tam 
quod regio munere, ipse vel parentes sui, promerue- 
runt, quam quod per venditionis, cess:onis, dona- 
tionis, comrmunicationisque titulum ad przsens juste 
el rationabiliter est conquisitum, et ad przxesens pos- - 
sidere videtur, per nostrum in ipso deberemus gene- 
raliter confirmare preceptum. Quod nos pro divino 
intuitu, vel ejus meritis compellentibus , integra de- 
volione magnitudo vestra pr:wstitisse cognoscat. 
Precipientes enim ut quidquid ex successione pa- 

B rentum , vel ejus voluniate, tam munere regio, vel 
per quilibet instrumenta chartarum ad eumdem 
juste pervenit , tam in villabus, mancipiis, :ediflciis, 
accolabus , auro, argento, speciebus, ornamentis, 
mobili aut immobili, aut quodcunque in quibuslibet 
rebus, per instrumenta cbartarum, tempore prz- 
senti cum rationis ordine dominare videtur, per 
hanc auctoritatem firmatum cum Dei et nostra gra- 
tia, in integritate hoc valeat possidere , ei suis pos- 
teris, auctore Domino, derelinquerc. Et ut hzc aucto- 


ritas, elc. 
CAPUT XXXII. 
5 Si aliquis contra regis voluntatem egerit, securitae 
cui eum persequi jusserit. 

Qui regixe obtemperant jussioni, experiri mahim 
C in posterum a quolibet non debent. lgitur cum et 

ille cum reliquis ^ paribus suis, qui eum secuti 

fuerint, facientem t revello illum interfecit , aut 
quaslibet alias causas contra regem commisit, vel 
de regno nostro se transtulit, quod nobis satis fuit 
molestum, et una cum consilio fidelium nostrorum, 
omnes res ejus sub fisci titulum illustribus viris illis 
prxcipimus revocare, quia si se non distulisset, non 
solum res perdere, sed pro tali revello in vita ordi- 
navimus insequi. Propterea presentem prowceptio- 
nem dedimus, ut dum przdicti viri illi , vel reliqui pa- 
res aut gasindi, non ex sua prsumptione, nisi per 
nostram ordinationem , una cum consilio seniorum 
fidelium nostrorum, ipsas res sub fisco nostro posi- 
tas habuerint, et nostris ditionibus ubi jussintus, 
D vel reliquarum qui cum eodem i mixti fuerunt , nec 
£ lfac formula priuceps securitatem tribuit ei qui 
jussu ejus aliquem sibi adversarium aut infidelem 
occidit vel expulit, resque illius in fiscum redegit : 
quem ab omni injuria tutum et innoxium esse ju- 
bet, vetatque ne propinquis et amicis illius eo no- 
mine aut armis aut judicio eum persequi liceat. Ip. 

h Pares sunt socii zquales. lp. 

i ]ta mss. Legendum vero rebellem vel rebellionem, 
Sed nihi) mutandum ; nam more szceuli loquitur de 
eo qui principi rehellis et infidelis existit, lp. Baluz. 
faciente rebello illo. 

j Baluzius : Mixti fuerunt, ex. hioc comprehensum 
adduzerunt ; ideo jubemus ut dum per. nostra. ordina- 
tione (actum est, nullo unquam tempore mec a jam 
diclo illo, nec qui cum eo mixii fuerunt, ncc a^ hare- 
des eorum exinde qualibet cal«mnia aut. repetitiawe 
ulla habere penitus non debeant , sed tom pae We. 


719 


MARCULFI MONACHI 


710 


heredes eorum exinde quamlibet * calumniam aut A illi regi et majori domus illius, a servis vestris pa- 


repejitionem ullam habere penitus non debeant, sed 
tam ipsi illi, quam pares, gasindi vel amici, quidquid 
de rebus prsedicti illius erat , et ablatum fuit, dum 
per ejus culpas, et nostra ordinatione factum est, 
omni tempore exinde deducti et absoluti permaneant, 
et, ut diximus, calumniam aut repetitionem, vel dam- 
nietatem, quandoquidem exinde suprascripti viri vel 
fideles nostri non pertimescant habere. Et ut hzc 
przceptio, etc. 


CAPUT XXXI. 


b Prarceptum quorum. ab hostibus vel also modo (uerint 
instrumenta incensa. 


À regali necesse eat releventur clementia qui dam- 
nietatem ab hostibus ve) passi sunt violentiam. lgi- 


gensibus illis, quorum subscriptiones vel signacula 
subtus tenentur inserta . Principalitais vestra cir- 
cumspecta clementia, novit justa petentibus dignsn- 
ter annuere, et necessitatem patientibus subvenire 
clementer. Pene omnibus patet regionem nostram 
ab hostibus depopulatam esse, et domas multorum 
igne crematas , vel rebus ablatis. [nter quos servus 
vester ille non modicum ibidem perpessus est dam- 
num, et de rebus suis dispendium vel omnia instre- 
menta chartarum, qux ipse vel parentes sui habue- 
runt, tam quod et munificentia regum possedit, quam 
quod per venditionis, cessionis, donationis commu- 
tationisque titulum habuit, una cuni domo sua incen- 
dio concremata esse noscuntur, unde nostras parvi- 


tur fidelia Deo propitio noster ille clementize regni B tates petiit , quod veraciter exinde cognovimus, per 


nostri suggessit eo quod ante hos annos, aut anno 
superiori, exercitus noster, aut illius regis, domus 
suas incendio cremassent , vel res suxt quamplures 
una cum instrumentis chartarum, tam per quod re- 
gio muneré perceperat, quam et quod per venditionis, 
donationis, cessionis, commutationis titulum, vel de 
alode parentum in quocunque loco in regno nostro 
aliquid possidebat, ibidem concremats fuissent. 
Unde relationem bonorum hominum manibus robo- 
ratam, qualiter ipsis ita cognitum sit, suggessit no- 
bis, et protulit recensendam : et omnes res suas 
unde ipsa instrumenta perierant, absque ullius in- 
quietudine, sicut et antea fecit quietus possidere 
videtur. Sed pro firmitatis studio petiit memoratus 


ille, ut per nostram auctoritatem omnes rés suas, C 


tam quod regio munere, quam quod per venditionis, 
cessionis, commultationisque titulum, vel reliquam 
alodem, ad presens cum zquitatis ordine quietus 
possedit , deinceps in jure et dominatione ejus con- 
firmare deberemus. Cujus petitioni gratante animo 
przstitisse, vel confirmasse cognoscite. Przcipienies 
ergo jubemus ut quidquid memoratus ille 12m in 
terris, domibus, zdificiis, accolabus, mancipüs, vi- 
neis, silvis, campis, pratis , aquis aquarumve decur- 
sibus, vel reliquis quibuscunque beneficiis (quod per 
relationem supra scriptorum virorum cognovimus) 
justitia rationabiliter usque nunc ubicunque in regno 
nostro possidere videtur, dum ejus instrumenta cre- 
mata esse cognovimus , per hoc preceptum plenius 
in Dei nomine circa eum suffultum atque firmatum, 
absque ullius inquietudine vel refragatione teneat et 
possideat, et suis posteris , aut cui voluerit in Dei 
noujine ad possidendum relinquat. Quam vero au- 
cloritatem perpetuis temporibus valituram propria 
manu subter roborare decrevimus. 
CAPUT XXXIV. 
fielatie pagensium ad. regem directa. 
Suggerendo piissimo atque przcellentissimo domuo 


^ Calumniam, id est actionem. BicN. 

b Certi juris est, instrumentis igne vel naufragio 
cousumptis , hostium incursu vel alio casu perditis, 
nullum ex ea re domino pr:ejudicium fleri, modo ta- 
men de ejvs dominio, debito aut alio jure, sufficiens 
sit alia probatio. fp. 


bane nostram suggestionem vestre innotescere cle- 
mentke, quod et facere servi vestri decrevimus. Ve- 
slra pietas jubeat quod usque modo in regno vestro 
quietus possedit, circa eodem per vestro munere pra- 
ceptum ut inantea valeat, dum sua perdidit instru- 
menta, possidere quietus et securus. Nos servi ve- 
stri quod exinde veracius scimus, innotescere prae- 
sumpsimus ; vestrum est necessitatem patientibus 
subvenire. 
CAPUT XXXV. 

Confirmatio de omni corpore [acultatis monasterii, 

* llle rex illi patricio atque omnibus agentibus. 
Rectum esse censemus ut petitiones sacerdotum quae 
ad profectum pertinent locorum sanctorum, ad effe- 
ctum Christo przside perducamus. Igitur venerabilis 
vir ille sancti monasterii abbas, gloriz regni nostri 
petiit ut dum ipsum sanctum monasterium de colla- 
tione parentum nostrorum , Deo adjutore, videtar 
esse constructum , nos omne corpus facultatis ejus, 
tam quod antecessores abbates ibiJem laboraverunt, 
vel ille domnus abbas, qui ibidem fuisse dignoscitur 
de re monasterii ibidem visus est augmentasse aut 
comparasse, quod ab ipso sancto loco moderno tem- 
pore possidetur per nostrum deberemus generalitee 
conlrmare preceptum. Quod nos pro divino re- 
spectu vel mercedis nostre. augmentum przestitisse, 
vestra non dubitet magnitudo, etiam et privilegium 
ipsius menasterii quod institutionem sedis aposto- 
lice seu reliquorum episcoporum visi sunt meruisse, 
et per auctoritatem domni illius, seu a reliquis sue- 
cessoribus parentibus nostris adumbratum fuisae 
dignoscitur, juxta quod etiam per priorem prece- 
ptionem nostram erga se perhibentes se munitum, 
propriam stabilitatem decrevimus roberare. Praci- 
pientes ergo ut omnes facultates ipsius monasterii 
quidquid aut regia collatione, aut privatorum mu- 
nere, vel antecessoribus abbatibus, seu eta domno 
lui ibidem est legaliter acquisitum aut comparatum, 


c.Ex Gregorio Turon. multis locis liquet sub 
Guntchramno rege patricios fuisse qui Rhodano &- 
nitimas provincias reg. r«nt , et exercitus ducerent, 
eamque dignitatem putriciatus honorem et patriciatug 
cu'men vocat. Ip. 


721 


FORMULJÉ. — LIB. I. 


123 


imo de quibuscunque rebus recte * attractum, quod- À pro tempore futuro, vel majorum hominum injurias 


eunque dominatio ipsius sancti loci undique moder- 
mo tempore in villabus, domibus, mancipiis, vineis, 
silvis, pratis, pascuis, aut quibuslibet beneficiis , 
cermitur eum squitatis ordine possidere , per banc 
auctoritatem suffultum , absque cujuslibet. illicitis 
coutroversiis, mihi tamen presenti quam futuro tem- 
pore, Christo przsule, proficiat in augmentum ; ad- 
ficientes ut e: privilegium tam de abbatum ingressu 
ipsa eongregatio,, postquam alius migraverit ex se 
instituendo , quam et de reliquis omnibus qux per 
institutionem pontificum, de tempore illo usque nunc 
ipsum monasterium habuit concessa , et usque hac- 
tenus conservata , vel per decessores reges circa se 
firmata : ita et. inantea resecatis quarumcunque su- 


coercendo, dum plures benefactores vel venditores 
pro clade qux grassatae in populo, vel complente 
fine natures, absque h:xredibus de hac luce disces- 
serunt : * si aliquis per quodlibet ingenium de ipsis 
rebus eum inquietare voluerit, licentiam haberet in 
vice auetorum suorum ipse vel advocatus suus eo- 
rum causas assumere. Quod nos propter nomen Dei 
et reverentiam ipsius sancti loci praestitisse cogno- 
scite. Przcipientes ergo jubemus ut memoratus pon- 
tifex aut abbas, vel abbatissa , vel advocatus ejus, 
jn vice auctorum suorum, causas ipsius licentiam 
babeat assumendi, vel homallàndi, et per eorum 
instrumenta aut de annis ? ipsius rei, unde tunc a 
quiboslibet inquietari videbuntur, partibus ecclesize 


perfiuis inquietudinibus sub eo ordine valeant in B vel monasterii sui, cum :quitatis ordine respon- 


nostro sermone, auxiliante Domino, per tempora 
permanere. Et vos et successores vestri, ubi neces- 
sitas fuerit, in conditionibus ipsius monasterii pro 
salute nostra crebrius exorare, et vobis ob hoc ad 
gratiam nostram debeat pertinere. Et ut. hzec pre- 
eeptio ürma stabilitate subsistat, propria manu infra 
decrevimus roborare. 


CAPUT XXXVI. 


b Ut causas auctorum. assumendi suorum aliquis. [i- 
centiam habeat, 


Malotum necesse est tergiversationem regali 
coercere censura. lgitur apostolicus vir ille, illius 
urbis episcopus , aut venerabilis ille abbas, aut Deo 
&scrata illa abbatissa, de monasterio illo, vel qui- 
libet fidelium dominorum , missa petitione, aut ipse 
nobis innotuit , eo quod a diversis hominibus eorum 
spontanea voluntate, tam ipse quam antecessores 
eorum , data pecunia, infra regnum vestrum |A/., 
nostrum] plurima in terris , aut mancipia comparas- 
sent, vel reliqui homines ad ipsam ecclesiam vel mo- 
nasterium, pro animze eorum remedio, nonnulla per 
eorum instrumenta delegassent ; et hoc ad prxesens 
eun zquitatis ordine possidere videntur ; petiit ut. 


a Atrsctum, id est, acquisitum et comparatum. Bicx. 

b Ut quis jure auctoris sui uti possit, jus eommu- 
me id prestare videtur : tamen id coufirmandi et 
tollendz dubitationis causa, litteras quoque princi- 
impetratas fuisse docet hxc formula; quibus a 
principe episcopo vel abbati conceditur , sive etiam 


dendi, vel homallandi, * super annis f contra quem- 
cunque sanciendi. 


CAPUT XXXVII. 
Judicium 8 evinditale. 

Veniens ille in nostri vel procerum nostrorum 
presentia, suggessit quasi homo nomine ille pagensis 
vester, eum in villa nulla manente causa adsallisset, 
et eum graviter livorasset, vel raupa sua * in solidos 
tantos eidem tulisset, et ob hoc vobis per nostram 
ordinationem tales datos habuisset fi Jejussores, ut 
Kalendis illis ex hoe in nostri przsentia debuissent 


.setare i causantes. ) A quo placito veniens memora- 


tus ille, ibi io palatio nostro, et per triduum, seu 
amplius, ut lex habuit, placitum suum custodisset, 
et memoratus * ille abjectus sit, vel soliatissit, ipse 
nec venisset ad placitum, nee nulla ! sunnia nun- 
tiasset, affirmat. Proinde nos taliter unas! cum nostris 
proceribus cons'itit deerevisse ut si evidenter me- 
moratus ille pro hac causa tales vobis datos babuit 
fidejussores, et placitum suum minime custodivit, 
dum et illustris vir ille comes pala'ii nostri testimo- 
Biavit quod antedi. tus ille placitum suum legibus 
custodivit, et eum adjectivit vel solsativit, et ipse ille 


li Causantes ; alios placitan'es, nobis plaidants. 


D. 

i Mallem ad quod p'acitum. Placitwn vero genera- 
liter pro die dicta usurpabaut, in qua quid agen 'um 
gerendumve esset, quod scilicet sic inter partes pa- 
cium conventum fuissel. Sic conventus regios, in 


alteri, qui res ab aliis emerant, quorum auctores D quibus de summa regni tractabatur, placita dixerunt, 


sine heredibus decesserant, ut auctorum suorum 
defensionibus uti, imo et easdem instituere actio- 
pes et exercere possent. Ip. 

* id est, quacunque occasione aut artificio. Ip. 

* Lindenbrog. et Baluzius, ipsam rem. 

* Lindenbrogius, sew per a»nos. 

f Hizec videntur corrupta. Verum commode referri 

nt ad continuationem possessionis, hoc est ut 

tempora possessionis auctorum cum eorum posses- 
sione continuentur et cunjungantur. BicN. 

€ Evinditale, hoc est, declaratorium, quo rex no- 
tum et evidens facit quemdam in palatio die dicta ju- 
dicio stetisse, adversarium vero vadimonium de- 
seruisse. Ideoque comiti mandat ut contra absentem, 
qui per triduum exspeciatus non venit, sententiam 
proferat secundum consuetudinem loci, eundemque 
ad parendum compellat. Ip. 

» ]d est, quz toL solidis estimabatur. lp. 


quz post paríamenta dieta. Ip. 

k Abjectus sit, hoc est, vadimonimn deseruerit, et 
defecerit. Sol satissit, id. est, sol ei occasus fuerit. 
Io. — Melius interpretatur Eccardus in notis ad legem 
Salicam tit. xL, Edit. Heroldi, pro abjectus legendum 
adjectus, hoc est, citatus, adjecta lestuca. In lege 
Salica, tit. Ln, leg. 2, Edit. Baluz., Legitime habeo 
ad activum vel admallatum. Solsatissit. pro selsatitus 
sit, id est, cui sol collocatus, seu dies constitutus. 
A Germanico setzen, Saxonico seiten, ponere, con- 
stituere, et sol pro die usurpato, verbum formaverunt 
solsatire, quod idem el h;ve solem collocare, vel diem 
constituere. In lege Salica tit. xzim, Edit. Hleroldi, vel 
xiu Edit. Baluz., Domino servi solem co'lccet, hoc 
est, diem consWtuat. Lindenbrog., objectisset vel solsa- 
lisset. 

! Sunnia, in Lege Salica sumnis est impedimen- 
tum, excusatio. Gallis ewoine, Diex. 


793 


MARCULFI MONACIIM 


734 


placitum eustodire neglexit, jubemus ut quidquid A apparet, ^ unde xqu.les przeceptiones eis feri, et 


lex loci vestri de tali causa edocet, vobis distringen- 
tibus, ante dictus il'e partibus illius componere et 
satisfacere non recuset. 

CAPUT XXXVII. 

Charta ^ paricla. 

Cum in nostra vel procerum nostrorum praesentia; 
homo nomine ille itemque hominem nomine illum 
interpellasset, quasi servo suo nomine illo, una cum 
raupa sua in solidos tantos, post se fugitivos pedes 
recaspisset, vel post se retineat indebite : aut hzc 
prefatus ille omnia fortiter visus est denegasse, 
quod nec ipse ipso servo fugitivos pedes, nec raupa 
sua post se nunquam recepisset : sed dum inter se 
in'enderent, sic eisdem a proceribus nostris, in 


quantum illustris vir ille comes palatii nostri tegti- B 


moniavit, fuit judicatum ut de quinque denominatis, 
idem ille apud tres et alios tres, ^ sua manu septima, 
tinc in palatio nostro, * super capellam domini 
Martiui, ubi reliqua sacramenta 4 percurrunt, debeant 
conjurare, quod suprascripto servo illo memoratus 
ille pedes fugitivos, una cum raupa sua in solidos 
tantog, post se nunquam recepisset ; si hoc conjura- 
re potuerit, de hac causa * ductus sedeat ; sin autem 
non potuerit, ipsum servum una cum raupa sua in 
solidos tantos cum legis ! beneficio, partibus ante- 
dicti illius reddere studeat. Interim vero usque in 
ipso € placito, qu7a nec utra pars ex ipsis victa sit 


. * Paricla pro paricula seriptum est. Est autem jua- 
dicium comitis palatii, quo statuit ut quidam qui 
fugitivum servym recepisse accusabatur, certa die 
juraret cum sex aliis se non fecisse, et ita crimen 
objectum purgaret. Et quia neutra pars victa dici 
poterat, jubeitur ambo ejus judicii similia exempla 
accipere : ideo paricula dicitur clierta, quod ejusde;n 
exempli dux liügantibus dandx essent. Pics. L'n- 
denhro:. Carta audientalis. 

» Porrectis namque manibus jurabunt, tactisque 
sacrosanctis Evangeliis, au& altari, aut etiam, quod 
frequentissimum erat, san«torum reliquiis. Uic. 

* Hoc est, super reliquias sancti Martini, qua in 
palatio asservabantur, quibus etiam sanctis, palatinse 
causa jurejurando finiebantur. Capellam pro capsa 
dici, in qua martyrum ossa conderentur, vel hic locus 
evincit. 1o. 

4 Percurrunt, id est, fieri, et przstari solent, Ip. 

* Ductus pro eductus. hoc est, extra. alea et pe- 
riculum positus. Ip. 





accipere jussimus. 
CAPUT XXXIX. 
i Ut pro nativitate regis ingenui relazentur. 

llle rex Francorum viro illestri illi comiti. Dum 
el nobis divina pietas, juxta votum fideliem et pro- 
cerum aostrorum, de nativitate filii mostri illius, 
magnum gaudium habere concessit, ut misericordia 
Dei vitam eidem concedere dignetur, jubermus ut pet 
omnes villes nostras, qua in vestra vel in cuncto 
regno nostro alioram domesticorum sunt i actioni- 
bus, tres homines servientes ín utroque sexu, in 
unaquaque villa, ex nostra indulgentia, per vestras 
epistulas ingenuos relaxare faciatis. 

CAPUT AL. 
k Ut leude Sanmio promiutantur regi. 

llle rex illi comiti. Dum et nos una cum éon- 
sensu et procerum mostrerum, tn vegno nostro illo 
gloriosum filium nostrum illum regnare przcepimus : 
ideo jabemus ut omnes pagenses vestros, tam Fran- 
cos, Romanos, vel reliquas nationes degentes bau- 
nire, et locis congruis per civitates, vicos et caste'la 
congregare faciatis. Quatenus przesente misso nostro, 
illustri viro illo, quem ex nostro latere illuc pro hoc 
direximus, fidelitatem przcelso filio nostro, vel no- 
bis, et ! Leode, et Sarhio, per loca sanctorum, vel 
pignora qu:e illuc pro eodem direximus, debeant 
promiltere et conjurare. 


f dd est, pretio compositionis, quz lege statuta 
est. ip. : 

$ Baluz. Placito, non nec utra pars ex ipsis victa 
appareat. Lindenbrog. [n ipsum placitum neutra pars 
et ipsis jectiva appareat. n" 

h Hoc est, ejusdem exempli : inde in titulo, Charta 
paricia seu paricula. Bicx. IMONÉ 

i Regis est epistola, qua comitibus et domesticis 
mandat sibi filium natum. Ideoque jubet ut in una- 
quaque fiscali villa tres servi manumittantur, et. 1«- 
titiz et eleemosynz causa. lo. Prem 

j Actionibus, id est, officiis et ministeriis. 1p. 

* loc est, ut fidelitatis sacramentum regis filio 
promittatur, quem rex in parte regni sui regem con- 
stituit, in Austria aut Neustria fortasse: quod crebro 
sub prima regum Francorum (amilia factitatom. Quid 
samio sibi velit, nondum reperi. Fortasse seriptum 
erat: ut leudis sacramentum promittatur regi. lp. Lin- 
denbrog. Leudesamia. 

! Lindenbrog. et leudisamium. 





CAPITULA DE CHARTIS PAGENSIBUS. 


1. Si quis monasterium , aut xenodochium de msgna re D 


vult instruere. 

2. Prologus qui de magna re facit ecclesiis donationem. 

$.1tem alius prologus, cum ipsa donatione , ad hoc 
opus. 

4. Cessio a die prz:sente ad eeclesiam, de villa. 

9$. 'recaria de ipsa villa dum advivit. 

6. Donatio de parva re ad ecclesiam. 

irm donalionis inter virum et feminam de eorum 
rebus. . 


8. Item alia, sine sliqua minuatione. 

9. Charta obnoxiationis a patre in filiis facta. 

10. Epistola, cum in loco 6Qliorum uepotes instituuntur 
ab avo. 

11. Charta qui snum nepotem meliorare voluerit. 


d. Charla ut tilia cum fratribus in patérna succedat 
alode. : 


15. Si quis extraneum hominem in loco filiorom adopta- 
verit. 

14. Pactum jnter parentes de hxreditate eorum. 

]5. Libellus dotis. 

16. Si quis aliquam puellam invitam traxerit. 

17. Qualiter in uno volumine testamenta duarüm per- 
Sonarum condantur. 

18. Securitas pro homicidio facto, si se pacificaverint. 

19. Venditio de villa. 

20. Yenditio de area infra civitatem. 

91. Venditio de campo. 

93. Venditio de servo aut ancilla. 

33. Concanibium de villis. 

21. Concambium de terra, vinea, vel prato. 

9*5. Cautiones diverso modo facts. 

96. [tem alia. 

27. Item alia. 

?8. Qui se in servitio alterius obnomat.- 


- - 


T9^ 


traxerit. 
$0. Libellus repudii. 
$1. Mandaimam. 
54. Ingenoitates diverso modo fact. 
35. ltem ingenoitates alio modo pest discessum. 
55. ltem sli, adhuc alio mode. 
$5. Evacvuatoria de cautione, si non invenitur. 
56. Si quis aliquid servo suo aut gasiudo coucederc vo- 


$7. Gesta juxta consuetedinem Romanorum qualiter 
donationes vel testamenta legantur. 


$8. Mandstum ad gesta. 

$9. Epistola si aliquis rem Ecclesise 2.1 esum habeat, et 
de *aa proprietale d rpur donet. 

40. Przsitaria de re Ecclesi: ab episcopis facta. 
' AM. Precaria. 


FOhMUL.E. — LiB. M. 
$9 Chana de agnatione si servus ingenuam femiuam A 


126 


43. Iudiculus, ewm episcopus ad. alim in resurrectiune 
Domiui eulogiss dirigit. 
45. Rescriptum ad episcopum de :isitatione. 
44. Quomodo ad regem, regiman , vel. episcopum, pro 
nativitate Domini, visitatione directa scribatur. 
45. [tem alia de netivitate Domini. 
40. Commeudatitim littere ad episcopum jam eogui- 
um. 
4T. Item commendatitiz litterte ad abbatem notum. 
48. Supplicatorium pro eo qui de uonasterio regreditur, 
sut ilio qui ingredi voluerit. 
49. Indiculus generalis ad omnes homines. 
86. indicalus commendaterias a1 vires Mlustres laicos. 
51. Indiculus ad omnes potentes palatiuos, «uaxime ad 
cognitos sibi. 
59. Qualiter pro nativitate fil regis, ex ordiuationc 
Dodiniet domesticus de villis regis, ipgeuuilMes facere 
ebeat. 





LIBER SECUNDUS. 
SEU DE CIIARTIS PAGENSIBUS *. 





CAPUT PIUMUM. 
JDe magna re qui vult ^ xenodoclium aut monasterium 
construer ^. 

Domino vere sancto atque sedula ostensione, pa- 
tentibus virtutum miraculis, Christi remuneratione, 
fulgenti, oratorio, ac cellule, in honore sanct ac 
semper virginis genitricis Domini nostri Jesu Christi, 
meu quidam, meritis flagitiis, quoque sceleribus, prz 
Blascivis actibus ac nimia foeditate pollutus, vel opere 
omnium bonorum Christianorum longe satis extre- 
anus optat, pene sanctarum Scripturarum series, 
«Christianis fidelibus pia exbortatione pronuntiat, hoc 
etiam tonitrualis illa evangelistarum vox, suggerente 
spiritu, sua potestate concelebrat, ut faciat in pau- 
ipperes eleemosynam; qui vult tartari evadere sup- 


B reperimus. In quibus vel ex quibus illam ego &istimo 
portionem, quz ait, sicut oqua exstinguit ignem, elc. ' 
Quid ergo verius petest credi, quid confdentius, 
quidve expressius, quia sicut aqua exstinguit ignem, 
siceleemosyna exstinguit peccatum. Juste ergo exeltin- 
guitur, qui peccatorum incendia eleemosynis, juxta 
polücitationem divinam, exstigguere non festinat. 
Faciant quippe ceteri quod voluerint, agant quod 
ipsi maluerint, idcirco quoniam omnis homo suo 
sensu ducitur ; ego tamen ejus rei exemplum secutus, 
elegi ad praéfatum oratorium vel cellulam, juxta apo- 
stolorum numerum duodecim, ad przsens paujerum, 
pro remissione peccatorum meorum, sel pro diluen- 
da ineorum mole peccaminum, Christo praesule, col- 
locare; ubi etiam per presentem epistolam dona- 


plicia : unde et Dominus in Evangelio dicit : Vende C tionis mex, dono ad prxsentem diem quod in lumi- 


omnia qua habes, da pauperibus, ei habebis thesaurum 
$ss cas!um. Pensemus ergo omnes Christiani quanta 
mit pietas et largitio Redemptoris, ut eleemosynis 
pauperum promittantur nobis tbesauri regni ccelo- 
rum. Procuremus igitur, sicut Dominus et Salvator 
moeter praecepit, et acsi non quantum habemus, sal- 
tesn in quàntum possumus, eleemosynam faciainus. 
Nemo itaque dubitet, nemo tardet, quia si nos faci- 
mus quz Dominus et Salvator noster przcepit, ille 
sine dubio facturus est qux promisit. Ait enim Scri- 
pura : Abscondite eleemosynam in corde pauperis, et 
ipse pro te deprecabituwr Domino. 
Abscondamus ergo eleemosynam in corde pauperis 
ut proveniat nobis deprecatio pauperum in remissio- 


naribus ipsius oratorii, vel in alunonia et substan- 
tiali victu, vestitu quoque et sustentatione ipsorum 
pauperum, vel clericorum ibidem servientium, Deo 
gubernaote et opitulante, proficiat, donatumque in 
perpetuum esse volo, atque de meo jure in eorum 
dominationem et potestatem trado, lego, transmitto 
atque transfundo, hoc est. agros, quorum vocabula 
sunt illa et illa, qu:e ponuntur in territorio illo : pari 
modo, et quidquid in illo territorio ponitur, in omni 
soliditate portionem meam, una cum mancipiis, 
aedificiis, vineis, terris, pratis, silvis, omnique jure 
eorum, una cum colonicis adjunctis . adjacentiis 
eorum, in omni soliditate earum, sicul a me noscitur 
f is8e possessum, aut mábi ex legilima swocesaione, 


nem peccatorum. Multa quidem et alia pro eleemo- D aut undecunque aliquid mihi ibidem ewenit, cwn 


synig faciendis testimonia, in Scripturis sanctis 


* Hujus libri titulus in mss. ita conceptus erat : /n- 
cipit scedola qualiter charte pagenses [iant; quod 
omissum nolui. Igitur superiore libro omnium litte- 
parom et negotiornm formulas tradidit Marculfus, 
qua regio nomine el in palatio expediri solerent. llic 
vero chartas pagenses continet, eas videlicet, quie 
in unoquoque comitatu el pago, in przesentia comitis, 
aut vicarii, aut centenarii, aut etiam privatim peragi 
possent, Nam, ut antea diximus, rite et publice quid- 
piat perticiendi duo tum legitimi modi : in palatio 
aite regein, aul in pago aute comitem. Pleraque 


c — —— À —À — 


emni soliditate vel opportunitate earum, ad inte- 


existunt eam negotia quz per epistolam fleri pos- 
sunt, quorum etiam formuke secundo libro cospre- 
henduntur. Dic... Apud. Baluzium : Incipit sced;ia 
qualiter chartas pagenses fi:mtur. 

^ Xenodochii seu hospitalis aut monasterii cen- 
structio est et doiatio a privato quolinet in apim;c 
remedium et peccatorum, rem.ssiouem facta. Omnes 
quippe donationes, fundationes et privilegia ecclesiis 
concessa, his atque adeo superioribus sdxculis, hanc 
remedii animi causam continent. BicN, 


HEN REZINEUREDDIGMEIIMGM EF ACAD EET C rcr Ere c KSACMERR CNN RO "PT C — M'—— ————— in ——— Ó óPÀa?! 


711 NARCELFI 4ONACHI 13$ 
grum : ea seil et rali .ne at ue przetexio, ut, remota À fisco, vel sanctis episcopis Ecclesiz illius, auri librase, 
pe ufcem simu'que ecclesiasticorum oflicialiam sea — Nibilwniaus przseas epistola, quz» a me pro limore 
pobhbcorum omaium potestate, aullas fanctiones vel — De:, et amore pauperum conscripta est, firma, incer- 
ex»ctiomes. peque exquisita et lauta coavivia, »eqae — rupta, intemerata, inviolataque permaneat. Ergo 
£rauosa, vel insidiosa manescala, neque etiam ca-  Damque de collatis ac snperies pr»notatis rebes, 
balorem prestm:, paravereda, vel czieras angarias, — omaia ad ceram, et sollicitudinem, aut defensionem 
304 quocunque fanctioais talo dici potest, de isa — corum, vei gubernationem ipsorum pauperum, saa- 
fceltate penitus noa reqsiratur, sed smb imlegra cio ac przsotato domini illias episcopo vel succes- 
emunsale facaitaticmla ipsa, sicut a me huc usque — soribes ssis, Deo sibi teste, committo : et instre- 
possessa est, in jure * oratorii sanctz Maris et pre-— mesta per quz res ipez, auxiliante Deo, per eoram 
éicalorem panperum debeant, Deo protegente et ogi- — sollicitadiaem defensentur super scripto Domini jui 
tmi:mte, persisiere - misi tantum sancti et apostoli episcopo pre manibus tradidi, et qualiter ibidem 
hes urbis episcopi, in cujus oppido xenodochium provide, pie, rectene an secus ageret Christo Domine 
ipaum pomitur, pro tradendis benedictionibus, vel inse judicio recognoscat. Mihi autem nihil exinde 
sn5«t:t:endis abbatibus presbyteris quoque et d aco- — proprietatis titulo penitus non reservari, quia facile 
rihas, absque ulla pecuniarum adeptione : amplius B contemnit omnia qui cupit ab inferni faucibus erui, 
vero dcnandi, exigendi vel minuendi^eausam, nul'am — vel illequi peccatorum remissionem Deo remune- 
habeat potestatem. Sed nec per commutationis rante desiderat, aut ille qui semper cogitat cum velit 


locum quidquam ex hoc auferendi, nullo tempore 
occasio vel aditus tribuatur, sed perpetualiter im 
potestate prefati oratorii illius, ipsorum pauperum, 
Christo avente, permaneat. Hoc etiam ipsis pontifi- 


uoLt esse moriturum : stipulatione, etc. 


CAPUT 1l. 


PROLOGUS. 
Qui de grandi causa fecit donationem. 


cibus obsecro, vel committo, ut illos, * per suece- Quantum intellectus sensusque humanus potet 
dentes temporibus, esm casus mortis exstiterit, ab- — mente sagaci pensare atque solerti indagatione per- 
bates aut clericos, et clericorum gradus, in eodem pendere, nibil amplus valet in hujus szculi luce 
loco dignentur vel debeant instituere, quos sapieatia — gaudia fugitiva lucr.ri, quam quod de rebus seis 
et erudiüo Seripturarum clarificat, vel quos vita locis venerabilibus in alimoniis pauperum curetur 
sancta, et actio bona, aut conversatio honesta com- — impendere : quatenus fragilitatem naturz, quam eur- 
mendat. Usde obsecro clementissimis regibus tam nes generaliter patiuntar, priusquam  subitanes 
presentibus quam futuris, et omnibus in Deo episco- — tr anspositio eveniat , oportet pro salute anime vig- 


pis, omnibusque potestatibus et primatibus omnibus 
eliam senioribus, quoscunque judices esse constite- 
rit, per ineffabilem Dei omnipotentiam, per insepa- 
rabilem Patri et Filio et Spiritui sancto Trinitatem, 
ut hanc voluntatem meam pro nullis occasionibus, 
sicut existente *ine Deo cupiditate res exigi solet, 
rulla ra ione nulloque tempore convellere permit- 
tati«, sed per sollicitudinem et euram episcopi con- 
stare potius, pro reverentia Trinitatis immensa, 
vestro tempore, et studio, vel opere jabeatis. Qua- 
tenus ut ille vobis mercedem restituat in futuro, 
qui scit me eleemosynas ipsas sancti Dei pauperii-us 
per amorem Domini nostri Jesu Christi ardenti desi- 
derio tribuisse. Si quis hanc voluntatem meam pro 
quibuslibet adinventionibus seu propositionibus sicut 
niondus quotidie et injuriis expolio obvius, vel repe- 
titor, convulsor etiam, aut tergiversator extiterit, 
anathema sit, et tam qui fecerit quam qui faciendo 
consenserit, anathema sit : et sicut Datan et Abiron 
hiatu terrae absorpti sunt, vivensin infernum descen- 
dat, et * Zeziz fraudis mercatorem, et in presenti 
el in futuro partem damnationis excipiat: et. tune 
veniam consequatur, quando consecuturus est et 
diabolus, qui se fallendo ztiheria sede dejectus, 
cruenta adinventione, bonis operibus semper vigilari 
pervigilat : insuper etiam iníerat societati quoque et 
* Lindenbrog. et Daluz., oratorii sancti illius. 


* Carsa pro re, ut nostris chose. Bics. 
€ Baluzius, p.r succedentibus. Legendum cum Lin- 


lare, ut non inveniat quemquam imparatum, et size 
aliquo respectu discedat a. seculo. Quin potius dum 
proprio libertatis jure aubsistit, ex caducis substantils 
in zsterna tabernacula vitam quxrat mercari aster- 
nam; ut in:er justorum consortium desiderabilea 
valeat adipisci locum, et retribatorem sibi prepare 
Deum, ut de fructu indeficienti paradisi mereatur h- 
veri. De cjus vivo fonte, perfecta (ide poscemie, 
nec sul.trahitur poculum , nec minuitur alveus, sei 
pouus uti quisque hauserit, irrigatus dulcedine cal 
tus atque suavus ei flagratur odor balsami paradisi. 
ITEM ALIUS PROLOCUS. 

In nomine sanctz Trinitatis. Prosperum ac salut 
consilium imoque satis jucundum esse dignosciuf, 
ut homo de mundanis rcbus comparet paradisum, € 
de terrenis transferatur in ecelestia. Sic Domine ia 
sancto Evangelio przclaram intonat vocem dicess: 
Thesaurizate vobis thesauros in colo, ubi mec. [ur ej- 
(odit, n«c tinea sulcat. 

PaoLocus de clerice qui in monasterio tonsuratur, d 
suam rem ad ipsum locum donat. 

Debet unusquisque largiente Domino, dem ver:atut 
in corpore, futura tractare, et de caducis rebus wetr- 
cari zierna, ut quando quidem jubente Deo de cor- 
pore egredi contigerit, de mammona iniquitatis maa. 
sionem sibi reperiat comparatam in colis. ldeiree 


denbrogio, snccedentia tempora. 
4 Lin 


., cam Gi. xi. 


T2 


FORMULAE. — LIB. ..—— T5 


ego ille cedo ad monasterium illud, ubi abbas ille A namus , donatumque In perpetuum esse volumus, 


custos przesse videtur, et comam eajitis mei ibidem 

deposui, et in ipso monasterio sub norma sanctorum 

vivere cupio cessumque in perpetuum esse volo. 
ITEM PROLOGUS. 

Opportuaum est unumquemqve, dum terrz:: munera 
possidet, pro anima sua frequentius cogitare, ut terre- 
pam beatitudinem possidere mereatur. Ergo illuster 
vir ile, seniio me infra corpus meum inlirmum esse, 
& infra animam meam nimis esse peccatorem. Ad- 
monet me divina potentia , vel compunctio cordis 
mei mibi obvenit, ut pro peccatorum meorum reme- 
dio aliquid de rebus meis locis sanctorum delegare 
debcam. Ideo cedo, ete. 

ITEM PROLOGUS. 


atque de jure nostro in potestatem et dominationem 
monasterii illius, in honore illius, abbatis illius, in 
pago illo constructi, ubi prseeest venerabilis ille ab- 
bas, vel turma plurima monachorum adunata, trans- 
mitimus atque transfundimus villas nuncupantes 
illas, sitas in pago illo, cum terris, domibus, :edificiis, 
accolabus, mancipiis, vineis , silvis, campis, pratis, 
paseuis, aquis aquarumve decursibus, adjunctis, adja- 
eentiis, appenditiis, peculio utriusque sexus, mohi- 
libus et immobilibus, sicut a nobis moderao tempore 
possidetur, vel si inantea ibi undecunque aliquid sau- 
gmentare, vel meliorare poterimus, ad prefatum mo- 
nasterinm in alimoniis vel substantiis monachorum 
ibidem habitantium, Christo protegente, proficiat. Ea 


In nomine sanctz Trinitatis. Prosperum, salubre ct D scilicet ratione ut dum pariter advivimus, ante dictas 


satis jucundum censuimus ut bomo de caduca quapiam 
re s:culi ad peccata sua redimendum valeat offerre, 
aut quid promptiore consilio, ut homo de mundanis 
rebus szculi comparet paradisum, et de terrena sub- 
stantia se transferat in coelestia : itaque ego ille pro 
divino intuitu, et mei mercede compendii, ul mihi 
Dominus in futurum veniam concedere dignetur, vel 
ut nomem meum in libro vite ascribatur, dono ad 
jam dictum monasterium, in luminaribus ecclesiz, 
vel in stipendiis pauperum aut motachorum, dona- 
tumque jure legitimo esse volo, etc. 
ITEM PROLOGUS. 

Dum hujus exempli in quodam noscitur cecidisse, 
patimur zrumnam, et dieni mortis quotidie ante ocu- 
jos suspicamur esse propinquam : oportet unumquem- 

«R6 ob amorem codests patrie devotionis lucra 
«omplecii, et res sibi datas, sanctorum vel etiam 
isdigentium usibus allegatas relinquere, ut peccato- 
zum pondera, qux pontificium panitendi non valent 
Jazare, eorum intercessione plenius ad veniam de- 
lbeant pervenire. ldcicco ego ille, et czetera. 

CAPUT til. 

-Jitem alius Prologus cum ipsa donatione ad hoc opus. 

Mundi terminum rumis crebrescentibus appropin- 

«quantem indicia certa manifes'ant , experimenta 
JBiquida declarare noscuntur, et ad discutiendas infi- 
«delium mentes illa dudum in Evangeliis a Domino 
«dicia oracula incumbere noscuntur : opere pretium 


villas sub vestro beneficio tantummodo, absque ullo 
prejudicio vel diminutione aliqua ipsius monasterii 
possideamus. Nisi tautum, si ali.juem ex servientibus 
nostris a jugo servitutis pro communi rercede re- 
laxare voluerimus; post. obitum vero, quandoquidem 
Dews voluerit, nostrum, absque ullius judicis vel 
h:eredum nostrorum exspectata traditione, cum omui 
re emeliorata, quidquid in supra seriptis villia in 
quibuslibet rebus vel corporibus augmentatum vel 
melioratum fuerit, de praesenti hoe para autedicii 
monasterii, vel memoratus abbas suique successores 
in Dei nomine perpetualiter recipiant possidendum : 
tanquam si ad presens absque usu nostro eorum 
fuisset subsecula poesessio. Itaut, quidquid de prz- 
dict's villis propter opportunitatem ipsius monasterii 
facere decreverint, libero in omnibus potiantur arbi- 
trio. Prz:esentem vero donationem, ne quidquam auri 
talium ^ utilitate, gestis municipalibus alligari curavi- 
mus ; et omnino decernimus, nealiquando in eam ob 
hoc causam quisquam valeat reperire. Quod si instru- 
menta de ipsis villis de nomine nostro in adversitate 
praedicti monasterii, quolibet ordine comprehen:a , 
aut interius, aut posterius prenotata, quod nos ncc 
fecimus, nec facere rogavimus, & quocunque przter 
istum quem firmissimum volumus esse quoque teim- 
pore ostensum, nullum sortiatur effectum , nisi va- 
cuum et inane appareal ; auctorem vero criminis, 
vel falsarium, nec inultum tunc, temporis patiatur 


zmrbitror futurum, tempus vicissitudine przoccupans p Judiciaria abire potestas. Si quis vero, quod futurum 


zaaücipere, et incerium humanz conditionis eventum 
mzmagaci mentis intuitu providere, quatenus ex hoc 
Ninflictis facinorum vulneribus, indulta pietate, reme- 
«mlia merear adipisci. Ergo ego in Dei nomine ille et 
«ronjux mea illa, considerantes qua gravamur sarcina 
"7Wpeccatorum , et reminiscentes bouitatem Dei di- 
«rentis, Date eleemosgnam, et omnia munda fiunt vo- 
bis : de tanta igitur miseratione et pietate Domini 
«confii, idcirco per hane epistolam donationis , do- 


& Pecu'ii vox varie accipiur. Nam pra»ter notio- 
"wem significationem ejus quod a patre vel domino fi- 
Yio aut servo concessum est, vel quod illi parcimo- 
mia et indust ia. quaxssierunt, veteres etiam omne 

patrimonium peculii nomiue appellabant,auctore Ser- 


esse non credimus, huic voluntati nostr: pro quibus- 
libet adinventionibus, aliquis de haeredibus nostris , 
autjudicum seva cupiditas, vel quxlibet persona, 
obvius repetitor exstiterit a conventu omnium Chri- 
stianorum, vel limitibus ecclesiarum, extraneus ha- 
beatur, et Judz traditoris Domini nostri Jesu Christi 
perfruatur consortio : insuper etiam inferat partibus 
ipsius monasterii, vel fraurum ibidem consistentium, 
socio quoque tam in actibus quam in prosecutione , 


vio in eclog. 1, a pecoribus in quibus eorum universa 
constabat substantia ; unde et pecunia m 
ICN. 
» Lindenbrog., curialium vilitate ; forte addendum, 
auferri valeat. 


351 


MARCLLFI. MONACIT 


——————————————— ARMAR RARE C————— ————Uqui——— ————— s 


133 


saeratissimo fisco, 3a libras. Qantas, argen.i pendo À Justa. poenam seculi, cam coremie 1go0. porubes 


tanti, el ue id quoque quo! repetit valeat vin licare, 
nihilominus prasens donatio, qu:e a nobis pro trmore 
Dei et amore pauperum Christi. conscrip!a est, firma 
et illihata omni tempore debeat permanere, * stipu- 
latione subnixa. Actu ili. sub die ilo. 
CAPUT iV. 
Cessio a die presente ad ecclesiam. 

b Dara fragililatem bumani generis pertimescit , 
uitimam vitz temporis sabitanea transpositiope veg- 
tora, oportet ut nua inveniat unumquemque impara- 
tum, ne sine aliquo boni operis respectu migret de 
s.vculo : nisi dum suo jure et potestate consistit , 
preparet viam salutis, per quam ad a ternam valeat 
lextitndinem pervenire. lieoque ego in Dei nomine 


i;»sius ecrlesim. am) aur libras anims. »96 arpenu 
porndo tanto, et qued repetit nuliseun: valeat viadi- 
care, sed praesens cessio omm. iexupame illiea per. 
maneat, cum süpulatione smbmixa. 
CAPCT Y. 
t Precaria deipsa vdia. sim esent. 

Domiaeo et saneio ei Apostelea seóe cuende domne 
el in. Christo Patri, iili episcopo, se et cosjax mes 
ilia. lluribus pon est incepnétem , quaLbter prepier 
nomen Domini ad ecciesizxm iam, ia. benere sanct 
ilius, villam mostram nu»cu:atam iHa-, simia 
pago illo, quidquid ii«Jeum uséccenqae nostra per 
sessio ii inlegrilale. per erHéeham CeSQRORI BOHTP 
visi fuimus concessi-se, el exse vos 3d partem su» 


ille et conjux mea illa, pr» remedio animz nostre ct B scripte ecclesiz recepi-Us: sed dem postea nos 


remissione peccatorum aostrorgm, «t veniam in fu- 
lurum consequi mereamur. cedimus a presente die 
cessummue in perpetuum esse volumus, atque de 
jure nostro in jure et dominatione sancte ecclesiz 
irius, in honore illius constructze, villam nuncupa- 
tam iilam sitam in pago illo ; qux ex alode pareutum, 
aut undecunque ad nostram perven t do:iinationem, 
et ad presens possidere vi Jemur, cm omni merito 
el tezmiuo suo, cum adjaceutiis, adjunctis, ap;-endi- 
tiis, cuui terris, domibus, xdifici.s, accolabus, man- 
cipiis, vincis, silvis, campis, pratis, pascuis , aquis 
aquarumwe decursibus, farinariis , com pastori.us 
gegis, reculio utriusque sexus. majore vel minore, 
tibilibus et immolilibu:, vel quidquid dici aut no- 


minari potest, et tempore presenti sostra videtar C 


ex$2 possesso, ad przsens ecclesze. volumus esse 
conceseum. lta ut ab hac die n;emoratam villani pars 
anted.ctr ecclesie, vel pon:ifex. civitatis illius, aut 
actores ecclesiarum, eam laiendi, tenendi, possi- 
dendi, vel quidquid exinde pro opportunitate ipsius 
elegerin! faciesdi, libero in omnibus períruautur 
arb.-Lrio. lta ut Roten nosirom in libro vibe conseri- 
balur, vel pro nobis utrumque sacrilicium post ob- 
iun no-trum pio Domine ofleratur. Licet in. ces:io- 
nibus (»tnam adnecli non sit necesse, sed nobis pro 
oru. i füruitate placu.L inserendum. Si quis vero, 
quod f turum esse Bon credimus, nos ipe, quod ab- 
il, aut aliquis de Lxredibus vel probieredibus no- 
stris, vel quelibet persona, calliditate comimotus aut 
cupidilte przventus, ullo onquam iesnpore contra 
praseniem epistulam cessionis nosirz, quani propter 
nonien Domini et. venerativnem -anc ipsius loe: 
»poutasea voluntate lieri decrevimus, venire aut ali- 
Quid agere voluerit, aut teryiversator erzstiterit, 3r:2- 
thema sit, et cum supra scripto domino illo. anie 
uibunal] Christi deducat rationes: insuper. inferat 


. 5 llaluzuis, dm figit is. Lindenbrozius , dm 
[ragilitas humaui genesis perlimescil uiam rum 
Kmpus... tenturum, 

* Ries Ecclesise alienari non posse multis Snody- 


fuit pe(itio, et vestra benevwdentis, et wetas babet 
ut ipsam villam dam advivimes, 39 qvi pari sae et 
nobis superstes. foerit, dem advivit, nobis 2d bese- 
ficium usufructiario ord:ee exeeiendum vestre yr 
miüisislis. Ea scilicet. ratiote vt ali) exinde penitas 
de qualibet re alienandi ast mieuendi - pontilicien 
non hs! eamus, sed absqee ill. pwr2judfàácio ,. vepra- 
scripte ecclesie, vel «estro, eam tamquumrmode exe 
lere debe mus. Ideo haec precatriamn vobis escitime, 
ut nullo rnquam !empere rera possessio, eti ai 
spalium vitz nobis ['omiaus pro'ongaver&, aullun 
prejudicium aut deminotionere ali ;uam de ipsa vilà 
vobis generare nop debeat, Disi usu tamtom cum ad- 
viviinus labere debeamss, et post aestram  ambobes 
discessum. cum omni re smetierata. quidquid ideu 
undique attrahere aut me icrare poterismme, per hasc 
precaturiam, ae si semper per qu nquenaiun renovata 
fuisset. absque u:lius judicis aw hzredum so:trorea 
exspectata traditione, vos vel soccess-aes vestri, ui 
acentes ecclesie. in vestram eam  faciaus domim- 
tionem revocare perpetuaiiterpossidendum, vel quii 
quid exiude facere legert;s , sicut nostra contiae 
epistola. ad profectem przíatz eccle-is domini iim 
lberum babeatis arbitriom. Faeta precaria ibi. 
CAPUT Vi. 
Donatio de parva re ad ecclesiam. 

Si aliquid de rebus nostris, locis sanctorum, velia 
substantia pauperum, coaferimus, hoc nobis preci 
dubio ia zierna beaütodine retribaere con&dimer. 
Ergo ezo ia Dei nomine ille, in amore Domini nottri 
Jesu Christi. el remissione peccatorum rmeoram, ui 
veniam deliciis meis. consequi merear, in futoren 
dono, donatumque in perpeiuum esse volo, ad bas 
licam i:lam in honore sancti illies constructam, per- 
tionem meam in villa neneupante illa, im pago ille, 
quidqu.d ibidem ad przsens tam de alode pareatus, 
rum :ecre'i, plnribus etiam. imperatorum regum 
que constitutionibus! sancitum est. lllud tamen rece- 
pium ut peterti ad certum. lempus rei ecclesiastice? 
u u-fru«tis uon. denegelur, si. quidem non mieus 
quam aiterius tate quaalitalis quanüimm a: t 


redtius cum ipsurum pravierum doaioio est 
derel nquat. Biox. 


3 Pokad;:cam, id et, potestatem, faculatem. I» 


155 


FORMULAE. — LIP. 1l. 


194 


vel de quolibet attracetu, possidere videor, totum et A t r, et quantumcunque de alode nostra post. meum 


ad integrum, ad prafatam basilicam vol» esse dona- 
tum. Ea videlicet ratione, ut dum advixero sub usu 
Thenelicii tantum eam, absque ullo prxjudicio vel di- 
-aminutione aliqua de qualibet re antedicte basilicze 
ese xcolcre debeam. Post meum quoque, quandoquidem 
jJiDeus de hac luce voluerit, disce:sum, de przsenii , 
ambsque cujuslibet judicum aut heredum meorum ex- 
amepectata tradilione aut contrarietate eum terris, 
exlomibus, zdi(iciis, accolabus, maacipiis, campis, vi- 
mreis, silvis, pratis, pascuis, aquis aquarumque decur- 
ameibus, vel reliquis quibuscunque beneficiis, abbas de 
Ek gea basilica, vel agentes ejus, in eorum debeant 
accBominationem revocare perpetualiter possidendum : 
Bm abendi, tenendi, vel quidquid exinde pro opportuni- 


discessum, pro communi mercede, ad loca sanctorum 
legaliter condonare, et delegare vo:ueris, hoc licen- 
tiam habeas faciendi, et inspecta delegatione igcon- 
vulsum iianeat; in reliquum vero omnes res ipsae, quan 
tum post (uum discessum intestatum remanserit, 3d ao- 
stros legitimos revertatur hxredes. Similiter ct ego 
il!a, dulcissime jugalis meus ille, commonet me dulci- 
tudo tua, in compensat'enem rerum tuarum quas in 
me visus es contulisse, si mihi ín bunc sxculum su- 
perstes fueris, dono tibi omne corpus facultatis mex 
ubicunque, undecunque, tam de hwreditate pareu- 
tum, quam de comparato, vel quod pariter labora- 
vimus, totum et ad integrum, tam in villabus, do- 
mibus, etc., excepto quod pro aniwze remedio ad 


B--zale antedictze ecclesiz elegerint faciendi, liberam in B loca sanctorum delegavimuws, ut inspectis ipsis 


c» znnibus habeant pote:tatem. Si quis vero, quod fu- 
E earum esse non. credimus, nos ipse, quod absit, aut 
mm Fiquis de bzeredibus nostris, seu qu:elibet opposita 
p» «sona calliditate commotus aut cupiditate przeven- 
IL25s CoB(ra hanc epistolam donationis nostr:e , quam 
m.g»ontanea voluntate propter nomen Dei fieri decre- 
wr B inus, venire aut eam infringere conatus fuerit, iram 
E m-Zn:e majestatis incurrst, et cum superscripto sancto 
&8 Bo 2ante tribunal Christi deducat rationes : insuper 
&x» ferat partibus ipsius basilic:e, cum cogente fisco 
am anri tanti, argenti tanti, et quod repetit vindicare non 
w'z» leat; sed praseus epistola omni tempore firma et 
Asm violata permaneat, stipulatione subnixa. 
CAPUT VII. 


instrumentis , in emnibus conservetur , et. quod 
de ipsa alode mea, post meum discessum, pro com- 
muni mercede ad loca sanctorum relinquere, vel in- 
genuos relaxare volueris , licentiam habeas, ei in- 
speciis ipsis instrumentis, in oninibus conservetur : 
post tuua quoque discessum, quidquid intestatum 
remanserit, ad nostros bzredes, qui tunc propin- 
quiotes fuerint, revertatur. Si vero, quod futurum 
esse non credimus, aliqui de haeredibus nostris, vel 
quicunque contra hanc interdonationem, unde inter 
nos chartas uno tenore conscriptas firmavimus, venire 
aut infringere voluerit, nullatenus valeat vindicare, 
sed inferat partibus vestris cum cegente [isco, auri li- 
bras tantas, argenti tantas; przseus vero epistola, in 


Cla arta donatienis inter. virum et. [eminam de eorum C nullo poseit convelli, sed firma et illibata perinaneat. 


rebus. 
Quid juid enim inter conjugatos, de propria facsi- 


&at&e, manente cbaritate, pro «rore dilectionis, in . 


In vicem condonare placuerit, scripturarum necesse 
€st titulis alligare, ne in posterum ab h:xredibus eo- 
rum, vel a quocunque possit convelli^. ]gitur ego 
in Dei nomine ile, et tu dulcissima conjux mea illa, 
dum et inter nos procreatio filiorum minime esse vi- 
detur, ideo convenit nobis, ut omne corpus facultatis 
DO.tre, invicem usufructuario ordiue con 'onare 
debeamu:, quod ita el fecimus. Proinde dono tibi, 
dulcissima conjux mea, si mibi in hoc secu'o su- 
Perstes fueris, omue corpus facultatis mes, tam de 
alode, aut de comparato, vel de quolibet attractu, 
Ubicunque habere videor, et quod pariter in conjugio 
Positi laboravimus, tam terris, villabus, domibus cuim 
Omnj prxsidio, accolabus, mancipiis, vineis, campis, 
Pratis, aquis aquarumve decursibus, auro, argento, 
estimentis, peculio utriusque sexus majore vel 
Eninore; ita ut dum vixeris usufructuario ordine 
Yaleas possidere, vel dominare; excepto quod pro 
*inim:e remedio ad loca sanctorum condonavimus, 
Ut inspecta nostra delegatione in omnibus conserve- 


* Baluzius et Lindenbrogius addunt : « Quia se- 
Cundum legem, si manente con;ugio, vir uxori, vel 
Uxor marito, aliquid donaverit, si is cui donatum 
€8t prior mortuus fuerit, apud donatorem ea, qui 

9uaía fuerint, remanebunt. Igitur. » 

» Epistola est. qua pater, qui bonorum uxoris 


CAPUT VIII. 
Item aia sine aliqua minutione. 


Ista alia a capite instar prioris usque dum advixe- , 
ris usuf; uctuario ordine debeas possidere, post tuum 
quoque discessum ad legitimes nostros revertatur 
heredes, et nullum pontificum quidquam exinde 
alienandi, aut miuuendi habere non debeas. Simili- 
ter et ego illa, dulcissime jugalis meus ille, com- 
monet me ,dulcitudo tua, in compensationem rerum 
tuarum, quas in me visus es contulisse, si. milii in 
hoc s:eculum superstes fueris, onines res meas quas- 
cunque, aut ubicunque, tam in terris, et reliqua sub 
usu beneficii debeas possidere, et nullum poniift- 
ciun quidquam exinde alienandi , aut. minuendi , 


D prater usum tantum non habeas, et post tuum | dis- 


cessum ad legitiuos nostros revertatur heredes. 


CAPUT IX. 
b Charta obnoziationis a patre in filiis facta. 
Dulcissimis filiis meis illis. Omnibus non habetur 
incognitum qualiter ante hos annos villas aliquas 
nancupatas illas,sitas ibi genitrix vestra antequam 
meo sociassem conjugio, per epistolam cessienis, aut 
libellum dotis visus sum condonare. Sed dum et 


$n? pras mortu: usumfructuma filiis accepit, remune- 

randi causa illis donat villas quasdam $uas, earvm 

tamen usufrncto retento; atque ita se obnoxiuin 

red/it, ut ne illas in posterum alienare aul minuere 

posstte Ideoque hxc formula. Obnoxiatio appellatur, 
iex. 


255 


M VUCULEIL MONACIH 


jj sa, peccatis meis facientibus, ab hac luee discessit, A dum ipsi fllie mex gcnitrii vestre quando ez 


et vos omnem alodem ipsius genitricis vestrz illius 
juxta quod et ratio praestitit, mecum exinde in prz- 
sentia bonorum hominum, aut regis, altercatis, per 
ipsam epistolam, quam in eain fecerimus, contra nos 
evindicastis, el in vestram potestatem omnem alodem 
ipsius recepistis. Sed dum et nostra foit petitio, et 
vos, ut condecet bonis filiis, voluntati nostrz obtem- 
perantes, ipsas villas, vel res qu:x faerunt genitricis 
vestra, quas ego ei dedi vel condonaveram, mihi ad 
usum beneficii tenere et excolere, absque ullo ve- 
stro przjudicio, permisistis. Ideo nobis complacuit, 
alias villas nostras illas, pro benevolentia vestra, et 
suprascripto usu, de villis vestris per hanc epistolam 
obnozxistionis vobis obnoxiasse. lta ut deinceps tam 
suprascriptas villas, quam etiam et illas quas supra- 
scripts» genitrici vestre, per meam epistolam contu- 
leram, per vestrum benifieium excolere debeamus, 
et nullum ponti&cium de omnibus suprascriptis nec 
vendere, nec alienare, nee concamiare, nec pro 
quolibet iagenio mipuere, habere non debeam, nisi 
L;ntum usum, sed per bane epistolam obnoxiatiomis 
mes, in vestro sint arbitrio et potestate, et quando- 
cunque volueritis, et vobis placuerit, absque ulla 
mea contrarietate, aat. repetitione, omnia superius 
preno'ata, tam quod vestrum antea, de parte geni- 
tricis vestrze fuit alode, quam et illas alias ouncapa- 
t3s sic quas vobis pro ipso usu visus sum obnosxiasse, 
in vestram debeatis revocare dominationem perpe- 
tualiter possidendum, vel quidquid exiade facere 


volueritis liberam iade habeatis potestatem, absque C 


alia aliqua intercedente precaria, sed per banc ob- 
soiiationem, ac si semper per quinquennium reno- 
vata fuisset, perpetim valeat obtinere vigorem, sii- 


pulatioae subnexa. 
CAPUT X. 
* Epistola cum in loco pida mepotes. instituun!ur 
ab aro. 


Dwulciseimis nepotibus meis illis ille. Dum et pec- 
catis meis facientibus geaitrix vestra filia mea illa, 
quod non optaveram, tempore naturz su: complente, 
ab bac luce disceseit : ego vero pensans consangui- 
nitatis ^ casum dum et per legem cum ca teris filiis 
meis avunculis vestris in. alode meo accedere mi- 
mime potueralis, ideo per banc epistolam, vos dol- 
cissimi nepotes mei, volo ut in omai alode mea, post 
meum discessum, si mibi superstites fueritis, hoc est 
tam terris, domibus, accolabus, mancipiis, vineis, 
sylvis, campis, pratis, pascuis, aquis 3quarumque 
decursibus, mobilibus, immobilibus, peculio utriusque 
sexus, majore vel minore, omnique suppellectile do- 
mus; et quodcunque dici potest, quidquid supradicta 
genitrix vestra *, si mihi superstes fuisset, de alode 
mea recipere potoerat, vos contra avuncolos vestros 
filios meos, przzfatam portionem recipere faciatis, et 


* Epistola est codieillorum Joco, qua avus ne- 
potes ex filia ad successionem vocat. Bicx. 

» Lindenbrog. et Baluzius, causam. 

* Hoc cst, ut doicin matris conferant, si id ejus 


nuptam tradidi in aliquid de rebus meis, mehilbur, 
drappis, fabricaturis, vel aliqua mancipia ia sel. tm. 
dedi vobis boc in psrte vestra supputare, contri 
filiis meis faciatis : et si amplius vobis insuper de 
4 presidio nostro obvenerit, tunc cum his mes 
avunculis vestris portionem vebis ex hec dehinn 
recipiatis, et quidquid exinde de emmnibes superim 
conscriptis facere volueritis, liberam im emahbm 
habeatis potestatem. Si quis vero, qued feturum ene 
non credimus, aliquis de hrredibus, vel prokzreá- 
bus meis, vel quzlibet persona, coatra bane epàte- 
lam venire tentaverit, aut eam infringere voluerit, 
inferat vobis tanti, et quod repetit nalistenmus viadi- 
care valest, sed presens Episiela oemi temper 
B firma permaneat, cum süpulatione subaexa Acton 
illo, etc. 
CAPUT XI. 
Cherta qui sao nepote aliquid melorare voluerit, 
Dulcissimo nepoti meo illi ille. Desa et jam sent- 
ctus adgravat, et necessitates meas, wt oportet pre-.— 
curare non valeam, et ta mihi in necessitatibes meg 
solatium przbere non desiisti, et die mocteque deur- 
vire non cessas. Ideo pro bonitate, et. pre respecta. | 
servitutis tuz, qua cirea me desudas, cede übi os- 
sumque ia perpeleum esse vulo, et de meo jure i. 
tuam trapsfundo dominationem et potestatem, absqet 
consortio fratrum tuorum vel &liis meis, locum nm- 
cupantem illum, quidquid ibidem manc tam de aloit 
parentum, quam de reliquo attracta, visus sem te 
Buisse, una cum terris, domibus, alifieiis, accels- 
bos, mancipiis, vineis, sylvis, «ampis, pratis, paces, 
aquis aquarumve decursibus, vel retiquis quies 
cunque beneíciis, Ubi ul diximsms a die yrasene 
volo esse concessum. lta ut ab bac die, sicut superi 
diximus, eum cum omni iategritate sua habeas, v- 
neas, possideas, vel quidqu'd exinde ficere volaerit, 
absque consortio fratrum taorum, vel Bliorum mor 
rum, liberam in omnibus habeas potestatem. Si qui 
vero, quod futurum esse non credo, aliquis de kere- 
dibus, vel probzderibes meis, sou quelibet peres, 
coatra hanc cessionem mea.n quoque tesnpore vesirt 
aut eam infringere volaerit, inerat tibi cum coget 
fisco auri tautum, et «uod repetit viadicare 2€ 
val*at ; sed przsens epistola &rma permaneat sige- 
D latione sabaexa. Actum, eic. 
CAPUT XII. 
Ut fie cum fratribus in paterna succedat alode. 
Dulcissimz fli meze illi ille. Diutarna, sed imp 
inter nos consuetudo tenetur, ut de terra palenat 
sorores cum Íratribas portionem noa babesaL ; se 
ego perpendens bame impietatem, sicut mihi a De 
mino xqualiter dosati estis &lii, ita et a me sii 
zqualiter diligeadi, et de rebus meis post mew 
discessum aequaliter gratalemini ; ideoque per bast 
successionem accedere veliat. Bics. 
. $ Ex buc loco et alis quz citat. Biguonius, coe 
] cit precsidii, nomiue pecuniam numeratam, auus 
argentum ct alia id genes. intelligi. 





151 


epistolam te, dulcissima fllia mea, contra germanos 
tuos, filios meos illos, in omui hzreditate mea, 
zqualem et legitimam esse constituo hxredem, ut 
taus de alode paterna, quam de comparato, vel man- 
eipiis, aut przssidio nostro, vel quodcunque morientes 
reliquerimus xqua lance cum filiis meis, germanis 
uns, dividere, vel exze quare debeas, et in nullo pe- 
nitus portionem minorem quam ipsi, non accipies, 
sed omnia inter vos dividere, vel exz:quare zquali- 
ter debeatis. Si quis vero, et quod sequitur. 
CAPUT XIII. 


Si quis extraneum hominem in. loce filiorum * adop- 
tacerit. 


Domino fratri illi ille. Dum peccatis meis facien- 
ti^us, diu orbatus a filiis, et me paupertas, et infir- 
mitas afficere videtur, et te, juxta quod iater nos 
bonz pacis p'acuit atque convenit, in loco filiorum 
meorum visus sum adoptasse. lta ut dum advixero, 
"victum et vestitum, tam in dorso, quam in lecto, 

eu calciamento, mihi in omnibus sufficienter imper- 
1Hias, et. procures, et. omnes res nie38, quascunque 

Shabere videor tam manso, vinea, prato, peculio, seu 
mreliqua supellectile domus mese salvo jure ilio, me 
—vivente, in tua potestate recipere debeat. Propterea 
"WBRibi hanc epistolam fieri decrevi, ut neque ego, nec 
--anullus de bsredibus meis, aut quicunque hanc con- 
—^wmenientiam, inter nos factam emutare non possit, sed, 
-AuBicot superius continetur, meas necessitates dum 
zummdvixero debeas procurare; et omnes res mes, et 
zumd praesens, et post meum discessum, in tua potesta- 
WR e permaneant, et quod tibi exinde placuerit faciendi 
Cl 'beram babeas potestatem. Quod si aliquis, hoc, 
«mrjuoque tempore emutare voluerit, inferat tibi tan- 
"tom, et quod repetit vindicare non valeat ; sed prz- 
SZNens epistola omni tempore firma permaneat. 

CAPUT XIV. 
Pactum inter ^ parentes de eorum hereditate. 
Quidquid enim inter propinquos de alode paren- 
€um, non a judiciaria potestate €oaceti, sed sponte 
mmanente charitate juste debita unicuique portio ter- 
wminatur, non de rebus detrimentum, sed augmen- 
tum potius potesl esse censendum. Et ideo necesse 
est inter se eorum faeta scripturarum serie alligari, 
me ab aliquibus in posterum valeat refragari. ldeo 
dum inter illum et germanum suum illum de alode 
&genitorum eorum illius et illius bonz pacis placuit, 
atque convenit, ut eam inter se manente charitate 
dividere, vel exeequare deberent, quodita et fecerunt. 
Accipit itaque ille villas nuncupatas illas, si:as ibi, 


* Adoptio est, qux tamen propriam legem conti- 
net. Fit enim ab eo qui rehus suis superesse non 
potest ; ideoque statim honorum suorum possessio- 
nem in adoptatum transfert, ea conditione ut victum, 
quandiu vixerit, ei suppeditet. Bicv. 

b Parentes bic, et alibi non raro, dicuntur in ea 
significatione, quam vulgo hodie retinemus, pro 
quibu:cuoque proximis vel consanguinitate jun- 
etis. Ip. 

e Baluz., tuta servanti. Lindenbr., tota servan'i. 

4 Lindenbrogiu:, prosperumve eve».ia! desponsandis 
meritandisque ordinibus, ac procreationi liberorum, 


FORMULAE. — LIB. 1l. 


738 

Acum mancipiis tantis illis similiter. De prasidio 
vero, drappis, fabricaturis, vel omni supellectile 
domus, quidquid dici aut nominari potest squa 
lance inter se visi sunt divisisse, vél exzequasse, et 
hoc invicem pars parti tradidisse, et per fistucam 
omnia partitum esse dixis:e. Propterea przsentes 
epistolas duas, uno tenore conscriptas, loco pactiunis 
Inter se visi sunt conscripsisse : ut. nullus deinceps 
contra parem suum, nisi quod ad praesens accepht, 
de ipsa alode genitoris eorum amplius requirendi 
pontificium habere non debeat. Quod si aliquando 
aliquis ex ipsis, aut hzxredes eorum hoe mutare 
voluerint, aut amplius requirere quam accepit, vo- 
lüerit, aut assumere, inferat pari suo (ista * tuta ser- 
vata ) auri libras tantas, tanti argenti pondo tan!as, 

B et quod repetit vindicare non valeat; sed presens 
scio omni tempore firma permaneat, stipulatione 
subnixa. Actum, etc. 


CAPUT XV. . 


Libellus dotis. 


Quod bonum, faustum, felix prosperumve eveniat. 
De *disponsandis maritandisque ordinibus, ac procrea- 
tioni liberorum, * causis qux sunt necessarie, ut 
omnis etiam donatio, per scripturarum seriem, ple- 
niorem obtineset firmitatem. Donat igitar ille ho- 
meste puelle, puri sux illi sponsz filii sui illius, 
ante diem ! nuptiarum, donationisque animo trans- 
fert, aut transcribit, hoe est in tanto, dono villam 
nuncupatam illam, sitam ibi, cum eondigoa ad habi- 
tandum, vel omnem integritatem ibidem aspicien- 
tem : similiter et in dotis titulum alias villas nuncu- 
patas illas, sitas ibi, maneipia tanta illa et illa, s iater 
aurum et argentum, fabrieaturus in solidos tantos 
caballos tantos, boves tantos, gregem equorum, gre- 
gem armentorum, gregem porcorum, gregem ovium ; 
ita ut bz»xc omnia per manum suam ad supraseriptam 
puellam nurum suam illam ante diem nuptiarum 
debeat pervenire, et in sua dominatione revocare, 
vel quidquid exinde facere voluerit liberam habeat po- 
testatem. Quod si quis eontra hunc libellum dotis 
venire, et eum infringere con3verit, inferat pertibus 
illorum tantum. Et reliqua. 


CAPUT XVI. 
Si ^ aliquis puellam invitam traxerit. 


Duleissim: conjugi mex illi ille. Dum et tesine vo- 
luntateparentum tuorum, habui desponsatam, et abs- 
que tua, vel parentum tuorum, voluntate, rapto sce- 


quorum causa qu& fiunt, necesse est ut omnia, etiam 
donatio.... obtineant. 

* Baluzius, causis que stant, necesse est ut omnia, 
etiam donati»... ebtineaut. ] 

! Separaiur hic donatio a dote, etsi ab un^ ea. 
demque persona, sponso scilicet vel ejus pate, 
fiant. Bicv. 

€ Inter pro preter. Ip. ] A 

h Libellus est. do:is quie a viro constituitur qui 
contra voluntatem parentum puellam rapuit, re tan- 
dem composita ; ideoque epistola compositionalis vo- 
catur. Trahbere autem bic pro rapere accipitur. lp. 


- 


MARCULFI MONACIII 


19 


lere, meo conjagio $ ciavi : id est, dum et te? faciente A fiat, detur, praxstetur, impleatur, te, omnipotess 


coiurno, contra voluntatem parentum tuorum , 
b rapio scelere, in conjugio sociavi, unde vitz peri- 
culum incurrere debui, sed intervenientibus sacer- 
dotibus, vel bonis hominibu:, vitam obinui. Sic ta- 
men, ut quod tibi in tanto dono, vel in dotis titulum, 
ante diem nuptiarum si te desponsatam habuissem, 
eonferre debueram, per hanc epistolam composi- 
tionalem, aut si convenit cessionem, firmare debe- 
rem, quod ita et feci. Ideoque dono tibi locellumn 
nuneupantem illum, situm in pago illo, com domibus 
ad manendum condignis, vel omnibus intrinsecus uten- 
silibus necessariis, cum terr.s, accolabus, mancipiis 
tantis illis, vineis, sylvis, pratis, pascuis, vel reliquis 
quibuscunque beneficiis, caballos tantos, boves tan- 
tos, gregem equorum, gregem armentorum, gregem 
porcorum, gregem ovium, inter aurum et argentum, 
fabricaturas * in solidis tantis, drappos, hxc om- 
nia superius comprehensa, a die przsente in 
tua tradidi potestate et. dominatione possidendum, 
habenii, tenendi, vel quidquid exinde elegeris fa- 
ciendi liberam habeas potestatem. Si quis vero, etc. 


CAPUT XVII. 


Qualiter in uno volumine testamentum duarum perso- 
narum condatur. 


Regnante iu perpetuum Domino nostro Jesa 
Christo ; anno illo, regnante illo rege, sub die illo, 
ego ille et conjux inea illa, sana mente, integroque 
consilio, metuentes casus humana fragilitatis, tes- 
tamentum nostrum condidimus, quod illi notario 


Deus, ad defensandum committo: licet de omnibes 
dum advivimus nostrum reservavius usum. Sed 
dum in ? villis quibusdam, quas superius memorari- 
mus, quas ad lo.a sanctorum, et hzeredibus nostris 
deputavimus, quas pariter stante conjugio adquisiri- 
mus praedicta conjux * tertiam habere potuerat, 
propter ipsam tertiam villas noncupatas illas, sitas 
in pagis illis, in integritate, si nobis superstes fue- 
rit, in compensationem recipiat. Et quidquid exinie 
pro cominuni mercede, vel ia pauperibus, aut bene- 
meritis nostris, facere decreverit, licentiam habeat, 
et post ejus discessum si aliquid intestatum remana- 
serit, haredes nostri recipiant. Liberos, libera, 
quoa quasque pro anim: remedio fecimus, aut iuan- 


B tea. facere voluerimus, et eis epistolas manu wo- 


stra lirunatas dederimus, obsequium flliorum nostre- 
rum habere cognoscant, et oblaia, vel luminara, 
juxta quod ipse epistole continent, ad sepuler 
nostra, tam ipsi quam proles eorum ímplere stu- 
deant. Et quibus aliquid de facultate nostra coutuli- 
mus, singulariter iu. hoc testamentum nostrum is- 
serere curavimus. In reliquo vero qualescuuque a 
quocunque epistola, de nomine nostro, manu ao- 
s'ra firmat» ostensz fuerint, et ante hoc testamentum 
prenotat?, quas hic non commemoravimus, et- 
cepto de ingenuita'ibus, quis pro anim: nostr? 
remedio fecimus, aut adhuc facere voluerimus, 
vacu: permaneant. Et qui ex nobis pari suo super- 
stes fuerit, et per qual cunque instrumentum de 


scribendum conmimisimus, ut quo modo | AI., ut C suprascripta facultate, in cujuslibet persona, vel 


quando | dies legitimus post transitum nostrum 
advenerit, recognitis sigillis, inciso lino, ut Ito- 
maine legis. decrevit auctoritas, per illustres viros 
illos, quos in hac pagina testamenti nostri legato- 
rios inatituemus, gestis reipublice municipalibus, 
t.tulisque, eorum prosecutione, ab ipsis muniatnr. 
lyitur, cum, jubente Domino, de istius vit: cursu 
migraverimus, tunc quidquid in omnibns pridie 
quam moriamur tenere videmur, quidquid et pro- 
prietate parentum, vel proprio labore, seu ex inue 
nificeniia a piis principibus percipere meruimus, 
vel de quibuslibet titulis atque contractihus vendi- 
tionis, cessionis, donationis, vel undique, Domino 
adjuvante, ad nostram pervenit. dominationem, tu 
tunc dulcissima conjux mea illa, et quos h:redes 
meos vos esse. volo, hereditatem meam habetote. 
lueliqui vero haeredes, exlieredes sint. Ergo ex epto 
quod unicuique per hoc testamentum dedero, da- 
rique jussero, id ut flat, detur, prestetur, implea- 
tur, te, omnipotens Deus, testem committo, villas 
vero illas, et illas, sitas in pago illo, filius noster 
ille recipiat. Similiter villas illas, filius meus, vel 
lilia illa, sitas in pago illo recipiat ; illas illas basi- 
lica illa, vel monasterium sita. ibi recipiat. ld ut 

: * Forte, facto contubernio. Bic. 

» Fotie, raptam scelere. lp. 

* Baluzius, in solidos tantos, drappos tantos. 


4 l'ost varia legata ascripta, conjugi villas qnas- 
Jam relinquit in compensationem earum, quas an- 


benemeritis, nostri muneris aliquid contulerimus, 
in quantum lex permittit, flrma stabilitate debes 
perdurare. l'eliquxe vero epistol:e vacuz et inaneis 
permaneant: etsic nobis pariter convenit. Si ta 
mihi, dulcissima conjax, superstes fueris, et ad alium 
maritum, quod tibi Deus non permittat, transire 
volueris, omnem facultatem meam quam ad usufre- 
ctum' posaidere tibi concessimus, vel quam a die 
pr:esenti deputavimus, et habere potueras, hce prs 
sentialiter h:eredes nostri recipiant inter se dividen- 
dum, Itemque ego illa ancilla tua, Domine et jogalis 
meus ille, in hoc testamentum promptissima vols 
tate scribere, atque perpetua conservatione rogavi, 
ut si tu, domine et jugalis meus, mihi superstes foe- 
ris, omne corpus facultatis mex, quantumcunque 
ex successione parentum habere «ideor, vel in two 
servilio pariter laboravimus, et quod in tertia mes 
accepi, in. integrum, quidquid exinie facere elvge- 
ris, aut pro anima remedio in pauperes dispensare, 
aut ad vassos nostros, vel benemeritis nostris, abs- 
que repetitione h:eredum meorum, quod tua decre- 
vit voluntas, faciendi liberam habeaa potestatem. 
Et post discessum vestrum, qued non fuerit dispen- 
satum, 3d legitimos no-tros revertatur h.credes. 
tea aliis legavit, in quihus. quod stante conjugio ad- 
quisi:e essent, uxori tertia. pars competebat. Bicx. 

* Gentes ille, quo ex Geruania in. Galiíis sedes 


posucrunt, uxoribus tertiam partem concedebant 
reruni: quas mariti stante conjugio acquisierant, 1». 


FORMULAE. — LID. il. 


liane paginam testamenti, et manus nostr:e proprie 
sabscriptionibus, quod ex consuetudine habuimus 
subseripsimus, et per personas reliquas studuimus 
subseriptionibus roborari. Et ut pagina hujus testa- 
menti in disceptationem venire non possit, si quie 
litturge, * caraxature, adjectiones, superdictionesve 
factz? sut, nos eas fecimus, vel facere jussimus, 
dum testamentum nostrum sepius reeurrimus, vel 
mendavimus. Si quis nostr» voluntati resistere, aut 
testamento nostre cujuslibet calliditate conatus fue- 
rit casu aliquo refragari, id implorautes divini mno- 
minis majestatem, obtestamer ut pro nostrorum 
omnium eriminum peccatis obnoxius, in die judicii 
exspers Ecclesi catholice communionis et pacis, 
zante tribunal Christi pro violata defuncti voluntate 
«ompellatur subire negotium : atque eum Dominus 
sua ultieóe, quam promisit injustis, cum venerit 
aerculum judicare per ignem, feriat, et accipiat in 
«conspectum ejus damnationem perpetuam, quam sus- 
«p epit Judas traditor Domini. lllad namque intimare 
-«prolumus, ut si aliquis de hxredibus, vel prohzredi- 
Jl »us nostris, seu quxlibet persona contra hanc testa- 
am menti paginam, quam plena et integra voluntate 
*E^ & eri rogavimus, venire aut aliquid pulsare voluerit, 
-H wr verat contra quem repetit tantum, et aliud tantum 
«c. -sotam in hoe testamento conünetur scriptum, 
«e WL insuper faciat fisco auri libras tantas, argenti 
"E m ntes, et quod repetit vindicare non valeat. 


CAPUT XVIII. 


A CAPLT XIN. 
Venditio de villa. 

Domino fratri illi ille. Licet empti venditique e 
tractus sola pretii annumeratione, et rei ipsius t 
ditione eonsistat, ut tabularum aliorumque doc 
mentorum ad hoc tantum interponatur instructi 
ut fide rei, facti et juris ratio comprobetur. Idcirc 
vendidisse me tibi constat, et ita vendidi villam juri 
mei nuncupantem illam, sitam in pago illo, quan 
ex legitima successione parentum, vel de quolitei 
modo ad eum pervenit, habere videor, in integritate, 
cum terris, domibus, x«diflciis, accolabus, maneipiis, 
vineis, silvis, campis, pratis, pascuis, aqnis aqua- 
rumve decursibus, adjacentiis, appenditiis, vel omni 
merito et termino ibidem aspiciente. Et accepi vo- 

D bis in pretio, juxta quod mihi complacuit tantum «t 
memoratam villam vobis presentialiter tradidi ad 
possidendum. lta ut ab hac die habendi, tenendi, vel 
quidquid exinde elegeris, faciendi, liberam in omni- 
bus habeas potestatem. Si quis vero, quod futurum 
esse non credo, si ego ipse, aut aliquis de heredibus, 
vel probwredibus, seu quilibet opposita persona, 
contra venditionem venire tentaverit , aut me male 
vendidisse convicerit, et a me vel h:»redibus meis 
defensatum non fuerit, tanc inferamus vobis hzredi- 
busque vestris duplam pecuniam quantum a vobis 
accepi, et quod ipsa villa meliorata valuerit, et quod 
repetiL vindicare non valeat ; sed przsens venditio 
omni tempore firma permaneat, stipulatione sub- 
nixa, Actum, etc. 


€ CAPUT XX. 


b Securitas pro homicidio facto. 


Domino fratri illi ille. Dum et. instigante adversa- 
W"B«», quod non debueras, germanum nostrum illum 
*Y laus es interfecisse, et ob hoc vite periculum iu- 
€ Urrere potneras; sed intervenientes sacerdotes, et 
Weagai;ci viri, quorum nomina subtus tenentur ad- 
Wexa, nos ad pacis coucordiam ob hoe visi fuerunt 
revocasse. lia ut pro jpsa causa solidos tantos, quos 
in presentia mihi dare deberes, quos et in prasenti 
Per uvadium (uam visus es transsoluisse, et nog ipse 
Causa persisiata, contra te. visus sum uverpisse. 
Prepterea juxta quod convenit, hanc epistolam se- 
Curitatis, in te nohis conscribere complacuit, ut de 
ipsa morte germani nostri, nec a me, nec ab hzre- 
dibus meis, aut suis, nec de judiciaria potestate, nec 
* quolibet, nuilo casu, nec refragationem aliquam, 
301 damnietatem amplius habere non pertimescas, 
ed ia omnibus exinde ductus et absolutus appareas. 
E1 si. fortasse ego ipse, aut aliquis de heredibus 
uels, vel quicunque te ob hoc inquietare voluerit, et 
me defensatum non fuerit, inferamus tibi cum co- 
"nte fisco, duplum, quod nobis dedisti ; et quod 
Petit quis vindicare non valeat, sed przseus e|.i- 

"a securitatis a me facta infirma (sic) perinaneat. 


Caraxature id est, deletiones, macule, inqui- 
eita ab atramento. Superdictiones sunt super- 
ones, qux deletis imponi solent. Bics. 


Venditio de area in(ra civitatem. 

Domino sancto et apostolico domno et patri. illi 
episcopo ille. Constat me nulli coactum imperio, ne- 
que imaginario jure, sed proprio voluntatis arbitrio, 
vobis vendidisse, et ita vendidi, aream juris mei, infra 
muros civitatis illius, habentem per longum pedes 
tantos, et inlato pedes tantos : qux subjungit ad unum 
latus terrz illi, ab alio laterze terrze illi, a fronte uno 
terrae illi, et ab alio fronte terrz illi : et accepi a vo- 
his in pretio, juxta quod mihi complacuit, auri soli- 
dos tantos, et prefatam arcam vobis presentialiter 
tradidi possidendam, ac habendi, tenendi, vel quid- 
quid exinde elegeritis faciendi, libro profruamini ar- 
bitrio. Si quis vero, quod futurum esse non credo, 
8i ego ipse, aut aliquis de hzredibus meis, seu qu:e- 
libet persona, contra hanc venditionem venire ten- 
taverit, aut eam infringere conatus fuerit, inferat 
vobis, aut auctoribus vestris, duplam pecunie, vel 
quantum area ipea eo tempore meliorata valuerit, etc, 

CAPUT XXI. 
Venditio de campo. 

Domino fratri illi ille. Constat me tibi vendidisse, 
el ita vendidi, campum juris mei, situm in territorio 
illo, habentem plus minus tantum, qui subjungit a la- 
tere uno lui, ab alio latere lui, a fronte uno lui, ab 


* Omnibus Germanicis gentibus, qu: Gallias in- 
sederunt, mos erat privatas. inüinicitias armis perse- 
qui ; que prava consuetudo adeo invaluit, ut nec 


745 


MARCULFI MONACIII 


74 


alio vero fronte illius, et accepi a vobis in pretium À dio facere elegerint, libero perfruantur arbitrio. ll. 


juxta quod mihi complacuit auri solidos tantos, et 
ipsum campum vobis przsentialiter tradidi possiden- 
dum, habendi vel quidquid exinde volueris faciendi 
liberam habeas potestatem. Si quis vero, etc. 
CAPUT XXII. 
Vendüio de sereo aut. ancilla. 

Domino fratri illi ille. Constat me vobis vendidis- 
se, el 1ta vendidi, servum, juris niei, aut. ancillam 
nomine illam, non furem, non fugitivum, neque 
^ cadivum, sed mente et omni corpore sanum. Pro 
quo accepi a vobis in pretio, juxta quod mihi com- 
placuit auri solidos, probos atque praesentes, numero 
tantos, et ipsum servum vobis przsentialiter tradidi 
possidendum. lta utab hac die liabendi, tenendi, 
vel quidquid exinde decreveris faciendi, libero po- 
tiaris arbitrio. Si quis vero, quod futurum esse non 
credimus, si ego ipse, aut aliquis de hzredibus meis, 
seu qualibet persona, eontra hanc venditionem ve- 
nire tentaverit, aut eam infringere voluerit, inferat 
tibi cum cogente fisco auri tautum, vel quantum 
servus ipse eo tempore melioratus valuerit, et haze 
venditio omni tempore firma permaneat, stipulatione 
subnixa. Actum illo, sub die illo, anno illo. 

CAPUT XXIII. 
Concanbium de villis. 

Inter quos charitas illibata -permanserit pars 
parti, beneficia opportuna przstantur. Quia nihil 
sibi de rebus propriis censet minui, qu.:d e contra 
recipit in augmentum. Ideo placuit atque convenit 
inter venerabilem virum illum ex permissu aposto- 
lici viri illius, et illustrem virum illum, ut locellos 
aliquos inter se concambiare deberent, quod et ita 
fecerunt. Dedit igitur illi venerabilis v.r lui, locel- 
lum nuncupatum illum, situm ibi, de parte basi- 
licae sanct, illi memorato lui, quidquid ibidem ad 
prasens, de quolibet attractu, tenere videbatur, cum 
terris, domibus, zdificjis, accolabus, maucipiis, vi- 
neis. sylvis, campis, pratis, pascuis, aquis, &qua- 
rumve decursibus, vel omnibus ibidem aspicienti- 
bus. Similiter in compen»ationem hujus meriti, de- 
derit suprascriptus ille, ad partem memorati abba- 
tis illius, vel praedict:» basilicge alium locellum nun- 
cupatum illum, situm ibi quidquid ibidem ad prz- 
seus, de quocunque attracetu, ibidem habere videba- 
tur, cum terris, domibus, :xdiliciis, accolabus, man- 
cipiis, vineis, sylvis, campis, pratis, paseuis, aquis, 
aquarumve decursibus, vel omnibus ibidem aspicien- 
tibus. lta ut ab hac die unusquisque memoratos lo- 
COS quos acceperunt, habendi, tenendi, vel, quid- 
quid exinde pro eorum opportunitate et compen- 


principis imperio, nec legum auctoritate per sexceu- 
tos ferme annos aboleri potuerit ; quinimo legibus 
id non omnino prohibebatur, sed tantum ni : ia licen- 
tia certis finibus coercita erat. Itaque qui uuum ex 
propinquis, et omnes adversos habebat ; adeo ut si 
aliquis occisus aut vulneratus, aut. male multatus 
8b inimico quodam privato fuisset, continuo illius 
propinqui aíiinesg et amici advolabant, suam et suo- 
rum in;uriam arnis vindicaturi. Sed aliquando pace 
per ainicos facta vel ctiam in judicio, secundum le- 


lud vero addi convenit, ut si aliqua pars ex igeis 
aut haredes, vel successores eorum, hoc esautare, 
vel refragare voluerit, rem quam accepit amittat, et 
insuper inferat patri suo, cui hoc facere przsumpee- 
rit, auri libras tantas, argenti pondo tanti, et quod 
repelil vindicare non valeat: sed praesens, unde 
duas inter se uno tenore conscripserent, frma el 
inviolata permaneat, stipulaüone subnixa. Áctam 
illo. 
CAPUT XIIV. 
Concambium de terra, aut vinea. 
Ideoque placuit inter illum et illum ut terram aliquam, 


aut pratum, aut vineam, seu quodlibet inter se com- 


mutare deberent, quod ita et fecerunt. Dedit igitar ills 


B illi, illum campum in loce nuncupante illo, babea- 


tem tantum, qui subjungit a latere uno illi, ab alio Is- 
tere, aut fronte illi. Simili modo e coma iu com. 
penso dedit ille illi alium campum ibi, aut in ali 
loco, habentem tantum, qui subjungit de lateribus, 1 
frontibus illis. Ita ut ab hac die unusquisque ex 
ipsis, quod accepit habendi, tenendi, vel quilqud 
exinde elegerint faciendi, liberam habeant poteite- 
tem. Si quis vero aliquis ex ipsis, aut lzeredes  ee- 
rum, vel quicunque hoc emutare voluerit, quam 
acceperit pari suo amittat, et insuper infeiat «am 
cogente fisco auri tanti, et quod repetit vindicsre 
non valeat ; sed pro»sens commutatio, unde inter s& 
pro firmitatis studio duas uno teno;e conscripserugi, 
omni tempore firma permaneat ; stipulatione seb- 
nixa. Actum illo. 
CAPUT X3V. 
b Cautiones diverso modo (actes. 

Domino m'bi propitio illi ille. Dum et ad mean 
petitionem, et necessitatem suppleudo, vestra besi- 
tas habuit, ut libram de argento, de rebus veris se- 
bis ad beneficium przestitistis [4/., prz:taretis]. dee 
per hoc vinculum cautionis, spondeo me * KL ila 
proximis ipsum argentum vestris partibus ese rel- 
diturum. Quod ai non fecero, et dies placitus mihi 
prafünitus transierit, pro duplo in crastinam we, 
aut hzredes meos, vos aut brredes vestri, am esi 
hanc cautionem dederitis exigendam, teneatis obse 
xium. Facta cautione ibi, sub die illo, anno ille. 

CAPUT XXVI. 
ltem alia... 

Domino suo illi ille. Constat me a vobis accepistt 
et accipere debere, et debeo, boc est solidos tasiet 
pro quibus solidis quos post me retinuero, assi 
singulis, per singulos solidos , singulos trientes v& 
tris partibus esse redditurum. Et si hoc facere eee 


& 
g^s transigebatur ; quo casu securitatis cautiones ia 
terponi sol tx. Ip. 

* Cadivum, hoc es;, malum, im m ; idem 
ita'icum integrum retinet cattico. Unde et aestus 
chétif. cx. ' 

* Cautionis vocabulum pro repromissione et chi» 
rogapho accipitur, etiam sine satisdatione. Ip. 

« Singulis Kaleniis fenebrem pecuniam velare 
loc..bant, un 'e et Kalendarium. lp. 





115 


FORMUL.E. — LIB. il. 


746 


teinpsero, aut exinde negligens apparuero, ad du- A [Al., raptam, scelere in conjugium sociavit, et ob 


plum ipso loco vobis reddere spondeo. Et quomodo 
de mea proprietate ipsos solidos vestros reddere 
potuero, lianc cautiones a vobis recipiam. 
CAPUT XXVII. 
liem alia. 

Domino fratri illi, ille. Quatenus necessitati meae 
süpplendo, solidos vestros numero tautum, mihi ad 
beneficium przstitisti. Ideo juxta quo mihi aptifica- 
vit, taliter inter nos convenit, * ut duin ipsos solidos 
de meo proprio reddere potuero, dies tantos in una- 
quaque hebdomada servitio vestro, quale inihi vo:, 
aui agentes vestri injunxeritis, facere debeam. Quod 
si exinde negligens, aut tardus apparuero, licentiam 
habeatis, sivut et caeteris servientibus vestris disci- 


hoc vit:s periculum iocurrere potuerat. Sed venien- 
libus et mediantibus amicis , vel bonis hominibus 
conveuil inter nos, uL si aliqua procreatio filiorum 
oria fuerit inter vos, in integra iugenuitate perma- 
neant. Et si voluniaria servum accipit d cis : Omui: us 
non habetur incognitum, qualiter servum meum no- 
mine illum voluntaria secuta es, et accepisti mari- 
tum. Sed dum te ipsam et * agnationem tuam, f in 
meo inclinare potuerarh servitio. Sed propter nomen 
Domini, et remissionem peccatorum 1neorum, pro- 
pterea przssentem epistolam in te mihi complacuit 
couscribendam, ut si aliqua procreato filiorum, aut 
fBliarum inter vos orta fuerit, penitus nec nos, nec 
haeredes nostri, nec quislibet, uilo unquam tempore 


plinam corporalem imponere: et quomodo solidos B à servitio iuclinare non debeainus. Sed integro in- 


vestros, reddere potuero, meam cantionein ^ absque 
ullo evaeuario intercedente recipiamus. 
CAPUT XX Vili. 
* Qui se in servitio alterius obnoxiat. 

Domino mihi proprio illi. Dum et instigante ad- 
versario, fragilitatem meam pravalente, in casus 
graves cecidit, unde mortis periculum incurrere 
poigeramus Sed duin vestra pietas ine jam morti 
aadjudicatum , de pecunia vestra redemistis , el 

3Ppro meo scelere res vestras quamplures dedisiis. 
Et ego de rebus meis, unde vestra beneficia repeu- 
«mlere debuissem, non habeo : ideo pro hac statum 
Jillingenuitlatis mex vobis visus sum obnoxiasse. Ita ut 
zum hac die de vestro servitio penitus non discedam. 


genuitalis, tanquam si ab utrisque parentibus inge- 
nuis fuissent procreati, omni vita sua permaneant. 
Peculiari concesso, quocunque labore potuerint, et 
sub integra ingenuitate, super terram nostram, aut 
filiorum nostrorum, absque ullo przjudicio de statu 
ingenuitatis eorun cominanere debeant : et reditus 
terre, ut mos est, pro ingenuitate annis singulis de- 
solvant, et semper in integra ingenuitate perma- 
neant, tam ipsi quam et posteritas. illorum. Si quis 
yero, quod futurum esse non credimus, nos ipsi, aut 
aliquis de hxredibus, vel quicunque contra hanc 
charctulain venire teutaverit, aut. eam infringere vo- 
luerit, inferat tibi, aut har-Jibus tuis, auri libras 
tantas, argenti pondo tanti, et quod repetit vindicare 


euESed quidquid reliqui faciunt, pro vestro, aut ageu- C non valeat; sed proesens chartula omni teinpore firma 


WE.ium vestrorum imperio facere spondeo. Quod si non 
EF o ero, aut ie per quodlibet ingenium de servitio 
wspestro abstrahere voluero, vel dominium alterius ex- 
leltere, aut res suscipere voluero, licentiam habeatis 
arxihi qualemcpnque volueritis disciplinam ponere, 
wurel venundare, aut quod vobis placuerit de me fa- 
E--ere. Facta obnoxiatione tunc, sub die illo. 


CAPUT XXIX. 
* Charta de agnatione, si servus ingenuam trahit. 
igitur ego in Dei nomine ille, illi feminz. - Illud 


"AR 9a babetur incognitum, qualiter servus meus no- 
KUn jine ille, te absque parentum vel iua voluntate, rapto 


permaneat, stipulatione subnixa. Actum illo. 


CAPUT XXX. 
5 Libellus repudii. 


b Dun et inter illum et conjugem suam illam, non 
charitas secundum Deum, sed discordia regnat, et 
ob hoc pariter conversare minime possunt : placuit 
utriusque voluntate, ut se a consortio separare debe - 
rent, quod ita et fecerunt. Propterea has epistolas 
inter se uno tenore conscriptas fieri, et aflirmare 
decreverunt : ut unusquisque ex ipsis, sive ad ser- 
vitium Dei in monasterio ! aut copule matrimonii 
sociare se voluerit licentiam habeat, el nullam requi- 


* Donec pecuniam solvere possit, servitio credito:is D tem et sub.tantiam awittebat. [4 ipsum lege Sa ica 


Wep ipsum obligat. Obsrstos Homaui dicebant. Bicx. 

» Deapocba evacuatoria, vide cap. 49. 

e Forinula est qua is, qui supplicio liberatus est, 
W&epigta ejus nomine ab aliquo pecunia, statum inge- 
Pur api(aiis eus obnoriat, id est, ei qui redemit se ipsum 
V agbjicit, addicit et in servitutem tradit. Ip. 

4 Hac formula dominus servi qui puellam inge- 
WI nam rapuit, sopita controversia, cavet ut qui agua- 
i ererentur ex his nuptiis, liberi et ingenui permane- 
Vent, n0nservi. Et est alia sub eodem capite formula. 
I'uülam si mulier sponte servo alieno eonjuncta sit, ex 
MMeppatusconsulio Claudiano lilertatem amittebat, ut 
'xuiam lege Salica. ilic vero jus illud a domino resti- 

itur, ut qui ex his nascentur, liberi sint, nec pos- 

& eos ut servos vindicare, aut manum injicere. [». 
e bene tuam, hoc,est, quod ex te natum 
"wit. io 


f Mulier, qu:e se alieno. servo junxisset, liberta- 
ParRoL. LXXXVII. 


cavetur tit. xiv, leg. 7. Quibus conveniunt quarum- 
dam Gallie provinciarum leges: En for mariage !e 
pire emporte le bon. lp. 

& Exemplum est divortii, consensu conjugum facti, 
quod aliquando licuit : et quod legi eva. gelice ad- 
versum, conciliorum decretis reprobatum est, et a 
Justiniano quoque Nov. 147. Tamen usuin ejusmodi 
divortii etiam inter Cliristianos invaluisse hzc. for- 
mula ostendit. lp. 

b Baluz Certis rebus et. probatis causis inter ma- 

ritum ei uxorem repudiundi |. cus patet. ldeirce dum et 
inter. 
i Ex hoc loco apparet tum in usu fuisse ut. post 
divortium mutuo consensu celebratum vir et uxor 
matrimonium cum aliis contrahere possent, quie 
consuetudo Christianz legi contraria merito repro- 
bata est. Dicw. 


21 


741 


M ARCULFI MONACIII 


748 


sitionem ex hoc de parte proximi sui habere non de- A contra hanc ingenuitatem tuam venire, aut eam ín- 


beat. Si quis vero, aut aliqua pars ex ipsis hoc emus 
tare, aut contra parem suum repetere voluerit , 
iuferat pari suo auri * lib. 1, et ut. decreverunt a 
proprio consortio sequestrati, in ea quam elegerint 
parte permaneant. Facta epistola, sub die illo. Anno 
illo, regnante illo rege. 

CAPUT XXXI. 

! Mandatum. 

Dumino fratri illi, ille. Precor et supplico domina- 
tioni veatre, dum el causam pro alode, aut qualicun- 
que, cum homine nomine illo in palatio, aut ubili- 
bet, habere videor, et ipsam causam suscipere ad- 
mallandam, vel prosequendam in vice mea debeas, et 
cum suprascripto illo ex hoc rationare, vel quidquid 


fringere conaverit, aut te in servitio inelinare volue- 
rit, divina illum ultio subsequatur, et a liminibus Ec- 
clesiarum, vel à communione extraneus efficiatur. 
Et insuper inferat tibi cum eogente lisco auri libras 
I, et quod repetit vindicare non valeat, sed prassens 
ingenuitate omni tempore firma permaneat, stipula- 
tlone subnixa. 
CAPUT XXXIII. 
€ Item ingenuitas alio modo post discessum. 

Dilecto suo illi aut illi. 5 Pro respectu fidei ac 
servitutis quam mihi famularis, pro remissione pec- 
catorum meorum, te ab omni vinculo servitutis ab- 
solvo. Ea tamen conditione, ut dum advixero, mihi 
deservias : post obitum vero meum si mihi super- 


exinde cum eo de ipsa causa egeris, gesserisve, ratum B stes fueris, sis ingenuus, tanquam si ab ingenuis pa- 


et de(initum apud me esse cognoscas. Factum man» 
datum sub die illo. 
CAPUT XXXII. 
'" P OIxCHPIUNT INGENUITATES DIVERSO MODO FACT.E. 
Ingenwitas a die presenti. 

Qui debitum sibi nexum relaxat servitium, merce- 
dein in futurum apud Dominum sibi retribuere con- 
fidat. Igitur ego in Dei nomine ille, et conjux mea 
illa, pro remedio anim» nostre , vel retributione 
acterna, te illum, aut illum, ex familia nostra , pra- 
sente die, ab omni vinculo servitutis absolvimus. lta 
t deinceps, * tanquam si ab ingenuis parentihus 
fuisses procreatus, vitun ducas ingenuam , et nulli 
bxeredum ac prolisredum nostrorum, vel cuicunque 


servitium, 4 nec libertnita:is obsequium debeas, nisi € 


soli Deo, cui omnia subjecta sunt: * peculiari con- 
cesso, quod habes, aut deinceps elaborare potueris. 
Si tibi necessilas, ad tuam ingenuitatem tuendam, 
contigerit, absque ullo prejudicio ingenuitatis tuze, 
t defensionem Ecclesi», aut. cujuscunque te eligere 
placuerit, licentiam habeas, et vitam semper bene et 
integre ducas ingenuam. Si quis vero, quod futurum 
esse non credimus, nos ipsi, quod absit, aut aliquis 


de bxredibus nostris, vel quxlibet opposita persona , 


s Baluz. Libiam unam, et sua repetitio nullum ob- 
tineat. effectum, sed wt decreverunt. 

b Marculfi àx«ulo manumissio triplex : per denarium 
ante regem, in ecclesia , et per epistolam privatam, 
lloc capite chartz sunt et epistola private, quibus 
libertatem dominus servo suo concedit. Qui ita ma- 


numissi erant, chartularii et tabularii dicebantur, ut D 


rentihus fuisses procreatus, et nulli hredum ac pro- 
hx»redum meorum, v«] cuicunque servitium impen- 
das. Peculiare concessum quod habes, aut elaborare 
potueris, etc. 
CAPUT XXXIV. 
]tem alia adhuc alio modo. 

Si aliquos ex servientibus nostris a jugo servitutis 
absolvimus, mercedem in futurum nobis ab hoc re- 
tribuere confldimus. Igitur ego ille, propter nomen 
Domiui, et retributionem aeternam te illum ab omni 
vinculo servituti$ absolvimus. Ita ut ab hac die vitam 
ducas ingenuam, tanquam si ab ingenuis parentibus 
fuisses procreatus, et nulli hzeredum ac probszeredum 
meorum, vel circumque servitium impendas : nisi sub 
integra ingenuitate defensionem ejus quem ex meis 
h:eredibus elegeris habere debeas, et oblata mea ubi 
meum requiescit corpusculum , velluminaria annis 
singulis debes procurare. Peculiari concesso , quod 
habes, aut elaborare potueris, aut si convenit defen- 
slonem Ecclesi: illius, et vitam semper ducas inge- 
nuam. Si quis vero, etc. 

CAPUT XXXV. 
i Fvacuatoria. 

' Domino fratri illi. Omnibus non habetur incogni- 
tione consistebant. ViJeatur synodus Paris. r4, can. 
9. Leg. Ribuar., tit. xL. Denariales qui ante regem 
liberati fuerant, regem patronum et defensorem ha. 
bebant. ltaque si. quis eos occidisset, pretium com- 
positionis , chartularii quide ecclesie solvendum 


erat, denarialis autem regi: iisque rex 2ut ecclesia, 
si absque liberis decessissent succedebant. At qui per 


et qui in ecclesia servitute liberati erant. Bicx. 

e His verbis non tantum libertas data , sed et jura 
ingenuitatis concessa. videntur; quod miror : nain a 
principe more ltomano impetranda erant : nisi dixe- 
fis, barbaris undique Gallias occupantibus hunc 
morem ab usu recessisse. Ex quo factum ut id omne 
ex dominorum arb:trio et beneficio penderet. Et 
inde paulatim manumissio ingenuitas dicta. Nec vero 
ad novellam Justiniani quis referat, per quam íinge- 
nuitatis jura omnibus libertis dedit; cum stie con- 
stet jus Justinianeum tunc Gallis ignotum fuisse. Ip. 

4 Libertinitatisobsequium, hocest jus patronatus.lp. 

e Peculiare pro peculio : quod his nominatim con- 
ceditur, seu dubitationis tollendx€ causa, sive quod 
tum nou aliter servo manurmisso pec.ilium coimnpe- 
teret, quam si specialiter donatum /luisseL : quod fa- 
tilius crediderim. Ip. 

! Mauumnesi in ecclesia sub ejusdem ecclesi» tui- 


epistolam ita manumittebantur, ut nullum obse— 
quium manumissos retineret, solebant defensionemm 
regis, aut ecclesi», aut etiam alterius potentis ex 
tere, ut. esset qui eorum  liberlatem tueretur, et. al-ummm 
omni injuria eos vindicaret. Tandemque constitu— - 
tum est, ut quibus alius patronus et defensor dees— — 
get, horum occisorum pena regi solveretur. Videsssmm 
Capitula Caroli M. Leg. Bajuv. addi'a, lp 

& Alia manumissionis est epistola, qua post. mor-—-—"" 
tem dominus servam libertate donat. Ip. 

b Baluz.. sertitii tui, quam. L'nd., sersitii tui quo ——7 

! Evacuatoria tnm dicebatur apocha, qua creditor" 
profitebatur sibi solutam fuisse pecuniam : ab. eva—7 
euanda obligatione, idque cautione amissa. Nam hic 
apparet cautione reddita, evacsuatoriam non dari, 
quasi redditio chirographi satis esset ad solutionen» 

ndam. Bicw. 


149 


FORMULAE. — LIB. 1. 180 


&zm qualiter ante hos anno:, aut ante. anaum, soli- A rabilia vir aut Hluster vir ille, per chartam mandata 


dos nostres, numero tantos ad beneficium accepisti, 
et cautionem nobis pro lioc emisisti, ut ipsos solidos 
£one nobis reddere deberes, quod et ita fecisti. Sed 
dum illam cautionem, quam nobis emiseras ad prx- 
sens non invenimus, ideo tibi hanc epist.lam eva- 
ecuatoriam fecimus , ut de ipsis solidis tantis omni 
£&empore ductus ei absolutus residias: et si ipsa cau- 
&ijo apparuerit, vel a nobis, aut hzredibus nostris , 
quoque tempore ostensa fuerit, nullum soitiatur ef- 
feetum; sed vacua et inanis permaneat. 


CAPUT XXX VI. 
2 Si aliquis servo suo Hand suo aliquid concedere 


b Justissime nostris sublevantur muneribus, qui 
nobis fideliter et instanti famulantur oflicio. Egoiu Dei 
nomine, noinine illo, fideli nosuo illi. Pro respectu fidei 
ei servitutis quam circa nos impendere non desistis, 
vromptissima voluntate cedimus tibi a die presente 

locellum nuncupantem illum , aut mansum illum in- 
fra terminum ville nostra: illius cum omni adjacen- 
a ad ipsum locellum, aut mausellum aspicientet, 
terris, domibus, mancipiis, vineis, pratellis, silva , 
vel reliquis bene(iciis, ibidem aspicientibus. Ita ut 
sb bac die ipso jure proprietario, si ita convenit, 
* aul reditus terra: in tuam revoces potestatem , et 
bullam functionem, aut reditus terra, 4 vel pascua- 
rium, * aut ayrarium, aut quodcunque dici potest, 
exinde solvere nec tu, nec tua posteritas, nobis, nec 
brredibus nostris, nec euicupque post nos ipsam 


villam possederit, non debeatis, nisi tantum f si ita C 


vult riga. Sed ipsum oinnibus diebus vite tux, aut 
bzredis tui emuniter debeatis possidere, vel quidquid 
exinde facere volueris liberam habeatis pote-tatem. 
8i quis vero, quod futurum esse nou credimus, ali- 
quis de hseredibus nostris, vel quicunque contra hanc 
cessionem nostram agere, aut ipsam rem tibi auferre 
conaverit, inferst tibieum cogente fisco auri tauti,et 
lise epistolas firma permaneat, stipulatione subnixa. 


CAPUT XXXVII. 
Gesta juxta consuetudinem. Romanorum , qualiter do- 
nationes vel Lesiamenia 8 legantur. 

Anno illo, ^ regnante rege illo, sub die illo, in 
eivitate illa, astante v.ro illo laudabili defensore, et 
emni euria illius eivitatis, vir magnificus ille prose- 
cutor dixit : Peto, optime defensor, vosque laudabiles 
curiales atque municipes, ut nilhi codices publ.cos 
patere jubeatis: quedam enim in manibus habeo, 
quse gestorum cupio alligatione roberari. Defensor et 
curiales dixerunt : Prosequere qux optas, dicere ne 
quoreris, Vir magnificus prosecutor ille dixit : Vene- 


* Forma bie traditur donationis, qua dominus 
servo, qui jugiter ei ministrabat, aliquantulum agri 
«once .it ab omnibus colonariis functionibus omnino 
Jiberum et immune. Gasindi autem nomine is servus 
zigniticabatur, qui non in agris, sed domi ministrat, 
«quem veleres quasdam alie formuke et capitula mi- 
nisterialem deitus casa vocant. ]p. 

b Paluz. et Lindenbr., fustis- imis. 

€ Baluz., sub reditus. Lindenbr., sub reditibus. 

€ Pasceuarium vectigal ex animalium pastione. 


sua injunxit, utillam donationem testamenLi, aut ces- 
sionem, quam ad basilicam ad locum sanctum illum 
ant illustri viro illi ad presens, aut post discessum 
delegavit, in vice su&, ut mos est gestis municipall- 
bus ipsam donationem debeam alligare : vir honestus 
defensor dixit illi: Mandatum quod inte conscriptum 
habere dicis nobis ostende, vel in presenti recitetur. 


CAPUT XXX VIII. 
Textus mandati. 
Domiho magnifloo fratri illi, ille. Peto et supplico 
charitati tu», ut invicem meam epistolam donatio- 
nis aut testameiti, seu cessionis qnam de rebus meis 
illis, ad basilicam illam pro animx: mec remedio, 

aut illustri viro illi, postdiscessum meuuin, vel ad prz- 
B seus delegavi, in civitate illa publice prosequere,, et 
gestis municipalibus, ut mos est, eam debeas alli- 
gare. Propterea tibi hoc manjatum conscripsi , ut 
sicut superius continetur, taliter prosequere et (lr. 
mare debeas ; et quidquid exinde egeris, gesserisve, 
ratum et definitum apud uos esse cognoscas. Factum 
mandatum tunc, ibi, anno illo. Post recitationem 
mandati, vir honestus ille defensor dixit: Mandawum 
quidem recitatum est , sed suprascripta donatio, 
testamentum, aut cessio quam prz manibus habere 
dicis, nobis presentibus recitetur, et ut postulas 
gestis publicis firmetur. Quam vero donationem ille 
professor recitavit. Post recitaiionem vero, vir lau- 
dabilis ille defensor et curiales dixerunt : Epistola 
quie recitata est, gestis publicis inseratur, et quod 
ille prosecutor vult et petit, gesta ei publice dentur: 
ille prosecutor dixit, sufficit mihi, bone defensor, et 
donatio qu: recitata est, si mibi gesta tradere jubea- 
tis : ille defensor dixit : Et quia epistola donationis, 
aut cessionis , seu testamenti, et mandatum in te 
conscriptum per ordinem condita, et bonorum homi- 
num manibus roborata , atque signata , manifesta 
e-8e coguovimus, dignum est ut gesta ex hoc con- 
scripta, atque subscripta tibi tradantur, ! et ut in ar- 
cipibus publicis memoranda serventur : Edatur su- 
per ordine, e& mandatum suum in loco, et totus tex- 
tus, et manuimissoris epistole scribantur : et postea 
defensor, et curiales civium, et. reliqui eam subscri- 
bant, atque signent. 

CAPUT XXXIX. 


Epistula si aliqui rem Eccles: ad usum habeant, et de 
sua proyrietate aliquid donent. 


Domino sancto et apostolico , domino et in Christo 
patri illl episcopo, ille et conjux mea illa. Quatenus 
ad nostram petitionem vestra habuit pietas et bene- 
volentia, ut locellum aliquem Ecclesix vestre, nun- 


Agrarium vectigal agro impositum, quod in quibus- 
dam Galli: provinciis nomen retinet agrier, seu vulgo 
or ede terrage. Dicw. 

? Baluz. et Liudenbr., a;rarium, carropera. Hoc 
ultimo nomine significantur opcre qua carris aut 
plaustris fieri dehent. 

f Riga est tributi et vectigalis species. 

€ Baluz. et Lindeubr., ollegentur. 

b Batuz., regnante domno nostro rcge illo. 

i Arcipibus, iJ est, archivis, scriniis. 


701 
cupantem illum, * situm ibi, quem ille pro 
sus remedio ad Ecclesiam vestram illam, in honore 
sancti illius, delegavit, nobis ad beneficium dum 
pariter advivimus, aut qui ex nobis pari suo super- 
stes fuerit, dum advixerit excolere permisistis. Et 
nos pariter, juxta quod convenit, tam pro ipso usu, 
quam pro anims remedio, alium locellum nuncu- 
pantem sic, situm ibi, post nostrum ambobus diaces- 
sum, vobis vel successoribus vestris, ad memoratam 
Ecclesiam visi fuimus condonasse. Ea tamen condi- 
tione, ut dum adviviimus, suprascripti loci, tam illi 
quos nobis przstitistis, quam eos, quos pro anima 
nosire remedio ad ipsam Ecclesiam delegavimus, 
absque ullo .pra;judicio Ecclesi vestr:e, sine ulla di- 
minutione, de qualibet re usufru:tuario ordine possi- 
dere debeam. Et post nostrum, ut diximus, ambobus 
discessum, przefatos locos, absque ulla alia renovata 
(ut mos est in cxteris) ^ precaria per hanc epistolam 
absque ullius heredum nostrorum, aut cujuscunque 
contrarietate, vel exspectata tradilione, * vos vel 
successores aut agentea vestri, in. vestram, faciatis 
revocare dominationem perpetualiter dominandum : 
et nostra possessio nullo unquam tempore nullum 
prjudiciun vobis ex hoc generare non debeat. Si 
quis vero, quod futurum esse non credimus, nos ipsi, 
aut aliquis de hzredibus nostris, vel qulibet per- 
sona, contra hanc epistolam venire, aut aliquid de 
ipsis locellis vobis minuere aut auferre voluerit, cum 
suprascripto Domino illo, ante tribunal Christi de- 
ducat rationes : et insuper inferat partibus Ecclesi: 
vestra tantum, et quod repetit v.ndicare non valeat ; 
sed praesens epistola firma permaneat , stipulatione 
subnixa. Actum illo. 
| CAPUT XL. 
4 Prestaria de re ecclesie ab episcopis [acta. 

In Christo sancte Ecclesie filiis, a: si tales fuerint 
illustribus viris illis ille gratia Dei episcopus. Dum ad 
petitionem vestram alium locellum  nuncupantein 
sic, * situm ibi, de proprietate vestra, tam pro ipso 
usu quam pro anim:e vestre remedio, post amborum 
discessum ad ipsam ecclesiam sancti illius, per. ve- 
stram epistolam delegastis : ideo nobis, cum consensu 
fratrum nostrorum, convenit, hanc epistolam prz- 
stariam in vobis pariter conscribere, ut. dum pariter 
advixeritis, aut qui ex vobis pari sue superstes fue- 
rit, et advixerit, nec nos nec successores nostri, nec 
quislibet de parte ecclesie nostre locellos de vestra 
potestate pontificium auferendi non habeamus , sed 
per nostrum beneficium aut successorum nostrorum 

* Baluz., situm in pago illo. 

b Precar.a proprie dicebatur libellus, quo quis 
res ecclesixe utendas sibl dari rogabat Bic. 

c Baluz., successores vestri «ut agentes ecclesie. 

4 Prx»staria vocabatur epistola , qua episcopus vel 
abbas rem ecclesie concedebat. [jicx. 

e Baluz. : Situm ibi, vobis pavi'er ad. beneficium 
dum advixeritis, ex.lere permisimus, et per hoc alio 
locello nuncupante sic, situm ibi, de, eic. 

f Baluzius, revellere amavi, et ipsam terram pro- 
prietatem sacire. | Formulis et apud Lindenbrogium, 


Rec ad proprium sacire. Saccime, inquit. Salinasius, 
ad Historiam Augustam , dicebaul veteres «o c«x- 


MARCULFI MONACIII 
animz A dum advixeritis , absque ullo prejudicio Ecclesiz 


7859 


nostrz, vel minutione aliqua, de qualibet re, integri- 
tate ambos locellos excolere debeatis. Et post ve- 
strum ambobus discessum , sicut et vestra continet 
epistola, loco precari: facta, absque ullius exspectata 
traditione, eas nos, aut successores nostri, ad par- 
tem ecclesix nostrze revocare d.beamus. Facta epi- 


stola, etc. 
CAPUT XLI. 


Si aliquis Tem alterius quam  excolit ad proprictatem 
habere vult et non potest, et postea eam precaverit. 


Domino illustri illi, et mihi proprio domino illi. 
Dum per malorum hominum consilium , quod non 


debueram de terra vestra in loco nuncupante illo , 


f quam excolere video, amavi,et ipsam terram al 


B proprietatem facere, et. non potui : quod nec ratio 


praestitit, eL vos vel agentes vestri eam et partem 
vestram revocastis vel nos exinde ejecistis : sed 
postea ad pet'tionem bonorum hominutn, nobis eam 
ad excolendam reddidistis. Propterea hanc preca- 
riam dominationi vestre emittimus, ut quam diu 
vobis placuerit, ut eam teneamus, absque ullo vestro 
pr:judicio quidquid reliqui accolavi vestri faciunt , 
nos reddere spondinius. Quod si non fecerintus, et 
ob hoc negligentes tardi aut contumaces fuerimus , 
publice per hanc precariam ac si sewper per quim. 
quennium renovata fuisset, condemnari, ut lex prse- 
stat tardis aut negligentibus, et de ipsa terra pontifi- 
cium habeatis ejiciendi. Facta precaria ibi, sub die 
jllo, anno illo, il!o rege. 
CAPUT XLII. 

& 1ndiculus episcopi, qui ad alium in resurrectione Do- 

mini eulegius dirigit. 

Domino sancto, apostolica veneratione colendo, 
domno et in Christo fratri, illi episcopo, ilie gratia 
Dei, ac si peccator episcopus. Dominicz festivitatie 
resurrectionisque mysteriis, in qua idem Deus Chri- 
stus tartarum per semetipsum decrevit absolvere , 
nudus victorque de exsuperato hoste triumphans 
captivitatem , dedit d: na hominibus propterea re- 
meavit ad coelos, anni circulo revolvente, quae feli- 
citas, vel prosperitas vestram constitit industriam awt 
sanctitatem excepisse, ipsoque Deo przsuie pere- 
gisse, cum eulogiis peculiaris patris vestri saneti il- 
lius, et salutationis officia veneratione precipua mit- 
tentes, quzesumus uL nostram extremitatem afíata 
dignabili jubeatis specialibus informare. 

CAPUT XLIII. 
Rescriptio ad episcopum. 

Domino sancto, meritis apostolico, in Christo de- 
xi5ecv, 0S saisir, et infima latinitas saisire. Videant 
igitur eruditi an sacire positum fuerit pro sociare 7 
an vero a saccire deducatur; denique an inde vor 
saisire ortum ducat. Is!a Cangius in Glossario. 

. 5 Solebant olim episcopi in pr:ecipuis so:'emnita- 
tibus, ut in l'aschate aut Natali Domini, litteris co- 
episcopos, reges eL amicos visitare, et eulogias mittere, 
quo pertinet hoc. Marculli caput cum tribus sequea- 
Lbus. Eulogia vero benedictio est, atque etim 
res quxcunque , sive panis, seu sal, seu vinum. aut 


aliud. ejusmodi cui benedictio illa accessit, eulogi 
dicilur. Dicw. " : 


155 


FORMUL.£. — LiB. If. 


756 


siderabili, domino et fratri illi pap:e, ille peccator A pter necessitates fratrum comparandaseuntes, vestris 


episcopus : vesiras * sacras almitatis vestrz deferente 
venerabili filio communi illo, ut cclitus donatam, 
108 accepisse prznoscite et comperite. De edullo de- 
pas reereatique sancto hoc de munere vestro tre- 
puvliantes, gratias mul'as agimus, etc. 
CAPUT XLIV. 
Quomodo ep.scopus in Nativitate Domini ad regem , 
reginam, vel ad episcovum , visitationis diriait scri- - 
|| ptum. 

Glorioso atque priecelso, et universalis Catholic 
sancte Ecclesi filio iili regi, illeepiscopus : glorios:e 
atque precelse, et universalis Catholic:e sanctze Ec- 
clesiz, filis illi regina ille misericordia Dei episcopus 
domino inelitoque eultori, atque apostolico, domino 


et in Christo fratri illi episcopo, ille peccator epi- B 


scopus : dum generaliter dominic:e nativitatis exsul- 
£amus adventum, censum debitze subjectionis desol- 
vere 5 perurgemus : atque ideo salutationum munia 
curn eulogiis peculiaris patroni vestri sancti illius, si 
ad regem, clementis vestra, si ad episcopum, sancti- 
ul vesire direximus, cum omni humilitatis genere 
clementissime dependentes, suggerimus, ut jugi nos 
yrzemunientes oratione de vestre sospitatis integritate 

vepuditare faciatis, dignabili protinus rescripto. 

CAPUT XLV. 
Item alia de Naiivitate Domini. 
Jucunditatis mutus gratiam coguoscere cupientes, 
divinitus universitate collata, non desistemus epi- 
solis, przeferendam vestram praevenire clementiam , 
«nt sanctitatem, cum ev!ogiis peculiaris patroni ve- 
stri illius, honorabili ac devoto cultu poscentes, ut 
qua alacritate festiva Nativitatis Dominice peregistis 
insignia, no& doceant vestra sanctitatis exempla. 
Eruut enia nobis provectuum vestro incrementa ga- 
lutis, locupletes thesauri facultatis. 
CAPUT XLVI. 
Commendatitia littere a. episcopum notum. 

Domino reve:endissimo illi papz, ille. Remini- 
scentes vestram affectuosam beatitudinis charitatem 
* qua (unc ob retributionem zternam, nostre extre- 
EInitstis personalem, in intimis visceribus, ac si unicze 
wuüileclionis vinculo amplectabamini sedule; qua fi- 
-uüncia provocatus, hos apices utilitatis nostre, fiden- 
Wer ad dignationem vestram, per fratres nostros, fi- 
illios vestros, gerulos przsentes destinare presumpsei, 
Wper quos vestrae »imitati, si presumpiio non offen- 
«mit, salutationum munia, ut decet, non arroganter , 
"sed huiniliter destinare przssunio, quos ut comm'n- 
*mlentur in omnibus recipere dignetis, quzesumus op- 
Wpportune. Etenim in tam longinquis regionibus, pro- 


* Balazius sic, barbare : Vestras sacras common 
«xximitatui cestri de[erenti venerabili ilio commune illo, 
JR«t ceelituo donabile , nos isse pramiscite et com- 
Apaerite. De edulium , inquit , ei de pasii recreati sancto 
40c de munere vestro trepudiantes, multum de qua pa- 
eina (uerit : quod valitantes vobis prescimus esse cum 
Weestris ei quintali habuit vestra dignatio instigio wt 

Wn tirendotirio fuistis dignati, infimo gratias agimus. 
In his «t plura s«[ventes , plusculum quod valeat in- 
ternum. congignere compus, vel. verborum carmina 


Christo przsule adminiculis fulciantur , pro quibus 
beneficiis centuplicato foenore, a Domino retributore 
bonorum omnium refertam mercedis summulam in 
eom recipiatis dignissimam. Dominus Deus noster 
piam coronam vestram memorem mci, et presentibus 
repleat bonis, et dignam reddat zternie. Domine sem- 
per meus. 
CAPUT XLVII. 


Item commendatitie littere ad abbatem notum. 


Domino beatissimo, et meritis venerando, patri 
illi abbati, ille in Domino perpetuam mittit salutem. 
Multimoda nobis, benevolo vestro, generare compe- 
rite gaudia, quoties aditus dederit opportunos, ut ad 
indagandam sospitatem vestram, nostras dirigere 
debeamus litterulas : idcirco cum salutationem offi. 
ciis, humili prece almitati vestr: qu:esumus, ut. pro 
nobis misericordiarum Dominum, ubi dignas sedu- 
lasque funditis preces, exorare non dedigneminl, qua- 
tenus vestris fulti precibus, olim optatam adire 
mereamur patriam ; pariterque latores presentes , 
famulos vestros, fratres in Christo nostros , quos ob 
necessaria monasterii nostri , illuc usque destinavi- 
mus, vestrze beatitudini plurimum commendare prz- 
sumimus, ut eis quod necessarium duxerint solatium 
pro:bere, pro divino intuitu nos dedignetis. Vale pro 
nobis orans, domne et sancte, ac beatissime pater. 


CAPUT XLVIII. 
4 Supplicaturio pro eo qui in monast c 
pp p ri edess erio conversare 
Domino sancto, Deique cultori, et mihi in Christo 
honorabili fratri, illi abbati, illesalutem optans mitti 
in Christo. Primum illud tanquam praesens sanctis 
vestris suggero provolutus pedibus, ut raez extremi- 
tatis litteruls , cum vestris fuerint sacris manibus 
tradite, pro me meisque, quos mihi in Christo co- 
hserere fecit amor, fratribus, precibus Domino com- 
mendetis. Deinde subjectus vestri frater in Christo 
noster ille, superno inspiratus munere, vestr» san- 
ctitati obedienti:? nostris se petiit litteris almitati 
vestra: commendari, per quas suppliciter postulans, 
ut ovis fauce lupi, boni pastoris Christi manu erepta, 
ad caulas Christi gregis, tua sit diligentia reducta , 
ac vice patris ac medici pia circa hunc sit vigilantia 
agrum. Quem si. pristine redditum sanitati pastori 
omnium cum czteris presentaveris illesum , quae 
sequatur tui merces laboris optime divinis nostri in- 
siructus oraculis. Vale memor mei, venerabilis in 
Christo frater. 


paudant, oracula dictiua dicimus. Et illud quod nos 
flagitare oportet, ut in vestris sepius nobis reminiscal 
oratio, 

b Jdem, perurgemus er voto ; «tque. 

e Baluzius, ab obtentu retributionis eterne. 

d Preces sunt, seu potius »owinendatitie litterze 
abbati facte, ut in caenobio aliquem , qui monaclius 
fieri cupit, recipiat : conversare enim tum usurpa- 
batur pro monachum eri ; quasi dicas, iu monasie- 
rio degere. lhex. 


7S5 
CAPUT XLIX. 
* ]ndiculus generalis ad omnes homines. 

Domino nostro, orthodoxo Roman: sedis aposto- 
lice, a Deo instituto, illi papz : vel omnibus aposto - 
licis domnis, et patribus, seu abbatibus: vel Deo di- 
catis in ecenobiis degentibus : nec non ek illustribus 
viris, patriciis, ducibus, comitibus, vel omnibus Chri- 
stiani cultus divinam religionem sectantibus, 5 ille 
peccator vilissimus omnibus in Domino presumo 
mittere salutem. Quatenus przesens portitor ille, ra- 
dio inflammante divino, non (ut plerisque mos est) 
vacandi causa, sed propter nomen Domini , itinera 
ardua et laboriosa parvipendens, ob lucrandam ora- 
tionem, limina sanctorum apostolorum Domini Petri 
et Pauli, adire cupiens, mez parvitatis se petiit ve- 
str commendari almitati ac industriz litterulis. Per 
quas vilissimus omnium, tanquam vestris provolutus 
vestiglis singulorum, supplicare przesumo, ut pro 
minimo exorari jubeatis, et eumdem euntem vel re- 
deuntem, $1 Dominus permiserit, propter nomen 
Domini, solida pietate commendatum recipiatis, et 
quod necesse habuerit impertire tanti habeatis; qua- 
tenus ab ipso mereamini * mercedem recipere com- 
modam, qui sibi dixit impleri, quantum quis in suis 
pauperibus visus fuerit erogare. 

CAPUT L. 

Indiculus commendatitius ad viros illustres (aicos. 

Domino illusti, et prz» cunctis magnificentissimo , 
ar nobi'itate prosapke decorsto, atque sublimato, 
. illi, ille peceator in Domino presumit mittere salu- 
tem. Quanquam vestrz excellente mea parvitas mi- 
nime.sit cognita, tamen multorum relatione diJici 
vestram in Domino maximam devotionem, et in ser- 
v0s Dei, vel pauperes ejus, ob seterpam retributionem 
sollicitudinem non pigram. Qua €(iducia provocatus, 
hos apices vilitatis mex per latores presentes, famu- 
los vestros, fratres in Curisto nostros, ad dominatio- 
nem vestram direximus : per quos vestram indu- 
striam, si presamptio non offendit, plurimum salu- 
tare przsumo : et peto ut eis euntibus vel redeunti- 
bus, ia quo necessarium duxerint, propter nomen 
bomini solita pietate consolari jubeatis. 

CAPUT LI. 
Indiculus ad homines potentes. palatinos, mazime ad 
cognilos sibi. 
Domino illustri, et prx cunctis magnificentissimo 


* [ndiculus pro omni epistola et libello accipitur. 
llic autem qui generalis dicitur, epistola estcommen- 
datitia episcopi , ut verisunile fit, qua isqui limina 
apostolorum peregrinationis causa petit, omnibus 
episcopis commendatur et princip.bus, per quorum 
ditiones iter facturus est. Bicw. 


b Baluz., peccator episcopus villissimus. 


* [dem , mercedem [Leg. mercedis] recipere cumu- 
um. 


MARCULF! MONACIII FORMULAE. — LIB. 1i. 
A viro illi, ille peccator perennem in Domino mittit es- 


7:6 


lutem. Überem strenuitatis vestrz agapem erga aos 
potissimo jure flagrantem , litteraru:n serie moa 
omittimus excitare, quo, avidi facilitatis vestrae que- 
sius przsstolantes, uberes in Domino a vobis fructas 
semper suscipiamus : et dum praseuti in vita tibi 
rerum arbiter locum dedit, quo et Ecclesiarum, e 
amicorum feras suffragia, non pigeat subi.e laborem, 
qui in posterum mercedis conferat lucra , et nune 
multiplicia ex numero amicorum ferant suffragia et 
unde tibi presentium portitores, sodales mei, famuli 
vestri suggesserint , pie ob audientes effectui maa- 
cipetis. 4 Vale vigor atque tuorum decus amicorum; 
omnipotens Dominus pietatis, ad Ecclesiarum pro- 
fectum per multa spatia temporum , vos conservare 


B et custodire digoetur. 


CAPUT Lit. 


* Qualiter ex ordinàtiove regis, pro nativitate fili sui, 
domesticus de villa regsa per suam epistolam re. 
laxat ingenuos. 

Ego in Dei nomine ille domesticus, acsi indigem 
gloriosissimi domini illius regis super villas ipsiu 
illas illi ex familia dominica de villa ills. Dum gese. 
raliter ad omnes domesticos regis ordinatio procesit, 
pro nativitate domnicelli nostri illius , ut a domine 
melius conservetur. de unaquaque villa fiscali ue 
homines ex servientibus, ex utroque sexu, a servitio 
laxarentur, et nos ita faciendum ob hoe ordinaie- 
nem recipimus. Propterea te per hanc epistolam, 


. Sicut mihi jussum est, ab omni viuculo servitutit 


absolvo, ita ut deinceps tanquam si ab ingenuis pt 
rentibus fuisses procreatus vitam dueas ingenuum: 
et in nullo servitio, nec a nobis, nec a successerbul 
domesticis , nee a quocunque de parte fiscj. pesitet 
in servitio inclinari non possis; sed per baec ep 
stolam ingenuitatis, sicut nobis jussum est fleri, beat 
et integre ingenuus cunctis diebus vitse tu» debeas 
permanere. Si quis vero te de stata iagenuitatis t2 
impulsare voluerit, inferat tibi com- cogente fere 
auri libram 1, et quod repetit vindicare noa vales, 
sed przesens epistola firma permaneat ;  stipulatient 
subnixa. Actum ibi, sub die illo, anno illo, rege llle, 
suprascripto illo domno nostro rege. 


4 Baluz. Vale vir vigoris... omnipotentis Domini 


pietas. 

* Superiore libro formula est mandati regii ad de- 
mesticos et comites dati, quo jubet sme st 
propter filii nativitatem in unaquaque li villa 


ues servi mauuinitantur. Hoc autem capiie forma 
roponitur, qua domesticus , ut regio mandalo saus- 
ciat, servos fiscales manumittit. Hinc planem esi 
domesticos villis lisea!ibus et fundis dowinicis pra 
fuisse, et ownes reditus curasse. Dicx. 


AD MARCULFI FORMULAS APPENDIX. — FORMULAE VETERES. ' 198 





APPENDIX 


AD PORMULAS MARGULET. 
FORMUL E ' VETERES 


INCERTI AUCTORIS. 





]. » Notitia de colono evindicato. 


Notitia qualiter vel quibus prssentibus veniens 
homo aliquis, nomine ille, advocates sancti illius 
«le monasterio illo et illo abbate, in civitate illa in 
enallo poblico ante illustri viro i'lo comite vel aliis 
«quampluribus personis ibidem residentibus , inter- 
ipel abat. homine aliquo nomine illo, repetebat ei, 
«um diceret eo quod ante hos dies ipse homo sacra- 
wmentum contra ipsam casam Dei vel ipsius abbatis 
haboisset adhramitum ad suam ingenuitatem defen- 
&sndum [Al., tensendum] in ipso mallo in basilica 
sancti illius ob hoc jurare debuisset , et ipse homo 
de ipeo sacramento jectivus remansit , et ipse homo 
moaliatenus rationes potuit tradere per quod ingenuus 
esse deberet , vel ipso sacramento jurare potuisset. 
Et dum hzc causa apud ipso comite vel ipsis racim- 
burgiis dil:genter fnit inventa vel inquisita, et legi- 
Vus fuit definita, et ipse homo in przsente pro * co- 
lono ad casam sancii iliius vel ipsius abbatis sibi 


ovit vel 4 recredidit, et ipse vicarius per jus- B 


sionem ipsius comitis ipsum hominem per manus, 
pro colono ipsius, advocato illius abbatis visus est 
red.Jidisse, propterea taliter ei fuit judicatum ut de 
lac exsusa notitiam bonorum hominum manibus ro- 
boratam eum accipere deberet, quod íta et fecit, ut 
ipsum hominem ipsa casa Dei vel ipse abba seu rec- 
tores eorum pro colono habeant evindicatuni, et sit 
inter i tmodum ex hac re * sublata causatio. 
His presentibus qui subter firmaverunt. 


ll. !* Charia sacramentalis. 


Veniens advocatus sancti illius de monasterio illo, 
seu et illius abuatis de prxdicto monasterio illo , 
eastro illo, in. mallo publico, ante illustre viro illo 
comite vel aliis quampluris qui ibidem aderant , in- 
terpellabat homine aliquo nomen illo , repetebat ei 
dum diceret eo quod genitor suus nomine ille colo- 
nus sancii illius de villa illa fuisset , et ipso coloni- 
lio de capud suum ad ipsa casa Dei redebeat, et 
exinde neglegens aderat; el ipse in presente hoc 
fortiter denegabat, et taliter dedit in suo responso 
(quod de patre franco fuisset generatus , et de matre 
frauca fuisset natus. Unde tale sacramento per suam 


* Has formulas appendicem Formularum Marculfi 
vecat Baluzius, quia in Codice regio annexa» sunt 
libro secundo Marculti. In illis emendandis eodem 
Codice usus est. idem Baluzius. Inter illas reperiun- 
tur quatuor, qux certo ad secundam stirpem perti- 
nent ; eas omisi suis lucis referendas : nolim tamen 
ajltirmare czeteras alias e-ee primze slirpis. 

5 Exemplum est sententize inter. advocatum seu 
«lefensorem Ecclesie, qui vindicat aliquem in colo- 
eum fundi ecclesiastici, et ipsum colonum, qui asse- 
srebat se liberuu. Sed cum id probare non potuis-et, 
me die dicta ad sacramentum cum aliis przssiandum 
"diuisset, convictus ipse agnovit se colonum. ltaque 
Ver vicarium comitis advocato redditus est. Qua de 
re couficitur in:trumentum , utl omnibus id notum 


, 


A fistu^ain visns fuit adrhamlre, et taliter ei fuit judi- 


catum, ui hac causa apud proximiores parentes suos, 
octo de parte genitore suo, et quatuor de parte ge- 
netrica sux, si przemortui non sunt, et si pr:emortui 
sunt, apud duodecim francos, tales qualem se esse 
dixit, in illo castro, in basilica sancto illo, ubi reli- 

ua sacramenta percurrunt, in 5 quadraginta noctes 
in proxiino mallo post bannum resisum boc debeat 
conjurare. 


lil. Notitia de servo. 


.. Notitia qualiter vel quibus prmsentibus veniens 
ille in causa monasterii sancti illius, civitatis illius 
pontifici, ad vicem venerabile viro illo abbate de 
prsdicto monasterio , die illo, illa civitate, in mallo 
publico, ante inlustre viro illo comite, et ante illo 
Sp opo: vel aliis plures magnificis viris qui ibidem 
resedebant, homiue aliquo nomen illo ibidem inter- 

labat dicens eo quod servus monasterii saneti 
illius de capud suum aderat, et colonus ipsius saneti 
ille nomine illum de franco homine comparasset, et 
malo ordine ipso servitio partibus monasterii sancti 
illius effugiebat vel intendebat. Interrogatum fuit 
ipsi servo si ipsa causa vera erat aut non. Sed ipse 
servus in omnibus hoc fortiter denegavit, et ipse 
abba vel suus advocatus coutra pradicto servo in- 
tendebant , et taliter dixerunt, quod testimonia bo- 
mines francos prasentare potebant , qui hic adsta- 
bant, quod ipse colopus ipso comparaverat, et in 
3uum servitiun eum viderant deservire, et per lege 
servus sancii illo esse debet. Et ipsa hora ipse abba, 
vel ipse advocatus , sua testimonia homines septem, 
his nominibus illo et illo, adrhamivit ut in crasti- 
»um die illo ibidem prxsentare deberent. Quod ita 
et feceru t. Et ipsi homines sic testimoniaverunt , 
quod per lege servus sancti illius aderat debitus, et 
rie d hoc testimoniaverunt... super altariosanceti 
illius, in illa capella, quam in curte fisci, ubi reli- 
qua sacramenta soluta sunt, jurati dixerunt. Denuo 
ipsius servo fuit interrogalum si ipsa causa reco- 
guoscebat, si sic erat veritas. Sed ipse servus in 
omnibus hanc causam recognovit, et ad servitium 
sibi rev.rsus fuit ; et ipse abba per judicium ad ipsas 


fiat. Unde et notitia appellatur. Bicx. 

€ Glosse veteies colonus 9oulorp txoc. Coloni 
liberi quidein, non servi erant , obnoxix tamen sor- 
tis et conditionis. BicN. 

* Recredere ejusmodi scriptoribus restituere est 
et reddere. Ip. 

* Bignonius, subita , forte pro sopita. 

f Statuitur. ut aui pro colono vindicatus se libe- 
rum asserit, mauu sexta decima propinquorum certa 
"A in basilica sancti alicujus juret se liberum esse. 
D. 
t Franci per noctes computabant. liinc, ut notat 
l'ignonius, ad hzc usque tempora plerique annuit, 

quasi hac nocte, pro ^edie usurpain. 


189 


AD MARCULFI FORMULAS APPENDIX. 


160 


personas, per jussion^em illius comite, de manu A julicia terminandum residebant vel adstabant, quo- 


ill. vicario exceptum, ibidem pro servo sancti iliius 
evindicabat. His prasentibus. 


IV. Judicium evindicatum de colono. 


Cum resedissent venerabilis ille abba et inluster 
vir ille in villa illa in pago illo, ubi ille comes esse 
videlur, per jussionem dornno et glorioso illo rege, 
ad universorum causas audiendum vel recta jud'cia 
in Dei nomine termin:ndum; ibique veniens ille 
advocatus monasterii illius vel illius abbatis homine 
aliquo nomen illo interpellabat, repetebat ei, dum 
diceret eo quod legitimo colonitio partibus monas!e- 
rii sancti illius vel illius abbatis ad vilia illa de parte 
genetrice sua redeberet, et negligens et jectivus 
exinde adesset. Sed ipse homo de pr:esenti adstabat, 
el ipsam causam nullatenus potuit denegare, et ad 
ipsum colonitium se recognovit, et per manibus ip- 
sum hominem ipsius abbatis reddidit. Proinde taliter 
ab ipsis missis dominicis, vel illo comite, seu et ab 
ipsi« rachimburgiis, ipsius advocato in causa sancti 
ilius vel ipsius abbatis pro firmitatis studium fuit 
judicatum ut dum ipsa causa taliter fuit inventa et 
legibus definita, ut tale judicio evindicato exinde 
accipere deberet, quod ita et fecit, ut omni moro 
ad ipsum colonitium sancti illius ad villa illa illum 
habeat evindicatum vel elidiatum, etsit in postmo- 
dum inter eos ex liac re sublata causatio. Datum in 
mense illo, in anno illo. 


V. Notitia de colona evindicata. 


Veniens homo aliquis nomine ille advocatus san- 
cti illius, de monasterio sancti illius, vel illius 
abbatis de ipso monasterio, die illo, in mallo 
publico, ante inlustre illo viro illo comite, vel 
ante quampluris personis qui ibidem aderant ad uni- 
versorum causas audienlum vel recta judicia in 
fei nomine terminandum, qui subter firmaverunt, 
femina aliqua nomine illa ibidem interpellahat, re- 


rum nomina subter tenentur adnexa. homine aliquo 
nomine illo interpellabdt, dixit eo quod servus ad 
colono suo nomine illo de capud suu:n aderat, et^ 
venditionem habebat quomodo ipse colonus ipsum 
comparaverat, et ipsam venditionem ibidem osten- 
debat ad relegendum. Relecta e DMod, sic ipsi viri 
ipsum interrogaverun!, si aliquid contra ipsa charta 

icere volebat, vel si eam agnoscebat, an non. Sed 
ipse servus ipsa charta vera et legitima recognovit. 
Sic ipsi viri tale decreverunt judicio, ut ipse ille 
ipsum ad servitium recipere deberet; quod ita et 
fecit, et per manu illius vicarii per jussionem inlus- 
tre viro illo comite et per judicium ad ipsas perso- 
nas pr.esentaliter recepit. His presentibus. Datum 
ibi, sub die illo. 


VII. Noti:ia de terra evindicata. 


» Notitia qualiter vel quibus presentibus veniens 
venerabilis vir ille abbas de monasterio illo, die illo, 
in illo loco, ante inlustribus viris magnificis illis et 
illis missis domno et gloriosissimo illo rege, vel aliis 
quampluris qui subter firmaverunt, quorum nomina 
subter tenentur inserta, homine aliquo nomine illo 
interpellabat, repetebat ei, eo quod illa terra quam 
apud homine ille concambiavit, qui est in pago ille, 
* in gralia illa, in loco qui vocatur ille, post se malo 
ordine retineret injuste. Et ipse homo in praesente 
adetabat, et hanc causam nullatenus potuit denegare, 
nec tradere rationes per quas ipsam terram babere 
debeat. Sic ipsi bomini fuit judicatum, ut ipsam 
terram ante ipsos missos dominicos secunduin susq 
legem ipsi venerabili viro illo abbati reddere vel 
revestire deberet. Quod ita in przsente et fecit. 
Propterea jubemus ut. dum hanc causam sic actain 
vel perpetratam esse cognovimus, ut ipsa terra ipse 
abbas habeat evindicata atque elidiata, sit. posteno- 
dum ex hac re omnique tempore sublata causatio. 
Datum ibi sub die illo, anno illo, regnante domno 


petebat ei dum diceret eo quod avus suus nomine (? nostro illo gloriosissimo rege. 


ille quondam vel genitor suus ille quondam, coloni 
eancti illius de vilia illa fuissent, et ipsa femina co- 
lona esse debebat, et ipso colonitio malo ordine de 
ipsa casa Dei effugeret. Sic ipsa femina in presente 
adstitit, et ab ipsis personis ei interrozatum fuit si 
ipsa causa esset verias, an non. Sed ipsa..... 
in omnibus fortiter denegavit, ct taliter dixit, quod 
svus suus ille quondam, nec genitor suus ille 
quondam, coloni sanct illius de villa illa nunquam 
[uissent, nec ipsa colonitio de capud suum ad ipsa 
ca$3 Dei sancti illius nunquam redebebat, sed de 
pus et de inatre bene ingenua nata vel procreata 
uisset. Sic ab ipsis personis taliter ei fuit judicatum, 
ut apud duolecim homines parentes suos, octo de 
patre, et quatuor de matre, si premortui non sunt, 
et si pramortui sunt, apud duodecim homines bene 
francos Salicos, ia ipso mallo super altario sancti 
illius, in proximo mallo quem ipse comes ibidem 
tenebit, hoc conjurare debeat quod avus suus ille 
quondam, nec genitor suus ille quondam, coloni 
sancti illius de monasterio illo de villa illa nunquam 
fuissent, nec ipsa colonitio de capud suum ad ipsa 
casa Dei nou redebeat. Et si hoc in eo placito, sicut 
superius insertum est, conjurare potuerit, de hac 
causa ducta et secura resideat. Sin autem non potue- 
rit, ad ipsa casa Deise recognoscere faciat. Datum ibi. 


VI. Notitia de servo quem colonus comparat. 


Notitia qualiter vel quibus proxsentibus veniens 
magnificus virille die illa iu illa civitate iu mallo 
publico ante inlustre viro illo comite et ante  apos- 
tolieo viro illo, vel presentibus quampluribus viris 
venerabilibus rachimburgis qui ibidem ad universo- 
rum causas audiendum vel recta in Dei nomine 


, * Grafia comitatus est. Graflones enim Germanica 
lingua pro Judicibus et comitibus usurpantur. Dicw. 


VI I. 5 Ingenuitas, 

Quoniam sanctissimi Hluouvici imperatoris pie- 
tas, quam habet in Dcum, ea quzrere et indagare 
non cessat qux: Domini potissimum congruant vo- 
luntati, quibus qu que religionis honor et devotio 
magis ac magis de die in dies crescat atque proficiat, 
et ea qu: ad divinum cultum et oflicium sanctum 
pertinent, decoris et honestatis amplius in diebus 
ejus quam prius habuerint accipiant, et cunctis in 
futurum temporibus qu:e secundum Deum ab eodem 
inventa procurataque sunt proficiant, et pereaai 
stabilitate a successoribus ejus et (idelibus sauects 
Dei Ecclesix inviolabiliter ia perpetuum conservea- 
tur, memor semper quod dicitur : Miserico dia et we- 
rias custodiunt regem, et justitia firmatur thromns 
ejus (Prov. xx) ; adeo ut verissime ei propemodum 
specialiter de eo dictum videatur : Beata ter.a rer 
rex sapiens est (Eccle. x ; Sap. vi); cui. etiam illud 


D non inconvenienter pot-st aptari quod Dominus de 


David perhibuit dicens : Inveni David secu:idum cor 
meum, qui faciat omnes :oluntales. meas (Act. xim). 
llujusmodi itaque studiis rex iste sapiens et beatus 
indesinenter intentus, et Domiui semper adh:rreus 
voluntati, cupiens, ut prainissum est, divinum ofl- 
ciun modis omnibus honestare, et eos qui Domino 
Deo sacriliciuin super altare sanctum offerre :ebent, 
et corpus et sanguinem dominicum precum mediatione 
conse.rare, honori habere, et anipliore graiia cit 
cumdare, statuit ut episcopi et abbates et quicunque 
ecclesiasticis possessiouibus jure prxlati suot, si 
aliquos ex familia ad presbyteratus ordinem prowo- 
vere velint, prius eos, permissu ipsius, libertate de- 
neut, et sic tande.a ad sacerdotii gradum dignissime 
subvchant (Capi.ulaze an. 816, c. 6). Igitur ego itle 


» [Ec formula. pertinet a1 secundaiu. regum na- 
strorum stirpeai. 


761 


FOnMUL.E VETERES. 


1732 


minimus servoram Dei famulus, Ecclesie. Senonicte A martyr, sive confessor Christi humanitus in corpore 


archiepiscopis, tanta serenissimi Hlud-:uvici Augusti 
auctoritate, qux Sevonis in arcibo Ecclesi:e episcopii 
servatur, fultus per hunc libellum manumissionis te 
fratrem nostrum , quem servilis conditio hactenus 
addictum tenuit inter hujus Eeclesiw& familiam, quia 
fratrum testimonio, inter quos enutritus es, dignus 
ad sacerdotalem honorein suscipie dum pr:zdicaris, 
censeo te atque staluo ante saeri altaris cornu in 
conspectu sacerdotim et cleri et populi adstantis a 
rzsenti die et deinceps ab omni jugo servitutis 
uman: absolutam fore civemque Romanum appel- 
lari, et ita ut nulli hominum pro servili conditione 
uidquam debeas servitii, nec obsequii, neque etiam 
libertinitatis munus impendere, non mihi, nec succes - 
soribus, aut actoribus, quicunque pf»fuerint huic 
Eccles: , non judiciaria preditis potestate ; sed 
soli Deo licentiam et facultatem habeas libere famu- 
landi, diesque tuos vitamque ipsi dicandi , ut. in ip- 
sius Ecclesia proficias ad honorem et profectum 
lebis pretioso sangaine Christi redempt ; quatenus 
anc pro moulo tuo monitis instruas, orationibus 
juves, exemplis informes, corporis et sanguinis do- 
minici consecratione, propter cujus honorem hanc 
consecutus es dignitatem, reficias ; ut sicut ab hu- 
mana servitute liberatus per hanc manui issionem 
esse cognosceris, ita per divinam doceas diabolicze 
domin «tionis jugum evadere plebem qu:e tibi 4 pro- 
prio pontilice fuerit commissa. His quoque subnec- 
Sere placuit, canonicis admoniti constitutionibus, ut 
si qua deinceps predia vel mancipia tui nominis ti- 
Su!o comparaveris, hoc observare studeas quod in 
eisdem decretum esse cognoscitur. Ei si forte, quod 
zbsit, a tuo proposito exorbitaveris, presbyteratus 
radum canonico judicio amittere cogaris. Hanc 
ngenuitatein manu propria subscripsi, et qui sub- 
mcriberent rogavi. Actum. Et reliqua. 


IX. Mandatum. 


Legihus institutum est et consuetudine per tempora 
«-onservatum [Al., confirinatum| ut quicunque advo- 
«atum instruere velit, mandato legaliter dato atque 
solenniter conlirmato eum instruere debeat, ut om- 
»se$ Causas quas adgre.i vel repellere debet, prose- 
qui et defendere inoffense valeat. lgiur ego ille 
sanctis ille Ecclesie vocatus episcopus injungo, 
«mando, el per bas litteras delego tibi illo fideli meo 
de rebus sancti illius, sitis in pago illo, in locis nun- 

cupatis sic, cuin adjacentiis vel aspicientibus ad eas 

locis alii$ per omni jure investigare, inquirere, pro- 
sequi, et admallare debeas per niallos, vicos, cas- 
vlla, oppila, et civitates, necnon etiam, si necessi- 
tas incubuerit, jin palatio ante vicarios, comites, 
Iu$808 duminicos, comites palatii, sive ante omnes 
Jwice: quibus hoc oflicium delegatum est, ut cau- 
sationes et lites delinire et terminare juste et ratio- 
oabiliter debeznt; et quidquid legibus cum justitia 
inle prosecutus fueris et definieris, scito apud me 
ratum et acceptum atque inconvulsum mansurum. 
Quod mandatum in te conlatum ut lirinum fixumque 
permanea!, manu propria subter lirmavi, et qui ad- 
lirmmare deberent rogavi. 


X. Tracturia pro itinere peragendo. 


Dominis sanctis et apostolicis sedibus allocatis 
episcopis, abbatibus, vel abbatissi:, et omnibus in 
Christo Patribus, ducibus, comitibus, " vicariis, 
centenariis, et ^. decanis, vel omnibus in Christo 
credentibus et Devin. timentibus, ego in Dei nomine 
llle, ac si indignus peccator, ultimus omnium servo- 
rum Dei servus, episcopus videlicet, sive abbas de 
civitate illa, vel de monasterio illo, ubi pretiosus ille 


* Singuli comitatus in centenas seu territoria qu:e- 
dam dividebantur, quibus minores judices prxerant 
sub comitis disposilione, qui a cenlena centenarii 
dicebantur. Centenarios porro per pagos statutos 
esse scribit Walafridus Strabo, et plane eosdem cum 


requiescit, salute n vobis perennem in D mino. des- 
tinare curavimus. Cognoscatis siquidem, domni et 
sancti Patres, seu et. sorores in. Christo, quia inno- 
tescimus vobis eo quod peregrinus iste, nomen ille, 
ex gener? illo, ad nos venit, et nobis innotuit atque 
consilium quxsivit de hoc videlicet facto. quod ins- 
tigante adversario, peccitis facientihus , proprio 
filio suo vel fratre suo sive nepote noinine illo in- 
terfecit, et nos pro hac causa secun.lum consuetudi- 
nem vel canonicam institutionem dijadicavimus ut 
iu lege peregrinorum ipse prizfatus vir annis tot 
in peregrinatione ambulare deberet. Propterea ca- 
gnoscaus, sanctissiwi Patres, has litteras, ut quan-lo 
ad sanctitatem vestram venerit, inelius ei credatis, 
et quod nullatenus pro alia causa. ambulare diuosci- 
tur nisi, sicut. superius diximus, pro peccatis suis 
redimendis, ut vos eum nullo modo teneatis, nisi 
tantum, quando ai vos venerit, mansionem ei et fo- 
cum, panem et aquam largire dignemini; et postea 
sine detentione liceat ei ad loca sauctorum festinare. 
Sic exinde agi:e pro amore Dei et reverentia sancti 
Petri, sanctissimi Patres, ut. vobis pius Dominus 
in illa beata seu immortali vita remunvrare digue- 
tur, quia in ipso perigrino Christum pavistis seu 
suscepistis, considerantes videlicel quod ipse Uotvi- 
nus dixit : Hospes [ui, et su c. pistis in - (Matth. xxv). 
Et : Quod wi. ex minimis istis fecistis, mihi [ec:stis 
(Matth. xvii). Quid plura? Ad. sapient^s sufficit se- 
mel loqui. Commendamus nos obnixe in vestris sa- 
cris precibus, ut nostri meminisse dignemini. Va- 
lete in Cbristo feliciter, sanctissimi Patres, ut ad 
sternam angelorum digui habeamini mansionein 


(Al. add pervenire] perpe!uam. Facta hic. epistola 
sub die illo. 


Xl. « C.asio ad Ecclesi.m a novo edificatam. 


Regnante Domino Jesu Christo in perpetuum, ego 
ille episcopus. Omnibus non habelur incoguitum 
C qd'aliter ego, auxiliante Domino, in pago, in villa 
cujus vocabulo est ibi, basilicam sanct...... atque 
Sancti Stepliani, vel in honore exterorum sanctorum 
quorum ibidem reliquie quiescunt, construxi atque 
halendas Julii dedicare certavi , consentientibus 
etiam confratribus, tam canonicis quam et mona- 
chis, vel cxteris hominibus qui ad priesentes fuerunt, 
ut ville quarum vocabula sunt. Cadihaco, Tancnl- 
fovilla, Fagido, et Barbitione villare, ut ibidem asyi- 
cere deberent, ad. inissas veniendi et ad baptismum 
vel praedicationem, et ut decimas suas ad meinora- 
lam basilicam dare deberent. Propterea pro lirmita!is 
studium hanc consensionem seribere rogaviwmus , ut 
temporibus nostris atque successoribus n stris lic 
nostra consensio firma et stabilis valeat perimmanere, 
eL sciant ones tain praesentes quam et absentes seu 
successores nostri, quia dedimus in memoratum il- 
lum Cadiliaco duos wnansos ad ipsam luminariam 
providenlam vel unde presbyter qui ibidem ofliciuimn 
fungere videtur vivere debeat. Et. addimus ad. hoe 
D in-uper de terra arabile....... et de vinea aripenne 
uno et dimidio, ut :evo tempore in elimosinam no- 
slram seu successorum nostrorum ita valeat. perdu- 
rare. Actum fuit hoc sub. die memorato K L.. Junii 
in anuo vu. Christo yropitio imperii domni Karoli 
serenissimi Augusti, eL anno |Al. add. xtui|. regni 
ejus in Francia, atque xxxv in ftalia, indictione pri- 
nia, in Dei nomine feliciter. Amen. llis pr-entibus 
qui adfuerunt, illuc his przseniibus. 


XH. Lutere commendatitia. 


Sancto et Deo amabili Magnoni (Sirm. Conc. Gall. 
l. 11, p. 665), dono Dei archiepiscopo ex Senonica 


vicariis facit, quos etiam eum presbyteris pr:esunt, 
comparat, lix. 

b Decani minimi sunt judices sub centenariis et 3 
Walafrido minoribus presbyteris conferuntur. 1r. 

v [lec forinula et sejuens sunt secundae surpià, 


163 AD MARCULFI FORMULAS APPENDIX. 764 


urbe. Ego enim in Dei nomine Ebroinus, dono Dei 
archiepiscopus ex Bitorige urb», in Domino Jesu 
salutes optamus vobís in perpetuum, De cetero no- 
tuu facimis san: titati vestri quia iste przsens pres- 
byter, nomen Dodobertus, parochianus noster, in 
nostra diocese natus, et. sacris litteris. edocatus sit, 
a ordinym sacrum eum promovere jussimus. Postea 
vero petivit nobis licentiam ut in vestra parochia 
apud hominem aliquem nomen llercambaldum ma- 
uere voluisset. Nos vero petitionem illius nen dene- 
gavimus, nisi licentiam illi dedimus, quia scimus 
quod de bene liberis hominibus ortus sit, Unde has 
litteras commendatitias more ecclesiastico factas ad 
sanctitatem vestram misimus, ut scire valeat Deo 
digna caritas vestra ewm nec fuga lapsum, nec sua 
malitia a nobis ejectum, sed nostra voluntate desti. 
natum. Et ut certius credatis, Grzca elementa qus 
octogenarium quadri»gent-simum et primum nume- 
rum exprimunt imprimitus adnexuimus. II. Petriquo- 
que nomine primam litteram sumptam in medium 
adscribere rogavimus. Nihilominus etiam parvitatis 
nostr; nomine primam litteram E. inagnitudinis 
vestrz secundam litteram A... istius. fratris. nomine 
tertiam literam A. civitatis nostrze quartam OQ. et 
indictionem quartam aljunxiimus. AdJidimus nona- 
genar:uin et nonu numerum, i] est 6. et 8. et in- 
sequenter impressione sigilli nostri subter conflrina- 
vinius, et manu propria eam roboraviwus, et clericis 
nostris roborari jussimus. Actum jin auno decimo 
imperii doinni nostri il. et anno xLin. regni ejus in 
1 nomine feliciter. Amen (Le Cointe, t. V1, p. 

0). 

In nomine Il eL Y et À. reverentissimo sancto et 
D o amabili iili archiepiscopo Senonicz urbis. Ego 
enim ia Dei nomiue ille Cinomanic.e civitatis episco- 
pus in Doinino Jesu C^risto opto vobis salutem in 
perpetuum. De cxtero notum facimus sanctitati ve- 
sir: quia iste presens presbyter, ete. (que «d verbum 
ria e cum superiori, ideoque lic repetita no- 
nius). 

In Dei nomine (Sirm. Conc. Gell. t. 1H, p. 674), 
sanctissimo ac reverentissimo fratri illo episcopo 
ille illius urbi« episcopus in Domino sempiternam 
salutem. Cegnoscat fraternitas seu caritas vestra 
quia iste praeseus. pre-byter nomine ille in parochia 
et in Ecclesia uostra sacris litteris edocatus fuit, et 
ab infautia fuit apud nos seu przedecessores nostros 
bonuai habens testimonium, bonamque continentiam 
et innocentiam vitam deducens. Unde placuit illi 
modo ut ad aliam Ecclesiam se converteret, vo- 
lens sibi quserere seniorem qui se de rebus tempo- 
ralibus adjuvet, et cui ille secundum ministerium 
quod sibi injunctum e-t obsequium P nein Unde 
vestrau) fraternitatem cumpertam facimus ut. cui- 
cunque placuerit eum suscipere, absque ulla ambi- 
guitate hoc faciat, s i-ns illum et boni esse testimo- 
nii et a uobis sibi ab Ecclesia, qu:e nobis ad regendum 
concessa est, migrandi licentiam. accepisse. Et ut 
b: litere finniorem obtineant dignitatem, melius- 
que eis fides adhibeatur, manu noetra eas subter 
roboraviimnus. 


XIil. /n;enuitas. 


Dum omnipotens Deus nobis concedit in hoc se- 
culo sanum corpus babere, oportet nobis pro salute 
anim:z nostre frequentius c.gi'are debere ut ali- 
quantulum de peccatis nostris minuare mereainus. 
liaque ego ille in Dei nomine pro aniue mex reme- 
dium, vel pro ineis peccatis minuendis, ut in futurum 
Donmunus veniam mihi pr:estare dignetur, servum 


*. Al., argenti vel.... tuum va e .tem. Lindenbr., ar- 
gentum, vel amictum, val utem. 

Al., in ii mitas, Lindenbr. et anatas.. lapias ; 
Andlhe, sollicitudine, cura. Vox forte Longobardica ; 
quamquam oon desunt qui a Graeco &via, dulor, nue- 
stitia, deduci posse putant. Alii ab anitas, senectus, 


A juris mei nomine illum relaxavi ingenuum ; ea vero 
ratione ut a die presente sit bene ingenuwus, tan- 
quam si ah ingenuis parentib:s fuisset. procréatus 
vel natus. Peculiare vero si aliqu d habet, aut inaa- 
tea Christo propitio laborare potuerit, cessum ha- 
beat. E: nulli heredum ac prohercdum meorum 
nullum impendat servitium, vec libertinitatis, nisi 
so'i Deo, cui omnia subjecta sunt. Testamentum 
eliau faciendi, defensionem vel mundeburdem ec- 
clesiarum aut bonorum hominum, ubicunque se 
eligere voluerit licentiam habeat ad conquirendum. 
Si quis vero, quod nec fleri....... si ego ipse, aul 
ullus de heredibus meis, vel quislibet ulla opposita 
persona, qu:? contra hanc ingeuuitatem ista, q- 
ego pleuissima voluntate mea pro amore Domini no» 
siri Jesu Christi et pro meis peccatis fleri et adür- 
mare rogavi, venire couaveiit, inferat tibi una eum 
socio fisco auri uncias tantas esse multando, et prz- 
sens ingenuilas omni tempore firma permaneat, süi- 

B pulatione subnexa. Actum ilo. 


XIV. Venditio 


Donino inlustri illo ille. Ratio et consuetudo ex- 
poscit! ut inter emptore et venditore seriptura con- 
firmat, ita ut nec distrahendi, sed ulla repetitio, nec 
comparandi qualibet videtur esse fonnido. Idcirco 
nulli cogentis imperiwun, nec a judiciaria potestate 
coactus, sed mea propria et spontanea voluntate et 
arbitrium, accepto vero pretio, constat me vendi- 
disse vel tra.lidisse, et ita vendidi, vel de praesente 
tradi.li, hoc sunt res proprietatis mex in pago ill», 
"ber dicuntur ill, id est, tan mansis, domibus, zedi- 

iis, totum et ad integrum re inexquisita. Et accepi 
a te pretium pro hoe quod mihi bene co.nplacuit, 
hoc est, tam in argentum quam in actum valentes 
[AL., tam in argento guam in fabricato valente] soli- 
dos tantos tantum. Et superscriptas res per hanc 
venlitionem publice tibi a die presente tradidi ad 
possidendum, ut. quidquid exinde a die praesente fa- 

C cere volueris, liberam et tirmis-imam in Ownibusg 
habeas potestatem faciendi. Si quis vero, quod fütu- 
rum esse non credo, si ego ipse, aut ullus de meis 
heredibus, vel quislibet ulla opposita persona, qui 
contra venditionem istam venire conaverit, et à me 
vel heredibus meis non fuerit defensatuim, tunc iafe- 
rat tibi, una cum socio fisco, duplum tantum quaa- 
tun a te accepi, vcl quantum ipsas res iumelioratas 
valuerint in duplum esse reddendum, et presens 
venditio omni tempore firma permaneat 

XV. Caut o. 

Domino fratri illo ille. Ad petitionem meam mihi 
non denegasti nisi ut in summa necessitate mea 
* argento vel acto tuo valente solidos tantos in 
manu mea ad przstitum beneficium mihi przestitisti. 
Et ego pro hoc talem cautionem in te fieri et adfir- 
mare rogavi ut usque ad annos tantos in unaquaque 
hebdomada dies tantos opera tua, qualia mihi injun- 
xeris, et ratio praestat, facere debeam. Quod si mi- 

D niue fecero, aut. neglegens aut tar 'us exinde apya- 
ruero, aut ante ipso placito me immutare przsum- 
psero, tunc spondeo me per hujus vinculuin cautio- 
nis, ubi et ubi me invenire potueris, sine ullo jud.cio 
i;terpellationis pro dupli satisfactione me retineas 
debitorem. Et quomodo (A/., quando] ipsi anni trans- 
acti fuerint, debito tuo libi reddito, cautioneum 
meain per manibus recipiam, sipulatione subneza. 


Et reliqua. 
XVI. Obnoziatio. 


Domino fratri illo ille. Omnibus non habetur inco- 
gnitum qualiter mibi gravis necessitas et b natas pes- 


ut exponitur in Glossis Isidori et Gr:eco-Latinis. 
Festus ait anatem morbum  anuum dici, id est. ve- 
tularum, sicut seiium, morbum senum. At Johaoni 
de Jauua Ama es est morbus qui solet ano, id ess 
culo, evenire, sicut contigit Puilistzis. Cangius in 
Glossario. 


FORMUL/E VETERES. 
nt, e minime habeo unde vi- À uncias tant:s esse mutandum, et presens agnatio 


nhi 
P] vestiri debeam. Propterea ad petition in 
nDnihi non denegasti nisi uL in sumina necessitate 
rgentem vel acto tuo valente solidos tot in 
mibi dedisti, et ego minime habeo unde 
elidos tuos tibi reldere debeam. Propterea 
itionem de capud ingenuiltatis me:xe in te fleri 
were rogavi; ut quidquid de mancipia tua 
lia vestra facitis, tain vendendi. commutandi, 
plinam imponendi, ita et de me ab hodierno 
eram et lirmissimam in omnibus potestatem 
i habeas. Si quis vero, quod nec (ieri credo, 
pse, aut ullus de heredibus meis, vel qui«li- 
»esita persona, qui contra hanc obnoxiatio- 
sam venire conaverit, inferat tibi una cim 
sco auri uncias tantas es-e multando, et prze- 
Moxiatio lirma permaneat, cum süpulatione 
R. Áctum illo. 


XVII. Commutationes de teris. 


' «quos caritas inlibata permanserit, pars pari 
portuna et congrua beneficia non denegahit, 
5», Ruxiliante Domino nostro, placuit, atque 
it inter illum et illum de commutandis terrig 
, € pro communi opportunitate inter 8e com. 
. deberent. Quod ita et fecerunt. Dedit itaque 

rte sua ad partem ipsius illius terraw pro- 

swe in pag» illo, in loco qui dicitur ille. 
im longo ^ dextros tantos, et in lato dextros 

Subjungit de uno latus terra lui, de uuo 
terra illius, ex alio vero fronte terra. illius 
pss terminatione et mensura ad integrum. 
ra ad vicem dedit ille de parte sua ad parte 
iui terram proprietatis sux in pago illo, in 
Wi dicitur ille. Habet in longo dextros tantos, 
lato dexiros tantos. Subjungit de uno latus 
uj, de alio latus terra illius infra ipsa termi- 
y et mensura ad integrum. lta ut ab hodie no 
gequisque contra pare suo quos accepit habeat, 
ges possideat, vel quidquid exinde a die 
&e facere voluerit, liberam et firmissimam in 
i$ habeat polestatem faciendi. Si quis verv, 
iec fleri credo, si ego ipse, aut aliquis de he- 
8 meis, vel quislibet ulla opposita persona qui 
bane cominutaLonem pars contra pare suo 
 tonaverit, inferat pars pari suo ista tota ser- 
AM., servan'i], una cum socio fisco, au.i un- 
nias esse multanjum, ei praesentes c«nimuta- 
duo uno tenore conscriptas omui tempore fir- 
inviolatas permaneant. 


XVII. Gharta agna ionis. 


ima illa, ille. Omnibus ron habetur incognitum 
T te per voluntatem tuam servus juris mei no- 
lle ad conjugium sociavit uxorem. Unde te vel 
alionem tuam in servitio inclinare potuer:um, 
ihi Dess voluntas plenissima ut talem 
am donation's in te fleri et adfirinare rogarer, 
liquae procreationes filiorum aut filiarum ex te 
rel peii fuerint, sub integra ingenuitate 
mui peculiare eorum valeant, Cliristo propitio, 
nere, el scu laborare potuerint cessum 
ut, et nulli heredum ac proheredum meorum 
1 impendant servitium nec honinium vel patro- 
obsequium , nisi soli Deo, cui omnia subjecta 
Testamentum etiam faciendi, defensionem vero 
sndeburdem ecclesiarum aut. bonoruin homi- 
ubicunque eligere voluer.t, licentiam habeat ad 
irendum. Si quis vero, quod nec fleii credo, 
ipse, aut ullus de hered.bus ineis, vel quisli- 
la opposita persona, cui cuntra hauc epistolam 
onis venire conaverit, inferat ei cui litem intu- 
ix4a tota servante, una cum socio fisco, auri 


apias : « Dextri dicuntur passus mensurandi 
quosdam. » 
loss. sancti Benedicti : « Anaticla, vcl anaticu a 


ouni tempore firma permaneat. 
XIX. Traditoria de terra. 


Veniens homo al.quis nomine Ille in pago illo, in 
loco qui dic tur ille, aute bonos homines qui subter 
ürmaverunt, terram illam, id est, tam wa sis, etc., 
totun et ad. integrum, quam ante hos dies homine 
aiq:o nomine ille per venditionis titulum 3ccepto 
vero pretio visn: fuit vendidisse ; sed ante ipsos bo- 
nos homines a1 integrum, ut quidqui.4 przedicta ven- 
ditione ei vendidit, per manus partihus ipsiu: Ini vel 
herbam vel terram visus fuit tradidis:e, et per suam 
listucam contra ipsum :llum exinde exitum fecit, ut 
quidquid ipse ille de ipsa terra a die presente facere 
voluerit, liberam et firinissimsm in omnibus habeat 
potestatem faciendi. Et cartera. 


XX. Traditoria de venditione [al., de manso, vel 
terra. | 


Notitia qualiter. et. quibus presentibus veniens 
hoino aliquis nomine ille missus inlust:is viri illius 
super fluvio illo, in loco quod dicitur ille, ad illo 
mahso vel illa terra quam ille homo hominibus illis 
ante hos dies ad ca«a santi illius pagensis per char- 
tam cessionis partibus ipsius illius per illud ostium 
vel ^ anaticula de ip-a casa per herba vel terra de 
ipso maso, vel quidquid ad ipso mauso aspicit, si- 
cut in ipsa cessione est insertum, ad partem ipeius 
I cclesiz visus fuit tradidisse ve] consignasse. Id sunt 
quibus praesentibus. 


XXI. Notitia de servo. 


Notitia qualiter et quibus prasentibus veniens 
bono aliquis nomine iile in pago illo, iu loco qui di- 
citur ille, seu in mercato, vel in quocunque loro, 
ante bonis hominibus qui subter firmaverunt, dato 
suo pretio ad hominem negotiantem solidos tantos, 
servum suum nomine illum visus e«t comparasse. Et 
ipse negolians ipsum servum superius nominatum 


Q per manus partibus i,sius lui visus est tradidisse, 


non fraude, sed in publico, ut quicquid exinde a die 
przsente fac«re voluerit, liberam et firmissimam in 
Omnibus liabeat potestatem faciendi. Id sunt. 


XXII. Notitia de jactivis. 


Notitia qualiter et UM p'asentibus veniens 
homo aliquis nomine ille in pago illo, in loco qui 
dicitur ille, in mallo publico, ante viro illo comite 
vel reliquis quaumpluris bouis hominibus qui subter 
firmaverunt, repeiebat ei, dum diceret eo quod lio- 
mine aliquo nomine illo ante ipsum cowiteim afra- 
mitum habuisset. À quo placitum venit i,se, ille 
placito suo custodiebat, et nec ipse llle ad eum pla- 
citum venit, nec misso in vicem suam direxit qui 
ulla sonia nuntiasset, et placito sue neglexit, et jacti- 
vus exinde remansit. ld sunt quibus pr:esentibus 


fuerunt. 
XXII. Securitis. 


Non minima sed maxima vertitur discordia inter 
illos et illos. Venientes ante illo eL illo, repetivit 
ipse ille adversus ipsius lui, eo quod genilore suo 
aut gerinano suo illo malo ordiue interfecisset. Inter- 
rogatum fuit ab ipsis viris ipsi iui si baec causa ita 
acia vel perpetrata fuisset an non, id ipse in prz- 
sente dicere deberet. Sed cuin ip-e ille hanc causam 
ininime potuit denegare, sic ab ipsis viris fuit judi- 
catum, ut ill s leode, ut lex erat, de-olvere deberet. 
Quod ita in przs *nte et fecit. Et ego lianc se. urita- 
tem in ipso illo fleri et ad!irmare rogavi ut nullo 
uuquam tempore de j«m dicta morte nec de ipsa 
leode nec ego ipse, nec ullus de heredibus meis, nec 
quislibet ullas calumnias nec repetiliones agere nec 
reyeiere non debeamus. Quod qui atteniaverimus, 
nullum obtineat cffecium, et insuper inferamus libi, 


est cardo qui in foribus circumvertitur (Cap. dc Ha- 
biiatione). » Cangius : Anaticla, éruat;oycyt. 


361 


AD MARCULFI FORMULAS APPENDIX. 


* 


763 


upa cum socio fisco, auri uncias tantas esse multan- A Omnibus non habetur ineognitam qualiter res proprie- 


do, et przsens securitas omni tempore firma perma- 
neat. 


XXIV. Charta denarialis apte regem. 


llle rex Franeorum vir inluster. Et quia ille ve- 
niens ante nos vel procerum nostrorum presentia 
jactante denario secundum lege Salica servo suo no- 
men ille dimisit ingenuo, ejus quoque absolutionem 
per praesente auctoritatem firmamus. Precipientes 
enim ut sicul enim et reliqua mansuaria qui per tale 
titnlum in prasentia principum noscuntur esse rela- 
xati iugenuum, ita et admodum meroratus ille per 
nostro przcepto dips in Dei nomen confirmatum 

enuis temporibus cum Dei et nostra gratia valeat, 
hristo propitio, permanere bene ingenuus atque 
securus. 


XXV. Mandatum. 
Domino magnifico fratri illi, ille, Omnibus non 


babetur incognitum qualiter me senectus adgravat et B 


infirmitas domat, et causas meas minime valeo pro- 
sequere vel adinallare. Propterea precor et supplico 
caritati tuz? uL in vicem meam omnes causas meas, 
tam iu pago, quafn et in palatio, vel in quibuscun- 
que pagis vel territoriis ubicunque mihi oportet, 
apud quemlibet hominein, tam ad. mallaudum quam 
ad responsum dandum prosequere facias. Et quid- 
quid exinde egeris gesserisve, apud me in omnibus 
et ex omnibus ratum et aptum atque transactum in 
omnibus delinitum esse cognoscas, quia amo te plus 
quam ine, plus te quam bereles meos. Et ut hoc 
mandatum post te firmius retineas, et taliter obtineat 
firmitatem quasi gestis fuisset alligatum, manu pro- 
pria subter decrevi adfirmare, et oui subscripserunt 
in prz:eseite rogavi. 


XXVI. Cessio ad ecclesiam. 


Donin:e sancte ac reverentissim:ze ecclesise sancti 
illius, qux? est constructa in pago illo, in loco qui 
dicitur ille, ego in Dei nomine ille, pro meis pecca- 
tis minuendis, ut in. futurum Dominus veniam mihi 

restare dignetur, cedo ad luminare vel sacrificio ad 
ipsa casa Dei vel ipso domo Dei * condirgendo, ces- 
sumque in perpetuuin esse volo, et de jure meo in 
jure et dominatione ipsius etcelesize transcribo atque 
transfundo, hoc est, res proprietatis mee in pago 
illo, in loco quod dicitur illo, in. jamdicta loca, id 
est, tam mansis, domibus, zdificiis, totum et ad iu« 
tegrum re inexqu sila , ita ut ab hodierno die ipsa 
casa Dei ad altare Domini proferendo, vel ad ipso 
domo Dei condirgendo, ipsas res habere debeat. Et 
sí mihi placuit inserendum ut nullus pontifex aut 
quislibet rector, si de ipsa casa Dei, de ipso lumi- 
nare vel sacrificio ipsas res abstrahere conaverit, aut 
in beueficium dare prasurmpserit, tunc ipsas res 
ad me vel heredibus meis perveniant. Si quis vero, 

uod nec fieri credo, si ego ipse, aut ullus de here- 

ibus meis, vel quislibet opposita persona, qui cott- 
tra hauc cessionem istam, quam ego plenissima vo- 
luntate mea pro amure Donini nostri Jesu Christi 
fleri et adfirmare rogavi, venire covaverit, inferat 
Libi ista tota servante [ Al., servata] una cum socio 
flsco, auri uncias tantas esse tultando, et praesens 
cessio omni tempore firma permaneat. 


XXVII. Precaria 


,, Domin: sanete ac reverentissimze ec: lesi:e pagen- 
si, his nominibus, qux est constructa in pago illo, 
in loco quod dicitur ille, ego in Dei nowine ille. 


* Cangius :* « Condirgere est frui, uti re aliqua, 
eam possidere, regere, instituere, etc. » 

b Lindenbr. facio Tipps el (orbatiutudo. Quibus 
verbis reus czedis pollicetur se juraturum duodecima 
manu, ac probaturum eum qui primus sibi manus in- 
tulit, jure czsum, ut qui foris battiderit, seu perpe- 
ram et contra jus primus percusserit. Forbatudum 
enim facere, est probare eun. haud jure mauus in- 


C 


tatis mez in pago illo, in loco eui vocabulum sunt illas 
et illas, in jam dicia loca, id est, tam mansis, om- 
nia et ex omnia per mea cessione ad lumen vel sa- 
erificium ad ipsa casa Dei a die presente delegavi ; 
postea ad petitionem meam mihi non denegasti, nisi 
ut ipsas res, quandiu advivo, mihi ad usandum vel 
condirgendum pr:estare deberetis. Quod ita et feci- 
stis, sic taliter ut tempore vite mex ipsas res babere 
et usare vel condirgere debeam, et post meum quo- 
que discessum cum ornni re immeliorata, agentes 
ipsius Ecclesi: absque exspectata tradilione in eo- 
rum revocent dominatione vel potestate. Propterea 
talem precariam ad ipsa casa Dei fleri et. adfirmare 
Fegavi ut ipsas res nec vendere, nec donare, nee 
commutare, nec per nullis modis nullisque ingeniis 
de ipsa casa Dei abstrahere, nec minuare pontificium 
non habeam, nec mea pessessio nullo przejudicio 
vobis nec ad ipsa casa Dei agere nec generare nou 
debeam nec ego ipse, nec ullus de heredibus meis, 
Bec quislibet opposita persona. Quod si auentaveri- 
mus, nullum obtineat effectum, et insuper infera- 
mus partihus ipsius ecclesix vel suis rectoribus, una 
cum socio fisco, auri uncias tantas esse multando, ei 
alias precarias per quinquenuium fuerint renovatas, 
ista per se obtineat firmitatem. 


XXVIII. Prestaria ad ecclesia. 


In Christo fi!io illo, in Dei nomine ille donum Dei 
rector, qui est custos ecclesix illias, quse est con- 
structa in. ag» illo, in loco quod dicitur ille. Omni- 
bus non habeiur incognitum qualiter tu res proprie- 
tatis tuzxe tam infra civitatem quam et aforis in i 
pago. in loco cujus vocabulum sunt il!as et illas, in jum 
dicta loca omnem rem tuam per tua concessione ad 
ipsa casa Dei vel ipso domo Dei a die prsesente dele- 
gasti, Postea ad petitionem tuam non denegavimus, 
nisi ut ipsas res ad przestitum beneficium tili prae- 
stare deberemus. Quod ita et fecimus, sic taliter ut 
tem, ore vite tus ipsas res per nostro beneficio ha- 
bere vel condirgere sive usare debeas, et annis sin- 
gulis in festivitate sancto illo censo ad lumen vel 
sacrilicium solidos tantos per temetipsos solvere fa- 
cias; et nec nos ipse, nec nullus de successoribus 
nostris, nec quislibet de parte nostra, ipsas res tesm- 

ore vite tux tibi abstrahere nec minuare non de- 

amus. Et ut has litteras firmius post te firmiores 

reliness , manu propria subter decrevimus adfir- 
mare. 


XXIX. Notitia de omine forbatudo. 


Notitia qualiter et quibus presentibus veniens 
homo aliquis, nomine ille, in pago illo, in loco quod 
dicitur ille, in mallo publico, ante ipso comite ille 
vel aliis bonis hominibus qui subter firmaverunt, 
sita manu sua super sacrosancto altario sanctio iilo 
sic juratus dixit : Hic juro per hunc loco sancto et 
Deo altissimo et virtuiis sancii illius quod homo ali- 


D quis nomine ille, ita factus, apud arma sua super me 


venit, et colpus [ Al., colpos| super me misit, et sic 
mihi Deus directum dedit, ego ipso de arma mea 
percussi, et talis colpus ei dedi pro qui4 ipse mor- 
tuus est ; et quod feci super me feci; et ego hodie 
ipso b facio infra damno et forbatudo iníra nocLes 
XLi!, sicul lex est et nostra consuetudo, apud tres 
* aloarius, et duodecim conlaudantes juraverunt , 
4 et de linguas eorum legibus dixerunt. Id sunt qui 
praesen. 


jecisse in alium. Forbatudus dicitur ille qui ab eo 
occiditur quem per vim aggressus est. Ita Cangius, 
in Glossario. 

* Aloaiii videntur hoc szxculo dicti, qui probarent 
et laudarent, idemque aflfirmarent, a laudando ; unde 
et nostris hodie alouer, pro rationem probare. Bicn. 

4 Hoc est, secundum leges juraverunt eum qui ju- 
ravit vera dixisse. Ip. 


FORMUL/E VETERES. 
À loco sancto et Deo altissimo et virtutis saneto illo. 


XXX. * fudiculus requlis. 


ex Francorum vir inluster ^ magnifico fratri 
iti. Cognoscas quia iste praesens ille ab hac 
etiti»ne nobis sug:zessit eo quod homo aliquis 
ille res suas in vestro * ministerio ad sancto 
gasset, et dieit quod ille vel alti homines ip- 
contendunt malo ordine. Propterea oninino 
[amus ut, si veritas est, integram justitiam 
2 moratione ei facia exinde. KL si antea ini- 
efinitum non fuerit, tunc ip:os homines qui 
wendunt malo ordine, per fidejussores posi- 
et noctes tantas postquam has litteras reci- 
se nos facias advenire. Taliter agas, si gra- 
stram velis habere. 


XXXI. Item alius indiculus. 


ex Francorum vir inluster illo comite, seu 
us 3lque successoribus vestris, seu missis 
discurrentibus. Cognoscatis quia in nostra 
iyna taliter isto. przseote illo, dum et ipse 
s56 videtur, taliter ei concessimus, ut de om- 
ostes vel omuibus bannis seu el arribannus 
pervalus, ut. neque vos neque juniores atque 
Dres vestri ipso pro hoc inquietare nec * dis- 
non prisumatis, nec facere dimiltalis ; sed 
d cum Dei et nostra gratia quieto ordine ad 
vivere vel sedere. Et ut certius credatis, 
Ostra subter adflrmavimus, et anulo nostro 
uus. 


XXXII. Notitia de colonitio. 


ia qualiter vel quibus przesentibus veniens homo 
nomine illo, in pago illo, in mallo publico, ante 
) comite vel reliquis quampluris bon.s homi- 
ui subter lirimaverunt, homine aliquo nomine 
lem interpellabat, repetebat ei eo quod geni- 
» aut genetrix sua illa coloni sui fuissent, et 
) suus colonus eise debebat, et rpalo ordine 
colonatico se abstrahebat et neglegens erat. 


TTU 


lusequenter vero post ipso tres aloarii et duodeciin 
conlaudantes juraverunt, et de linguas eorum legi- 
bus dixerunt. Id sunt. Et reliqua. 


XXXIV. Notitia de herbas maleficas. 


Noiitja qualiter vel quibus prxesentibus veniens femi- 
na aliqua nomine illa in pago illo, ininallo publico, in 
basilica sancto illo, ante illos et ill..s et alios quamplu- 
res bouis hominibus qui sub er firmaverunt, posita ma- 
nu sua super sacrosancto altare saaclo illo, sic jurata 
dixit: Hic juro per lunc loco sancto et Deo altissimo 
ei virtutis sancto illo unde me ille ante viro magni- 
(co illo vel aliis bonis hominibus mallavit, quod 
ego herbas maleficas temporassem, vcl bibere ei 
dedissem per quid ipse infirmasset aut vitam 
suam perdere debuisset , ego herbas maleticas 
nec pouiones malas nunquam temporavi, nec bibere 
dedi, per quid ipse inlinnus vel insanus fuisset, aut 
vitam suam perdere debuisset, et aliud de ista causa 


B in nullum non redebeo nisi isto unico et idoneo s$a- 


cramento per hunc loco sancto et Deo altissimo et 
virtutis sancto illo. Insequenter vero post ipsam 
tante juraverunt, et de linguas eorum legibus dixe- 


runt, Id suut. 
: XXXV. Cessio. 


Dulcissimo atque in omnibus amantissimo filio 
meo illo ille. Aumonuit mihi amor et dulcitudo 
Qua, et ex alia parte tu cotidie mihi non cessas 
deservire, et in bono impendas effectum. Propterea 
inihi przpatuit plenissima voluntas ut aliquid de he- 
redibus propriis meis extra consortium germanus 
tuus tibi concedere deberem. Quod ita et feci. Pro- 
terea cedo tibi post meum quoque discessum de hac 
uce, a die praesente, cessumque in perpeluum esse 
volo, et de jure meo in jure et dominatione tua 
trauscribo atque transfundo, hoc est, servo juris mei 
nomine illo, ve] aliam rem, terris, vel quacunque 
domum, ita ut ab hodiernum diem babeas, teneas, 


patum fuit ab ipsis viris ipsius, si ipse ille C atque possideas, vel quid uid a die presente facere 


; ipsius lui esse deb. bal, an non, in przsente 
€ deberet. Et ipse ille nullatenus potuit dice- 
adponere, nec nullam raiione tradere per 
se de ipso colonatico se abstrahere potuisset ; 
«sente pro colono ipsius lue se recredidit vel 
vit. Sic ab ipsis viris fuit judicatum, ut ipse 
o iilo pro colono habere debeat. Et sic jam 
comes i illo per manus partibus lue visus 
didisse. His przsentibus. 


XXXIII. Notitia sacramentalis. 


1a qualiter et quibus presentibus veniens homo 
nomine ille in pago illo, in basili a sancto illo, 
'ma sacramenta percurrere videntur, ante viro 
€o illo vel reliquis quampluris bonis hoininibus 
ter firmaverunt, posita manu sua super sacro- 
altario sancto illo, sic juratus dixit : llic juro 
inc loco sancto et Deo altissimo et virtutis 
illo, unde me ille homo in imallo publico 
at, quod ego terra sua aut ad conjuge sua 
pago illo, in loco quod dicitur ille, de eoruin 
4e per f.rtia nunquam proprisi aut pervasi, 
| ista parte triginta el. uno anno fere am- 
.... Semper exinde fui vestitus, et po:t ime 
et per legem et justitiam plus obtineat me 
re quam ipsius lue aut conjuge sua red- 
t 43 quod mili judicatum fuit in nullo non 
0, nisi isto et unico sacramento, per hunc 


gia epistola qua rex comiti mandat ut cuidam, 
eritur quod alii res suas retinerent, jus dical; 
illi satisfacere recuseut, cogat eos fidejussores 
gen judicio sistendi causa dare. Bic. 

wnites civitatum fratris appellatione a prin- 
coratos hoc capite docemur. Quod jus, ut pro- 
recteres et pr:esides, consequebantur. Ip. 
oisterium pro territorio. lp. 

ste, hoc est, exercitu. Arribannus seu heriban- 


c 


volueris, liberam et firmissimam in omnibus habeas 
potestatem faciendi. Si ego ipie, aut ullus de bere- 
dibus meis, vel quislibet ulla oppo-ita persoua, qui 
conira hanc cessionem ista venire conaverit, inferat 
tibi una cum socio fisco auri uncias tantas esse mu!- 
tando, et przsens cessio omni tempore firma perma- 
neat, stipulatione subnixa. Actum illo. 


XXXVII. Eiacuatoria. 


Fratri illo ille. Omnibus non habetur incognitum 
quia ego ad pelitieunem tuam solidos tantos ad 
prostituun beneficium in imanu tua tibi prestiti, 
el tu pro hoc talem epistulam cautionis in ime 
adfirmasti ut usque annos lantos in unaquaque 
hebdomada dies tantos opera mea facere deberes, 
quod ita et fecisti, [ f ad placito ipso debito meo 
mihi reddere deberes, quod ita et vang et ego 
ipsam cautionem minime invenire possum, Propter- 
ea talem epistolam evacuaturiam in te fleri et ad- 
firmare rogavi, ut si ipsa cautio ullo unquam tem- 
pore inventa aut reperta fuerit, nullum obtineat ef- 
fectum, evacuaturia inanis permanea!, et nec ego 
ipse, nec ullus de heredibus meis, vel quislibet de 
arte mea ipso debilo superius nominato neque in 
ipsa cautione, nec per nullis modis nullo unquain 
tempore tibi ex hoc nullas calumnias nec repetitiones 
agere nec repetere non. debeamus. Quod si attenta- 
verius, ista tola servante, una cum socio fisco, 


nus pena est pna ejus qui ad expeditionem 
post principis bannum ,seu edictum profectus noa 
€8t. I». Veteribus Gerinani:, ar, har, nunc eer, exer- 
citus. 

* Dismanare, hoc est, de domo extrahere. Linden- 
brogius : « nec mannire non przsumalis, nec facere 
perinittatis. » 

f HIl:ec addita sunt in margine ia Codice ms. 


"t 


AD MARCULFI FORMULAS APPENDIX. 


419 


auri unicias tantas esse muliando, et presens eva- A quare deberent. Quod ita et fecerunt. Accepit igitur 


cuaturia omni tempore firma permaneat. 
XXXVII. Libellum dotis. 


Dum omnipotens Deus (Juret., im mot. ad 
Symwach., p. 216) concessit jugale consortium, 
ei iale permissum dedit ei in omnibus * ut unus- 
quisque cum vira [(A/., uxore] sua nubal juxta 
consuetudinem anteriorum Christisnorum, et. item 
legimus quod ip-e Dominus noster cum discipu- 
lis suis ad nuptias invitatus fuisset, et cui Deus 
conjungit, homo non separe; quod bonum, felix, 
faustumque sit. Et reliqua. Donat itaque ille honeste 
puell: sponsze suse, nomino illa, quam, si Christo 
placuerit, in conjugium sociare uxorem cupio, doua- 
tumque in perpetuum esse volo, et de jure meo 
in jure et dominatione ipsius puelle transcribo 
atque transfundo, hoc est, res proprietatis mex 
in pago illo, in loco quod dicitur ille, tam mau- 
sis, domibus, zdificiis, totum et ad integrum re 
inexquisita, seu mancipias tantas. his nominibus ille 
et ille, seu caballos tantos, boves tanlos, vaccas 
cum vitulos tautos, oves capita tanta, 5 sodis capita 
tania, * lectarios vond:gnos ad. lectos tantas, fabri- 
Calurias vero, auro, argento in solidos tautos,.... 
ostensolia vero tam ?:ereis quam ferreis, seu el lineis, 
quidquid in domo rationabiliter contenit. Ounia 
superius nominata, cum dies felicissimus nup:ialis 
advenerit, dulcissima sponsa inea illa, a die prz- 
sente liabeas, teneas, atque possideas, vel qukiquid 
exinde a die presente facere volueris, liberam et 
lirmissimam in omnibus habeas potestatem faciendi. 
Si quis vero, quod nec fleri credo, si ego ipse, aut 
ullus de heredibus meis, vel quislibet ula opposita 
periona, quia contra hunc libellum dotis venire 
cona verit, inferat libi, una cui socio fisco, auri un- 
eias !antas esse muitando, el praeseus libellus dotis 
lirinus permaneat. 


XXXVII. Indiculus regalis. 


lile rex Francorum vir inlusier. Cum nos in 
Dei nomiue palatio nostro ad universorum cau- 
sas audiendas vel recta judicia teriminanda una 
cum proceribus nostris residereius, ibique ve- 
Diens homo aliquis nomine ille suggessit eo 

uod ^ apud nostro signaculo homine aliquo nomine 
illo wanuito habuiaset ul super noctes tantas aute 
nos debuisset venire in rationes, pro eo quod dixit 
quod res suas post se malo ordine tenebat injuste. 
Ad quod placiam veniens ipse llle per triduo scu 
amplius placitum suum custodivit; et nec ipse ille 
ad eum placitum veuit, nec nissum in vicem suam 
non direxit qui ulla sonia nuntiasset. Proinde nos 
taliter una «um fidelibus n stris vel comite palatii 
nostri. illo visi fuimus judicasse ut dum ipse ille per 
wi4uo seu ainplius placituin suum legitime custodi- 
vil, et nec ipse ille ad eum placitum venit, nec mis- 
sum in vice sua direxit qui ulla sonia nuntiasset, et 
placitum suum neglexit, et Jectivus exinde rewansit, 
propterea jubemus ut quidquid lex loci vesiri de 
tale causa debuerit, vobis distringentibus ipse ille 

rubus ipsius lue hominis componat atque emeu- 

e studeat. 
XXXIX. * JEqualentia vel. pactum. 


Auxiliante Domino nostro Jesu Christo, placuitatque 
convenit inter illo etgermano suo illo de alode qui fuit 
gcaetore ill. Ut inter se ! zequalentia dividere vel exse- 

4 


* Al., a. unusquisque juxta consuetud:nem. anterio- 

n. Cri. tanorum, oinissis his verbis, cum vira sua 
ui. 

b Sodis, id est suum. Sodes, seu sudes, porcorum 
Siibulum. 

* Leciarii, instrumenta lecti. 

4 Apud hic dicitur pro cum, aut per, quod non raro 
iu illius szeculi auctoribus occurrit. Bic. 


- dendum, pro eo quod in i 
C yione et sancta couversauone habitare debeam, hoe 


ille de parte sua manso in pago illo, in loco qui di- 
citor illo, eum omni desuper posito, seu vineis. 
olicis, campis, totum et a1 TH ne re inexquisiia. 
E contr» ad vicem accepit ille de parte sua man-c 
in pazo illo, in loco qui dicitur illo, ubi accola 
couinanet, id est, tam mansis, vineis, olicis [A!., 
oleis], totum et ad integrum re inexquisita, eiiam 
aurum, argentum , drapaslia, sxramen, peculium, 
pre-idium utriusque sexus, mobile et immobile, intet 
se xqualentia visi fuerunt dividissent, et pars contrs 
pare suo invicem tradiderunt, et per eorum fiatucam 

r$ cohira pare suo se exinde exitum [Al., exutos 
ecerunt ; ita ut ab hodierno die unusquisque qu 
accepit habeat, teneat, atque possideat, vel quidquid 
exiude facere voluerit, liberam et firmissimam in 
ommbus habeat potestatein. faciendi. Si quis veru, 
quod nec fleri credo, si ego ipse, aut aliquis de he- 
redibus nostris, vel quislibet opposita persona, qui 
contra hanc epistolam loco pactionis venire conave« 
rit, inferat pars pare suo cui litem intulerit ista tota 
servante una cum socio lisco auri uncias tantas eiae 
multaudo, et przesens epistola pactionis omni tein- 
pore firina permaueat. 


XL. Donatio ad casam Dei 


Domino vere sancto ac reverentissimo monasterio 
illo quod est constructum in honore sancte Maris 
semper virginis genetricis Dei et Domini uostri Jesu 
Christi, vel czeterorum dominurum suorum, quorum 
reliquix ibi condit: sunt, et inluster Deo sacrata 
illa abbatissa una c&m norma plurimarum  ancilla- 
rum Dei ad. laudem Christi canendum custrix pre- 
esse videlur, ego in Dei nomiue femina aliua ne- 
mine illa dono ad prefato monasterio a die 
sente, donatumque in perpetuum esse volo, e& de 
jure ineo in jure et. douinatione ipsios monasterii 
vel suis rectoribus trado atque transfindo ad. pussi- 
monast-rio sub reli- 


est, res meas in pago illo, in loco nuncupante eujus 
vocabulum est illo et illo, in gratia illa, super tlu- 
vium illum, quantumcunque a die presente. in. jam- 
dicta luca visa sum tenere vel possidere, quod ma- 
mente conjugio apuu jugale meo illo visa vum com 
quisisee, vel iu rea portione recepi, vel quantum 
cuuque de filio neo nomen illo de luetucsa beredi- 
tate inibi obvenit, sicot. dixi, quantuncanque in 
hzc loca a die presente mea est. possessio vel do- 
minalio, totum ct ad integrum ad ipso monasterio 
à uie przsente de jure meo in jure ipsius mongasierii 
et suisque rectoribus trado atque transfundu a1 pos- 
sidendum, hoc est, tain terr.s, mansis, uua CUu $u- 


»perpositi», domibus, sedillciis, vineis, silvis, campis, 


pruus, pascuis, cultis et incultis, aJjacentiisque om- 
nibus, aquis, aquarumve decursibus, una cuui mau- 
cipia tanta his uominibus illa, sicut dixi, iuexquisita 
portione mea ad iutegruin publice trado aique trans- 


D lundo ad. possidendum; ut quidquid ab hac die ip-a 


abbatissa vel rectores ipsius monasterie ad profe- 
ctum ipsius exinde facere voiuerint, liberam et lir- 
missiniam io o:nnibus habeant potestatem facieudi. 
Si quis vero, quod. : 


XLI. Precaria ad casa dei. 


5 Domini viri sancti (Al., virtute] atque ostensione 
crucis patibulum mirabilis remuneratione fulgente 
basilicze, quie in honore sancta Hlaria et sancu Peiri 


* Divisio bzreditatis inter fratres, quie sequalentis 
hic appellatur, quod zequis partibus fat. i». 

f /Equalentia, id est, »qua lance. Ip. 

5 Liudeubr. : Domine vere sanctis monasterii in 
honorem sancie Marie ei sanct. Petri et sancti Panli 
principum upostolorum cousiructi in pago Wasiinensi, 
ubi illustris abbatissa illa custrixz preesse videtur, ec. 


FORMUL/A VETERES. 


2/4 


ti Pauli prine^ps apostolorum, * (aico mona- A lei ancillas ad laudem Christi canendum sub reli- 


'onstructo in pago Wastinense, et inlustri ab- 
illa inibi constris przesse videtur, una. cum 
plurima ancillarum Dei ibidem consistentium, 
femina. Ium noo habetur incoguitu:n, sed a 
est manifestum, quod ego res proprietatis 

loco qui dicitur illo per epistolam donatio- 
ipso monaster;o vestro. delegavi, propterea 
i a vobis, et petione mea non denegasti, ut 
»$, quandiu advivo, sub uso beneficio vestro 
et usare debeam, et aliuhi ipsas res alieuare 
'jum non habeam, et post. meum quoque dis- 
» cum re immeliorata ad ipso inonasterio 
ulla exspectata traditione vos vel rectores 
nona«sterii in eorum faciant revocare potesta- 
dominationem, et vos reverentia discorditis 
Sunodum m.a posses-io aliqua priajudicio 
generare non debeant. Propterea hanc preca- 
| vos vel in ipso monasterio vestro emittendo 
. Wb neque ego, neque ullus de heredibus 
quamvis per longinqua spatia ipsas res ad 
in habeo, agere nec repetere non debeamus. 
ui fecerit, inferat vobis vel partibus ipsius 
erii suisque rectoribus auri libra una, argento 
duo, el prxsers precaria firma permaneat, 
lias precarias de quinquennium in quinquen- 
Buovantur, ista vero non sit necesse ren.van- 
renov.re], sed per semetipsam omnique tem- 
9Mineat firmitatem, cum stipulatione subnixa. 
illo. 

XLII. Presturéa. 


issima femina illa, e:o illa abbatissa. Dum non 
wnitum qualit r tu ante hos dies rem pro- 
i$ tuze in pago illo, in loco qui dicitur ille, ad 
erio sancLe Marie aulirmasti, unde precaria 
el ab ipso nonasterio adpetisli, propterea 
eras in te adfirmavimus, ut dum advivis, usua- 
sam rem tenere et doininare debeas, et aliuhi 


iienare pontificium non habeas. Et si hoc co- C 


; facere, ijsam rem a die przesente perdas. Et 
litteras vires firmiores obtineas, manu nostra 
adfirmavimus , cum stipulatione subnixa. 
liio. 


XLIII. Tradituria de (rra. 


ja qualiter et quibus przsentibus veniens 
Miquis a.vocatus saucto illo de monasterio 
res illas, iu pago illo, in loco cujus vocabu- 
| ille, quas ante hos dies feinina aliqua nomine 
'$Uu0 instrumento ad ipso monasterio visa fuit 
se cuin omui integritate, sicut in. ipsa dona- 
onstat; quod portio sua est ad integrum a die 
1e miseus ipsius lemina ille ipsius 1nisso mo- 
i nomine illo per ipso ostio de ipsa casa per... 
1 eL cespitem, sicut lex est, ipsius iisso ad 
| sancto illo vel ipso.... visus esl tradidisse, el 
1 fistuca ipso misso vel ipsa femina de ipsas 
exitas ex omnibus esse dixit. ld sunt. 


XLIV. Emunitas Sanc:orum 


rex Fr.ncorum vir inluster. Quotienscunque 
nes sacerdotum aut ancillarum Dei ad elle- 
perducinus, regiam consuetudinem exerce- 
t nobis ad mercedem vel ad stabilitatem regni 
in Dei nomine pertinere conlidimus. Ideoque 
i viris sanctis ac venerabilibus apostolicis in 
) patribus omnibus episcopis, vel omnibus ab- 
y eeu inlustribus atque magnificis viris duci- 
Omitibus, vicariis, centenariis, seu ommnes 
nostros, vel omnes missos nostros di: currentes. 
&calis quod inlustris abbatissa illa de monaste- 
» in pago illo, in loco qui dicitur ille, in ho- 
ancti ilius constructo, una cuin inonicbas vel 


inc est prioratus sanctimonialium Giy dietus, 
lens a monasterio. Eboriavensi seu Fareusi ; 
ab opvido Montis-Arigisi tribus circiter leucis. 


gio"is norma conversari videntur, clementia regni 
nostri suggestionem intulit eo quod gloriosus domnus 
el genitor noster ille quon lam rex per $ua procep- 
lione sua manu roborata talem immuoitatem ad ipsa 
casa Dei, saucto io, vel seu monasterio illo, ve! 
Ipsa abbatissa habuisset concessum atque. indultum 
uL nullus episcopus aut archidiaconus Toci illius nisi 
orationem aut. predicationem lucranda gratia, ut 
nullus judex publicus quislibet judiciaria polestate 
accinctus in..... villis ipsius monasterii nuilum de 
buisset habere introitum, nec causas audiendas, nec 
f. eda exigeuda, nec fldejussores tollendos, nec man- 
siones auL paratas re.juirendas, nec nullas retril;u- 
tiones exactandas, et quod fiscus noster exine exi- 
zieh poterit, nullatenus exactetur nec. 1equiratur. 

nde et confirmationes anteriorum regum paren- 
tuuique nostrorum nobis in prxsente protulit rele- 
gendas, et petiit celsitudine nostra u! cirea ipso mo- 
nasterio noslra hoc deberet auctoritas generaliter 
confirmare. Cui uos hunc. beneficium gratante aniio 
pro mercedis nostrze augmentum non. solum contir- 
miasse, sed eliam in novo sub immunitatis nomine 
concessisse. Denuo per hune preceptum specialius 
decernimus ordinando, atque omnino jubemus, quod 
in perpetuum absque ullis obstaculis e! reíragatio- 
nibus volumus esse mansurum cognoscite, praci- 
pientes ut sicul constat in supradictis titulis scri- 
ptum esse ut illud monasterium maneat absque ul. 
lum introitum epis opi aut. archidiaconi, nisi ora- 
Linen aut przedicationem luciando, ut nullus judex 
publicus in curtes vel «il as ipsius monasteriz nullum 
debeat babere iniroitum, nec causas au iendas, nec 
freda exigenda , nec fidejussores tollen.os, nec 
mausioues aut paratas reguirendas, n«c nullas ret: i- 
butiones exactandas, el quod fiscu. noster exinde 
exigere poterit, nullatenus exactetur nec requiratur, 
nisi, ut diximus, pro mercedis nostr: augmentuin, 
sicut ab antecessores reges parentes nostrus seu ct 
domuo et glorioso genitore nostro illo quoudaw rego 
moderuo tempore luit concessum atque indultum, 
ita per nostris oraculis pleiius confirmamus, quod 
in perpetuuul volumus esse mansurum. Et ut. liec 
pr«ceptio lirm'or habeatur et per tempora melius 
conservetur, mauu nostra signaculis subter ea de- 
crevimus roborare, et de anolo nostro subter sege- 
lavimus. 

XLV. lIudiculum r gale. 


Karolus, gratia Dei rex Francorum, tàm prazsen- 
tibus quam et futuris douinis sauciis et apostolicis, 
3c venerabilibus in Christo Patribus, ducibus, co- 
mitibus, domesticis, vicariis, centenariis, vel omnis 
agentes nostros, et juniores ac successoresque no- 
stros, vel omnes amicos nostros, seu et omnes missos 
nostros discurrentes. Cognoscat magnitudo seu al- 
mitas vestra quod nos partibus nostris bene habe- 
mus compertum quod dominus taliter illius fidele 


D nostroillo illa ineritosuo compelleute concessimus ubi- 


cunque iníra regno Deu propitio nostro honiines sui 
ad negotium exigendum advenerint, nullus quislibet, 
de judiciaria potestate vestra nec niissus noster nulía 
telonea, nec nullas venditas, nec roJaticus, nec fo- 
raticus, nec pontaticus, et, sicut dixi, nullus quisli- 
bet teloneo nec venditas ejus iu. nullo exactare non 
presuimatis; nisi, ut diximus, in quascuuque porius 
civitatis seu mercada nullo contradicente suos viui 
vel suus conunercius quislibet negotium absque ullo 
contradicente potestatem habeat vendendi, quia nos 
taliter ei habemus concessum. In reliquo vero de 
parte nostra vei vestra ex nosira indulgentia visi fui- 
inus concessisse atque indulsisse, seu et in omnibus 
conurmasse. Et ut hac prxceptio nostra firmior ap- 


Exstat Lotharii imp. pri:ceptum, quo Gaicense mo. 
nasteriolum attribuit Fare monasterio. 


115 


pareatur et. per tempora conservetur, manu nostra À 


propria subter eam decrevimis adfirmare. 
XLVl. Relatum ^ quod dicitur apennis. 


Mos nobilium Romanorum adsuevit, et ratio jure 
deposcit, ot si cujuscunque domus igne cremetur, is 
per seriem scripturarum chartulam relationis, quod 
dicitur apennis, recipiat. Quamobrem cum quadam 
die inluster ille comes ad multorum causas »udien- 
dum vel recta judicia terminandum una cum luri- 
bus personis resideret ; ibique veniens homo aliquis 
nomine ille suggerit intulil. eo quod ante hos dies, 
casu faciente, casa sua cum omni mobili, vel intro 
domo compendia, seu el strumenta chartarum ibidem 
igne cremassent [Al., cremata e-sent]. Et quia ille 
judex vel vicini pagenses ipsius ad przxsens venientes 
ita dixerunt vel testimoniaverunt quod ad hoc vi- 
dendum accesserant, sic vero el actum aderat, sic 
supradictus ille Comes vel reliquis francis personis 
juxta prasorium retroque praecedentium  chartola 
relationis, ^» qux dicitur apennis, ei dare decreve- 
runt, ut quidquid ex accessione parentum aut ex 
contractu habebat, tam per venditiones, donationes, 
cessiones, judicia, obnoxialiones, cautiones, com- 
multaliones, seu quod per caeteris scripturis ad eum 
pervenit, dominum vel potestate inceps perveniatur 
in suo jure absque refragationis vel modolationis in 
5uo permaneant, vicinarum manu propria subter ro- 
boravimus et post nostro roborare decrevimus. 


XLVl!. * Heredetoria. 


Dulcissima filia mea illa , ille. Dum non est inco- 
gnitum, se4 per populum devulgatuin el patefactum, 
quod ego in ancilla mea nomine illa tibi generavi, 
et postea ante domino illo rege jactante denario se- 
cundum legem Salicam te ingenuam dimisi, et tu mi- 
nime in hereditate mea succedere bas, propterea 
ego l'anc chartulam hereditoriam in te fieri et adfir- 
mare rogavi ut si tibi Dominus jusserit quod mihi 
in hunc seculum suprestis apparueris, de omnes res 
meas, tam ex alode parentum meorum quam et ex 


AD MARCULFI FORMULAS APPENDIX. 


TT6 


XLVIII. à. ReJemptionale. 


Dilectissimo mihi hene merito illo, iile. Omnibus 
non habelur incognitum, sed patefactum , quod ta 
quotidie in bonis partibus fideliter mihi deservire 
non 'céssas, et pro respectu servitii tui, et pro fidv« 
litate Lua , quam virca partibus meis impen nog 
desistis, mihi przpatuit plenissima et integra volum- 
Las, propter nomen Domini, ut de servitio meo (e- 
metipsum vel omne peculiare tuum redimere debe 
res. Quo. ita et fecisti; et dedisti mihi pro hoc 
quod mihi bene complacuit, tam in argento quam in 
amicto, valentes solidos tantos. Propterea hane 
chartulam redemptionalem in te fieri et. adiirmare 
rogavi, ut taliter fias. ingenuus tanquam si. ab inge- 
nuis parentibus fuisses procreatus vel natus, cusms 
omni peculiare tuo; et nec mihi, nec ulli heredum 
meorum nullum impendas servitium, nec hominium 
[Lindenbr. , litimonium], uec libertaticum, nec. nul- 
num obsequium, nec patronaticum ; sed eam pergas 


B parteu quam volueris, liberamque et firmissi:uam in 


C 


mcum contractum mei obvenit, in hereditate succe- 


das, tam terris, mansis, domibus, zediliciis, mancipiis, 
liti» , libertis, accolabus, inmerito accolanarum, vineis, 
olicis, silvis, campis, pratis, pascuis, aquis aquarumve 
decursibus, in quibuscunque pagis, aut lerritoriis, 
seu agris vel omnibus locis ubi babere videor, eiiam 
peculium, przssidium utriusque generis et sexus, au- 
ruin, argentum, drapalia, mobile et immobile, quid- 
quid dici aut. nominari potest , quantumcunque mo- 
riens de meutn dereliquero , in omnes res ineas. in 
hereditate apud germanos tuos filios meos $uccedas, 
et iequalentia inter vos exinde dividere vel exiequare 
faclatis; et quod ad parte tua. exinde recipis, quid- 
quid exinde facere volueris, liberam et lirmissimam 
iu omnibus habeas potestatem faciendi. Si quis vero, 

uod nec lieri credo, si ego ipse, aut aliqui de here- 

ibus meis, vel quibel opposita persona, qui contra 
hanc chartolain beredetoriam istam, quam ego ple- 
nissima voluntate mea (leri et adfirmare rogavi, 
nire conaverit, tibi una cum socio fisco auri uncias 
lantas esse multando , et presens hereditoria omui 
temp ns firina perinaneat, supulatione subnixa. Ac- 
tuiu alo. 


* De instrumentorum amissione vel exustione vide 
Formul. Marculli, lib. 1, cap. 33. llic similis quadam 
furinula exhibetur, nop amen a rege, sed a coinite 
data, qua, sedente in juicio comite, testes adhiben- 
tur, qui alicujus domum cum mobilibus rebus, char- 
tis et instrumentis qu:e inerant, incendio consumptam 
teslentur. ldeoque comes ejus rei testalionem in 
scriptis redactam concedit, ut res omnes quas bic 
Pis possidebat in posterum secure eliam poasideat. 

IGN. 

P Qui ejus nominis origo sit, mihi plane non li- 
quet, et fortasse mendum est. Sane dubitavi num 
legendum essct a pari , quod eamdem et parem vim 


ve- D Domino fratri illo ille. 


omnibus habeas potestatem ; et neque servitio , 
nec... Onio nec liberiatico, nec patrociniuin, nee 
nullum obsequiuim, nec ego ipse, nec ullus de bei:e- 
dibus meis, nec quislibet opposita persona, tibi 
exinde nullas calumnias, nec fatigationes, nec re 
titiones agere, nec generare, nec repetere non de- 
beamus. Quod qui tentaverit, eta me vel heredibus 
meis defeusatum non fuerit, iuferamus tibi una cum 
socio fiaco auri uncias tantas esse multaado, et prae- 
sens redemptionale omni tempore lirma pernianeat, 
stipulatione subuixa, Actum illo. |j 


XLIX. Heredetoria. 


Dulcissima, atque in omnibus amantissima lia 
mea illa. Ego enim vir maguilicus ille. Omnibus non 
habetur incognitum quod, sicut lex Salica conünet, 
de res meas, quod mihi ex alode parentum meorum 
obvcnit , apud germanos tuos filios meos minime ia 
hereditate succedere potebas. Propterea mihi pre- 
patuit plenissima et in:egra voluntas ut hanc epi- 
siolam heredetoriam in te fieri et adlirmare rogavi, 
ui si mihi in. hoc szculo subprestis spparueris , in 
onines res meas, tam ex a.0de parentum meorum 
quam ex meo contraciu mihi obvenit , in pago illo, 
in loco qui dicitur ille, et in quibuscunque pagis aut 
territoriis, ubicunque habere videor, tam mansis , 
domibus , zediliciis, vineis, olicis [Al. , oleis], siivis, 
campis, pratis, pascuis, aquis, aquarumve decur- 
sibus , quidquid dici aut nowinari potest, quantuin- 
cunque de meo proprio moriens dereliquero, in om- 
nes res meas in hereditate apud germanos tuos 
filios meos succedas, et zqualentia inter vus exinde 
dividere vel ex:eq iare faciatis. Et quod ad partem 
tuam ex'nde recipis, quidquid exinde facere volue- 
ris , liberam et firmissiinam in. omnibus habeas 
testatem faciendi. Si quis vero, quod nee deri 
credo. 


: L. * Cautio de vinea. 


Ad.petitione mea mihi non 
denegasti, nisi ut in summa necessitate mea argeuto 
vel amicto valeutes solidos tantos in ianu mea ad 
prestitum beneficium mihi prextitisti. Propterea 
oppignore tibi vineam proprietatis ines in pego 


habeat atque instrumenta amissa : 
pari el apparibus eodem fere sensu 
tatam fu.sse reperio. lp. 

* Libellus, seu epistola que pater filiam natura- 
lem, quam ex propria anciHa susceperat, ad heredi- 
tatem suam vocat, alias non successuram. Ip. 

? Charta redemptionalis per quam servus se i 
de peculio suo reuimit, et daio pretio , libertate a 
Domino donatur, ite ut ab obsequiis omnibus et 
Jure patronatus liber et immunis permaueat. Lv. 

ppigneratio est vimezx pro debito cum anti- 
chresi. Bics. 


quam vocem & 
hac :Biate usi- 


FORMULAE VETERES. 118 
loeo qui dicitur illo aripennos tantos. Sab- A volueritis, et nullus vobis de omni hereditate mea 
e am 


bus lateribus et ambobus fiontibus 
i, infra ipsa terminatione et mensura ad in- 
et usque annos tantos fructum quem ibidem 
derit, ad parte tua elidiatum habere debeas, 
semetipsum ipsa mea condirgere facias ; et 
lb ipso fructus tantos annos transactos ha- 
et debito tuo tibi reddidero, cautionem meam 
nibus recipiam, stipulatione subnixa. Actum 


Ll. Securitas. 


minima. sed maxima vertitur discordia inter 
llo. Venientes in loco illo ante bonis homi- 

tebat ipse ille in causa sua, vel in. con- 
a illa, adversus ipsius lue, dum diceret eo 
Ma genua sua impinxerit, et super [ilia eo- 
mine illa cessisset, et ipsam ibidem occisit ; 
| illa hanc causam minime potuit denegare. 
taliter ad ipsos bonis hominibus fuit Judi- 
at illam leudem, ut lex erat, ipsius luo sol- 
beret. Quod ita in presente fecit, et servo 
niae illo vcl alia rauba sua ipsa illa pro illa 
peius lue vel. conjuge sua illa, in quod eis 
ymplacuit, dedit. Propterea jam dictus ille et 
swa illa hanc securitatem in ipsa illa vel 
$uo fieri eti adfirmare rogaverunt, ut nullo 
& tempore de jam dicta causa, nec de illa 
nee de ipsa leude, nullas calumnias, nec re- 
i8, nec fatigationes, ncc nos, nec ullus de he- 
| nostris, nec quislibet opposita persoua agere, 
ierare, nec repeterenon debeamus. Quod qui 
rerit. e: a nobis vel heredibus nostris defen- 
non fuerit, inferamus tibi una cuui socio fis- 
uncias tantas, argento pondo tantd esse mul- 
et praesens securitas omni tempore firina per- 
, stipulatione subnixa. Actum illo. 


Lil. * Donatio ad filios. 


1 lex et consuetudo exposcit ut. qu:ceunque 
à naturales filios habuerit, et alios plures non 
it, si eos in sua voluerit instituere hereditate, 
Fr jn suum potius arbitrium ad faciendi de id 
oe quod iu eos volueiit, liberamn habeat po- 
m. hleoque ego ille, dum non est incognitum 
(nina aliqu» nomen illa bene ingenua ad con- 

mi-i sociavi uxore, sed qualis causas vel 
"* we oppresserunt ut chartolaim libelli dotis 
Wu, Sicut. lex declarat, minime excessit [Al., 
Wt] facere, ^ unde ijsi (iii inei, secundum le- 
aturales appellantur, et lilios in ea generavi, 

baptismo uomen imposuimus illos et illos, 
rea volo ul przedicti filii imei in omni corpore 
tis mex in pago illo, in loca denominantes 
b illos, in legitimam successionem debeatis 

appatuere, loc est, tam terris, mansis, una 
iperpositis domibus, sdiiciis, utriusque gere- 
z$ peculiis , ma«cipiis ibidem commauentibus, 


repudiare non debeat, nec facere possit, stipulatione 
subnixa. 


Lill. *« Mandatum. 


Du!cissimo amico meo illo, ego ille. Rogo atque 
injungo caritate tua ut hias ad vicem meam ad civi- 
tate illa, ad illo defensore et illo professor», vel cu- 
ria Dubia ipsius civitatis, et hanc epistolam, qua 
ego filios meos illos in totius hereditatis mex legi- 
tina successione instituere et legitimos filios meos, 
sicut in ipsius epistolxe textu eontinetur, conscribe- 
re volui, ea gestia mena Dui » Ul mos e* lex est, 
juxta morem et consuetudinem alligare atque firmare 
facias, ad prosecutionem celebratam. Quod tibi 
rogo mihi rescribere pigrum non graveris, stipu- 
atione. 


LAV. 3 [Ieredituria ( Al., gesta] de hereditate. 


[n noniine Domini. Anno illo domni nostri illius 
regis, mense illo, gesto habita apud laudabile viro 
illo defensore et illo professore vel curia publica 
ipsius civitatis, ille 3it : Quxso vobis, optime delen- 
sor, nt mihi Codices publicos patere jubeatis, quia 
habeo qu:e.lam prosequere qu:e gestorum allegatione 
cupio roborari. Meimorsati defensor et ordo curi:x 
dixeruut : Patent tibi Codices publici , prosequere 
qu:e optas. llle dixit : Amicus meus ille mihi injun- 
xit per suum mandatum solemniter roboratum ad 
laudabilitatem vestram accedere debere, et haac 
epistolam, quam ipse, sicut textus declarat , in prze- 
dictos filios suos illos conscripsit, pro eo quod in 
bene ingenua femina iHa ipsos genera:il, et tamen 
chartolam libelli dotis ei secundum legem non ad- 
firmavit, propterea jam dicti filii secundum legera 
naturales appellantur, ita ante:lictus pater eoruin 
ei complacuit ut ipsos secundum legem ltomanam in 
ipsa civitate aute curiam publicam debeat in legitima 
totius hereditatis sux iustituere hereditate, ita el 


C fecit, dum improlis, nec legitimos iufantes non. ha- 


buerit, ipsos in legitima liereditate pro legitimis fi- 
liis in omnes causas recepit, ut pr:edieta. epistola 
j'xlà morem et. consuetudinem gestig municipalibus 
alligari atque firinari debeat. Suprascriptus defensor 
unà cur $uis curialibus vel subscriptionibus insti:ue- 
runt vel inobodierunt sub signaculis. Et hee gesta 
quomodo est conscripta , mauu eorum roborata, ei 
visi fuimus tradidisse, stipulatione subnixa, Actum. 


LV. Epistola. 


Magnifleo amico meo illo, ego ille. Cegnoscas 
juxta injunctionem tuam, ut per tuum mandJatuin 
mini rogasti, ad illa civitate ad illo defensore vel 
curia publica ipsius civitatis me accessisse, et hanc 
chartolam, qua infantes tuos, quod naturales sunt, 
in legitima hereditate secundum legem instituisti, 
sicut in ipsa chartola tam de rebus quam et de ipsa 
munera ad ipsius infantes continetur , gestis muni- 


dein quam et aliunde translatis, sicut dixi, D cipalibus juxta morem et consuetudinem  allegasse 


J06lrà esL possessio, et quod de successione 
am nobis obvenit, tam de alode quam de 
rato, vel de qualibet aitractu ad nos noscitur 
he,et quicquid a die prxsente nostra est 
8o vel douinalio, cum omni jure et merito et 
€ inexquisita quandoquidem inorieus dereli- 
in vestra debeatis revocare potestate et do- 
)ne , et faciatis exinde jure proprietario quod 


re Romano filii naturales patri ex testamento 
's esse poterant in assem : atque adeo in sub- 
ne facta, sisine liberis aliquis decesserit, Pa- 
is existiinavit deficere conditionein, si natu- 
iberi exstarent. luuc veterem usum, licet 

immutatum, in. Gallis servatum fuisse do- 
t formula, maxime propter comnmistionem ex - 
Bgeulium; qux nalurales liberos a legitimis 
cernebant. Bic. 


PATROL. LXXXVII. 


a'que firmasse cognoscas, et de persecutione cele- 
brata , quod mihi rogasti, rescribere vel prosequere 
mihi pigrum non fuit, stipulatione subnixa. 


LVI. Gesta manunissionis. 


Quod secundum legem ltomanam actum est nulla- 
tenus revoc-tur. itaque sub. die illo, anno illo regni 
domni nostri illius regis, indictione illa, vir venera- 


b Innuit sine dotalibus instruments non intelligi 
matrimonium , nec legitimos nasci liberos. lp. 

* Forma mandati ad. insinuandam et publicandam 
superiorem donationem ; quo facto ejusmodi natu- 
rales liberos legitimos eflici, et legitimam perci- 
pere patris successionem docet hxc formula. 1». 

4 [nsinuatio et professio apud acta municipalia 
stabiliendze et firmand;e donationis gratia. lp. Lind. 
hereditaria tantum. 


25 


1.9 


scripturis manumittere b in ecclesia illa. vin.fictaque 
liherare famulo illo suo nomen illo bene sibi me- 
"ito secundum constitutionem bone memori» Con- 
 tantini legis, qua fixum est ut omnes qui sub oculis 
episcoporum , presbyterorum, seu diaconorum, in 
ecclesia manu:niltuntur, ad civitatem pertineat, et 
ab ecclesia defensetur, et vult eum juxta consuctu- 
dinem, cujuscomniemoratio subpravida | Lindenbr. , 
supradicta] est, ad civitatem vertinere Romanam, 
va tamcn conditiooe ut eat ubique, quam voluerit 
partem  per;at, tanquam si ab ingenuis paren- 
tibus fuisset natus vel procreatus, et nulli heredum 
ac proherelum meorum minime quicquam debeat 
serv.tutis , nec libertinitatis gratiam , nec patro- 
natus obsequium, sed, sicut dixi, sub integra ei le- 
gitima iugenuitate debeit permanere ingenuus atque 
securus, et semper ad civitatem debeat pertinere 
Romanam, testamentum etiam faciendi liberam in 
onnibus habeat potestatem. Si quis vero. 


* Primus diaconorum, sive archidiaconus, prxerat 
libertatibus qu.e in ecclesia dabantur, manumissio- 
nisque tabulas coufieiebat. DBicx. 

h^ Improprie. Nain aliud est vindicta manuniittere, 
aliud in ecclesia; «ed quia vetuslissimus plenz liber- 


AD MARCULFI FORMULAS ATPEND;X. 
fiis xe * diaconms testatur cis quia stabili suh A 


- 


790 


LVII. 


Notitia tralitionalis, qualiter vel quibus presen. 
tibus venit homo aliquis nomine ille ad illo manso, 
quem ante hos dies per chartolam venditionis ad &- 
liam sium adfirmavit, per..... visus fuit tradidissa 
vel consignasse, et «xitum inde fecisse. Uis presea- 
tibus. 


Traditoria. 


LVIIl. Obnoziatio. 


Domino mco «emper , ego enim ille. Dum non est 
incognitum qualiter, in-tigan e parte adversa, mihi 
contigit quod ego caballo ad homine aliquo nemine 
il'o in * texaga subduxi , unde et de furto victus ap- 
parui, et vite periculum exinde incurrere potueram, 
et ego non habeo unde ipsum facinus vel ipsum fur- 
tam emendare vel satisfacere debeam BB cies soodia 
expelivi a vobis , et habuit pietas et dig vestra. 
Et reliqua. 


tatis dand:? modus erat per vindictam ot manumis- 
si cives ltomani fierent, ileo hoc. nomine in mane 
missione ecclesie usus est qui? post constitutionem 
eamdem vim obtinuit. Ip. 

€ Texaga, furtum. 





FORMULE — SIRMONDIGE , 


SIVE " 


FORMUL/E VETERES 


SECUNDUM LEGEM ROMANAM, 
PIIMO EDITA EX CODICE CLARISSIMI VIRI JACOBI SIRMONDI. 


[. ^ Dcnatio ecclesie. 


Mundi terminum adpropinquantem ruinis crebre- 
scentibus jam certa signa manifestantur. Idcirco ego 
in Dei nomine ille considerans gravitudinem pecca- 
to u'n meorum, et reminisc-ns bonitatem D.i di- 
centem : Date. eleenosynum, et omnia munda fiunt 
rolis. 


]tem aio modo. 


Si aliquid de rebus nostris locis sanctorum vel in 
substantia. pauperum conferimus, hoc nohis procul 
dubio in terna beatitudine retribuere confidimus. 
Ego quidem de tar.ta misericordia et pietate Domini 
confisus, per. hanc epistelam donationis dono dona- 
tamque in perpetuum esse volo ad basilicam saucti 
Martini, ubi ipse pretiosus corpus requiescit, vel 
omui congregationi ibidem consistenti, eL vener.bilis 
yir ille àbbas przes-e videtur , villam juris mei nun- 
cupantem illam, sitam in pago illo, * in condita illa, 
cum terris, zdiliciis, accolabus, mancipiis, libert.s, 
vine.s, silvis, pratis, pascuis, aquis, aquarumve de- 
cürsibus, cum exiis et ingressis, mobilibus et imino- 
bilibus, cum omnibus appendiciis suisque adjacen- 
tiis, sicut a me pr:senti tempore videtur esse pos- 
;essum, totum et ad integrum de jure meo in vestra 


? Sir.nondicas , quia primo edite sunt ex schedis 
Sirmondi, vocat Baluzius, qui eas emendasse se te- 
statur ope trium veterum Exemplarium , «quorum 
unum exstat in Bibliotheca regia, secundum fu.t cla- 
rissimorum Pitha»orum, tertium Jacobi Sirmondi. 

^ Donationum ejusniodi exempla varia Marculfus 


C vel sancti Martini jure proprietario trado alqet 


transfundo; ea vero ratio e ut quandiu advixere, 
sub usu beneficii vestri absque ullo prajudicio vel 
diminutione aliqua przedictas res tenere et usurpare 
debeam, et post meum quoque discessum, quicquid 
in jam dicta villa vel in finibus suis additum, adtra- 
ctum, emcelioràtum, repertumque fuerit, et traasites 
meus ibidem dereliquerit, cum omni -suprapesite, 
rectores ipsius Ecclesi: agentesque illios absqee 
ullius expectata traditione, vel judicum 

tione, in nostra eleemosyna vel substantia monacbe- 
rum ibidem vitam degentium, Christo protegente, 
lanquam si ad prxsens absque usu nosico eorum 
fuisset obsecuta possessio, in eoru:n faciant reve 
care potestatem vel dominationem ; ita ut quiequid 
exinde pro opportunitate monasterii facere decreve- 
rint, liberam et firmissimam in omnibus babesm 
potestatem. Et si fuerit ulla quislibet persona qui, 
prater istum, alterum strumentum exinde przsesüa- 
verit, aut anteriorem aut posteriore:m, quod nos net 


D fe. imus nec facere rogavimus, nullum sortiatur cfe 


ctum, nisi vacuum et inane permaneat ; auctores 
vero criminis vel falsarium judiciaria potestas coe 
demnet. Et si fuerit, aut ego ipse, aut uilus de be- 
redibus meis, vel quislibet persona, qui contra huc 


tra lit lib. n. 

* |n designandis locis solent hz» formul.e condita 
vocabulum usurpare, quod nec apud Marculfom & 
incerti auctoris formulas reperitur, ncc etiam alii 
facile occurrit. Quo nomine certum locum et territe- 
riui designari apparel. Bicx. 


8l 


FORMUL/E£ SIRMONDIC £F. 


783 


jonationem aliquid refrangere vel calumniam ge- A ces:i» meis vel bonorum hominum manibus roborata, 


ncrare praesumpserit, illud quod repetit non vindi- 
eet, et. insuper conira cui litem intulerit solidos 
quingentos componat, et hiec donatio eum stipula- 
tione subnixa inlibata permaneat. Actum in iilo 
loco. 

Hl. * Mandatum. 


Magnifico fratri illo, ego ille, filius illius. lago, 
supplico, atque tue caritati injungo ut ad vicem 
mean civitatem illam adeas, et donationem illam, 
quam ego partibus illius de locis nostris nuncupan- 
tibus illis, sitis in pago illo, per mea legitima stru- 
menta [4L., instrumenta| confirmavi, gestis munici- 
palibus cum curia publica et defensore facias alligare 
vel pro:equere, et de ipsa prosecubone mihi reddas 
certiorem. Et quicquid exinde egeris gesserisve, ra- 
£um a me in omnibus esse cognoscas. Quod manda- 
gum, ut pleniorem obtineat. vigorem, manu propria 
seubier lirinavi et bonorum virorum subscriptione 
[ A4, manibus] roborandum decrevi. 


Ill. * Gesla. 


Anno illo, regnante rege illo, sub die illo, cum 
ae osuveutun [A/l., conventus] Turonus civitate ad- 
fuisset, adsiante. venerabili viro illo defensore, una 
«11m honoratis principaiibus suis, venerabilis vir ille 
4M xit : lhogo te, venerabilis vir ille defensor, ut mihi 
(«ces publicos patere jubealis, quia inluster vir 
agile per hoc mandatum ad me speravit ut donatio 
g» € m illam, quam de rebus suis pro,tiis, de locis 
ga us neupautibus illis, sitis in pago illo, partibus illius 
per sua legitima strumenta confirmavit, gestis muni- 
ci g»alibus cum curia publica et defeusore proscequere 
e& alligare deberem. Ecc» ipsam donatióncin ; ju- 
beste eam recitari. Venerabilis vir ille defensor ct 
oz«locuri.c dixerunt : Codices publici te patefaciant, 
ek ille amanuensis hanc donatiouem accipial vel re- 
G tetur. Qui statim accipiens, rer ordinem eam reci- 
Ua v it. Jam dictus proseculor diiit : Et quia petitio- 
nr€S meas laudabilitas vestra per. ordinem implere 

Ui:rwiala est, rogo uL publica monumenta suscipiat. 
Et patefactis Codicibus, gesta cum a vobis fuerit 
subscripta, mihi nobilitas vestra, ut imos cst , tradi 
i: Faecipiat. Venerabilis vir ille defensor et ordo curie 

IXerun : Gesta cum a nobis fueiit subscripta, et a 
'enerabili viro illo amauuense edita, tibi tradatur ex 
Ore, ut facilius quod superius insertum est diuturno 
lenipore maneat inconvulsa. 


IV. Cessio. 


Latores legum sanxerunt ut quicquid unusquis- 
que alteri cesserit, proliteatur se tintum reu ces- 
IisSSe, vel coucedi, et sola voluntas illius aut scriptura 
3L testibus comprobata pro omni firmitate sufliciat. 
lgitur ego in Dei nomine ille fideli nostro illo cedo 

a die przsente cessumque in perpetuuin esse 
Y0lo, hoc est, villa juris nostri nuneupante illa, sita in 
£O illo, in condita illa, cum terris, :zediliciis, accola- 
$, mancipiis, libertis, vineis, silvis, pratis, pascuis, 
2qUis, aquarumve decutsibus, mobilibus et immobili- 
U5, cum omnibus appendiciis suisque adjacenuis, cum 
(uni supraposito, vel quicq.id in. jam dicto luco a 
lé priseute tenere el possidere videor; ita ul 
QUicquid exinde facere volueris, jure proprietario 
liberam et firiissimam in omnibus habeas potesta- 

Dn, quia malo hoc te habere quam me, plus te 
QUan, cxteris heredibus meis. Et si fuerit, aut. ego 
se, aut ullus de heredibus meis, vel quislibet 
Pt30p3, qui eontra hanc cessionem aliquid refragare 

calumniam generare. prxisumpserit, illud «quod 
IC Petit non vindicet, eL insaper coutra cui litem in- 
Pieri, uia. cum socio fisco, inlerat. solidos tantos 
|4-, intulerit, solidus t.ntos componat], eL lice 


* . - 
Marculf , lib. u, c. 38; append., c. 55. 
Mareulf., Lb. i1, c. 57; append., c. 54. 


J 


* Marculf., lib. n, c. 19.21 ; av»pen *., e. 1f. 


cum stipulatione subnixa, diuturno tempore maneat 
inconvulsa. A: tum. ) 
V. ^ Vendiltio. 

Magnilico. fratri. illo, ego ille. Constat me tihi 
venlJidisse, et ita vendidi, rem proprietatis mr:v, 
sitim. in. pago illo, in. condita illa, in. loco nuncn- 
pante illo, cum terris, sxdificiis, accolabus, manci - 
plis, libertis, vineis, silvis, pratis, pascuis, aquis, 
aquarumve decursibus, mobiliuus et immobilibus, 
totum. et ad. integrum eum omuibus appendiciis 
[Al., appenditis] vel adjacentiis suis vel omni supra- 
posito, sicut a me prxwsenti Lempore videtur esse 
po-sessum, de jure meo in tua trado potestate vel 
dominatione, unde accepi a te peum in quod mihi 
bene complacuit, illis presentibus qui subter tenen- 
tar inserti, valentem solidos tantos. lta ut ab ho- 
dierna die quicquid exinde facere volueris, riberam 
habeas potestatem. Et si fuerit, aut ego ipse, aut 

D ullus de heredibus meis, vel quislibet persona, qui 
coatra hanc venditionem aliquam calumniam vel re- 
petitionem generare presumpserit, illud quod repctit 
non vindicet, et insuper contra cui litem intulerit 
solidos tantos componat, et liec venditio firma per- 
inaneat. 

VI. ? Ob'igatio. 

Domino venerabli illo, ego in Dei nomine ille. 
Dum et omnibus habetur percognitum qualiter ve- 
Siro accepto pretio rem proprietatis mex sitam in 
pago illo, in condita illa, in loco nuncupante illo, 
cum omni iutegritate, vel quicquid a me przsenti 
tempore inibi fuit. possessum, vobis per venditionis 
titulum distraxi. Sed postea mea fuit petitio, et ve- 
stra decrevit voluntas, ut. mihi ipsam rem usufru- 
ctuario ordine conservare juberetis. Quod ita et fe- 

. cistis. Et ego pro hujus merito beneticii, obligo vobis 
rem proprietatis mez, sitam in pago illo, in condita 
illa, in loco nuncupante illo, cum omni integritate 
sua, vel quicquid ibidem przesenti tempore a me s i- 
detur esse posse:sum. Ea vero ratione ut qvandiu in 
caput advixero, ut:isque partibus sub vestro. prx- 
texto tenere et. usurpare debeam, et mibi exiudo 
non liceat aliubi nec vendere, nec donare, nec in 
nullo inodo distrahere , nec i,sos usus in alterius 
manus transferre. Sed post meum quoque  disces- 
sun, absque ullius expectata traditione vel judicum 
cousignatione , absque diminutione rerum vel man- 
cipiarum, cum omni supraposito, vel quicquid in 
ipsa loca aspicere vel pertinere videtur, vos liere- 
desque vestri, vel cui a vobis permissum fuerit, in 
eorum faciant revocare potestatem vel dominatio - 
nem. Et si fuerit aut ego ipse, aut ullus ex heredi: 
bui meis, vel quislibet persona qui contra has obli- 
gationes aliquam calumuiam vel repetitionem aut 
contemptum generare praesumpserit, illud quod re- 
etit non vindicet, et insuper contra cui litem intu- 
erit solidos ducentos componat, et lixe obligationes 

D uno tenore conscripti llrma periuancant. 


VII. * Precaturia. 


. Domino venerabiliillo rectori ecclesixillius ve' omni 
congregationi ibidem consistenli, ego enim ille. Ad 
meam pelitionein vestra decrevit voluntas nt uihi vil- 
lam vestram, sitam in pago illo, in condita illa, in loco 
nuncupante illo, cum omni mcrito ad se pertinente vel 
aspiciente, usufrucluario ordine milii conservare ju- 
beretis. Quod ita et fecistis. Ea vero ratione ut mihi 
exinde non liceat aliubi nec vendere, nee donare, 
nec ii nullo modo distralere; sed sub vestro pric- 
texto, quatenus decretum vestrum inauserit, lioc te- 
nere et usurpare faciam. Unde censivi we annis 
singulis ad fesuvitatein ipsius sancti partibus vestrig 


C 


4 Precarie species est, quic. obnoxiatio a Mar- 
eulfo appellatur, lib. 15, e. 9. 
e Marculf., lib. u, c. 5, 41 ; appenl., c. 27, tf. 


185 


AD MARCULFI FORMULAS APPENDIX. 


184 


reddere argentum tantum. Ei post meum quoque A contra cui litem intulerit auri libram unam, argeou 


discessum suprasciiptam rem cum omni integritate 
et soliditate sua, quicquid ibidem aspicere vel perti- 
nere videlur, cuni omni supraposito, vel quicquid 
ibidem transitus meus dereliquerit, absque ullius ex- 
-pectata traditione vel judicum consignatione, aut 
l'eredum meorum repetitione, vos agentesque i,'sius 
ecclesi: in eorum faciant revocare potestatem vel 
dominationem. Et si fuerit aut ego ipse, aut ullus de 
heredibus meis, vel quistíbet persona qui contra hauc 
precatoriam aliquam caluniniam vel repetitionem 
ant contemptum generare praesumpserit, illud quod 
repetit non vindicet, et insuper contra cul litem 
intulerit solidos centum compunal , et liec precsto- 
ria, quamvis per diversorum annorum curricula a 
me fuisset possessa, nullum praejudicium vobis non 
pra»paretur, sed ita firma perinaneat quasi per quin- 
quennium fuisset renovata, cum stipulatione sub- 
nixa, omnique tempore inviolata permancat. 


VIII. Jtem venditio. 


Magnifico fratri illo, ego ille. Constat me tibi ven- 
didisse, et it3 vendidi, infra teriminum sancti illius, in 
loco nuncupante illo, campum v«l vineam juris mei, 
habentem aripennos tantos. Est quidem de uno la- 
tere et fronte terra illius, de alio latere et fronte 
terra illius. Unde accepi a 1e pretium, in quod mihi 
bene complacuit, valentem solitos tantos, ila ut ab 
lodierna die quicquid de supradicta re facere *olue- 
vis, liberam habeas polestatem, salvo jure ipsius 
sancti. Et si fuerit, aut ego ipse, aut ullus de here- 
dibus meis, vel quislibet persona qui contra. hanc 
venditionem aliquam calumniam vel repetitionem 
generare presumpserit, contra cui litem intulerit 
solidus quindecim eomponai, eL hzc venditio firma 
peruaueat. 

IX. * Venditio de servo. 


Magnifico fratri illo, ego ille. Coustat me tibi ven- 
didisse, et ita vendidi, servum juris mei nomine illum, 
non furem, non fugitivum, sed sanum |Al., sano 
corpore, bonisque woribus constructum (Juret. Mis- 
cell. ad Symmach., pag. 2605). Uude accepi a te pre- 
tiun, in quod mihi bene coimplacuit, valenterm soli- 
cos tantos, lta ut ab hodierna die quicquid de su- 
pradieto servo facere volueris , liberam habeas 

otestatem. Et si fuerit, aut ego ipse, aut ullus de 
eredibus meis, vel quislibet persona qui contra hanc 
venditionem aliqu.in. calumniam. vel. repetitionem 
generaro przsumpserit, coutra cui litem | intulerit 
so.idos sexaginta conponat, el h»c. venditio firma 
permaneat. 


X. b Venditio do semetipso , qua'iter homo liber 
venundelur. 


Domino semper meo illo, ego ille. Plaeuit mihi ut 
statum iugenuitatis mex in vestruin deberem ob- 
noxiare servitium. Quod ita et feci. Urde accepi a 
te pretium , in quod mihi bene complacuit , solidos 


ponio quinque coaetus exsolvat, et hrec vendilie 
firma permaneat. 


Xl. * Epistola collectionis. 


Nos quoque in Dei nomine 4 matriculanrii sanct 
illius, dum matutinis horis ad ostia ipsius ecclesi» 
observania convenissemus , ibique infantulum san- 
guinolentum , periculo mortis imminente, pannis ia- 
volutuur: invenimus, ct ipsnm per triduum seu aama- 
plius apud p'ures homines inquisivimus quis suum 
esse diceret, et non inven'mus; cui nomen i 
imp^suimus, Sed postea pietate interveniente, el 
Domini misericordia opitulante, ipsum infantulum 
liomini aliquo nomine illo ad nutrieudum dedimus ; 
ul si, Deo prxsule, convaluerit, ipsum in suis ser- 
vitiis ac solatiis juxta legis ordinem retineat. Pro 
quo pretium accepimus, in quod nobia bene eompla- 
cuit, valentem sol. tantos. Et wt presens epistola 
firmior sit, manibus propriis eam subter lirmavimus, 
et bonis hominibus roborandam decrevimus, secuu 
dum sententiam illan que data est ex corjore 
Theodosiani libri quinti, dicens : « Si quis iufantem 
a sanzuine emerit, si nutritum dominus vel pater 
eum recipere voluerit, aut ejustem meriti mancipium, 
aut prelium, nutritor quantum valuerit conseque 
tur (Interp. l. unic. Cod. Theod. de his qui san. winol ). 
Et ut pr.esens epistola firmior sit, manu nostra pro- 
yria eam subter firmavimus, et bonis homiuibus ro- 
borandam decrevimus. Actum. 


XII. * Ingenuitas. 


! Qui debitum sibi nexum relaxat servitium, pr2- 
mium [4l., Em in futuro apud Dominum sibi 
retribuere confidat. Igitur ego in Dei nomine ille 
pro remedio anime mec vel vterna retributione 
servuin Juris mei noinine illum ingenuum esse prz- 
cipio, et in sacrosancta ecclesia beatissimi saneti 
illius, sub prz:sentia sacerdotum ibidem consisten. 
üum, ante cornu altaris ab omni vinculo servitutis 
eum absolvo , ita ut deinceps, tanquam si ab inge- 
nuis parentibus faisset natus vel procreatus, eat, per- 
gat partem quam maluerit, et sicut alii cives Roi 
vitam ducat ingenuam. Et si aliqua procreatio &lio- 
rum vel filiarum ex ipso orta fuerit, similiter vivat im» 
genua ; et nulli heredum meorum nec cuicunque alix 
personz quicquam deheat serv:tutis nec libertinitatis 
obsequium, nisi soli Deo, cui omnia subjecta sust, 
vel pro cujus amore ipsum devotus obtuli. Pece- 
liarc quod habet, aut in ante laborare potuerit, ces- 
tum iu perpetu"m habeat [.4. om. peculiare... 
habeat.| latrocinium et. defensionem cuicunque 16 
elegerit, in. omnibus illius perfruatur arbitrio. Si 
qu:& vero, quod futurum esse nou creo, si fuerit ali- 
quis ex horelibus meis, vel quislibet persona qui 
contra hanc ingenuitatem venire aut eam refragar 
prissumpserit, illud quod repetit non vindicet, el is 
super contra cui litem iütulerit solidos sexaginta 


tantos, ita ut ab hodierna die quicquid de me servo p componat, el prosens ingenuitas meis vel bonorua 


tuo, sicut et de reliqua mancipia tua, facere volue- 
ris, a die prxsente liberam et firmissimam in omni- 
bus [Al. om. et firm. in omnibus| habeas potestatem. 
Et quod fieri non credo, si fuerit ulla quislibet per- 
sona qui contra hanc venditionem, quam ego uea 
spontanea voluntate fleri et adfirmare rogavi, qui 
coutra eam aliquid agere vel calumniam generare co- 
naverit, illud quod repetit non vindicet, et insuper 


^ Marcul/., lib. n, c. 23. 

b (Quod hic dicitur de libero homine qui seipsum 
vendit, non omnino convenit cum jure ltomano, de 
eo qui ad pretium participandum venundari passus 
est, ideoque ad libertatem prcclamare non potes!, 
nec manumissus pristinam ingenuitatem recipit. 
Biex. 

* Formula est qua matricularii ecclesim alicujus 
teslantur se puerum expositum collegisse, et cert 


hominum manibus roborata , cum stipulatione sub 
nixa, omni tempore maneat inconvulsa. 


XIII. Cautio. 


Magnifico fratri illo, ego ille. Ad meam petitioner 
vestra decrevit voluntas ut mibi beneficium de rebu: 
vestris illis inter annos tantos [Al., tantum] facer 
deberetis. Quod ita et fecistis. EL ego pro hujus me- 


retio eum vendidisse secundum legem Romasag. 
be expositis infantibus varium fuil jus , nec 
satis certum. lp. : 
4 Matriculam pro indice albo seu notitia acci 
notuin est. Ip. 
e Marculf., lib. ir, e. 32. 
* 1 Durchard., lib. n, c. 90 ; Regino, lib. 1, C. MS; 
lvo, part. vi, c. 151, 


FORMULAE SIRMONDICAE. 


784. 


ileii oppignoro tibi locellum rem proprieta- À tit. 19, in interpret.). Idcirco ego in Dei nomine ille, 


nuncupantem illum, situm in pago illo, cum 
ia integritate vel soliditate. Ea vero ratione 
odo jam dicti anni adimpleti fuerint, el tu 
psius terr: per quinque annos tantos exinde 

ego supradictum debitum tuum tibi desol- 
cbui meis una cum eautione mea de manibus 
piam. Et si neglegens aut tardus exinde appa- 
upraseriptum debitum tuum in duplum par- 
& sum redditurus. 


XIV. Donatio in sponsa facta. 


Leonsuetudo exposcit ut quicquid inter spon- 
ponsam de futuris naptiis fuerit definitum, vel 
,autex consensu parentum, aut ipsi, si sui juris 
ripturarum solemnitate firmetur. Idcirco ego 
semine ille, dum multorum babetur perco- 
[uod cgo te illa, una cum consensu parentum 
x rum nostrorum, tua spontanea voluatate 
i, mihi placuit ut aliquid de rebus meis per 
ulum libelli dotis ante dies nuptiarum tibi 
re deberem. Quod ita et feci. Ergo dono tibi 
esse volo lecellum rem proprietatis 
ncupantem illum, situm in pago illo, cum 
«liliciis, accolabus, marcipiis, libertis, vineis, 
ratis, pascuis, aquis, aquarumve decursibus, 
z9 et immobilibus, cum omni supraposito 
adjacentiis, tam de alode quam et de com- 
seu de qualihet adtractu , totum et ad inte- 
icut à me prxsenti tempore videtur esse pos- 
e& in fabricaturas aurum tantum, argentum 
vestimenta. Hzc omnia superius jam dicta 
i6 titulum libelli dotis diebus nuptiarum tibi 
xleturus vel traditurus, ita ut, dum advixeris, 
m legis ordinem tencas atque possideas, no- 
qui ex nobis procreati fuerint (iliis vel liliabus 
uas. Si quis vero, si ego ipse, aut ulla quis- 
rsona fuerit qui contra hanc donationem ali- 
revel calumniam generare prxsumpseri!, illud 
petit non vindicet, et insuper contra cui litem 
t solidos centum componat, et h:ec donatio 
I bonorum hominum manibus roborata cunt 
lone subnixa, firma permaneat. 


XV. Traditio ad sponsam. 


multorum habetur percognitum qualiter cgo 
llam aliquam, nomine illam, una cum con- 
erentum vel amicorum nostrorum legibus 
i, et aliquid de rebus meis ei donare aute 
pUarum disposui, ideo placuit mihi ut de 
Qus misso ipsius puelle nomine illo traditio- 
| introductionem locorum secundum legem 
im facere deberem. Quod ita et feci. Ergo 
| et tradidisse me constat locellum rem pro- 
y mex nuncupantem illum, situm in pago illo, 
rTi$, :edificiis, accolabus, mancipiis, vel c:e- 
a sequuntur, aurum, argentum, vestimenta. 
inia superius jam dicta te ille ad vicem spon. 
' libi trado, ita ut tempore nuptiarum in jam 
pons: meu eveniant potestatem, ita ut se- 
! legis ordinem teneat atque possideat. EL si 
hanc traditionem aliquid relfapa sero: parti- 
ius puelle solidos tantos componam |Lin- 
aliquis refragare voluerit... componat], et 
iditio firma permaneat. 


' Charta. in. puellam facta ab eo qui illam 
invitam traxerit. 
Mibus patribus inter filios familias sine volun- 


"um matrimonia non legitime copulantur, sed 
"a non solvuntur (Paul., lib. n Sentent. , 


reulf., lib. i, c. 16. 

1 Cod. Theod. de sponsalibus. 

eC superioribus non coh:rent, nisi dicas quia 
nde positum esse. Dicx. 

uilianz stipulatienis nomen proprie huic rei 
it. Per eam namque omnes praccdentes obli- 


C 


dulcissima conjux mea illa, dum et te sine voluntate 
parentum tuorum rapto scelere in meo sociavi con- 
jugio, unde vite periculum i':currere debui , sed 
intervenientibus sacerdotibus vel bonis hominibus 
vitam ob'inui. Ideo placuit mihi ut per hanc epistolam 
compositionalem, aut si convenit cessionem, aliqui. 
de rebus meis tibi conflrinare deberem, quod ita et 
feci, hoc est, locellum nuneupatum illam, situm in 
pago illo, cum terris, adificiis, accolabus, mancipiis, 
libertis, vineis, silvis, pratis, pascuis, aquis, aqua- . 
rumve decursibas , mobilibus et immobilibus , cum 
omni supraposito suisque adjacentiis, vel cum omni 
integritate, quiequid inibi praesenti tempore mea vi- 
detur esse possessio, de jure meo in tua trado po- 
testate vel] dominatione, ita ut quiequid exinde a di^ 
praesente facere volueris, liberam ac firmissimam in 
omnibus habeas potestatem. Et si fuerit, aut ego 
ipse, aut ulia quislibet persona qui contra haue 
epistolam refragationein aliquam aut calumniam ge - 
nerare przssumpserit, illud quod repetit von vindicet, 
el insuper partibus tuis vel contra cui litem intulerit 
solidos tantos componat, et hxc epistola firma per - 
nianeat. 


XVII. ^ Donatio inter virum etl uxorem: 1amen gestis 
sit alligata. 


Quicquid enim inter conjugatos de propria facu!- 
tate ob amorem dilectionis invicem condonare pla- 
cueril, scripLurarum necesse est ttulis alligari (L. 1 
Ced. Theod.,de donat.),ne in posterum ab heredibus 
eorum possit ^ convelli, quia seeundum legem, si m3- 
nente conjugio vir uxori vel uxor marito aliquid do- 
naverit, si is cui donatum est prior mortuus fucrit, 
apud donatorem ea qux donata fuerant remanebun: 
(Paul., |l. n Sent. tit. 25, ix interp.). lgitur ego iu 
' Dei nomine ille, dulcissima conjux mea illa, si prius 
mortuus fuero quam tu, dono tibi per hanc epistolam 
donationis donatumque in perpetuuni esse volo tres 
partes de omni re facultatis mex, qua:tumeurque in. 
ago illo in villas nunenpantes i'las habere visus sum, 
oc est, tam terris, a'dificiis, accolabus, mancipiis, 
libertis, vineis, silvis, pratis, pascuis, aquis, aqua- 
rumve decursibus, mob libus et immobilibus, aurum 
lantum, argentum tantum, :eramentum: in solidos 
tantos. Hac omnia cum omnibus appendiciis «uisquo 
adjacentiis vel cum omni supraposito tibi dono atquo 
transfundo, quartam vero legitimis hercdibus ieis 
reservo (L. 1 Cod. Theod., de donat.) ; qui» malo hoc 
liabere te quam me, plus te quam ceteris heredibus 
ineis (Paul., ibid., in interpr.). Similiter ego in Dei 
nomine illa dulcissimo jugali meo illo, si prior 
moriua fuero quam tu, douo tibi per banc epistolam 
donationis. Sequitur supradicium textum. Si quis vero, 
quod fleri non credimus, si fuerit ullus de heredibus 
postris, vel quislibet persona qui contra has epistolas, 
uno tenore conscriptas, quas in!er nos fieri roga- 
vimus, aliquid agere vel refragare conaverit, illud 
quod repeuit non vindicet, el insuper contra cui litem 
intulerit solidos tantos coactus cxsolvat , et ho» 
epistola contulitionis, 4 cuin stipulatione Aquiliana, 
nostris vel bonorum bominum mauibus roborat» , 
lirma- permaneant. 


XVIII. Jtem alio modo. 


Igitur ego in Dei nomine ille dulcissima conjur 
mea illa [Al., dulcissime conjugi mex illi], dono tibi 
per lianc epistolam contulitionis donatumque esse 
volo locellum rem proprietatis meze nuncupante illo, 
situm in pago illo, cum terris, aedificiis, accolabus, 


gationes novantur, et in stipulatnm deducuntur, ul 
per acceptilationem tolli possint. Sed quia trujusmodi: 
stipulationis vis erat maxima ad firmandum quod. 
agebatur, inde factum arbitror ut et in aliis actthus 
mentio licret Aquiliand stipilationis. Ip. 


—————————"É———  ÜHüáÀ— —— i!!! ———  ——————X——————————:0 


181 


AD MARCULFI FORMULAS APPENDIX. 


183 


mancipiis, libertis, vineis, silvis, praus, pascuis, A absque consortio fratrum. tnorum vel filiis meis, in 


aquis, aquarumve decursibus, mobilibus ct immobi- 
libus, cum omnibus appendiciis suis, vel omni supra- 
posito, quicquid iuibi prxsenti tempore mea videtur 
e:se possessio, Ea vero ratione ut si tu. mihi su- 
prestis fueris , usufructuario. ordine hzc omnia 
absque repetitione heredum meorum hoc tenere et 
possidere debeas. Et post tuum quoque discessum, 
cum omni re emeliorata vel supraposito, ad legitimos 
filios nostros, qui ex nobis procreati fuerin!, rever- 
tantur, Similiter ego in Dei nomine illa dulcissimo 
jugali meo illo. Sequitur [Al., loquitur] supradictum 
textum. Et illud inter nos juscerere placuit, ut si fucrit 
ullus de heredibus nostris, vel quislibet persona ,qui 
contra lias duis contulitiones, uno tenore conscriptas, 
aliquid agere vel refragare pri'sumpserit, illud quod 
repetit non vindicet, el insuper contra cui litem inta- 
erit solios tantos componat, ct h:e contulitiones 
"nostris vel bonorum hominum manibus roborate, 
cum stipulatione subnixa, firmx permaneant. 


XIX. ^ Libellum repudii. 


Ceitis rebus et probatis causis inter. maritum ct 
uxorem repudiandi locus patet (L. 1 Cod. T hcod., de 
repud., in interprel.). Idcirco dum inter illum et con- 
jugem suam illam non caritas secundum Deum, sed 
discordia regnat, et illorum nulla est voluntas pariter 
conversandi, placuit utrisque voluntatibus ut se a 
consortio conjugali separare deberent. Quod ita ct 
fecerunt. Propterea lias epistolas uno tenore cone 
scriptas inler se fieri et : dfirmare decreverunt, ut 
quicquid unusquisque ex ipsis de semctipso (acere 
voluerit, absque repctitione socii sui, liberain h.beat 
potestatem, et nullam requisitionem neque ipsi iu 
caput, neque ulla quislibet person», exinde habere uon 
pertimescat, Quod qui contra parem suum vel contra 
alium. quemcunque hominem ullam repetitionem 
exínde facere conaverit, partibus illius contra cui 
litem intulerit solidos tantos compcna!, et sua repe- 


titio nullum obtineat effectum; $cd unusquisque (Qj 


ex ipsis per lunc libellum repudii eorum manibus 
roboratum omnique tempore quie:i va'eant residere. 


AX. Mandatum qualiter maritus. negotium | uroris 
prosequatur. 


Dum et humana prodit utilitas (L. iv Cod. Thieod., 
de cognit. et procur.), et lex Romana exposcit, ut 
quicunque uxoris sux negotium fuerit prosecutus , 
quamvis maritus sit, nihil aliud agat nisi quod ei 
»gendum per mandatum illa commiserit, igitur ego 
in Dei nomine illa, filia illius, te dulcissime jugalis 
meus ille [Al. , tibi dulcissimo jugali meo illi], dum 
me simplicitas dominatur quod minime res vel causas 
meas valeo exercere, te in omnibus rebus vel causis 
meis instituo dominum procuratoremve et actorem 
| 4/., auctorem], ita ut quicquid exinde egeris gesse- 
n$vc, ratum vel definitum a me in omnibus esse 
cognoscas, quia malo lioc habere (e quam me, plus 
te quam cmteris heredibus meis. Et adliuc mihi in- 
serere placuit, ut boc mandatum ad civitatem illam 
cum curia publica, ut mos est, gestis municipa'!ibus 
facias alligari. Et ut nostra voluutas :evis temporibus 
irmius perduret, manu propria subter. fiimavi, et 
! onorum virorum roborandum decrevi. 


^ M. 5 Charta qualiter pater filium vel uepotem de rebus 
$uis meliorare pote.t. 


Quicquid pater unumquemque ex filiis vel nepo- 
tibus meliore habere voluerit, hoc sibi secundum 
legis ordinem sine consortis repetitione defendat, 
pec priesuniat aliquis contra voluntatem patris agere. 
]yitur ego in Dei nomine ille, dulcissimo filio vel 
nepoti meo illo, cedo tibi cessumque in perpetuum 
«sse volo, et de inco jure in tua trado dominatione, 


* Marculf., 1. 1, c. 50. 
b Marculf., l. n, c. 11. 
* Marculf., l. y, c. 10. 


loeo nuncupante illo, cum terris, domibus, accofsbus, 
mancipiis, libertinis, vineis, silvis, campis, pratis, 
pascuis, aquis aqearumve decursibus, mobilibus et 
immobilibus, cum omni supraposito suisque adja- 
ceutiis, vel quicquid inibi przssenti tempore mea vi- 
detur esse possessio, totum et ad integrum, a die 
przsente tibi volo esse concessum atque indultam; 
ita ut quicquid exinde facere volueris, liberam el fr. 
mis-imam 10 omnibus habeas potestatem. Si quis vere, 
quod nec fieri non credimus. 


XXII. * Epistola qualiter nepotes in loco filiorum 
instituuntur ab aro. 


Quicquid filiis vel nepotibus de faculiate patris 
cognoscitur ordinasse, volunta'em ejus in omni' us 
4 Jex Romana constringit adimplere/'I[deoque ego in D.j 
nomine ille dulcissimis nepotibus meis illis. Dum 
peceatis meis facientibus filia mea genetrix vestra illa 
tempus naturse sux complevil, et cgo pensans cop- 
sanguinitatis causa, dum et per legem cum filiis meis 
avunculis vestris in alode meo ad integrum minime 
succedere poteratis, ideo per hane epistulam firmitatis 
volo ut in. omni alode meo post meum di;cessum, si 
mihi suprestites fueritis, quicquid moriens dereli- 
quero, sicut supradicta genetrix vestra, si mihi su. 
prestis fuisset, ita et vos cum avunculis vestris succe- 
dere faciatis. Ea vero ratione ut quiequid tempore 
nuptiarum ei tradidi vel dedi, hoc in paite vestra 
recipiatis. Et si amplius insuper de rebus nostris 
obvenerit, tune cum filiis meis matris ve-tre por- 
lienem recipiatis; ita ut quicquid exinde facere 
volueritis liberam habeatis potestatem. Si quis vero 
fuerit. Et reliqua. 


XXL. Epistola qualiter extraneo. homine in. locum 
filii adoptetur. 


Ego enim in Dei nomine ille. Dum peccatis mcis 
favieutibus orbatus sum a filiis, mihi placuit ut illum 
uva cum consensu patris sui in civitate i?la cum curia 
publica de potestate patris naturalis discedentem ct in 
meam potestatem venientem in loco filiorum adup- 
lassen; quod i:a eL feci. Ea vero ratione ut quaudiu 
advixero fideliter mihi przstet solitum vel adju. 
torium, et omnes res meas diligenter excolat ; et post 
obitum nue iueum, sicut a me genitus fuissel, ità 
in .mui hereditate mca per liauc epistolam adoptionis 
sit successurus; vel quicquid de supradictis rebus 
meis, quantumcunque morieus dereliquero, facere 
voluerit, jure proprietario, absque repetitione he- 
redum meorum , liberam et firmissimam in omnibus 
liabeat potestatem. Et illud mihi inserere placuit, ut 
si fuerit ullus ex heredibus meis, vel quislibet per- 
sona qui con:ra lianc epistolam adoptionis aliquid 
contra le aut conta eum cui tu ipsas res dereli- 
queris calumnialor aul repetitor accesserit, illud 
quod repetit non vindicet, et insuper conira cui litem 
imtulerit solidos tantos conipona:, el hac adopte 
gestis alligata firma permaneat. 


XXIV. Epistola qualiter pupilli recipiantur. 


Lex Romana (L. wunic. C. Th., Qui petant tut., 
in interpr.) constringit ut qui tutores nolucrint ese 
parvulorum, si forie cesserit luctuosa hereditas, ex 
ipsa habeautur extranei. Propterea ego in Dei ne- 
mine ille judex provincie illius, dum et omnibus 
liabetur percoguitun qualiter parentes istius przseu- 
tis orphanuli nomine illo ab liac luce discesserun', 
ei testamenlariuam (ulorem ei non dimiserunt, cl 
minime suas procurare potesl necessilates, ideu un1 
cum consensu pr.niatibus civitatis convenit nobis ut 
i-tius patrui suo, una cum omnia bona sua, facto ac 
consceripto rerum inventario, ei sub ofticio tutoris 
comin:nudare deberemus ; quod ita et lecimus. E 


| Lex quz ibi indicatur consiitutio est Constantini 
]. 1 Cod. Theod., de familia erciscunda. Dicx. 


FORMUL/E SIKMONDICA. 


i290 


ione ut pet. nullam occasionem. supradicti À ulus ex nobis vel heredibus successoribusque nostris 


weditas, quicquid in pago illo in villas nun- 
illas videtur labere, noun minuatur; sed 
vel mancipia atque omni sua substantia 
' ezcolat, et ipsum pupillum exinie nutrire 
ware faciat. Et si, Deo propitio, in perfe- 
rit aetatem, omnia ei secuudu:m legis ordi- 
omni integritaie servata reddantur. Unde 
aobis ul duas epistolas, uno tenore conscri- 
ide conscribere vel adfirmare deberemus ; 
et fecimus, Unam quidem jam dictus pa- 
P secum retineat, alteram vero aliquis homo 
lle de manu nostra vel jam dicti pupilli 
ut futuris temporibus, Deo auxiliante, sub 
»e bonorum virorum, qni subter tenentur 
»* ipsam cum omni integritate omnia sua 
»bea!. 


XXV. * Pictum inter parentes. 


s studio [A,, studium] et dilectionis affectu 
pinquos decet ut quicquid de rebus eorum 
iviserint, scripturarum serie alligetur, Ro- 
lege ordinante nt quicunque in atate per- 
tionem vel definitionem per scripturam 
| hoc quod fecit implere neglexerit, aut 
n ire prsumpserit, infamis vocetur (L. 6 
! pactis in interpr.), et ipsam causam agere 
ittatur, atque pcenaimn statutam cogatur ex- 
gitur placuit atque convenit inter. illum et 
|) suum illum ut hereditatem: paternam 
termam iuter se dividere vel exxquare 
quod ita el fecerunt. Accepit itaque ille 
$03 vi las nuneupantes illas, sitas iu pago 
lerris, zvedificiis, accolabus, mancipiis, vel 
? sequuntur. Similiter e contra accepit ille 
isatione portionis su: villas nuncupantes 
! íÍ& pago illo, cum terris, xedificiis, accola- 
ipiis, vel cxetera quae sequuntur. fIxc qui- 
a unanimiler consentientes, pars partetn 
vel consignasse cognoscite, ita ut quicquid 
' diem unusquisque de hoc quod accepit 
gerit, absque nostris repetitiouibus libe- 
vissimam in omnibus. habeat. potestatem. 
ando aliquis ex nobis aut heredibus nostris 
| epistolas aliquid agere vel refragare prz. 
, ejus repetitio nullum obtineat effectum, 
* eontra cui litem intulerit. solidos. tan- 
iat, cl presens. pactio vel, definitio cum 
ie subnixa firma permaneat. 


XXVI. Commutatio. 


'0$ caritas inlibata permauserit, a parte 
efieia opportuna prestantur. Ideoque pla- 
| eonvenit inter. illustrem virum illum et 
0caà aliqua inter se commutare deberent ; 
et fecerunt. Dedit igitur vir inluster ille 
lius locellum nuncupantem illum, situm 
0, cum terris, domibus, aedificiis, accola- 
ipiis, libertinis, vineis, silvis, pratis, pa- 
1$, aquarumve decursibus, mobilibus et 
0$, Cum oinnibus appeudiciis suisque ad- 
vel omni supraposito, totum et ad inte- 
jure meo, sicut. presenti. tempore a me 
e possessum, in tua trado potestate vel 
1e. Similiter in compensatione liujus me- 
jam dietus ille partibus illius alium locel- 
pantein illum, situ: in pago illo, vel cx- 
sequnntur, ita ut ab liac die unusquisque 
d accepit facere. voluerit, jure proprieta- 
n el firmissima in. omnibus habeat po- 
Et illud inter nos inserere placuit, ul si 


Wf., 1. 11, c. 11; append. c. 59. 

If., 1. 1, c. 53. 

if., append., c. 46. 

capitis dux& sunt partes. Prima continet 

quà actor, qui rem aut locum vindicat, 
nolente aliter respondere cavet de sumn- 


fuerit qui hoc. immutare vel refragare tentaverit, 
rem quam accepit amittat, el insuper quis contra 
cui litem intulerit solidos tantos componat, et sua 
repetitio nullum obtineat. effectum, sed lh:e commu- 
tàiones uno (tenore conscript:? omnique tempore 
maneant inconvulsize. 


XX VII. b Confirmatio regis, vel inspecta ista, cmjuscun- 
que principis, iu eo qui ab hostibus est depredatus 
vel ab igne concrema*us. 


Merito largitatem regis munere sublevantur qui 
^b hostibus vel incendio passi sunt damna vel vio- 
lentism. Igitur fidelis noster ille clementize regni 
nostri suggessit eo quod ante hos annos exercitus 
noster aut illius regis, vel per neglegentiam alicujus 
hominis in lo-0 nuncupante illo, domus sux vel res 
q"amplures una cum stirumenta chartarum, tam 
quod regio munere perceperai, quam. et de diversis 
partibus per venditiones, donationes, cessiones, 
commutaliones altraxerat, vel quicquid in pago illo, 
vel loea nuncupantia illa possederat, incendium fuis- 
Sel ecrematum ; unde relationem sub testificatione 
bouorum hominum cognovimus recensendam, omnes 
res suas vel strumcenta chartarum perisse, vc! sibi, 
Sicul nobis suggessit, damna sustinuissc. Przci- 
pientes ergo Jubemus ut quicquid memoratus ille, 
Sicut usque nunc tam de terris, domibus, accolabus, 
mancipiis, libertinis, vineis, pratis, silvis, aquis, 
aquarumve decursibus , vel reliquis quibuscunque 
beneficiis, usque ad przsens cum squitatis ordine 
quietus possedit, et ita deinceps in jure et domina- 
lione ejus. permaneat, et per hunc prxceptum ple- 
nius in Dei nomine circa eum suffultum atque con- 
firmatum absque ullius inquietudine teneat et pos- 
Sidew, suisque posteris aut. cuicunque voluerit ad 
possidendum derelinquat. Quam vero auctoritatem- 
propria manu subter roborare decrevimus. 


XXVII. 5 Item appemmem. 


Consuetudo hujas loci vel etiam legis terrene 
justiti: constat esse prospectam ut quicunque ab 
incendiis vel hostibus seu a latronibus fuerit per- 
pessus dispendium, oportet sibi hoc casu in foro 
publico vel civitate cum curia publica et defensore 
vel reliquis civibus publicare. !deirco dum [Al. om. 
dumm] non habetur incognitum qualiter homo nomine 
ille per timorem illius qui Turonus civitatem anno 
presente hostiliter venit, et ulta mala ibidetm per- 
petravit, strumenta sua de loca denominata vel de 
diversis facultatibus suis subtus terram in villa illa 
misit, et ibidem computruerunt et perierunt, propter- 
ea ei necesse fuit ut una cum notitia pagensium, qui 
loc coguitum bene habebant, Turonus civitate ap- 
pennem exinde deberent adíirmare ; ut qnantum- 
cunque per ipsa strumenia tam in terris quam in 
mancipiis, seu et reliquis rebus, sicut usque nune 
quieto ordine tenuit et possedit, ita et adinodum 
liceat inantea ipsas res quiete tenere et possidere, 
et cui voluerit, Christo auxiliante, derelinquere. 
Unde convenit ut duas episiolas uno tenore cou- 
scriptas exinde fieri vel adlirmare deberent, ut una 
in foro publico in ipsa civitate sit adfieta, aliam vero 
ipse secum pro cautela et. tempora futura apud se 
retineat, ut si ei inantea necesse fuerit, in prasentia 
regis nut priucipis loci sit proferenda. Actum ibi- 
dem. 


XXIX. 4 Editio legibus comprehegsa., 


L: x l'omana pro utilitate umani generis exposcit 
ul si quagdo cujuscunque injusta. appellatio [Af/., 


ptibus et litis expensis secuudum legem solvendis, 
si actio injusta reperiaur. Altera. pertinet ad inscri- 
ptionem quam accusator edere tenetur in causa cri: 
minali, per quam se simili poen:e subjicit. taque hic 
editiónis nomen cautionem ejusmodi seu declaratio 
nem Significat. Dicw. 


1*91 
4 


AD MARCULFI FORMULAS APPENDIX. 


192 


accusatio] comprobatur, sumptus quos post appel- À dextratus [Al., distractus] vel conjuratus dixit quod 


lationem adversarium suum accusator compulit sus- 
tinere, non in simplum ei ^ sed in quadruplum ab 
accusatore cogatur restitui. Igitur ego in Dei nomine 
ille, dum non est incognitum qualiter apud te liomo 
ille, nomine illo, in rationes publicss znte inlustre 
viro illo vel reliquis viris qui subter tenentur in- 
serti, Turonus civitate adsteti de aliquibus locellis 
nuncnpantibus illis, sitis in pago illo, qux milii per 
legitima successione sunt debita, et tu przesenti tem- 
pore malo ordine eos possidere videris; unde apud 
me in responsum introire noluisti, nisi, Sicut lex 
edocet, tibi inscriptionem de sumptibus et expensis 
confirmassem. ldeo placuit mihi ut hanc editionein 
in te adfirinare deberem, quod ita et feci, ut si apud 
we de ipsis rebus in rationes vel in judicium in- 
troieris, et ipsa causa inter nos legibus definita fue- 
rit, et mea injusta fueril accusatio comprobata, de 
eadem causatione omnique tempore quietus resides, 
et suinptus vel expensas superius noiminatas, quibus 


pro necessitatibus tuis me compellente visus es ex-- 


pendisse, secundum legis ordinem, transacto litis 

tempore, partibus tuis cogar restitui. Et pro rei totius 

firmitate hanc editionem manu propria subter fir- 

mavi et bonorum virorum roborandam decrevi. 

Finit. 

Et si de homicidio accusatio processerit, secundum hanc 
sententiam inscriptio celebretur. 


Quicunque alium de homicidii crimine periculosa 
vel capitali objectione pulsaverit (L. 14 Cod. Theod., 
de accusat. et inscript.) , non priua a judicibus au- 
diatur quam se similem penam quam reo intendit 
conscriyserit subiturum. Et si servos alienos accu- 
sandos [A/., servum alienum aecusandum] esse cre- 
diderít, se simili inscriptione constringat futurum, ut 
aut supplicia innccentum servorum, aut poena capitis 
sui, aut facultatum amissione compenset. 


XXX. 5 fielatio cum judicio. 


Auctoritate legis prxceptum est ut in toto litis 
termino requiratur per quem orta est contentio. Et 
sí quis ad rapinam faciendam adgreditur (E. 2 Cod. 
Theod. ad |. Cornelium, de sicariis), aut iter agentem 
insidiaveril, aut domum alterius nocturnus spolia- 
verit, mors anima ipsius ne requiratur. lgitur ego 
in Dei nomine ille judex veniens in loco nuncupante 
illo, sub die illo, una cum bonis hominibus, ad lo- 
cum accessionis, ubi aliquis lomo nomine ille quon- 
dam interfectus jacebat, reqnirens pro qua re ibidem 
interfectus fuisset, sed venientes liomines ibidem 
commanentes, qui in initio litis ibidem fuerunt, vel 
qui ad ipsos ^ uccos eucurrerunt quando jam dictus 


homo ibidem interfectus fuit, taliter testimonium. 


rsbbuerunt, ut dum aliquis homo nomine ille sol- 
emniter sibi ambulabat, sic jam dictus ille quondam 
ipsum adsallivit vel iusidiavit, et res suas et contra- 
ixit, atque violenter super ipsum evaginato gladio 
venit; unde livores vel capulaturz atque colaphi 
manifesti apparent. Ideo etenim , dum sic veritas 
comprobatur, veniens jam dictus ille adprehensam 
manum vel arma pradicti judicis , sicut mos est, 
apud homines duodecim imanu sua tertia decima 


* Singulare est quod hic dicitur appellantem te- 
neri adversario expensas post appellationem factas 
jn quadruplum refundere, si injusta appellatio fuerit 
comprobata. Dics. 

b Continet relationem judicis qui refert se, cum 
venisset in aliquem locum in quo homo interfectus 
jacebat, et quzstionem de cxde habuisset, ex testi- 
bus accepisse eum , qui interfectus est, impetum in 
alterum fecisse, et graviter cecidisse, adeo ut ille 
coactus sit, virn repellendo, eum interficere. Quod 
idem cum assereret interfector, judex pronuntiavit 
ut in xL dies manu sua tricesima septima in ecclesia 
juraret se necessitate compulsum , cum aliter visu 
efIugere non posset, eum occidisse. Quo facto impuno 


B. 


C 


D 


dum ipse sollemniter [Al., solenniter] sibi [Al. om. 
sibi] ambulabat, jam.dictus ille quondam eum malo 
ordine adsallivit, et evaginato gladio super eum ve- 
nit, et super jpsum livores vel capulationes misit, et 
res suas illas ei diripere voluit, et postquam istos 
pregentes livores recepit, necessitate compulsus 
ipsum plagavit per quem mortuus jacet, et in sua 
orta conteutione d vel in sua movita atque per suas 
culpas ibidem interfectus fuit. Et sic est veritas 
absque ulla fraude vel conludio, et in sua culpa se- 
cuudum legem ipsum ferre battudo fecit. Proinde 
opportunum fuit ipsius illi ut hane notitiam ad instar 
relationis exinde accipere debere! ; quod ita et fecit. 
Sed postea vero taliter in jam dicto loco ipsius illi je- 
dicatum fuit ut in noctes quadraginta apud homines 
triginta. sex manu sua trigesima seplima jam dieto 
illo quondam in ecclesia illa, iu loco nuncupante 
illo, conjurare debeat apud homines visores et co- 
gnitores eo quod ille quondam malo ordine super 
eum venisset, et res suas ei contendisset, vel pri- 
initus ipsum plagasset vel livorasset, et ipsum in via 
adsallisset vel insidiasset, et in su3'movita vel iu sua 
culpa ibidem interfectus fuisset. Et si hoc facere po- 
terit, de ipsa morte quietus valeat.residere. 


XXXI. * Breve sacramenti. 


Breve sacramenti qualiter ingressus est illo. ia 
loco nunecupaute illo, in ecclesia illa, sub przssentia 
ilius judicis vel. bonorum virorum qui subter. te- 
nentur inserti, ad placitum suum custodiendum. 
Unde retroactis diebus quadraginta relationem de 
morte illius per judicium bonorum virorum accepit, 
juratus.dixit : Per lunc locum sanctum et Dei revc- 
rentiam, dum ego solemniter mihi [Al., inibi] ambu- 
labam, jam dictus ille quondam.in loco nuncupante 
illo me malo ordine adsallivit vel livoravit, et colaplios. 
super me posuit, et ad rapinam vel ad insidiam su- 
per me faciendam adstetit, et res meas mihi malo 
ordine diripere vel tollere tentavit. Et ego jn sua. 
orta conteutione vel in sua movita atque per sua. 
culpa in ipso loco ipsum interfeci. Et per reveren- 
tiam istius sancti et Deo altissimo similiter testes. 
sibi similes visores et cognitores, secundum quod ei 
udicatum fuit, post ipsum juraverunt ut quicquid 
jam dictus ille de hac causa juravit, verum et ido- 
neum sacramentum exinde dedit. ld sunt qui hoe 
sacramentum exceperunt, manibusque eoruu subter 
firmaverunt. 


XXXII. Si quando masculus el femina pariter f raptum, 
cousenserint, infra quinquennium litigetur. 
Notitia sub quorum pro»sentia ibi veniens ille »nte 
illum vel eos qui subter tenentur inserti , ibique. 
accusabat aliquem hominem, nomine illum, eo quod 
aliquam feminam, nomine illam, jam anno expleto. 
sine difünitione parentum, vel sine ejus clamore aut 
vociferatione , eam volentem rapuisset , atque in 
conjugio sibi malo ordine contra legem et justitiam 
sociasset. Qui jam dictus ille et praefata illa hoc 
denegare non potuerunt; sed in omnibus taliter 
fuerunt professi, quod ambo pariter consentientes, 
sic ab eidem actum vel perpeiratum fuerat. Tuue 


ei erit. Bicw. 

« [n Mss. reg. scribitur huccos, quos pro clamoribug. 
accipio. Nam et in veteribus scriptis vernaculis et iu 
plerisque Galli: partibus hucher pro vocare usurpa- 
tur. [p. 

à Movita, nobis émeute. Ip. . 

* Formula sacramenlii iu ecclesia prestiti post 
superiorem sententiam. Ip. ] 

f Raptus accusationem non tantum ipsi parentes, 
sed et quilibet alii, quos commune odium delictorum 
moverit, instituere possunt; dum tameu intra quin- 
quenuium id faciant : alioqui nulli deinceps copia est 
arguendi , nec de conjugio aut sobole disputandi 

9 Cod. T heod., de raptu virgin.). 1p 


FORMUL/E SIRMONDICAE 


I qui ibidem aderant, tale dederunt judicium, A nere videtur, vel quantumcuuqnue- inibi presenti. 


um legem Romanam pro hac culpa ambo 
vits periculum incurrissent. (L. 1, 2, Cod. 
, de rapit. virg.), vel sententiam mortis ob 
lus excepissent. "Sed intervenientibus bonis 
bas t3liter eis convenit ut Jam dicti homines 
emptione vitae eorum ^ wadios suos jam dicto 
isquisque pro solidos tantos dare deberet, 
B et fecerunt , et hoc placitum institutum, 

it tanc temporis, hoc debeant desolvere. 
| fldejussorem pro ipsis solidis aliquem ho- 
homine illum obligaverunt. Propterea ne- 
jit ipsis ut hanc notitiam exinde accipere 
i£, quod ita et fecerunt, ut si necessitas eve- 
omnibus sit manifestum qualiter supradicti 
8 infra quinquennium ab hoc scelere convicti 
iprobati apparuerunt, 


XXXIII. ^Judicum evindicatum. 


ex vir inluster illo comite. Veniens ille in 
rum nostrorum presentia suggessit 
| aliquis homo nomine ille pagen-:is vester 
via malo ordine adsallisset , et res suas ei 
. vel graviter ipsum livorasset ; et ob lioc 
er nostram ordinationem jussimus ut, datis 
oribus, Kalendas illas (4/l., XL iilis] ex hoc 
'a prsesenua debuissent adstare ratiocinantes. 
moratus quidem ille per triduum suum custo- 
atium , et jam dicto illo secundum legem 
Hit vel solsativit ; qui nec sonia |A/., nec ec- 
muRtiavit, ncc suum placitum adimplevit. 
't& omnino tibi jubemus, dum ales vobis da- 
uit fidejussores, et placitum suum nullatenus 
rit, ut quicquid lex loci vestri de tali causa 
vobis distringentibus memoratus ille partibus 
Dmponere et satisfacere non recuset. 


(IV. * Epistola abbatis vel rectoris ecclesia. 
el nomine quamquam peccator abha dilecto 


tempore mea videtur esse, possessio , totum et ad. 
integrum per hanc donationem tibi trado atque 
transfundo, eo videlicet modo ut dum ego in caput 
advivo, ipsam villam cum omni integritate usualiter 
sub praetexto ipsius basilica tenere et usurpare fa- 
ciam. Post meum quoqne discessum ipsa villa cum 
omni integritate vel supraposito, hoc est, cum terris, 
domibus, aedificiis, accolabus, mancipiis, vineis, sil- 
vis, prati&, pascuis, aquis, aquarumve decursibus, 
mobilibus et immobilibus, pecuniis, peculiis utrius- 
que sexus, presidiis, vel omni supellectile, vel quod 
ibidem inantea addere, aduahere, comparare, aut 
emeliorare potuero, et transitus meus ibidem derc- 
liquerit, pars ipsius basilic:e, ejas rectores, absque 
ullius exspectata traditione vel judicum consigna- 
tione, in eorum vel ipsius basilicze faciant revocare 
potestate vel dominatione, et ad ipsam sauctai basi- 
licam proficiat inaugmeutum , quia malo hoc post 
mein discessum ipsius basilic: habere quam c:eteris 
lieredibus meis. Si quis vero. 


XXXVI. Cessio a die presente. 


Dum fragilitas seu casus liumaui generis pertime- 
scit ultimum vitz terminu:n subitanea transpositione 
venturum [Af., subita t. ventura], oportet. ut. non 
inyeniat unumquemque imparatum, nec sine aliquo 
boni operis fructu. migranti de szculo ; sed dum in 
suo jure eL porestate quisque consistit, prwparet 
sibi viam salutis, per quam ad :ternam beatitudi- 
nem: valeat pervenire. idcirco ego in. Dei nomine 
ille, pertractans tam de Dei parte quam et reveren- 
tia sancti illius, seu animx: mezx remedium, cedo ad 
sacrosanctam ecclesiam. sancti iliius, qu:x& est con- 


795 


structa infra urbem illam, in honore saucii illius, 


ubi ille abba et rector przesse videtnr, non occul- 
te, sed publice, non privatim, sed palam, cessum- 
que in perpetuo jure legitimo esse volo, et de jure: 
meo in jure et dominatione ipsius ecclesim trado 


a0stro illo. Dum et omnibus habetur perco- C atque transfundo, hoc est, locum rem proprietatis 


qualiter tu rem proprietatis tuze illam accepta 
| de tliesauro ipsius sancti per venditionis ti- 
listraxisti, uude et precariam nobis ex hoe 
l, et censisti te dare in luminaribus ad festi- 
| ipsius sancti, lioc est tavtum, ideo una cum 
Qm. fratrum nostrorum hanc epistolam tihi 
dam decrevimus, ut ipsum locum cum omni 
&i6 una cum Dei gratia et nostra voluntate 
preejudicio sancii illius diebus vitae tu:xe usua- 
4 liceat tenere. Et post tuum quoque disces- 
ie locus cum omni in'egritate vel re emelie- 
| supraposito partibus nostris vel ipsius basi- 
'eriatur. Quam epistolam manu propria subter 
nu$. 


EXV. Donatio ad eccleiiam post obitum. 


1m maximum credimus animarum , si dum 
isque corporibus motibus terram inhabitat , 


Dre cogitet domus xiern;e, vel amore tempo- D 


rerum sperandarum sibi cumu!et munimina 
um, aul certe si id quod remanendo perire 
in seculo, in alimoniis pauperum vel loca 
atur sanctorum Dei. Quamobrem ego in Dei 
ile pertractavi tam de Dei parte, quam et 
ia sancti illius civitatis, ubi ipse pretiosus 
| in corpore requiescit, seu anima remedium 
0sancia basilica sancti domni illius, ejusque 
jiauone, ubi ille abba vel rector preesse vi- 
jono donatu'uque in perpetuo esse volo, hoc 
am rem proprietatis me:: nuncupautem illam, 
n pago illo, super fluvium illum, in condita 
sm omnibus adjacentiis vel appendiciis suis, 
ucunque ad ipsam villam aspicere vel perti- 


dium pignus cst, nobis gage , quod a vade 
IB esse apparet. 
"eulf., l. 1, c. 57. 


mez illum, situm in pago illo, in condita illa, cum. 
omni integritate vel adjacentiis suis, hoc cest, cum 
terris, mansis, casis, viueis, silvis, campis, pratis, 
p^scuis, aquis, aquarumve decursibus, f.rinariis, 
mobilibus et immobilibus, pecuniis, peculiis utrius- 
que sexus, pr:esidiis, vel omni supellectile, quan- 
tumcunque ibidem praesenti tempore mea videtur 
esse possessio, tolum et ad integrum rem quzsitaui. 
el inquisitam, per hanc cessionem a die pr:senta 
ad ipsam sanctam casam delego et. confirmo, ita ut 
ab hodierna die quicquid exinde ,pars ipsius ecclesie 
ejusque rectores de ipsa re facere voluerint, libe- 
ram etl firmissimam in omuibus habeant potestatem 
faciendi, quia ipsam sanctam ecclesiam plus id ba- 
here volo quam ie vel c:zteris heredibus meis. In. 
cessionibus vero licet poena non inseratur, mibi 
tamen pro rei totius firmitate placuit inserundum ut 
si ego aut ullus de heredibus mis. 'Et reliqua. 


XXXVII. Venditio ad ecclesiam. 


Domino venerabili et in Christo patri illo abbati 
de basilica sancti illius, civitate illa, ubi ipse pretio- 
sus domnus in corpore requiescit, vel omni congre- 
gationi ibidem cunsistenti, ego enim in Dei nomine 
ille. Constat me vobis vel partibus ipsius basilicae 
vendidisse, et ita veudidi, hoc est, lucum rem pro- 
prietatis mes, situm in pago illo, super fluvium 
illum, in condita illa, in. villa illa, cum omui inte- 
gritate vel adjacentiis, quicquid ad ipsum locum 
aspicere vel pertinere videtur, vel. quantumcunque 
prosenti tempore mea. videlur esse possessio, hoe 
est, tam terris, marsis, casis, domibus, zdiliciis, 
accolabus, mancipiis, vineis, silvis, pratis, pascuis, 
aquis, aquarumve decursibus, libertinis, 4 ministe- 


* Concessio precari , charta prostationis. Mar- 
enlf., ]. n, c. 40. "m 
4 Ministerialibus, id est, colonis, Nes, quA Xv- 


— 


195 


AD MARCULFI FORMULAS APPENDIX. 


T96 


rialibus, mobil.bus et immobilibus, pecuniis, pe- À ctum, sed sit inter nos vel heredibus nostris ex hae 


culiis utriusque sexus, vel omni supelleciili, totum 
et al integrum, rem quasitam et iuquisitam, quic- 
quid dici aut nominari potest, vel quicquid ibidem 
praesenti teinpore mea. videtur esse possessio, per 
lance venditionem a die praesente trado atque trans- 
fundo. Unde accepi a. vobis pretium pro jam dicto 
loco, de thesauro ipsius sancti, in quo mihi compla- 
cuit, vel aptificatum [Al., amplificatum] fuit, hoc est 
tntuin.. Quod. pretium in. manus meas. accepi ; et 
ipsutn locum cum omni integritate, sicut. dixi, per 
lianc venditionem vobis vel ad ipsam sanctam casam 
tradidi perpetualiter ad. possidendum, ita ut ab lio- 
dierna die quicquid eviude vos aut. successores ve- 
siri vel pars ipsius basilie:e facere volueritis, liberam 
et flrmissimatia in. omnibus habeatis potestatem fa- 
ciendi. Si quis vero. 
XXXVII. Epistola abbatis vel rectoris ipsius 
ecclesie. 


In Dei nomine ille abba in Christo nobis dilecto 
illo. Ad tuam petitionein. nostra decrevit. voluntas 
ut tibi res nostras vel sancti illius in pago illo be- 
neficiare usufructuario ordine deberemus. Quod ita 
et fecimus. Et tu pro liujus merito beneficii obliga- 
sli nubis res tuas tam de alode quam et de compa - 
ratu, seu de qualibet adtracto, denominatas, in pazo 
illo, in cond'ta illa, in loca nuncupantia illa et. illa, 
(nas przesenti. tempore tenere et possidere videris, 
hoc est, cum terris, vel omnia et in oinnibus, Ea 
vero ratione ut tibi ex ipsis rebus, quas nobis obli- 
gasti, et illis quas tibi usufructuario ordine benell- 
ciavimus, nou liceat aliubi nec vendere, nec donare, 
nee alieuare, nec in. nu'lo modo distrahiere, nec in 
naufragium ponere, sed sub nostro vel sancti. illius 
pretexto tibi liceat tenere et possidere. Et post tuum 
quoque discessum, absque diminutione rerum vel 
mancipiorum», cum omni re emeliorata vel suprapo- 
sito, quiequid in jain diclas res inventum repertum - 
que fuerit, in nostram vel ipsius sancti absque ul- 
lius expectata traditione vel judicum consiguatione 
faciamus revocare potestate vel. dominatione. Unde 
censisti te a nobis annis singulis ad festivitatem 
sancti illius in luminaribus ipsius sancti, vel pro 
mereedis Lue augmentum, argentum solidos tantos. 
Et si de ipso censo neglegeus apparueris, filem 
exinde facias, el ipsas re; perdere non debeas, 
Quam epistolam nianu propria subter lirinaviinus. 


XXXIX. * Securitas de honvcidio. 


Fratri ille, ego cnim ille. Dum et omnibus habe- 
tur percognituu qualiter tu. ante. hos. dies, insti- 
gante advicrsario, germano tueo vel quolibet pareute 
Interfecisti, unde el postea ex. lioc comprobatus ap- 
paruisti, et ante me apud. illum judicem exinde in 
rationes fuisti, el pro iutegra compositione pro jam 
dicto parente meo, pro ipsa morte, sicut. milii bene 
complacuit, argentum solidos tantos dedisti, ideo 
lianc epistolam securitatis. tibi ex hoe emittendam 
decrevi, ut neque a imme, neque ab heredibus meis, 
ique a quolibet opposita vel emissa persona nul- 
lam calumniam. neque. repetitionem. de jam dicto 
honicidio habere non pertimescas, neque Lu, ncque 
ullus de parte tua qui tecum commorantur, se du- 
cli atque securi in o.unibus cxinde valeatis residere. 
Si quis vero, si fuerit aul ego ipse, aul ullas de hie- 
redibus imeis, seu quislibet persona qui contra. hane 
sccurilaleni. venire aut agere. vel refragare tentave- 
ril, et a me vel ab heredibus meis defensatum uon 
luerit, sociante. fisco qui litem intulerit solidos tn- 
lu» componat, et sua repetitio nulium obiinecat ceffe- 


las colunt, et in. iis deserviunt. (llodoardus, Ilii. 
finem. lib. n, cap. 28). Aliquando tamen miuiste- 
riales pro vassis el vassalis dicuntur, qui ab alio feu- 
dum habent (Capitul. lib. 1v, cap. 50). Bicx. 

* Marcull., 1. 5, c. 135; appeud. c. 25, 54. 


re omnique tempore calcanda causatio, et nic se« 
curitas tmeis vel bonorum hominum manibus robo. 
rata, eum slipulatione iuserta, diuturno teurpore 
maneat inconvulsa. 


XL. Judicium juxta quod. causa continet. 


Venier.s ille die illo, quod fecit meusis ille dieg 
tantos [ Af. om. quud.... tantos], in loco nuncupante 
illo, aute venerabilem virum illum suisque audito- 
ribus vel reliqus viris qui ibidem aderant vel subter 
firmavesaut; ibique interpellabat aliquem homiuem 
nomine illum, dum diceret eo quod hereditate 
suam in loco nuncupante illo, qui ei erat dehita,. 
post se retineret, vel ei malo ordine contradiceret 
injuste, [n:errogatus ille ante ipsos viros taliter de- 
dit in responsis, quod ipsam hereditatem, quam 
ipse conlra eun repetebat, genitor suus vel quili- 
bet parens ipsun. ei moriens dereliquerat, et de an- 
uis b trizinta interipsum et parentes suos, qui ipsam 
ei dereliqueraut, ipsam tenuissent, et. secuudum 
lozem ei sit debita. Dui. sic. intenderent, sic ipsi 
viri inemorato. lioinioi decreveruut judicium, ut ig 
noctes tantas, quod evenit die illo, apud homines tan- 
tos $ua manu tanta. in. basilica sancti. iilius, in luco 
nuneupinte. illo, taliter. debeat eonjurare, quod ip. 
eun hereditatem , quam ipse homo contra ipsum 
repetebat, per annos triginta inler ipsum et memo: 
ratos parentes suos, qui ipsam hereditatem moriens. 
tes ei dereliquerant, semper ipsam tenuissent, el 
per ipsos annos triginta secundum legem plus sil. 
ip»a hereditas ei habendi debita qum ipso bomini 
reddendi. Si lioc ad eum placitum. conjurare. potue- 
rit, ipsam hereditatem absque repetitione ipsius ho. 
miuis omni tempore habeat elitigatam atque. evindi- 
catam. Sin autem aon. potuerit, lioc. legibus eniet- 
dare studeat. 1lis presentibus aetum fuit. 


XLI. * Breve sacramentum secundum ipsum judiciam. 


C  Beve sacramentorum qualiter ingressus est ille 


die illo io Joco nuncupante illo, in basilica s:neli 
illius, juxta quod judicium suum loquitur, apud ho- 
mines Làntos 80a manu tanta, positis manibus super 
sancto altare juratus dixit: Per hunc locum. s2u- 
cium et reverentiam istius sancti, quia unde ie ilie 
iuterpellavit, quasi hereditatem suam, quie ei esset 
debita, in loco nuncupante illo, post me reiineretil, 
vel ei malo ordine contradicereui injuste, ipsau he- 
reditaten. parentes mei mihi morientes derelique- 
runt, et inter. me vel ipsos parentes ineos de auis 
triginta semper exinde vestiti fuius, el secunduni 
legem plus est mibi debita habendi quam ip-iu» hv- 
mini reddendi, per Deum et reverentiam istius sau- 
cli juro. Similiter veuientes testes sui per singuli 
jurati dixeruut : Quicquid iste de hac causa jurav, 
verum et idoneum sacramentum evinde Jjuravil. 
lli sunt qui subter firiaveruut. 


XLM. Notitia de alode evindicato. 


D Notitia qualiter vel in quorum prasseutia venies 


ille die illo, in loco nuncupaute illo, ante il'um jt 
dicem vel reliquos viros qui ibidein aderant vel sub- 
ter firmaverunt; ibique interpellabat. aliquem liom 
nem noinine illum, eo quod alode qui fnerat geuitrt 
sno noujine illo, in loco nuncupante illo, post s 
malo ordine retineret, vel ei contradiceret injust" 
Interrogatus ipse homo ab ipsis viris si sic. erat ve 
rias an non ; sed ipse judiciuni vel bieve sacri 


* inentorum ibidein ante ipsis viris protulit ad releget- 


duin, qualiter cum ipso homine aute hos dies exin 
ante illum judicem in rationes fuerat, et qualiter ips 
alode contra ipsum hominem vc] coutra geruiasa 


b Constitutionem edidit Theodosius imp. de pr£ 
Scriplione xxx annorum, ut testatur. Valeutiuianus 
Novell. lib. n, tit. 8, 12, Dicw. 

€ Supra, cap. ol. 


FORMUL/E DIGNONiAC.F. 190 
tigatum atque evindicatum legibus habebat. A potuero, adjuvare vel consolare debeas, et dum cgo 


o judicio vel ipso breve saeramontorum, 
ri ipsum hominem interrogaverunt si ali- 
etra ipsum judicium vel contra ipsum bre- 
eei volebat. Sed ipse taliter dixit, quod 
ibebat quod contia. ipsum opponere deberet, 
omnibus recognovit quod contra legem ipsum 
m calumniabat, et se exinde omni tempore 
Im esse spopondit. l'ropterea opportunum fuit 
V hanc notitiam ex hoc accipere deberet. Quod 
xeit. His presentibus actum fuit. 


[, * Vinditio de area vel de casa infra civt- 
latem. 


dco fratri illo, ego enim ille. Constat me tibi 
8se, eL it» vendidi, hoc est, casa mea cum 
a ubi posita est, infra civitatem vel burgum il- 
ratione illius, in loco illo, quem ego data mea 
de aliquo homine nomine illo comparavi. 
casa in natriamen [Al. in a'riamepto] 
[AL. om. tantum], membra in gyro tanta, ele 
8 vel froutibus casa vel terra illorum et. illo- 
ade accepi a te pretium in quod mihi hene 
"uit, hoc est, tantum : quod pretium in mauu 
cepi , et ipsam casam vel aream per hanc 
nem tibi tradidi a die praesente perpetualiter 
idendum , ita ut ab hodierna die quiequid 
facere volueris, liberam et firmissimam in 


& habeas potestatem faciendi , salvo jure 
fT. 


V. Qui se in alterius potestute commendat. 


no magnifico illo, ego enim ille. Dum et 
y babetur percognitum qualiter ego. minime 
nde me pascere vel vestire debeam, ideo pe- 
i vestire, et mihi deerevit vuluutas, ut me in 
| mandoburdum tradere vel commendare de- 
Quod ita et feci. Eo videlicet inodo [Al. om. 
Bee. modo] ut me tam de victu quam et de 


in caput advixero, ingenuili ordine tibi servitium vel 
obsequium impendere debeam, et mede vestra po- 
testate vel mundoburdo tempore. vite mex potesta - 
Lem non habeam subtraliendi, nisi sub vestra pote- 
state vel defensione diebus vit:e imcx debeam perma- 
nere, Unde convenit ut si unus ex nobis de his 
convenientiis se emutare volue. it, solidos tantos pari 
$uo componat, et ipsa convenientia firima permaneat. 
Uude convenit ut duas epistolas uno tenore conscri - 
pias ex hoc. iuter se facere vel ad(irmare deberent. 
Quod ita et fecerunt, 


XLV. 5 Evacuaturia. 


Doniino magnifico frati illo, ego euim ille. Dui 
et omuibus non labetur incognitum qualiter ante 
hos annos solidos nostros numero tantos ad benefi- 


cium accepisti, el cautionem nobis emisisti ut ipsos 


solidos tantos tunc nobis reddere deberes. Quod ita 
el fecisti. Sed dum illam cautionem, qued nobis 


emiseras, ad presens non liabeo , ideo liauc episto- 


lam evacuaturiam fecimus, ut de ipsis solids tantis 


omni tempore duclus et securus resedeas. Et si ipsa 
cautio apparuerit, vel a nobis vel ab heredibus no- 
stris ullo quoque tempore ostensa fucrit, nullum sor- 


tiatur effectum, sed vacua et inaris permaneat. 
XLVI. « De causis commendatis. 


Magnifico fratri illo, ego enim ille. ftogo , supplico, 
atque publiciter tux caritati injungo ut omnes causas 
meas tam in pago quam ct in palatio , aut ante judi- 


ces, vel ubicunque mihi necessitas evenerit, ipsas 
causas meas ad meam vicem prosequere et admallare 


facias, et deipsa prosecutione mibi reddas certiorem. 
Et quicquid exinde egeris gesserisve, ratum et hene 
acceptum a me in omnibus esse coguoscas. (Quod 
mapdatum ut. pleniorem obtineat. firmitatem, manu 
propria subter lirmmavi, et bonis viris adfirmare ro- 


nto, juxta quod vobis servire ct promereri Q gavi. 


reulf., 1. 11, c. 90. 
reulf., I. 11, c. 35 ; append. c. 506. 


* Mareulf., 1. i1, c. $1. 





FORMUL/E BIGNONIANJE, 


SIVE 


FORMUL/E QU/EDAM VARUE 


ET INCERTI AUCTORIS , 


FERI CODICE PETRI DANIELIS PRIMUM EDiT/E A CLARISSIMO VIRO HIERONYMO RB:GNONIO 





INCIPIUNT CHART/E » REGALES 
SIVE * PARENSALES. 


D rum consortio eru) mereamur, dimitto ergo a. die 


I. Ingenuitas. 


let enim unumquemque hominem, dum in 
| vivit, pro anim:e. sue remedio cogitare, [d- 
jo in Dei nomine ille, recogitans pro Dei in- 
»| pro animx mex redemptione, ut ab impio- 


; Bignonianas appellat Baluzius, quia a Di- 
edit» sunt ex veteri Codice, qui olim Petri 
y, postea Jacobi Dongarsii fuerat, ac demum 
yum Labbxum pertinebat. 


peram his formulis chartarum regalium titu- 
ibitur. Non cniin nomine rcgis inscript:e, sed 


presente vernaculunm juris mei nomine illum iuge- 
nuum, in ea vero ratione ut ingenuus perinancat, 
lanquam sj de bene ingenuis parentibus fuisset na- , 
tus vel procreatus. Peculiare vero si aliquid habet, 


privata epistola forma more seculi confecta. 
Bics. t 

* Quid si pro parensales legatur pagensales, ita ut 
pagenses spectaverint ; nam revera nihil fere in. iis 
quo: regein spectet occurrit ; sed. totze sunt privato- 
rum, atque adeo pagensium (Cangius , in Glos. 
sario). 


199 


AD MYARCULFI FORMULAS APPENDIX. 


aut inantea laborare potuerit, in omnibus habcat A trem et adhzreat sux uxori, ut sint duo i8 carne 


eoncessum atque indultum ; et mundeburdem vel 
defeusiouem ad basilicam saneti illius se habere co- 
gaoscat, non ad affligendum, sed ad se defensandum, 
nisi, ut diximus, be:e ingenuus de hoc die valeat re- 
sidere. Si quis vero, quod fieri non credo, si fuerit, 
aut ego ipse, aut ullus de heredibus, aut ulla emissa 
persona, qu: coutra ingenuitatem istam venire aut 
eam infrangere tentaverit , fisco discutiente solidos 
triginta mult:t componat, et quod repetiit per nullum 
ingenium evindicare valeat ; przsens ingenuitas et 
inerces nostra firma et stabilis permaneat, cum sli- 
pulatione subnixa. Actum in loco illo. 


lj. Venditio de servo. 


Domino magnifico íratri illi emptori, ego in Dei 
nomine ille venditor. Constat me, non imaginario 
jure, nec nullo cogentis imperio, sed proprio va- 
luntatis me:e arbitrio tbi vendere , quod ita et ven- 
didi, a die prx»sente , vernaculum juris mei nomine 
illum, non furem, non fugitivum, nec cadivum, nec 
ullum vitium in se habentem, sed in omni corpore 
scimus eum sanum usque ad annum et diem. EL ac- 
cepi a tein pretio pro boc, juxta quod mihi bene com- 
placuit vel convenit, solidos tantos, iia. ut ab hac 
die memoratum vernaculum superius denominatum, 
quem dato pretio de me legibus comparasti, habeas, 
teneas, atque possideas, et quicquid exinde facere 
volucris, libere et firmissime in tua permaneat po- 
testate ad faciendum. Si quis vero, quod ficri non 
credo, si fuerit, aut ego ipse, aut ullus de heredibus 
mels, qui contra venditionem istam venire aut eam 
infringere tentaverit, fisco discutiente solidos tri- 
ginta mult:c componat, et quod repetit nibil evindi- 
cet, sed prasens, etc. 


Ii!. Venditio de terra. 


Domino magiifico fratri illi emptori , ego in Dei 
nomine ille venditor. Constat me, non imaginario 
jure, nec ullo cozentis imperio, sed proprio volunta- 
tis me arbitrio tibi vendere, quad ita et vendidi tibi 
a die przsenti *? bunuaria tanta de terra arabili, in 
loco nuncupante illo , qui est in pago illo , quem de 
parte parentum meorum tam et de alode quaii et de 
comparato vel de quolibet adiracto ad me legibus 
obvenit, hoc est, de uno latere terra illius subjungit, 
de alio latere illi, et de uno froute terr: illius, de 
alio vero fronte per viam publicam. Et accepi a te in 
pretio 1axato pro lioc, juxta quod milii bene com- 

laeuit vel conventum fuit, solidos tantos, ita ut ab 
iàc die niemoratam terram superius denominatam, 
quam de me legibus comparasti, ipsam hanc labeas, 
teneas, possideas, vel quicquid exinde facere volueris, 
libera in omnibus , Christo propitio , in tua perma- 
neat potes:ate faciendum. Et caetera. 
IV. Venditio de scrvo ad Ecclesiam. 


Breve in vicem venditionis qualiter vendidit homo 
aliquis nomine ille ad ecclesiam aliquam nomine 
illam vernaculum suum nom:ne illum, a die pre- 
sente, non furem , non fugitivum , non cadivum, nec 
ullum vitium in se habentein , sed. in omui corpore 
scimus eum sanum usque ad annum el diem. Et sicut 
superius (Cap. 2) factum e:t. 

V. Donatio ad sponsam. 


Dum Dominus ab initio concessit in Veteri Testa- 
mcpto et pracepit ut relinquat. homo patrem et ma- 


* Dunuaria est modus terrm, bonnióére in Dutel- 
leri libro. Qua voce Auibiani et Atrebates adhuc 
utuntur. Dicx. 

b Uxeris ducend:z lorma, quasi per coemptionem, 
veteribus Francis usitata. Fredegsrius de nuptiis 
Clodovei ct Cloiildis: « Legati oflereutes, solido et 
denario, ut mos erat Fraucoruin, eain partibus Clo- 
dovei sponsant. » Ip. 

* |n lege. Salica. de virginis nnptis nil cautum 


una, et quod Dominus conjunxit home non separet. 
Ego enim in Dei nomine ille, dulcissime conjugi 
me:e illi. Pb Dum et ego te per solidum et dena 

* secundum legem Salicam visus fui sponsare, ideo 
in ipsa amoris dulcedine dabo erge tibi a die prz- 
sente, quod in perpetuum volo esse mansurum, rem 
pro portione mea in loco nuncupante illo, qui est in 
pago illo, qux.de parte parentum meorum ad me 
legibus obvenit, hoe est, in ipsa portione, 4 mansis 
ad commanendum , cum * casticiis , suprapositis, 
terris arabilibus, et mancipiis, vel quicquid in ipsa 
portione est aspectum, tibi dico esse donatum atque 
firmatum ; ut quando die fclicissimo nuptiarum in- 
simul nos Deus conjunxerit , i$ta omnia superius 
conscripta in tuo permaneant dominatione ad possi- 
dendum. Si quis vero, etc. 


Vl. Notitia de mancipio. 
Cum resedisset ille vigarius [Al., vicarium] in- 


B. justris viri illius comitis in illo mallo publico, una 


C 


cum ipsis scabinis qui in ipso mallo resedebant ad 
causas audiendas vel recta judicia terminanda ; ibique 
veniens monachus sancti illius, vel ille abbas nomine 
illo, de illo monasterio, una cum advocato sancti 
illius nomine illo, feminam aliquam nomine illam 
interpellabat, repetebat ei dum diceret eo quod ce- 
lona esset sancti illius, de curte sua quae dicitur 
illa, de parte avix sux nomine illius quondam, et 
ipsa illa et de ipso servitio sancti illius negligens 
aderat ; sed ipsa femina de prazsenti astare videba- 


tur, et nullajenus habuit quod dicere, nec opponere, 


nec tradere rationes per quas de ipso servitio sancti 


il'ius se abstrahere potuisset, sic ei in przesenti fuit. 


judicatum , ut ipsum servitium sancti ilius, undo 
negligens aderat, ipsi advocato sancti illius reuva- 
diare deberet. Quod ita. et fecit, et se ad ipsum ser- 
vitium sancti illius ibi se in presenti recredidit. 
Exinde opportunum fuit ipsos monachos sancti illius, 


vel ipsum advocatum sancti nomine illum , tolem. 


nolitiam ante ipsas personas quz iu ipso tiallo resi- 
debant manibusque eorum roboratas accipere, quod 
ita et feceruut, ut omni tempore ipse advocatus, vel 
casa sancta illa, vel ille abbas , vel successores sui , 
ipsam feminam superius nominatam vel agnationem 
$uam ad opus sancti illius liabeant. evindicatam at- 
que elitigatam. Prasentibus his quorum presentia 
actum fuit, Facta notitia in loco illo publiciter. 


VII. Notitia de homicidio. 


Dum et per plures howines ponitur in notitia qua. 
liter veniens liomo aliquis nomine ille in contubernio, 
hominem aliquem nomine illum ipsum ibidem ad. 
sallisset, et ipsum ibidem iiterfecisset vel occidis 
set ; sed venientes parentes et amici ipsius hominis 
interfecti ante inlustrem virum illum comitem, in 
terpellabant ipsum hominem qui eorum parentem in. 
con(ubernio adsallisset vel iuterfecisset ; sed ipee 
ille in present adstare videbatur, et. hanc causam 
nullatenus potuit denegare, sed taliter fuit professus 
quod instigante inimico ipsum hominem interfecisset 
vel occidisset. Tuuc taliter ei judicaverunt, ut ipsam 
leudem vel ipsum homicidium ad ipsos parentes 
legibus transsolvere deberet. Quod ita. et fecit. Sed 
postea in ipso placito ei fuit judicatum ut ipsi: pa 
rentes talem epistolam securitatis manu eorum wel 
bonorum hominum firmatam ci fieri vel conscribere 


exstat. De viduis autem ducendis titulus est xzvi, ubi 
tàmen non unus solidus, sed tres solidi et denarius 
inemorantur, Ib. 

d Mansus villula et coloni unius habitationi desti- 
nata, cum certo agri modo, quantum ille arare po:est, 
liodie quoque Burgundionibus moiz dicitur coioui 
ascriptii lirerediolum. Aliis, mas. lp. ot 
e Casticias septa Falcetus interpretatar. (Anti, 

. x, c. 15). 


l 


^» 0 d ow-— Ba Ba BÀ. fa & x 


801 


FORMUL/AE BIGNONIANJE. 


801 


deberent, quod ita. et fecerunt, ut post hunc diem A pago ilio constructum. Dum et omnibus non est in- 


nec ipsi illi, nec ullus in causa ipsorum, nec ulla 
opposita persona de pr:íata morte illius quondam, 
ncc de ipso homicidio, nec de ipsa leude nullam re- 
celamationem nec nullum impedimentum pontilicium 
non habeant ad faciendum. Qui hoc facere voluerit, 
ipsos solidos per manus reddat, et ob hoc solidos 
tantos una cum fisco discutientibus multze componat, 
€ qui repetit nihil evindicet. 
VII. Securitas de homicidio. 


Cum resedisset inluster vir ille comes in illo mallo 
blico ad universorum causas audiendas vel recta 
udicia terminanda, ibique veniens homo aliquis no- 
mine ille repetebat ei, dum diceret eo quod ipse ille 
bominem suum nominee illum quondam bene inge- 
tuum in via malo ordineipsuin adsallisset, et ipsum 
ibidem interfecisset vel occidisset, et rzuba sua, 
caballos, aurum et argentum, et drapalia exinde tu- 
lisset vel deportasset, vel leudem contra legem ibi 
burisset; sed ipse ille de prxsenti adstare videbatur, 
et hane causam nullatenus potuit denegare; sed ta- 
liter fuit professus, quod faciente inim:co ipsum ho- 
sainem occidisset vel interfeeissel; sed taliter in ipso 
fallo ei judicavcrunt, ut ipsum hominem vcl ipsam 
leudem legibus exinde transsolvere deberet. Quod 
fta eL fecit, Sed postea apud ipsum grafionem vel 
apud ipsos bonos homines qui in ipso mallo resede- 
bant epistolam seeuritatis manu eorum firmatam 
sSccipere deberet, quod ita et fecit, ut post hanc diei 
nec ipsi illi nec ullus de heredibus suis, nec ullus in 
*ausa ipsorum ct hominis interfecti quondam, nec 
ulla opposita persona de pr:zeseuti die de ipsa morte 
illius, nec de ipso homicidio, nec de ipsa leude, 
contra ipsum illum nullam reclamationem nec 
uullum impedimeutum  ponüiciu non habeat ad 
faciendum ; ct qui hoc facere presumpserit, duplum 
tantum quantum ipsa leodis continet, et partibus 
cui hsc facta est, una cum socio fisco coactus 


cognitum qualiter filius servi nostri nomineille quan- 
dam feminam nostram, nomine illam, bene ingenuam, 
filiam illius quondam, contra voluntatem parentum 
ipsius feminz sociavit sibi ad conjugium, sed postea 
ipsis parentibus complacuit et nobis ut talem episto - 
jam conculcaturiam manu nostra vel a fratrihus 
nostris firmatam ipsi feminas feri vel. ürmare roga- 
remus, ut de ipso servitio, si aguatio inter ipsos ap- 
paruerit, in servitio publico nunquam sint coinqui- - 
nati, sed sub integra ingenuitate dies eorum debeant 
perseverare; ideo precor atque supplico ad successo- 
res nostros vel ad Deum timentes homines ut bene- 
facia nostra jubeant. conservari qualiter ipsi vellent 
vt iu postmodum eorum facta debeant esse stabil;a ; 
et per malorum hominum iufestationem multam iu 
Ipsa epistola conculcaturia lieri vel couscribere roga- 
vimus, ut si fuerit, quod Deus uon permittat, extra- 
nea pars quz hzc faeta nostra. infrangere voluerit, 
in primis iram Dei et sancti illius incurrat, et ob hoe 
Solidos centum partibus ipsius cui liec facta est 


multe componat, ei quod repetit. vindicare non 
valeat, 


Xl. Donatio quam liomo facit ad filium suum. 


Ego in Dei nomine ille. Constat me in amore Do- 
mini nostri Jesu Christi, ut veniam delictis meis con- 
sequi mereamur, donasse et dono donatumque esso 
volo ad dulcissimum filium imeum nomine illum 
peciam de terra arabili in loco qui dicitur ille, qui 
est in pago illo, per loca designata vel circuita, in ca 
Falione ut post liunc diem jam dictus flliolus imeus, 
cui epistola donationis ista legibus facta fuit, ipsam 
terram habeat, teneat, atque possideat, vel quicquid 
exinde facere voluerit, liberam in omnibus, Christo 
propitio, habeat potestatem. Et si quis, etc. 


Xll. * Notitia de cruce evindicata., 
Dum et omnibus non est incognitum qualiter ve- 


mule componat, ei quod repetit vindicare non een homo aliquis nomine ille ante vigarium in« 


valeat. 
IX. Donatio quam pater (acit filio euo. 


Duleissimo atque amantissimo fllio meo illi, ego in 
Dei nomine ille genitur tuus. Dum et ego te dulciter 
enutrivi, el tu mibi fldeliter deservisti, vel tuum :er- 
vit:um vel benevolentiam circa partem nostram lia- 
bemus compertarm, ideo in ipso amore dulcediuis vel 
tuo servitio componente, dabo ergo tibi a die pra- 
eente quod in perpetuum volo esse niansurum, lioc 
est, mansum ad comimanendum cuin casticia, super- 
po»ita, terris arabilibus, ct mancipiis bis nominibus 
ilis et illis, ut per banc epistolam donationis vel 
* deliberationis nostrz mauu inea vel bonorum firma- 
(am, ut quandiu adv;vis tam tu ipse quain bereditas 
tu3, contra tuos germanos et geruianas quieto ordine 
vel elitiyato valeas possidere vel dominare. Propterea 
hane epistolam traditionis vel deliberatienis nostrae 
manu mea firmatam exinde tibi fieri vel conscribere 


rogavi, ut de prasenti die de ipso manso, vel quie- D 


quid ad ipsum mansum aspicit, et ipsa maucipia su- 
mn denominata hoc habeas, leneas, atque pos- 
sideas. 


X. b» Conculcaturia quam abbas facit ad. hominem 
suum. 


Ego in Dei nomine, acsi peccator, venerabiiis 
vir ille abbas de monasterio sancto illo, quod est in 


* [nde livrer et délivrcr. 

b Forte legendum conciliatoria, Ejusdem argumenti 
est apud Marculf., l. i1, c. 29. 

c Crucis judicium seu examinarioi..ter probationis 
species recensetur. Ejus probationis forina describi 
videtur in Legibus Frisionum, tit. xiv; duas scilicet 
praeparari tesseras, quarum una pura, altera crucis 
signo insigaita sit : qux» dux su,er altare in linteo 
evolvuntur ; deinde, post varias preces, a presbytero 


ustris viri illius comitis nomine illo, adversus homi- 
nem aliquem nomine illum, repetebat ei dum diceret 
eo quod terram suam de suo manso vel de sua po- 
testate malo ordine proprisi-set. Sed ipse ille de 
praseuti adstare videbatur, et hanc causam fortiter 
denegavit quod suam terram de suo manso malo 
ordine nunquam 4 proprisisset, nec post seuunquau 
retiuuerit. Sed taliter ei fuit judicatum in ipso placito 
aute ipsum vigarium, vel ante ipsos pagenses, ut ad 
crucem ad judicium Dei pro ipsa terra in noctes qua- 
draginta duas in ipso placito pro huc deberent ads!a- 
re. Quod ita et fecerunt. Sed venientes ad ipsum pla- 
citum, sieut eis fuit judicatum, ante ipsum vigarium, 
vel ante ipsos pagenses, ad ipsum judicium vel ad 
ipsam crucem visi fuerunt stetisse; sed ipse illum 
homineimn, qui ipsam terram proprisit, ad ipsum ju- 
dicium vel ad ipsau erucem eum convicit; scd ipse 
in ipso placito ad ipsai crucem visus cadisse ; sed 
dum hzc causa sic fuit inventa, quod ipse ille qui ad 
ipsum judicium vel ad ipsam crucem cadisset, soli- 
dos tautos ei transsolvere deberet, quod ita et fecit, 
et de ipsa terra ipsum illum legibus revestire debe- 
ret, quod ita et fecit. Tunc taliter ei judicaveruunt, 
ut ipse ille de presenti die ipsam te:ram tai coutra 
ipsum illum vel heredes suos quam contra quemii- 
bet hominem omuique tempore habeat evindicatam 
atque elitigatam, ut tam ipse ille quam et posteritas 
$ua post hanc diem przediciam terram quieto ordine 


aut puero debent extrahi; quod si crucis tessera 
prinia extrahatur, iunocentíaui satis probatam existi- 
mabant. Agolardus, pag. 258: « Jube ferrum vel 
aquas caletieri, quam manibus illesus attrectem ; aut. 
constitue cruces, ad quas stans immobilis perseve- 
rem. « Ex quibus verbis app»ret alium quam tcsse- 
rarium modum purgationis fuisse. Dix. 
d Proprisisset, id est, invasisset. 


805 


AD MARCULFI FORMULAS APPENDIX. 


801 


valeat possidere vel domiosre, ct ducti et securi A bilitate valeat ambulare ad orationem, Propterea has 


cvinde valeant. residere. Factum judicium in luco 
illo pubticiter. 
XIII. ^ Cautio de clavib «s. 


Dum ct per p'ures homines est patefactum qualiter 
ia Dei n»mine ille veniens in placito ante il:os vel 
quamplures bonos liomines adversus homine: nomi- 
ve illum, repetebat ei. dum diceret. eo quod celaria 
vel camara et b granica, quicquid in eis habuit repo- 
situm, lioc est, aurum, argentum, drapalia, arma, 
viuum, annonam, vel * vitalia sua per suas claves 
comin »ndassct ad custodiendum vel ad salvanduin, 
el ipsam rem iu naufraginm vel in. damnum posuit. 
Sed ipse ille de prxsenti adstabat, et hanc causam 
nullatenus p tnit denegare ; sed taliter ei fuit profes- 
8us, quod ipsam rem superius denoninatam per suum 
neglectum. et per suum facinus fuit perdita vel 4 nau- 
fragata. Tunc taliter ei judicaverunt, ut ipsam retn 
ci transsaolveie vel emendare deberet (Duchesn.,t. 144, 
p. 240, 493). Sed ipse ille nullatenus liabuit unde 
jpsam rem transsolvere vel emendare deheret. Sed 
taliter ei fuit judicatum, ut ta!em cautioner de capite 
$u0, manu sua vel bonorum hboimninum firinata, ei fleri 
vel conscribere rogaret, quod ita et fecit, ut dum 
ipsam rem non habui, uec pretium unde transsolvere 
vel emerdare debuissem, ut quandiu advivarm in ser- 
vitio publico, quod mihi injungitis, vobis deservire 
debeam ; ct si negligeus aut tardus de ipso servilio 
apparuero, qualeineunque disciplinam ad alios servos 
tuos impendis, talem super me potestatem habeas 
ad faciendum. EL si fuerit aut ego. ipsc, aut ullus de 
meis leredibu:, qui coutra hanc. cautionein veuire 
&ut reclamare, etc. 

XIV. Concamiatura inter duos abbales. 

Placuit, auxiliante Domino, atque convenit inter 


venerabilem virum illum abbatem de monasterio iilo, 
vcl congregationem monasterii sui, necnon et magni- 


ficum viruin illum, de commutatione locorum, quam (C 


iuter sc facere deberent. Quod ita et fecerunt. Per 
quam accepit venerabilis vir ille abba ad opus mo- 
nasterii sui in loco nuncupante illo, qui est in pago 
illo, lioc est, in ipso loco illo mansos ad coimmaneu- 
dum, casticiis superpositis, terris arabilibus, vel 
quicquid in ipio loco ad prxsceus cernitur esse pos- 
sessio, totum el ad integrum re inexquisita in com- 
mutatione vel in concamio. Simili modo vir magnili- 
cus ille accepit ad opus suum aliam rem in loco nun- 
cupante illo, qui est in pago illo, hoc est quod 
supeiius diximus, totum et ad integrum re inexquisila 
iu commutatione vel in concamio. Uude duas episto- 
las pariculas uno tenore conscriptas, manu eorum vel 
bonorum hominum fi: matas, inter se (ieri et firmare 
rogaverunt, ut unusquisque post hunc diem quod à 
pii suo in commutatione vel in concamio accepit 
teueat atque possideat, vel quicquid [.. etc.] 
XV. * Charla tracturia. 


Domnis sanctis et apostolicis ac venerabilibus in 
Christo Patribus, regibus, comitibus, episcopis, ab- 
hatibus, sacerdotibus, clericis, vel omni populo Chri- 
stiano qui in. Romanorum vel Longobardorum pro- 
vinciis Deo serviunt, tam in. monasteriis quai et in 
civitate, seu per pagos, vel per vicos, ego in Dei 
nomiue ille inajor domus. Cognoscat magnitudo seu 
et sanctitas vestra quod iste frater noster nomen ille 
serviens vester petiit nobis ut ad basilicam sancti 
l'etri patris vestri (ro suis culpis vel pro nostra sta- 


? Cautio est abeo facta. qui, cum rem aliquam 
custodiendam  suscepisse!, eansque postea dolo vel 
injuria amissam nec restituere potest, nec zstimatio- 
nem priestare, domino rei se ipsum tradit, ul pro 
servo deinceps habeatur. Ideoque cautio de clavibus 
dicitur, quia per clavium traditionem ies qui in bor- 
rco vel cellario continevantur. comnendate: ei faa- 
Faut, lic, 


literas cum salutatione per ipsum ad vos direximus, 
ut in amore Dei ct sancti Petri ipsum ad hospitiu.:i 
recipiatis ad benefaciendum vel ad suam consolatio 
nem, tam ad eain ambulando quam et in redeuutto, 
ut per vos salvus eat et salvus revertatur. luterim, 
sicut vestra est consuetudo bona, vel consolationem 
vel adjutorium ei impendere jubeatis, ltumque diem 
jubeatis habere. Cujus potestas reguat in seternu:n, 
Iyse vos custodiat in regno suo perpetuo. Salutamus 
vos omnes salutatione pleuissima. 


XVI. Donalio quam homo donat ad suam parentem. 


Dilectissima atque amabili mihi in Domino conso- 
brin:e mex nomine illo, ego in Dei nomine ill. Dum 
et pluribus est percognitutn eo quod tu partibus meis 
amabilia servitia impendere nou desinis, pro tua bo- 
nitate, et pro co quod dictum est : Faciamus bonum 
ad oinnes, mazime autem ad. domesticos fidei (Gal. vi) 
vel ad propinquos nostros, igitur douo tibi a die 
przseute per hanc epistolam donationis, qu:e in per- 
petuum sit mansura, et de jure meo in tua domina- 
tione trado atque firinabo, id est, mansuin ad coim- 
manendum in pago illo, in loco qui dicitur ille, et 
est ipse mansus per loca designata de latere uno et 
de fronte terra illius, et de alio latere et fronteterrz 
illius tanto, ita ut ab liac die memorata consobrima 
mea illa quicquid de ipso manso facere voluerit, ut 
absque uniuscujusque 1epetitione liberam iu ouni- 
bus hliabeat potestatem ad faciendum. 


XVII. Donatio ad casam Dei. 


Prudens consilium bajulat qui pro anii. sux re- 
medio cogitat. illi Domiuum retribuere, et exinda 
habere cogitat, et de Dei misericordia non dubitat. 
Idcirco nos in Dei nomine ille, ct conjux mea illa. 
Admonet nos divina pietas et Christi misericordia ut 
aliquid de rebus nostris, pro redimenda ultione nostro- 
rum peccaminum Dornino offerre deberemus, ut in 
die judicii misericors Dominus vel in aliquantuluiu 
de scelere nostro nobis relaxare dignaretur, donatus 
compuncto corde et devoto animo ad basilicam illam, 
qui est in honore sancti illius constructa in loco 
ilio, hoc est, rem nostram in loco nuncupante. illo, 
lioc est, iu ipsa re mausis ad commanendum, casti- 
Ciis, superpositis, terris arabilibus, ut post huuc dieu 
ipsi custodes qui ad ipsum sauctum locum deser- 
viUDnt, ipsam ;rem superius denominatam  liabeant, 
teueant, atque possideant, vel quiequid exinde facere 
voluerint, liberam et lirmissimam hbiabeant potestatem 
ad faciendum. Et si quis. 


XVIII. Pactum divisionis inter fratres. 


Pactum divisionis inter fratres, id sunt ille et ille, 
heredes illius et illius quondarn, qualiter se de alude 
eorum dividere vel exzequare deberent. Quod ita et 
lecerunt. Per quem accepit vir magnificus ille mau- 
sum illun in loco nuncupante illo, qui est in pago 
ill^, hoc est, ipse mansus circumcinetus, cum arbo- 


D ribus et castietis, superpositis , terris arabilibus , et 


citera.. Simili modo vir magnificus ille accepit ad 
opus suum aliua inansum in loco nuncujaute i lo, 
qui est in pago illo, in f centena illa, lioc est, quud 
superius diximus, mansum circumcinctum , cuin ar- 
boribus et castieia, superposita, terris arabilibus, et 
cetera, vel. quiequid. pars contra parem suuin per 
iqualeutiam iter. $e diviserunt, absque ulla repe- 
titione vel reclamatione lioc habeant, teneant, pussi- 
dean!, vel quicquid exinde lacere volueiint, libera in 


b Grauica, liorrea; a grano, unde el mos hodie 
granaria d,cimnus. lp. 

e Vitalia, nobis victuailles. 

4 Sic correxanus, ubi male antea legebatur nau- 
rata. 

e Marculf., appeud. c. 10. 

f Comitatus iir centenas dis'ributi crant (Cupiiul, 
it, €. 1 ). fries. 


$5 
omnibus, Christo propitio, in'sua. permaneat polc- 
state ad faciendum. Si quis vero. 


XIX. Venditio ad monasterium, — ! 


Nenerabili in Christo patri illi abbati de monaste- 
rio qui vecatur sancti illius, quod est in pago illo 
super fluvium illum constructum , emptori, ego in 
"Dei nomine ille venditor. Constat me non imaginario 
jure. nec nullo cogentis imperio , sed proprio volun- 
latis mex arbitro, vobis vel ad, mouasterium vestrum 
vendere , quoJ ita et vendidi vobis a*die praesente, 
rem pro proportione mea, in loco nunchpante il!'o, 
quod est infra pagum illu:n, quod de parte parentum 
meorum ad me legibus obvenit, hioc est, tam mausis, 
casis , casticiis, mancipiis, ingenuis his nominibus , 
vel quicquid ibidem praesens est niea dominatio , to- 
tum et ad integrum de jure meo in dominatione 
vestra per hane venditionem tradidi vobis ad possi- 
dendum; et accepi a vobis in pretio taxato, juxia 
quod nobis aptilicatum vel conventum fuit, solidus 
probos atque pensantes numero tontos ; ita ut ab die 
mmeinorata omnia superius nominata, quie de me legi- 
bus comparastis, hoc liabeatis, teneatis ,possideatis 
tam vos quam et successores vestri, liberumque et 
Ürmissimum in vestra permaneat potestate ad facien- 
duin. Si quis vero. 


XX. Precaria. 


In Christo vencrabili patri et domno illi abbati de 
monasterio sancti illius, quod est in pago illo super 
fluvium illum co»structum , ego iu Dei nomine ille. 
Precator accessi ad vos ut rem pro portione vestra, 
in loco nuncupante illo, qui est in pago illo, quam 
ego ille 2nte hos dies per vendiliouis titu'um, dato 
pretio Saneto, illi seu vestro monasterio adfirmavi, 
hoc est, in ipsa portione mansum ad comianen- 
dim, casticiis, superpositis, terris arabilibus , man- 
&piis, iugenuis his nominibus , vincis , pratis, silvis, 
pascuis , vel quicquid ibidem aspicit vobis delegaii- 


FOh'MULA DIGNONIAN.E. 


806 


A sauro sancti illius nobis vendidisti ; sed postea taliter 


nobis supplie:sti ut ipsius portionis duas partes in 
pradicto loco illo ad usum beneficium ad erxcolen- 
dum. quandiu advivis, tibi prasstare deberemus. Quod 
ita «t fecimus. Propterea hanc commendatitiam manu 
nostra f.rmatam tibi pro hoc dedimus , ut aunis sin- 
gulis ceusum tantum et illam decimam de omni fruetu, 
duce supra ipsam terrom conlaborare potueris , 

ie illo, quod e:eniet festo sancti illius, pro hoc 
dare debeas. Et si negligens aut tardus ad id placi- 
tum de ipso censu fueris, fidem exinde pro hoc nob s 
facias, el ipsam rem ad viventum tuum per nostruin 
heuelicium teneas, in ea tamen ratione nt ipsam rem 
aliubi nec vendeie, nec donare, nec alienare, nec ad 
alias casas Dei delegare, nec ad proprium sacire, uec 
lieredibus tuis in alode derelinquere , nec in naufra- 
gium ponere, potestatem non habeas ad faciendum, 
nisi post tuum discessum, una cur ipso re immelio- 
rata vel superposita, quicquid il.idem inventum fue- 


p rit, sine ullius judicis consignatione pars monasterii 


nostri elit gato ordine prasentaliter ipsam rem ini- 
melioratam in nostrum faciat revocare dominium, et 
hae commendatitia. firma sit. Facta commendatitia 
in po monasterio sancti illius publiciter in anno 
duodecimo regni. 

XXII. Indiculus precatorius ad episcopum. 


Domiuo sancto et apos:olica sede colendo in Chri- 
sto venerabiii dumno et patri illi pontifici urbis illius, 
civitatis illius, ego in Dei nomine ille, bene cupiens 
vester, in Domino vobis diriganus salutem et preca- 
mur sanctitatem vestram ut. pro nobis orafe digue- 
mini. Denique cogno:catis quod iste homo vester, uo- 
mine illo, ad nos confugium fecit, et dixit quod 
contra vos cu!'pas habeat. commissas. Propterea has 
litteras cuw salutatione ad vos direximus , 5 et pre- 
camur vobis ut vitam et iimmancatiouem etl discipli- 
nam co-poralem ei concedere jubeatis. Aliam poeni- 
tentiam, qualem ei volueritis judicare, in vestra est 


portionem ad usum beneficium ad excolendum quau- 
diu advivo mihi praestare vel relaxare deberetis. 
Quod ita et fecistis. Propterea hanc precariam manu 
mea vel bonorum hominum firmatam vobis exinde 
cumisimus, ut aunis singulis censum denariorum tot 
ad luminaria sancti illius et decimam de omnibus 
iructibus, quiequid supra ipsam cenlaborare pot e- 
1imus, die illo, quod eveniet festo ip-ius sancti illius, 
yro hoc vobis dare et adimplere faciam. Et si negli- 
gens aut tardus de ipso censu ad iul placitum 
apparuero, fidem exinde vobis legibus faciam, et 
ipsam rem dum advivo per vestrum beneficium t€- 
uere et usufructuare faciam ; in. ea vero rationo ul 
aliubi iysas res nec vendere, uec donare , nec alie- 
uare, nec ad alias casas Dei delegare, uec in naufra- 
gium ponere, nec ad yroprium faccre, nec leredi- 
bus meis in alode derelinquere poutilicium non ha- 
beam ad laciendum, visi post meum discessum , uua 
tum re imimeliorata vel superposita, quicquid ibidem 
inventum fuerit, absque ulli«g judicis contradie:i.ne, 
pars monasterii vesui ad vestruiu faciat revocare do- 
minum. Si qu.s vero. 
XXI. * Commendatitia de re vendita. 


In Ch:i:to filio ecclesix illi, in Dei nomine ille 
abbas de monasterio illo. Sancti illius, quod est in 
pago illo, una cum consensu fratrum nostrorum, 
Dui et tua fuit petitio et nostra decrevit voluntas ut 
duas partcs darem pro portione nostra in loco nun- 
cupaute illo, qui est in pago illo, quein tui ipse aute 
hos dies per venditionis utulum dato pretio de Llie- 


* Commendatitia, hoc est, przstaria , charta prz- 
s'ationis. 

b Solebant veteres , seu. episcopi , scu clerici, pro 
reis ad ecclesiam confugientibus intercedere, nec 
prius eos reddere quau: ad Evangelia datis sacramen- 
ti», iuquit synodus Aureliau. 1, c. 5, de morte et de- 


hostram suggestionem ad vos deportasset ; et uude 
nobis reconjungilis vobis remerire cupimus. Quid 
plura ? 


XXIil. /ndiculus quem prapositus transmittit ad 
abbatem. 


Diligando ad nos domno et in Christo l'atri nostro 
venerabili illi abbati, ego illé serviens atque prieyo- 
situs vester. In. primis illud precamur sanctitatem 
vestram, ul iu vestra sancta oratione pro me esse 
non dedignemini. Denique , domne , cognoscatis de 
isto servitio ubi nos trausmisi-tis, per verbum iu- 
lustris viri illius comitis, sui juniores non exinde fv- 
cerunt quomodo eis fuit deniandatum, Propterea lias 
liueras ad vos direximus, ut de ipso certiores sitis, 
et inantea. quomodo vobis est utile sic compensetis 
ut nostram rem non perdamus. Quid plura? Saluta- 
mus vos usque ad gaudium. 


D XXIV. Indiculus quem abbas transmitit ad hominem 


pagensem. 


Dulcis-imo nostro et ut credimus amico sancti il- 
lius in Dei nomine illi, ille, etsi peccator, abba, nos 
et nostri, servientes vestri , in Domino vobis dirigi- 
mus salutes , et illud precamur Deum ut merearis 
agere in ista vita quod Deo sit beneplacitum. Pre- 
camur vos de illis vestris homuuciunculis qui in 
vestro ministerio commanent, vel de nostri3 Cau-is 
invicem. nostrum. bonum certamen exinde iniitatis , 
sicut uos de vestra caritate bene confidimus, ut sic 


bilitate sint securi, sta ut ei, cui reus fuerit. crimino- 
sus, de satisfactione conveniat. Quod etiam in servis 
obtinebat, qui nonnisi excusati dominis permitte- 
bantur (Jbid., c. 4, 5). Prxclarum ejus ri apud 
Gregorium "Turon. exstat exemjpum , lib. v , eap. 5. 
Dicx. 


807 


gimus. Quid plura ? 
XXV. Jndiculus quem episcepus transmittit ad. abba- 
tem. 


Sanctorum meritis bcatificato domno atque patri , 
Deique cultore, et ut eonfidimus vero amico nostro 
illi gratia Dei abbad, nos enim in Dei nomine ille, 
quamvis peccator, donam Dei episcopus. Deus scit, 
vester in omnibas proprius amicus , imprimitus sa- 
lutauonem. Desuni reliqua. 

XXVI. * Cautio de in[racturis. 

Contigit quod cellarium vel ^ spicarium vestrum 
infregi, et exinde annonam vel aliam rauparm in so- 
lidos tantos furavi. Dum et vos et advocatus vester 
exinde ante. illum comitem interpellare fecistis , et 


2 Qui effracto horreo, vel cellario, furtum eommi- 
serat, eo nomine in certam pecuniam condemnatus, 
se ipsum pro pignore tradit. Dicx. 





AD MARCULFI FORSULAS APPENDIX. 
exinde perportare faciatis usque nos insimul conjan- A ego banc causam nullatenus potui 


'*5 


demegare, sie ab 
ipsis Racimburgiis fuit je , Ww per wadium 
meum cam contra vos compon atque satisfacere 
debeain, hoc eit, solidos tantos vel.... Sed dum ipsos 
solidos minime habui onde wanssolvere debeas, sie 
mibi aptificavit, ot brachium in collum posui, et. 
comam capitis mei eoram tibus bomini 
tradere feci, in ea ratione ut interim quod ipsos soli- 
dos vestros reddere potuero, et servitium vestrum eL 
eperam qualemceunque vel vos juuiores vestri in- 
junxeritis, facere et adimplere debeam ; et si exinde 
negligens vel jactivas apparuero, spondeo me coa- 
tra vos ut talem disciplinam supra dorsum mesm 
facere iubeatis qwam seper reliquos servos vc- 
$iro$. 


* Spicarium est horreum, a spicis scilicel recou- 


ditis. Ip. 





FORMULAE * LINDENBROGII , 


SIVE 
ALTERA EDITIO FORMULARUM MARCULFI 
À FRIDERICO LINDENBROGIO IN PUBLICUM EMISSA. 


Incipiunl exemplaria de dirersis conditiomibus , qualiter regales vel cart& pagenses aut 
senice , quas hec formula continet , scribantur. 


]. De episcopatu. 
le rex viro apostolico, ete. (Marculf., l. 1, c. 5.) 
Hl. Jndiculus regis ad episcopum ut alium benedicat. 


Domino sancto sede apostoliez: dignitatis colendo 
in Christo Pati, ete. (Jbid., c. 6.) 


]M. Concessio civium pro episcopatu. 


Suggestio piissimo ac praecellentissimo domino ill. 
rcgi, etc. (Ibid., c. 1.) 


iV. Carta de episcopatu. 


Dum, juxta Apostoli dictum, omnis potestas siubli- 
matur a Domino (Sirmond., Conc. Gall., 1. M, p. 656), 
et' quatenus post Deum in regia manet potestate qua- 
liter cuncta teirena debeant gulernari. Unde oportet 
nos salubri: consilio 1etractare ut illi in locis sancto- 
rum instituantur custodes qui digne ad ipsum officium 
gubernandum apparere noscuntur. lgitur dum et 
vestra et cleri vel pagensium civitatis illins adfuit 
petitio ut relicta urbe illa, quam prius regere et 
gubernare videbamini, in. snprascripta urbe iila. ca- 
thedram pontificalem suscipere deberetis, et dum 
vos apud animos nostros et actio commendat probata, 
et nobilitatis ordo sublimat, ac morum probitas vel 
mansuetudo et prudenti:e honestas exornat, cum 
consilio et voluntate pontifieum procerumque nostro- 
rum , juxta. voluntatem ei ceuseusum cleri et. ple- 
bium ipsius civitatis, in supradicta urbe illa ponti» 
ficalem in Dei nome vobis conmisimus dignitatem. 
Propterea per pr:»sentem praeceptum decernimus ac 
jubemus ut supradicta urbs vel res Ecclesia ipsius et 
clerus sub vestro arbitrio et guberna:ione consistant, 
et erga. regiinen. nostrum semper fidem inlibatam 
custodire debeatis, et juxia canonicam in-tiluLi onem 
plebem vobis commissam assiduis pr:edicationuin 
»ermonibus expolire, et non minus pielate quam se- 


? Lindenhregius ctxxxv formulas quas publicavit, 
Marculfo attribuit, quippe qui in firoute prafationem 
hujus auctoris pr.elixerit. Verum. ei: duntaxat Mar- 
cullo tribuend.e, qu.e cx-Lint in Editione Biguoniana. 


veritate constringere studeatis, et euram pauperdim 
vel necessitatem palientium cam iagenti cura el di- 


C lectione procuretis , ut gi Haar muliiplieatsque 


gregis vestri salute, ad ovile dominicum nullis zascu- 
lis sordidatum valeatis przsentare; quatenus dum 
Ecclesiam vobis dispensatione divina commissam 
strenue rezere atque guberuare videamini, volis 
apud szterpum retributorem mercedum suffragia 
largiantur, et vos immensum Christum pro aosite- 
rum mole peccaminum assidue exorare debeatis. 


V. Caria de magna re, qui vult. zenodockium esl 
monasterium construere. 
Domino vere saneto, etc. (Marcul[., 1. 1, c. 1.) - 
VI. Emuuilas regia. 


Maximum regni nostri augere credimus munimet. 
tum si beneficia oportuna locis ecclesiarum beme- 
vola deliberatione concedimus, ae Domino prok- 
gente, stabiliter perdurare conseribimes. Noverit — 
igilur sollertia vestra no& 3d petitionem apostoliti 
viri domni ill. illius urbis episcopi tale pro serm 


Dp retributione beneficium indulsisse ut in villis ecele- 


sie domni ill. quas moderno tempore aut motire 
aut enjuslibet munere babere videtur, vel qua delie- 
ceps in jure ipsius sancti loci voluerit divina pietas 
ampliare, nullus judex publicus ad causas audiendis 
aut fredam undique exigendam ullo unquam tempore 
presumat ingredi; sed hoc ipse pontifex vel succet 
sores ejus propter nomen D^mini sub integra eme- 
mitate omnino valeant dominari, Statuentes erge 
jubemus ui neque vos, neque juniores vesui au 
succe:sores , nec ulla pub'ica judiciaria potesbi 
quoquo tempore in villas ubicunque in regno nosus 
ipsi Ecclesize aut regia aut privatorum largitate €os- 
latas, aut quz inautea fuerint conlaturze, ad audies- 
dum a!tercationes ingredi, aut fredum de qualibel 


Cum plerzque Lindenbrogianz: formulz e:xdem sis 
2c illz: que jam supra editze sunt, eas tantum danni 
qu:e alibi non reperiuntur, 


809 


jussores tollere przsumatis; sed quiequid exinde 
exigere, aut. de servientibus exterisque nationibus 
que sunt. infra agros vel fines seu supra terras pre- 

ict: eeclesie commanentes, fiscus aut de freda aut 
undecnnque potuerat sperare, ex nostra liac. indul- 
geniia pro futura salute in. luminaribus ipsius eccle- 
Sis per manus ageutium eorum proliciat in perpe- 
tuum. Et quod n»s propter nomen Doinini et anim:;e 
nostrse remedium, seu pro nostra subsequente pro- 
genie, plena devotione indulsimus, nec regalis subli- 
mitas, nec cujuslibet judicium seu cupi.litas refragare 
tentet. Et ut prmsens auctoritas tam presenti quim 
futuris temporibus inviolata, Deo adjutore, perina- 
next, manus nostrae subscriptionibus infra roborare 
decrevimus. 


Vill. Confirmatio de emunitate 


Hle rex Francorum vir inlustris, Quotiescunque 
petitionem sacerdotum vel ancillarum Dei ad effe- 
cium perducimus, regiam consuetudinem exercemus, 
et nobis ad mercedem vel ad stabilitatem regni 
nostri iw Dei nomine pertinere confidimus. Ideoque 
dominis viris sanctis ac venerabilibus apostolicis iu 
Christo patribus omnibus episcopis, vel omnibus ab- 
hatibus, seu inlustribus atque magnificis viris, duci- 
bus, comitibus, vicariis, centenariis, vel omnibus 
vassis nostris, vel omuibus missis nostris discurren- 
tibus. Cognoscatis quod inlustris abbas ille de mo- 
Basterio illo in pago illo, in loco qui dicitur ill. in 
bonorem sancti ill. constructo, una cum monachis 
vel Dei ancillis ad laudem Christi canendum sub re- 
ligionis norma conversantibus, clementi regni no- 
stri suggestionem intulit eo quod gloriosus dominus 
et genitor noster ill. quondam rex per suam pra- 
ceptionem, sua manu roboratam, talem emunitateim 
ad ipsam easam Dei sancti ill. vel rponasterii ill. 
vel ipsi abhati habuisset concessam atque indultam, 
ut nullus judex publicus vel quislibet judiciaria po- 
testate accinctus in cortes vel villas ipsius monaste- 
rii nullum debuisset habere introitum, nec ad causas 
audiendas, nec ad fredam exigendam, nec fldejusso- 
res tolleudos, nec niausiones aut. paradas requiren- 
das, nec ullas retributiones exactaudas; quod fiscus 
poster exinde habere poterit, nullatenus exacietur, 
nee requiratur. Unde et coufirmationes anteriorum 
Fegun parentum nostrorum nobis in praesente pro- 
tulit relegendas; petiitque celsiiudiuem nostram ut 
eirca ipsum monasterium nostra hzc deberet aucto- 
ritas generaliter confirmare. Qu«d nos benelicium 
gratanti animo pro mercedi« nos'T-P augmento non 
solum confirmantes , sed etiam novum sub einunita- 
tis nomine concedentes , per hoc praceptum specia- 
lius decernimus atque omnino jubemus , quod in 
perpetuum absque ullis obstaculis et refragationibus 
volumus esse mansurum, ut absque introitu episcopi 
a-t archidiaconi ad orationem aut praedicationem 
Iwerandam nullus judex publicus in enrtes vel villas 


ipsius monasterii ullum debeat babere ingressum, p 


met ad causas audiendas, nec fredam exigeudam, 
pec fidejussores tollendos, nec mausiones aut. para- 
das requirendas, nec ullas retributiones exactanidas ; 
quod fiscus noster exinde habere poterit, nullatenus 
exactetur nee requiratur. Nisi, ut diximus, pro mer- 
cedis nosirz:? auginento , sicut ab antecessoribus re- 
gibus parentibus nostris, seu et domno glorioso 
genitore no-tro ill. quondam rege, moderno teinpore 
luit concessum atque indultum, ita nostris oraculis 
plenius confirmamus, quod in perpetuum volumus 
esse mausurum. Et ut hzc praeceptio firmior habea- 
tur, et per tempora melius conservetur, mauus no- 
strae signaculis subter. eain deereviuius roborare, et 
aunulo nostro subter sigillavimus. 


VI. Confirmatio de omni corpore (acultatts mona- 
sterii. 


llle rex illi patricio, etc. (Marculf., l. 1, c. 91.) 
ParRoL. LXXNXVIL 


FORMULA LINDENBROGI!. 
causa exigere, vel mansiones aut. paratas vel fide- A 


810 


IX. Ut causas auctorum. adsumendi aliquis licentiam 
habeat. 


Malorum necesse est, etc. (Ibid., c. 96.) 
X. Iudiculusregis de privilegio. 
llle rex Francorum vir inluster illi comiti, etc. 
(Marculf., append., c. 50). 
Xl. Alius indiculus regalis. 


Karolus gratia Dei rex Francorum, etc. (Ibid. 
c. 45). J 


XII. fte n alius. 


llle rex Francorum viris iulustribus patriciis, co- 
mitibus , telonariis, vel omnibus curam publicam 
agentibus. Si opportuna beneficia ad loca. sanctaruin 
ecclesiaram vel sacerdotibus prestare non desine- 
mus, lioc nobis procul dubio in zterna beatitudine 
retribuere confidimus. lgitur cognoscat magnitudo 
seu almitas vestr2 quod nos ad petitionem apostolici 


B viri, illius urbis antistitis, talem propter notnen Do- 


mini, ejus merili: compellentibus, beneficium przsti- 
usse cognoscite ut ubicunque infra regunin nosirum 
miss! sui mercare videntur, vel pro reliqua nece-ai- 
tate. discurrunt, nullum teloneum | nec quamlibet 
redhibitionem exinde ad partem fisci nostri nec ipse 
nec missi sui solvere non debeant. Propterea per 
pra:entem praeceptum decernimus quod perpetuali- 
ter mansurum esse volumus, ut nullum teloneum in 
nullis civitatibus 2ut pagis vel ubicunque in regno 
nostro teloneus exigitur, nec de navali nec de car- 
rali evectione, nec de rotatico, nec de pontatico, 
nec pulveratico, nec saltuatico, nec cespitatico, nec 
de saumariis, nec de eo quod homiues eorum ad 
dorsum portant, nec nulla redhibitione, quam fiscus 
noster exinde sperare poterat, nec vos nec juniores 
aul SucCessores vestri non requiratis nec exigatis ; 
sed omnia et in omnibus hoc propter nomen Domini 
ipse pontifex vel successores sui aut. memorata ec- 
clesia sancii illus habeant indultum, vel in lumini- 
ribus ipsius loci proficiat. Qu: vero auctorita. ut 
perpeuis temporibus valeat, propria esm manu in- 
ra decrevimus roborare. 
Xlll. Epistola donationis. 


Muudi terminum ruinis crebrescentibus a'lpropin- 
ew indicia certa manifestant , etc. ( Marculf., |. ", 
€. o e 

XIV. Alia donatio. 


Fgo ille, de misericordia Dei et pietate confisus, 
per hanc epistolam donationis datum donatumque in 
perpetuum esse volo ad basilicam saucti illius, ubi 
Ipsius pretiosum corpus requiescit, et venerabiiis vir 
iy "ia preesse videtur, etc. (Formule teteres, 
C. 


XV. Donatio de parva re ad ecclesiam. 


Si aliquid de rebus nostris locis sanctorum, etc. 
(Marculf., 1. ni, c. 6.) ' 


XVI. Cessio a die prasente ad. ecclesiam. 


Dum íragilitas humani generis pertimescit ulti- 
mui vitz tempus, e:c. (Jbid., c. 4.) 


XVII. Jtem alia cessio. 


Ego ille cogitans Dei amorem vel zternorum bo- 
norum retributionem , ideo cedo a die praesente ad 
snpradiciam basilicam et monac^os ibidem consisten- 
Les cessumque in perpetuum esse volo portiones meas 
in loco nuncupa'o ill, sitas in pago ill., quz mibi taa 
de alode quam de comparato vel de quolibet 
adtracio advenit, vel legibus advenire potest, iu 
supra memorato loco, tam terris , domibus, aedificiis, 
maucipiis, libertis, accolabus, merito accolonoruim, «i- 
neis, silvis, pratis, paseuis, campis, cultis, ipculii-, a- 
quis,aquaruimve decursibus, mobil ibus etiipmobilibus, 
cum ouibus adjaceutiis et appendiciis vel colonicis 
ad ine pertincntibus. vel oinn integritate, vel super- 


2S 


811 


AD MARCULFI FORMULAS APPENDIX 


811 


posito , quiequid dici 3ut nominari potest in supra A cupato ill. super fluvio ill. et in alio loco qui dicitur 


memorato pago vel loco supra nominato, vel utique 
de supradictis portionibus tenere visus sum, totum 
et ad integrum a die praesente ad jam memoratum 
monasterium vel ad ipsos monachos ibi consistentes 
perpetualiter trado atque transfundo de meo jure in 
eorum dominationem ad possidendum, ut quicquid 
adie presente exinde facere voluerint, liberam ac 
firmissimam in omnibus habeant potestatem facien- 
di. Si quis vero, quod fieri non credo, in futurum, 
sive ego ipse, aut ullus de heredibus vel proheredi- 
bus meis, 23ut ulla emissa vel opposita persona, vel 
quislibet , qui contra hanc cessionem meam, quam 
ego hona voluntate fieri et adfirmare rogavi, venire, 
agere, aut resultare, vel quibuscuuque modis repe- 
tere aut infrangere eonatus fuerit, nec loc valcat 
vindicare quod repelit, et insuper partibus supra 
memorati monasterii vel monachis ibi consistentibus 
duplum tantum quantum ips res eo tempore wme- 
liorat:e valuerint componat, et insuper socio fisco 
multa auri libram unam coactus ezsolvat, et h:ec 
cessio omni tempore firma permaneat, stipulatione 
subnexa. Actum loco illo. 


XVIII. Donatio ad casam Dei. 


llle bene possidet res in seculo qui sibi de terre- 
nis seu de cad.cis rebus comparat pramia sempiter- 
na. Quapropter ego in Dei nomine ille, necnon et 
eonjuz mea, ambo pariter cogitantes de Dei timore 
vel aterna retributione, propterea donamus , tradi- 
mus aliquas res no-tras ad monasterium quod diei- 
tur ill., quod dedicatum esse dinoaciluf in bonorem 
sancti illius, ubi venerabilis vir ille rector pra»esse 
videtur. Donamus igitur et donatum in perpetuo 
esse volumus, hoc est, in pago ill. nuncupato ill. 
fluvio ill. mansos tantos, cum howinibus ibidem 
commanentibus vel aspicientibus ill. vel ill. cum do- 
wübus, zadificiis, curtiferis, cum wadris, campis, 
*erris, tam cultis quam et incultis, silvis, pratis, pa- 
*cuis, farinariis, cum inviis, perviis, aquis, aqua- 
cumque discursibus, mobilibus et immobilibus, przx- 
sidiis, peculiis, pecoribus, omne et ex omnibus, 
quicquid in ipso loco nostra videtur esse possessio 
vel dominatio, rem exquisitom, tutam et ad inte- 
grum, tam de alode quam et de compar.to seu de 
quolibet adiractu, quiequid ad nos ibidem noscitur 

ervenisse, de nostro jure in jus et dominationem 
fim dicti monasterii per hauc chartulam donationis 
sive per festucam atque per audelaugum a die pra- 
sente donamus , tradimus, atque perpetualiter in 
omnibus transfirinamus. In ea vero ratione ut pars 
pra dicti monasterii ab hac die hoc habeat, teneat, 
atque possideat, vel quicquid exinde facere volue- 
rit, liberam ac firmissimam, Christo propitio, in 
omnibus habeat potestatem. Et si qui» deinceps, 
quod luturum esse non credimus, si nosmetipsi, 
quod absit, aut ullus quislibet de heredibus nostris, 
seu ulla qualibet extranea. persona contra hanc do- 
nationem venire aut eam caluinniari praesumpserit, 
:sà se exinde non correxerit, a liminibus sanctae Ec- 
clésie excommunicatus et sequestraius appareat, et 
insuper ante tribunal Christi liac de causa se judi- 
catum iri cognoscat. Cui vero calumniam intulerit, 
auri uncias tant. argenti libras tant. coactus exsol- 
vat, et quod repetit. nullo modo evindicare przva- 
feat ; sed praesens donatio h:ec nostris et nobis ro- 
gentibus bonorum bominum manibus roborata, 
quorum nomina vel signacula subter tenentur iuser- 
ta, stipulatione nostra posita, diuturno tempore ma- 
neat inconvulsa. Actam., Et reliqua. 


XIX. Precaria ad casam Dei. 


Domino venerabili et jn Christo patri ill. episcopo 
de monasterio-illo, quod est ConsLrucinm infra mu- 
ros illius civitatis juxta fluvium ill. etc. Igitur ego 
in Dei nomiue ille. Dum non est incognitum qualiter 
eunnem rem portionis mea in pago ill. in loco nun- 


ill. id est mansos !antos, cum domibus, zedificiis, 
curtiferis, cum wadris, silvis, terris arabilibus, 
campis, pratis, pascuis, cum invils, perviis, et man- 
cipiis ibidem commanentibus vel adspicientibus, 
danecanque in ipsis locis mea fuil possessio vel 
eminatio, vobis ad ipsum monasterium superius 
nominatum ad opus saneti ill, tradidi atque traus- 
firmavi. Sed postea mea fuit petitio, et vestra non 
denegavit voluntas, ut ipsam rem, dum advixero, 
per vestrum beneficium usufructuario mihi przsti- 
tissetis ad habere. Quod ila et fecistis. Simili etiam 
modo expelivi a vobis aliquam rem vestrain in pago 
illo, in loco nuncupato ill. super fluvio illo, illam vi- 
delicet rei. quam quondam ille homo per vestruui 
beneficium tenere visus es!, ut eam milii in usum 
concedere dignaremini. Et pro ipso usu censivi vo- 
bis annis singulis denarios seu solidos tantos, ul 
ipsos ad festivitatem «sancti illius, die mensis illius, 


p exolvere facerem. Et si de ipso censu tardus aut 


negligensapparuerim, fidem ezinde faciam, et eontra 
ipsam c.sam Dei componere debeam. Et sic nobis 
complacuit atque convenit ut ipsas res ncc vendere, 
nec donare, nec concambiare, nec in ullum quod- 
libet naufragium imponere licentiam non babesm, 
nisi tantum, dum advixero, usitare et meliorare fa- 
ciam. Et post meum ex hac luce discessum, filius 
meus nomine ill. in ipsa precaria vel in ipso censu 
adstare debeat. At post ejus discessum ipsas res 
cum omni supraposito, quicquid ibidem adtractum 
emelioratumque repertum fuerit, vel transitus ejus 
ibidem dereliquerit, absque ullius contradictione vel 
judiciaria consignatione, revocare faciaiis in vestrum 
dominium. Et ut bac precaria firmior habeatur, de 
quinquennio in quinquennium sit renovata, quate- 
nus sic semper permanere valeat in effectum, stipu- 
laione interposita. Actum. Et reliqua. 


XX. Prestaria ad. casam Dei. - 


C Ego in Dei nomine ille, abba de monasterio illo 


quod e&L constructum in honore sancti illius, dilecto 
amico nostro nomine ill. et uxori su:e nomiue ill. 
Dui non est incognitum qualiter aliquas res vestras 
in pago illo, in loco nuncupato illo, super fluvio illo, 
hoc est, mansos tantos, cum domibus, zdiliciis, cur- 
tiferis, cum wadris, campis, terris, pratis, pascuis, 
cum inviis, perviis, et mancipiis ibidem conmanen- 
tibus vel adspicientibus his nominibus ill. et ill. vel 
quantacunque in. ipso loco vesua fuit possessio vel 
dominatio, nobis ad jam dietum monasterium ad 
opus sancti ill. tradidistis atque confirmastis. Sed 
postea vestra fuit petitio , eL nostra non denegsvit. 
voluntas, ut ipsas res, dum advixerilis, usufructua- 
rio jure prasttissenus ad babere. Quod ita et feci- 
mus. Et pro ipso usu censistis nobis singulis annis 
denarios tantos, ut ipsos ad festivitatem sancti ill. 
die mensis ill. exolvere faciatis. Et si de ipso censu 
tardi aut negligentes apparueritis, fijem exinde /a- 


D ciatis, et contra ipsam casam Dei componere de- 


beatis. Et sic nobis complacuil atque convenit, ut 
ipsas res nec vendere, nec donare, nec alienare, nec 
concambiare , nec in. ullum quodlibet naufragium 
ponere liceutiam non habeatis; nisi tantum, dum 
advixeriiis, usitare el meliorare faciatis; ét post ve- 
sirum amborum disces:um ipsas res emeiioratas 
absque ullius contradictione vel judicaria assigna- 
lioue revocare faciamus iu nostrum dominium. Et 
hac prestaria de quinquennio in quiuquennium sil 
Teuovata , quatenus permanere valeat in effectum, 
stipulatione composita, diuturuo tempore inconvul- 
$a. Actiuin. Et reliqua. 


XXI. Donatio ad casam Dei. 


Domino vere sancto ac reverendissimo monasterii 
illius, etc. (Marculf., append., c. 40.) 


XXII. Precaría ad casam Dei. 
Dominis vere sanctis monasterii ip boncrem san- 


815 


FORMUL.E LINDENDROGII. 


8t 


etse Maris et sancti Petri et sancti Pau!i, principum A monasterii vestri eas ad integrum recipiat, insuper 


apostolorum , eonstructi in pago Wastünensi, ubi 
' iMustris abbatissa ill. custrix preesse videtur, una 
eum norma plurima ancillarum ibidem consisLen- 
uum, ego illa femina. Dum non habetur incojni- 
tum, sed plurimis est manifestum, quod ego res 
proprietatis mese in loco qui dicitur ill. per epi- 
stolam donationis ad ipsum monasterium vestrum 
delegavi. Propierea expetii a vobis, et vos petitio- 
Bem meam non denegastis, ut ipsas res, quandiu 
sidvivo, sub usu benelicii vestri tenere et usuare 
debeam , et aliubi ipsas res alieuare pontificium non 
babeam , et post meum quoque discessum cuu omni 
re emeliorata ad ipsum inonasterium absque ulla 
vxspeciata tradilione vos, vel rectores ipsius mo- 
masterii, in eorum faciant revocare potestatem et 
deminationem. Et ut in postmodum aliquod pre- 
judicium ex boc generare non debeam, propierea 
haue precariam vobis vel ipsi monasterio vestro 
emitendam decrevi , ut neque ego, meque ullus 
de heredibus meis, quamvis per longinqua spa- 
tia, ipsas res repetere non debeamus. Quod qui 
fecerit , inferat vobis vel partibus ipsius monasterii 
&uisque rectoribus auri libram unam argenti pondo 
duo, ei praesens precaria fürma permaueat. Et ul 
alia przecarie do quinquennio in quigqueunium 
renovantur, istam vero non sit necesse renovare, 
Sed per semelipsam omui teinpore obtineat firmita- 
tem , cum stipulatione subnexa. Actum. Et reliqua. 


XXIIi. Prestaria. 


Dulcissimz femina ill. ego illa abbatissa. Dum non 
est incognitum qualiter tu ante hos dies rem pro- 
prietatis ta: in pago ill. in loco qui dicitur ill, ad 
monasterium sancte Marie adlirmasti , unde pre- 
eariam a nobis vel ab ipso inonasterio petiisti , pro- 
pterea bas litteras in te adfirmavimus, ut dum advi- 
vis usualiter ipsam rem tenere et dominare debeas , 
et aliubi ipsain alienare pontificium non habeas, et 


et alias tantas res. partibus ipsius monasterii com- 
ponere et adimplere faciat. Et quia censistis ime 
annis singulis pro ipsis rebus in festo sancti ill. ar- 
genitum vel quidlibet solvere faciam, si de ipso 
censu ad eum placitum negligens fuero, spondeo ut 
ipsum in duplum solvam. At dum hzc omnia supra 
memorata inlibata servavero, nec vos nec juniores 
3ut successores vestri de ipsis rebus ullam diminu- 
tionem vel contrarietatem , si spatiuin vitae Dominus 
mihi pro'ongare dignatus luerit ; facere prxssumatis. 
Post meum quoque discessum omnes ipsas res, cuui 
omni addita melioratioue vel omnibus suprapositis , 
cum omnibus rebus atque corporibus, opibus atque 
praesidiis, absque ullius judicis aut hbereium meo- 
rum exspectata consignatione aut tradi:sjone vos aut 
agentes vestri jam dicti monasterii vestri in eorum 
faciant revocare vel recipere dominationem vel po- 
testatem , sicut eorum continet epistola, pe petua- 


B liter faciendo quod egerint. 


XXVI. Sequitur prestaria. 


[n Dei nomine ille abba et omuis congreg:tio fra- 
trum nostrorum aut monachorum in monasterio ill. 
Domino deservientium, in Christo filio illo. Dum 
t2 fuit petitio vel supplicatio, et nostra decrevit 
voluntas, ut praestitum beneficium de rebus nustris 
tibi facere deberemus, quod ita et fecimus , qux 
sunt in pago ill. in condita illa , in loco qui vocaiur 
Sic, quem tu aut ill. per epistulam do»ationis a die 
presente ad jam dictum monasterium nostium ill. 
Cunlirmavit, id esi, mansum cum casa, vel alias 
terras , vel quantum ipsa epistola continere videtur, 
ut quandiu advixeris, aut ad v, aut x, aut xv, aunos 
prs res usualiter habere el possidere vel excolere 

ebeas, at nihil exinde minuendi, auL alienandi, 
vei detrabendi, aut in peius vertendi non babeas 
pan. neque transferendi quicquam , quod si 
eceris , aut in alio contrario aut iniquo ingenio vel 


si hoc cunas eris facere, ipsain rem a die prz- (; contrarietate aut tu ipse, aut aliquislibet liomo de 


sente perdas. Et ut has litteras firmiores obtineas, 
anu nostra subter adfirmavimus , cuin stipulatione 
subnex3. Actuin. Et rel. qua. 


.. XXIV. Traditoria de terra. 


Notitia qualiter et quibus presentibus ven'ens 
hono aliquis advocatus sancti iliius. etc. (Marculf., 
eppend., c. 45.) 

XXV. Precaria de ipsa villa dum vivit. 


Domino venerabili in Christo Patri domwo ill. ab- 
hati de monasterio ill. vel omni congregationi mo- 
s:chorum ín monasterio illo quod est iu pago illo, 
ju honorem sanciorum illorum constructo, ibidem 
Deo deservieuti, ego enim ille. Dum non habeiur 
incognitum, sed inter plures cognoscitur quod ego 
res ueas juris ac proprietatis mex, quae sunt in. 
' pago illo et illis conditis vel finibus illis, villas et 
loca nuucuypata ill. et il!. cum omni merito vel ter- 


ipsis rebus adesse aut adstare couatus fuerit In. pri- 
mis ipsas res amitias vel perdas , et alias tantas vel 
tales partibus jam dicti monasterii cumpouere et 
solvere facias. b censuimus de annis singulis pro 
ipsis rebus in festo sàáncti ill. ceram aut argeutunm 
tant. partibus ipsius monasterii solvere facias. Et si 
de ipso sensu negligens fueris, ipsum duplum red- 
das ; et bsec piressiaria nostra usque ad eum pla- 
cituiu firiua. permaneat, stipulauone subnixa. Acta 
ibi. Et reliqua. 


AXVII. Alia precaria. 


Domino sancto .et apostolica sede colendo domno 
et in Christo patri ill. ego ill. et conjux mea illa. 
Pluribus non est incognituin qualiter propter nomen 
Doniini ad ecclesiam illam in honorem sancti illius 
villam nostram nuncupatain il. sitam iu pago ill. 
per epistolam cessionis visi fuimus concessisse , 


IminO suo, Cum oinni integritaté vel appendiciis, vel D etiam vos ad partes suprascriptas ecclesi: recepisse. 


sdjsceniiis, vel suprapositis, seu servos et ancillas, 
accolas, libertos, hbertas, cum omni peculari et 
swerito eorum, ad jam diclum monasterium a die 
praseuti per meam epistolam confirmavi, et vos 
Omnia supra iemorata vel quautuim ipsa epistola 
eommeinorat, per meam tradibonem ad partein 
jam dicti monasterii in vestro jure vel potestate re- 
cepistis ; sed dum postea mea fuit. petitio vel sup- 


pticatio, et vestra prasstitit bona voluntas , ut ipsas 


yes, quaudiu advixero, per vestrum praesitum be- 
neficiun tantummodo usufructuario ordine habeam 
vel possideam, eo videlicet modo, ut quicquam 
exinde minuendi aut disirahendi aut alienandi non 
' habeam potestatem. Quod si fueril, quod ab.it, aut 
ego ipse , aut aliquis de heredibus meis, vel quisli- 
bet qui in aliqua contrarietate aut. diminutione seu 
calumnia oria fuerit, aut surrexerit, aui adesse 
cenatus fuerit, in primis ipsas res amittat, et abbas 


Sed dum postea nostra fuit petitio, el vestra beue- 
volentia et pietas, ipsam villam, dum advivimus, 
aut qui parte sua ex nobis superst.s fuerit, duin 
advivit, nobis ad beneficium usufructuario ordine 
excolendam ten: re perinisistis , ea scilicet rat.one u! 
nibil exinde penitus de qualibet re alienandi aut mi - 
uuendi pontificium non habeamus, sed absque ullo 
prajudicio suprascriptzs ecclesie vel veswro eam 
tautumimodo excolere debeaiuus, ideo hanc preca- 
riam vobia eimiltiinus, ut nullo unquam tempore 
!O-tra possessio, etiamsi spatium vitae nobis Doui- 
nus prolongaverit, nullum przjudiciuim aut diuinu- 
tivnem aliquam de ipsa villa vobis generare non 
debeat ; nisi usu tantum, dum advivimus, habere 
debeamus, Et post nosuum amborum discessum, 
cum omni re meliorata, quicquid ibidem uudique 
aduahere aut ineliorare poterimus, per hanc preca- 
turiam, ac si semper per quinqueuuiuty XX? 


815 


AD MARCULFI FORMULAS APPENDIX. 


fuisset, absque ullius judicis aut heredum nostro- A eum qu^m suos bomines residere cum quiete sinatis, 


Fum exspectata traditione vos et successores vestri 
aut agentes ecclesiz in. vestram eam faciatis domi- 
nationem revocare perpetualiter possidendam vel 
quicquid exinde facere elegeritis , sicut nostra con- 
tinet epistola, ad profectum praefatze ecclesiz:e domni 
illius liberum habeatis arbitrium. Facta precaria ibi. 
Et reliqua. 


XXVIII. Venditio ad monasterium. 


Venerabili in Christo patri illi abbati de mona- 
sterio sancti illius, etc. ( Formule Bignoniane , 
c. 19) 


XXIX. Precaria de venditione. 


In Christo venerabili patri et domno illi abbati, ete. 
(Jbid., c. 2.) 


XXX. Commendatitia de re vendita. 
In Cliristo venerabilis abhas ille de monasterio illo, 
' quod est in pago illo, etc. (Jbid., c. 21.) 
XXXI. Praeceptum de clericatu, 


Si eis qui se ad onus clericatus transferre delibe- 
A licentiam non negamus, etc, (Marculf., 0. 1, 
€. 


XXXII. Carta de ducatu et patritiatu vel comitatu. 


Perspicue regalis in hoc perfecta conlaudatur cle- 
mentia, etc. (Ibid., c. 8.) 


XXXIII. Tractoria in itinere pergendo. 
Dominis sanetis et apostolicis sedibus collocatis 
episcopis, abbatibus, vel abbatissis, etc. ( Marculf., 
append., c. 10.) 
XXXIV. Alia tractoría. 


Dominis sanctis et apostolicis ac venerabilibus in 
C) patribus regibus, etc. (Formula Bignoniane, 
c. 15. 

XXXV. Epistola tractoria legatariorum vel. minima 
X [acienda istius insiar. 


llle rex omnibus agentibus. Dum et nos in Dei no- 
miue apostolico, etc. (Marculf., l. 1, c. 1 


XXXVI. Carta de causa suspensa. 
Cognoscast magnitudo seu utilitas vestra dum et 
M P preseus apostolico viro ill., etc. (1bid., 
c. 29. 
XXXVII. Carta de Mundeburde regis et principis. 


Hectum est ut regalis potestas illis tuitionem im- 
pertiat quorum necessitas comprobatur. Igitur, etc. 
(lbid., c. 24.) 

XXXVIII. Alio modo. 


lile rex vir inluster domnis sanctis ac venerabili- 
bus in Christo patribus omnibus episcopis, vel om- 
nibus abbatibus, seu et inlustribus viris ducibus, co- 
mitibus, vicariis, centenariis, vel omnibus agentibus, 
seu omnibus missis nosiis discurrentibus, vel oni- 
nibus paribus et amicis uostris, tam pr:seutibus 
quam futuris, bene cupiens vester. Comperiat magni- 
tudo seu industria vestra quod veuiens venerabilis 
vir ille, abba de monasterio sancti illius, tam se 
quam eL ipsum monasterium cum omnibus rebus 
suis ad nos se plenius commendaviL; el nos postea 
gratante animo ipsum venerabilem virum illum ab- 
bate cum ipso monasterio vel bominibus suis et 
Omnes causas suas amabiliter sub nostro recipimus 
mundeburde vel defeusione. Ideoque salutautes nmia- 
gnitudinem seu industriam vestram, vobis omnino 
per bas literas rogamus atque pracipimus ut nullus 
ex vobis jai dictum. venerabilem abbatem, vcl ip- 
sum i1nonasterium, nec liomines, nec res suas, quas 
ad prasens habere videtur, vel inantea, Christo pro- 
pitio, per bonis hominibus ibidem conlatum fuerit, 
nullius inquietare uec condemnare vel aliquid de re- 
bus suis tuinuare omuino pr:esumat ; sed cum Dei 
gratia et nostro mundeburdo vel defensione tain 


Et si aliquie causze adversus ipsum abbatem vel mo- 
nasterium ipsius seu homines ejus fuerint, quss in 

go absque suo iniquo dispendio recte definitaàe non 
uerint, eas usque apte nos omnimodis fiant suspea- 
sas vel reservatas, et postea ante nos per legem et 
justitiam finitivam accipiant sententiam. Et. ut cer- 
tius credatis, manu propria subter firmavimus et de 
anulo nostro sigillavimus. Signum domno illo rege. 
hs ToEnoN el subscripsi. Datum die illo, anao illo, 

o illo. 


XXXIX. Ut leudesamia promittantur regi. 


llle rex comiti illi. Dum et nos una cum con- 
"ng procerum nostrorum, etc. ( Marculf., l. 1, c. 
:) 


XL. Sacramentum fidelitatis, 

Repromitto ego quod ab isto die inantea fidelis 
ero domno Karolo piissimo imperatori, filio Pippini 
regis et Berthanz reginae, pura mente, absque fraude 
et malo ingenio de mea parte ad suam partem, et 
ad honorem regni sui, sicut per drictum debet esse 
homo domino suo. Sie me adjuvet Deus et ita :ancto- 
rum patrocinia qus in hoc loco sunt, quia diebus 
vit: mes per meam voluntatem, in quantum mihi 
Deus intellectum dederit, sic attendam et €ousea- 
Uam. 

XLI. Commulatio cum rcge. 

]l'e rex illi regi. Nemo sibi quicquam cernitur mi- 
huere quicquid e contra recipit in auguento. Duin 
inter nos, ete. (Marculf., 1. 1, c. 50.) 

XLII. Confirmatio regis de omni corpore facal- 
tatis. 


Merito regalis clementia in illis collata munera 
vel proprietates parentum nostrorum confirmare de- 
liberat quos cognoscit, ete. (Abid., c. 31.) 

XLIII. Preceptum de lesouverpo per manum regis. 

Quicquid in pr&seutia nostra agitur, vel per ma- 
nuin "alea videlur esse transvulsuui, ete. (Jbid., 
c, 15. 

XLIV. Prologi de cessionibus regalibus. 

Merito largitatis nostrzxe munere sublevantur, etc. 
(Jbid., c. 14.) 

ltem. Perspicue compendiis regalibus illud adscri- 
bitur, etc. (/bid.) 

XLV. Cessio ad l.icos. 

Nilil, ut ait Apostolus, in bunc mundum intulimus, 

TN HUCUM ex eo auferre nobiscum poterimus, etc. 


ALVI. Confirmatio ad seculares viros. 

Regiam consuetudinem exercemus et fidelium no- 
strorum animos adlortamur, etc. (/bid., c. 17.) 

XLVU. De regis amstrutione. 

Rectum est ut qui nobis lidem pollicentur inlxsam, 
nostro tueantur auxijio. Et quia ill. noster fidelis, etc. 
(/bid., c. 18 

XLVIIl. Praeceptum donationis. inter virum e 

uxorem. 

Dum Dominus omnipotens, Creator coeli et terra, 
sn juxta guod legitur in principio, etc. (Jbid., 
c. 12. 


XLIX. Caria donationis inter virum el uxorem, qua 
gestis municipalibus ait allegata. — — 
Quicquid inter conjugatos de propria facultate ob 
amorem dilectionis, etc. (Marcul[., l. i1, c. 7.) 
L. Alia donatio. 


Quandoquidem Deus voluerit. inter virum et uxo- 
rein, ad pacis viuculum atque concordiam necten- 
dam, ut res eorum inter $q coudonare deberent, 
sicui et feceruut. Ideoque complacuit atque conve- 


811 


FORMULAE LINDENBROGII. 


nit inter venerabilem virum illum et uxorem illius À ita vos post nostrum quoque discessum aequalem par- 


nomine illam, eo quod inter eos agnatio minime 
esse cerneretur, ut alter alteri de rebus eorum inter 
se condonare deberent. Quod ita et fecerunt. Dedit 
itaque venerabilis vir ille uxori suz, nomine illa, de 
rebus suis in pago ill. in loco nuncupato ill. super 
fluvio il!. hoc est mansos tantos, cum domibus, xdi- 
ficiis, curtiferis, cum wadris, terris, silvis, pra'is, 

scuis, campis, mobilibus et immobilibus, mancipiis 
bidem commanentibus vel adspicientibus his nomi- 
nibus ill. et ill. cum omni integritate vel soliditate, 
quicquid ibidem jure hereditario ad se pertinere vi- 
detur. Similiter visa est reddere uxor ill. nomine ill. 
przefato jugali suo nomine ill. de rebus suis in pago 
illo in loco nuncupato ill. super fluvio ill., mansos 
tantos, cum domibus, zedificiis, curtiferis, cum wa- 
iris, terris, tam cultis quam incultis, silvis, campis, 
pratis, pascuis, eum inviis et perviis eorum, integra 
omnia et ex omnibus, quicquid ibidem sua fuit pos- 


tem cum avunculis vel amitis vestris filiis vel filiabus 
nostris ad integrum aecipere debeatis. Propterea per 
hanc chartulam traditionis, sive per festmcsm atque 
per andelangum donamus , tradimus vobis , sicut 
Giximus, de omni re proprietatis nostrzz, quiequid ad 
presens possidere visi sumus, id est tam in terris 
quam in silvis, campis, pratis, pascuis, vineis, man- 
cipiis, peculiis, pecoribus omnia el ex omnibus, ut 
ipsam hereditatem, sicut diximus, :equaliter contra 
bere:es nostros filios vel filias nostras, ipsam videlicet 
portionem quam pater vester ille hereditare veluerit 
accipere debeatis, ut ab hac die habeatis, teneatis, 
atque possideatis, et inter vos legitime dividere fa- 
ciatis, vel quicquid exinde facere volueritis, liberam 
jn omnibus habeatis potestatem. Et si quispiam 
contra banc chartulam cessionis aliquam calumniam. 
stabilire przesumpserit, vel vobis ipsam portionem 
per fraudem abstrahere voluerit, componat vobis 


sessio vel dominatio, Similiier eliam omne przsi- p dupliciter, id est, quantum eo tempore ipsa portio 


dium vel elaborata eorum inter se pars parti visus 
est donare. In tali vero tenore, ut quisquis de eis pari 
&uo in lioc seculo superstes fuerit, omnes res quas 
dedit et quas accepit, in suo jure et dominatione re- 
cipere debeat, habeatque tenendi, dandi, vendendi, 
commuraudi , heredibusque suis ad possidendum re- 
linquendi liberam in omnibus potestatem. l'ropterea 
has daas epistolas adfatimas uno tenore conscriptas 
inter se fieri vel firmare rogaverunt, ut nullus qui- 
libet de beredibus ac proheredibus eorum banc con- 
gruitatem inter eos factum illo unquam tempore 
possit irrumpere, nisi absque ullius contradictione 
omni tempore firma et stabilis permaneat. Quod si 
aliquis de heredibus ac proheredibus eorum hanc 
cessionem calumniari presumpserit, dupliciter quan- 
tuni eo tempore ipsze portiunculze valuerint, et in- 
super ad partem fisci, auri uncias tantas, avgenii li- 
bras tanias coactus exsolvat, et quod repetit nullum 
obtineat effectum, sed, sicut. diximus, he epistola 
tam a nobis quam ab aliis bonorum hominum mani- 
bus roboratas, oinni tempore firma et stabiles per- 
maneapt, stipulatione interposita. Actum. Et re- 
liqua. 
Ll. Obnoziaiio a patre in filios facta. 
Dulcissimis filiis meis illis; Omnibus non habetur 


incognitum. qualiter ante hos annos, etc. (Marculf., 
^» I, c. 9.) 


Lll. Donatio quam pater donat filio suo. 
Dulcissimo atque amantissimo filio meo illi, ego 


il'e genitor tuus. Dum et ego te dulciter enutrivi, etc. 
(Formula Bignoniane, c. à) 


LII. Alia donatio de eadem re. 


Ego in Dei nomine ile. Amore Dumini nostri 
2 c ut veuiam deliciis meis, etc. ( Ibid., 
c. 41. 


LV. Charta cum in locum filiorum nepotes instituun- 
tur ab avo. 

Dulcissimis nepotibus meis illis, ego ille. Quic- 

quid filiis vel nepotibus de faculiate pater cognosci- 


tur Br voluntatem ejus, etc. (Formule veteres, 
€. 


LV. Alia de eadem re. 


Ego in Dei nomine ille et conjux mea illa dilectis- 
simis nepotibus nostris necnon et neptibus nostris 
illis. Constat vero, prout fragilitas humana exposcit, 
qua primi parentis culpa existente mortis debitum 
quotidie nolens volensque persolvit, quod genitor 
vester nomine ille filius noster de bac luce ante nos 
visus est decessisse, et nos Dei omnipotentis provi- 
dentia ei reservati superstites fuerimus, lac igitur de 
causa complacuit uobis 31que convenit ut. pro ipso 
proprietatis jure, in quo genitor vester legitime suc- 
cedere debuit si nobis in hoc seculo superstes fuisset, 


valuerit, et insuper inferat ad partem fisci auro un- 
cias taht. argento libras tantas. Et hoc actu exsol- 
vat, et insuper quod repetit nullatenus evindieet, 
sed przesens epistola hec omni tempore firma et 
stabilis permaneat, stipulatione subnexa. Actum. Et 
reliqua. 


LVl. Carta cum quis nepoti aliquid meliorare vo- 
luerit. 

Dulcissimo nepoti meo illi. Quicquid pater unum- 
quemque de filiis vel nepotibus plus liabere voluerit, 
hoc sibi secundum legis ordiuem sine cousorüs re- 

titione defendat, nec presumat aliquis contra vo- 

untatem patris agere. Igitur ego in Dei nomine ille, 
dum et me jam senectus adgravat, et necessitates ut 
opertet procurare non valeam, eic. (Marculf., l. ui, 


€. 
LVII. Alia de eadem re. 
Dulcissimis nepotibus meis illis, necnon et nepti- 


C pus meis illis, ego in Dei nomine ille. Licet pro ser- 


vitio vel benevolentia quam circa me die noctuque 
exhibuistis, de rebus proprietatis mez vobis aliquid 
condonare deberem, sicuti et feci. Ideoque per banc 
epistolam cessionis, sive per festucam atque per an- 
delangum dono trado vobis aliquam rem neam in 
pago illo, ja loco qui dicitur ille, id est, mansos tan- 
10s, cum zediticlis suprapositis, una cum terris, silvis, 
campis, pratis, pascuis, communiis, necnon ei man- 
cipiis ibidem commauentibus vel adspicientibus, om- 
nia et ex omnibus, quicquid in ipso loco mea videtur 
esse possessio vel dominatio, In tali vero ratione ut 
bsec omnia superius nominata a die przesente habea- 
tis, teneatis, atque possideatis, vel quicquid exinde 
facere volueritis, liberam in omnibus habeaus po- 
testateimn. Et si quis deinceps , quod fleri non posse 
credo, si ego ipse, quod absit, eut ullus de heredi- 
bus ac proheredibus meis banc cessionem refragare 
tentaverit, si se exinde non correxerit, a collegio 


D sancta: Dei Ecclesiz; alienus existai, e& insuper in- 


ferat vobis dupliciter, id est, quautam eo tempore 
ipss res valuerint, et quod repetere videtur , nullum 
obtineat effectum, sed. pras-ens hzec epistola tau a 
me quam ab heredibus meis defensata omn! tem- 
pore lirima et stabilis permaneat, Actum. Et reli- 
qua. 


LVIll. Traditio respectualis, sive epistola qualiter ex- 
traneus in locum filiorum adoptetur. 


Domino fratri illi, ego in Dei nomine ille. Dum 
igitur et peccatis meis facientibus procreationeu 
fili»rum minime habere videor, et me paupertas vel 
infirmilas corporis assidue opprimere videtur, ideo 
complacuit mihi atque convenit ut in locum filiorum 
vel filiarum 1te adoptare deberem, quod ita el per 
hanc epistolam visus sum fecisse. Dono igitur tibi 
omnes res proprietatis mex, quascumque de parte 
palerua seu de materna adquisisse videoc, «d «3x& Ww 


819 


pago illo, in loco nuneupato ilo, hoc. est, man-os A 


(tantos. Cum redil'eiis suprapositis, eurtiferis, cum 
wadris, silvis, tetris arshilibus, eampis, praus, 
pascuis, adjacentiis, sen el mancipiis ibidem com- 
manentibus, cum omni supelleetili domus mes, quic- 
quid ibidem przsenti tempore possidere videor, in 
tuam transfirmo dominationem. Similiter et in alio 
loco qui dicitar ill. in ipso jam dieto pago, id. est, 
"ansos tantos, cum aedificiis suprapositis , curti - 
feris , silvis, campis , pratis , pascuis, communiis , 
et mancipiis ibidem commanentibus vel adspicienti- 
]ms, id e«t, quantumcumque in ipso loco mea vide- 
Lur esse possessio vel dominatio, totum et ad inte- 
grum per banc chiartulam cessionis, Sive per festucam 
atque per andelangum de meo jure in jus et domi- 
nationem tuam perpetualiter transfirmo. [n ea vero 
ratione nt, quandin advizero, victum mibi, potum, 
et. vestimenta, et calciamenta in. omnibus sufficien- 
ter procurare debeas, ut exinde. mihi omnibus die. 
hus vitz: mez nihil deficiat ; quod si hoc non feceris, 
ipsas res, quas tibi delegavi, ad integrum perdas. 
Propteres lianc epistolam tibi fleri vel firmari rogavi, 
ut nullo unquam tempore aliquis de heredibus meis 
sen proheredilus hane convenientiam inter nos fa- 
ciam immutare vel refragare non possit, sicut supe- 
rius continetur. Ea scilicet ratione u!, quandiu ad- 
vixero, meam necessitatem in omnibus procurare 
debeas in cibo et potu, in vestimentis seu calciamen- 
tis; et post meum discessum ipse res, quas tbi 
Iradidi, in tua dominatione permaneant, vel quiequid 
ihi deinceps facere volueris, liberam in omnibus 
habeas potestatem. Et si ullus quisliet, quod fien- 
dinn. esse nen eredo, si aliquis de propinquis meis, 
vel qu:zelibet alia persona hoc emutare vel temerare 
przesumpserit, inferat tibi tantum quantum ipese res 
valuerint, et insuper ad partem fisci auro uncias 
tant. argento libras tautas c: actus exsolvat, et quod 
repetit. nihil evindicet, sed presens hzc ep stola 
adoptionis omni tempore firma et stabi'is permanea! 
cum stipulatioue subnexa. Actum. Ei reliqua. 


LIX. Alia de eadem re. 


Ego in Dei nomine ille. Dum peccatis meis facien- 
tibus orbatus sum filiis meis, placuit ut te illum, 
una cum consensu patris tui, in. civitate illa cum 
euria publica et defensore de potestate patris natu- 
ralis descendentem et in meam potestatem venientem 
in locum filiorum adeptarem , quod it3 et feci. Ea 
vero ratione ut, quandiu advixero, vicium et vesti- 
tm, tam in dorso quam in lecto, seu calciamento, 
mihi in omnibus sulficienter impertias et procures, 
et omtes res meas, quascunque liabere videor, tam 
in manso, vinea, prato, peculio, seu reliqua suppel- 
lectili domus, salvo jure meo, diligenter excolss. 
Post obitum quoque meum, sicut a me generatus 
fuisses, ita in omni hereditate mea per liauc episto- 
Im adoptionis siatim sis successurus, vel quicquid 
de supradictis rebus meis, quantascunque. moriers 
dcreliquero, facere volueris, jure propriet»rio, absque 
repetitione heredum meorum, liberam et firmissiuam 
in omnibus liabeas potestatem. Quod sj aliquis hoc 
temere emutare voluerit, inferat Ubi tant., et quod 
repetit vindicare non valeat, &ed pr:»sens epistola 
omni tempore firma permaneat. Et reliqua. 


LX. Donatio ad filios naturales. 


Gesta lex et consuetudo exposcit ut quzcunque 
persona naturales filios habuerit, et alios plures non 
liabuerit, si eos voluerit in sua instituere heredi!ate, 
laciendi id liberam habeat potestatem. Ideoque ego 
iMe, etc. (Marculf., append., c. 52.) 

LXI. Si aliquis servo suo gusindiove aliquid concedere 
voluerit. 


, Justissimis nosiris sublevantur munerihus qui no- 
bis fideliter ct iusianbi. famulantur. officio. Ego in 


AD MARCLDLFI FO:MULAS APPEND'X. 


* C atque. convenit inter illum et 


S2) 
De: nomine ille fideli nostro illo, ete. (Marculf., [. n, 
€. : 


LXIl. Cherta hereditaria. 

Dulcissima filia mea illa. Dum non est ineognitum, 
sed per populum divulgatum et. patefsetom, quod 
ego ex ancilla mea nom. iil. te generavi, ete. (Mar- 
culf., append., c. 41.) 

LXtll. Mandatum. 

Duicissimo awico meo illi, ego iile. Rogo atque 
injungo caritati tu:* ut eas ad vicem meain ad civi- 
tate illam, ete. (Ibid., c. 52.) 

LXIV. Hereditaria. 

In nomine Domini. Anno illo Domini nostri illius 
regis, mense illo, gesta babita apud laudabilem vi- 
rui illum defensorem, etc. ([bid., c. 54.) 

LXV. Hescriptum. 
Magnifico amieo meo illi, ego ille. Cognita justa 


B ivjunctione tu3, ut per tuum mandatum we rogasu, 


ete. (Ibid., c. 55.) 
LXVI. Charta ut filie cum fratribus in paterna succe- 
dan! alode. 

Dulcissim1 filia mea illa, ego ille. Diuturna sed 
impia inter nos consuetudo tenetur ut de terra pa- 
terna sorores cum fratribus portionero non babeant, 
etc. (Maiculf., L. n, c. 19.) 

LXVIl. Pactum inter parentes de eorum hereditate. 

Quicquid inter propinquos de 3lode parentum, noa 
jdiciaria potestate coacta, ete. (Ibid., c. 14.) 

LXVIII. Item alio modo. 

Caritatis studio et dilectionis affectu inter propina- 
quos decet ut quicquid de rebus eorum inter se di- 
viserint, etc. (Formul. veteres, c. 25.) 

LXIX. ]tem alia &equalentia, vel pactum. 

Auxiliante Domino nostro Jesu Christo, plaewit 
anum Suum 
illum, etc. (Marculf., append., c. 59.) 

LXX. Aliud pactum divisionis inter fratres. 

Pactum divisionis inter fratres, id sunt ille et ille, 
heredes ilius et illius quondam, queer inter se 
alodem, etc. (Formul. Bignon., c. 15.) 

LXXI. Qualiter in uno volumine viri et uxoris testa- 
mentum condatur. : 

Regnante in perpetuo Domino nostro Jesu Christo, 
loco illo, anno illo, regnante illo rege, sub die illa, 
eg» ille et conjuz mea illa, etc. (Marcuf., Ll. n, 
r. 171) 

LXXIlI. Alio modo qualiter testamentum quis. faciat. 

Regvante in perpetuo Domino nostro Jesu Chris!o, 
anuo illo illius regis, sub die illius mensis, feria ills, 
indictione illa, ego ille filius illius sana mente ibte- 
groque con-ilio, metuens casus bumana fragüitatis, 


D testànientum. meum. condidi, quod illi scribendum 


commisi, ut. quando dies legitimus post transitum 
meum advenerit, recognitis sigillis, inciso lino, w 
legis decrevit auc;oritas, per inlu-trem virum illum, 
quem in hac j'agina testamenti mei legatarium institui, 
gestis reipullic» municipalibus titulis ejus persecu- 
tione ab ipsis muniatur, et. in archiis basilicze gaacti. 
illius conservetur. Et quicquid umumquemque dt 
rebus meis propriis habere decrevi, singulariter iu 
hoc testamentum meum inserere curavi. In relique 
vero qualescunque aut quecunque epistolae aut tesu- 
menta 3ut conscriptiones de nomine meo mauu mea 
lirruataGà. ostens:e fuerint, et ante hoc testamentsm 
pranotatg, quas hic non commemoravero, excepte 
de ingenuitatibus quas pro anima me: remedio feci 
aut adhuc facere volo, vacuxs permaneant. Et 

unicuique per lioc testamentum dedero darique jut- 
«ero, id ut flat, detur, prastetur, impleatur, te «m- 
iipotens Deus testem committo. Quapropter noa bz 


831 


. FORMULA LINDENBROGII. 


8:4 


betur incognitum qu3lia, dispensante Deo, sd loca A i'la, adstante viro illo laudabili defensore et owni 


sanctorum illorum de rebus meis propriis delegavi in 
perpetuum ad possidendum : ded! quoque ad basili- 
eam illam portiones meas ill. et quod in locis deno- 
minatis babere videor, id totum et ad. integrum ad 
lasilicam. superius nominatam Veoh in augmetn- 
tum. lllas vero ces«iones quas ad. libertos meos illos 
ad ingenuitates eorum confiminandas fecimus , id 
sunt ill. et ill. quando illos pro animz nostrz 
remedio ingenuos dimisimus, dum advivunt, ba- 
beaidt, et post eornm decessum cum omni supraposito 
ad jam dictam ecclesiam sancti il'ius, ubi eis patro- 
cinium el defensionem constitui, revertantur. Vo- 
lumus enim ut ingenuos quos modo aut inantea 
fecimos, quanticunque in ipsia locis manent qux ad 
sanctam ecclesiam delegavimus , inspecta eorum 
libertate, super ipsss terras pro ingenuis comma- 
ueaut, ct aliubi commanendi nullam babeant pote- 
statem, sed ad ipsa loca sancta deleaut spectare, et 


"ullus de ipsis lidemonia ad meos heredes ullatenus B 


reddat, et hoc quod aliquibus ex eis per cartas de- 
dimus, nullatenus aliubi nec vendere nec alienare 
h.sbeant licentiam. Similiter donavimus donatumque 
in perpetuum esse volumus ad nionasterium illud, ubi 
venerabilis abba ille praeesse videtur, villas illas in 
pago ill. cum omnibus adjacentiis vel appendiciis 
earum, quantimcunque ibidem tenere vel possidere 
videmur, et quolibet adtractn. ad nos pervenit, aut 
l- gibus pervenire debet, totum et ad integrum cum 
omni superposito a die praesenti ia lionorem saucti 
ilius, ubi abba ille, tradimus ad possidendum, cum 
domibus, :xdificiis, mancipiis, accolabus, liberis, !atn 
ilndem oriundis quam alíunde translatis vel ibidem 
commanentibus, vineis, silvis, campis, terris cultis 
et incultis, pratis, pascuis, aquis, aquarumve decur- 
»ibus, cum exitu el regressu, omni genere pecudum, 
tam majore quam minore, mobilibus et immobilibus, 
omni re inexquisita, Lam auro quam argento, vel re- 


hquis fabrieaturis , tam ministeriis ecclesie , vel (C 


»tramentis chartarum, libris vel vestimentis ecclesize, 
vel omni prz»idio quod vivens legibus possidere vi- 
deor et mihi debetur, et quicquid dici vel nominari 
polest, totum et ad integrum ad jamdictum monaste- 
rium sancii illius prefciat in augmentum, inspecto illo 
strumento quod antea ad. jam dictum monasterium 
lecimus. Prater ista omnia. reservavimus in Falcidia 
bere/libus nostris villas illas in pago illo, in ea ratione 
wt facta mea in omnibus studeant conservare atque 
defendere. Quod si hoc facere neglexerint, quicquid 
vis deputaviinus perdant, et de omni corpore facultatis 
mese penitus reddai.tr extranei. Et si aliquid compa- 
ravero, aut ex parentibus meis mibi obvenerit, vel 
adtraxero, vel quolibet ingenio ad me pervenerit, quod 
in isto testamento supra non commeinoravimus, post 
menm discessum casa sancti illius per rectores suos 
recipiat perpetualiter ad possidendum. Per pr:esens 
testamentum basilicam sancti illius heredem meum 
instituo, et quicquid unicuique deputavi, fidei tuze 
committo. Quia hoc quod tibi deputavi, malo te ba. 
bere quam me, te magis quam caeteros heredes ac 
proberedes meos. Si quis vero, quod futurum esse 
non credo, sive aliquis heredum 2c proheredum 
meorum, vel quislibet opposita persona pr:sens testa- 
inentum meum iníringere conatus. fueril vel tentare 
praesumpserit, inprimis, usque dum ad veram emen- 
dationem proinde corrigatur, Deum et sanctos suos 
habeat contrarios, et a liminibus ecclesiz efficiatur 
extraneus, et insuper ei quem pulsaverit, una cum 
soeijo fisco, auri libras tant. coactus exsolvat, et ni- 
bilominus prasens pagina firma permaneat, quain 
panu mea propria subter. firmavi, et bonorum homi- 
num signis vel sllegatiouibus roborandam decrevi 

stipulatione subnexa. Actum. Et reliqua. 


LXXIll. Gesta juxta consuetudinem Bomanorum, qua- 
iter testamenta allegentur. 


Anno illo regnante rege illo, sub die illo, in civitate 


curia publica, vir waguificus ille prosecutor, eic. 
(Marculf., l. i, c. 51.) 


Textus mandati, 


Domino magnifico fra:ri illi, ille. Peto et. supplice 
aique tue. caritati injungo, ut. in vicem meam civi- 
tatem illam adeas, et donationem illam quam ego par- 
tibus illius de locis nostris nuncupatis illis sitis in 
pago illo per meum legitimum instrumentum confir- 
mavi, prosequi el. gestis muuieiplibus coram curia 
publica et defensore facias allegari.. Propterea 
Ae và mandatum couscripsimus, etc. (4bid,, 
€. 

Post recitationem mandati, vir hones'us ille de- 
fensor dixit. Magdatum quidem recitatum est, sed 
suprascriptum testamentum, quod pra mauibus la- 
bere dicis, aimanuensis accipiat, et nobis preseutibus 
recitetur, et ut. postulas gestis publicis lirmetur. Qui 
statim accipiens, per ordinem illud recitavit. Post re- 
citationem vero ille persecutor diiit. Quia petitiones 
meas laudabilitas vestra prr ordinem implere dignata 
est, rogo ut publica monumenta suscipiat. Vir lau- 
dabilis ille defensor et curiales dixerunt. Testamentuin 


" quod recitatum est, gestis publicis inseratur, et quod 


ille persecutor velit et petit, ge»ta. ei publice dentur. 
lile persechtor dixit : Suflicit mihi bone defeusor, si 
testamenti, quod recitatum est, mihi gesta, ut mos est, 
tradere jubeaiis. Deleusor et ordo curi: dixerunt : 
Quia testamentum et mandatum inde conscriptum 
per ordinem conditum et bonorum horuinum manibus 
roboratum a!que signatum manifeste cognovimus, 
sequum est ut gesta ex boc conscripta et a nobis 
subscripta tibi ex more tradantur, et in archiis pu- 
blicis serventur, ut facilius quod superius iusertum est 
diuturno tempore pianest inconvulsum. Edatur ordine 
et mandatum et totus testamenti textus, et postea 
defensor et curiales civium et reliqui subscribant 
atque signent, 


LXXIV. Epistola qualiter pupilli recipiantur. 


Lex Romana constringit ut qui tutores. noluerint 
esse parvulorum, si forte cesserit luctuosa hereditas, 
in ea ipsi habeantur extranei. Propterea ego in Dei 
nomine ille, judex provincim illius, ete. (Formul. 
tet.res, c. 94.) 


LXXV. Libellus dotis. 


Dulcissims atque amantissima sponsa mea nomine 
illa, ego in Dei nomine ille. Igitur dum taliter paren- 
libus nosiris utriusque partis'complacuit atque. con- 
venit ut ego te solido et denario secundum legem 
Salicam sponsare deberem, quod ita et feci, similiter 
complacuit nobis atque convenit at de rebus proprie- 
tatis mez tibi aliquid in dotis tiuilum condonare de- 
berem. Quod ita et feci. Ideireo per banc. chartulam 
libelli dotis sive per festucam atque per andelanguin 
douo tibi et donatum in perpetuo esse volo, id est, 
in pago illo, in ioco nuncupato illo, super fluvio iilo, 
lioc est, mansos tantos, cum hominibus ibidem com- 
manentibus vel adspicientibus his nominibus illis vel 
illis, cum terris tam cultis quam el incultis, silvis, 
pratis, campis, pascuis, aquis, aquarumve decur- 
sibus, mobilibus et immobilibus, praesidiis, peculiis, 
pecoribus, vineis, fariuariis, vel quicquid in ipso loco 
mea videlur esse possessio vel dominatio, rem inegx - 
quisitam totum et ad integrum, sicul superius dIxI, 
dono, trado, atque transíirmo, lusuper etiam dono 
tibi in pecoribus, id est, inter boves el vaccas, inter 
porcos et verveces, capita tanta ; in fabricaturis, id 
esl, in auro vel argento solidos tantos. In ea vero 
ratione ut hzc omnia superius nominata, quando- 
quidem dies nuptiarum evenerit, et nos Dcus con- 
juvxerit, tu dulcissima sponsa mea nomine illa ab ipso 
die hoc habeas, teneas, atque possideas, vel quicquid 
exinde facere volueris, liberam ac firmissimam in 
omnihus habeas potestatem. Et si quis deinceus 
contsa hauc chartulom libel des, «uS Woo 


825 


AD MARCULFI FORMULAS APPENDIX. 


esse non credo, venire aut eam temerare pr:e- A curtiferis, vineis arpennorum quatuor, silvis, miridi- 


suiipserit, si se exirde non correxerit, illum qui ab 
initio masculum et feminatn condidit contra se ul- 
torem sentiat, et insuperauro uncias taitas, argento 
libras tantas coactus ezsolvat, et quod repetit nulla- 
tenus evindicare przvaleat ; sed presens hzec epistola 
tain a me quam ab heredibus meis defensata omni 
tempore firma et stabilis permaneat, stipulatione in- 
terposita. 


LXXVI. Alius libellus dotis. 


Quod bonum, faustum, felix, prosperumque eve- 
niat desponsandis maritandisque ordinibus ac pro- 
creationi liberorum, etc. (Marculf., [. u, c. 15.) 


LXXVII. Alio mode. 


Quod bonum, felix, faustumque. Et reliqua. Do- 
no itaque ego ij'e honestae puell:& sponse mex no- 
mine ill. quam, si Christo placuerit, iu coujugium 
desidero sociare uxorem, donatumque, eic. (Mar- 
culf., append., c. 51.) 

LXXVIII. Alio modo. 


Lex et consuetudo exposcit ut quiequid inter spon- 
sum et sponsam de [futuris nuptiis fuerit. definitum 
vel largitum, aut ex consensu parentum vel ipsorum, 
si sui juris sunt, scripturarum solemuitate firinetur. 
Idcirco ego ille, dum multis habetur percoguitum 
quod te illa una cum consensu parentum vel. amico- 
rum nostrorum tua spontanea voluntate sponsavi, 
mihi complacuit, ut aliquid de rebus meis per hunc 
tiulum libelli dotis ante diem nuptiarum tibi con- 
firmare deberem. Quod ita et feci. Ergo dono tibi 
donatumque esse volo locellum proprietaiis me:e 
nuncupatum illum situm in pago illo, cum terris. Et 
reliqua. Totum et ad integrum, sicut à me prasente 
tempore videtur esse possessus, et in fabricaturis au- 
rum tantum, argentum (antum, vestimenta. Et reli- 
qua. lec. omnia , sicut jam superius dictum est, 
per hunc titulum libelli dotis, cum dies nuplia- C. 
rum advenerit, tibi sum impleturus vel traditurus, 
ita ut, dum advixeris, secundum legis ordineim te- 
neas atque possideas, nostrisque qui ez nobis pro- 
creati fueriut filiis. derelinquas. Si quis vero aut ego 
ipse, aut ullus quislibet persona fuerit qui contra 
lianc donationem aliquid agere vel calumnia: gene- 
rare praesumpserit, illud quod repetit non vindicet, 
et iusuper cui litem intulerit. solidos centum compo- 
uat, et hzec donatio meis vel bonorum hominum ina - 
nibus roborata, cum stipulatione subuexa, firma per- 
maueat. 


e 


LXXIX. Constitutio dotis. 


Cum constet fecunditatem human: prohs a pro- 
toplasto Domino pracipiente crevisse, Crescite, in- 
quiente, et mulliplicamini, atque ob adjutorium 
mulier de latere suipta sit viri, dicente Doinino, 
Faciamus ei adjutorium simile sibi, et idcirco relinquet 
homo patrem et. matrem, et. adherebit. uxori sue, el 
erunt duo in carne una, et. ut certius humana fragi- 
litas possit dignoscere bonum atque a Deo constitu- 
tum esse conjugium, ipse auctor redemptionis Chri- 
stus Dei Filius invitatus ad nuptias venil, ibique 
aquas in. vinum mirabile convertit, ideoque ego in 
Dei nomine Gaufridus, precedentium patrum vesti- 
gia sequens, una cum consensu virorum illustrium 
propinquorum meorum, visum est mihi legibus copu- 
Jare legitimum conjugium ad procreationem filiorum, 
a'que in dotis titulum dare sponsa we:e nomine His- 
deinei, filia quondam Wtardi atque Osbren:se, decre- 
vi in presentia virorum nobilium agere, studuique 
ut ejus temporibus incouvulsum permanere queat. 
Quod ita et feci. Ergo douo tibi donatumque secun- 
dum legem Salicam in tua dete a die presenti jure 
legitimo in. perpetuum esse volo, et de meo iu tuum 
jus et dominationem trado atque trauscribo, hoc 
est, mansum juris mei indominicatum, cum aliis 
quatuor inansis servilibus seu adspicientibus simul 


gariis, pratis, campis cultis vel incultis, pascuis, 
perviis, exitibus et regressibus, et veliquis adjacen- 
tiis, mobilibus et immobilibus, cum maucipiis utrius- 
que sexu:, quorum hze sunt nomina. Giofredus 
et uxor su3 donavit eam infantibus Geroldo et Ab- 
done, necnon et Poppa. Magewardus et uxor ejus 
Adalburgis cum filio suo nomine Burando, Isember- 
tus, Aimbertus, Petitus, Litegerius, Alboinus, Olfar- 
dus, Lanceri et uxor sua Sicberta, Airmannus, et 
conjux ejus Adalburgis, et filia eorum Ingeltrudis, 
Cathindes, Megewardus, Pucellita, et Albutius. Qui 
prascriptus mansus cum omnibus appendiciis est in 
pago Carnotense, in vicaria Ganegiacense, in loco 
qui dicitur Sicheri villa. Hzc omnia superius com- 
preleusa die presenti. tibi sum daturus vel traditu- 
rus, totum et inexquisitum, ut quicquid exinde fa- 
cere volueris, liberam et (irmissiniam in omuibus 
habeas potestatem faciendi. Dono etiain tibi in pras- 
tixo pago vel in-eadem vicaria, in loco qui dicitur 
Bonervilla , omnem inedietatem, tam ex maucipiis 
quam ex alode, quam ibi videor habere, hoc est, 
mausum unm cui adspiciunt mansi serviles quatuor 
cum nancipiis quorum bxc sunt nomina, 6Galasius, 
Erg»rius, Pasearius, Marlinus, Polita, et. Amelberga, 
vineis arpennorum quatuor , pratis , silvis, aquis, 


, aquarumve decursibus, terris cultis el. incultis, ex- 


itibus et regressibus, vel quicquid ibi adspicit, omnem 
inedietatem, tam in terris quam'ia mancipiis, id est, 
mansum unum cum mansis quatuor ibi adspicienti- 
bus, cuim pratis arpennorum duorum, et ieta.em 
Ecclesi Dei. 

LXXX. Traditio ad sponsam. 


Dum multis habetur percognitum qualiter ego ille 
puellam aliquam, nomine illam, una eum consensu 
pareutum vel amicorum nostrorum legibus sponsavi 
et aliquid de rebus ineis ei donare ante diem nuptiarum 
disposui, ideo placuit mihi ut de ipsis rebus misso 
ipsius puellae nomine illi traditionein vel introductio- 
nem locorum secundum legem Romanam facere de- 
berein. Quod ita et feci. Ergo trado ei et tradidisse 
me constat locellum proprietatis mez nuncupatum 
illum, situm in pago illo, cum terris, aedificiis, acco- 
labus, mancipiis, et cetera. quie sequuntur, 3urum, 
argentum, vestbuenta, Hac. omnia superius jam 
dicta tibi ill. ad vicem spunsz mez trado, ita ut teii- 
pore nuptiarum iu jun dict: spons:e mea veniant 
potestatem, ita ut secundum legis ordinem teneat 
atque possideat. l:t si contra banc iraditionem aliquis 
refragare voluerit, partibus ipsius pueliz» sol. tant. 
componat, et liac traditio firma permaneat. 


LXXXI. Si quando masculus et femina in raptum con- 
senserint , et in[ra quinquennium litigetur. 
Notitia sub quorum przseniia ibi veniens ille ante 
illum vel eos qui subter tenentur iuserti, accusabal 
aliquem hominem nomine illum eo quod etc. (For- 
mul. veteres, c. 92 


LXXXII. Charta compositionis, si. aliquis puellam in- 
vitam irazerit 


Dulcissimze atque amantissiin:e conjugi mess nom. 
ill. ego ill. maritus tuus. Licet ergo ul ego rapto 
scelere absque voluntate parentum tuorum te mih& 
in conjugium visus sum socíasse, unde vitzs pericu- 
jum incurrere potui, nisi intervenissent sacerdotes 
vel reliquz plures illustres person:, qui nos ad pa— 
cis concordiam vel unanimitateu visi sunt revocasse.- 
Qua de re convenit nobis ut de rebus proprietatis 
mez tibi aliquid donationis causa condonare deberem. 
Quod ita et feci. Ideoque per hanc epistolam compo- 
sitionis, sive per festucam et andelangum, dono tib& 
el donatum iu perpetuo esse volo, id est, aliquam 
portiunculani neam in pago illo, iu loco nuncupato 
ilo, super fluvio illo, hoc est, ipansos tantos cua 
h minibus ibidem cummanentibus vel adspicieutibus 
ulriusiuue sexus, cuu terris arabilibus, silvis, cam- 


825 


FORMUL.E. LINDENBROGI. 


826 


pis, pratis, enm Invils, perviis, omnia et ex omni- A vel defensionem ubicunque eligere voluerint, licen- 


bos, quiequid in ipso loco possidere prasenti tem- 
pore visus sum, totum et ad integrum tibi per hane 
chartulam compositionis dono, trao, atque transfir- 
mo. Similiter dono tibi in auro vel argento solidos 
irancos tantos. In tali vero tenore ut h:zec. omnía supe- 
rius nominata a die presente habeas, teneas, atque 
$, posterisque nostris ad pos-idendum relin- 
quas, vel quicquid exinde facere volueris, liberam 
in emnibus habeas potestatem. Et si aliquis contra 
hane epistolam compositionis venire aut eam irritam 
facere voluerit, inferat tibi tantum et aliud tantuin 
quantum eo tempore ipsa pourtiuncula valuerit. Et 
iuseper publico fisco auri uncias tautas, argenti li- 
bras tantas coactus exsolvat , et quod repetit nulla- 
tenus evindicet ; sed praesens hzec epistola composi- 
Denis omni tempore lira et stabilis permaneat, 
stipulatione subnexa. Actum. Et reliqua. 


LXXXIII. Alia charta compositionis. 


Viveutibus patribus inter filios familias sine vo- B 


luntate eorum mairimonie non legitime copulantur. 
Idcirco in Dei nomine ille, dulcissima, etc. (Marculf., 
l. n, c. 16 ; Formal. vet., c. 16.) 

LXXXIV. Libellus repudii. 


. Certis rebus ei probatis causis iuter maritum et 
wxorem repudiandi lJocus patet. ldcireo dum inier 
illum et conjugem suam illam non caritas, etc. (Mar- 
culf., 1. n, 0.90; Formul., vet., c. 19.) 


LXXXW. Charta agnationis, si servus ingenuam 
trahat. 


lille illi feminz. Illud non habetur incognitum qua- 
lier servus meus nomine ille te absque parentum 
vel tua voluntate, etc. (Marculf.,l, n, c. 29.) 


Et si voluntaria servum accepit, dicis. 
Omnibus non habetur incognitum qualiter servum 


tiam labeant eligendi. Sicut cives Homani, portas 
aperias habeaut, perg:ntque partem quam voluerint 
ambulare, Ét iulli heredum ac prohere!um nostro- 
ruum; iu et agnatio tua, sicut diximus, alluin dein- 
ceps reddere deheatis libertinitatis obsequium ; sed 
magis bsc epistola triscabina tam a me quam 
ab heredibus meis defensata omni tempore firma 
el stabilis permaneat, stipulatione subnexa. Ac- 
Un. 


LXXXIX. Ut pro nativitate regis ingenui relazentur. 


llle rex viro inlustri illi comiti. Dum et nohis 
divina pietas juxia votum fidelium et procerum no- 
strorum, de nativitate filii nostri, etc. ( Marculf., 
l. 1, c. 39.) 

XC. Fpistola ingenuitatis 


Ego in Dei nomine ille domesticus, acsi indignus, 
loriosi domni illius regis super villas ipsius illas ex 
amilia dominica illa. Dum generaliter ad omues 

domesticos reyis ordinatio processit pro nativitate 
domnjcilli nostri, etc. (Marculf., l. n, c. 52.) 


INGENUITATES bIVKRSO MODO FACT.£. 


XCl. Ingenuitas a die praseute. 


Qui debitum sibi nexum relaxat servitium, prze- 
mium in futuro Dominum sibi tribuere confidat. lgi- 
tur e:o in Dei nomine ille pro remedio anim:e mex 
vel a'terna retributione, etc. (Formul. Sirm., c. 13.) 


XCIlI. Item alio modo. 


Qui debitum sibi nexum relaxat servitium, mer- 
cedem in futuro Dominum sibi retribuere coufidat, 
aur ego in Dei nomine ille et conjux mea illa, etc. 
(Formul. vet., c. 12.) 

XCill. Jtem alio modo post discessum. 


Dilecto suo illi aut illi. Pro respectu fidei ac servi- 


meum nomine illum voluntaria secuta es, etc. (Ihid.) (C Ui wii, quo mibi famularis, pro remissione peccato- 


LXXXVI. Alia charta agnationis. 


Omnibus non habetur incognitum qualiter te per 
voluntatem tuam servus juris mei nomine ille ad 
dr aii sociavit uxorem, etc. (Marculf., append., 
t. 18. 


LXXXVII. Conculcatoria quam abba facit ad hominem 
suum. 


. Ego in Dei nomine, etsi peccator, venerabilis vir 
ille abba de monssterio sancti illius, quod est in 
pege illo constructum. Dum et omnibus non est iu- 
cognitum, etc. (Formul. Bignon., c. 10.) 


LXXX VIIL Charta triscabina. 


Ego in Dei nomine ille cogitans de Dei timore vel 
sterna bona retributione, propterea dilecta extra- 
bea puella nomine illa, licet te servus meus nomine 
ille absque voluntate parentum tuorum te ad conju- 
gium visus fuit sociasse, unde vitae periculum iucur- 


rum meorum, eic. (Marculf., I. n, c. 55.) 
XCIV. Item alio modo ingenuitas. 


Si aliquos ex servientibus nostris a jugo servitutis 
absolvimus, mercedem in futurum nobis ex hoc re- 
tribui confidimus. Igitur ego ille propter nomen Du- 
mini et retributionem z:ernam, etc. (Ibid., c. 54.) 


XCV. Alio modo. 


Dum omnipotens Deus nobis concedit in hoc se- 
culo sanum corpus liabere, pro salute animae nostrae 
frequentius cogitare debemus, ut aliquantulum de 
peccatis nostris minuere mereamur. ltaque ego ille 
in Dei nomine, etc. (Marculf., append., c. 19.) 

XCVI. Alio modo. 

Qui debitum sibi nexumque servum [Al., servi- 
tium] relaxat, premium ex hoc Dominum in seterva 
beatitudine retribuere confidat. Quapropter in Dei 


rere debuit, si non quamplures extranez personze [) homine ille cogitans Dei amorem vel zternam 


vel etiam illustres viri hac de causa szpius interve- 
Wissent, maxime vero quia tu infra noctes quadra- 
ginta secundum legem Salicam visa es reclaniasse, 
nune igitur complacuit nobis atque convenit ut talem 
ehsrtubm triscabinam seu ingenvuitatis ipsi servo 
mostro nomine illo fleri vel firmare rogaremus, ut 
nullo unquam tempore in aliquod servitium inclinari 
non debeas. Sed et si aliqua agnatio de ipso servo 
postro ex te apparuerit, in. nullum servitium nec 
nobis nec heredibus ac proheredibus nostris nulla- 
tevus debeat adserviri ; sed, sicut diximus, tantum 
quantum et agnatio tua, qui de ipso servo nostro 

Ocreati fuerint, omni tempore ingenui sinl, et 
ngenui permaneant, tanquam si ab ingenuis paren- 
tibns fuissent procreati vel nati. Peculiare vero suum 
sive conlaboratum, quod przsenti tempore habere 
videntur, vel deinceps habere potuerint, sibi ha- 
beant concessum atque indultum. Mundeburdem 


bonam retributionem, vernaculum juris mei nomine 
illum ab omui vinculo servitutis ad praesens absolvo, 
jta ut ingenuus sit et ingenuus permaneat tanquara 
si ab ingenuis parentibus fuisset procrea!us vel na- 
tus, Peculiar& vero suum quod habere videtur, vel 
deinceps elaborare potuerit , sibi babeat conceseum 
atque indultum, Mundeburdem vel defensionem 
ubicunque sibi eligere potuerit, licentiam habeat eli- 
gendi. Civis Romanus portis apertis eam peryat 
partem quam voluerit ambulare. Et nulli heredum 
ac proheredum meorum ullo unquam tenipore red- 
dat libertinitatis obsequium ; sed ipse et agnatio sua 
inposterum semper valeant permanere bene in- 

enui atque securi. Et si quispiam deinceps. Et re- 


iqua. 
XCVIl. Alia ingenuitas. 


Quoniam sanctissimi Hludouvici imperatoris pie- 
tas, quam habet in animo, ea quxrere et iudagare 


$21 AD MARCULFI FORMULAS APPENDIX. ; 828 
non cessat qu:x& Dei potissimum congruant volun- À tetur tobis. ldeoqne in Dei nomine llle, quamvis om- 


tati, etc. ( Mareulf., append., c. 8.) 
XCVIII. Alia ingenuitas. 


Secundum legem Romanam, nullatenus revocetur. 
ltaque sub die illo, regnante domno nostro illo rege, 
iudictione illa, vir venerabilis ille diaconus testatus 
' esl, eic. (Ibid., c. 56.) 

XCIX. fedemptionale. 


Dilectissimo mihi bene merito il!i. Omnibus non 
h»betur incognitum, sed patefactum, quod ta quoti- 
die in bouis partibus l(ideliter mibi deservire non 
cessas, ete. (Jbid., c. 48 
, C. Epistola regi mülenda pro libertate servi sui impe- 

tranda. 

Domino inmvietissimo atque glorioso regi illi : 
sancta Lingonensis Ecclesia presentem perpetuam- 
que incessanter felicitatem  devotissimis exorat 


nium servorum Dei famulus, tamea una cum per. 
missione domini mei illius epi-copi vel illius abbatis 
vernaculum meum nomine illum, quem ego date 
pretio ab homine illo visus sum eomparssse, per hase - 
chactulam ingenuitatis ingenuum esse censeo et libe- 
ruin esse concedo, ita uL a die prae-ente ingenous sit 
et ingenuus permaneat tanquam si ab. ingenuis pa- 
rentibus fuisset procreatus vel natus. Peculiare vero 
suum sive conlaboratum quod habet, seu deinceps 
elaborare potuerit, sibi abeat concessum atque in- 
dultum. Mundeburdem vero vel defensionem ubiena- 
que in(ra potestate: sancli illius eligere voluerit, 
licentiam babeat eligendi, et nulli heredum ac pro- 
heredum meorum reddat libertinitalis obsequium; 
se, sicut dixi, semper valeat permanere bene inge- 
Duus$ atque securus. Et si postmodum quispiam con- 
ira hanc ingenuitatlem venire aut eam calwawiari 
praesumpserit, cui litem intulerit, auro uncias tantas, 


precibus. Ad notitiam celsitudinis vestrze perferre Bj argento libras tant. coactus exsolvat, et quod repeut 


nos ecclesiastica provocat necessitas de promotione 
servi vestri nomine illius ex loco juris vestri nun- 
cupato illo, de ministerio illo, vel de^beneficto illo, 
cujus gratia eruditue, et inter nostra: parvitatis stu- 
dia, scientia, vita, ac moribus pro modu!o qualitatis 
quantitatisve instructas, jam munus clementizx vestrae 
dandum nebisque signilicandum ejus de libertate 
expectanies, ad gradus ecclesiasticos eum promovere 
vestra largitatis inunificentia parati sumus mox ut 
stalutam de eo vestram canonicamve dignit:tis sen- 
serimus licentiam. Deus coeli et terrz universa que 
conditionis ad titelam vos semper protegat Christia- 
nam, ita ut hoc vo vestro superexaltatam in omni- 
: bus sanctze matris Ecclesise sentiat causam. 


Cl. *& Libertas civium Romanorum. 


Auctorítas ecclesiastica patenter admonet, insuper 
el majestas regia canonice: religioni a-sensum praze- 
bet," ut quemcunque sacros ad ordines ex familia 
propria promovere ecclesia quseque delegerit, in 
prasentia sacerdotum, canonicorum simul et nobi- 
lum laicorum, ejus qui subjectus est. manumissio 
.$ub libertatis testamento solemniter roboreiur. ld- 
cireo ego in. Dei nomine ille episcopus quendam 
Ecclesi? nostze faanulum nomine illum sacris ordi- 
nibus dignum, ad altaris cornu, nobilium virorum 
in preesentia, civem Romanum per lioc auctoritatis 
testamentum statuo, ita ut ab hodierno die et tem- 
yore bene iugenuus atque ab omui servitutis vinculo 
$rcurus permaneat, tanquam si ab ingenuis paren- 
ubus fuisset procreatus vel natus, eam denique 
pergat partem quamcunque volens canonice elegerit, 
habensque portas apertas, ita ut deiuceps nec nobis 
peque successoribus nostris ullum debeat noxie 
conditionis servitium neque aliquod libertinitatis ob- 
scquium ; sed omnibus diebus vitae sud sub certa ple- 
nissimaque ingenuilate, Sicut alii cives lomani, per 
bunc manumissionis atque ingenuitalis titulum bene 


nuflum obtineat effectum, sed presens imgenuitas 
omni tempore firma et stabilis permaneat, si pula- 
tione subinexa. Actum. FA cetera. 


CIV. Relatio pagensium ad regem directa. 


Suggerendum piissimo atque przcellentissima 
demao illo rege ei majore domus illins a servis 
vestris p.gensibus illis quorum vel subseriptiones 
vel signacula subter tenentur inserta. Principaluatis 
EH circumspecta clementia, etc. ( Marculf., 1. 1, 
€. 94. 


CV. Praeceptum quorum ab hostibus wel alio mode 
fuerint instrumenta incensa. 


. A regali necesse est releventur clementia qui 
damnietatem ab bostibus vel violeutiam sunt passi, 
Igitur fldelis Deo propitio noster ille clementi: , etc. 
(Ibid., c. 53.) 


CVI.. Helatum quod dicitur apennis. 


Mos nobilium Ftomanorum adsuevit, et ratio jure 
deposcit, ut si cujuscunque domus igne cremetur, 
per seriem scripturarum chartulam relationis, quse 
dicitur apennis, recipiat. Quamobrem cum quadam 
ku Prax comes ille, etc. (Marculf., append., 
c. 46. 


CVII. Confirmatio civium in eo qui ab kostibus est 
devra datus vel ab igne concrematus. 


Consuetudine hujus loci vel etiam. legis terrens 
justitia constat esse prospectura ut quicunque ab in- 
cendiis vel hostibus seu a latronibus perpessus esi 
di-pendiui, etc. (Formul. vet., c. 2 


CVIlH. Alio modo. 


' Suggerendum domino piissimo et przecellentissimo 
iMi glorioso regi, nos servientes vestri pagenses 
illius, quod veraciter cognovimus, vobis innotescere 


semper ingenuus atque securus existat. Suum vero D praesumpsimus. llomo asliquis nom. ill. nobis dixi 


peculiare quod habet, aut quod abbinc a»sequi po- 
iuerit, faciat inde secundum canonicam auctoritatem 
libere quicquid voluerit. Et ut hoc testameutum 
atque ingenuitatis auctoritas ioviolabilem mtervul- 
sanique oblineat firmuatem, manu propria firmavi. 
Sacerdotes quoque et canonicos necnon et laicos 
nobiles praesentes similiter subter firmare rogavi. 
Cil. Denariale preceptum. 

]lle rex Francorum vir iuluster. Quia fldelis no- 
ser nomine ille veniens ante nos vel procerum no- 
siroruim presentem jactante. denario secunduim 
legem. Salicam servum suum nomine illum diuwisit 
ingenuurm, etc. (Mareculf., l. 1, c. 99.) 

Ulli. Ingenuitlas quam potest servus ad alium servum 
(acere. 


Dominus inquit io Evangelio : Dimittite, et dimit- 


eu quod casa sua vel instrumenta sua cbartarum, 
tam venditionis, cautionis, obnoziationis, judicii , 
cessionis, vel donationis, seu et reliqua strumenta 
chartarum ab igne ibideu: cremassent, quod et judez 
vel vicini pagenses ipsius taliter nobis dixerunt vel 
testimoníaverunt quod ad hoc videndum accesserant, 
et sic vero actum erat. Proinde quod exinde cogno- 
vimus, vobis inrotuimus. Domine, nostrum est ad 
suggerendum , vestrum est ad ordinandum quid ipse 
exinde agere debeat. 


CIX. Prologus de judicio regis ubi duo causantur. 


Cui Dominus regendi curam comiittit, cunctorum 
Jurgia diligenti examinatione rimari oportet, ut juxta 
propesitioues vcl responsiones aliqua inter alter- 
Eas teuris Jonelur senteytia, etc. (Marculf., 0. 1, 
c, 25. 


* Burchard., lib. n, cap. 96; Regino, lib. 1, cap. 201. 


FORMULA:; LINDENBROGII. 


CX. Commonitorium ad episcopum. 


ino sancto et apostolica sede colendo domno 
bristo patri ill episcopo ille rex. Deo propi- 
yis noster ille, etc. (bid., c. 26.) 

CXI.. Indiculus ad laicum. 


vex vir inluster illi. Fidelis noster ille ad prx- 
1» Bostram veniens nobis suggessit quasi vos 
— manente causa in via adsallissetis, elc. 
e. 99.) 


Indiculus ad episcopum pro alio distringendo. 


ino sancto et apostolico domno et patri illi 
»» ille rex veniens ille ad prasentiaim nostram 
Wit quasi abba vester aut clericus, etc. (Ibid., 


(Itl. Indiculus &d comitem pro alie homine 
distringendo. 


rez vir inluster illi comiti. Fidelis eo propi- 
ser llle ad praesentiam nostram veniens cle- 
) regni nostri suggessit quod pagensis, etc. 
c. 98. 


CXIV. De divisione ubi missus est regis. 


| et divisio el exzquatio inter illum et illnm 
nsortes eorum de alode illo aut de agro illo 
wi debet, etc. (Ibid., c. 20.) 


CXV. De causis alterius recipiendi. 


lis Domino propitio noster ille ad no:tram ve- 
praesentiam suygessit nobis eo quod proyjter 
*"[tatem suam causas suas minime possil pro- 
e vel admallare, etc. (Ibid., c. 91.) 


CXVI. Formula citationis. 


niam imperialibus sanctionibus cautum est ut 
65, Conira quos actiones exercere cupiunt , in 
) copiam sui facere edictis citentur, idcirco ego 
has admonitorias tibi delego, quatenus in ju- 
tiri tuj. facias, intentionemque acioris 
hei eique oppositiones legum atque exceptio- 
tt ias. 
CXVII. Editio legibus comprehensa. |. 


Romana pro utilitate humani generis exposcit 
juando cujuscunque injusta appellatio compro- 
sumptus quos post appellationem adver-arium 
aceusalor compulit sustinere, etc. (Formul. 


l. Si de homicidio accusatio processerit, secun- 
dum hanc sententium inscriptio celebretur. 


eunque alium de homicidii crimine periculosa 
pitali objectione pulsaverit, etc. (Ibid.) 


CXIX. fHelatio cum judicio. 


toritate legis preceptum est ot in toto litis 
9 requiratur per quem orta est contentio, et 
&n ad rapinam faciendam adgreditur, etc. 
oes 


CXX. Breve sacramenti. 


ramentum qualiter ingressus est ille in eccle- 
ianeii illius in loco nuncupato illo eub pra eu- 
us judicis vel bonorum virorum qui subter te- 
* iuserti, etc. ([bid., c. 51.) 

. Securitas pro homicidio facto, si se pacificoverit. 


nino fratri illi. Dum instigante adversario, quod 

ebueras, germanum nostrum illum visus es in- 
isse, etc. (Marculf., Ll. 1, c. 18.) 
CXXII. Alia securitas. 

|! minima sed maxima vertente discordia inter 

et ilium, et ille veniens ante ill. et ill. repetivit 

ill. adversus ipsum ill, eo quod genitorem 
, eie. ( Marcul(., append., c. 235.) 
CXXIII. Alia securitas. 

1 minima sed waxima vertente discordia inter 

ill. venicns in. lecum ill. ante bonos honiunes 


850 


À repetebat ipse ill. causam suam vel conjugis, etc. 


(bid. ,, c. 54.) 
CXXIV. Alia securitas. 


Dum et plerisque vel omnibus non habetur ineo- 
gnium qualiter homo aliquis nomine ille hominem 
il'ius episcopi sive abbatis nomine illum, instigante 
diabolo, peccatis facientibus, malo ordine iutrlecit, 
unde vitze periculum incurrere debuit. Sed postquam 
venit isdem homicida coram ipso pontifice, vel coram 
illo comite, $eu quampluribus magnilicis viris, quo- 
rum nomina subter tenentur inserta, percunctati sunt 
ab eo utrum ille hoc quandoque perpetratum babe- 
ret, an non. Isdem vero homo, qui ex hoc inquire- 
batur, n$ aderat, et hane causam nullatenus 
deuegabat ; sed magis exinde confessus fuit , scilicet 
quod hominem ipsius episcopi vel illius abbatis, 
unde inquirebatur, interíccisset. Mac igitur de causa 
judicatum est ei ab ipso comite vel ab ipsis scabinis 
et pagensibus loci illius ut illam leudem , quod suut 
solid: tanti, pro $10 wadio ponere deberet. Quod iia 
et fecit, Pustea vero necesse fuit ut ipsi homini , qui 
ip am leudem ponere visus e»t, talem episto'am se- 
£-rilatis per mauus eorum firmatam ab ipso ponti- 
lice, vel ab ipso comite, seu ab aliis illius loci pa- 
gensibus accipere deberet, ut in postmodum de illo 
homidicio, quod tunc componere vi-us est, securus 
valeat residere. Et si postea aliquis exstiterit, quie- 
cunque libet persona, qui ipsum hominem de hoc 
remallare voluerit, ipsi fratres vel successores ipsius, 
Seu agentes ejus, qui hane cormpesitionem aecipere 
visi $unt, ipsum hominem contra quenlibel delen- 
sare debeant ; et si hoc facere non potuerint , resti- 
tuere debeant tantum quantum dedit. Complacuit 
itaque tam ipsi poutifici , quam ipsi comiti, seu aliis 
quampluribus magnilicis viris ut talem securitatem 
ipsi bomini facerent , sicuti et fecerunt. EL si ali juig 
postmodum eum de compositione remallare voluerit, 
ut ipse episcopus vel successores ejus, seu agentes, 
C ipsum hominem de hac causa omnino defensare de- 

beant, aut restituere ei debeant tantum qyantum 

dedit. Actum. Et caetera. 


CXXV. Alia securitas. 


Cum resedisset iuluster vir ille comes in illo mallo- 
publico ad universorum causas audiendas vel recta. 
judicia termiuanda, ibique ven:eus , ete. (Formul. 
Dignon., c. 8.) 


CNXVI. Securitas in eum qui per jussum regis aliquem. 


persequitur. 

Qui regi: obtemperat jussioni, experiri malum in 
posterum a quolibet non debet. lgitur cum et ille 
cum reliqnis paribus suis, qui eum secuti fuerunt, 
e rebelio , illum in:erlecit, etc. (Marculf., l. 1, 
c. 22.) 


CXXVII. Venditio de re. 


Magniflco in Christo fratri illi emptori, egq vendi- 
D tor ille. Constat me tibi non imaginario Jure , sed 
propria vel spoutanea voluntate vendidisse , et ita 
vendidi, tradidisse, et ita tradidi , hoc est , aliquam 
rem meam in pago illo, in loco nuncupato illo , su- 
per fluvio illo, id est, mansum unum qui mihi ex. 
parie genitoris seu genitricis hereditario jure succes- 
sit, cum omni zdificio supraposito , necnon de terra. 
arabili ad ipsum mansum adsypiciente vel pertinente 
bunuaria tanta, similiter et de prato bunuarla tanta, 
vel quiequid ad ipsum mansuu pertinere dinoscitur, 
totum et ad integrum tibi per hauc chartulam vendi- 
tionis sive per festucam atque per andelangurm dono, 
trado, atque perpetualiter in omnibus transfirino, 
Unde accipere » te visus sum pretium , id est , soli- 
dos valentes tantos , in quo mihi complacuit atque 
convenit. Et prc ipso pretio, sicut superius dixi, 
ipsum mansum tibi coram pluribus tesubus tradidi 
atque delegavi ; iv ea vero ratione ut a die priesente 
loc habeas , teneas , atque possideas , vel. quiequid 


hd 


851 ' 


AD MARCULFI! FORMULAS APPENDIX. 


8:2 


exinde facere volueris, liberam ac firmissimam in A disciplinam imponendo, ita et de me ab hodierno die 


ouibus liabeas potestatem, Et si quispiam deinceps, 
quod. futuruan. esse non Credo, sive ego ipse, quod 
absit, aut ullus de heredibus, seu quaxelibet persona, 
contra bane chartvlam. venditionis ve.ire aut eain 
calumniari presumpserit, cui litem intulerit, auro 
uncias 4antas, argento libr. tantas coactus'exsolvat , 
et insuper quod repetit nullum obtineat effectum, 
sed presens venditio ista tam a me quam ab here- 
dibas meis defensata omui tempore firma et sta- 
bilis permaueat:, cum stipulatione subnexa. Actum. 


CXXVIlIl. Vendüio de villa. 


Domino fratri illi, ego ille. Licet empti venditique 
contractus sola pretii. aduumerstiene et rei ipsius 
waditione consistat, etc. (Marculf., l. 11, c. 19.) 


CXXIX. Venditio de area ii.fra civitatem. 
Domino sancto et apostolico Domino et patri illi 
episcopo. Constat me nullius coactum imperio, neque 
iwaginario jure, etc. (Jbid., c. 20.) 
CXXX. Venditio de terra. 


Domino magnifico fratri illi emptori, ego in Dei 
nomine ille veuditor. Constat me non imaginario ju- 
re, nec ullius coactum imperio, sed proprie volune 
tatis mese arbitrio tibi vendere, etc. (Formul. Bi- 
gnon., c. 3.) 


CXXXI. Venditio infra emmuniatem | Ecclesim vel 
ci. 


Magnitico fratri illi , ego ille. Constat me tibi ven- 
didisse, et ita vendidi, infra terminum terri saucti 
illius in loco nuncupato illo, campum vel vineam 
prs mei habentem aripennes tantos, estque de uno 
atere et fronte terra illius, de alio vero latere et 
fronte terra illius. Unde accepi a te pretium quod 
mihi beue complacuit, valcntes solidos tantos ; ita ut 
3b hodierno die quiequid de supradicta re facere 
volueris, liberam l'abeas potestatem, salvo jure ipsius 
saucti. Et si fuerit aut ego ipse. Et reliqua. 


CXXXU. Venditio de servo. 


Domino magnifico fratri illi emptori, ego in Dei 
nomine ille venditor. Coustat me non im»ginario ju- 
Mns ul:o cogentis imperio, etc. (Formul. Dignon., 
c. 2. 


CXXXIII. Alia venditio de servo aut ancilla. 


Domno fratri illi, ego ille. Constat me vobis ven- 
idisse, et ita vendidi, servum juris me! aut ancillain 
vou. ill. non furem, non fugitivum, neque cadivum, 
etc. (Marculf., I. n1, c. 32.) 


CXXXIV. Qualiter homo ingenuus semetipsum ve- 
numdet. 


Domino semper meo illi, ego ille. Placuit mihi ut 
Statum ingenuilatis meg? in vestrum obnoxiarein 
serv lium, Quod ita eL feci, ete. (Fornul. vet., 
c. 10.) 


CXXXV. Qui in servitium alterius se obnoxiat. 


Dowino mihi proprio illi, ille. Dum instigante ad- 
versario, fragilitate mea pravaleute, in casus graves 
cecidi, unde mortis periculum iucurrere poteram. 
En iras vestra pietate me, elc, (Marculf., l. n, 
c. 28. 


CXXXVI. Alia obnoziatio. 


Domino fratri ill. et ill. Omnibus non babetur in- 
cognitum qualiter me gravis necessitas el anatas 
pessima oppres-erunt, ut minime habeau unde vi- 
vere vel ine vestire possiin, Propterea ad petitionem 
meam mibi non denegastis, nisi uL in sumuia neces- 
sitate mea argentum vel ainictum valentem solidos 
lantos in manu mea mihi dedisti, el ego minime ha- 
heo unde' ipsos solidos tuos tibi reddere queam. 
Propterea obuoxiationeu de capite ingenuitatis mese 
in Le lieri et adfirmare rogavi, ut quicquid de iman- 
cipio tuo originali facis, tau veudendo, comrmutando, 


liberam et firmissimam in omnibus potestatem fa- 
ciendi habeas. Si quis vero, quod uec fleri credo. Ei 
reliqua. 

CXXX VII. Alia obnoxiatto 


Domino meo semper, ego ille. Non est incognitem 
qualiter instigante parte adveria mibi contigit quod 
ego caballum ab homine aliquo, etc. (Marculf., ap- 
pend., c. 58.) 


CXXXVIII. Epistola collectionis. 
Nos quoque in Dei nomine matricularii sancti illius, 
duin matutinis horis ad ostia ipsius' ecclesise obser- 


vanda convenissemus, ibi infantulum sanguinolea- 
tuin, etc. (Formul. vet., c. 41.) 


CXXXIX. Concambium de villa. 


Inter quos caritas inlibata permanserit, pars parti 
benelicia opportuna prestat. Ideo placuit atque coa- 
venit inter venerabilem virum illum ex pertmisso 
apostolico viro illo, etc. (Marculf., I. n, c. 23.) 


CXL. Commndtatio de terra. 


Inter quos caritas inlibata permanserit, pars pari 
suo opportuna et congrua beneficia non denegabit. 
ldeeque, auxiliante Domino nostro, placuit atque 
Ar inter illum eL illum, etc. (Marculf., append., 
c. 17. 


CXLI. Concambiatura inter duos abbates. 


Placuit, auxiliante Domino, atque convenit inter 
venerabilem virum illum abbatem de monasterio illo 
vel congregationem monasterii sui, neenou, elc. 
(Formul. Bignon., c. 14.) 

CXLII. Cautiones diverso modo facte. 

Domino mihi propitio illi. Dum ad meam petitio- 
Dem, necessitatrem meam supplendo, vestra bonitas 
habuit ut solidos taptos de rebus vestris inihi prasta- 
relis, ideo per hoc vinculum cautionis spondeo , etc. 


C (Marculf., l. u, c. 25.) 


CXLIII. Jtem alia. 


Doinino suo illi. Constat me a vobis accepisse , et 
accepi, debere et debeo, lioc est, solidos tantos. Pro 
quibus solidis spondeo me, quandiu post me ipsos 
reiünuero, aunis singulis per singulos solidos singulos 
triantes, etc. (Jbid., c. 26.) 


CXLIV. /tem alia. 


Domino fratri illi, ego ille. Quatenus necessitatem 
meam supplendo solidos vestros numero tantos mihi 
ad beneficium przstitistis , ideo juxta quod, elc. 
(lbid., c. 21.) 

CXLY. Item alia. 


Domino fratri illi. Ad petitionem meam mihi noa 
denegasti, nisi ut in summa necessitate mea argea- 
tut vel amictum valeniem solidos tantos in maeu 
mea ad prastituin. benelicium  unhi praestitisti, ete. 


D (Merculf. , append., c. 15.) 


CXLVI. Alia. 


Magnifico fratri illi, ego ille. Ad meam petitionem 
vestra decrevit voluutas ut mihi beneficiuu de rebus 
veswis illis in annos tantos facere juberetis, eic. 
(Formul. vet., c. 15.) 


CXL VII. Cautio de vinea. 


Domino fratri illi, ego ille. Ad petitionem mesm 
mihi non denegasti, nisi ut in summa necessitate 
mea argentum et. amictum valentein. solidos. tautos 
in manu mea ad praestitum beneficium mibi dedisti. 
Propterea oppignoro, etc. (Marculf., append. , c. 50.) 

CXL IM. Evacuatoria. 

Domino fratri illi. Omnibus non habetur incogni- 
Lun qualiter aute hos annos solidos nostro$ uumero 
S) ad beneficium accepisti, etc. (Formul. vet., 
c. 43. 


855 " FORMULAE LINDENBROGII. 831 
CXLIX. Alia evacuateria. CLV. Alia traditio. 
Fratri illi. Omnibas non habetur incognitum. quod Notitia loco traditionis, qualiter vel quibus prz- 


ego ad petitionem tuam solidos tantos ad przestitum 

beneficium in manu tua tibi praestiti, etc. (Marculf., 

append., c. 56.) 

CI.. Si aliquis rem alterius, quam excolit, ad proprie- 
tatem sacire cult, sed non potest, et postea eam pre- 
r^ 


Domino inlustri illi et mibi propitio Domino illi. 
Dum per malorum hominum consilium, quod non 
debueram, de terra vestra iu loco nuncupato illo , 
quam excolere videor, avellere amavi et ipsam ter- 
ram ad proprietatem sacire , et non potui, quod nec 
ratio prxsutit, et vos vel agentes vestri eam ad par- 
tem vestram revoeastis, vel nos exinde ejeeisiis, sed 
postea ad peudtionem bonorum bominum nobis eam 
ad excolendum reddidistis, propterea hanc precariam 
dominationi vestra emittimus, ut quandiu vobis pla- 
egerit at eam Leneani, absque ullo vestro prajudicio, 
quicquid reliqui accolani vestri faciunt, nos reddere 
spondemus. Quod si non fecerimus, et in hoc negli- 
gentes, tardi, aut contumaces fuerimus, publice per 

ac precariam, ac si semper per quinquennium .re- 
novata fuisset, condemuati, ut lex prestitit tardis et 
negligentibus, de ipsa terra nos pontificium habeatis 
ejiciendi. Facta precaria ibi sub die illo , anuo illo, 
ilio rege. 


CLI. Cessio. 


Latorum legum auctoritas et principum decreta 
sanxerunt uL unusquisque, dum manet in corpore, de 
propria quam possidet facultate si quid alteri con- 
cesserit, voluntatem suam gestibus aut testibus aut 
scriptura profiteatur, ut perennibus temporibus in- 
vielata perinaneat. Igitur ego in Dei v omine ille tibi 
Sdeli nostro cedo a die presenie, eic. (Formul. 
3pet., c. 4.) 


CLII. Traditio cuicunque tradere voluerit. 


Latores legum sanxerunt ut qui de jure proprio 
*icui aliquid tradere voluerit, hoc coram pluribus 
testibus per scripturarum firmiter seriem faciat obli- 
gari, ut in svum inconvulsum valeat. permanere. 
Wicirco ego in Dei nomine ille veuerabili viro illi. 
Dono siquidem tibi per banc chartulam traditionis, 
sive per festucam alque per audelangum, aliquam 
rem meam in pago illo, in loco nuncupato illo, super 
finvium illum, id est, mansos tantos, cui hominibus 
ibidem commaunentibus vel adspicientibus, cum terris 
arabilibus, silvis, campis, pratis, pascuis, vel quicquid 
in ipso loco nostra videtur esse sessio vel domi- 
natio, in ea vero ratione ul ab hac die hoc habeas, 
Veneas, alque possideas, vel quicquid exinde facere 
volueris, liberam in omuibus habeas potestatem. Et 
si quis deinceps, quud futurum essé non credo, si 
ego ipse, quod absit, aut ullus quislibet de heredibus 
meis, seu qualibet extranea per:ona, contra banc 
traditionem a mie sponte factam aliquam calumniam 
generare presumpserit, exsolvere faciat dupliciter 
quantum eo tempore ipsa res valere dignoscitur, et 
quod repetit nullo modo evindicare prxvaleat, sed 
enagis prasseus haec chartula, tam a me quam ab aliis 
bonis hominibus roborata, omni, tempore [irina per- 
suaneat, cum stipulatione interposita. Actum. 


CLIll. Traditoria de terra 


Veniens homo aliquis nomine ille in pago illo, in 
loco qui dicitur ille, ante bonos homines qui subter 
firmaverunt, terram illam, id est, etc. (Marculf., 
append., c. 19.) 

CLIV. Alia traditoria de venditione. 


Notitia qualiter et quibus praesentibus veniens 
homo aliquis nomine ilie missus illustris viri illius 
$uper fluvio illo, in loco qui dicitur ille, illum man- 
sun, eic. (dbid., c. 20.) 


D 


sentibus ante eos qui subter firmaverunt, ibique ve- 
niens homo aliquis nomiue ille illas res vel villas 
illas, quas ipse ante hos dies per suam epistolam do- 
naUouis ad monasierium illud in bonorem sanetorum 
illorum coustructum, ubi doininus ille abba presse 
videtur, a die priesente ad integrum concessit et con- 
firmavit (jum noma ill.) per portas et per ostia, et 
dictam donationem ad missum de supradicto mo- 
nasterio vel dicti abbatis nomine illum visus fuit per 
omnia et in omnibus, quantum illa epistola comme- 
Imorat et insertum est, consignavit, tradidit, et vesti- 
vit, et per durpilum eL festucam sibi foras exitum 
alienum vel spoliatum in omuibus esse dixit, et om- 
nia wirpivit, his praesentibus. Actum [uit ibi. Et 
reliqua. 
CLVI. Alia traditoria. 


Notitia traditionalis, vel quibus praesentibus venit 
homo aliquis nomine ille ad illum manosuiw, quem 
ante hos dies per coartulam veuditionis ad  ihuim 
suum aidlirmavit per ostium et auatalia, per lierb:uu 
et vitem et visus tradidisse vel consignasse, et eaim 
tum inde se fecit, his presentibus. EL reliqua. 


CL VII. Carta audientiulis. 


Cum in nostfa vel procerum nostrorum przsentia 
homo nomine ille hominem aliquem nomine illum 
interpeilasset, dum diceret quod servo suo nomiue 
ilo uia cum rauba sua, etc. (Marculf., l. 1, c. $3.) 


CLVIll. Judicium evidentale, sive charta jectiva, 


Veniens ille in nostram vel procerum nostrorum 
pra:-entiam, suggessit quod homo nomine ille pagen- 
Sis ve-ter eum in vilia, nulla maneute causa, adsal- 
livset, etc. (f bid., c. 57.) 


CLIX. Indiculus regalis de jactivis. 


]lle rex Francorum vir inlustr. Cum nos in Dei 
nomiue in palatio nostro ad uuiversorum causas au- 
diendum vel recta judicia terminanduim, etc. (Mar- 
culf., append., c. 38.) 

CLX. Notitia de homine mortudo. 


Notitia qualiter et quibus pr:isentibus veniens 
homo aliquis nom. ill. in pago illo, in loco qui dici- 
tur ille, iu mallo publico, ante ipsum comuiteu, eic, 
(Jbid., c. 29.) 

CLXIl. Notitia de servo. 


Noiitia qualiter et quibus praesentibus veniens 
lomo aliquis uomine ille iu pago illo, in loco qui 
dicitur ille, seu 1n mercado, etc. (Jbid., c. 21.) 

" CLXII. Notitia de servo quem colonus comparat. 

Notitia qualiter vel quibus praesentibus veniens 
magnilicus vir ille die illo in illa civitate in uallo 
publico ante illustre virum illum comitem, etc. 
(Formaul. vet., c. 6). 


CLXIII. Notitia de colonitio 
Notitia qualiter et quibus przesentibus veniens homo 
aliquis nomine ille in pago illo in mallo publico anie 
virum ill. comitem vel reliquos, etc. (Marculf., ap- 
peud., c. 92.) 
CLXIV. Notitia de colono evindicato. 


Veniens homo aliquis nom. ill. advocatus ill. de 
monas:erio sancti illius vel illius abbatis de ipso imo- 
nasterio die illo in mallo publico ante illustrem illum 
virum illum comitem, etc. (Jbid., c. 5.) 


CLXV. Alig notitia de colono evindicato. 
Notitia qualiter vel quibus prasentibus veuiens 


homo aliquis nomine ille advocatus sancti illius de 
monasterio ilJo et illius abbatis in civitate illa in mallo 
publico ante iliusürem virum illum comitem, eic. 


M bid., c. 1.) 


855 
CLXVI. Sacramentate. 


Veniens advocatus sancti illius de monasterio illo, 
seu et illius abbatis de pradicto mouasterio illo, in 
m3llo publico ante inlustrem virum illum comi- 
teun, etc. (Jbid., c. 2.) 


CLXVIl. Judicium evindicationis de colono. 


Cum resedissent venerabilis ille abba et inluster 
vir ille iu villa illa in pago illo, ubi ille comes esse 
videtur, per jussionem domini et gloriosi illius re- 
gis, etc. (Ibid., c. 4. 


CLXVIII. Aliud judicium evindicati. 


Ille rex vir inlustris. Veniens ante nos homo no- 
mine ille tibi iu palaiio nostro placitum suum legibus 
custodivit, quod habebat apud hominem aliquem 
nomen illum, quem per suam festucam ante nos visus 
luit 2drhamisse. Sed nuncupatus ille ad placitum 
suum non venit, nec ipsum sacramentum juravit, 
neque juratores sui, nec ullus fuit testator qui sunia 


nuntiasset. Proinde nos taliter una cum fidelibus B 


tostris, id est, illis et reliquis quam pluribus, visi 
"fuimus judicasse ut dum ipse ille tale sacramentuim 
babuit adlirmatum, et. ipsum nullatenus juravit, nec 
ipse nec juratores sui, sed exinde se jectivum in omne 
dimisit, propterea jubemus ut. duni lianc causam sic 
actam vel perpetratam esse cognovimus, ut ipse ille 
ipsas res in loco illo contra superius nuncupatum 
illum omni tempore habeat evindicatas atque ejudi- 
Calas, et sit inter ipsas poetmodum ex hoc omnique 
tempore sublata causatio. Datum quod fecit mensis 
ill. dies tantus. 


CLXIX. Judicium seu notitia. 


. Dum resideret comes ille in mallo suo publico ad 
Un:versorum causas audiendas vel recta judicia de- 
linienda, ibique veniens advocatus illius episcopi ali- 
quem hominem nomine illum interpellabat, dum di- 
ceret eo quod de capite suo legibus esset servus ipsius 
Eeclesise vel ipsius episcopi, et propter hoe de ipso 
servitio negligens atque jectivus adesse videretur 
quod genitor suus vel genitrix sua aut avus suus aut 
avia sua fecerunt. Sed ipse vir praeíatus in presente 
adstabat, et. banc. causam in omnibus dcnegabat, 

uod nec ipsi episcopo nec ipsi ecclesizx Dei secun- 

unm legem nullum servitium agere deberet, eo quod 
de parte paterna aut de materna secundum legem 
ingenuus ese videretur. Sed ipsi scabini, qui tum 
ibidem aderant, ei visi fuerunt judicasse ut supra 
noctes quadraginta cum duodecim Francis, sex de 
parte paterDa, ei sex de materna, in Ecclesia illa 
jurare debuisset quod de parie paterna aut de ma- 
terna secundum legem Salicaim. ingenuus esse vide- 
retur. Ipsis vero noctibus expletis, venientes utique 
ad ecclesiam illam, visus est :»pse liumo esse jectivus, 
eo quod non potuit ipsum sacramentum exp'ere sicut 
ei fuit judicatum. 


CLXX. Notitia de terra. evindicata. 


Notitia qualiter vel quibus przsentibus veniens ve- 
nerabilis vir ille abba de monasterio illo, die illo, in 
loco illo, ante illustres viros magnificos, eic. (Mur- 
culf., append., c. 7.) 


CLXXI. Indiculus. si y» in presentia regis auctor 
urit, 


llle rex illi comiti. Veniens ille aut missus ipsius 
in persona sua ibi in palatio nostro, clementiz regni 
Rostri suggessit quod bomo aliquis nomine Hle villam 
suam illam in pago ilo, quicquid ibidem visus fuit 
tenuisse, per venditionis titulum accepta pecunia 
Sua eidem visus est distraxisse, et ea ad prasens 
possidere videtur. Sed dum et ipse ille ad prxsens 
adstabat, interrogatum est ei a nobis vel a proceri- 
bus nostris si ipsam veuditionem, quam ipse ille de 
suprascripta re in przsente proferebat, de nomine 
ejus fecisset, aul. memoratam rem vendidisset, aut 
suctor eidem esse voluisset. Sed taliter in nostra 


AD MARCULFI FORMULAS APi ENDIX. 


S55 


A presentia memoratus ille professus est, quod et 


ipsam venditionem fecerat, et pretium de supraseri- 
pta re, quod ipsa venditio continebat, 3cceperat, et 
auctor eidein ex lioc et. ad pra ens et inantea, si ei 
necessitas contigissel , et erat el esse volebat. Ideo 
dum taliter co:am nobis professus est, per praesens 
jubemus ac decernimus przecepium ut memoratus 
He ipsam vilam in jam dicto loco in integritate, et 
quicquid per ipsam venditionem accepisset, alisque 
contrarietate vel repetitione i/lius aut. heredum suo- 
rum quieto ordipe debeat possidere, vel quicquid 
exinde facere ipse aut heredes sui derreverint, hi- 
bero potiatur arbitrio. 


CLXXI. Noiitia de cruce evindicata. 


Dum et omnibus non est incognitum qualiter ve- 
niens bomo aliquis nomine ille ante vicarium inlu- 
n M illius comitis, etc. ( Formul. Bignon., 
c. 12. 

CLXXI. Notitia sacramentalis. 


Notitia qualiter et quibus presentibus venieus 
homo aliquis nomine ille in pago illo in basilica 
sancti illius, ubi plurima sacramenta percurrere vi- 
deutur, ante virum magnificum illum, etc. (Marculf., 
append., c. 55.) 


CLXXIV. Notitia de herbis maleficis. 


Notitia qualiter et quibus presentibus veniens 
femina aliqua nomine illa in pego illo in malio pa- 
blico, in basilica sancti illius, ante illos et illos et 
alios quamplures bonos homines, ete. (Jbid., c. 54.) 


CLXXV. Cautio de clavibus. 


Dum et pluribus hominibus est patefacta quali- 
ter in Dei nomine ille venieus in placitum ante quam- 
plures bonos homines adversus hominem nomiee 
illum repetebat ei .dum diceret, etc. (Formu!. Bi- 
gnon., €. 13.) - 


CLXXVI. Indiculus regalis. 


llle rex Francorum vir inlustr. magnifico eomiti 
illi. Cognoscas quia iste presens, missa peutione, 
nobis suggessit quod homo aliquis nomine ille res 
xA in vestro ministerio , etc. (Marculf., append., 
c. 90.) 
CLXXV.l. Item alius indiculus. 


Dominis sanctis in Cliristo Patribus omnibus epi- 
scopis, seu et venerabilibus omuibus abbatibus, at- 
que inluswibus viris, seu et viris magnificis dome-ti- 
cis, vicariis, centenariis, etiam paribus et awicis 
nostris, seu ei missis nostris discurrentibus, ille rex 
Francorum vir iuluster. Cognoscatis quud iste prae- 
sens ille ad nos venit, et nostram coummerdationem 
expelivit liabere, et nos ipsum gratanti auimo rece- 
pimus vel retineinus. Propterea omnino vos rogamus 
atque jubemus ut neque vos, neque juniures, neque 
successores vestri ipsum vel homines suos, qui ad 
ipsum legi'ime spectare videntur, inquietare , nec 
condemnare, nec de rebus suis in ullo abstrabere, 
nec dismannire presumatis, nec facere praecipiatis. 
Et si talis causa adversus eum surrexerit aut orta 
fuerit (... et ibidem adimpletis vos absque eorum in - 
quo dispendio minime delinita fuerit, quod ante nos 
separare vel re-ervatas...) et talis causa ante nos 
finitivam accipiat sententiam. Et ut certius credatis, 
manu nostra subter firmavimus, ei de anulo nostro 
sigillavimus. 


CLXXVIII. Mandatum. 
. Domino fratri illi. Precor et supplico dominationi 
vestre, dum et causam pro alode (aut qualemen 


cum homine nomine illo in palatio aut ubilibet ba- 
bere videor, etc. (Marculf., l.m,0. 51.) — 


CLXXIX. Alio modo. 


Megnifieo (ratri illi, ego ille fllius illius. Rogo, 
supplico, atque tua caritati ipjungo &t ad vice.r 


FORMUL/E£ ANDEGAVENSES. — MONITUM. 


853 


'ivitatem illam adeas, et donationem illam, etc. A tibi trado, ut quicquid exinde egerís gésserisve, apu d 


d. vel., c. 2.) 


K.. Mandatum qualiter maritus negotium uxoris 
prosequatur. 


ei humana prodit utilitas, et lex Romana 
M, ut quicunque uxoris sus negotium fuerit 
i195, quamvis maritussit, nibil aliud agat, etc. 
il..wet., c. 20.) 


CLXXXl. Aliud mandatum. 


ie magnilico fra'ri illi, ego ille. Omnibus 
betur incognitum qualiter me senectus adgra- 
infirmitas domat, ut causas meas minime va- 
rosequi vel admallare. Propterea precor et 
O0 caritati tue, etc. (Marculf.,' append., 


CLXXXII, Aliud mandatum. 


bus institu'um est et consuetudine per tem- 
uservatum ut quieunque advocatum instruere 
sandato lega!iter dato atque. sollemniter con- 
' eum instruere debeat, ctc. (Jbid., c. 9.) 


CLXXXIII. Aliud mandatum. 


iBleo fratri illi, ego ille. Oinnibus non habetur 
ium quam me gravis »gritudo domet, ut elece- 
im meam minime valeam procurare. Propterea 
ritatem tuam ut propier Deum de rebus meis 
mea eleemosynam facere vel dispensare de- 
Oo hoc trado tibi a die pr:sente omnes res 
t pagoillo, in loco cujus vocal:ulum est ille, 
lerr.5, wansis, doinibus, adiliciis, quantum- 
visus sum Leuere, totnm elt ad integrum, 
4 dici aut nominari potest, tam de alode, aut 
Dparato, vel de quolibet adtractu, in qui- 
que pagis aut territoriis visus sum babere, 
x ad integrum, rem inexquisitam, per meos 
| aut andelangos, per hoc mandatum ad ineam 
synam faciendam in pauperes vel sacerdotes 


me in omuibus et ex omnibus ratu et aptum atque 
transactum de(lnitumque esse cognoscas. Et, quod 
nec fieri credo, si ego ipse aut aliquis, Et reli- 
qua. 


CLXXXIV. * De fermatis [epistolis]. 


Graeca elementa. litlerarun. numeros .exprimere 
nullus qui tenuiter Grzci sermonis notitism habet 
Rp (Sirmond., Conc. Gall., tom. 11, p. 665,664). 

igitur in faciendis epistolis canonicis, quas mos 
Latiuus formatas vocat, aliqua fraus falsitudinis 
temere przsumeretur, hoc a Patribus cccxvim Nice: 
congregatis saluberrime inventum est et constitutum, 
ut format:e epistolze hanc caleulationis seu supputa- 
tionis habeant rationem ; id est, ut adsumantur. in 
snpputaiionem prima Graca elementa Patris et Filii 
et Spiritus sancti, hoc est, II. Y. A. qus elementa 
octogenarium quadragentesimum et primum signiti- 
cant numerum. Petri quoque apostoli prima littera, 
id est, II, qui numerus octoginta significat; ejus qui 
scribit epistolam, prima littera ; cui scribitur, secun- 
da littera; accipientis, tertia littera; civitatis quoque 
de qua scribitur, quarta; indictionis quoque, id es!, 
teinporis qui luerit. numerus adlirmatur. Atque ita 
his omnibus litteris Graecis, qua, ut diximus, nume- 
ros exprimunt, in anum ductis, quxscunque. collecta 
fuerit summa, epistola teneat, hanc qui suscipit, 
omni cautela requirat expresse. Addal przterea se- 
paratim in epistola etiam nonagenarium et nonum 
nun.erum, (b qui secundum Grxca eleineuta signifi- 
catur. 


Littere commendatitia. 


Sancto et Deo.amabili Magnoni (Sirmond., Conc.. 
Gall., t. 11, p. 665), dono Dei archiepiscopo ex Se- 
nonica urbe. Ego enim in Dei nomine Ebroinus, dono 
Dei archiepiscopus ex Biiurige urbe, etc. (Marculf., 
append., c. 12. 


Be lormulam de modo con(iciendarum episto- (; sie leguntur : « ... qui, secundum Grzea. elementa, 


l'ormatarum tribuit Attico episcopo Philippus 
$, temo VIII Concil., pag. 1892. Illam cor- 
sad Editionem Labbei. 

ndo qux includuatur intra parentheses, 








signilicat AMIIN. » Videnda e-t Nota Sirmoudi in 
numeros qui in formatis observabantur (Concil. Gall., 
tom. 11, p. 661.) 





FORMUL/E AN DEGAVENSES. 


MONITUM. 


formulas ex antiqvissimo Codice Weingarten- 


Childebertum Secundum referendas, quippe cujus 


wevia monasterii edidit Mabillonius tomo IV [) nulla apud Andecavos [uerit auctoritas; sed eas 


n Analectorum. lllas reperit sub hoc titulo : 
isti nomene incipiunt Dictati. Has tamen for- 
Andegavenses appellat, propterea quod ex 
lies provinciz expresse sint ab eo qui eas 
munes formulas, detractis nominibus pro- 
redegit, retinendo passim nomen Andecavis 
&. in fine formularum hac exstabat clausula: 

mundi usque ad passionem Christi v mil- 
isvinp anni fuerunt. Abinde peractis. regnum 
e, Chlothario, Theodorigo, el Childerico, a 
initie anni sunt v millia DCCCLXXxx, inanno tertio 
vico regis. His verbis tempus. scripti Codicis 
s exeinplaris, nempe annum tertium Theo- 
l'ertii, ii Ciilodovei Junioris, designari pu- 
Éabillonius; atque ideo, cum in iisdem for- 
:bildeberti regis nomen non semel occurrat, 
1! ad Childebertum Tertium revocandas esse, 
qua anie ejus regium. exaratae sint ; vec ad 


Childeberti Primi tempori et. principatui esse assi- 
gnandas conjiciebat. Verum lianc senteutiam inuta- 
vit in Suppleinento Librorum de He S OBIMICA, in 
quo has formulas recudendas curavit. lbi enim Co- 
dicem Weingartensem anno tertio Theodorici iv 
exaratum putat, nomenque Childeberti regis in for- 
mulis non semel expressun, vel de Childeberto 
Primo, vel saltem de Childeberto Tertio intelligi 
posse. Ones Codicis ns»vos, quos sanare facile 
erat, retinuit Mabillonius, do«torum virorum exem- 
plum secutus, imo veterum instrumentorum scri - 
ptura rationem, ut constat ex libro | et vi de Re 
diplomatica. Abstinuit a fusioribus notis, quoniain 
loca, si qua sunt dif(iciliora, satis explicant eruditae 
Dignonii notxke in. Marculfum. H:c collectio continet 
formulas Lix, in quibus lex Rom.na, consuetudo 
pagi, et priucipalis seu regalis potestas, sxpe ine- 
niorantur. 


AD MARCDLFI FORMULAS APPENDIX. 


810 





INCIPIUNT DICTATI, 
SEU FORMUL/E£ ANDEGAVENSES. 





Il. Formula solemnis de dote. 


Hic est testamentum quarto rognum domni n^stri 
Childeberto Reges, quod fecit missus ille Chestan- 
ius. Cum juxia. consuetudinem. Andicavis civitate, 
curia puplica resederet in foro, ibique vir magnificus 
ilti prosecutor dixit : Rogo te, vir laudabilis illi de- 
fensor, illi curator, illi magister militum, vel reli- 
quum curia puplica, utique ohticis patere jobeatis, 
quia biabeo quid apud acta prosevere [prosequi] de- 
hiam. Defewor principalis simul et omnis curia 
puplica dixerunt: Patent tibi cotecis [codices] pu- 
plici; prosequere qui optas. Obedire illa per mau- 
dato suo pagina mihi injunxit, ut prosecutor existere 
deberit, qualiter mandatum, quam in dulcissimo jo- 
cali [jugsl;] meo illo fici (fecl] pro omnis causatio- 
nis 8u8«, tain in paco [pago| quam et in palacio, seu 
in qualibet loca, accidere faciat illa porciones 
ineas, quem ex alote parentum meorum ei legibus 
obvenit vel obvenire debit, saut justissime ei est 
reddebetum. E contra pareutis suis vel conira cu- 
juslibet bominem accidere vel admallare seu et lici- 
tre facias inspecto illo mandato, quei in dulcessi- 
mo jocali meo illo fici, gestis n'unicipalibus adlegare 
debeam. Curia vero dixerunt : Mandato, quem tibi 
habere dicis, accipiat vir venerabilis illi diaconus et 
aumannensis. Illi prosecutor dixit ; logo domno meis 
omnibus puplicis, ut sicot. mandatum istum legebus 
C«gnovistis esse factum, ut dotem quem pra mani- 
bus tenio, vobis praesentibus in foro puplico jobeatis 
recitari, Curia vero dixerunt : Dotem quem te di- 
cis pr: manibus reieuire, illi diaconus et amanuen- 
sis Andecavis civitate nohis praesentibus accipiat 
relegenduin. Quo accepto dixit : 


Incipit. mandatus. 


Domno mihi joca!i meo illo. ltogo adque supplieo 
dulcissima gratia vestra, ut ad vicem meam omuis 
causalionis nostis, lam in pago quam et in p»lacio, 
eo in qualibetloca accidere faciatis ; et illas portiones 
nostras, quem ex alote parentum meorum mihi le- 
gibus obvenisse vel obvenire debit, aut justissime 
nobis est redebitum, heec. contra parentes ineus vel 
contra cujuslibet hominum accidere vel admallare 
seu adliticare faciatis. Et quicquid exinde ad vicem 
nostram egeris, feceris, gesserisve, etenim me habi. 
turum es&S8e Cognoscas rectum. Juratum mandatum 
Andecavis civitaie, curia puplica, 

Incipit cessio. 

Dulcissima et cum integro amore diligeuda sponsa 
mea, lilia illius, nomen illa, ego illi. Et quia, propi- 
tiu. Domino, juxta consuetudinem una cum voluntate 
pareutum tuorum sponsavi, proinde cido tibi de rem 
paupertatis mese, tam pro sponsalitia, quam pro largi- 
tate tuze, lioc est casa cum curte circumcineta, mobile 
ei immobile, si]vas, pratus, pascuas, aquas aquarum ve 
decursibus, junctis et subjunctis, et in omnia superius 
nominala, tu dulcissima sponsa mea, ad die lilicissimo 


nuptiarum tibi per hanc cessione dileco auque trans- D 


fundo, ut in tux jue hoc recepere dibeas. Cido tibi 
bracile valente solidus tantus, tonencas tautas, lec- 
tario ad lecto vestito valentes solidus tantus, inau- 
res aureas valeute soledus tantus, anuolus valentes 
solidus tantus. Cido tibi caballus cum sambuca et 
omnia stratura sua, boves tantus, vaccas cum se- 
quentes tantus, ovis tantus, solidis «antis. llc om- 


^ Vide Marculfum, lib. 4, cap. 28 , supra. 


A nià subscripta rem in tu:e jur: et domenacione hoe: 


recipere debias, vel posteris tuis, *i inter nus 
creati fuerunt, dereliuquentis, salvo jure 8a: eti illius, 
cnjus terre esse videtur. Et si fuerit. ullo unquam 
tempore, qui contra hanc cessione ist3, quem ego in 
te bona voluntate conscribere rogavi, ant. ego ipsi, 
aut ullus de heredibus meis vel propinquis nieis, aut 
qualibet homo vel extranea aut emissa persona ve- 
nire voluerit aut agere, vel repetire presumpserit, 
ante lite ingressus duplet tibi tantum, et alio tas 
tum, quantum cessio ista contenet, aul. eo tempore 
meliorata valuerit; et repetitione sua non obteniat 
effectum ; et hzec cessio ista atque voluntas nostra 
omui tempore firma permaneat. 

Post lizc curia ait : Se adbuc aliquid abis ex hae 
causa aut agere debias, dic tu in przsente. llli pro- 
sccutor dixit: Gratias agemus magnitudine vestra, 
quod dotem sua Scripta quem prosequio, gestis mu- 
nicipalibus, ut habui caretas vestra, allegasse.... 


B fecisse vobis ex more conscripse.... 


Id. Hic est venditio, qui se ipsum vendit. 


* Domno mihi illo, necuon et conjux sua il'a, ego 
illi. Quia conjenxerunt mibi necligentias, quod res 
vesiras furavi, et in aliter. traussgere non possum, 
nisi ut integrum statum meum in. vestrum. debiam 
implecare servitium : ergo consta! me nullo cogente 
imperium, set plenissima voluntate mes ; et si de 
hac causa reprobus apparuerit, pro ipsa necligentia 
integrum statum meum in vestrum servitium obligare 
debiam, ac cedere [F.,accipere] a vobis pretium in 
quod mihi conplacuit, soledus tantus, ut quidquid 
ab hodierno die de memetipso lacere volueritis , 
sicut et de reliqua mancipia vestra obnoxia, in em- 
nibus Deo przesule habeatis potestatem faciendi quod 
volueritis. Si fuerit ego ipsi, aut aliquis de pin- 
quis meis, vel qualibet extranea persona, contra 
lianc. vinditioneu, quem ego bona voluntate fleri ro- 
gavi, agere conaverit, inferit inter Libi et fisco sole 


C dus tautus vobis componat,et quod repetit vindecare 


non valeat, et hzec vinditioalque voluntas uiea firma 
permaneat. 


I1. Hic est venditio de homine in esceno posito. 

» Domno mihi proprio illo, ego illi. Et quia con- 

junxerunt mihi cu!pas et meas magis necligentias 
pro furta quid feci, unde ego in turmentas (ui, et 
eologias feci, et morte pericolum ex hoc iucarrere 
debui: sel habuit pietas vestra datis de ris [res] 
vestras solidus tantus. ideo hanc epistolam vendi- 
tione de integrum statum omni peculiare meo vobis, 
emittendam curavi, ut quidquid ab hodierna die de 
memetipso facere volueritis, sicut el de reliqua 
mancipia vesua originaria, in omnibus Deo 
habeas potestatem faciendi. Et si fuerit ego ipsi, aut 
aliquis de propinquis meis, vel qualibet extrauea 
aiit qui contra hanc venditionem, quem 
psi bona voluntate fleri rogavi, agere conavernit, in- 
ferat iuter tibi et fi-co solidus tantus vobis compe- 
nat, ei quod repetit nihil «valeat vindecare, e& baec 
venditio perenni tempore firma perimaueat. 


IV. Hic est venditio de terra conducta. 


Ego enim illi. Constat me vindedisse, et ita via- 
dedi ad venerabile [rari iila vineola plus menus juc- 
tus tantus, et residit in terraturium seucti ilius, in 
lundo illa illa, et accioi a vobis pretium, in. quod 


» Vide ibid, 


811 


FORMULAE£ ANDEGA VENSES. 


811 


mihi eonplsegit, hoe. est. soledus tantus, ut de ab A disse, et ita vindedi vobis vernacula juris mei, nomen 


hodiernum die memoratus emptor quicquid de ipsa 
vinea facere volaeris, liberam in omnibus habeas 
potestatem faciendi. Si quis vero (quod esse nou cre- 
do) se fuerit aut ego ipsi, aut ullus de heredibus meis, 
sut qualibet obpesita persona, qui contra hane vin- 
ditionem, quem ego lona voluntate (leri rogavi, 
venire aut resultare presumpserit, dupplit tantuin 
et alio tantum quantum hxc vinditio ista contenil, 
et quod repetit vindicare non valeat, et hzec vinditio 
oinni tempore firma permaneat. Actum. Andecavis. 


V. Incipit securitas de supersallicione hic est. 


Dum non est incognetum, qualiter aliquos homo, 
nomen illi, aliquo homine, nomen illo, mallavit de 
res suas, et irse illi male ei exinde numquam fecissit. 
Proinde ipsi illi ante bonis hominibus convenit, ut 
lianc epistolam facere deberit, ut nullo unquam tem- 
pore eontra ipso agere non praesumat. Quod si ilii, 
aut aliqua persona ad vicem suam ipsa causa resul- 
tare prirsumpserit, soledus tantus inter. tibi et fisco 
conponere debiat, et quo: repetit Yindicare non va- 
leat, et hac securitas lirma permaneat. 


Vl. Incipit item securitas. 


Dum non est incognitum, quia ante hos dies ali- 
uos homo nomen illi, litem in via publica aput illo 
ei babuit, et cobebus [F., cobetus] snper eum ipsi 
illi ei posuit : sic taliter convenit ipsius homo ad 
mediantis bonis hominibus, ut liunc securitate ipsus 
homo de ipsus cobebus seu et de ipsa lite, quem aput 
mihi ahuit, facere deberit : quod ita et fecit. Et 
(quod foturum esse non credo) si fuerit. ut ego ipsi, 
sut aliquis de heredibus meis, vel qualibet obposita 
persona, qui contra hanc securitate resultare pra- 
sumpserit, soledus tantus ei conponat, et quod repe- 
tit nihil valeat vindicare, et hzec securitas ista perenni 
tempore firma permaneat. 


Vll. Incipit securitas. 


Domuo venerabile et in Christo patri illo Abbat. 
vel omnis congregacio nostra et domni illius, cgo illi. 
Et quia ad peticionem meam habuit pietas vestra fe- 
eistis mihi beneficiufn de rem vestra, et domni illius, 
boc est locelio coguomenante, in. pago illo, cum ca- 
si$, campis, terris, imancipiis, acolabus, pratis, 

scuis, aquis aquarumve decursibus, vestrum prz- 
sdicium, et domni illius tenire et possedire debuit ; 
el spondio vobis annis singnlis cinsosoledus tantus, 
et post quoque meum discessum jure vestro el domni 
ilius cum rem meliorata, quantumcumque in ipso 
ieco inventum fucrit, revertatur, et accipiatur absque 
willius contrarietate aut repetitione propinquorum 
meorum, annuante Domino, ut mus [mos]est virorum 
alque magnorum opidi, confirmandum. 


Vlil. Incipit coucamius. 


* |n Dei nomen placuit atque convenit. inter illus 
et illus, ut inter se camnpellus conimutare deberint, 


quod ita et fecerunt. ioc est, dedit illi ad ratione p 


illo campo ferente modius tantus, et est super terre- 
turio saucti illius, et subjungat de uuus latus campus 
ilius. Similiter in alio loco dedit illi super ipso ter- 
returio ad iatione illo campello ferente modius tan- 
tus, et eubjungat de uno latere campus illius : ut 
quiequid exinde facere voluerit, absque praejudicium 
saucti illius, cujus terrzesse videtur, liberam in om- 
nibus !isbeas potestatem. Si fuerit unus quis qui con- 
ira pare suo agere aut resultare presumpserit, par- 
tei) quod aecepita pare suo amittit, et iusuper multa 
legis damnum incurrit. Et haec epistolas un! tenorum 
conscilptas, quem inter nus [vos] lier! rogavimus, 
firmas permaueant. 


IX. Incipit vindicio, quam (acit qui se ipso vindit. 
Doinno fratri illo, necnon el conjux sua illa, ego 
illi, qui commaneo in pago illo. Constat me vinde- 
* Vide Marculfum, lib. 1;, cap. 25, supra. 
ParRoL. LXXXVII, 


illo, et accipi inde precium in argento uncias tantas : 
ut quiequid ab hodierna die ipso vernaculo facere 
voluerius, habendi, tenende, donande, vindende, seu 
coinmutandi, quomodo et de re aliqua mancipia 
vestra obnoxia exinde facere volueritis, liberam ba- 
heatis potestatem. ELsi quis, ego ipsi, aut aliquis de 
heredibus meis, vel qualibet extranea persona, qui 
contra hanc vindicione, quem ego bona vo'untate 
fieri rogavi, agere conaverit, inter tibi et fisco sole- 
dus tantus vobis couponat, et quod. repetit nihil va- 
leat vindicare, et l.ec vindicio adque voluntas mea 
perenni tempore firma permaneat. 


X. Incipit judicius. 


Veniens homo, uomen illi, ante venerabile vir illo 
abbate vel reliquis viris venerabilibus adque magni- 
ficis, quorum nomina subtus tenuntur inserti, inter- 
pellab»t aliquo homine nomen illo, quasi servicium 
ei redebern ; et illi taliter de przseute aderat, et hoc 
fortiter denegalat, quod servitium numquam rede. 
bebit. Interrogatum fuit ipsius illo de sua agnacione 
alius homiues in suum, servitium habebat, an non :et 
ipsi illi taliter locutus fuit, ut hoc non redebebat, nam 
Ipsi illi servitium ei non redebebat, at de agnacione aut 

e comparato ut hoc inter se intenderent, ut dum 
ipsi illi alius homines de sua agnacione non redebe- 
bat. Sic viaum fuit ipsius abhati vel quibus in eus 
aderant, ut ipsi botno aput hoinines xij, mauu sua xiij, 
in basileca domne illius, in noctis tantis conjurare 
deberet, quod deannus xxx seu amplius, servitium 
ei numquam redobebat; se hoc facere potebat, ipsi 
illi de liac causa contra ipso illo conpascece de- 
zy : sin autem non potuerit, hoc inmendare stu- 

iat. 


Incipit notitia de supradicto judicio. 


Notitia sacramenti, qualiter vel quibus prxsenti- 
bus ingressus est illi apud homines tantus ingenuos 
snper altare illius Andecavis civetate, prn eo quod 
homine, nomen illo, ipso pro servitium interpellabat 
ad vicem genetore suo seu et. genetrice sua. Juratus 
dixit, juxta quod judicius ex. hoc loquitur per hanc 
loco sancto et divina omnia quod hic aguntur, de 
annis xxx seu amplius sub ingenuetate nomeu resedi : 
nam et ipsi superius nomenatus servitium non re- 
dedi, nec redebio pro reverentia loci. [d sunt quorum 
presentia. 


XI. Incipit judicius. 


Veniens hlonio, nomen illi, Andecavis civitate, ante 
illo agente vel reliquis qui cum eo aderant, inter- 
pellabataliquo homine, uomen illo, quasi jumento suo 
ad furtis conditionibus abuissit, et ipsi illi una cum 

enetore suo ibidem aderat, et hoc fortiter denega- 

t, quod ipso jumento numquam habuisset, Sic 
visum fuit ipso agente qui cum ipso aderunt, ut ge- 
nitor suos illi pro filio suo illo, quia et ipsi genitor 
apud homines tantus ipsi illi iu. basileca domni illius 
in noctis tantus pro filio suo excusare deberit ; sc 
hoc facere potebat, ipsi illi contra ipso illo con- 

ascere deberit : sin autem non potuerit, hoc contra 
)pso emendare stodiat. 


Incipit noticia. 


Noticia sacramenti, qualiter vel quibus przesenti- 
bus ingressus est illi in basileca dumne illius pro judi- 
cio, illo agente furatus dixit : Per liuuc loco saucto 
et divina omnia quod hic aguntur, qux» lic Deo ple- 
nius offeruntur, unde me iili repotabat [reputabat], 
quasi jumento suo ad furtis conditionis post me ha- 
buissit, et per meum ingenium ipso jumento digere 
habuisset, nec ipso jumento uumquam habui, nec 
per meum nullum ingeuium ipso jumento numquaiu 
perdedit, nec aliud tibi de hac causa non reudebio, 
nisi isto edonio sacramento. 


Qd 


$18 
Xll. Incipit * solsadia. 


Noticia solsadii, qualiter vcl. quibus przsceotibus 
Hi homo placctum suum adiendit. Andecavis civetale 
Ka'endos illas, per judico inlustri illo comite, vcl 
auditores suis, ac contra. homines liis nominibus 
ilius et illus, vel genetrici eorum, nomen illa, uua 
eum abuncule eorum illo, duin. dicerit, quasi aliqua 
femena, nomen illa, genetore eorum, nornen illo, 
pro maleficio eum interfecisset. Qui ipsi jam supe- 
rius nomenati placetum eorum legebus a mane usque 
&ad vesperum visi fuerunt custodis-e. Nam ipsa fenena 
«ec ad placetum advenit, nec misso ad persona, ad- 
4lirexit, qui sonia redehuissit. Propterca necesse fue- 
rit pra dictis hominibus, ut banc noticiam, bonorum 
hominum manibus roboratas, prosequere deberent, 
qualiter et visi suut fecisse. 

Xlll. Incipit item. solsadia. 


Noticia solsadii, qualiter vel quibus prxsentibus 
veniens homo, nomen illi, placitum suum adteudit 
Andecavis civetate, in basileca domni illius, unde 
eum hac contra homiue, nomen illo, quem ante illo 
egente fuit inratiene pro jumento suo, etc. 


XIV. ltem solsadii. 


Noticia qualiter solsadii, vel quibus praesentibus 
veniens illi in basileoa sancti illius Audecavis civi- 
tate, placetum suum adtendedit contra. liomine, 
nemen illo, quem aute illo ageute fuit inrationes pro 
agente, quod hoc die illo quod fecit mensis illi dieg 
tantus, conjurare deberit una cum hominis suis, qui 
illi ad placitum adfuit, una cum testis suis pro legi- 
bus triduum custodivit et solsadivit; nec illi nec ad 
piacito adfuit, nec ulla persona ad vicem suam 
direxit, qui ipso placito custodisset, aut sonia uun- 
ciare deberit: quos praie-ens placitns ipsius fuit custo- 
ditiis aut solsaditus ; aut hanc noticiam inanibus eo- 
$um subter firmaverunt. 


XV. Incipit Sacramentalis. 


Breve saeramenti, qualiter et quos prasentibus 
ingressus est homo, nomcn illi, Audecavis civitate, 
die ;!lo, quod fecit minsis illi, dies tantus, in ba i- 
leca domne illius. Juratus dixit : Per buncloco sancto 
el divina onmia qui bic aguutur, qux hic Deo ple- 
«nus offeruntur, unde inihi homo, noinen illi, inter- 
pellabat, co quod caballo suo furassit, aut in taxato 
post we habuissit; boc conjurare quod caballo suo, 
quem iibi reputabat, nunquam furavi, nec conscieus 
ad ipso furaudum numquam fuisset; nec post ine in 
iaxata ipso cabollo numquam habui, nec alio tibi 
exinde non redebio, nisi isto edonio sacramento, 
queui juuicatuui habui, et legibus transibi. Id sunt 
sui bunc sacrameito audierunt, mianibus eorum sub- 
ler lirimaverunt. 


XM. [ucipit noticia. 


Noticia qualiter vel. quibus prascniibus illi et illi 
placitum eorum adtenderuit. Andecavis. civitate, in 


basileca domne illius, ro judicio illo przposito, D 


uide aliqua femina, nomen illa, habuit interpellatus 
pro illa re, qui illi et germanus auos illi ad ipso pla- 
cito advenerunt, et lioniines suos hic przseutaverunt, 
ut ipso sacramento excusare debereut. Nain ipsa ilia 
femena ad ipso placito adfuit; et ipso sacramento 
menime recipere voluit, qui illi-ex germano suo illi 
placitum eorum legibus custodierunt. Propterea ne- 
cessarium fuit, ut ex lioc noticia accipere deberent : 
quod ita et fecimus. 


XVII. Incipit vacvaturia, 


Dum cognitum est, quod homo, nomen illi, vin- 
ditione de integruui statum suum ad bomine, nomen 


* Mabillonius putavit solsadium designare impedi- 
mentum, excusaüonem; sed lioc ex contextu non 
apparet; ime clarum est esse testimonium judiciale 
comparitionis ex parte. ànpetran:is, sive constituli 


AD MARCULFI FORMULAS APPENDIX. 


844 


A illo, et cogize [conjugem] sua illa, et tpsa vinditiene 


ineneme [minime] invenisse non potuerunt. Proinde 
manus nostras firmatus vobis emittendam curavi, ubi 
et ubi ipsa vinditio inventa fuerit, inanis permaniat, 
et liec vacuaturia firuia. perianiat. 

XVII. Jncipit item vacuaturia., 


Dum cognetum est qualiter aliquos liomo, nomen 
illi, aliquo homine, nomen illo, cautione iumissa 
habuit pro factum saum, quo ei beneficium facit ar- 
genio uncias tantas, ut inter annus tantus , quate- 
cuique ei servitium injunxerit, ei facere debiret. 
Et ipsi homo cautione menime invenire non poterit. 
Proinde mano mea et bosorum hominum xvacuaturia 
ibi preinde dedi, dum tu ris [res] meas rededisii, 
ubi et ubi cautio ipsa iuventa fuerit, vacua et inanis 
permaneat, et hxc vacuaturia firma permauiat. 


KIX. 4ncipit vindicio. 
Domno mibi semper il'o illi. Et pre necessitatis 


B 'emporum et vidi [F., vit22] compendium etiam ste- 


rilitas et tnopia precinxit , ut. in aliter transagere 
non possum, nisi ut integrum statum meutn in ve- 
struin debiam implecare servicium. Ergo constat me 
nullo cogente imperio, sed plenissima voluntate mea, 
et accipi a vobis pro supraacriptum statum meum . 
hoc est in quod milii complacuit, ju auro valente 
soledus tantus, ut quicqu« ab hodiernum diem de 
meinetipso facere volueris, sicut et de reliqua vestra 
obuoxia, in omnibus Deo prasole liabeatis faculta- 
tem faciendi. Si quis vero aut ego ipsi, etc., ul 
supra. 
. XX. Incipit ingenuitas a die presente. 


P [n Dei nomen ille, delectissimo nostro illo. 
Noverit iste pre divinitatis intuitu et. anim: inea 
remedium vel xterna retributione tu3, eatenus a 
die praesente ingenuum esse pr.ccipimus , tamquam 
ab ingenuis parentibus fuisses procreatus, et nullius 
tbi heredum ac preheredum meorum nec servicium, 


C nec ullum obsequium ultra debere cognuscas , sed 


potius aso defensione sanctum illius in integra valeas 
residere ingeuuitas, Et si fuerit unus de heredibus 
nieis, vel qualibet extranea persona, qui comtra hauc 
mgenuitatein, quem ego-bona voluntate lieri rogavi, 
venire aut resultare presumpserit, ia primitas Dei 
incurrat judicium , et de sanctorum [oca efficiatur 
extraneus, et insuper inulta legis dainnum incurrat 
auri libra una, argento pondo tantum ; et qued repetit 
vindicare non valeat, et hzec ingenuitas perenni tem- 
pore fiuma permaniat. 


XM. Incipit vindicio. 


Ego enim illi -constat me vendedisse, et ita ven- 
dedi ad illo campello ferente inodius tautus, et est 
super terraturio saucii illius, in villa illa, et subjun- 
git de terra illa, deuno latere campus illius, taxato 
precio : hoc est in qued. inibi complacuit, valente 
soledus tautus, ut qu.equid ab hedierna die de ipso 
campo agere volueris , absque prajudicium sancti 
illius, cujus terr: esse videtur, liberam in omnibus 
habeas potestatem. Et si fuerit ego ipsi, etc. 

XXII. /ncipit cautio de vinea. 


Ego enim illi. Constat me accepisse, et ita accepi 
per hauc cautionem ad prastetum benelicium. de 
bomine, nomen illo, hoc est in quod mihi compla- 
cuit, 1n argento soledus tantus; et jn pignore tibi 
conditionis deinitto tibi pro ipso beneficium iater 
annus tantus viuia medio jucto [jugere] tantum, qui 
est super terraturium sancti illius, in villa illa, et 
subjungit de uno latere vinias illius, ut interim res 
vestras inicutu liabuero illa blada, quein ibidesa Deus 
dederit, in tuaiu revoces porestatem. Et quod, si 


diei judicialis id enimso'sadia vult) observationem 
je M in. notis ad legem Sulicam, tit, xx, Edit. 
eroldi.) 
b Vide Mareulfum, lib. 1, cap. 32. 


at 


vestram reddere debiam, et cautionem meam reci- 
pere facias, aut tibi, aut cui cautionem istam dederis 
ad exagendum. 


XXIll. Incipit ingenutas. 


Dileetissimo nostro illo ego ille. Noveris te pro 
divinitatis intuitu. et aninue mez remedium , vel 
svterna retributione eatenus ad jucum servitudinis tibi 
absolvemus , ut quamdiu advixeris, de meum non 
discedas servitium ; et post meum quoque discessum 
cum omni peculiare quod habes , aut laborare po- 
tueris, ingenuam ducas vitam, tamquam se ab inge- 
nuis parentibus fuisses procreatus, et nullius tibi nec 
servitium, nec nullum obsequium heredum ac pro- 
heredum meorum te quicquam redebere eognuscas, 
nisi sub defensione sancti basileci domui illius prze- 
beas obsequium, non requiratur. Si quis (quod fu— 
turum esse non credo) si fuerit unus de heredibus 


ineis, vel qualibet obposita persona, qui contra hanc B 


ingenuitatem, quem ego bona voluntate fieri rogavi, 
agere conaverit, in primitus Dei incurrat judicio, et 
a liminibus ecclesiarum , basilicarum vef omninm 
sacerdotum excommunus accipiat illa maledictionem, 
quem Juda Scariotis accipiat, et mea voluntate cum 
Christo accipiat misericordia; et quod repetit numn- 
quam valeat sua voluntas obtinere, et ingenuitas isla 
perenni lempore firma permaneat. 


XXIV. Incipit judicius. 


Eveniens illi Andecavis civitate ante illo Pr:epo- 
sito vel reliquis hominibus, qui cum eo aderant , 
interpellabant aliquo homine, nomen illo, quasi ani- 
malia per su» menata eos ducere habuissit, et ipsa 
animalia per sua menata aliquas morias fuerant, et 
ips3 pecora illi excorticassit, posteque mortias fue- 
rent, [nterrogatum fuit ipsi illi quid de hac causa 
responso daret ; et ipsi illi taliter locutus fuit, quod 


FORMULAE ANDEGAVENSES. 
adsolet , ipsi annus tantus completi fuerunt , rem A 


816 
XXVII. Incipit vindicio proprictatis. 

Domino venerabile et w Christo Patri illo abbate 
ego illi et conjux mea illa. Constat nus vindedisse, 
et ita vindeditnus vobis terra proprietatis nostr:e, in 
loco noncupante illo, et accipi proinde pretio de 
vobis in quod nobis conplacuit, hioc est in argento 
soledus tautus, etc. Et h:ec vindicio perenni tem- 
pore firma permaneat stipulatione subnixa. Acturu 


est. 
XXVII. Incipit judicius. 


Veniens illi Andecavis civitate ante illo agente, 
necnon et illo, vel reliquis qui cum illo aderant , 
interpellabat aliquo homine, nomen illo, quasi fos- 
sado per terra aua, in loco nuncupante, qui vocatur 
illa villa, qui aspecit ad illa, ei fossadassit. Et taliter 
ipsi homo dedit responso, quod terra sua fossado 
fecisset: nam terra ad illo liomine numquam fossa- 
dasset. Visus fuit ab ipsis magnificis, ut illi in noctis 
tantas apud homines tantus viciuis circa manentis 
de ipsa condita mano sua quarta in basileca domni 
illius senioris excusare deberet, quod terra sna tnalo 
ordine numquam fossadasset. Si hoc facere potebat, 
quietus et securus resediat; sin autem non potuerit, 
contra ipso hominem satisfacere debeat. 


XXIX. Incipit judicius. 


Veniens homo, nomen illi, aput femina, nomen 
illa, qui fuit conjux illa quondam germanus illius , 
ante venerabile vir illi abbate, interpellaverunt lo- 
minem, nomen illo, quasi servitium qui fuerunt 
ipsius illi, quondam post se habuissit conmandatas , 
hoc est illam rem qui illi ad przesens aderat : et lioc 
totum fortiter denegabat. Interrogaverunt ipsius illi, 
se [si] habebat homines qui de prze:ente fuissent , ut 
vidissent quando irsa * rauba ipsi illi et ille con- 
mandasset. Taliter visum fuit ab ipso abbate, vel qui 
cum eo aderant, in noctis tantis daret homiues 
tantus bene fidem habentes vicinis circa manentis , 


nec sua animalia numquam menassit, nec per sua ( qui de przsente fuissent el vidissent suprascripto 


menata ipsa animalia degere nimquam  habuissit , 
nec de manus suas excorticatas numquam fuissent. 
l'ropterea visum fuit ad ipso Pr:xposito, vel qui cum 
ipso aderant, ut in noctes tsntas apud homines tan- 
tus ipsi illi in basileca dumni illius excusare deberit : 
se loc facere debebat, de hae causa ipsi illi compa- 
scere debirit : sin autein non poterit, quicquid lex 
de tale causa edocet emendare stodiat. 


XXV. [ncipit vindicio qui se ipsum vindit. 


Domno magnifico fratri iilo, necnon et conjux sua 
illa. Nus enim illi et coguje sua illa constat nus 
viudedisse et ita vendedimus a vobis estus [status] 
nostros cum omni peculiare quod habemus aut locare 
pteremus, manso et terra vel viniolas, quantum- 
cumque ad die przsente possidere vidimur, in fundo 
Ha villa in se super terra ecclesi» Andecavis, vel 
ubique liabire visi sumus. Unde accipimus de vobis 
p quod nobis conplacuit, lioc est in auro va- 
ente soledus tantus, ut post hunc diem memorati 
euptores quicquid de nus ipsis vel de heredis nostris 
facere voluerint, babeant potestatem faciendi. Si 
quis vero, eic. 


XXVI. [ncipit securitas. 


Dum non liabetur incognitum qualiter aliqua fe- 
snina, nowen illa, apud hominem sancti illius, 
momen illo, litis iutentione habuit de illo rapto, quod 
Ipsa fuit, ut ipsa ad pacem concordiam voluntate ad 
ipsa femina facere deberent : quod ita el fecerunt. 
Unde convenit, ut 8i lioino tnanu sua firmata exinde 
accipere Jeberet, quod ita et fecit, ut se ipsa femena 
post hunc diem resultare voluerit, contra liomine 
soledus tantus conponat. Facta securitas. 


* Rauba hic depositum, alias furtum. — 
* Ad parciaricias, id est, ad partem, seu medietatem. 


illo quondam ipsa rauba ipsi illi conmandasset , ut 
hoc in basilica domni illius conjurare deberiL, ipsius 
illi per legem emendare stndiat. Sin autem non p»- 
tuerit, de liac causa ipsi illi omni temyore ductus , 
quietus atque securus valeat resedire. 


XXX. Incipit item judicius. 


Veniens illi ante illo abbate vel reliquis qui cum 
eo aderant, interpeliabat aliquo bomine , nomen 
illo, quasi vineas suas, quae erant. illius, quondam 
illi ^ ad pireiaricias dedissit , ut quamdiu ipsi illi se 
apüificavit, ipsas vineas ad parciaricias habire de- 
biat. Interrog«tum fuit ipsius illi, si ipsas vinias 
apud ipsas fuerunt, an non. Taliter ipsi locutus 
fuit, quod illas convenentias, qune ipsi illi dicebat, 
aput ipso numquam habuit. Visum fuit ipsius ab- 
bate, ut duin hoc denegabat, quod ipsas conve- 
nentias numquam habuit, ut apud homines tautus in 
basileca domni illius excusare deberet, quod ipsas 
Convenentias inter se numquam habuissent. Se hec 
facere potebat, precium , quod de ipso illo acciperet 
ei reddere debiat: sin autem non potuerit, contra 
ipso euendare stodiat. 


XXXI. Incipit appennis. 


Dum non est incoguitum , qualiter aliquis homo, 
nomen illo, et conjuge sua illa, in terra eoruin, itu 
loco illo, per nocte fuit a pessimis naufragium pas- 
$us, et exinde perdidit et pecunia sua, et mobele 
BuO, seu et str'umenta sua. quam pluremas , viudi- 
cionia, dotis , composcionalis, contullitionis, pactis, 
commntationis, couvenentias , securitlates, vacuatu- 
rias , judicius, et noticias, Unde necesse ei [uit ad- 
vocare judecis seu et vicinis circa manentis, seu et 
universa parocia illa , et ibidem invenirent et ostia 


* Vide Marculfum , lib. 1, cap. 53 et 34, supra. 


847 


AD MARCULFI FORMULAS APPENDIX. 


"8 


&na [racia, et portis suas conquassatis, et ipso loco A nientiis , securitatis, vacuaturias. judicius et noti- 


. graviter devastata. Proiade petiit ab ipsos bonis ho- 
minibus : in eumdem prospecto accesserunt, inve- 
verunt sicut tuin esset, cujus nomina subter sunt 
inserta, ut hune noticia relatione przsto ci adfir- 
mare deberent. Quod iia et fecerunt , qualiter me- 
lius possit Andecavis civetate adfirmare. 


XXXIII. Incipit item appennis. 


Quicumque ad latruncolus , sceleratoribius , sedi- 
tiosis seu incenudiariis, in qua provincia vim aul 
dat num pertulerit, oportet hoc. eidem rectores ci - 
vium scu curiales provincie, in qua perpetratum 
fuisse perhibetur, palam ostendere, et publica de- 
nuntiatione manifestare. lgitur cum pro utilitate ec- 
clesite vel principale negolio apostolicus vir, illi 
episcopus ; necnon et inlu-ter vir illi comes , in ci- 
vetate Andecave cum reliquis venerabilibus atque 
magnificis rei puplicze viris resedissit. Ibique ve- 


nieus liomo, nomen illi, palam suggereret, ceu DB 


casa sua in loeo noncupante illo, eo quod mali ho- 
mines per cacata nocte ad casa sua iu loco noncu- 
paute illo advenissent, et ostia sua frigissent, vel 
TeS 8U2S, auruin , orgentum , species, vestimeutum, 
fabricaturas suas, vasa area, vel reliquas res quaimn- 
plures, eum strumenta cartarum vindicionis , cau- 
tionis, cessionis, donationis , dotis, composcionalis, 
contulationis, pactus , conmutationis , convenentiis , 
securitatis, vac«aluriis, judicius et notitias, oble- 
«ationis, vel reliqu»s res quamplures, quam longum 
est per singila minustire, ad [urtis causis deportas- 
sent. Unde per ipsas cartas pluras terras post se di- 
cere venditum : et in crasienum lucale accessione 
una cum bonas extraneas personas vicinis circa ma- 
nentis in ipso loco manibus ecrum roboratas ac- 
«essisse : et ub hoc cognita relatione ante suprascri- 
ptus senioris prasentabant ad :elegendum, per 
quem ipsum seniores cognoverunt , quod ipsa eausa 
1aliter acta *el perpetrata fuisset. Dum taliter dili- 
enia inquirere videtur, sublectumi fuit ad ipsas 
"a6 $traneas personas vicinis circa manentes, qui 
bene cptime ex lioc comperti aderant, quid exinde 
cegnuscibant, veraciter enarrare deberent, se ipsi 
horno taliter pribuerunt testimonium , ut inspecta 
illa epistola, quem illi przsentabat, sua denuntia- 
tione veraciter copeordabant. Dum sic in. omnibus 
devolgata claruit, si suprascriptus poutifex et ipsi 
comis, vel qui cum eo aderant, denuntiaverunt ipsius 
llli, ut quicquid per annorum spatia de eo tempore 
usque nunc jecte et legaliter possederat, mantea 
obsolve princijale negotio recto tramite testata lege 
servit, res suas ipsi aut heredis sui tenire et pos- 
sedire faciant. Et pro praesente et futura tempora 
couvenit, ut hauc cartola, qui vocatur appenuis, 
pra fatorum seniorum vel reliquorum civium eorum 
manebus roboratas acciperet, adíirmare deberet : 
quod ita el fecit: ita ut duo appennis co:qualis ex 
loc aftirmatus accipiat , unuin , quem ipsi apud se 
retineat ; et alium, quem in foro puplico suspendi- 
tur. Facto Appenui. 


XXXIII. Incipit noticia ad appenuo firmare. 


Cum per cxca cupiditate per loca orbana semper 
hostis antiquus bella consurget , et solent homines 
erfidi et pessimi per malus intolerabilia mala su- 
lire, tam ab hostibus, quam latrunculus, yer ta- 
Jas et lortes, per captores et rapacis conmovere , et 
conmutare gravis damnos atatis. ]gitur non cst in- 
cognitum qualiter aliquo liomine , nomen il:o, con- 
tegit gravis naufragius, quod in villa illa casa sua 
per uocte fuit elfracta, et omnes przsidios suos, au- 
FUtn , argentum, aeramentuim, vestimentum, uten- 
silia, pecunia , seu strumeuta cartarum quaimpluri- 
$038, viudicionis, cautionis, cessionis, donationis, 
dotis, conposcioualis, pactis, conmotationes, conve- 


* Yide Marculfum, lib. n, exp. 15, supra. 


tias, seu el omnes soleunita3, per quem a longo 
lempore usque modo res suas domenavit, per ipsa 
furte exinde fuit deportata. Proinde necesse fuit s: 
pedicto illo in erastenum maturius mane judici pu- 
pleco vicinis cirea manentes , ad ipso loco convoca- 
re : et ibidem venientes invenerunt sic esse factum , 
seris incisis ostias concapolatas , portas perforatas , 
conscensa seu el universa qut &tipra memoraviinus, 
per ipso furto perinde esset absiracta. Dum sic cessit 
veraciis, ut melius possit exinde appeune in cive- 
tate regione ipse ipsius prosequere et adlirmare, 
petiit sd ipsius vicinus et judice , qui in ipsa cau- 
tione fuerunt , manibus propriis iw hunc prospectum 
notitia relationis adfirmare deberent : quod ita et 
fecerunt. 


XXXIV. Incipit [ libellus ] dotis. 


Aunum ? iv regnum domini nostri Childeberte 
reges. Ego in Dei nomen illi fateor me hune libel- 
lum dote scribere deberem , quod ita et fecerim , ad 
dulcessima sponsa mea, nomen illa, pro amore 
dulcitudinem suam, emitto tibi in cartola libelli 
dotes casa jam dicta puella sponsa mea illa babiat , 
teniat, possideat , faciat quod voluerit. Et si quis 
vero, aut ego ipsi , vel quislibet opposita persona, 
qui conira hoc voluntate meam facta aut libellum 
ole ista conscripta aut agere prasumpserit, sole- 
dus tantus coactus exsolvat. Et si quis ..... non obti- 
neat effectum. 

Incipit epistola. 

Ego enim illi fateor me banc ep'stola facere debere, 
quod ita el feci, ad coguje mea illa propter amore 
dulcitudinem suain et servicium circa me inpendentis, 
cedo tibi atque transcribo capsa de casa cuis. ipso 
villare, ut ipsa casa resedit, ut ab liodierno die 
ipsas res denominatas liabeas, teneas, possideas. Et 
£i quis vero, etc. 


XXXV. Incipit item cessio. 


Ego enim illi fateor me hanc cessionem facere 
debere, quod ita et feci ei, ad dulcissimo nepote 
meo, nomen illo. Cedo ei propter amorem dulcitu- 
dinem suam casa , ut ab hodierno die ipsam rem 
couscriptau: habeas, teneas, possideas, etc. 


XXXVII. Incipit ida pm pater et mater facit in 
io. 


b Licet unicuique de rebus su's, quas in przesente 
seculo [babere] videtur, tain ad saucta loca seu pa - 
rentum mceliorare, et lex manet. et consuetudo lon- 
giuqua percuritt facere quod. voluerit. Idcirco ego in 
Dei nomen illi, et coguje [conjuge] mea iila dulcissi- 
wma, et a nobiscum integra ainore diligendo filio ilio. 
Dum in ownibus, et per omnia, et super totum nobis 
lideliter servire videris, multas penurias et tjurias 

er diversa loca pro nostra necessitate suscepisti, et 
in utilitate domnorum partibus Britauniciseu Wasco- 


D nici hostiliter ordine ad specia mea fuisti : proinde 


convenit nobis, ut.aliquid de facultatis nostra te 
emeliorare debererit : quod ita et fecerunt. Erg 
Lranserivimus tibi mansello nostro illo super terra- 
turio vir inlister illo, et hoc cum domebus, azdificiis, 
mancipiis, viniis, silvis, pratis, aquis, aquarumque 
de cursibus, juuctis et adjecentiis, quantumcumque 
ibidem nos teuire visi sumus, hoc ad die prseseute 
perpetualiter ordine tradimus ad possedendum , et 
hoc est habendi, tenendi seu. commutandi posieris 
tuis, vel ubi tua deceverit voluntas, derelinquendi, 
et ubi aliubi ex nostra sine epistolis oblegatam et 
infantis nostris remutareut, tu cum ipsis zqualis lan - 
cie dividere facias. Et in hanc paginola intima:e 
convenit , 81 nus ipsi aul heredis seu propinquis no- 
siris, aul militaus extranea. persona, qui contra 
hanc epistola aliqua querilla aut refragatione con 


b Vide, infra, cap. 57. 


$19 


FORMUL/E ANDEGAVENSES. 


850 


traire voluerimus, soledus tantus tibi sociante fi- A procreati, tibi transscribo, ut quiequid exinde in 


sco conponat, et nil vindicet quod repetet ; et hxc 
voluntas nostra cum manus nostras roboratas anni 
tempore cum lege Aquiliani nou dibeat esse incon- 
vulsa. 

XXXVII. Incipit cautio de homine. 


Domino magnifico fratri illi, ego ile. Constat me 
accipisse, et ita aceepi a vohis per hanc cautionem 
ad pristetum beneficium, hoc est, in argento unrias 
tantas : in loco pignoris emitto vobis statumn meum 
medietatem, ut in unaquisque septem ad die stantis 
quslecumque eperam mihi legitematn injunxeris, 
facere debiassenius. Cum annos tantus. compliti fue- 
rint, res vestras redibere debias, et cautionem meam 
recipere faciam. Et si exinde de ipsa opera, aut. de 
ipsas res ad ipso placito negligens tardus fuero, aut 
voluntate vestra exinde nou. habuero; tuuc me con- 
&lat res vestras iu duplum debiam esse redditurus, 
&aut vobis, aut cui cautione ista dederis ad exagenia. 


XXXVII. [ncipit securitas. 


Ego enim illi, Quia dum non est incognitum, qna- 
liter aliquos homo , nomen illi, et quia aute los dies 
babuit interpellationem, dum dicerit, quasi casa sua 
infregisset, et res suas exinde deportassit, Unde et 
ipsi illi habuit, ut boc in basilica saucti. il.iu* apud 
homines tantus conjurare deberet. Sed metuentis bo- 
nis hominibus, eos concordiare dixerunt. Et si reco- 
gnrovi, et in nullo inodo culpabile exinde ipso non in- 
veuijt, convenit uL manu sua exinde facere deberet ; 
qued ita et fecit ; ut nullo umquam tempore contra 
ipsis nulla calumnia, neque repeticione facere uon 

eheas, sed, sicut dixi, quietus et securus residias. 
Etsi fuerit aut ego ipsi, etc. 


XXXIX. Incipit cessio [in dotem]. 


Dulcissima et cum integro amore diligenda spon- 
$2 mca, nomen illa, ego illi, fiiius illius. Dum non 
habetur incognitum, sed pluris habetur cognituin, 
qualiter te secundum lege ltomana sponsataim visus 
sum habere, in animis meis plenius traetavi, vt tibi 
aliquid de re paupertaticola mea concidere debirem ; 
quod ita et feci : hoc est, cedo tibi membro de casa 
cuin inobile et. inmobile, in fundo illa villa, super 
terraturium sancti il.ius, cum villare vel omue cir- 
ewmcincto suo, juxta caso illius, lecto ve-tiLo, vesti- 
mentum :antum, fabricaturas in soledus tantus, mau- 
cipia tanta, his nominebus illus et illus, boves tantus, 
varcas tintas cum sequentis tantis, ovis tantus, $0- 
lidis tantus , campo cum silva ferentes inodius tan- 
tus; de unus latus est campus. illius, vinia jucius 
tantus de unus latus est vinia illius, prato juetus 
tantus : liec omnia superius nominata ad die felicis- 
Bimo nuptiarum loc ad die prassente habeas couces- 
sum, dum advixeris, perpetualiter. ad. usuinfructua- 
rio ad pos:edendum, absque pr:ejudicio | sancti illius] 
cujus terrae esse. videtur. Si vero quod fieri non cre- 
do, etc. 


XL. /ncipit jus liberorum. 


Dulcissimo et cuin integro amore diligendo jocale 
meo illo, illa. Sane in Dei nomine mente sanoque 
consilio meditantis casus humane fragilitatis cor- 

re, ne ios contingit ultimos dies inordinatus, quod 
Deus avertat, de hujus szculi lustris discederemus, 
debitumve naturz: compleverimus, dum in terra nus 
sobolus non habemus, nostrumque elegemus con- 
spirante Deo. commune consilio per cartolie textum 
nostrum voluntate conscribere. Ideo ego mernoratus 
illi, si ju mihi dulcissima conjux mea illa superstitis 
fueris, cum ego de liac luce discessero, debitunve 
nature complevero, tunc tu. tris portionis de omni 
corpore facultatis me;e, quem in pago illo et illo ex 
aletu parentum meorum, vel de quolibet. contracto 
uil legibus obvenit, si prolis interim non fuerint 


& Vide, inlra, cap. 58. 


p 


postmodum exinde volueris faciendum, id est tau» 
in domibus, sedillciis, mancipiis, vineis, silvis, pra- 
tis, agris, accolabus, aquis, aquarumque decursibus, 
junctis et. subjuuctis, mobilebus cum orne jure et 
soliditate eorum, integrum, sicut a me fuit posses- 
Sun, possedendum tuo jure recipias, et perpetualiter 

nssideas ; et quiequid exinde elegeris, facieudi li- 

rum potiaris arbitrium. Quia rem ipsam aliter quam 
quod heredibus meis, illa quarta vero portione re- 
servaverunt, lixec. contra vos propinquorum heredi- 
bus legitimis meis re-ervo, ut tu. conjux mea illa 
illas tris portionis, et ipsi heredis mei illa quarta si- 
militer debetis percipere et possidere. Similiter ego 
illa in ara, juxta ut superius contenitur depictum , 
religionis quos tenet terra 1nea..... ad vos voluntate 
mea conscriptas, et ego ad similitudinem conscribere 
rogavi. Ergo si tu mihi dulci-simus jocalis meus illi 
Superstitis fueris, cum ego de hac luce discessero, 
debitumve nature complevero, tunc tu tris pariis de 
omne corpore facultatis mex, quod in pago illo et 
illo ex alote parentum meorum abire videor, heridis 
meos in ipsis tris partis fattiden.... ut quiequid de 
ipsis tris partis de alote meo, se prolis inter nos non 
fuerint procreati, facere volueris, tam in domibus, 
sedificiis, mancipiis, vineis, silvis, agris, cultis et 
incultis, pratis accolabus, sicut a me fuit possessum, 
possideas, et rebus tam quod ad presens possidere 
videor, ut mihi inante justum redebitum cst, tu lioe 
integro jure percipias recipere, ctc. 


XLI. [acipit securitas. 


Ego enim illi qui commaneo villa illa sancti illius. 
Convenit wihi bona voluntste ac. securitate ad ho- 
mine, nomeu illo, facere debere; quod. ita et. fici ; 
pro eo quod ill. rem ad furtis con.liuonis post ha- 
buerit, e& accepit. exin.le argeuto. tantum. Proinde 
manomea et bonorum lirimata tibi exinde dedisse, ut 
post liunc diem de bac causa quietus et securus re- 
sidias. EL si fuerit aut ego ipse, elc. 


XLII. Incipit epistola quem hominem repotavi: de rcs 
suas. 


Dum cognitum est quod homo, nomen illi, aliquo 
homine, nomen illo, mllavit pro res suas, et ipsi ill: 
male ei exinde nunquam male fecisset. Proinde ipsi 
illi ante bonis hominibus convenit, ut lianc epistolam 
facere deberit, ut nullo uaquann tempore coutra ipsum 
agere nou praesumat. Quod si ili aut aliqua per- 
50na, etc. 


XLIII. Incipit securitas de rapto. 


Ego enim illi. Constat me accepisse de illo integro 
compositione, pro eo quod apud hemine, nomen illo, 
puella sua tradenda fuit, dedi ei ad ipso illo soledus 
tantus. Proinde manu sua firmata et bouorum hoini- 
nun) accepi, ut. post. huic. diem ueque illi, neque 
nullus de heredibus suis, nulla calumnia nec repeti- 
tioue habere non debias, sed, sicut dixi, de liac causa 
uietus residias. Et si fuerit aut eyo ipsi, etc. 


XLIV. Incipit notitia (de malirimonio servorum]. 


Notitia * qualiter illi et illi. Non habitur incogui- 
tum, qualiter £ervus. nomen illi, ancilla ad illo, no- 
men illa, extra voluntatem ad conjugium se con- 
juuxerunt : sed modo nos una pacis concordia con- 
venit, ut de agnatione qui de ipsis procreati fuerint, 
illi ad ancilla sua duas partes recipiat, eg» et illi ad 
servo suo illo tertia, et quod ipsi aliquid stante con- 
jugio convenerunt, illo servo suo de ip-o pecuhare 
duas partes recipiat * similiter et illa ad ancilla sua 
illa tertia. Proinde ut in postmodum nulla altercatio 
inter nos non. debeat esse, uL manus nostra exinde 
per duas epistolas uno tenore conscriptas facere de- 
berimus ; quod ita et fecimus; el pro rei totius firmi- 
tate modo. adfirmavimus, «t nee nos ipsi, nec ullus 
de heredibus vel de propinquis nostris, aut militaus 


851 


AD MARCULFI FORMULAS APPENDIX, 


852 


etranea persona, qui contra istas epistolas venire A XLVIII. Incipit charta de sanguinolento [recens nato, 


voluerit, ad dupla pecunia teneatur obnoxius; et iila 
peutio non obteniat effectum, et has convenentias 
inconcusso et inconvulso teniat firmitate. 


XLV. [ncipit epistola qui de heredibus alicui aut ec- 
clesie delegat. 


Lex ltomana et antiqua consuetudo exposcit, ut 
unus quis homo, diim in suum contevit arbitrium , 
de rebus suis propriis aliquid pro anim: su: 
compendium dare decreverit, licentiam habeat, et 
illud quod ad loca sanctorum, ad congregationem 
monachorum confertur, numquam perit, sed ad me- 
moriam :Plernam et justitiam reputatur. lgitur ego 
enim in Dei nomen inluster vir ille, necnon et coun- 
guje mea inlusira matrona illa, convenit nobis una- 
nimiter pertrac!iantes, ut aliquid de rebus nostris in 
monasterio nostro, quem communiter zedificavimus, 
qui est in lionore sancti illius infra muro Andecavis 
constructus, ubi illa abbatissa custos praesse vide- 
tir, concidere deberemus, quod ad die presen'e 
visi sumus fecisse, hoc est locello nuncupante illo, 
in pago illo, rein proprietatis nostrz, quem de pa- 
rente nostro venerabile viro illo abbate propria pe- 
cunia comparavimus, vel die pr:esente nostra est 
possessio, hoc est cum terris, domibus, :ediliciis, 
mancipiis, accolabus, vinis, silvis, pratis, pascuis, 
aquis aquarumve decursibus, inovilebus et. iumovi- 
lebus, junctis et appendiciis et adjecentiis in se ha- 
bentis ad se pertenentís cum superposito pro omni 
merito suo, ut diximus, ad przdicta basileca vel 
congregatio ipsius vel rectorem ipsa volumus esse 
translatum atque inductum : ita ut quiequid exinde 
ab hac die jure proprio atque firiissimo congregatio 
ipsius utilitatibus monasterii ipsius elegerit facien- 
dum, liberam habeat in omnibus potestatem : quia 
malumus te sacrosancia ecclesi? in honore saneti 
ilius in idipsum ionasterio xdificatze, quain. reli- 
qnis heredibus nostris. Quod si fuerit aliquis de he- 
redibus nostris, qui contra hauc epistolam cessionis, 
quam bona voluntate pro nostris expiandis peccatis 
devovimus, venire, aut contrarius vel pulsator exsti- 
terit, prius a communione Ecclesie catholic sit 
pulsatus, et deteruse damnationi subjectus ; et insuper 
auri libras tantas, argento pondus x, sociante fisco, 
eujus pulsaverit, componat : niliilominus epistola a:- 
que definitio nostra omui tempore firma et stabilis 
perduret. 


XLVI. Incipit notitia, quem hominem in causa sua 
repellavit. 


: Notitia qualiter veniens illi Andecavis civitate ante 
venerabile vir illo abbati, vel reliquis quamplures 
honis hominibus, qui cum ipso aderant, cujus no- 
mina vel scriptiones atque signaculum subter tenen- 
tur inserta, interpellavit aliquus homines his nomi- 
nibus illus et illus, duin dicerit, quasi vinia sua in loco 
uuucupante illo, malo ordine pervasisset : quia ipse 
illi et illi taliter in responso [dederunt] quod auctori 
habebant legitimo nomen illo majore, quia ipsa vinia 
ad eos dedissit. Sic ab ipsis viris illi fuit denuntia- 
tum, ut die illo Andecavis civitate ipso illo in Aute- 
ricio pr:ssentare deberit : se hoc non faciebat, cum 
legis beneticio ipso illo de ipsa vinta revestire debe- 
ret. Aclum. 
XLVIl. Incipit mandatus. 


Uomino magnhiflco illo illi. Rogo, preco, supplico 
atque injungo per liunc mandatum ad vicem ineam 
hominem, nomen illo, quem ego beneficium ei feci, 
argento uncias Llantas, ipsum meum ubi et ubi eas 
vel weas prosequere et adinallare et adcausare fa- 
cias, quoniodo ipso debite recipere facias : et quic- 
quid ad vicem meam exinde facere volueris, egeris, 
leceis, gesserisve, etenim me habiturum esse co- 
guusce ratum. Mandatum  Andecavis civitate, curia 
puplica. 


exposito], quem de matricola suscipit. 


Cum in Dei nomeu nos vero fratris, qui ad matri- 
cola sanetis illius residere videmur, quos nobis ibi- 
dem omnipotens Deus deconlata Christianorum pa- 
scere videtur, invenimus ibidem infantolo sanguino- 
leuto, cui adhuc vocabulum non habetur, et de 
cuncto populo parentes ejus invenire non potuimus. 
ldeo convenit nobis unanimiter consentientes, et per 
voluntatem marthyrario, nomen illo presbytero, ut 
ipso infantolo ad homine noren illo vennmdare de- 
beremus; quod ita ei fecimus; et accepimus pro 
ipso, sicut apud nos cousuetudo est, treanto. uno, 
cum nostro pacto, et intimare rogavimus. Si nus ipsi 
&ut domeuus vel parentis ejus, qui contra charta ita 
venire voluerit, in primitus Christus filius Dei vivi 
terribilem et metuendum, ut non sit ad gaudium, 
sed ad ejus detrimentum, quod ei incutiat sempiter- 
nam pogaam ; et quod repetit vindicare non valeat : 


B et hec facta. nostrà omni tempore firma perma- 


neat. 
XLIX. Jncipit judicius de homicidio, 


Veniens illi et germanos suos illi Andecazvis civi- 
tate, ante vero illuster illo comite vel reliquis * ra- 
cimburdis qui cum eo aderant, quorum nomiua per 
subscriptionibus atque signacola subter tenentur in- 
serta, interpellabat ali juo liomine, nomen illo, dice- 
bat quasi ante lios annus parentis coram illo quomodo 
interfecisset. Interrogatum est sxpe dicto illo, qui ad 
liac causa daret in responsis. Sed hoc ad integra for- 
titer denegabat. Sic juxta actificantes sxpe dictis 
germanis visun est ad ipsis personas decrevisse ju- 
dicio, ut quartum in suum quod evenit ipso Kalendas 
illas, apud liomines xi mano sua xin. vicinus circa 
manentes sibi : sin melius iu ecciesia seniore loci iu 
ipsa civitate hoc debiat conjurare, quod ad inorte 
&xpe dicio numquam  consen'issel, nec eum occes- 
sissel, nec cousciens, nec consentanius ad hoc fa- 
ciendum numquam luisset. Se lioc facere potest, die- 
bus vitz sux de ipsa causa securus perniaueat: sin 
autem nen potuerit, in. quantum lex .pra.tat, hoc 
einendare stodeat. 

Incipit notitia ad supradicta judicia. 

Notitia sacramenti, qualiter vel quibus praesentibus 
aderant in ipso die Kalendas Martias ingressus esi 
bomo, nomen illi, in ecclesia seniore saneti luci Au- 
decavis civitate, secundum quod judicios suos lo- 
quitur, apud homines xii mano sua xui juratus dixit: 
Per hune loco sancto et divina omnia sanctorum pa- 
trocinia, qui hie requiescunt, unde mibi aliquid ho- 
menis illi et germanus suos illi reputaverunt, quod 
parente eorum illo quondam interficisse aut inter- 
ficere rogasse; ipsum non occisi, nec occidere ro- 
gavi, nec cousciens, nec consentaneus ad morte sua 
numquam (ui, nec illud de hac causa non redebio 
nisi isto edonio sacramento, quem judicatum habui, 


D legibus transivi. ld sunt quod de praseunte fuerunt, 


et lunc sacramentum audierunt, et liane notitiam 
manus eorum subter adlirmaverunt. Facta uo- 
tilia. 

L. Incipit mandatus. 

Domino fratri illo, ego illi. Negociens rogo, preco 
atque suppleco per liunc. mandatum ad vice meam 
servo meo, nomen illo, natione gentile: quem mihi 
confugio fecit ubi et ubi, cum ipso invenire potueris, 
tam in pago, quam in palatio, seu in qualibet patria 
invenire potueris, quiequid exinde ad vicem meam 
prosequere et excausare, vel admallare eas faceas: 
et quiequid per. huuc. mandatum egeris , feceris , 

esserisve, etenim ime habiturum esse Ccognusce ratum. 
andatum Audecavis civitate. 


Ll. Incipit mandatuas. 
Domino magnifico illo, ego illi. Rogo atque sup: 


* facimburdio, id cst, judicibus, Vide Glossarium Cangii in Rachimburgii. 


*- 


8355 FORMULAE ANDEGAVENSES,  B85t 
pleco vestra earetate per hunc mandatum, ut omnes A tarc pra:sumpserit, partem: suam ad pare suo amittat, 


causas meas in pago illo ad vicem meam prosequere 
vel adimallare facias, 12m in pago, uam et (si neces- 
sitas foerit) ad. palacio, vel ubi lucus congruus fuerit ; 
et quicquid exinde egeris, feceris, gesseri-ve, etenim 
me iu oinnibus liabitaturis tibi essit coguuscat [h :bi- 
turum esse cognuscas] ratum, quam gestibus oble- 
catus, Et ut certius credatur, mano mea subter 
Srmavi , el inagnorum ieorum subterius decrevi 
adfirmare. Datum mandatum Andecavis civitale. 


Lil. Incipit notitia. 


Notitia qualiter veuiens ille Andecavis eivitate die 
Mo, in regionis, quod ficit mensis ille dies tantus, 
placitum suum adtendedit, Ac conira aliquus ho- 
mines, bis nominibus illus et illus: unde ante hos 
dies inrationis fuerunt pro vinia sua iu loco qui dicitur 
illo. Unde et autore nomen illo, spoponderuut prx- 
sentare ipsa vinia ipsis consigna sit. Sed veniens in eo 
placito illi, de mane usque ad vesperum placiLuim 
suum legibus custodivit et solsadivit. Nam illi et illi 
ibidein fuerunt, et hoc quod espoponderunt, meuime 
potuerunt. adinplire. Propterea. necessarium | ipsius 
illo, ut hanc notitiam manibus bonorum liominum 
exinde accipere deberi! ; quod ita et fecit; ut. in post- 
beris quicquid lex inter eos declarat, attendere 

bit. 


Lil. /ncipit cessio. 


Quod bonum faustum sit, lex felicitatis adsatis 

aisentit, et lex Homana edocit, et consuetudo pagi 
evnsentit, et prineipalis potestas non prohibet, nt tm 
pro se intercidentein ,. quam ad die filicissimo 
moptiarum optabile evenieutem. Idcirco ego iu. Dei 
moine illinomen, aute proscribo ad sponsam me:um, 
mosrnen illa, filia illius, iranscribo ad ipsa per hauc 
epistola atque cessione, hoc est casa cum curte, vel 
«mni circumcincto suo, lioc est mobile et. immobile, 
Becio ves'ito, caiupo ferente modius tantus, de uno 
Patere est campus; vinia juctus tantus, de uao latere 
winia illius ; silva juctus tantus, de uuo iatere. silva 
$lfius ; prado juctus, de uno latere prata illus, et est 
super terraturium sancti illius, in fundo illa villa, 
bovis tantus, vaccas cum sequentis lantus; vesli- 
w»ento tanto, in turis de soledus tantus, bracilo «e 
soledus tantus; hxc omnia de superius noucnat, 
quamdiu adviximus, ambo pariter hoe tenere et pos- 
sedire debiamus, superius nomena!a h c tenire et 
possedire debias. Et se prolem nobis Deus dederit, 
Cim) omne imtegritatle ut rein meliorata acceperit, et 
xdirmare deberinis: quod íta et ficimus. Post tran- 
stum vero tuum in ipsis revertantur. Et se agustio de 
nobis prucreata uon fucrit, hiec onmia rem superius 
nomenata, hoc tenire et possedire debiant, et cui vo- 
lweris derelinquas. Et si foerit qui coutra hanc 
epistola adque cessione, quem ego bona voluntate 
nulla imperium lieri et adfirisre rogavi , venire 
aut litigare vel intrangere fortasse couaverit, iulerat 
inter Ubi el lisco »o:edus tantus coactus COmpo- 
nere debiat, et quod iepetit vindecare uon vaiiat. 


LIV. Notitia divisionis. 


In Dei nom. Piscuit atque convenit inter illus et 
illus germanus, ut inter »e de res eorum devidere 
debueriut : quod et. fecerunt, Accipit illi hoc est casa 
eum omni cireumcincto illo, »eu el mancipia vel mo- 
bile et imsmobile, quem in ipsa casa esse videtur, vel 
vineas, silvas et prata, quantuuizum jue. in. ipsa casa 
a-picere videtur, totuu et ad iniegrum. Et in. coutra 
accipit. gerinagus. suos illo alio locellu illo, cum 
omne rein ad se pertinentis. Unde convenit ut inanus 
eurum lirgmatas inter se accipere deberent: quod. ita 
et fecerunt, ut unusquis quod accipit liabeat, teneat 
et possedeat, vel cui voluerit derel:nquat. Et si fuerit 
unus ex nus ipsis qui contra pare suo agere aut res..l- 


* Nide Marculfum, lib. i1, cap. 20, supra. 
F Vide, supra, cap. 56. 


et iusuper soledus tantus componat, et quod repetit 
nihil valeat vindecare ; et h:ee paetio divisionis omni 
tempore firma permaneat. 

LV. Noticia cessionis. 


Ego eniw illi. Convenit nobis ad petitionem nutrido 
nostro, ut aliquo loccello, nomer illo, in loco qui vo- 
catur illo, pro assiduo servicio suo vel henevolentia, 
qui circa nus abire visus est, ei concidere deberemus : 
quod ita et feciinus, ut post hunc. diem ipso locelio 
integrum babeat concessum, ut quicquid de ipso (a- 
cere volueris, liberam in omnibus liabeas potestatem 
faciendi. Et pro iufestantis malis hominibus, convenit 
immulta ibidem inserere debeamus : quod ita et fecimus, 
Et si fuerit qui contra epis:ola ista ullus de here- 
dibus meis, aut quislibet homo, ant extranea. per- 
sona, qui centra ipsa resultave voluerit, soledus tan- 
tus ei compouat, el repe icio sua. non obtneat 
effectum ; et liec. epistola omni tenipore lirina. per- 


B maneat cum stipulat.one subnixa. 


LV. [Formula dissolvendi matrimonii.| 


* Domino non dulcissimo, sed amarissimo et ex- 
sulflautissimo jocali meo «Mo ila. Dui non est [1nco- 
guitum] qualiter faciente iniinico et interdicente De, 
ut insimul e-se non potemus ; proide convenit nobis 
ante bonis hominibus, ut ad invicem nos relaxare 
deberemus ; quod ita et fecimus. Ubicumque jocalis 
meus muierem [ducere] voluerit, liberam | tibeat 
potestatem faciendi. Süniltier et illa convenit, ut uln- 
cuuque ipsa [femina superius nominata sibi marite 
accipere voluerit, liberam habeat potestatem facieudi, 
Et si fuerit post hunc diein uuus ex nus ipsis qui eou- 
ira banc epistola ista agere aut repelire priesumpserit, 
soledus tautus ad pare suo componat una eum judice 
iutercidentem, et quod repetit nibil valeat viudecare, 
et hiec. epistola firiia permaneat. 


LVII. /ncipit cessio. 


b Lex Romana edocet, eensuetudo pariter consen- 
tit, et regalis potestas non prohibet, ut unus quis de 
rem suam , quem in przseu.e die possedit, faciat 
quod voluerit. Idcirco ego quid.in in Dei noiicu iili, 
qui coiumarneo illa villa, quia pertractavi circa. ani- 
mus meus, ut otnnis res neas, quem imn presente se- 
culo habere videor, ad lilio meo duas partes. per 
hauc epistola cessione ad die praseute trado ad 
possedendo, tam casas, domibus , zeJiliciis, manci- 
pis, campis, viniis, silvis, pratis, pascuis, aquis 
aquaruinve decursibus, junctis et subjuuctis, move- 
libus et inmovelibus, omni rem meam, pro assidua 
servitia sua vel benevolentia , ei, sicul dixi , partis 
duas deligo atque trausfundo ad die prxseute ; ter- 
tia vero parte ad heredis propiuquis reservans , fiac 
tamen conditione, ut dum advixero, mihi in omnibus 
tam de victo, qnam et de vestito «oniare [praestare] 
mihi debiat, et ipea terra persolverefaciat: et quiequid 
de ipsis duas partes facere voluerit, labeudi, tenen- 
di, donandi, vendendi, seu conmutandi, absque prz- 
Judicio saucti illius, cujus terra esse videtur, liberam 
in omnibus habeas potestatem faciendi, Si quis vero 
(quod fleri esse non credo) si fuerit ullo umiquain tem- 
pore, aut ego ipse, aut ullus de heredibus meis, vcl 
quilibet homo aut extranea persona, qui contra hanc 
epistolam cessioie ista venire aut agere fortasse pride- 
suiipserit, in primitus Dei incurrat judicium, et san- 
ctorum loca efliciatur extraneus, et insuper inter tibi 
et agente saneti. illins [soledus| tantus componat ; ei 
qued repetit nullo congenio evendicare non valeat ; 
et lac cartola onini tempore lirma perimaucat, 


L Vill. [ Notitia de natis sevorum.] 


, f Nos enim illi et conjux mea illa. Dum non es! 
incognitum qualiter aliqua femena, nomine illa, servu 
nostro, nomen illo, ad conjugium copulavit, ei modo 


€ Vide, supra, cap. i4. 


853 


AD MARCULFI FORMULAS APPENDIX. 


nos bona voluntate convenit, ut quamdiu quidern in A componat, et nibilum dicit et quod repetit; et bane 


conjugio sunt copulati, ipsa feiena per nos non de- 
buit esse declinatam in servicio, EL agnacio , se ex 
ipsis procreata fuerit, ad ingenueltatem capitis eoruia 
debuit permanere ingenui. Si quoque ut se eis neces- 
sitas fuerit, ad servicio caput eorum inclinatur, non 
ei detur liv eutia, nisi ad nos vel heredis nostris pro- 
pinquiores : et peculiare quod sit ante conjugio labo- 
rare potuerit, ipsa femena tercia parte exinde habeat 
absque nostra repeticione, vel heredum nostrorum. 
Deinde in huuc epistola nobis intimare convenit, se 
nos$ ipsi aut heredis vel propinqui nostri, seu quisli- 
bet opposita persona, quid ad traditis conveniencias 
ipsa. femena coninodolare voluerit, aut contra epi- 
$ioja haec agere coutemtator fuerit, soledus tantus 





epistula omui tempore firma perinaneat. 
LIX. [Notitia de commodato.] 


Ego enim illi qui eommaneo illa villa. Constat me 
accepisse, et ita accipi de homine, nomen illo, ad 
pristetum beneficium argento uncias tantas. Sie 
modo convenit, ut cum multa caretate ipso argento 
die Kalendas illas mox venturi Septembris, et circum 
mne habere debiam, et ipsa die argento vestro red- 
dere faci»m, et cautionem meam recipere faciam. Et 
si exinde negligens aut tardus fuerim, voluntate 
vestra non babueris, hic modo mihi in hunc caucione 
placuit inserere, ipsas revestitas in duplum vobis sie 
ie dd unHo aul vobis, aut cui caucionem istas dodge 
ris ad ex. : 





NOVA COLLECTIO FORMULARUM. 


STEPHANUS BALUZIUS TUTELENSIS 


EX VETERRIMIS CODICIBUS MANUSCRIPTIS ERUIT , IN UNUM COLLEGIT , PRIMUM EDIDIT 
ANNO 1677. 








J. Petito episcopi peregrini ad episcopum proprium. D 1Il. Conquestio de vasso qui justitiam facere renuit. 


In Christi nomine. llle episcopus illo episcopo 
amico nostro devotam dirigo salutem. Gratias vobis 
referimus de caritate vestra , quam erga fidele no- 
sS'rum dignati estis facere et circa congregationem 
nostram qua est in oppido sita quod dicitur illum. 
Fecisti enim ut Apostolus commendaus ait: Predica 
verbum , insta opportune et inopportune nolentibus 
(LL Tim. w). Qui enim sequitur apostolorum vesti- 
gia, luce gsudebit perpetua. Rogo vos humiliter di- 
rigere nobis per epistolam vestram quid mihi de 
nostro liceat celebrare oflicium in parrochia vestra 
et in ecclesiis vestris qu.e in nostro sunt benelicio, 
^i praedicare liceat, si einendare, si corrigere , si eri- 
gere ecclesiis, si contirmare, aut baptizare , aul poe- 
nitentiam dare, aut quid nobis concedatis, aut quid 
prohibeatis, scire nos faciatis citius petimus. Amici- 
tiam vero vestram valde firmam optamus inter nos 
consistere. EL obsecro ut mihi conimmendare digne- 
mini quasi lirmo amico tuo quodlibet servitium , et 
paratum me liabetis in omnibus honestis ct justis 
mandatis vestris. Benevalete. 


ll. Commendatoria et exhortatoria ad sanctimonialem. 


ln nomine sanctze Triuitatis. Venerand: et almili- 
cx glorios:eque ille, ego ille inferior cunctis servis 
vestris postulo sunimo a Deo a'ternam venire salu- 
tem. lliuc rogo vos et ammoneo ut laus popularis, 
qua per vulgares spargitur aures, vestram adtiugat 
inentem, et crescendo pollulat sapientia vestra apud 
Deum eti homines. Omnis vero populus hac procla- 
mal voce dicens his vero esse dilatam felicibus do- 
nis, quod in perpetuum lirmiter permaneat , citam 
omni bono consilio et claram facie omui conspectui 
liumano , varias scilicet gazas miro ordine beataque 
mundi regna imirifice disponere, pulciam corpore et 
in mente quieta , lucidis autem luminibus vestram 
fieret s'aturam, in aulem dicunt. Debetis enim sem- 
per gratias agere, ut in vobis bac et his similia cre- 
scant per omnia momenta. Vide, ut Apostolus ait, 
quomodo caute ambulaveris , sicut sapientes (Icphes. 
v). Et iterum : Non solum coram Deo, sed. etium co- 
rum hominibus providentes bona, eic. (flom. xu, 11 
Cor. vii). Festina itaque, vírgo gloriosissims, sanctis 
studiis te et bonis operibus ornare, ut cum sauctis 
€t beatis virginibus centenum merearis collegere 
rüctum. 


Donino inluster atque prz cuucto magnificentissi- 
mo, ut conlido, viro amico meo illo ille. Deus scit, 
qui omnia non latet occulta antequam liant, in ome 
nihus amicus et bene cupiens vester, illud inprimitus 
iis plurima sunt et nobis opporiunuin, salutem ia 

omino optamus vobis in quantum arcana cordis 
mei continet plenitudo. De caetero cognoscas industria 
vestra iste przesens homo noster serviens vester na- 
men ille ad nos venit et nobis dixit eo quod vassus 
vester nomen ille res post se malo ordine reteneat 
injuste, et dixit quod nulla justitia apud ipso exinde 
consequere possit. Propterea solicitamus vobis, pre- 
caius ut loc causa diligenter inquirere jubeatis, ut 
ipse liouo noster serviens vester sine u:la dilatatione 
ad suum exiude debeat perquirere justitiam. Et si 
loc lacietis, vestram bonam consuetudinem adim- 
pletis. Et unde nos injungetis, et uos porebimus, wos 
vel servieutes vestros iu bouis partibus remerire uon 
tardamus. Agite taliter quz nos per vos bona habe- 
mus fiducia, ut iste liomo noster serviens vester sibi 
congaudeal quod nostram ad vos deportasset suggo- 
stionem. Ad sapientissimum suflieit. 


IV. Item de eadem re. 


Domino sancto apostolica sede colendo domno et 
in Christo patri illo papze ille. Deus scit, eui nulla 
latent occulta, in quantum video et nostra est possi- 
bilitas, in omnibus amicus et bene cupiens vester, 
illud iuprimitus quod plurima sunt et nobis opportu- 
nuin, Salutes i& Domino optamus vobis in quantum 
totus mundus lulget iu gloria, vel quantu n distat 
ortus ab oriente ei deficit ab occidente, seu et si Geri 
potuisset quod tota membra vertissent in lingua. De 
exterum supplicamus gratia vestra ut pro me peeca- 
tore in vestris sanctis orationibus intercedere 
digneris. Et iteruin, Domine, supplicamus cognoscat 
admitas vestra iste presens homo noster serviens 


D vester nomen ille res suas ialo ordine post se reti- 


nebat injuste, et nulla justitia apud ipso exinde con- 
sequere possit. Propterea precamur vobis ut banc 
causam diligeuter inquirere jubeatis; ut sicut vestra 
bona est consuetudo, ipse hou0 noster serviens 
vester sine ulla dilatatione ad suam exinde debeat 
pervenire justitiam, et sibi congaudeat quod nostram 
ad vos deporiasset suggestionem , et nos vobis gra- 
tias agamus. Et si locus advenerit, vos vel servien- 


Y 


8617 


ies vestros in bonis partibus remerire non tardamus. 
Ad sapientissimo sufficit, Salutamus vobis satis 
et super omnia satis usque ad gaudium magnum. 


V. Indiculus regalis. 


Dominis sanctis et in Clhiristo Patribus omnibus 
episcopis, seu et venerabilibus omnibus 1bbatihbus, at- 
que illustribus viris, seu et viris magnificis domesti- 
cis, vicariis, centenariis etiam quod omnis pars et 
amicos nostros seu et inissus nostros discurrentis , 
Hle rex Francorum vir inluster. Cognuscatis iste 
prsens ille ad nos venit, et nostra commendatione 
expetivit habere; et nos ipso grataute animo recepi- 
mus vel retenemus. Propterea omnino vobis roga- 
mus atque jubemus ut neque vos, neque juniores, ne- 
que successores vestri, ipso vel homines suos, qui 
per ipso legitimi sperare videntur , inquietare, nec 
condemnare, nec de rebus suis in nullo abstrahere, 
nec diu nec nocte non presumatís, uec facere per- 
mittatis. Et si talis causa adversus eo surrexerit ut 
08l...... fuerit et ibidem adimpletis vos absque eo- 
rum in quo dispendio minime definitas fuerint, quod 
ante nos separare vel reservatas, et talis causa aute 
nos finiiivam accipiant sententiam, Et ut certiug 
credatis, manu nostra subter adfirmavimus , et de 
anolo nostro sigilavimus. 


Vl. Indiculum de servis fugacibus. 


Dilecta Dei, sponsa Christi, socia sauctarum vir- 
ginum merito cozquanda, inlustris Deo sacrata iila, 
ille. Deus scit iu quantum valeo in omnibus in Chri- 
s$t0 amore amicus et bene cupiens vester illud im- 
primitus quod plurima sunt salutem in Domino 
«€ ptamus vobis ia quantum totus mundus fulget in 
glori», aut si fleri potuisset quod tota membra ver- 
Bissent iu liugua. De catera cognoscat dilecta ca- 
Nitas vestra, sicul. nobis dictum fuit, co quod homi- 
mes vestri nobis confngium fecerunt, et nos auditum 
"abemus ubi esse debeaut. Propterea apices nostrus 
*vob:s direximus, si vestri homines sunt, misso vestro 
3a| nos dirigere faciatis, et quantum nos poteviinus 
Biac causa ditigeuter procuramus ut ipsus liowines 
a—recipere facitis. 


VI. Don:tio ad casam Dei pro missas canendo. 


Iyitur ego in Dei nomine ille venerabilibus fratri- 
Jbus illo et illo. Admonet mihi amor Domini nostri 
Jesu Chrisii et desiderium de illo paradiso ubi justi 
Basbitant, ut me Domiuus ibidem participare digne- 
Gur, seu el timor gebenna, uL me exinde Dominus 
eripere jubeat. Propterea cedo vobis ad die presente 
ahd ines eleemosyua faciendo a pauperis vel a sacer- 
«lotibus ad missas caneudo dispensando, cessumque 
&» perpetuo esse volo, et de jure meo in jure et do- 
aminalione vestra transcribo atque trausfundo, lioc 
«»»1, res proprietatis ine: tmn in civitate illa quam 
«e& foras in ipso pago seu et in alios. lMabent ipsas 
&erras cuin omni superposito de longo tanto, similiter 
Bn latuset iu frontis suljungit de ambobus frontus et de 


&imbobus latus terra illius, ipsas reset casas superpositis D 


&ad integrum seu el vineis in oppidum civitate illius cuin 
lerra proprietatis mei. llabet ipsa vinea arpeunes 
tantos. Subjungit de ambobus latus et ambobus frou- 
Ves terra. ilius. Etiam et in ipso pago in agro illo 
portione mea, tam terris, mausis, dounibus, aediiciis, 
vineis, olicis, silvis, campis, pratis, pascuis, aquis, 
aquarumque decursibus, quicquid in ipsa loca portio 
inea est, totum et ad. integruin reum inexquisitam et 
aliam rem quautumcunque visus sui. babere: aut 
inantea laborare potuero, tam peculium, praesidium 
uriusque generis sexus, aurum, argentum, drapalia, 
&rauen, usentilia, mobile el inunobilibus, quicquid 
dici aut noninari potest, ubicunque visus sun la- 
bere, medietate. ad. integrum, ita ut ab hodierno 
die habeaiis, teneatis, el in inea eleemosyna dispen- 
Sando liberam el firunssimau ad die przseute in 


* Vide Histoire de Notre-Dume c. Soissons, 


FORMULA& BALUZIANJE. 


858 

A omnibus habeatis potestatem faciendi. Si quis vero, 
quod nec fieri credo, si ego ipse, aut aliquis de hie- 
redibus meis, vel ullus quislibet ulla opposita per- 
sona qui contra hanc cessionem istam venire c ma- 
verit, et a me vel heredilius meis defen-atum non 
fuerit, inferamus vobis una cum socio fisco auri un- 
cias tantas, argentum pond» tanto esse muliando, 
e! prx:sens cessio ista omui tempore firma perwa- 
neat. 


VIII. Supplicatio ad regem. 


Inclito atque przcellentissimo domno illo glorioso 
rege, ego aucilla vestra u'timissima, servissima om- 
nium ancillarum vestrarum Cognoscat, domue, gra- 
tia vestra hominis vassi vestri nomen ille multas 
inquietudinis et contre rationis ordines servientes 
sancue illius, qui in vestra mercede in regimini or- 
dinastis habere los faciaut, et. nulla justitia apud 
ipso illo con-equere posso. Propterea, domne, sup- 
plico, et si aute vestra praesentia fuisse, geoua flexa 
ad terra prostrata ad pedes vestros suggerere mibi 
aucilla vestra oportebat el in vestra mercede et 
amore Deo vel illos sanctos cujus famulas nobis 
exinde defensare juberitis ut contra inalicia. coutra 
servientes. ipsius sanctorum vel me ancilla vestra 
facere non debuissent. Domine, nostrum est ad 
suggerendum. Vestrum est ad ordinandum qux» ex- 
jnde justitiam recipere debeamus, pietas vestra est 
nobis. 

IX. Indiculum. 


Suggerendo domno piissimo atque przcellentis- 
simo illo glorioso tege. Nos, domni, servientes ve- 
siri pagenses illius, quod veraciter cognovimus, vo- 
lis innotescere przssumpsimus. Homo aliceus nomen 
ille nobis dixit eo qued casa sua vel strumenta sua 
chartarum (aum  vendictionis, cautionis, obnoxiatio- 
his, judicius, cessionis, vel dunaitionis, seu et reli- 
qua stramenta chartarum ab igne ibidem cremas- 
sent, quia et ille judex vel vicini pagenses ipsius 
taliter vobis dixerunt vel testimoniaverunt quod ad 
hoc videndum accesserant, etl sic vero ei actum 
aderat. Proiude, domue, suggerere przsumpsimu-, 
et quod exinde cognovimus vobis innotoimus. 
Domne, nostrum est ad suggerendum. Vestrum 
est ad ordinandum quod ipsa exinde agere debeat. 


X. [ndiculum. 


Domna et dulcissima genitrice mea illa, prolis 
vester ille, serviens vester, illud imprimitis quod 
plurima sunt, et sic necessarium si przsurmiptio 
ostendit saluteni pleni-simam in Domino Jesu Chri- 
sio vobis destinare pra:sumo, et supplico pro eo 
quod iste pizesens ille servieus vester a mea parvi- 
late experivit ut nulla malitía de istas culpas quod 
ipse conlugium fecit exinde non habeat, sed ad mea 
precatione excusatus exinde esse debeat, Ayite tali- 
ter quem ego per vos bona flJucia et quem doinno 
et genitore ineo jugale vestro illo sano et l:eto pro- 
prios oculos celerius mereamur videre. l;:eruin salu- 
lauus vobis. 


XI. Iudiculum. 


? Sanclorum meritis beatificaudo dumn» et frairi 
Importuuo. Domue dulcissime et frater carissimo 
Importune, quod recepisti tam dura. aestimasti nos 
jam viciua morte de lame perire, quando talem an- 
nouam voluisti largire, nec ad pretium uec ail do- 
num nou cupimus ta'e anuona. Fecinus inde co- 
meutuin, si dominus imbolat formentum, a foris tur- 
pis est crusta, ab iutus miga nimis est fusca, aspera 
est in palato, amara et fueiius adoratus, mixta vetus 
apud novella laciunt inde oblata non bella semper 
habeas gratum qui tain larga wmanu voluisti donatum, 
dum Deus. servat tua potestate, in qua coynovimus 
tam grande largitatis. Vos vilistig in domo quod de 


pag. 121. 


t 


859 


AD MARCULFI FORMULAS APPENDIX. 


860 


íame nobiscum morimur. Homo, satis te prmrsumo A confundantur stultum grado nunquam pr:esumat glo- 


salutare, et royo ut pro nobis dignetis orare. ''rans- 
misimus tili de illo pane. Probato si inde potis 
manducare. (Quandiu vivimus plane liberat nos 
Deus de tale pane. Congregatio puellare sancta. re- 
futat tale pasta. Nostra yrivata stulutia. ad te in 
summa amicitie, Üpto te semper valere et caritatis 
tuz jura tenere. 


Xll. ]tem alium. 


Beatificaudo domno et fratri Frodeberto. papa. 
Domne Frodeberte, audivimus quod noster fromentus 
vohis non fuit acceptus. De veswa gesta volumus 
intimare ut de vestros pares nunquam delectet hoc 
jeg» tale boc referre. lllud enim non fuit condignum 
quod egisti in Segeberto regnum de Grimaldo ma- 
joreu domus, quei ei sustulisti 8ua unica ove sua 
uxore, unde postea in reg»o nunquam habuit ho- 
nore, et cum gentes venientes Toronica regioue 
misisti ipsa in sancta congregatione... ...... 
monastero. puellarum qui est constrictus in... . 
25. Non ibideu, lect ones divinis legistis, 
. his iuter vos habuistis. 
» » Conlocu- 


. e e ., 


sed. . . 
Oportet sal. . . . 4 e e € 
t.0ne quem nec est adeoar. . . "T" 
. a sic est ab liominibus vestia 
quaiem facu. . 
. monasterio puella 

. monasterio lui8 . . . . «. 
$0... 5. cC] o perditi . 
IuronTUNus de Parisiaga terra. 
All. Parabola. 


Domno meo Frodeberto, sine Deo, nec sancto, nec 
episcopo, nec regulari clerico, ubi regnat autiquus 
liominum inimicus, qui mihi minime credit factu 
tuu. vidit. illum tibi necesse desidero, quare non 
amas Deo, nec credis Dei Filio. Semper fecisti ma- 
lum. Contra adversarium consilio satis te putas sa- 
yientem. Sed credimus quod nientis. Vere non times 
Christo, : ec tibi consentit, Cui amas, per «innia 
ejus facis opera. Nec geuetoris tui diligebant Chri- 
stum, quaudo iu. monasterio fecerunt. temetipsum. 
Tuus pater eum. Domino non fecit sancta opera. 
Propter do.nnus digito relaxavit, te vivo docuit et 
nutri. ,. .. . . unde Se postea peenetivit. Non sequis 
sceriplura uec reudis. . . .. . iqua memores Gri- 
uialdo qualem fecisti damnum. .... ... . et Deo 
non oblituit de bona quas tibi fecit quid inde. . . . 
muliere sua habuisti conscientia nua. nee... ... 
perum peracta sed contra canonica. . . ... .. 
e4 de saneta congregatione apud. . 4... . 
non ex devotione, sed cum grat. . 2. ns 
. Cur nos scimus damuas nimis. . 
tollis ei aurum et argzntum et honores... . . 
-- 5. . liberat per lia» regiones cur. te prasumis tan- 
tun. daunare suum tliesaurum. Quod ut alibi ubi 
cuim rogas per tua malelacta, quod ion sunt apta, 
amas puella bella de qualibet terra pro nulla boni- 
tote nec sancta caritate, Donus nunquam eris dum 
tale via tencs. ler tua cauta longa sat ire 8j uon est, 
l'er omnia jube te castrare, ut non pereas prr talis; 
quia forn.catoris Deus judicabit. De culpas tuas alias 
te posso contristare, Sed tu jubes wihi exinde ali- 
quid remaudare, ut in quale nobis retenit in tua 
carilate exeant istas exemplarias per multas patrias 
ipso demno hoc reliquo se vidis auico qui te hoc 
nuntiat et donet consilium verum, sed te placit lege 
el pliga iin pectore repone. Sin autem nou vis, iuhe- 
ret in dude. 


80 e. e . e 
denti, sed 


XIV. Item alia. 


lncipiunt verba per similitudinem juncta de fide 
vacua, duno pleno falsatore. Agino Salomon pro sa- 
pientia bene scripsit hanc sententiam, uL ne similis 
lit 8lulto, nunquam respondes ei in mutto, et re- 
Uactavi tau ip inult in eic respondere jussi stulto ut 


riare respondi dixi te falsatore nec ei parcas ín ser- 
mone qui se plantatum ex robore qui non. pepercit 
$uo ore vaneloquio susorrouc verborum vulnera mu- 
roue qui $ui obl..... adjutoris, inmemores. nutrito- 
ris, calcaviL..... qui fei d.te et. prioris alodis sui re- 
paratoris sordidas vomit pudoris incredulas dicit 
loquellas et inprobus coinquiuat et conscientias bo- 
num merito conquisitas, mundas, sanctas el anü- 
quas, pulchras, lirmissimas et pulitas meas rump.t 
amitaticos, verba dicit qux nunquam vidit, ea seri- 
Iit quz fecit animus, Parcat qui eum credit. Et si 
loquestem non stringit furorem latro fraudolentus 
homicidium est reus certus adulter, raptor est manpi- 
festus. Junumeros fecit. excessus, Errando wadit 
quasi cecus. Fuscare tentat meum decus. A Dee 
dispectus et desertus, ab inimico est perventus el 
per livgua et per pectus. Nolite, domne, nolite for- 
tis, nolite credere tantas fortes. Per Deum juro et 


p sacras fontis, per Sion et Sinai montis , falaator est 


C 


ille, factus excogitator cst defamatus, de'ormatus 
vultu, et deformata sunt. Qual:s$ e«t animus, talis est 
$t3tus. Non est homo hic, miser talis latrat, sed noa 
ul canis psallat de trapa, ut linguaris dilator majer, 
nullis talis falsator grunnit, post talone buccas inflat, 
in rotore crebat et currit in sudore, fleumas jactat in 
pudore ; nullum vero facit pavere qui non liabet adju- 
toreu super secundum meum tutorem non meum...... 
tale baronem non... CO contra insontem mon ces- 
$3l............ ab exaperto 8a3CCO........ aCCcO et salte 
detrascia.... non timere falco non perdas illo loco, 
non vales uno coco, non simulas tuo patre, vere nec 
tua imnatre, non gaudeas de dentes, deformas tuos 
parentes. Ad tua falsatura talis decet corona. 


XV. Indiculum. 


Nolite, domn:e, nolite, sanctas, nolite credere fabu- 
las faisas : quia multum: habet.s falaatores, qui vohis 
proferunt falsos sermones, furi atque muronis, simi- 
lis eiiam et susurronis ; et vobis, domna, non erunt 
proteetoris. Latrat vulpis, sed nou ut canis. Faltus 
nt semper inanis cauta proferit jam non froute. 
Cito. decadet ante. cano. forte. Volat. upua, et. noa 
arundo. istco commedit in so fruudo, llumile facit 
capta dura, sicut dilatus in lalsatura falsator vadu 
tanquam latro, ad aura psallit, ut Escotus menti, 
seinper vadit toritus, et occidit quod nunquam vidu. 
Nolite, domu, atque prudentis vesiras non coníran- 
gait men:is, et non derelinquere serventes, Teupus 
quidem jum. transactus. Et hoc feei quod vobis fut 
adaptum. Jaur odo per verba fallacia sexum de- 
jactus de vestra gratia. 


XVI. Incipit edictio. 


Cum in przsentia inluster vir ill. illo mallavit. S-d 
ille petiit ut scriberet quod petivit, irrita imperatores 
saneserunt decreta ut nullius a judicio suscipere prae- 
currit, antiquaii solemnia paiefecerit, ul his qui 
lidem datis et nec objecti sunt prieouaticis d.ctionis 
lex puma succurrit. Edictio, inquam, ob rem petitio 
in couspectu magnitudinis vesti, ut homo nomen illi 
est illas post se mali ordine praxoccupasse dinosci- 
tur, ut lioc vestra prudentia integrum et legalis sen- 
tentia debeant definire. Ea vero scilicet ratio, ut si 
iu constituumn. placitum res illas mihi justissime de- 
bitas adproba:e nou potuero, ut lex inundana Theo- 
dosiano corpore arbitratus discernit, ne impleturum 
es:e polliceor data edictiene de inscriptionibus a€- 
cnsatoribus recrescant Theodosiao nono in ira 
primi tou) civile neque criminalem actio. professio 
nianu accusatore conscripta prxdicat, nisi in se re- 
pettione celebrata jrius à judice nou audiatur, 

XVII. Indiculum ge.erale ad omnes. 

Domino magnitico sapientiaque decoratum et dono 
Dei regali gratia subiuuato illo ille ultimus &rvorgma 
Dci servus ac si vilis ille iufimus vocatus episcopus, 
salutem vobis multmodam uua cum confratres wu- 


FORMUL.E£ BALUZIAN.E. 


2363 


Mares vestros, qui ad limina sanctorum illa- A mus. Cognuscat, domne, sanetitas vestra quod. ser- 


Boctuque pro vobis obsecundare noscuntur, 
prssuminmis. De caeterum cognuscat iu- 
véstra precamur atque suplicanuus vobis de 
ja unde iste prasens serviens vester missus 
anotuerit, ei in suum placitum esse cdignetis, 
nitas vesira iià ul consuetudo vestra bona 
& DOS (requenter operata est. 


XVIII. Jtem alio. 
90 procerumque illus'rem optimate ill. re- 
itia sublimatum et a nobis cum magua vene- 
atque reverentia nominandum in Dei nomen 
nes servorum Dei servus salutem vobis in 
tam multimoda destinare pr:sumimus, una 
iài congregatione fratrum nostrorum, quam 
cordis nostri continet plenitudo. Memorare 
ni qualiter vos nobiscum ante hos dies con- 
dignastis et in oratione quamvis nos indigni 
idare dignastis. Precamur atque suplicanmus 
ia vestra ut ad necessitatem fratrum nostro- 
Mores vestros aliquid de eleemosyna vestra 
re jubeatis, et quicquid exinde vestra cle- 
erga nos disponit agere, per vestro venera- 
ipto nobis diguetis facere certiores ; et unde- 
nobis injungitis ant injanctum habetis de 
bus vel de alio servitio, parati sumus vestris 
| vestroruiuque omnium servientium fidelis 


XIX. Item aio. 


issimo ac sanctis ceremoniis observantem 
mte spiranti:e exsuperauntem domno Patre et 
m gregem Cliristique vice agente illo ponii- 
mus omnium servorumque Dei serus ille. 
ientiani pielatis vestrae bas apices de-tinare 
pelinu-, uon nostri freti obsequio, sed vestra 
idine culminis pietate. Ideoque quasi ad prse- 
nua vestra deosculantes, suggestiuncula no- 
4s propter quod mancipia beati patroni vestri 
asterio nostro luga lapsa in vestro doininio 
i sunt advenisse. Ideo supplicamus clewentiz 
st quomodo iste missus noster nomen iile hac 
Me Ncu vobis detuleril, sicut vestra in 
5 bona erga nos est consuetudo, inter nos seu 
ine nostra justicia inquirere jubeatis, qualiter 
alio nostra obsecrantes Deo oratores vestros 
Dei misericordiam pro vobis de:ectet iui- 


| XX. liem alio. 


BO sanclo ac sauctis cereinouiis observante 
illo et iu Christo patre ego ille saluteimn v.-bis 
"BO Un» cum omni congregatione frat: uin 
s plenissimam dirigere przssumimus, tain 
Jam acilicet congregationem vestram, quam 
3 Sub norma sauct;e regule ad protegendum 
a misil, Supplicamus caritatew et frateruita - 
iram ut iuter nos seu tnonachis nostris orae 
peculiares esse debeant : quia quamvis. in 
erraruui distet corporalis nostra conversatio, 
bene nostis, non separant spatia terrarum 
eiat caritas vera : quia si unus in orieute et 
| Occidente cousistat, ambo pariter. orando 
' jo caritate glutinantur. Supplicamus etiam. 


XXI. Jtem alio. 


50 inclito fidelique Deo atque regale gratia 
"0 atjue a nobis veneratione et amore. co- 
Mustre viro illo optimate. illo maximam salu- 
. inviolabilem cupio et vobis pr:ssumimus 
re. De cxterum comperiat industria vestra eo 
| aetera gaudeat floreastque per teipora nobi- 
Sira, et quaudoque terrena liuquitis, czlesti- 
realis agwinibus glomerare. 

XXII. [tem alio. 
ino et in Cbristo Patri apostolica sede colendo 
illo ille proprius verbaculus vester salutem 
n Domino multimodom de:sünare. presuimi- 


vieus vester nomine illo ad nos venit el dixit se ne- 
glegentia contra vos habere pro qua gratiam vestram 
non habeat, Propterea supplicamus, «quasi ad prie- 
sens genus vesira deosculantes, ut ipse apud vos 
exeusatus sit el eum per nostram precationem reci- 
pere et consilium ei facere ordinetis. Agat, doinne, 
sanctilas ve-tra sicut semper erga nos facere con- 
suevisiis. Sanum et incolumem vos citius merear 


videre. 
XXIII. Jtem alio. 


Domino almiflco, excellenti:e decore ornato, ac 
beatissimo, meritisque venerando, awabiliter. dili- 
gendo, sanctitatis culinine conspicuo, ac nobilitatis 
titulo decorato, piissimo, sive saera eloquia sew 
priecepta. Dei plenissimo , sanctorum  imneritis co- 
sequaudo, et. paliua triumphationis atque sanctitatis 
gratia ornato, inclito przclaroque. Deus omnipotens 
faciat in saneta religione permanere. Venerabili in 


B Cliristo et a nobis cuin sumta reverentia nominando 


illo episcopo ego ill. in Dumiuo perpetuain witto $a- 
lutem. Multimoda nobis benevolentiam vestram ge- 
nerare comperite gaudia quotiens nobis aditus de- 
derit opportunos ut ad indagandat sospitateu ve- 
swram nostras dirigere apices debeamus. Quia niliil 
melius niai ut invicem mutuam caritatem orando in 
invicem alterutrum spiritalia pabuluin subininistrare 
non cessemus, Ililarem et gaudeutein citius vos ecr- 
here mereainus. : 


XXIV. [tem alio. 


Summa veneratione nobilissimi generis sen in- 
dustrixe vel sagacitatis culiminisque sublimitatis inet 
fabile a nobis scelentie vestr;:se, domiue inlustris- 
sime, cum summa nobis reverentia nominando illo 
ille exiguus tam isnultiplices vobis salutes dirigere 
cupimus. Et reliqua. Obseerantes. piissimo Domino 
ul vos unà cum culminis sublimitatis vestrze longa 
per tempora trina. conservet. deitas, et quandoque 
terrena linquetis, suffragantibus sanctis augeloruin 
mereatis coetibus glowerare, przcellentissime et 


inclite domue. 
XXV. Item alio. 


Domino venerabile inlustrique sagacissimo, sed 
inlustriore sanctitate el gratia Dei poullente, et sacer- 
dotale apice subliiato, domno illo ille alumus ve- 
ster salutem ia Domino vobis prasumpsimus desti- 
nare. Supplicamus, domne, grati& vestr:e. ut nos 
pro mercede vestra inom. instruere faciatis, et juxta 
vestram bonam consueludinein, quod seinper nos pie 
ut duleiter gubernare dignastis, ita et nuuc agi non 
dediguemini, ut ad cumulum tmiercedis veswra per- 
venia. Et si ila agitis, maxima dona fratribus no- 
siris juxta. solita. bonitatis vestrz. [terum — atque 
iterum quasi ad prasens ante gcnua vestra pro- 
strati precamur ut a cepta gubernatiune vestra uos 
discedere nunquam paliatur. 

XXVI. Item alio. 


Reverendissimo coníratri meo illo ille in Domino 
s3lutem. Cuin enim longitudo terra caritati illorum 
non queat evelli quos Christi connectit amor, desi- 
derans desideravi literolas parvitatis mex fraterui- 
tati. tuz dirigere, ut statim quod prxsens loquella 
conspectui tuo loqui non valet, vel has apices tibi 
enarreut. Cupio valde quem recordor absentem, ut 
Cui quo mente sum, cum eo e:iam corpore sim 
priesenti, Divinitas t6 servet per multoa annos, pa - 
reus el custos Dei sterii, quei colinus, Jesu Chri- 
sti 

XXVII. Donatio a. die praesente. 


Sacrosancti basilicx: saneti illi monasterio vel 
alio loco illo. construct, ubi venerabilis vir ille 
abbas vel ep:scopus aut presbyter cum suis clericis 
vel imonaciis praeesse videntur, ego ille cogitans Dei 
amore vel :zlerua retributique, ideoque cedo ad. die 
priseute ad supradicta basilica et iouachis ibi cou- 


8:5 


AD MARCULFI FORMULAS APPENDIX. 


86$ 


sistentes, cessumque in perpetuum esse volo, portio- A libertate super ipsas terras per ingenuos comma- 


nes meas in loco nuncupante illo, sitas in pago illo, 
qua mihi tam de alode quam de comparato vel de 
quocunque libet adtracto advenit vel advenire potest 
legibus in snpra memorata loca, tam terris, domi- 
bus, sedificiis, mancipiis, libertis, accolabus, merita 
accolanorum, vineis, silvis, pra)is, pascuis, campis 
culiis et. incultis, aquis, aquarumque decursibus, 
mobilibus et immobilibus, eum omnibus adjacentiis 
el appendiciis vel colouivis ad se pertinentibus, 
curn omni. integritate vel superposito, quicquid diei 
aut nominari potest, in supramemoratos pagos vel 
ubique de supradietas portionibus tenere visus sum, 
totum et ad integrum ad die przsentead jam memorato 
monasterio vel ad ipsos monachos ibi consistentes 
perpetualiter trado atque transfundo, de meo jure in 
vestra trado dominatione ad possidendum, ut quicquid 
exinde facere voluerint, liberam ac firmissimam in 
omnibus babeant potestatem a die praesenti facieudi. 
Si quis vero, quod (ieri non credo, in futurum, si 
ego ipse, aut ullus de heredibus meis, aut ulla emis- 
sa vel opposita persona, vel quislibet qui contra 
hanc cessionem meam, quam ego bona voluntate 
fieri et adfirmare rogavi, venire. agere, aul resul- 
tare, vel per quibuscunque modis repedire aut in- 
frangere conaverit, nec hoc valeat vindicare quod 
repetit, et insuper partibus supra memorato mona- 
sterio vel monachis ibidem con:isteniibus. duplum 
tantum quantum ipsas res eo tempore emelioratas 
valuerint componat ; et insuper socio fisco multa 
auri libra una coactus exsolvat, et hic cessio omui 
tempore [firma permaneat, stipula&one subnexa., 
Actium loco illo. 


XXVIII. Ad testamentum. faciendum. 


Regnante in perpetuum Domno nostro Jesu Chri- 
sio. Auno illo illius regis, sub die xi1 Kalendarum 
illarum, feria illa, indictione illa. Ego ille filius il- 
lius sana mente. integroque consilio, metuens casus 
humans [ragilitatis, testamentum. meum  condidi, 
quem illi scribendum conmisi, ut quomodo die; 
legitimus post transitum meum advenerit, recogri- 
tis sigillis, inciso lino, ut legis decrevit auctoiitas, 
per inlustrem virum illum, quem in bac pagina te- 
stamenti nostro legatorio institui, gestis reipublicze 
municipalibus tituiis ejus. presecutionibus ab ipsis 
muniatur, et in archivis basilie:e sancti illi conser. 
vaudum decrevi; nt quiequid unicuique de rebus 
meis propriis lhahere decrevi, singulariter 1: hoc 
testamentum nieum inserere curavi. In reliquo vero 
qualescunque aut. quicunque. epistulas aul testa- 
menii vel consceriptionis de nomine meo manus 
meas firmatas ostensasque fuerint, et ante hoc testa- 
menium prznotalas, quas hic non commenmoravero, 
excepto de ingenuilates quas pro anima mex reme- 
dio fecimus aut »dliuc facere volumus, vacuas per- 
maneant ; el quod. unieuique r lioc testamentum 
dedero darique jussero, id ut faciat detur, preste. 
tur, imy.leatur, te omnipotens Deus testem committo. 
Quapropter dum non lisbetur. incognitum qualiter 
dispensante l'eo ad habendum vel possideudum loca 
sanctorum illorum de rebus meis propriis delegavi 
in perpetuum ad possidendum, dedi quoque ad ba- 
silica illa portiones meas atque denominata, id sunt 
illa, quicquid in ipsa loca superius nominata liabere 
videor, totum et ad iutegrum ad basilicas superius 
nominatas proficiat in. augmetyuim. Jllas vero ces- 
Biones quas aid libertos nostros illos ad eorum inge- 
nuitates confirinandas fecimus, id sunt. ille eL ille, 
quando ipsos pro animas nostrae remedium ingenuos 
dimisimus, ut dum advivunt loc teneant et post eo- 
rum discessum cum omni superposito ad jand cta 
ecclesia saucti illius, ubi eis patrocinium el. defen- 
sionem constituimus, revertere faciant, Volumus 
euim ut ingenuos quos fecimus aut in antea. feccri- 
mus, quanticunque in ipsa loca manent quod ad 
sancia ccclesia illa delegavimus, inspecta eorum 


D 


nent, et aliubi. commanendi nullam habeant potesta- 
tem, sei ad ipsa loca sancta debeant sperare, et sel- 
lus de ipsis lidemonio ad nostros heredes nullatenus 
reddant; et de hoc quod aliquibus eis per chartas 
dedimus, nullatenus aliubi vendere mec alienare 
habeant licentiam. Similiter donavimus donatumque 

in perpetuum esse volumus ad monasterium illum, 
ubi venerabilis abbas ille praeesse videtur, villas illas 

jn pago iilo cum omnibus adjacentiis vel appendieiis 
earum, quantumcunque ibidem tenere vel possidere 
videmur, per qualibet adtracto ad nos pervenit au 
legibus venire debet, totum et ad integrum cum 
omni superposito a die prasente in honore sancii 
illius vel abbati illi tradimus ad possidendum, cum 
domibus, :ediflciis, maucipiis, accolabus, libertis tam 
ibidemrn oriundis quam aliunde translatis vel ibidem 
ceinmanentibus, vineis, silvis, campis, terris cultis 
el incullis, pratis, aquis aquarumque decursibus, 
cum exio el regresso, omne genus pecodum (amm 
majore, mobilibus et immobilibus, ounem rem iyez — 
qu:$iram, lai aurum quam . argento vel reliquas fs — 
briesturas, tam ministeria ecclesi: vel strumenizam 
chartarum, libros vel vestimenta ecclesiz, vel omur d 
przsidio quod mihi legibus vivens possidere videomme 
et mlhi redibetur, et quicquid dici aut. nominar. : 
potest, totum et ad integruin ad jamdicto monaste— 
rio sancti illius proficiat ad augmentum, iuspectccm 
llud strumento quod antea ad. jamdicto monasteric—3 
fecimus. Prater ista omuia re-ervamus in Falcidiaum 
heredibus nostris villas illas in pago illo, in ea ra— 
tione ut facta wea. iu. omnibus studeant conservare 
atque defendere. Quod si hoc facere neglexerint 
quicquid cis deputavimus perdant, et de omni cor— 
pore facultatis ine penitus reddantur extranei. E 

si aliquid comparavero, aut ex parentibus ineis mib 
obvenerit, vel adtraxero, vel. per quolibet. ingenic—— 
Rd nos pervenerit, quod in ipso testameuto supraum 
non cominenoravimus, post mosirum discessüg— 
casa sancti iilius per reciores suus recipiat perpe—- 
tualiter ad possidendum. Per pr:sentem testameu— 
tim basilicam sancti. illius heredem meam instituo, 
et quicquid unicuique deputavi, fidei tuae commiite zzz 
quia ha:c quod tibi deputavi malo te habere quaumm. 
ire, le magis quam carteris heredibus ac proberedi—- 
bus meis. Si quis vero, quod futurum esse non credo 
$i aliqus. heredum ac proheredum meorum, vel 98i 
quislibet opposita persona praseniem testamentum 18 
meum  iulraugere conaverit vel tentare. przesumpse- — 
rit, in primis usque dum veram  emendarionem 4 
proiude corrigatur, Deo et sauctis suis habeat €on- — 
uarios, et a. liminibus ecclesiarum elficiatur extra- 
neus, eL insuper inferat ei cui pulsaverit una cum 
Socio fisco auro libras coactus exsolvat, et nibilomi- 
nus prassens pagina firina. perimaueat, quam mane 
mea propiia subter firinavi, et bonorum hominum 
signis vel allegationibus roborandam decrevi, stipu- 
lat onc. Actum loco illo. 


XXIX. Iiem aliud testamentum ad locum sanctum. 


***** mansus et peculiare seu merila& corum, 
preter tantum illa et illa loca, ad legitimos heredes 
servo. |n reliquo voro ego jamdicius ille quantum 
superius est insertum vel coinprehensum , omuia et 
in ownibus, quicquid dici et nominari. potest , ad 
supra:cripto monasterio ejusque congregatione in 
alunento seu in stipendia seu substantia pauperum 
ad die presente dono, cedo, trado, atque trans- 
fundo, nt quicquid omnia supermemorata pars ipsius 
monasterii ejusque rectores facere elegerint, liberau 
ei firinissimai 1n. omnibus habeant potestatem  li- 
bero arbitrio. Licet vero in cessionibus minime est 
necesse poenam inserere, sed tomen pro rei totius 
hirmitate mihi complacuit intimare si fuerit, quod 
nec fieri credo, aut ego ipse, quod absit, aut aliquis 
de heredibus aut proheredibns meis, vel quistibet 
poteus aut inferior vel einissa persuma qui cenira 


FORMUL/E BALUZIANAE. 


804 


atem epistolam donationis, quam ego plena et À vare promitto, et propter vit» miornae praemium 


t voluntate fieri el adfirmare rogavi , venire 
€ infrangere tentaverit, aut aliqua calumnia 
petitione vel refragatione insurgere aut oppo- 
tonates fuerit aut. presumpserit, in. prins 
8 quantum ipsas res eo tempore melioratas 
imt, conira eui pulsatur seu partibus jamdicti 
Merii componere et satisfacere adimpleatur, 
M' uaa cuu socio fisco aurum tantum coactus 
at, et sua repetitio nullo umquam tenipore 
xineat effecu'm, et hie don tio omni tempore 
a peraianeat, stipulatione subniaa. Actum in 
lo. 


.X.. Confirmatio truditionis ad monasterium. 
ida locum traditionis qualiter vel quibus prze- 
"8, qui subter firinaverunt, ubi veniens homo 
momen ille vocatus monachus ad. illas quod 
ite hos annos. per suam epistolam donationis 
masterio illo, quod est in honore sancti illius, 
8 abba una cum congregatione monachorum 
se videtur, jamdictus ille in villa illa qui vo- 
illa, et ad priesens fuit, et per unamquamque 
et loca per singulas per portas et per ostia de 
villas v«l de illas casas dominicatas jam pr:x- 
ille ad misso de ipso monasterio vel ipsius 
«i abbatis illius nomen ille, omnia quantum 
epistola donationis est. insertum vel compre- 
m, in omnibus tradidit ei consignavit eL cuim 
as res in omnibus vestrum et pillo et fistuca 
| in amnibus se exitum dixit el fecit. llis prz- 
as actum fuit, 


XL. Qualiter parentes. filios suos offerant iu 
monasteriis. 

mm lcgaliter sancitum antiquitus teneatur el 
p eum oblationibus Domino parentes suos 
e filios in templo Domini feliciier servituro:, 
dubio hoc de nostris filiis laciendum n«bis 
iter pr:sbetur exeimflum.. quum etenim ju- 
sreatori nostro de oobis reddere fruciuin. 
» hone filium nostrum nomine ill. cum obla- 
p manu aique petiLione altaris palla manu niea 
t8 ad nomina sauctorum quorum hic reli qu ze 
eutar, et abbate presente, trado coram testi- 
galariter permansurum, ita ut ab liac die non 
sli collum de sub jugo regula excutere, sed 
ejasdem regul:e (ideliter se cognoscat insti- 
ware ei Domino cum ceteris gratanti. animo 
ré. Et ut liac nostra traditio. inconvulsa per- 
&, promitto cun jurejurando coram Deo et 
s ejus quia nunquam per me, nunquam per 
Mam personam, nec quolibet modo per rerum 
n facultates aliquando egrediendi de wona- 
tribuam ocessionem. Et ut hxc. petitio firma 
aat, manu mea eam subter firmavi. Isti sunt 


XXI. Promissio stabilitatis in monasterio. 

| ille imtio conversationis mez diligenter ai- 
18 considero quod petitionibus meis primum 
icilis concessus est introitus, sed diu mihi 
i vix hospitii Jocus est misericorditer adtri- 
; in quo per paucos dies demoratus, novicio- 
um domun progressus; in qua mihi dura et 
| primum a seniore sunt pradicata, et stabili- 
nese promissio expetita , et ter in anno lecta 
tradita regula eum admonitione dicentis : Ecce 
b qua militare vis. Si potes observare, ingre- 
8i non potes, liber discede. lloc erz;a videns, 
iissimum atque morosum milii spatium adiri- 
| dubitans aditum pretermisso ut ine jau vestro 
^ soeiare dignemini humiliter deposco. Ego 
hejus regule instituta, Doinino juvante, ser- 


wm. ii Duchesnii, pag. 223. Reoinans, pag. 125, 
b. Tom. IV Spieil., pag. 931 et 175. Notze ad 
id. regul., pag. 982, 085, et 588. Vide homil. 
d, Lugdun., p. ? exuema. 


coram Deo et angelis ejus humiliter militaturum 
subhicio, ita ut ab hae die non mihi liceat collam de 
sul jugo excutere regule, quia sub annali optione 
2ut excusare licuit aut suscipere. Et ut hzc profes- 
sionis me:e petitio a vobis firmiter teneatur, ad no- 
mina sanctorum quorum hic reliqui: continentur et 
praesentis abbatis ill. conscriptam trado in perpetuum 
habendam, et mauu mea roboratam super altare re- 
pono perenniter reservandam. 

Ego ille promitto stabilitaitem meam et conversio- 
nem morum meorum et obedientiam seeundum re- 
gulam sancti Renedicti coram Deo et sanctis ejus *. 


AXXIHIL. Petitio quam ante votum monachi quislibet 
(acere debet. 


Domino venerabili in Christo Patri illo abbati de 
monasterio illo, qui est constructus in bonore sancti 
illius, simul eum felici congrezatione vestra, quam 
Dominus de diversis provinciis 3d peregriaandum 
jropter nomen suum sub jugo militi: a'que servi- 
tutis Ghristi atque ala protectionis secundum Evan- 
gelium Christi regulariter vobis coadunavit. lgitur 
audivimus qued Doininus noster Jesus Christus per 
Evangelium suum aduuntiat dicens : Nisi quis re- 
nuniiaverit. omnibus qua possidet , non polest esse 
meus discipulus (Luc. xiv). Et alibi: Qui reliquerit 
patrem aut matrem, fratres aut. sorores, domus aut 
agros , el caelera propler nomen meum, centuplum 
accipiet , et vitam eternam. possidebit (Matth. xix). 
l'etimus ergo beatitudinem caritatis vestrae ut. nos 
in ordine congregationi ve-Irz dignemini recipere, 
ut ibidem diebus vite nosir:e sub regula beati liene- 
dicti vivere et conversare debeamus, quatenus suave 
jugum Christi et onus ejus leve sentiamus, Igitur 
nostra fuit petiUo et vestra decrevit. voluntas. id 
ipsum implere. Quod ita fecistis. Abrenuntiamus 
ergo omnibus voluntatibus nostris propriis, ut Dei 
s0!a voluntas fiat in nobis, et omuibus rebus quas 


C possidemus, sicut evangelica et regularis traditio 


edocet. Nilil rebus terrenis ab hac die possessuros 
nos $pondimus , nisi quantum a Patre monasterii 
donante aut permittente. alimenta aut. tegumenta 
corporis acceperimus. Obedienti im vobis, in quau- 
tum vires suppetunt, Dominus dederit. nobis adju- 
torium, conservare promittimus. Stabilitatem con- 
versationis nost:e iu congregalione vestra teste 
Domino , devoio animo cuim observatione regula 
usque io finem profitemur servare, uisi tantum, quia 
ignoramus futura, si fortasse causa utilitatis anime 
accedat ut per vestrum comiatuin discedamus , aut 
etiam illud $i contra voluntates nostras, quod absit, 
separemur a principibus vel a barbaris; et ipsum si 
fuerit factum , in. quantum. possumus , semper ad 
ipsam congregationem revertere faciamus, et sub 
Sancto ordine perseveremus. [n reliquo vero per 
nullum ingenium de praedicta congregatione vestra 
vel jugo sancte regulze seu de potestate obedienti:e 


D vestra nullam habeauus licentiam nos abstrahendi 


aut contradicendi. Quod si, instigante antiquo hoste, 
aut voluntate nostra propria hoc facere Lentaveri- 
mus, in nullis inodis hoe vindicare valeamus , sed 
ubicunque nos missus vester aut aliquis ex congre» 
gatione vestra invenerit, etiam nobis nolentibus, iu 
ipsa vestra sancta congregatione, Deo auxiliante, 
per vosinetipsos faciatis. revocare et secuudua re- 
gulam ibidem nos dijudicare, ut diebus vite nostras 
sub divina regula et regimine veslro perseveremus ; 
qualiter in die judicii aute tribunal aeterni. judicis, 
ipso adjuvante, salvos nos repr:eseutare possitis. 
Lt quicunque conira. hanc petilionem , quam nos 
bona voluntate scribere rogavimus et subter firma- 


b H:c formula in usu adliuc erat ann. 1063. 
e Not. 8d Concord. regul., psz. 40, 975 et 1005. 
S. Gregor. lib. 1., ep. à 


807 


AD MARCULFI FORMULAS APPENDIX. SS 


vimus, per queuiibet. modum agere aut infrangere A bus doctis umini. N«e mihi pluribus verbis opas 


voluerit, in primis sciat se a Deo damnandum, quem 
irritat, el iusuper secundum canonicam institutio- 
nem 2 communione omnium fratrum sit. extraneis 
usquequo de liac eausa ad veram emendationem per- 
veuiat, Manos nostr» subscriptione ad. honorem 
domni et patroni nostri sancti illius hanc pejitionem 
volumus roborare. 


XXXIV.-Jpsa promissio. 


Ego ille, domne abba ille, obedientiam vobis se- 
cundum regulam sancti Benedicti, juxta quod in ista 
petitione continetur, quam super istud altare posui, 
coram Deo et sanctis ejus , in quantum ihi ipse 
Deus dederit adjutorium, Deo et vobis promitto cu- 
stodire,'et in quo possum, ipso auxiliante, conservo. 
Amen. 


XXXV. Exemplar promissionis sicul solebaut antiqui 
monachi rcgulum promittere. 


In nomine Domini. Promitto me ego ille in sacro 
monasterio beati martyris sive confessoris illius 
secundum | instituta. beati Denedicti coram Deo et 
sanctis angelis ejus, * prxsente etiam abbate nostro 
ille, oinnibus diebus meis in hoc sancto nionasterio 
amodo et deinceps perseveraturum et in omni obc- 
dientia , quodcunque mihi preceptum fuerit, obedi- 
turum. Ego ille hanc promissionem a me factam 
manu propiía coran tesiibus scripsi et roboravi. 


XXXVI. lndiculus pro monacho qui fugerit de mo- 
nasterio. 


b Demino illi ille. Suggerentes sanctitati. vestr?e, 
certi de volis quia veritatem animosa pietas non 
recusat, nec fides recta aliquando patitur quamcunque 
j:cturam. De caetero cognoscatis quod. noster frater 
ille qui in monasterio nobiscum fuit nutriius, tousue 
ratlusque est, obedientiam. coram Deo ei sanctis 
ejus ac. stabilitatem promisit, atque iu nostra cleri- 
catus o'ficio ipse ordiuats est, * lioc ipsum oblitus 
discessit a nobis et rediit post Satanaim, sicut reverti 
fol t canis ad vomitum suum, el sus lota in. voluta- 
bro luti, et nnnc honorem seculi diligens, divitiis 
Ac terrenis rebus. sectans, vobiscum degens. Vos 
tamen scitis quiequid saerum. diviua lumina verbis, 
clo quio sensuque docent, quod nemo milt.t [mittens] 
manum in aratro, aspiciens. retro, ap:us est reguo 
Dei. Nec vobis latet quid facere canones de hac re 
commendent, vel regula atque tractatores sancti ex- 
posuerunt, [igc euim vos cuncta. relegentes, memo- 
riter retinetis quod. animo sitienti. bibistis. Nom 
sanctà synodus Niczna ordinat ul xi quis in mona- 
sterio nutritus usque ad sumnmuui studium fuerit, et 
postmodum discesserit, wisi revertatur, desertoris 
crimine damuetur. Et. iterum : 4 Si quis susceperit 
monachum alienum, ambo excommunicandi sunt. » 
Canones vero Chalcedonenses (Cap. 4.) ita preci- 
piunt, ut monachus. in. orationc et jejunio perma- 
neat, in loco in quo reunntiavit seculo. Deserentem 
vero excommunicatum esse decreverunt. Canones 
autem Agatenses (Cap. 27) ita pronuntiant ; « Mona- 
chum, vi&i per abbatis sui. permissum, ad alteruin 
monasterium. migrantem nullus tenere praisuimat. » 
* Canones vero Angustidunenses ita statuunt, ut nul- 
lus monachum alterius absque permisso abbatis sui 
praesumat retinere. Regula namque sancti Benedicti, 
quam ipse promisit in omnibus custodire, ila edis- 
serat (Cap. 58) : Sciens se lege regulae constitutum, 
quod ei ex illa die non liceat egredi de inonasterio 
nec collum excutere de sub jugo regulz.» Et paulo 
post :« Necex illa die proprii corporis potestatem se 
habiturum sciat.» Quid. multa replicem ? Vos sensi- 


^ Dernard., epist. 7, c. 17. 

b Note ad Concord. regul., pag. ^80 - 1010. Flo- 
doatd., psg. 499. Capitulagum lib. v, eap. 579, et 
y), cap. d1u8. 

« Concord, regul., p. 580. 90. 


est. vobis scribere. Quicunque euim a me powerunt 
diei, h»c jam divina grata vobis contulit. Oportet 
namque ut. doctrin?. jungatur. vita fidelis. Agnosi 
gravius non. oliservanda nocebit. Vos autem secoa- 
dum datam a Deo vobis sap euti«m facite eum ad lo- 
cum unde exivit reverti, ut agat paenitentiam. Scies- 
tes autem q''oniam qui converti fecerit. peccatorem 
ob errore vize sux, salvabit animam ejus a morte, 
el operit multitudinem peccatorum. Nee vobis deeet 
ho inem perverso ambulantem secandum desideri 
cordis sui auxelium przstare ut magis ae magis est 
iu interitum. Sed auferte malin ex. vobis : quia qei 
tingit picem, eeinquinabituar ab ea. Et nec. abaeon- 
dere potest homo ignem in sinu suo ut vestimen' 
illiu- non ardeant, aut ambulare super prunas et non 
comburentur plant ejus ; sic qui conseuserit iuiqui- 
lalem non erit mundus, Isii, qui excommunicatus est, 
nolite ei communicare, ne bonorum vestrorum pre- 
mía amittatis ; sed. cum sanctis Patribus, qui huj 

cemodi hominem excomniunicaserunt, partem hbatere 
mereatis. Et ubicunque fuerit, abbati suo auctoritate 
canonum revocetur. Canon Chalcedonensis (Cap. 10) 
« Non liceat clericum conseribi simul in duabus ec- 
clesiis, et in qua ordinatus est, et ad quam profe- 
ti! quasi ad potiorem, ob inanis gloriz cupiditatem. 
lloc autem facientes revocari debere ad ecclesiam ia 
qua primitus ordiuati sunt, et. ibi tintum modo mi- 
nistrare, Eos vero qui ausi fuerunt ex. his qus sun 
prohibita per petraie, à. proprio gradu recedant. » Ft 
ue quis clericus qui derelicta ecelesia sua, nulla eae 
existente probabile, vagatur per alias ecclesias, suse- 
piatur in communionem, Canon Aurelianensis. f Miui- 
stri in quibuscunqu? locis ordinati fuerint pervagat 
ubicumque inventi fuerint, cum auxilio episcop: tan- 
quam fugaces sub custodia revocentur. 5 Et renm 
se ille abbas futurum esse cognoscat qui hujus. 
modi personas non. regulori. animadversione ditria- 


C verit, vel qui monachum suscepit alienum. 
4 


AXXVII. Qui monasterium in proprio aedificat, qualiter 
chariam faciat. 

Antiqua legum aucloritas et principum decreta ssa- 
xeruntut unusquisque, dum manet in corpore, de pro- 
pria quam possidet facultate voluntatem) suam literis 
Inserat, ut perenuis temporibus inviolata permanes. 
Quapropter dum non hábetur incognitum qualier 
eso ille una cum conseusu Galliarmmn poatifcum i8 
re mea propria, quie ex successione parentum mee 
ium mihi obvenit, monasterium in houore saueti 
illius 2edificavi in loco nuucupanteillo, in pago illo, ia 
line ilia, et constituimusibi abhateu nomine illum, qu 
ibidem sanetum ordinem, Deo auxiliante, guberware 
laciat et suis monachis ibi constituat, et per eju ot 
d.nationem ipse sanctus ordo perpetualiter sil insli- 
tutus et. conservatus.. Propterea donamus et doas 
tum iu perpetuum. esse volumus ad jam nomime 
inonasterio sancti illius vel ad abbate illo ipsws le 
cum ubi ipse monasterius est constructus, cum onm 
bus adjacentiis et appendiciis suis et locella seu eot- 
nicis in villas iliasin pagoillo. Ista omnia qux superis 
menmeravimus, cut. omnibus adjaceniiis vel apget- 
diciis eorum quatumcunque ibidem tenere vel post» 
dere videmur per quolibet adtracto totum et 3d iae 
grum cum omni supraposito ad die praseuti ia be 
nore sancti illius pro remedium anim: mez vez 
terna. salute deditnus, cum domibus, aedificiis, man- 
cipiis, accolabus, libertis, vineis, silvis, camps, 
pratis, pascuis, aquis, aquarumque decursibus, eire 
menta chartarum, libris, vel vestimenta, ses misi 
teria ecclesie , mobilibus et immobilibus, omnes 
rem inexquisitam, quicquid dici aut nowiuari pots 


4 Vide Clartular. Tutel. fol. 59. 
* Canones S. Leodegarii, cap. 10. 
( Conc. Arelat. t, c. 2. 

* Concil. Agath., cap. 27. 


Su 


FORMUL/E BALUZIANJE. 


8 


totam et ad. integrum ad suprascripto monasterio A Quapropter dum. nou habetar iucognitum. qualiter 


vel jam dicto abbati cum  menachis suis perpetuali- 
ter, protegente Domino, tradi:uus ad possidenduin. Ut 
dum qunes pr:sules et. nobiles personae agnoscunt 
et comprovincialibus nostris cognitum est quod ego 
il'e in inea re propria jain uominatum monasterium 
adificavi vel caenobiolo sancto ihi constitui propter 
Deum, vel quicquid exinde facere volo, pr:eseuti 
tempore in omnibus mihi maneat libera potestas, 
propterea per prissentem paginam cum con-ensu su- 
pra meuoratorum poutilieuun constituo ut. nullus 
episcopus alius civitatis, aut archidiaconus, v«l qui- 
libet ex elero, aut actores Ecelesis, nullum ib dem 
priesumant exercere dominatum , nos ad mansiona- 
ticos 3uL repastos exigeudo, nonu ad ministeria de- 
seribeido, non ad abbatem mittendo. Cum vero 
necesse fuerit chrisma petere, tabulas aut altaria 
eonsecrare, sacris ordinibus benedici , abbas vel 
monachi ibidem consistentes, a quocunque de san- 
ctis episcopis sibi elegerint qui hoc agere debeat, 
licentia sit eis expetere, et illi boc beuedicere vel 
consecrare. Si vero, caritate exigente, pontifex qui- 
libet ab abbate loci illius ibi fuerit invitatus, sunpli- 
citer qui ei a fratribus offeruntur accipiat, nulla 
exenia vel munuscula aniplius eis quierat, neque de 
omnibus rebus ipsius monasterii nullam habeat po- 
testatem. Cuui vero abhas ipsius loci acceperit trans- 
itum, quemcuuque de semelipsis wonachi ibidein 
habitantes secundum regulam sancti ljenedicti me- 
liorem invenerint , ipsum abbateu ibidem consti- 
tusut.. Quod si ipsi de seipsis talem non inveuerint, 
cum cowmuni consilio illi sanciores monachi aliun- 
de regularein. abbatem, qui eus sub regula sancti 
Benedicti regat, elegendum 1n eorum maneat pote- 
state. Quod vero Deus. avertat, ue ibi sanctus ordo 
tepescat, et ipse abbas hoc emendare nen praevalet 
2ut negligit, potestas inaneatur ipsis monachis ubi 
cunque in propriis monasteriis rectius et sanctius 
secundum. regulam sancti. Beuedicii invenerint, ex- 
petere, et per eorum salubre consilium ipsum san- 
cium ordinem regulariter emendare. Quod si ponti- 
fex vel aliquis ex eecl sissticis monasteriis quislibet 
vel aliua emissa persona contra ipsum abbatem vel 
ejus congregationem de supradictis ordinibus vel 
benedictionibus vel de rebus meis propriis monaste- 
ni per qualecunque strumento aut quocunque modo 
»d ipsam casam fuit vcl inantea fuerit delegatum, 
additum, commutatum, vel concessum, vel quicquid 
ad ipsum monasterium vel ad corum homines perii- 
net, aliquid calumniare aut inquietare vel per quod- 
libet ingenium minuare tentaverit, a glorioso dommno, 
quem tunc Deus regnum Burgundis gubernare per- 
miserit, loc protinus emendetur. Precor igitur glou- 
11080 domno qui est temporibus modernis, et futuris 
successoribus Deus reguum Burgundie gubernare 
permiserit, et per Dei tremendum judicium adjurare 
prxsumo, ut przsentem p»ginam vel facta mea cx 
puuidicto caiuobiolo ineo sua lurtitudo contra omnet 
adversitatem pro mercede sua post Deum jubeat de- 
feusare atque solidum in omnibus custodire, ut nul- 
Iatenus ab infestatione malorum hominum possit in- 
sumpi, sed deleciet. ibidem abbati vel sacerdotibus 
seu monachis ibidem consistentbus pro vita ipsius 
el liliorum ejus vel exercitu ct omni populo catlio- 
lieo quieto. ordine Dominum supplicare. Si quis 
vero. 


AXXVIL. Qualiter privilegium condatur. 


Dominis apostolicis prasseutibus temporibus et 
futuris, quicunque eub lide caillielica pastorali se-- 
eiantur eflicia, ille episcopus Christi bumilis. Op. 
portunum est etiam ut Deum Limentes propter veu- 
tura futuraque judicia diligentibus Deum bonum 
eperare, quatenus qui ponlilex vocatur iu populo, 
umentibus Deum succurrat affectus ; ut qui seculum 
calcant et Christo servire desideraut, per consensum 
yas oris quieti ab oumibus inlestationibus vivant, 


C 


imonasterio in pago illo, qui dicitur ille, quem illu- 
ster vir ille in alo.le proprio construxit, et pro totius 
defensionis studio per suam epistolam ad przcellen- 
tissimum domnum regem Burgundix ipsum mona- 
sterium aspicere decrevit, ut communis mercis iilius 
pro fundamento et regale clemeniia pro defensionis 
auxilio crescat apud Deum, et nobis jaind.cto domno 
glorioso regi illo opportunum est etere ut privile- 
gium monachis ibidem habitantibus deberemus lar- 
gire, ob lioc maxime quia solet contingere ut, mo- 
rientibus religiosis episcopis, pastoralem locum 
suscipiant seculares, et res qu:e pauperibus fuerunt 
condenat:e magis per gasindos quam per sacerdotes 
dispergantur, et ecclesiastica vita neglecta coulata 
bonorum magis per venatores et canes et, quod est 
gravius, per meretrices expendantur, vel religionis 
norma distrucia levitate laicorum secularia injuste 
consentiantur, el prr eorum iniqua consilia inona- 
chorum vitam conturbare prisumant, Propterea 
ergo ad hac parte seuiper Christo propitio directore 
dirigeutes communi voluntate ille episcopus et cie- 
teri cousensimus ut in eis privilegium claro animo 
con(irinaremus. Statuentes ergo jubemus sub tesii- 
monium sancte Trinitatis et pretium sanguinis 
Christi, corau Deo et. augelis 3:que archangelis, ut 
de przedieto monasterio illo vel quicquid ibidem tam 
regio munere quam privatorum vel quibuslibet re- 
bus atque corporibus est conlqtuin aut. inantea con- 
latum lugrit, ut nullam exinde episcopus civitatis 
iilius habeat potestatem, neque archidiaeonus illius, 
vel ministri et actores ecclesie , aut quislibet ex 
clero in rebus praedicti monasterii nullum prazsu- 
mat habere principatum in nuHam omnino rem quod 
dici aut nominari potest, non pro pasto exactandumi, 
non pro mansionaticos requirendum, non pro totius 
omnino re repetendo, non pro abbatem constituen- 
do, non pro ministeria discribendo, non pro altaria 
aut tabulas consecrando, non pro sacros ordines 
dedicando, illius civitatis episcopus nulluin ibidem 
pr.rsumat habere accessum , nisi fortasse. per coin- 
munem consensum abbas vel ipsa congregatio eum 
caritatis. gratia pro sancte vite merius. crediderit 
evocanduim. Et si foriasse ab eis fuerit evocatus, 
non hoc io consuetudine vertat, nec munera exiude 
requirat, sed simpliciter qua a lrairibus sibi fuerint 
oblata ; et expleto caritatis olficio , ad propria, sicut 
de reliqua regis domo, cum pace discedat ; quia 
dignum est ut quod rex hujus seculi cum suis pro- 
ceribus pro comunuue salute voluit esse constru- 
ctum, sub integro privilegio sit in perpetuum a ca- 
lutiniaudi occasionibus conservatum. Confirmauus 
igitur jure perpetuo ut cum abbas ipsius coenobii de 
hae vita. nuügraverit, quemcunque sibi monachi ibi- 
dem habitantes secundum Deum elegerint, absque 
ullo arbiwio civitatis ipsiur antestitis ipsi sibi mo- 
naceli pastorein. instituaut, qui evrum sacrum ordi- 
nem insianter adlentat. Cum vero luerit opportu- 


D nuu ecclesiam dedicare, aut sacros ordines bene- 


dici , vel tabulas consecrare , quemcunque de reli- 
g;iosis episcopis abbas ipse vel monachi sibi volue- 
nnt invocare, in eorum maneat potestate. El si, 
quud absit, ibi ordo sanctus tepescat, et abbas mo- 
nasterii hoc per se emendare. neglexerit, aut etiam 
jpse cum monachis statuta regularia servare con- 
leiipserit, etiamsi vix. pauci viueantur de monachis 
quorum rehgio iu Clruto proficiat, potestas illis 
maneat quecunque sibi elegerint. de proximis mo- 
nasteriis quem rectius et sanctius secundum regu. 
lam saucti Benedicti invenerint expetere, ut eorum 
salubri consilio studeaut sanctum ordinem revocare. 
Sutuimus elüam mulierum accessus intra portas 
monasterii nullatenus (iat. Si quis itaque constitu- 
lionem prasenteu) pro quocumque conludio mutare 
couaverit, reus omnipotenti Deo elfectus a. pace 
Christianorum ommum habeatur extraneus, et i- 
d.sselubili auatheuiatis viuo NAM. SQUNEXA. Sae 


$11 


AD MARCULFI FORMULAS APPENDIX. 


873 


nationis Judx proditoris incurrat. Quod privile- A Petri quoque apostolorum principis primam m, qui 


gium ut in perpetuo tempore conservetur, siüpula- 
tione subnixa, manu propria. 


XXXIX. In Dei nomine. Incipit epistola que [ormata 
dicilur sive commendatitia. 


leverentissimo atque religiosissimo et a nobis 
cum summa veneratione nuncupando illi episcopo 
ego ille extremus sub pontificali olficio Deo famulau- 
tium perpetuam in Domino Jesu opto salutem. * TYA. 
TAA AAI. pLxxv. Prasens frater noster ille petiit ab 
extremitate nostra licentiam ad vestram al'mitatem 
proliciscendi, atque vobiscuin sive cum vestris habi- 
tandi. Cui et nos benivola mente et fraterno aflectu, 
non solum ei copiam ad vos veniendi nou negavi- 
inus, verum etiam ut a vobis sive a vestris gratifice 
suscipiatur exposcimus. Et si vobis placuerit ut aut 
in gradu quem modo tenet sacris aliaribus imini- 
Firet, au. ad altiorem gradum promovealur, nostro 
rive nostrorum [vestro sive vestrorum] testimonio 
euscepto, id ei facere liceat ; quippe qui nihil in eo 
tale noverimus quo id faciendi ei licentia denegetur. 
Bene namque in ecclesia in qua haetenus fuit edu- 
catus , bene conversatus , hoc nobis de se sive de 
6ua vita ostendit, ut in quantum liumana (ragilitas 
scire potest, administratione sacrorum ministerio- 
rum non sit indignus. Nos itaque, ut homines divi- 
ni sensus inscii, et arcanorum ignari , preebemus de 
fratre quale scimus testimonium. — Deus est eniin 
quem occulta non lallunt, et qui omnium secreta 
rimatur, juxta illud : /lomo videt in facie, Deus au- 
tem in corde (1 Reg. xvi). llas ergo litterilas ideo 
illi pelere el nobis facere libuit ut ille non solum 
pro proíugz0o aut aljecto non habeatur, veru. eiiam 
nostrae humanitatis et caritatis commendatione, a 
vestra fraternitate libentissime suscipiatur. AMHN. 
xCcvit.. Salus zeterna, qua Cliristus est, et in lioc 
presenti tempore vobis long:evam salutem et in fu- 
turo cum sanciis et electis sempiternam largiri di- 
gnetur. Amet. DCXCIV. 


XL.. Jtem alia. 


lu t'omiue Patris n et Filii Y et Spiritus saneti A. 
llle episcopus veuerabilibus prasulibus illis carissi- 
wis nobis patribus et confratribus pacem oinnem et 
salutem seupiternsm. | Audientes praesentem eccle- 
sim nostr: filium illum, in. eadem quoque vatum, 
nutrilum , aique eruditum , et usque in presbyterli 
dignitatem a nostro praeces-ore provecium, vobis 
vesirzque ecclesi? necessarium esse et utilem, mu- 
tua caritate et fraterna compassione destinamus eum 
vestri» paternitati , ut in. omnibus, sicot ex vestris 
uno, illo quoque utamini in Christo, hoe scientes, 
quia nullius mal famse spud nos usque nunc fuit, 
vita. honestus, moribus simplex. Seientia. quidem 
nou extollitur a nobis : quia nec potest Homerica, 
sed, ut ita dicamus, ut in pluribus uon civilibus sed 
exterioribus vulgo egonica. Et quia non divisa , sed 
unica eet Ecclesia Christi, non multiformis, sed con- 
cors, inter. nos. euam quaedam fawiliaritas pr:e aliis 
lamiliarit:tibus animata , decet omnino ut et vos uta- 
inini nostris ut vestris, et nos vesiris ut nostris. Ilsc 
omuia invicem agamus in Christo Jesu Domino nostro. 
Et ut lie nostra humilitatis littera de prafato [fratre 
vestr:i caritati missze non ficize, sed (ixze, non ventos, 
sed firi:e, comperiri valeant, Graecos apices, quos 
ecclesiasticus mos in hujusmodi rebus agendis de- 
crevit, consütuit, et obtinuit, subter addere cum 
numeris ad se pertinentibus curiose decreviinus, 
hoc est, primos quos jam superius posuimus Patris 
u, Fili Y, Spiritus. sancti. A, qui exprimunt uume- 
ivin octogenarium quadringentisimum et primum, 


"^ Videl'itheeum in Glossario ad Julian. Antecess., 
p. 255. 

b Joseph, archiepiscopus Turonensis. Vide Vitam 
A!cuini, p. 12 bis. 


habet numerurm , ut. jam dictum est , octogenarium. 
Nostri quoque nominis primam, vestri secundam, 
accipientis terBiam, nostrz? quoque civitatis, de qua 
scribitor, quartam, et vestre, ad quam seribitor, 
quintam, indictionis quoque pra«sentis anni nume- 
rum, et summam utriusque numeri. Addidimus pre- 
trea seor»um in conclusione epist!ol:? universa pra- 
fata, claudentes nonagenarium et nonum numerum, 
qui secundum Graca elementa, significat ( Auux ]. 
Urate pro nobis orantibus pro vobis. Amen. 


XLI. tem adhuc alia. 


Clarissimo in Ch:isto atque sanctissimo fratri illo 
episcopo itemque ille indignus archiepiscopus in 
Domino salutem optat. Presens denique presbyter 
ille nomine ad nostram confugit exignitatem , nobis 
rememorans qualiter antecessor noster domnus 
b Joseph eum ordinavit per deprecationem Frede- 
gisi abbatis in titulo saucti Martini in villa quae dici- 
tur illa, et recordans quod nos in ip-o die suz or- 
dinuijonis eum inquisivimus. [deo ad vestram mi- 
simus ipsum prudenliam , ut in vestra illi licitum 
$it suum peragere parrochia oftficinm. Et at certius 
credatis a no;.is ipsum ordinatum, hanc epistolam, 
quam Formatam dicimus, concludimus eo tenore ut 
eredimus a sanctis Patribus con-titutum esse, i4 
est, primam litteram Patris et Filii et Spiritus sancii, 
ut in nomiue ipsius condita conservetur. liem pri- 
mam litteram l'etri ponimus, qui primus apostolo. 
rum fuit, qua, ut transtnlimus, Lx xx significat. Po- 
nimus ad nostrorum nominur litteras luci quamv.s 
diversorum ordine tamen ut constitutum est, id cst, 
me indignum primam litteram, vestri gloriosi secun- 
dam, tertiam civitatis nostre de qua mittitnr, quar- 
tam vestra urbis ad qua: mittimus. Addidimus in- 
dictionem quse est AMEN. Quod nonagenariwmn n»- 
nui numerum exprimit. Valete in Duiniuo. 


XLiI. Jtem adhuc alia. 


c 'everentissimo almiflu:eque religionis cultu sio- 
cerissimo sanctae illius sedis arcli'episcopo vel epi- 
Scopo Adven:ius reverenda Mettensis Ecclesie ac 
plebis ipsius humilis famulus in Christo pastorum 
principe mansuraim cum gaudio prosperitat.s et pef- 
petuitaiis gloriam. Decreta sanctorum cccs vii Pa- 
urum Nicza constitutorum saluberrima servantes, 
Deo dignam piamque frateruitatewm vestram canonice 
aggredimur, et sub nomine formate epistols reve- 
renter vestram sauclitatem adimus, vobis videlicel 
intimando quia przsenti presbytero vel diacono seu 
$ubdiacouo nomiue ill. has dimissorias dedimus 
literas, quem iu nostra diocesi ecclesistice educa: 
tum de ordine clericatus ad illum provezimos gra- 
dum ; ut liis canonicis munitus apicibus, cuin. ao- 
stra licentia ei in vestra parrochia sub defensiwe 
ac regimme vestre carg dilectionis degere liceal , el 
ut eum, $i morum prebiias et doctrinz dignitas 
suppetit, ad ecclesiasticos ordiues promuveatis fide- 
liter aunuimus, et in sinu sancta matris Ecclesie 
canonice fovenduimn ac regendum  comminimus. 
llanc ergo epistolam Grxcis litteris binc inde me- 
nire decrevimus, et anulo. Ecclesize nostre bullare 
censuimus. Christus pastorum priuceps Íraterails- 
tem vestrain ad custodiam sui gregis diu nobis cou- 
servel iucolumen. Amen 4, 


XLI]. Exemplar libertatis. 


Auctoritas ecclesiastica patenter ammonet , iast- 
per et majestas regia catholic;s religioni assemsum 
prabet, ut quemcunque ad sacros ordines ex fami 
propria promovere kcclesia quseque d Wu, n 
praesentia sacerdotum , canonicorum simul et 1» 


* |vo , part, 1x , cap. 454, Sirmondus, Conc. 6il- 
lia , tom. ll, pag. 673. 
4 Vide Sirmondum in hanc formatam epistolam. 


873 


FORMUL.E BALUZIAN.£. 


874 


bilium laicorum , ejus cui subjectus est subscriptione A scripsi. Notavi diem dominicum iv Kal. Jun. anno 


vel manumissione «ub. libertatis testamento. solem- 
nter rohoretor, ldcirco ego Adventius, annuente 
Christo, sanct Mettensis Ecclesiz? episcopus, quem- 
iam Ecclesi:e nostr:é famulum nomen ill. sacris or- 
dinibus oblatum ad altaris cornu. vohilium virorum 
in pr:sentia per hoc. auctoritatis testamentum sta- 
tno, ita ut ab hodierno die et tempore beue inge- 
nuus atque ab omni servitutis vinculo secorus per- 
mancat, tauquam si ab ingenuis fuisset parentibus 


procreatus. vel. natus, eamdemque pergat. parie 


quamcunque volens canonice elegerit, ita ut d: inc«ps 
uec nobis neque successoribus nostris ullum debeat 
noxi conditionis servitium. Sed omnibus diebus 
vite sus sub certa plenissimaque ingenuitate , sicut 
alii cives Romani, per liunc manumissionis atque 
iugenuitatis titulom bene semper ingenuus atque sc- 
curis existat. Suum vero peculiare quod liabet , aut 
quod abhinc assequi. poterit, faciat inde secenndum 
canenicam auctoritatem libere quicquid voluerit. Et 
ut hec ingenuitatis pagina inviolabi'em obtineat fir- 
mitatem, manu propria illam roboraviinus. 


9? [SONIS 
MONACIH SANGALLENSIS 
FORMULAE. 


XLIV. Traditio ad monasterium. 


Huma-:0 genere reccatorum maculis sauciato atque 
ob culpam inobedieutiz a paradisi gaudiis dejecto, 
inter cetera curationum medicauienta. etiam et hoc 
Deus mundo remedium contu'it ut. propriis divitiis 
ho:niues suas animas ab inferni tartaris redimere 
potuissent , siet per Salomonem dicitur : Redemptio 
anime viri, proprie divitig ejus ( Prov. xv). Minc et 
per s^metipsam divina clementia in Evangelio hor- 
tatur dicens : Date, et dabiiur vobis (Luc. vi). t ite- 
rom : Date eleemosynam , el omnia munda sunt vobis 
( Luc. x1). His igitur atque aliis Scripturarum. am- 
monitionibus ego Wolfíhugi compunctus trado atque 
trans/un.lo ad caeuobium sancti Galli , ubi Grimaldus 
abbss preesse dinoscitur, quicquid in pago Turgau- 
veusi in loco Ramniisperage noininato proprio su- 
dore Stariclolfus adquisivit, et cum manu advocati 
sni Kiclmari ad pradictum coenobium contradidit , 
mibique et legiiiin:e me:e procrealioni sub ea ratione 
possidendum dereliquit ut censum exinde anuis sin- 
gul's persolvamus, id est, duos denarios vel duos 
waldros de grauo. Si autem ego illas redimere ve- 
lim , cum uno solido id agam. Si vero ego illas non 
redimam , legitimi heredes mei sub praedicto censu 
eas possideant. Si autem lioc. evenerit ut legitimi 
beredes mei deficiaut atque in sua ingenuitate non 
permaneant integerr/me, statim ad. predictum. red- 
eant cenobium perpetualiter possidendum, nullusque 
eas ulterius licentiam abstraheudi habcat , sed pro 
remedio animx mea necnon et Staricholfi semper 
jiuc sint deligatx: , cum pratis, pascuis, silvis, 
smarchis, viis, aquis, aquarumque decursibus, cul- 
tis , et incultis, mobilibus et iminebilibus, quicquid 
dic) vel noniinari potest. Hanc autem traditionem 
ideo ego facere volui quia illa prior traditio quam 
Stariebolfus feeit, non perfecta nec litteris fuit ian- 
data. Quod si ego ipse vel ulla opposita persona 
conira hanc traditionis cliaruulam venire tentaverit, 
suri uncias tres, argenti pondera quinque ad xra- 
rium regis coactus persolvat, et effectum que'n in- 
choavit nou perliciat, sed hzec charta stabilis et firtna 
permanet, cum stipulatione subnixa. Actum in ipso 
cenobio sancti Galii, presentibus jà:is quorum hic 
siguacula continentur. Siguum Wolfhugi, qui hanc 
waditiouem fecit. Sig. Heitar. T Amalunc. t Witi- 
gouvo. T Tagibreht. ; Ricman. T Enno etc. Ego igi- 
iur 180 inmerens inonachus rogatus scripsi et &ub- 


xii regni Lodoici, sub Odalrico comite. 
XLV, 7Jtcm alia. 

Ego ín Dei nomine illa eum manu advocati mei 
nomine illo trado aid monasterium sancti illius man- 
€'pia totidem , quorom hizc sunt nomina. Sed exta 
hos unum servum einptitium nomine illo. In ea vi- 
delicet ratione ut ea habeain tempus vite mes, cen- 
sumque anuis singulis solvawm, id est, tantura, Et si 
redimere voluero, eun tanto redimam, fllum vero 


' supra nominatum servum nornine illo in eundem 


C 


censum habeam tempus vite ine:e.. Et si redjmere 
voluero, cum tanto preijo redimam. Post obitum 
vero meum, si ante non redimero, omnia ad j mdi- 
etum monasterium redeant perpetim possidenda. Si 
quis vero contra haríc chartula: traditions venire 
atque inrumpere tentaverit, illa multa componat 
sicut in. lege Alamannorum contiuetur. Actum iu 
illo loco publice, etc. 


XLVI. Proestaria. 


Christi enim favente clementia, ille abbas mona- 
steiii illius sancti. Convenit una cum consensu fra- 
(rum nostrorum ut illa mancipia, qux nohis ille de 
iMo loco tradidit, ei iterum per prastarium reprz- 
slaremus , quorum bxc sunt nomina, illum et ejus 
sobo!em lis nominibus, sed exira hos unum servum 
emplicium, in ea videlicet ratione ul ea. liabest 
tempus vit:e su:e, censumque annis singulis inde 
8»lvat , et si redimere voluerit, cum illo pretio re- 
dimat. lilum vero supra nominatum servum illum in 
eiudeim censum habeat teinpus vite su ; et st re- 
dimere voluerit, cum illo pretio redimat. Post obi- 
tuin vero ejus oinnia ad supra dictum monasterium 
redcant perpetim possidenda, si ante nion redemerit. 
Actum in ipso mona-terio publice, praesentibus istis 
quorum hic signacula continentur. Signum decani, 
praepositi, cellararii, sacratarii , portarii , hospita- 
rii, camerarii. Sig. aliorum testium. Ego itaque ille 
scripsi et subscripsi. Notavi diem illum , illa daia, 
auno illo illius iw peratoris, sub illo comite. 


XLVII. Vindicaiio traditionis. 


Dum constet plurimis quod a quodam homine no- 
mine illo advocatus cenobii sancii illius, pro rebus 
quas ille iu illo loco sitas ad partem j«mdieti mona- 
sierii cortradidit, Irequenter pro illis rebus inter- 
pellatus est. Qua ex re utrinq:e complacuit atque 
convenit uL devitaudz? deinceps causa contentionis 
prefatz res, pro quibus nos et advocatum nostrum 
interpellat, ad nos pleniter, id est ad potestatem 
monasterii redeant perpetim possidendse, accipíiat- 
que a parte ejusdem monasterii aliquo. territorium 
in confinio villa iliius nomine nuncupata , hoc est, 
totidem juclios , 8ub tali conventione ut etiam dein- 
ceps neutra ullam inquietudinem seu repetitioneu 
moliatur. Quod. si inchoatum fucrit, sic tune. pars 
alteri tantum culpabilis quantum. expetit, et quod 


D malo ingenio repetit. evindicare non valeat, se 


przsens conventionis chartula perenuem obtineat vi- 
gorem , stipulatione subnexa. Actum in illo loco pu- 
blice. Signum illius abbat;s et advocati sui illius, 
qui hanc conventionis chariulam .perpetraverunt. 
Sig. decani, custoris, praepositi , cellerari, porta- 
rii, camerarii, lospitarii. Sig. aliorum testium. 
Ego itaque ille rogatus scripsi. Notavi diem illum, 
in ila data, auuo illo illius imperatoris, sub ille 
conte. 


XLVII. Charta commutationis. 


Omne namque quod inter partes diversas boris 
moribus sauisque consiliis fuerit diffinitum, necesse 
est propter jurgia futura subjicienda succedentibus 
temporibus subscriptionis vinculo conligare. Sic ita- 
que complacu;t atque convenit inter ilium abbatem 


^ Vide tom. Vl Canis., pag. 958; tom. 1. Rer. Alamanaar., p. $9 et 250. 


PargoL. LX XXVII. 


«A 


875 


cum advocato suo, seu ceenobii illius, seu inter alios A ominus 


seculares inter illum et illum u  simillas firmitates 
parique tenore conscriptas cambii sui emiLterent. 
Quas et. emiserunt. Ipsum autem cambium in eas. 
dem firmitatis emissiones nominatim visum est nobis 
insereudum. Deinde namque memoratus abbas seu 
alius cum manu advocati sui jamdicto homini illo ia 
villa nuncupata Juchos et de pratis ad carradas ad 
jus pertinens sancti ilius, et accepit ab illo iu villa 
nuncupata Juchos et de pratis ad carradas, ea dun- 
taxat. ratione ut pars utraque accepte jus cambitio- 
nis deinceps inconvulsum el inviolabile perenuihns 
"temporibus absque ullius inquietudine vel repeti- 
tione possideat ; sicque pari diffinitione sanxerunt ut 
si pars qualibet exin calumniam ingerere, hoc est, 
si aut inemoratus abbas, seu successores ipsius, sive 
jamdictus ille vel illius heredes aliquam repetioneu 
moliri tentaverint, sil tune pars parti tantuin culpa- 
bilis quantum repetere praesumpserit, et in serarium 
regis auri uncias tres cogalur impendere, sed. nihil- 





AU MAHCULFI FORMULAS APPENDIX. 





876 


resens- emissio cambii ejus perpetim sui 
vigoris obtineat firmitatem, ita duntaxat si impera- 
toris clementite complacuerit. Actum in. illo loco, 
presentibus istis. Siguum illius abhaiis et advocati 
sui illius. Signum illius decani. Signum prapositi. 
Signum cellararii. Signum custoris. Signum portarii. 
Signum camerarii. Signum bospitarii. Signum alio- 
ruin testium. Ego itaque iimerens diaconus anno 
ilo imperatoris scripsi et subscripsi. Notavi diem 
illum, illam datar, sub illo comite. Amen. 


XLIX. Constitutio dotis. 


Dulcissima conjux mea atque awmantissima nomine 
illo, ego in Dei nomine ille. Sumpsit mibi consilium 
atque complacuit ut ego te mihi in coujugium  acce- 
pissem. Quod ita et feci. Propterea dono tibi dotem, 
Sicut. nosiris. ntriusque complacuit amicis tibi do- 


B nare, in pago illo, in illo 1.co, iu. villa nuncupata, 


id est, rectam curtem Sape CirCumciu 


ctam, etc. 


Cuin 


FORMUL/E ANTIQU/E 
ALSATICJE. 





CLAUDI! LEPELLETIER MONITUM. 


Has formulas vetustissimo et optimz? note Codici 
earum quà suut Marcu phi. subjunetas. reperimus 
inter Francisci Pithoei monumenta. In. quo. quidem 
Codice non paucs lectiones varim ab editioue illu- 
strissimi et eruditissimi D. D. llieronyui Bignonii 
in supremo Galliarum senatu advocati catliolici, quae 
multum ad illius restitutionem conferrent et contu- 
lissent, si tum suminz ac venerand:e. antiquitatis 
Codex Peleterianz bibliothecze Pitheeani juris fuis- 
set, Non enim dubium quin Puhous Bignonio, in 
primis studiorum suorum experimentis, sui Codicis 
copiam fecisset, et libentissime et humanissime, tum 
propter arctissimam ex patre necessitudinem, cum 
propter certam etsi nascen'em magni illius nostri 
seculi genii exspectationem. Pertinent autem. hz 
formul:e, qua temporibus filiorum Ludovici Pii scri- 
pt? sünt, ad. reguum Austrasi;, ut qui& Marculphi 
ad regnum Burguudiae. 


I. Carta donacionis monasterio in precaria. 


Ego ille cum manu advocati illud trado ad mona- 
sterium. S, N., cui nunc S. episcopus abbatis jure 
praesidet, quicquid hxreditatis in. Arguna possideo, 
lioc est in illo et illo loco, ea conditione ut ego inde 
duos denarios singulis aunis vitz? 1mnezg ad ipsum 
monásterium persolvanm. Et filius meus, Itt, ct ejus 
legitime procreati easdem res inira sex annos post 
obitum meum decem libris, in arg. et auro puro a 
supradicto monasterio redemeruut. Quod si. pactum 
quod cum eis placitus sum conlirmaverint et imple- 
verint, potest eadem redemptio, etiam me vivente, 
sj tà niibi et amicis meis couiplacuerit, fieri. Quod 
si iu aliquo pactionis mes contrarii fuerint, ego de 
rebus meis ordinandis potestatem habeain. Sic agtem 
lic omuia trado, ut cuncta et filio uieo, Itt, et ejus 
procreationi et monasterio proficiaut in agris, pratis, 
silvis, aquis aquarumque decursibus, et omnibus 
ediflciis ac mancipiis atque universa supeltectili : 
nisi tantum quod uancipia qua jugiter in domo mea 
consistunt, el milii specialiter serviunt, extra hanc 


wvaditionem relinquere decrevi, donec milii Dominus. 


Ínsinuare dignatus fuerit quod de his, secundum 
$u3m voluntatem ct utilitatem mcain, facere debeam, 
Si quis vero centra hauc. cortam potestativa. inanu 


peractam venire aul eam irrumpere comatus fuerit, 
ad (i-cum regis auri uncias tres, argenti libras octo, 
coactus persolvat, et liec eria nihilominus firma et 
stabilis perinaneat. 

Haec traditio primum placita et facta est in. illa 
feria iv, viu Kalend. Cetobris coram N. seniere co- 
mite et subscriptis proceribus ac. plebeiis, atque ro 
borata est in illa vt die Katlendar. earamdem [r. vi, 
coram ftt, comite. juniore, et inultitudine procerum 
ac popularium, quorum hie pauci admodum suit ad- 
notati. Signum N. et advocatus ejus N. qui hanc tra- 
ditionem | fieri jusserunt. el decreverunt, Ego itaque 
N. notavi supradictos dies, annuum N. regis piissimi 
vii coiniteni. 


MW. Carta reprastationis a monasterio in precaria. 

Complacuit mihi S. episcopo et abbati monastrrii 
'S. G. ut res quas nebis N. tradidit cum. consensu 
fratrum et mauu advocati nostri N. hoc ei repraesta- 
remus. Tradidit autem uobis eadem N. quicquid hz- 
reditatis in Arguna in Australi parte. Aquilonis Ar- 
guna possedil. ldem in isto et isto loco, ea condi- 
lione, uL ipsa Inde duos denarios singulis annis vitse 
sux? ad ipsum S, G. monasterium persolvat, Et fllius 
illius N. et ejus legii procreati, easdem res intea 
sex annos post obituin. ipsius Rt. x libr s in argent» 
el auro puro a supradicto monasterio redimant. 
Quod si paetum quod cum eis idem N.et preerea- 
tioue ejus placita est confirmaverint et impleverint, 
potest eadem redemptio, ipsa vivente, si ita ipsi N. 
et aunicis ejus complacuerit, fieri. Quod si in. aliqno 
pactioni ipsius contrarii fuerint, ipsa de rebus sus 
ordivandis polestatem habeat. Sie autem li:xsc concita 
wadidit, ut omria el lilio ipsius N. et ejus procres- 
Lioni, et pradicto monasterio in agris, pratis, silvis, 


aquis aquarumque decursibus et omnibus sedificiis 


ac mancipiis, atque universa supellectii, nisi tantum 


quod mancipia quie jugiter in dowo ilius consistunt, 


el ips! specialiter serviunt, exira hane traditienem 
relinquere decrevit, donec Deus illi insinuare digua- 
tus luerit quid de istis secundum voluntatem ipsius 
ei utilitatem suam facere debeat. Hec conditio pri- 
mum placita et facta est in. N. feria iv, vi Kalend. 
Üctobris coram N. seniore comite, el subscripuis 


811 


FORMULAE ALSATICJE. 


818 


oceribus ac plebeiis, atque roborata est in N., v die A lecta: ii, quaterniones et duumviri possunt appellari, 


alendar. earumdem , feria i1, coram N. comite 
Juniore et multitudine procerum ac popularium, 
quorum hie pauci adinodum sunt. adnotaii. Signum 
$. episeopi et abbatis et. advocati ejus N., qui bauc 
precariam fieri decreverunt. Signum * dec., sacr., 
przepositi, port., liospit., cell., cam. signum et alio- 
rum testium qui ibi presentes fuerunt, Signum illud 
el illud. Ego itque N. notavi dies supra scriptos. 
Anuum N. comitem fluis carte precaria. 


Ml. ^ Walafridi abbatis Augiensis cenobii comparatio 
de mundanis et ecclesiusticis dogmatibus. 


Sicut Augusti Romanorum totius orbis onar- 
chiam tenuisse ferunt, ita summus poniifex in sede 
Ronans vicem beati l'etri gerens, totius. Ecclesie 
apice sublimatur. De quo Sardicensi concilio. sta- 
tuitur, cunctorum statuta ad. euin. referri. debere ; 
idque obse:vandum quod ip.e statuerit, Sicut vero 
sunimus s:eeuli status aut. principatus, non. tantum 
apud Homanos, verum eliam apud. sliarum partiuin 
geutss fuit, ita et alig Ecclesie dignitati sedis apo- 
stolic e el lhomanz consociantur. ldem Antiocheusis 
je Asia, Alexandrinus in. Affrica. li. concilio. enim 
Nicano barum trium privilegium Ecclesiarum czte- 
ris omnibus anteferendum ostenditur. Sed potest 
trium locorum eminentia ad unam dignitatem re- 
ferri, quia. in. duobus liorum Pe:rus ip-e sedit, et 
cum mnhilominus iden Alexandrinam, per Mareuim 
lilium suum et Eva»gelium quod ex ore ejus ijse 
Marcus descripserat, suau. effecerat sedem; sünili- 
ter intelligendasn. de principalibus &s»euli ; quod 

uamvis iu dive.sis orbis partibus per tempora sua 
fulserin, tanien ad. jus lomanum, quasi unuin api- 
cem, postremo oinnes relati. sunt. Comparetur ergo 
papa Romanus Augustis et. Caesaribus; patriarctie 
vero patriciis, qui primi post C:esares in imperiis 
fuisse videntur : ita el isti qui satis pauci sunt, primi 
post uiium sedium priesules habentur. Deinde archi- 
episcopos, qui ipsis imelropolitanis premiuent re- 
gibus conferamus. Hoc est furiolanum, Lugdunen- 
sem, Mogontiacensem. Metropolitanos autem ducibus 
COomparemus, quia sicui. duces singularum sunt pro- 
vinciarum, ita et. in sivgulis provinciis illi singuli 
ponuntur. Unde et in Calcedoveusi coucilio jubetur 
ne una provincia in duos metropolitanos dividatur. 
Quod comites et przfecti in. szculo, .hoc episcopi 
cateri in. Ecclesia explent. Feruit eniin in Orientis 
partibus per singulas urbes et przfecturas singuias 
esse episcoporuu) gubernationes. Sicut tribuui inili- 
tibus praerant, in abbates monachis athletis spiri- 
tualibus przesse noscuutur. Quemadmodum sunt in 
pa!atiis prztores et comites palalii, qui secularium 
causas venlilant, ita sunt et illi quos euimos capel- 
lauos Franci appellant clericorum causis przlati. 
Capellani minores ita sunt sicut hi quos vassos do- 
minicos Galliea consuetudine nominamus, Dicti sunt 
autem primitus * capellani a. cappa beati Martini, 


quam reges Fiancokum ob adjutorium victoris iu p 


praeliis selebant habere' secum, quam  fereutes. et 
custodientes cuni caeteris sanctorum reliquiis clerici 
eapeliani cerunt vocari. l'orro sicut comites qui- 
dam 1in:880s 80uos. prseeponunt popularibus, qui mino- 
yes causas detecminent, ipsis majora reservent; ita 
quidam episcopi choreyiscepos liabent, qui in rebus 
sibi cungruentjbus, qu:e injunguutur ef(iciant. Cen- 
tenarii, qui et centuriones, et vicarii qui per pagos 
siatuti suut, presbyteris plebeii, qui baptismales ec- 
elesias téneut, et minoribus prosunt presbyteris, 
conferri queunt. Decuriones et decani, qui sub ipsis 
: vicariis quadam minora exercent, minoribus pres- 
byteris titulorum pessunt comparari. Sub ipsis mi- 
musris centenariorum sunt adhuc minores, qui col- 


* Decani, sacrista, portarii, hospitalarii, cellerarii, 
camerarii. ! 
b Ex libro Walafridi Strabonis de Exordiis re: um 


quia colligunt populum. et ipso numero ostendunt se 
decanis esse m.nores. Sunt autem ipsa vocabula ab 
antiquitate multuata, in qua. officia pratorum di- 
cebautur ex nuniero. subjectorum, ut sunt clibarchi 
Gr:ecis, Latinis millenarii, centenarii et centuriones, 
peutepentarchi et quinquagenarii, decani et. centu. 
riones, quaterniones, dunmviri. Ad horum, id est 
minorum, simili udinem sunt diaconi, subdiaconi, 
presbyterorum adjutores in verbo, baptismo et qua- 
tidiano officio. Suut etiam archipresbyteri in episca- 
piis canonicorum. eura: gerentes. IHsbent et potez- 
tes szeculi consiliarios in. domesticis, et liberoru:1 
pedagogos suorum, babent ipsi procuratores rei f3. 
miliaris. Similiter in quibusdam ecclesiis ad arehidia- 
couos familia respicit gubernatio. Sunt in secularib.:s 
quiestiouarii, qui reos examinant; suut. in. Ecclesia 
exercise. demonum exclusores. Habent potentiu n 
janitores, habet et domus Dei hostiarios. lHabet-iun- 
dus veredarios, commentarienses, ludorum exhib.to- 
res, carminum pompatices relatores, liabet Ecclesia 
accolytos, lectores, cautores atque psalmistas. Cate- 
ruin ex utriusque ordinis conjuuctiono et dilectione 
una dominus Dei construitur, unum corpus Christi elfi - 
citur, cunctis. membris officiorum suorum fructus 
mutu:x utilitati couferentibus, quemadmodum oculi 
in sapientibus qui veram lucem et percipiant et insi- 
nuent : os in doctoribus, auris in benevolis audito - 
ribus, nasus in discretionis amatoribus, manus itu 
operatoribus, pedes in prolicientibus, venter in com. 
patientibus, humeri in laborum toleratoribus, et ca:- 
tera in exteris, ut non/'sit schisma in corpore; sed 
»i gloriatur unum niembrum, congaudeant. omnia 
menibra; tristatur unum, cuncta eoudoleant. ]s:a 
convenientia eo usque tenenda est, denec occurra- 
mus omnes ín virum perfectum, ut sit Deus oui 
in omuibus. Amen. 


IV. Carta regalis manumissionis. 


In nomine sanctse et individue Trinitatis K. divina 
favente gratia imperator. Notum sit omnibus sdncta 
Dei Ecclesi» fidelibus, nostrisque presentibus, sci- 
licet et futuris qualiter fideles nostri illi et illi tradi- 
derunt duo maucipia sua propria N. ad monasterium 
novum puellaram in Brixia per manus advocati 
ejusdem monasterii N., et concambiaverunt imde 
quemdam servum N. ut eum ob mercedis nostr.e 
augmentum liberum dimitteremus. Nos vero mauu 
propria nostra excutientes de manu supra dieti N. 
denarium et numerum et argentum etl aureum et 
dragmam et sestertium et minam secundum lege 
Salicam eum liberum ditnisimus, et ab omni jugo 
servitutis absolvimus, ejusque absolutiouem per pra:- 
sentem autlioritatem nostram. conlirmavimüs, atque 
nostris et futuris temporibus firmiter et qaam iuvio- 
labiliter mansurani esse volumus. Pra:cipientes ergo 
aic iind ut sicut reliqui manumissi, qui per 

ujusmodi titulum absolutuin à regibus et imperato- 
ribus Francorum noscuntur esse ingenui relaxati, ita 
deinceps memoratus N. per hoc nostrae authoritatis 

ra:ceptum nullo inquietante , sed Domino auxi- 
iante, perpetuis temporibus debeat permauere ii- 
genuus atque securus. Et ut hzc authoritas absolu- 
tonis nostr:? iucorruptivam obtineat firinitaten , 
annuli nostri impres:ione subsigillari eau jussimus. 
Data vin. Kaleud. Julii anno quinto, 

per mortem parris sui lHlluduici iu. Francia, Alaman- 
hia, secundo regni ejus in Burgunuia, imperatore 
vero diguitatis eL apostolieze benedictionis primo. Ego 
N. notarius et exceptor ad. vicein. N.. Archiaienta- 
riensis recogno (sic). Feci. 


ecclesiasticarum, c. 91. 
e Vide Gloss. ined. Lat. iu Capellanus. 


3: 


AD MARCULFI FUtMULAS APPENDIX. 


850 


V. Carta exeuptionis mansi cujusdam a tributis, vecti- A exactionibus debitam, aut etiam. vitiis suis consen- 


galibus, operibus et araturis. 


In nomine Domini et Salvatoris nostri Jesu Christi 
K. divina ordinante providentia triumphator et impe- 
rator Augustus, omnibus comitibus partibus Ale- 
mannie, seu successoribus atque junioribus vestris, 
et omnibus fidelibus nostris, notum sit, Quia placuit 
nobis pro remedio anima nostre et zelernz retribu- 
tionis fruetu, monasterio et episcopio N. illi et illi 
qued situm est in pago N. ubi illi, et ill:z venera- 
bilis: abh»s et episcopus przest et cougregalioni 
ipsius monasterii quemdam censum desuper scriptis 
monasteriis qui partibus comitum exire solebant, 
salsa tamen functione qux» tam ex tributo seu vecti- 
galibus et alia qualibet re partibus palatii nostri ve- 
nire debel, per hane nostram. authoritatem conce- 
dere, e! propterea has nostre preceptionis litteras 
pradicto inonasterio ejusque congregationi fleri 
jussimus, per quas omnibus vobis precipimus ut de 
Inonasteriis. denominatis, hoc est in comitia N. in- 
durg..... im Centuria illa, in loco qul dicitur N., 
juxia villam nosiram N., de hoba illa et illa in eodem 
pago in centuria N.,-in loco qui et ipse N. nuncu- 
patur, qui est juxta N. baptismalem ecc'esiam, de 
manso illo et illo et in edem comitia in parte orien- 
tali ju. centuria. N., in loco qui eque N.. vocatur, el 
e«t juxta Constanti«nsem ecclesiam. De manso illo, et 
illus nullum tributum, aut vectigal, out opera, aut 
araturas, aut alias quaslibet functiones exigere, aul 
exactare yrasumetis, sed sicut iu nostra. elemosina 
conce-simus , 11a perpetuo maneat. Heliquà ut 
*upra. 

Vl. Carta qua rex concedit parochie jus eligendi 
episcopi. 

In nomine sancte et individu: Trinitatis, II. L. 
rex Gerimaniz. Si erga loca ab anterioribus uostrig 
divino cultui maucipata, et servos Dei in eisdem 
conimaneutes, liberalitas wostra aliquid beneficiorum 
contulerit, mercedem nobis ob hoc a Deo credimus 
repeidendam, et prulem nostram post. nos feliciter 
regnaturam. Et idcirco omnes fideles nostri et 
filiorum nostrorum  prasentes scilicet et futuri 
cognoscant quod venerabilis vir N. illius Ecclesi:e 
pra'sul precibus, quibus ausus est, serenitati sug- 
gessit quud canonici et familia ipsius Ecclesix, sed et 
alii clerici et cunctus populus ejusdem dioeceseos, 
nimiuin solliciti essent et suspecti, quisnam illis aut 
cnjus gentis per se episcopus ordinaretur, timentes 
vijuelicet, ne si ignotus )gnotis, el etiam alterius 
lingua, diversoramque morum  superponeretur, eig 
nequaquam convenire potuisset. Cujus suggestioni 
assensum nostra pielatis accommodantes, et Chri- 
stianae plebis utilitati prospicientes, per authoritatem 
nostr:? potestatis eidem Ecclesia: hoc pacto iun eodem 
cleio, et etiam in ipss parrochia jus sibi eligendi epi- 
scopum in elemosinam nostram concessimus. [deo si 
inter ipsos canonicos ingenui et nobiles bomines di- 
vina authoritatis eloquiis, et synodalium decietorum 
coustitutis instructi, et bonis moribus adornati fuerint 
inventi, per consensum sacrorum ordinum eL uatu 
inajorum nobilium Laicorum qui dignus ex eis electus 
faerit, ad nostra serenitatis deducatur aspectum, ut 
per nostram comprobationem clericis et monachis et 
omni populo acceptus et honorabilis habeatur. Quod 
$i inter eus talis inveniri nequiverit, sed Dei gratia 
monasteria iu eadem diccesi nobilibus et eruditis 
viris referta, inde dignum et industrium Ecclesiae 
rectorem invenientes, nostro conspectui perducant 
eligendum, ut per nos archiepiscopo coinmendatus, 
ofli« ii sui authoritatem per nostram obtiseat potesta- 
tem. Si hioc noluerint, de tota parrocliia uuum quem- 
libet c:ericum naialibus et doctrina pollentem cuin 
consensu populi eligentes nobis videudum et com- 
probaudum prasseptantes pelilionem suam: apud cle- 
inentiam nostram se obiinereconfidant. Si vero, quod 
absit, personam servili jugo notabilem, et pulilicis 


taneam, et ipsi sine populo eligere, et nobis absque 
idoneis parrochia testibus assignare przsumpseriut, 
liceat nobis potestate regia uti, et juxta scientiam 
nobis divinitus concessam, Ecclesiz Dei dignum cou- 
stituere sacerdotem, qui et Ecclesiam canonice seiat 
dirigere, et »d nostram obsequelam et obsequium per 
setatis et industrie conimoditatem sufficiat occurrere, 
quod etiam caeteri si perveniant ad episcopium, sibi 
noverint subeundum. Ut autem hzc concessio nostra 
lirmitatis sux€ diuturnum ob:inere possit. vigorem , 
placuit nobis eam propria manu rob:rare, ct anuli 
nostri impressione munire. Signum K. serenissimi 
regis in Orientali Francia. Data Kalend. Maii, auno 
imperii ejus v. Actum Regino curte publica, iu regno 
Dajoariorum, anno ab incarusatione. Domini quali. 
cunque, indictione quavis. 


VII. Carta qua rex concedit Ecclesie curium seu fiscum 
juris proprii «1 regalis. 

]u nomine Dei et Doinini nostri Jesu Christi K. di- 
vina favente clementia 1ex. Quicqu.d ad loca sancta 
impendiorum conferre curaveriinus, Deum nobis pro 
hoc remuneratorem promereri conlidimus; et ideo 
fideles nostros scire volumus quod ille venerabilis 
episcopus Ecclesia illius per familiares celsitudinis 
nostra: pielatem nostram flagitare confisus est, ut pro 
elemosyna nostra, et augustissimoruim progenitorum 
nostrorum quemdai fiscum regalium possessionum 
qui N. dicitur ad eamdem ecclesiam et ad. elerum 
sustinendum [Leg. sustentandum] et peregrinos, et ad 
peregrinos suscipiendos coucedere dignaremur, et 
eosdem inteicessores. affabilitat!. nostrze conquestus 
ipsius ecclesi& reculas valde tenuis:iuas esse, de 
quibus et nostra: sul imitatis obsequio et suo mini- 
sterio satisfacere nequiret, BRationabili igitur ejus 
petitioni assensum nosirze largitatis acconmimodantes, 
concessimus ad ipsum titulum pastoralem curtem seu 
fiscum juris proprii et regalis iu illo et illo loco, 


C tanta nostrze potestatis authoritate, ut sicut. usque 


nune edem. possessiones ad nos tantum et nostros 
ministeriales aspectabant, ita ex hoc ad episcopum 
loei ipsius et ad eos lantum quibus ille curam 
earumdem rerum commiserit pertinere debeant, et 
nullus dux, aut comes, nec quilibet superioris aut 
infeiioris ordinis judex sive missus in eodem loco uec 
iw omnibus ad eum pertinentibus, et mansioncs sibi 
parare aut invadere, aut pastum juiaentis suis aut 
suorum diripere, aut inde veredos aut veredarios 
exigere, aut ibi concilium congregare, aut aliquid ex 
eisdem locis suo juri vindicare, absque tuuc tempo- 
ris episcopi consensu presumere audeat, usque ad 
nostram prazsentem audieutiam et dijudicationem. Et 
quisquis de vicinis ex sua bareditatula ad eumdetm 
sauctum locum tradiderit, hoc. ipsum eidem immu- 
nitatis tüutioni subjaceat. Et ut hec largitatis nostra 
constitutio firmum a posteris sux perfectionis teno- 
rcm obtinere valea3f, manu propria eam. insignire 


D vo.uimus, et nostre imaginis anulo consignari praece- 


pimus. Signum KK. serenissimi Augusti rectoiis 
Francorum, Sueviorum, Bajoariorum, Turipgorum, 
Saxonum, domitorisque barbararum nationum. Ego N. 
ad vocem N. archicapellani sic recogno fieri. Data Kl. 
Aug. anno et ind. ut supra. 


Vlil. Carta qua rex concedit monasterio jus eligendi 
abbatis. 


In nomine Patris , et Filii, et Spiritus saneti. N. 
divina largiente clementia imperator Augustus. No- 
tum $it omnibus fidelibus nostris quod vir reveren» * 
üssimus N. abbas coenobii qui dicitur N. et est 
construetum in bonore sancti Martyris N., detulit 
nobis quoddam gloriosissimi genitoris nostr1 Hl. ias- 
peratoris praeceptuin, in quo continebatur qualiter 
idem monasterium ab antiquis temporibus à regibus 
pote: tatem ac privi.cgiuum haberet, ut ipsi Iratres iu- 
ler se abbatem eligerent, et nulli bominum subject 


FORMUL.E ALSATIC.E, TT 


berent, preter in eo solum, episcopo suo A ex tempore iu teinpus insistere sufficiant, et nullus 


tt quod ad ecclesiasticam disciplinam perti- 
idelicet ordinationem accipiendi, et si qua 
MWra canovicam authoritatem cominissa fue- 
wrigendi, donec quibusdam machinationibus, 
arreptionibus apud avum  nostruin N. R. M. 
«is ipsi ecclesize idem monasterium subjuga- 
inde in eodeu przc«pto domini et Patris uos- 
&:4e recordationis Piissimi hec continebantur. 
r ipse per su: pote-tatis authoritatem eidem 
erio (irmius privilegium concessisset, quam 
babere diuoscebatur. Cujus couetitutionei 
eliam autlioritate renovare ab ejusdem abba- 
reessoribus implorati pr:ecipimus atque. con- 
us, ut idem sacer loeus nostra inimnunitatis 
subjectus a cazterorum hominum dominatione 
etium sit absolutus : et nullus episcopus, nul- 
1e$, nec eorum missus, iu ejusdem m»nasterii 
donibus absque petitione et consensu abbatis 
'oncilium congregare et mansiones sibi para- 
| ipsum monasterium, siquando cum rationalis 
jve necessitas itineris pertraxerit, cum multi- 
bominum et exercitu venire pr.esuinat, sed 
€ et decenter sicut sancita loca decet adire, 
as superioris aul inferioris ordinis judex ali- 
) eisdem coenobii possessionibus, quas modo 
F obtinet et postea. conquesierit el acceperit 
i sine publico mallo vindicare audeat: ne: 
liquid auferre, aut homines ejus loci servos 
inuos ad justum aliquod concilium et neces- 
disiringere, aut [reda et parafreda exigere, 
des nostros seu suos aut cujuslibet in omnibus 
:is impouere prasumat, absque nostra, si. ta- 
! res postulaverit, jussione. Et quandocunque 
|ui nunc, et cjus successores diviua vocatione 
mundo decesserint, qu:indiu. tales inter eos 
fuerint qui ipsum uouasterium secundum 
| sancti. Benedicti bene. regerent, ct ad. no- 
renitatis obsequium sint idonei, cum Dei vo- 
et nostra authoritate unanimo et salubri con- 
ligant sibi abbatem, quem nullus propter ali- 
ausam despicere ei abjicere debeat. Et si 
le primis, slii de mediis, quidam etiam de 
S, ad neswam pr:eseutiam ipsum electuu 
M, ut per eos Cilerorum omnium voluntas 
n9, eum illis abbatem przíiciant sub spirituali 
€, unanimes habitanies in domo, statum re- 
Wi ct pacem totius Ecclesie semper iinpetra- 
ibus devotis iusistant ; hoc proculdubio scien- 
si querelosi aul contradictores inventi fue- 
quem de capelianis aut episcopis, seu vassallis 
tu!em ei» superimponam, qui aut eorum con- 
m edomet, aut $i etiam sic corrigi noluerint, 
sit, ex weo illis przccepto ad. exemplum 
um in omneni ventuin dispergam et dispergat. 
ut supra. 


fa institutionis monasterii a rege sub ejus et epi- 
scopi jurisdictione, 

us divina ordiuante clementia rex. Quia sicut 
atrum nostrorum successores, ita etiam reli- 
'orum haxredes esse cupiinus. Ideo quemdam 
! quo ex inulto jam tempore plurim;e sanc- 
eliquize continebantur, et laudes Dei a reli- 
ominibus celebrabantur, nostra authoritate 
wium, imo canobium esse decernimus, et 
| eidem loco venerabilem. virum N. priefici- 
secundum regulam saucti Benedicti eum 
wdinare, nobiles et religiosos homines illic 
ando, orationibus, lecüonibus, operi ma- 
:gulariter insistendo , congrua inonachis ha- 
cun*truendo, res ejusdem Ecclesi:* contra 
lo$ et occultos adversarios per: vostrum et 

nOstroruin favorem defensando, ut servi 
i ibidein congregantur, victus et. vestitus 
i2. potientes, die noctuque Dei laudibus et 
pro nobis et pro omni populo Christiauo 


in regno nostro qui gratia nostra. uti desiderat, vis 
aliquam Decio en aut oppressionem, aut. dire- 
ptionem inferre presumat ; et sint immunes ab om- 
nium hominum potestate, nisi nostra et episcopi iu 
cujus parrochia sita suut, cui tantum canouice, non 
autem serviliter, se obtemperare debere noverint. 
Que cousiitutio ut per generationum successiones 
illihata perduret, propria manu eam communire, el 
anuli nostri iinpressione libuit roborare. Actum in 
castruin Tri, 


X. Carta excambii seu permutationis inter regem et vas- 
sallum hobarum jure hereditario po.sidendarum. 


K. ex Dei constitutione et antiquorum regum pro- 
p^»gatione rex Alemanni:x. Scire volo omnes in regno 
nostro degentes quia cunctis juste et. pie vivere cu- 
pientibus paternum affectum exhibere desidero, et 
idcirco cuidam N. vassallo fidelis nostri N. petitioni- 
bus annuentes concedimus ei in proprietatem quem- 
dam locum proprii juris nostri, ad. quem pertincn! 
hob:e numero, quia ipsa pos«es«io paterno ipsius 
li;ereditatà con.igua est. Et ut hxec constitutio firm: 
permaneat, placuit. nobis hoc conscriptum nostre 
autioritatis ei facere, ut per generationum succes - 
siones ipse el posteritas ejus eas fem res quasi h:ere- 
ditario jure posside»nt, et nul:us ministerialis et 
procurator reipublice eidem homini de ipsis rebus 
aliquam mo'estiam per qualemcunque mac^inationem 
audeat inferre, ne populus noster per. malignorum 
hominum occulta et nobis incognita molimina abhor- 
rescat a nobis. Pro qua supra dicta possessione, ac- 
cepimus ab eodem homine in loco qui dicitur ille et 
ilie qui est juxta villam regiam quae dicitur N. liobas 
N., ut eadem posse-sio solis regibus haereditario jure 
subjecta sit in. perpetuum, et nul!'us. de pageasibus 
ihi aliquid commune habeat, nisi forte precario. 
Et nue fortassis eidem bomini timor. aliquis et sus- 
|.cio rerum suarum perdendi remaneat, placuit no- 
bis hanc eonseriptionem per nos roborare, et. bulla 
nostia. sigillare debere. Actmn in Wotuvila. curte 
regali. Signum Ki. clemeutissimi R. data. die illa. 
Ego itaque signum ad vicem V. arcliicapellani rocu- 
gnovi. 


Xl. Epistola commeudaiitia formata episcopo in fuvo- 
rem sacerdotis de sua digcesi in aliam transeuntis. 


Summae sanctitatis, scientie, p'elatg et ordinis 
culmine sublimato domiuo Y. dignitatis episcopalis, 
infimus N, pastor Ecclesi:ze C. salutis et prosperitaus 
augmentum et future vite gaudium sempiternum. 
Iste juvenculus sectator fide) D. «. id est con'essor 
squalitatis et coxternitatis. II. et Y. a. nominc. a. 
M. CCC. LxII. Ex multo jam praecedente tetuipore pusil- 
litatem nostram inquietare uon cessat, ut ad vestra» 
dominationis dulcedinem eum dirigere debeam, qua- 
tenus apud vestram sapientism aliquid e multis 
ediscere possit, quo ad iiuisterium cui deputatus. 


D est quantulumcunque proficiens, vitam suam in ordine. 


sacerdotali seu levitico transigere usquequaque nou. 
existat iudignus. Opinio quippe omnimodarun . vir- 
tutum in nobis redolentium, more redoleutium aro- 
matum et fragraniissimorum, ita omnium animos 
oblectare dino-citur, ut nec proximi ob desiderii ni- 
mietatrem ea satiari, nec longinqui propter odoris 
magnitudinem ea possint privari. Quapropter. et ego 
liujus pueri voluntatem divinitus existimans inspira- 
tn, N. nec non simul et ejus perpendens indolitiam 
N. et tantum in tali 2tate ingenium insuper et iufan- 
tiam in optimis studiis tritam, nefas pntavi ejus bono 
desiderio abuuere, e& nou ad vesuam clementiam 


. aliquid pro ejus commendatione scribere. Quod etiam 


me non rogatum oportuisset facere, prasertim cum 
dominationem vestram ine et oinnes ad me pertineu- 
tes indulgentius semper habuisse certissiuo experi- 
mento probaverun. Nunc ergo pueruin istum, viscera 


inea, filium consobriuz mex, solam et maxi €x- 


8e3 AD MARCULFI FORMULAS APPENDIX 884 
rai meam co mendo, quibus estis plenissimi visce- À tune contigit; nam quando nobis eadem domini regis 


ribus misericordizg vestrze, ut vesiram vitam et vos 
primis mniretar ab annis, mansuetudinem vigore de- 
coratiam, doctrinam operibus corameadatam, auste- 
ritatein dulcedine -temperatam, taciturnitatem mu- 
de-tain, locutionem utilem et necessarlam, victus et 
somni parcitatem, mediocritatem vestitus, jejunio- 
rum et orationum per dies et noctes instantiam, lar- 
gionem elemosynarum, susceptionem hospitum, 
solamen lugentiuim, peregrinis et egenis et egentibus 
plebibus et elero, monachis et virgiuibus, viduis et 
orphanis, comitibus et regi'-us, servis et liberis, con« 
jug bus et continentibus, mediocribus el maximis, 
Jud:is et. Gentilibus, vos unum omnia perdiscat 
effectum. Quod si aliquod apud vos, ubi omnes pro- 
ficiunt, doctrinz morumque profectus Deo largiente 
ceperit. debitorem Christum vobis de eo facitis, qui 
eum talem educaveritis, ut non solum sibi, sed et 
aliis possit utilitatis fieri. Priorem autem ejus vitam 
vestr:? sapienti:e absque fuco manifestare curamus. 
A sancte recordationis avunculo meo S. episcopo 
detonsus in clericutn, mox apud monasterium Sancti 
Galli cuidam religiosissime omnique vigore et in- 
dustria plenissimo viro commendatus sub arctissima 
disciplina et custodia, litterarum studiis monasteria- 
libusque insistens rhdimentis, vitam suam, ut credo, 
spero et confido, adjutus gratia Dei, hactenus serva- 
vit illaesam. Juxta illud sapientissimi Salomonis, fu- 
ture illius vie ignari, commendamus eum Deo et 
verbo gratis ejus, qui potens eat zed;ficare illum, et 
dare liereditatem in sanctificationibus, ut sub vestra 
custodela semen doctrin:e Christi in. eo coalescat, 
antequam inimicus ei z'zauia superinspergat, quod, 
heu! proh dolor! quotidie in omni loco dormienti- 
bus agricolis agere persistit infestus. Vos autem ad 
custodiam gregis sui, ad correctionem totius Ger. 
imauie, ad consolationem omnis Ecclesizx, vigiliis, 
erationibus omnique diligentia insistentem, s$:ncta 
Trinitas diu conservare, et ad perpetuam reinuuera- 
tionem perducere dignelur. L. XL. vin, L. Scripta est 
epistola liec anno preesenli, indictione xii. x. (CCC. 
Lx. 


XII. Alia brev'or pro diacono ad sacerdotium promo- 
vendo. 


.N. Sancte N. Ecclesi:e pastor dilectissimo et san- 
eussimo fratri et consacerdoti N. Florentino episco- 
po, in Domino salutem. Charitas vestra scire digne- 
iur quod praesens frater noster, mediocribus apud nos 
natalibus ortus, optimis autem moribus et sacris 
literis apprime institutis, a quodam cognato suo in 
vestram diccesim venire persuasus, postulavit a 
pusillitate nostra ut pro se aliquid ad dulcedinem 
vestram scribere curaremus ; cujus petitioni annuen- 
tes, et paupertati. consulentes, commendamus eum 
sanctitati vestra, ut apad vos vitam suam in diconii 
gradu ducere debeat, usquequo ejus conversatione 
vobis et vestris agnita et probata, ad sacerdotii gra- 
dum in elemosynam vestram ; romoveri mereatur. 
Vitam ejus priorem, Deo teste, sine fuco vobis inti- 
mavimus. Amator erat jejuniorum et vigiliarum, et 
Jdcirco castitatis perpetuus custos, assiduus eccle- 
siarum visitator, et charitatis in Deum et preximum 
indefessus executor. Vale. | 


XIII. Epistola suffraganei ad metropolitanum de con- 
secrando episcopo a rege designalo. 


Domino et Patri S. Visocensis Ecclesi: pontifici 
€. indignus episcopus Ecclesiw, C. a Deo rl. et Y. 
et A. per intercessionem beati II. a. gratiz? et mise- 
Ticordie pacisque abundantiam, Sublimitas vestra 
scire dignetur quia domnus noster K. rex, comperto 
recessu fratris nostri N.. Losoniensis episcopi, cni- 
' dam clerico suo eamdem sedem tradere decresit, pro 

quo mihi przcepit ut ex ministerio meo ei consensu 
Íratrum nostrorum ad sanclitatein vestram juxta. ca- 
nonum decreta scriberemus. Quod Dei gralia oppor- 


epi-tol« presentata est, numerosaw synodum col- 
lectam habuimus, qu' bus cum ipsam brevicolam legi 
fecissemus, maximo suut omnes gaudio repleti , 
quod tanti apud illum sumus habiti, ut ex nobis ali- 

uos summo sacerdotio non existimaret indigno«, 

ommendamus ergo liunc fratrem nostrum nomine 
N. religiositali vestre, nihil extra dicentes quam 
quod verum comperimus et scimus. Undique nobili- 
ter gen:tus, moraliter enutritus, liberaliter instructus, 
in oinni vita sua sine querela conversatus, ab aute- 
rioribus meis archipresbyteratus ministerio suscepto, 
cum euni diligentia plebem sibi commissam regere 
curavit; cunctorum vitiorum osorem, et omniom 
virtutum eum novimus amatorem, pauperuin et pere- 
grinorum in eo susceptionem et omnibus hospitalita- 
iem ; adeo cuncti scire et laudare consuerunt, ut banc 
ipsam dignitatem, quam nunc. suscepturus est, non 
per aliquam ambitionem et inschinationem, sive etiam 
subintroductam aut subimmissam personam, sed per 
solum hospitalitatis bonum, Deo benignitati ejus 
vicem reddente, meruerit. Nam cum quodam in tetn- 
pore doniinus nester K. adhuc juvenculus per fla- 
grantissimum sestutn ad nocturnam mansionem  8ibi 
praparatam festinaret, et propter angustiam teinpo- 
rum per tolam diem non habens quo diverteret, 
juxta possessionem ejusdem presby'eri itineris rec'i- 
tudine perveniens, devotissime ab eo susceptus et. 
re;aliter honoratus est ; cui decedens promisit, quia 
Si aliquando sibi facultas suppeteret, hoc ei pran- 
dium recompensaret. Nunc ergo ei, quem Deus ut 
credimus elegit, officii vestri munus impeudere digna— 
mini : dulcissimam paternitatem vestram et. Eccle— 
Siam s»nclitati vestre. commissam et omnes suffra- 
gaueos vestros cum gregibus sux eurz «ommendaiiss 
ad laudein et gloriam nominis Domini Deus omnipu— 
tens cooservare dignetur. Amen. Seripta. ext au— 
tem hzc epistola anno prasenti, indict. Xil. M— 
CLXXI. 


XIV. Epistola Hl. regis Francorum Il. Calliar&m, 
Aquitanig el Hispanic regi, de amicitia et. pace ser—— 
vanda, el ul munera grata habeat. ' 
Dilectissimo fratri et unanimo amico gloriosissimomm 

Galliarum, Aquitani; et llispaniz regi Hludovicee- 

cognominis vestri. Hl. Rex Francorum, gratia vobis — 

et pax atque victoria de ecelo vohis subuunistrentur, 

Obsecro, frater cliarissime, sanguis et 085a mea pars 

animae mez, nomen meum, ut postpositis vel potius— 

explosis et annulatis simultatibus et inimicitiis, quas 
inter patrem vestrum et nostrum cupidi et perver- 
sissimi homines seminare gaud-bant, Christiano et— 
cognato amore nos invicem diligere, et alter alteri 
domi militiz:que [idi el pacati esse curemus, ae. — 
quisquam tertius nos duos, nisi unum, se invenire 
vripudiet : et ita fit ut nec nostri de nostra dissentione - 
el minoratione glorias et. dignitates aucupentur, nec. — 
adversarii et exiranei- de regni nostri defectu et essa — - 

D glorientur. Ut autem foedus inter nos conditum per-  - 

maueat firmum, mittiunus vobis pro arrabone eaval- — 

lum viribuset velucitate, non statura. et. carnibus, 
probabileu:, et sellam qualeu) nos insidere solemus, 

ut nos fortitudine et utiliiate, non luxu et inanitate, 

delectari noveritis. Mittimus etiam cortinam przstan- 

tíssimam, qua in palatio vestro tempore consilii pro 
signo dilectionis nostrae suspeusa omnia maledico- 
ruin seminaria contabescant, dum et meam apud vos 
devotionem hoc munere, et vestram erga nos af- 
fectionem ipsa viderint et ex'imuerint. estentatiope, 

Et ut de vitz vestr:e diuturnitate nos sollicitos esse 

noveritis, dirigim:is vobis aromata et ungucota et 

pigimenta medicabilia, quorum odore, delibatione et 
sapore delectati, diu vivere et nos diligere firmiter 

et jure debeatis. 


XV. Epistola de tundendis capillis el cuculla mona- 
chorum. . 
Uterinis fratribus Adoptulus frater in Salvatore 


C 


FORMUL.£ ALSATIC/E. 


886 


ialutem. Rem miraculo di;nam, immo porten- A uomine contumeliam subeat, qua primos apostolos 


mihi pr:ecipitis, ui balbus , edentulus et ideo 


et, ut verius dicam , seimiblaterator surdastris , 


el potius inseusatis cantare, seu ludere, 
mentari debe un : quod contra possibilitatem 
elenti.in ineam | incipio, qui vobis quicquam 
'é nequeo. Vos autem et mihi et vobis in hoc 
ie, «t ad invidiam nostram hoc neinini pro- 

Quidquid ab anterioribus nostris accepimus 
ulia retractatione et discussione suscipere et 
lebeinus, quia, ut Cassianus ait, « qui a discus- 
cipit discere, nunquam ad perfectum perve- 
led quia ita se humanum habet ingenium, ut 
essimum et execralile primorum terrigenaruin 
um, omuia cupiunt experimento probare, uon 
ido servare, quantum scientia suppetit, cona» 
ii$ aperire quam necessario et clericis tonsura 
achis sint indicta cuculla. Et quidem de ton- 
i2 clero et caenoliiis et cunctis altaris mini- 
iSinarinis duutaxat, est communis, hoc nobis 
e debet quod Patres nostri Petrum apostoluin 
ordationenm et. iniitationem spine coron, 
minu ab iiludeutibus e«t imposita , summuu 
tis denudaie, et iufra ad similitudinem coro- 
jijos sibi relinquere tradiderunt, et exinde 
; qui ad sacerdotium pertingere cuperent, eo 
ion solum rebus suis, sed etiam sibi ipsis se 
re debere. Et quidem hoc nobis magnum est, 
Veteri Testimonio et lege prater summuin 
*m el eius tantum filios, omues levit&e nou 
tapillos, sed et ouines pilos corporis sint ra- 
secepti, donec Ezecliiel propheta summusque 
»» it portentum populi. coucidendi , cremandi 
srgendi capillos et barbam radere, et ex eis 
eremiare, partemque concidere, et parteui in 
| veutum dispergere jussus est : qui etiaui lioc 
dato accepit, ut sacerdoies capita non rade- 
ed touderent, quia in altero aliquid miserae 
lionis, in altero nibil est, nisi profund.e humi- 
«quod apparet in his qui tondentur ad palum : 
i$ beatissimus papa Gregorius in explanauone 
n sententi: non ita videatur iutellexisse , sed 
mmodo tonderi, ut nou iu pedirentur oculi. 
i ita est, quid liet de uandato legis , quie di- 
€ attondetis vos in rotundum, et causa additur, 
meli estis Domino. (Quod quem intellectum, 
istoriam, habeai, nou litteris commendaudum, 
wa consuetudur m. nostraium aliquid senure 
ur. Sed forte de »acerdotibus in Ezechiele ita 
iptelligi jussu , ut supra oculos se tantum 
'hl, sicut odliuc Graeci faciunt sacerdotes, cum 
di, et juxia Anastasiuin, totum caput usque ad 
radant bis el eemel in anno, vel juxta prinios 
M professionis viros El.am prophetam , Joan- 
iptistam, Paulum solitarium, Antonium, eum- 
achoretam ecclesiarumque doctorem, et ipso- 
éseoperum magistrum uaiurali tegmine dele- 
'U gratiarum actione Creatori capillis et barba 
DoD graventur, quorum etiam Antonius hoc 
ja quiJquid natura melioraudz decorauda:- 
vtrabitur, hoc est ad turpitudinem ipsius et ad 
m Creotoris redundat. Hluc accedit. quod no- 
Cuimmparand:e, tei peraudae , ipsumque caput 
iam in frigore cl calore miseriam et calui- 
jecalvaudum Sit, ipseque hore quibus bac 
antur et aguntur pereant, nisi diligenter no- 
et observetis, cur lioc genus tonsura , inimo 
» in his sit. provinciis usurpatum, et potius pro 
usceptui : licet. PPauius et. Steplianus in $ua 
verüceim monaclios iterato non radere, sed 
e przcipiont. Porro quam | necessario et tun- 
ve rasura eadem sit institula,, ex sequentibus 
| perpeudite. Licet quidam Petrum et Pauluiu 
tonso» etl derasos, sed naturaliter prioreui re- 
gum asseverare suleant, sequeutem in fronti- 
ealvuun, quod si ita est, quis tàm superbus 
esse Clrist:anus , ul nou bbenter pro Chiisti 


insignitos esse non dilfidit? quin potius hine diseat 
in alia vita honorem inquirere, cum amicos suos iu 
hac vita capillorum didicerit honore privare. Si autem 
Petrus non naturaliter calvus, sed rasorio creditur de- 
calvatus, ut contumeli:e crucis Christi participaretur, 
merito quaritur cur sibi coronam, tollendo comain, 
non torquem impouendo, facere voluerit ? Ad quos fa. 
cilis responsio patet. Pr.muin quia si juxta Dominuin 
spinea s:cerdotibus imponeretur corona, non semper 
ea possent uti, ei pricipue dormientes ; si autem 
viminea et fraxinea et cujuslibet flexibilis ligui seu 
cerz, eujuscuuque texturze et metalli, quis nostrum 
eun pro loco et tempore ut vilem non abjiceret, et 
pretiosam sibi imponeret? et quid esset. quod nos a 
laicis di-pararet? Quod si dixeritis quia vestes , quid 
est in quo indumenta vestra a laicorum differant 
vesti mentis? uisi quod interdum podere linea, quasi 
summi sacerdotes, ad altare processuri soleiis iudui, 
et purpureis vestibus quasi tribunal asc-nsuri con- 
suestis ornari. Sed quai facile hec indumenta reji- 
citis el laica induitis, propter quod calvaria est maxi- 
me necessaria, quia lianc celerius capillis obducere 
non poteritis. Cur autem rasio potius quam tonsi» et 
ipsa frequens a modernis sit episcopis instituta ? hoc 
videtur ià causa, ut videatur et diligatur ipsa curo- 
na, qux hujus temporis sacerdotibus est concessa , 
cum in Veteri Testaineuto totum caput levitarum sit 
calvaria deturbutum. Quod vero eadem rasura sz» 
pius est indicta, non ideo fit, ut nos imperfecti puta- 
mus, ut pro comaruin specie hac ornemur inuova- 
tione, sed quia si rarius lieret et capilli aliqu.utum 
excrescerent , non siue aliquo serupulo exoletis ab- 
scinderentur, vel potius in cincinnos nutrirentur, et 
plures pravaricatores , immo desertores spiritualis 
iilii: invenirentur. Et hac quidem in commune de 
clericis. De monachis, licet ipsi inter se inajori tla- 
grent odio quain clerici et laici, specialiter de mo- 
nachis dicendum , quia nimium indecens est et in- 
cougruum ut qui ita vestitus est aliquid seculare 
desideret, quia quidquid seculires homines diligunt, 
cucullis indignum judicant et contrarium ; nec im« 
nierito, quia. qui vesteim abrenuntiationis quain in 
baptismo suscepit jugiter portare consuevit, mundo 
se mortuum coutinue meininisse debebit. Delibato 
ore qualitercunque cantavimus , ludum in ejulatum 
veriere habemus, quia clerlci et monachi habitu quo 
mundo se renuntiare promittunt, inundi curis et ne« 
gotiis, immo illecebris omnimodo se implicare con- 
tendunt. Lamentationis ignarus mitto te ad libros 
Hieronymi ad Sabinianum diaconum, et Joannis Chry* 
sostomi ad Steleclnum monachum. 


XVI. Epistola qua episcopus se erga regem excusat 
quod non venerit ad conspectuin. 


Domino pracellentissimo et regi gloriosissimo N. 


indignus episcopus et fidelis famulus vester N. Cle- 
mentissima dominatio vestra scire dignetur, quia 


D quod ego tantillus bomuntio ad conspectum sereui- 


tatis vestrae juxta. praeceptum dominationis vesiur 
non veui, maxima infirmitate detentus jussionein 
vestram implere non. potui. Nunc autem suppliciter 


' obsecro ut in hoc imisericotdiam vestram super ine 


recognoscere pos:im, si per hunc legatum pusiliitati 
mea diguamini, quaudo cuin gratia Dei, saniiate 
recuperata, ad servitium vestrum properare debeam : 
quia pust timorem Conditoris wei, tola intentio mea 
iu lioc laborare debeat et desiderat, ut sereuitatem 
vestram circa ime serenam invenire merear. Sicut 
autein in diebus istis uihil exterioris operis exercere 
et negotii secularis aut ecclesiastici procurare polui, 
iia tota ad Deum wente conversus pro incolumitate: 
ve.tra et conjugis et filiorum, ac pro statu regni 
vestri Dei miüsericordiam implorare mon cessavi. 
Parva xeniola, sed peregrina, seu transma:ina , quae 
modo ad obsequiuu vestrum pietatem divinam, mibi 
credo, direxisse, Augustae dominationi vestras curavi 


881 


AD MARCULFI FORMULAS APPENDIX. 


888 


destinare. P.llium coloris prasini et aliud polime- A quantur erucem cum litania. Totus populus Kvrie 


tut), Spatulas pa'marum cum suis fruetbus, cy- 
ramomi, calaugani, carioflli, masticis el piperis 
fasciculum, caricas ficorum, malogranata, pectinen 
elefaniinum, vermiculos, cicadas, aves psitacos, 
werulam albam, et longissimam spinam de pisce ma- 
rino, Serenissimaim celsitullinem vestram ad muui- 
men Ecclesie omnipotentis Dei miserieordia diu 
conservare dignetur. 


XVI. Epistola qua suffraganeus metropolitanum in- 
format de appellatione interposita a sententia. sepa- 
rationis la:a contra conjuges consanguineos in quarto 
et quinto gradu. 


Summum gradum in Ecclesia summa sanctitate 
promerito Patri et provisori meo N. humilis suffra- 
gaueus et fidelis obsecrator vester, ac devotus servi- 
tor N. illius Ecclesise pastor indignus. Serutatorem 
cordium testem invoco in animam meam , quam iu- 
vitus et coac4us aliqu.d sinistri, et quud placiditateu 
vestram turbare valeat, auribus dulcedinis vestra: 
aliquando ingerere przsumo. Sed quia melius est ut 
errata populi uos incusemus et damnare studeamus, 
quan: ab ipsis pro nostra negligentia eirca illos jure 
forsitan laceremur, motum) sil religiositati vestrae 
quia quosdam conjuges quos inju-te et coutra Chri- 
süanz disciplinam regulam conjunctos audimus , ad 
10$ evocari lecimus , et prout cleri judicium et ipsa 
justitia dictavit separari praecepimus. Qui, ut erant 
nobiles, de principibus populi mu'tos sibi complices 
adunantes, tyraunico more, contra ecclesiasticam 
normam, jurata bella susceperunt. Sed nos vigore 
justitjee contumaciz illorum opposito, nequaquaui 
injustitie cedendum putavimus. At illi in majorem 
insaniam versi propter miez personz vilitatem, otfl- 
«ii nostri authoritaiem pro nihilo reputantes, ad 
vestram celsitudinem appellaverunt. Vos autem ad 
quem nos ones spectare debemus, nolite inaniloquio 
eurum credere, quia notitiam civium suora:v inrer quos 


degunt evitantes, ad ignota loca se transferre sata- (3 


gunt, ut ibi mendacia sua vitare prava:eant. Porro 
ego in fide mea omuia vobis vera narrabo. Cui dice- 
cesim iieam circuirem, deveni ad locum ubi memo- 
rati homines babiiabaut, et ibi didici a majoribus 
vici illius, quia iidem conjuges i'a sibiniel consangui- 
nitate juncti essent, ut de uno parente in quinta, de 
altero 11 quarta generatione mutuam ducerent. pro- 
pagationem. Quod inquisitione facta et fide cum ju- 
raumeuto data ita verum esse didici, ut omues, a 
minimo usque ad maximum, id ila se habere procla- 
inareut. Quod si l;zc faculias in probis hiominibus 
inbibita non fueiit, ut episcopi sui praceptum cou- 
tempere non audeant, sicut minores mibi, ita na- 
jores quique vobis facere incipient, et periclitabitur 
apud domnum apostolicum nostrum ministerium. 
Communibus ergo viribus communes hostes Christi 
debellare studeamus. De cztero , doinine Pater, de 
gratia vestra super me subjectionem ineain certiurare 


eleison clamantes, cinere aspersi et ciliciis iuduti, 
qui illa possunt invenire. Czteri quicunque habent 
laneis vestibus induantur:ad corpus. Pauperibus et 
non habentibus ipsa sua penuria pro afflictione sufli- 
cit. Discalceati omnes missam in commune auscul- 
tent cum metu et reverentia. Presbyteri singulis illis 
diebus missam cantent. Ca'teri clerici et omnes qui 
noverint viri ac faeminz L psalmos impleaut, obse- 
erantes Conditoris nostri clementiam, ut ab iavisibi- 
lium hostium insidiis et gentibus variis et geutilium 
incursionibus Ecclesiam suam defeusare, et ipsam 
pace sua, qux omnem sensum exupera!, interius 
custodire dignetur, ne in sua viscera ipsa cousur- 
gere e! semet lacerare conetur : diversas pestes el 
morbos ab hominibus et jumentis auferat, aeris 
temperiem tribuat, terram faecuudet, fruges ad ma- 
turitatem perducat , fructus arborum uultiplicet , ut 
exterioribus necessariis aífluentes cum fide recta, 
Spe firma et charitate sincera. Deum diligere, et iliius 
mandatis inlivrere possimus : et his subsidiis utentes 
in via, ad eterna premia pervenire mereamur iu 
patria. Paue sicco alantur omues, et crudis oleribus 
el sale atque pomis; et qui.opus labent iufusis 
vescantur oleribus, uno vasculo de pura cervisa re- 
focilleutur. Cunctis omnino a carne et pinguedine et 
omni qnod ex lacte conficitur. Pisces et ova prxter 
inlirmitaàtem nemo praesumat. Similiter vinum el 
omue quod melle dulcioratum est, et. unusquisque, 
in quantum poterit, quod sibi subtrabit indigent 
prebere non differat : quia jejunio innocens acui:i- 
iur vita, oratione religiosus auiuus enutritur, ele- 
mosyría misericordia, qu:e requiritur, invenitur, el 
quod nuper in ministerio tuo semi correctum dereli- 
qui, SicuL a Le digrediens strenuitaii lude cemineu- 
davi. Omnia ad certum finem, prout poteris perdu- 
cere, curato. Vale. 


XIX. Aliud mandatum episcopi congregationi mona- 
chorum de triduano jejunio observando. 

llle episcopus sanctissim:e congregationi in honore 
sancti N. coadunataz salutem. Dilecti vestra noverit 
quod sancta Synodus apud urbem N. collecta, (initis 
quiestionibus qu ex diversis causis emerserunt, sa- 
luberrime decrevit ut omnes Kcclesisrum clerici et 
monachorum caterv:ze commune jejunium et orationes 
tribus diebus exequerentur, hoc e.t iv el tur et un... 
Presbyteri »1 missas, cxteri cierici Psalterium de- 
cantar:nt, circa nonam horam crucem sequerentur, 
alimentis vero consuele uterentur, cx»tero populo 
propter istum atque opera foriuseca lioc non indi- 
xerunt. Vale. | 


XX. Constantiensis episcopi ad Argentariensem. epi- 
stola, qua monel de irausitu ad. Luxoviense coeuo- 
bium, et petit ut wansionem et cuncta sibi necessaria 
el seauenlibus suis in vico sug poiestatis pracipial 
subininisirari et exhiberi. 


dignemini. Religiositatem vestram ad regunen Ecc6- D pilectissimo Patri et omni laude colendo N. Ec- 


sie Sus Mediator Dei et bhominuin roborare di- 
gnetur. 


XVII. Mandatum episcopi archipresbytero pagi de 
[oru.a observanda in triduano jejunio a. regibus pro 
multis necessitatibus ordinato. 


Providentia divina N. Ecclesie ille episcopus N. 
archipresbytero pagi illius salutem. Notum sit di- 
leetioni tuis, quia domini nostri reges, quando nu- 
periime iu unum congreg2ti sunt, inter multa qua 
pie ac salubriter observanda constituerunt, hoc etiain 
decreverunt , uL ire inultis necessitatibus triduanum 
jejunium. pariter observare deberemus; quod hoc 
inoJo lieri debebit, xiv Kaleud. et xin ct xii Kal. Ju- 
nii, pura confessione ct pace pra'inissa jejunent om- 
nes usque ad nonaun, exceptis qui pra inlirmitate et 
infantia aut senio possunt absunere : et unanimes 
egnirito et humili corde veniany ad. ecclesiam, sc- 


clesie Argeitarin:z el Argentariensis pontiliei N. hu- 
milis oppidi Coustantiensis episcopus. P^ternitas 
vestra scire dignetur quod doinnus noster rex C. ad 
cenobium Luxoviense parvitatem meam dirigere 
voluit. Unde peto largitatem vestram "ut. in vico 
vestrz potestatis Ruvacha, mihi mansionem et ne- 
cessariz cuucta subuinistrarà ; me vero sequentibus 
hospitia et aliquas impeusas exhiberi praecipiatis ; 
procul dubio scientes quia quodcunque pusillitati 
me:e demandare dignannni, absque omui recrasuna- 
tione perficere curabo. Et s; quando juxta nos alicubi 
deveneriiis, scitote quia ad vestrum obsequium cuu 
omni festinatione occurrere studebo. Sanciitaiem 
vestram et gregem vobis commissum continuis ora- 
tionibus Domino commendamus. ldipsum autem ut 
pro Ecclesia lidei nostrae cominissa et nostra iE AU 
tate facere diguemini suppliciter imploramus. Vale. 


889 


FORMULJE ALSATIC.E. 


8:t 


XXI. Episcopus mandat vicedomino suo ut. Nemido- A quod Augiensis abbas et comes N. mecum veniant, 


nensem episcopum , Romam proficisoentem , honeste 
excipiat, e! necessaria qug in mandato exprimuntur 
illi subministre!. 


llle N. gratia Dei episcopus N. vicedomino et fideli 
8u0 salutem. Sirenuitas tua sciat quia G. Nemido- 
mensis episcopus Romam profecturus unam mansio- 
nem petiit a me in i Idus Maii, hoc est secunda die 
sequentis hebdomad:e, ideoque omni cura provide 
n6 quicquam tuuc ibidem necessariorum ei defueril, 
sed omnia suflicienter illi subministres, id est mal- 
dra quatuor de paue, de cervisa carradam unam, tri- 
ginta situlas de vino, situlas tres friskingas, ovinas 
qnatuor, porcum unum , de lardo dimidium tergum, 
agnellum unum, porcellum unum, anserem unum, 
annetas dnas, pullos quatuor, et ipsi aliquem piscem 
si potueris : ligna ad focum, et vasa ad ministerium, 
plumatia et capitalia ad lectum, de avena trita el 
ventilata ad pastuui cavallorum, maldra tria et fce- 
pum in pratis et in agris, singulis cavallis vasalloruin 
et servorum illius unum manipulum : et 8i prae uimia 
occupatione el gravi damno aliarum rerum poteris, 
per teipsum illi servire, curato ita ut ad gr-tiam liat 
quod facimus. Et si quando ad ejus loca nos deve- 
nire necessitas coegerit, ita eum Lenefactis anticipa- 
tum habeainus, ut jure se nobis viceui debere nove- 
rit. Vale. 


XXI. Epistola qua vicedominus procuratorem episcopi 
in. Pollingen monet de adventu alterius episcopi , ut 
preparet. illi ministerium et res qug in epistola ex- 
primuntur, quam videre est. 


Vicedominus N. episcopi N. procuratori in Polli- 
gen.. Unus episcopus debet ad Polligen super xi 
noctes advenire, et ideo przpara illi ministerium. 
Vide ubi optimum granum habeas, et para vi inaldra 
de farina lota, et uuum modium de sunila. Tolle de 
x'! censariis singulas ovas, el da illis quotidie sal et 
ventilamina et commixtum migwma, ut tunc. bon 
sint. Tolle unum porcum de illo servo quem hoc 
apno reddere dehet, et da illi quotidie suflicienter 
de-sigila et hordeo, et inebria illum mixtura fursu- 
rum seu farinz, et fac unum agnelium tota matris 
ubera sugere, simi!iter et porcellum et unam aucaun 
el duas auetas a cxeteris separa, et da illis quolidie 
abundanier, et sex galliuas et. pullos commixta hor- 
deacia farina pasce, et sume de servis qu:bus volue- 
ris. Duas íreias de cervisa, et sume sex siclos de 
vino in cellario episcopi ad Coustantiam , et praecipe 
quatuor servis ut una liebdomada diebus quos. indo- 
micum [indominicum] debent , ligna fagiua, et caetera 
optitia quotidie adducant, et ova congrega, ut quando 
ego venero omnia parata inveniam, si Cutein et cae» 
pillos habere volueri:, Vale. 


XXII. Mandatum episcopi procuratori suo ut celeriter 
per [erat epistolam. 


Episcopus procuratori suo N. Accipe epistolam 
istam, et commenda illam alicui tributariorum no- 
strorum qui cavallum habet, et przecipe illi, ut nec 
die, nec nocte quiescat, donec eam ad Tringonilla 
Majori deferat. Quod si nullus eorum tibi obedierit, 
i0 ipse eam illuc defer, et precipe illi ut diem cum 
nocte continuando N. eam perfecrat, et hauc brevico- 
Jam apertam illi siguate c argille [Forte, signitee 
eum argilla], ut tu el socius tuus et 1pse N. noverit, 
quod qui per cujuscunque vestrum neglectum couti- 
Kerit, ut ipsa epistola N. episcopo aute istam domi- 
nicam uon veniat , omnibus meis el gratia mea jri- 
vabitur. Si autem. tibi N. veuerit, expeca me iu 
Joco, et para mihi hospitium , qu.a iu. sequenti heb- 
domada ad te in ilium locum, propitia Divinitate, 
venire debebo, inde ad Siratoburgamn perrecturus. Et 
sirenuew missum dirige, qui ipsam e, istolam N. sub 
omni celeritate repraseutet. Cateris eliam com- 
' presbyteris tuis de meo adventu indica, quia Syero 


ut aliquid illis impendere valeam. Vale. 


XXIV. Mandatum metropolitani su[fraganeo ut intcr- 
sit concilio provinciali. 


Sanct:: Moguntiacensis Ecclesi: przesul fratri etj 
sacerdoti N. in Salvatore mundi. salutem. Dilecti! 
tua novit quod a recordatione juventutis tus, ut reor, 
numquam in nostra diacesi episcoporum eonciliu « 
est habituin ; et. idcirco puto, quiu potius metuo, 
quod in Ecclesiis nostra pusillitati commissis mulia 
grandia el insanabilia, tum propter suimet enormi- 
ta'em, tum eliam propter incurie et occupationis 
nostra diuturnitatem, adeo concreverint, ut aut vix 
aut certe nequaquam sine mogna authoritate aut 
vigore corrigi valeant. Quapropter ut dicta canonum 
praecipere nosti, ut non dicam quod ad omnia meus 
semper fuisti, pridie Nonas Aprilis, ad urbem Mo- 
gurntiam venire ne pretermittas, ita paratus, ut 
quandiucunque causarum necessitas exposcit, ibi 
inanere pro abundantia sumptuum possis. Et qui- 
cunque aliquid gravioris negotii quod supra vires 
tuas existimas, et nunc el antecessorum tuorum 
temporibus habuerunt, aut tecum pariter venire, aut 
seorsum tibi occurrere in loco memorato pracipe, 
nt ibi omnis eorum controversia finiatur. Vale. 


XXV. Epistola qua excubitor Ecclesie archiepiscopo 
suo diocesis statum exponit. 


Domino et in Christo Patri. llli archiepiscopo N. 
indignus Ecclesi; N.  excubitor. Snitate. dulcedinis 
vestr.é. comperta, omni gaudio repletus sui. Ad 
praecepta vestra non solum ea quibus pro authoritate 
regiminis vestri. obtemperare subjeclionem meam 
convenit, sed et omnia, quamvis gravia et «difficilia, 
me esse semper paratissimum. Utinam ita. proba- 
veritis experiuiento, sicut ego, miemor Scilicet bene- 
fleiorum et educationis vestre libentissime vobis 
ostendere desidero. Übsccio vero ne aures sapien- 
tissimi magisterii veswri. lorsitau. offendat, si pietate 
«estra confisus unam apologiaui, immo querimoniam, 
vobis in-inuare et poiius implorare prasumo. 55o- 
lertissima vestra novit industria quamdiu episcopium 
milii commissum ab inlirmis et senio defessis homi- 
nibus retentum est, adeo ut jam nouus annus pene 
8it exactus, ex quo nullus eorum ipsam parrochiau 
circuire potuerit, et ego secundo jam anno illau 
retinens ob perturbationem  reipub. causaruinque 
varietates el domini imei regis servitium nisi tantum 
dimidiam pertransire potur.. Et licet in illis partibus 
quos adliuc visitavi, non satis multa prava invenerim, 
metuo ne illis quas modo adire debeo plurima dis- 
torta et incorrigibilia iusipientian meat, depreheu- 
dere contingat ; qui lamen cum gratia Dei et ad- 
jutorio rudentiam virorum aliquantulum eventilare 
et discutere necessarium puto, antequam ad noti- 
tiam vestram et dignitatis vestre. et. tanti? synodi 
tam multa lbzec et taui gravia ila. incorrecta et indis- 
ceussa perveniant, ne in mei peccatoris ministerio 
plus facinorum et flagitiorum reperiatur, quam in 
Cunclis suffraganeorum vestrorum  parrochiis. 1deo 
supplico mansuetissima religiositati vestrae, ut si 
vestre beuignitati placuerit, per hunc missum vilitati 
mez remandare dignemini, 8i me ab hac profectione 
excusatum liabere velitis, douec. aliquid eorum quie 
miuus adhuc correcta suut ad norma uo justitie diri- 
gere queam. Nibil tamen in voluntate mea ponens, 
vesirie sanclitalis justis impigrum me exhibere stude- 
bo. Valete. 


XXVI. Epistola Drixiensis episcopi alteri episcopo, qua 
rogul ut certiorem faciat quomodo se habeant rcs inter 
reges [ilios Illudovici et consobrinum suum filium 
K., et de perturbutione ltalig couqueritur. 


Dilectissimo et religiosissimo cousacerdoti et fir- 
missimo a'nico N. episcopo, ille Brixieusis Ecclesiae 
pastor. Obsecro fidelitatem vestram ut veraciter 
uhi et diligenter detnaudore dignemini, quomodc 


821 


AD MARCULFI FORMULAS APPENDIX 


892 


8e summa rerum habeat, quam pacati inter se domini A' vestre quia tres ili fratres ita se inutus charitate 


nostri reges sint, id est filii Hluduvici, qualemque 
pacem ad consobrinum suum filium K. conservent : 
quia nos habitatores ltalize, et potius inquilini, seu, 
quod potissimum veritas ipsa testatur, prui:da nunc 
larum, nunc illorum, zgre nimis expectamus, donec 
iuter se concorditer adipveniant. cuiuam provinciam 
itam concedere velint : ut illi, prout oportet, singu- 
lariter subjiciamur : czeteris etiam, in quibus pos- 
sumus, laeti serviamus. De sospitate sanctitatis vestrae 
certum me reddere velitis, et vestris Romam per- 
gentibus, seu reliquis pro sua necessitate Italiam 
petentibus intimate, ut ad me divertant, etin. vestro 
henore eis aliqua. impendam subsidia : et de sta!u 
81uitatis vestr:e lazetificabor, et vos de mea, ut credo. 
Jn vestram jucunda et pigmenta ac medicamenta, 
qui vobis congrua puto, vestr:? dilectioni dirigere 
curabo. Munuscula qui modo fuerunt ad wanus 
vestra dignitati direximus, hoc est palliolum diace- 
drinum et aliud coccineum, teriium saphirini coloris, 
siragulas duas, duos ramos palmarum virides, et 
partem. amigdalarum et thimiama novum. Quod 5i 
eportunum vobis est, obsecro, ut unum adinissarium 
generosissimum, celeriiate et oria, quin et animo 
prsestautissimum et alacrem, mihi tideli vestro diri- 
g»tis. Simul quodcunque volueritis graudioris pretii 
nihi injiugen:es, ut puto, ad vestram voluntatein 
paratuis:1uo. 


XXVI. llesponsio precedenti epistole, qua status re- 
gum et regni exponitur. 


Nobilitatis et rel:gionis sunmique sacerdotii digni- 
tate sobtimato N.. illi. Ec lesim. pontifici N. illius 
Ecclesi: indignus episcopus. Comperta sauciitate 
dulcedinis vesurae multum in Domino gavisus sum, 
sed et gaudeo et gaudebo. De perturbatione vero 
lala (um propter vestram et Eeclesiarum Christi 
inquietudinem et vastationem, tuu etiam propter 
nostra detrimenta nimium contristamur ; quia pau- 


perra et arida. proviucia. nostra. quid amplius C 


habitura est matre. divitiarum suarum direpta. Sed 
Dei wisericordia conlidiumus hauc teinpestateum in 
brevi serenandam ; nau sicut. demaudastis mihi ut 
de regni pace et siatu vobis e rti aliquid significarem, 
et qualem pacem ad invicem couservarent tres 
fratres filii nostri domini lliudovici, et utrum nepotem 
et consobrinum, immo compatruelein suum filium K. 
in societatem suam ascivisseut ? Notuni facio dilectioni 


Dd 





complectuntur, ut summam Trinitatem mediam inter 
illus diversari credamus. Adeo ommnia qus ad illos 
seu privato, seu publice pertinere videntur, humanas 
res et vota supergrediuntur : ei unusquisque eorum 
si posset, et potest (ieri, plus alios quam sei 
diligit et diligeret. Et domnus quidem K. eum fratre 
Hi. Hiiudovici junioris, id est Galliam Lugdunensem 
et lreverim eum omni Mosellana regione, nec nou 
Agrippinensem provinciam et Burguudionia"m ioter 
se dividendas acceperunt. ltaliam vero et Tusciam 
el omnem Campaniam domno K regendas com- 
miserunt, qui etiam modo sanitate indulia et indepta 
quantocius vos per gratiam Dei visitabit, et omnem 
adversarium et. prxdonem de vestra. provincia fu- 
gabit. lueffabiles vestr:e liberalitati gratias de magnis 
exquisitis muneribus qux mihi dirigere curastis. De 
cavallo quem me e» posiulastis, scitote quia praestau- 
tissimum vobis mitto, 
florum de gente patrum, quos Dedala Circe 
Supposita de matre nothos furata creavit. 
Vimem. vii £m. 
Quod ne fabulosum existimetis aerius el color in- 
natus hoc verum esse comprobat. Qui pervicitate 
Cillarüm, animositate Rhiebum, mirabili singularitate 
Bucephaium antecellat, et generosissimos pullos 
faciat : quí procul odoretur bellum, et gaudeat ad 
vocem tubz, et cum sanguiream pugnam videat, 
dicat Val : qui mortes oppositos ketus et alacris exgu- 
peret, et fluvios rapaces iunatet, et latissimos lacus 
trausvadet. 
Belgica vel molli melius ferat Esseda collo, 
ViaciL. i Georg. 
et humano sensu. cognoscat quomodo sub quolibet 
lomine se gerere habeat : hoc est »ub juvenibus el 
indisciplinatis transversus et supinus, sub seniuribus 
vero et gravibus liumilis et rectus incedere norit. 
Debetis au:eiu. farre. pascere,.non siliquis fabarum 


'et lupinorum, seu froudibus cerrarum et quercuum. 


Debetis autem puro amue et liquido fonte potare, non 
putentibus aquis ut vos eas nomine dicitis. Si haec 
ei facitis, omnia quie dixi et ampliora in eo iuven etis; 
sí vero hzc negligilis, et curam illi subtrahitis, im- 
munis ero a meudacio, qui vobis bonum eum direxi, 
et qualiter habere deberetis iustruxi. Vos autem 
vobis ipsis, aut uinistris vestris de ejus vili. Cetera 
desunt. 





FORMULAE INEDITA. 





EDITORIS PATROLOGLE MONITUM. 


Furmularum quindecim , quas jam editnri. sumus, quinque priores ex manuscriptis Bibliothece | Regis 
exscriptie Sunt; decem alias mutuati. sumus, si tamen ultumam excipias, de qua suo loco dicetur, 3 Codice 
olim Pitlieano, empto postea, id est anno 1857, a piissimo simul ac doctissimo sacerdote, nomine A ichel, 
calbedralis ecclesize Nanceii. paroclio, post cujus obituin, veudente ipsius nepote, manuscriptorum publico- 
ruin thesauris accessit, sicque omninm juris factus e-t.. Has. quidem forinnlas ex supradicus fontibus jam- 
pridem. expressit, recensuit, ediditque in Collectioue. monumentorum ab ipso elucubrata cui tiiulus Bi- 
bliothéque de. l'Ecole des Chartes, domnus Parde.sus, academiz luscriptionum humaniorum4ue ltterarum 
sodalis, vir antiquitatis peritissimus, deque litteratorum republica, si quis alius, optime meritus, Cujus 
Min adversionibus, ad incudenr nusiram penitus revocatis, proprias annotationes condivimug. 


l. ^ Sine rubrica. 
Biblioth. Royale, ancien fonds, 4627, * 20 v* 21 et r*.) 
Anno illo, regnum domno nostro illo rege, in inen- 


* Hiec formula necessaria rela:ione sequenti con- 
bcctitur ; prior enim , numero Xxixix rignala in 


D se illo, dies tantos, vir lau'abile defensore et omnem 


curiam iliius. civitate. Vir imapniflicus ille prosecu- 
Lorum dixit : Peto te optiue delensor et usque lau- 


ms. 4627, instrumentum exhibet quo Actorum in 
regestis curiad iusertio declaratur ; posterior, mam - 


. 895 


FORMUL,E INEDIT.E. 


894 


dahilis curialis ut mihi Codices publicus * pedire A et ípsa pro te deprecabitur Domino. Abscoudamus 


jubeatis, quia 5 alio alico que gestis prosequere 
débeam. Vir honestus ille defensor et curialus dixe- 
runi : Patens tibi * quod dicis publieus ; prosequere 

ue oblas ; dicere non moraris. llle prosecutor dixit : 
Vir inluster. ille, per mandatum tuum mibi rogavit 
atque injunxit ut igam ad civitate illa ei cartelam 
cessionis aut dotis quem de res suas ad illa ecclesia 
aut ad ill. femina adürmavit, ipsa. apud. defensore 
vel omne curia illius civitare delere ad(irimare et 
gestibus alegare. llle d-fensor et curial.s dixerunt 
mibi 4*datum quein in te. conscriptum liabere dixit, 
nobis presentibus recidetur. llle professor et hoc 
modo recidavit. 

H. * Mandatum. 
(Ibid. f^ 21 t» et 22 v».) 

Vir magnifico illo, ille. Bogo et supplico caritate 
("a ut hias ad illa civitate, apud cartolam cessionis 
aut dote quam de res meas in pago illo, in loca 
que dicitur illas, ad illa casa Dei aut ad illa femina 
adfirmavit ; ipsa cessione aut dote apud defensore, 
vel omne curia illius civitate debeas ad(irmmare et 
gestibus allegare, ut quicquid exinde hieris gesse- 
risve, me in omnibus et ex omnibus f raptum et 
aptum, adfir:iatum. et iu omnibus definitum apud 
me esse cognuscas ; et ut hec mandatum per te fir- 
muore reteneas, manu propria subter adfirinavi, et 
qui subscripseruut vel signaverust in. presente ro- 
givi. 

lil. € Prologus de cessione. 
(Ibid. f» $1 v» a 25 r^.) 

Christianis fidelibus pia exortatio pronuntiat, loc 
etiam illa tonutrualis euvangelistarum vox, sancto 
suggerendo spiritu, sua potestate concelehrat, aut 
faciat unusquisque in pauperes xlemosina qui vult 
taribare evadere supplicia ; uude et Dominus. in 


ergo hzelemosina tn corda pauperis ut perveniat no- 
bis deprecatio pauperum ad remissionem peecato- 
rum b, 

igitur ego, in Dei nomine ille, venerabilibus fra- 


- tribus illo et illo. Admovit mili amor Domini nostri 


Ihesu Christi et desiderium de illo paradyso ubi ju- 
sti habitant, ut me Dominus ibidem participare di- 
gnetur, seu et timor gehenne, ut me exinde Domi- 
nus eripere jubeal!; propterea cedo vobis ad d'e 
presente, ad mea alemosina faciendo ad pauperis, 
vel a sacerdotibus, ad missas canendo, dispensando, 
cessumque in perpetuo esse vo!o et de juro meo in 
Jure et. doininatione vestra trauscribo atque. trans- 
fundo, huc est : res proprietates meas, tam in civi- 
tate illa quam et foras in ipso pago, seu et in alios. 
Habent ipsas terras cum omni superpositus de longo 
taíi0; similiter in latus et. in (ront.s. Subjangit de 
ambobus frontus et de- ambobus: latus terra illius : 


B ipsas res et cásas superpositis ad integrum seu et 


vineis in opidum civitate illius cum terra proprieta- 
tis mei; habet ipsa vinea arpenues tantos ; subjun- 
it de ambobus latus et ambobus frontes terra il- 
ius : etlani et in ipso pago in agro illo portione mea 
tam terris, mansis, domibus, edificiis, vineis, ! oli- 
eis, silvis, campis, pratis, pascuis, aquis aquarumve 
decursibus, quicquid in ipsa loca portio inea est, 
totum et ad integrum, rem inexquisita et alia rem 
quantumcumque visus Sum habe:e aut in antea labo- 
rare potuero tam peculium presidium utriusque ge- 
Deris sexus, aurum, argentum, drapalio, ceramen, 
usentilia, mobile, et in immobilibus quicquid dici aut 
nominare potest, ubicumque jus sursum habere tne- 
dietate aJ integrum, ita ut ab hodiernum diem ha- 
beatis, teneatis et in mea xlemosina dispeusando 
liberam et (irmissimam ad die preseute in. omnibus 
habeatis potestate faciendi. Si qvis vero, quod nec 
fleri credo, si ego ipse aut aliquid de heredibus 


Evangelio dicit : Vende omuia que habes, da paupe-, 4 meis vel ullus quislibet ulla opposita persona qui 
ribus, el habebis thesaurum in calis. Pensemus etgo "^ contra hanc cessione ista venire conaverit, et a me 


omnes Christiani usn Bit pielas el largiores re- 
demptores, ut per halemosina pauperum prowitan- 
Iur nobis thesaurum et regna exelorum. Procure- 
mus igitur sicut Dominus et Salvator noster prece- 
NM in quantum possumus zazlemosina faciamus. 

mo itaque dubitet et nemo tardet ; quia si nos facimus 
«quod Dominus et Salvator noster ipse precepit, ille 
sine dubium facturus est nobis quod misit. Ait enim 
Scriptura : Abscondite helemosina in corde pauperis 


datum quo illa requirebatur insertio. Quamvis autem 
duz ille formule non cirea aliud !hema versentur 
uam formule LV et LVI Marculfianz appendicis , 
sive Il et lll editionis Sirmondi, ab his lamen styli 
diversitate ita distinguuntur ut sua individualitate 
(venia sit verbo) minime fraudentur, novo testimo- 
nio istud confirmautes, nempe, curias sub regibus 
Merovingicis, quxdam sibi vindica:se quz ad juris- 
dictionem voluntariam pertinebant. 

* ]n aliis id genus formulis legitur patere, certe 
yelius ; cum autem Codex manuscriptus  pedire, ne 
una MCN deliciente littera, exhibeat, nullus super- 
est dubitaudi locus. Fors.n illa vox aliqvando in 
usu fuerit pro patere : quz tamen conjectura hoc uno 
exemplo nititur, quin alterum ex ullu aouumento 
vel lezico arcessiri possit. 

b Certe legendum abeo. 

* Procul dubio legendum est patent codices, quod 
eerte amanueusem minime latuissel, modo litte.as 
vel primoribus labris attigisset. Unde mihi suspicari 
subit, eumdein, duce tantum iguoraulia, pedire pro 
petere scripsisse superius. 

4 Lege mandatum, cujus vocis prima syllaba, man 
fcilicet, forsan in manuscripto Cudice per litteram nmi, 
signo abbreviationis superscripto, fuerit expressa, 
sicque obtusum amanueusis acuinen. effugeril. 

* Yide notam (5) formula pracedentis. 


vel heredibus meis defensatum nou. fuerit, infera- 
mus vobis, una cum socio fisco auri uucias tantas, 
argentum pondo tanto es:e multando ; et presens ces- 
sio i813 ori tempore lirima permaneat. 


IV. | Securitas. 
(Ibid. f» 25 v* et 26 r».) 
Dum inter illo et conjugia sua illa, non caritas 


f Inter additamenta quibus Ducangianam collectio- 
uem auxere Benedictini, monumentum. quoddain 
videre est, anno 1205 assignatum, iu quo ratum 
pro raptum ponitur, idque non semel alibi factum, 
allatis exemplis probat Carpeutarius.  ]loc autem 
loco, vice versa, rap um pro ratum usuryari videtur. 

$ Habes hic formulam donationis societati reli- 
giosm factzm, multarum similem quas in collectioni- 


D bus diplomaticis reperire est, ln Codice 4627 bifa- 


riam partitur, numero XL signata. 

bh [izc verba, ad remissionem peccatorum, quamvis 
in Codice majoribus, iuio et purpureis. litteris, instar 
rubrica scribantur, tameu ad phrasis integritatem 
pertinere videntur, ideoque eodem ac .reliqua cha- 
1actere a nohis expressa sunt. 

i Inde satis patet, lianc (oimulam vel l«co in. oc- 
eideutali parte Galli sito fuisse destinatam, vel 
salem ab exemplari donationis [acts in regionibus 
ouliviferis expressaut. 

j Hac formula, in. manuscripto Codice numero 
XL VII signata, trigesimae libri i1 Marculfl ad litteram 
eonsonat, rubrica tantum excepta, quie apud Mar- 
euifum duabus constat vocibus, nempe : libellum 
repudii, cum in exemplari nostro una. tantum voce 
legatur : securitas. Cum autem divonrtii consuetudinem 
sub prima regum «ostrorum stirpe obtinuisse, non 
nisi paucis forimuii comprobetur, hac etiau recu- 


895 


AD MARCULFI FORMULAS APPENDIX. 


895 


secundum Deo, sed discordia regnat iuter illos, et À illius orbis * antestite, talem propter nomen domini 


^b hoc pariter conversare minime possunt, placuit 
utriusque voluntas ot. de hac consortio * severare 
deherent, quod ita et fecerunt. Propterea lias epistolas 
inter s&e uno tenore couscriptas fleri et adfirmare 
decreverunt, aut uni-quisque ex. ipsis, sive ad ser- 
vitium Dei monasterio aut. coyolare matrimunium 
sociare voluerit, licentium habeat, et. nulla requi- 
Bitione et lioc de parte promissa nihil habere non 
debeat, Si quis vero, si aliqua pars ex ipsis lioc 
inmutare voluerit, inferat pari suo auri tantun:, et 
decreverunt a proprio consortio siquistrate in eam 
quam elegerint parte permaneaut, stipula[tione] sub- 
nixa. Actum illo. 


V. h^ Incipiunt relati. 
(Ibid. 4405, f» 959.) 


Quociens quippe. causa ministrantes naufragium 
evenit destitucio cartarum, quod hoc publicis »uribus 
est intuendum, ut qualitor corrumpi a disposicionibus 
eveniens occasionibus non debui modolari, ob liac 
igilur occasum aut eveniente conügit ut domus illius 
infra urben villa nuncupante illa a malis hominibus 
ad incendium fuisset concremata, de qua re inier 
reliquas res meas dispendium, et instrumenta unde 
presenti tempore mea possessio esse videtur, tam 
vendiciones, adfiliaciones cnjus, cominutaciones vel 
qualibet instrumen(a cartarum a me no:citur per- 
venisse ibidem infra ipsum domurn ferunt conbursas. 
Ideo supplico te, vir apostolice, civitatis illius ponti- 
fex, domine episcope, cum 1uis venerabilibus ab- 
batibus, vel ves qui de parte publica curam vel 


sollicitudinem habeudi positi estis, ut si se dederit. 


usus causandi adversariorum inimicorum meorum.... 
et vest;iis intercedentibus verbis, domínicis auribus 
intueantur, ot per suum regiumiue Bostra in omnibus 
declaretur justicia. 


Vl. * Sine rubrica. 
(Ms. de M. l'abbé Michel.) 


le, rex Francorum, vir inluster. Patriciis, co- 
mitibus, tolenaris vel omnibus curam publicam agen- 
tibus. Seu oportuna beneficia ad loca sacrarum eccle- 
siarum vel sacerdotibus prastare non desinimus, hoc 
nobis procul dubio in serna beatitudine retribuere 
confidimus. Igitur cognuscat magnitudo seu 2 utilitas 
vesira quod nos ad peticionem apostolico viro illo, 


denda minime supersedendum duximus, Siriendi 
foriuula XIX eamdem. quam. supradicta Marculfi ru- 
bricam exhibet, illi et nostra sensu, non autem 
8l vlo similis. 

* |n Codice manuscripto. formule. XXX legitur 
separare, unda posteo, corrupta latinitatis forma, 
severa.e facium est; si quis autem ab hac voce 
verbum nostrum sevrer deducere. voluerit, libenter 
assentiemus, 

b ]lec formula, quamvia nibil novi prz se ferat, 
mult:sque scateat mendis, eo saltem jure prelum sibi 


ejus meritis conpellentibus beneficium prestetísse, 
cognvscite ut annis singulis de carre tanta quo ad 
lumina ia conpuraudum ad Masslia vel per relicos 
portus infr regno nostro, ubicunque missi sui me- 
rcare videntur, vel pro reliqua necessitate discurren- 
tis, hoe desolvere non debeant, Propterea per pre- 
sentem praeceptum decernimus, quod perpetusliter 
mansurum esse jubemus, ut nullo tolloneo de ip:a 
tanta carre ipsius pontificium neque in ipsa Massi- 
Jis, ! Teloneo, € Fussis, Arlatii, Avinione, ^ Sugione, 
Valencia , Vien[nz] Cabillonno, vel per reliquas ci- 
vitatcs aut ! paucos, ubicumque in reg[no nostro] 
teloneos exigitur, nec de "navale, nec de carrate 
eveccione, nec [de rotatico], nec pontatico, nec pul- 
veratico, nec salutatico, nec Crisp[itatico, nec de 
saumariis, nec de eo quod bomines eorum ad dor- 
sum portant. nec ulla] redibucione quod fiscus noster 
exinde poterit sperare, nec [vos ju]uiores aut succes- 
sores vestri de ipsa tanta carre eisdem uo[n requi] 
ratis nec exigatis; sed omuia et in omnibus toc prop- 
ter nomen Domini [ipse ponti]fex vel successores 
sui a0t memorata ecclesi» domni illius 1 hoc indul- 
tum vel in luminaribus ipsius saucti loci proficiat : 
quam vero auctori|tas ui] perpetuis temporibus vali- 
luram propria manu infra decrevimus (roborare). 


VIl. * Indicolum ad majorem domum. 
(Ibid.) 


Domino inclyto procerique palacio regalis orna- 
tuu adque catolic:e universal et [in] Christo (ilio illo 
majorem domus, ille, ac si peccator, tamen Deo mi- 
serante episcopus. Culminis vestrae agapem nostra 
exireimnitas payinale coniodo saluus inquirat, iu eter- 
na dileccione verum demonstret caritatis alectum. Id- 
circo salutationem in una qua decet cum eulogias 
peculiaris patroni vesiro domni illius per presente 
servo vestro filio in Christo illo, celsitudine vesirz 
destinare praesumsimu:s, per quam bumiliter petiuuus 
ut cum alectu a vos recipiantur, quot sunt a uobis 
amore distinatle; remeante vero eodem de vestra 
proprietate precipio, cum paginale adloquium cognu- 
scere el letificare mereamur. 


Vlll. ! J/udicolum ad propincos. 
! (Ibid.) 
Domna Deo sacrata et mihi carnaliter genctrice et 


f Hanc vocem T majori donandaw judicavitnus, ut 
we qua civitstem Gallice Toulon, Latine autem 

eloneum appellatam signilicaret. Cui vero libebhil 
Teloneo interpretari quasi. vocem alicujus Massilie 
regionis determinativam, quod uobis ininime probatur, 
illi pars civitatis designabitur , portum complectens, 
ubi Teloneum solvebatur. 

€ Vicus nostrajibus Fos nuncupatus, quem Druentia 
przeterfluit. 

b Hic designatur civitas cui nomen vernaculum 
Sisteron. Melius sane scriptum fuisset. Segsastrone 


vindicat, quod antehac inedita, in ruanuscripto quasi D vel Segesterone. 


lateret, cum duabus tantum aliis, jam in lucem 
» vulgatis. Caeterum collectiones diplomaticze nonnul- 
Jas exhibent formu'as 3d supplenda instrumenta 
necessario quolibet casu abolita pertinentes. 

c llanc formulam | domnus Michel , in tertia. Codi- 
cis &ui parte liiteris Meroviugicis exaratam | asserit, 


quam et alter Codex, olim Pithoeanus, uunc in Biblios . 


theca ltegia servatis, N. 2122, vix alio textu de:scríi- 
ptam liabet, fol. 450, r^, ubi numerum XLVIIH iuter 
loriuulas obtinet. Eidem formulz, a Lindevb:ogio 
edite, numerus. Xll in eruditi viri. formulario pr:e- 
fixus est. Textus autem. Lindenbregianus a textu 
supradictorum codicum, si initium formule utrinque 
exploretur, in paucis minimisque discrepat, ut ex 
suljectis variantibus lectionibus patehit. 

4 Lindenbrogius legit alinitas. 

e Urbis Lindenbrog. et Ms. 2123. 


i Nonne rectius legeretur Pagos ? — Hic notandum 
venit quod, a vocibus de ipsa lunta carre ad finem 
usque lormulz:e, textus Michelini Codicis toto caelo 
differt tam a textu Codicis 2125 quam a Lindenbrogii 
edito, dum e contra mire consonat capiti avili Gesto- 
rum Dagoberti, ubi imentio fit privilegii ab ipso Da- 

oberto monasterio Sancti Dionysii concessi, cujus 
Insirumentum non Superest. 

j Lindenb. et ms. n. 2125 add. habeant. 

X I2:c formula, necsane lectu diguissitma, nec mul- 
tum formulae XVIII prim:e seriei Baluzianze absimilis, 
in secunda parte manuscripi. domni Michel tertium 
locum obtinet. 

! [d genus formulas exhibet jam citatus. domni 
Michel Codex, in prima parte quie. ex collectione 
Baliziana mutuata est, [n secunda autem. parte ejus- 
deui Codicis quartum ordine locum obtinet. 


FORMUL/E INEDIT/E. 
epto superna largiente giacia officium pasto- A 


risto sancte Eccle-iv filia illa ille peccator 
wn*, Comnionet nos et affeecio carnalis amoris 
ieitido pastoralis cure, ut de vobis sim semper 
us. Idcirco has apices parvitatis mex ad. al- 
m vestram direximus cum  eologias peculiaris 
i vestri, domni illius, per quam petimus ut et 
s orare diguetis et quod, Uco mi-er.nte, circa 
tur, nobis per vestro... el preseute inis80 iu- 
ire jübeatis. 


IX. * Carta commutationis. 
(Ibid. ) 


] convenientibus paribus placida definitione 
erit, cum bonorum bominum fuerit sobscri- 
firmatum, tunc nec immutandi tribuitur occa- 
€ ulla consurgitur virtus litigii ; el idcirco, 
IS Congruentibus, pro commune compendio 
, Convenit inter illas et illo ut. arcam sibi ab 
à? oportunas inb orumurus conmutare deberent, 
re illo; quss arcas eum ingressus egressusque 
sibi in invicem tradiderunt , ità ut unusquis 
nmm accepit liabeat, teneat et perpetuo jure 
npicio possedeat, vel quicquid exinde facire 
I, habeat liberam potestatem. Sig. 


X. * Precaria. 
(Ibid.) 


inis suis illis et ille. EL quia inscium non ha- 
quod genitor noster in re vestra manere di- 
P, et przcariam vobis ferit quam nos simili- 
ovainus et signanter firmamus, ut nos ibidem 
vestra manere permittat Gumiliter postula- 
ied ne possessio nostra vobis heredibusque 
prejudicium inferat, lianc przcariam vobis 
imus, spondentes quod si ullo unquam tem- 
ijus cartulae condicionem o|liti, in quibuslibet 
Miis aut ubi a vestris e"edibus ex vestro pr:e- 
Werimus imperati, non procuraverimus cuim 
bedientia adimplere, aut lioe quod possedc- 
)n vesirum esse dixerimus, lanquam pravas 
mprobos juxta legum severitatem vestris par- 
ymponamus, eL nos ipsos exinde projeciendos 
ullius judicis iuterpellatione integrum pocia- 
bitrium : hac stipulans stipulati sumus, atque 
Bus ac qualicumque legis mentione flriia- 
Et si hac precaria dinuo renovata non fue- 
ique alia per trigenta annorum spacia sen 
^, integram obteniat firmitatem * stipulatione 
b 


»eollectionibus formularum nonnulla repe- 
qua ad commutationes pertinent. lauc.ordi- 
»cimam exhibe. secunda pars Codicis Miche- 


rbum in suo Codice inforine sic divinare ten- 
mnus Alichel, Certe locus aliquis hie desi- 
sed quis sit vix possumus conjicere; nisi 
ntelligamus, qua in testamento ad annum 721 
do, et »libi, Sine-muro nominatur. 

geuus formulx sapius in collectionibus diplo- 
Occurrunt. Porro per precaria non res, sed 
itum rei concedebatur, quorumdam officio- 
t redituum debitione donatariis imposita : 
'ntiendum de beneficiis. 

t lectio domno Michel, non tameu sine ali- 
Vtstione, probatur. Forte ambastia ambaustium 
eges ambagium, sicut forma proxima!, ita 
onsonat, et hoc significat quod altercaliones 
! contestations) : sic enim ambages interpretatur 
ius. 

'cariorum instrumenta singulis quinquenniis 
lantur, ne quis scilicet diuturniorem posses- 
ad ipsum proprietatis jus prascribendum 
tor. Plerisque autem id genus instrumentis 
| speciali cavebatur ue, vel deficiente reno- 
, aliud proter jus precarium possessor ha- 


C 


D 


Xl. ! Mandatum. 
(Ihid.) 


Domino magnifico fratri illo illo. Rogo injungo- 
que caritati tux» ut ad vicem meam Deturegas ci- 
vit:tem accedas, et apud defensorem vel curia pu- 
hliea epistolam donationis, quam de omne corpore 
[Aculta:is mez? ad. monasteria aut ubicumque mea 
decrevit voluntas conscripsi, gestis inunicipalibus 
facias allegare, et quicquid exinde egeris gesserisquo 
apud me ratum et beneplacitum esse recognoscas, 
el de prosecutione celebrata mihi rescribere nog 
gravetis, stipl. 
! XII. € Securitas. 

(Ibid.) 

In Christo Filio illo, ille episcopus. Non est inco» 
gnitum quo res nostras, quas ex benignitate Dei 
percipimus, aurum, argeutum, vestimenta vel reli- 
quas species quas in hrecisturio nostro..... (note 
tironiane)..... in tua dominatione habuisti, in omnui- 
bus apud nos racionem deduxisti et in nullo te inve- 
nimus neclegentem ; propterea hanc securitatem tibi 
emisimus, ut omni tempore exinde ductus et securus 
resedeas , tam tu quam et juniores tui, et uullam 
de heredibus nostris vel ecclesi:p wuostr» successo- 
ribus pertimescatis reneticione. Quod qui adtempta- 
verit et conaverit facire, inferal vobis una cum 
sacratissimo fisco auri libram argenti pondus, ct 
praesens securitas firma permaneat stipulatione. 


XIII. ! Ad archepresbyterum institwendum. 
(Ibid.) 


[n Clhiristo venerabili fra'ri illi, ille archediaconus. 
Conyerta flde et conversatione tua seu et sollertiam 
mentis, ideo committimus tibi vico illo, res ejus, ac 
ministerium hnjus in Dei nomine credimus prepo- 
nendum, ut ibi archepreshyteri.e curam indesinenter 
agnoscas, serves composita, dirnta restaures, popu- 
lum tibi conmeudatum assidua foveas praed.catione. 
lta age ut ordinationem nostram ornes et in antea te 
reprobum inveniri non patiaris, sed meliora tibi 
communicentur. 


XIV. i Sine rnbrica. 
(lbid.) 


Anno xiui regni domini nostri illius gloriosissimi 
regis, sub mense illo, gesta habeia hapud virum 
laudabilem defensor necnon et ordo eurix& aJstanti- 


beret : quod et in nostra formula factum est. 

t Huic formulze tredecimyus locus tribuitur in 
secunda parte Codicis Michelin. Mandatum vero 
continet, quo quis apud. curiam exlibito, regestis 
inseri requisiverit. instrumentum donationis quale 
in formula |] superius adumbratur. Forte etiam 
hoc inandatum ad formulam XIV, infra edendam 
respicit. 

& |jac formula in secunda parte Codicis domni 
Michel quatuordecima numeratur. (n formulari:s 
editis alia occurrunt formula: securitatum delibera- 
tionumque a personis rationum reis sive depositariis 
habitarum. 

h fluic lectioni assentit domnus Micliel, quin tamen 
omni hzsitatione careat. Hac autem voce, quocumque 
modo scribatur, certum est locum deposita servando 
destinatum significari. 

i Id. genus formulas in collectionibus editis non 
novimus. Huic autem, in secunda parte manuscripti 
Michelini, locus quindecimus tribuitur. 

| [n Codice domni Michel pracedentem nostram 
subsequitur hze formula, notis üironianis quinque 
linearum spatio intercedentibus. Ibi vero antiquiori- 
bus litteris carolovingicamque ztatem prodentibus 
exarata videtur; celerum ejusdem generis est ac 
formula I superius edita. Videsis notam (f). 


899 AD MARCULFI FORMULAS APPENDIX. 900 
bu« honoratis vel curialibus necnon * gorestis qui A me defensor uel curia publica seo et euto cleroru 


vieem magistra us agere videutur. ille dixit : quaso 
a te, eptime def-nsor, «el vos; ordo cu'iz, ut mihi 
codecis publicus patere prxeipiatis quia hah eo ges- 
torum sllega!ionem cupio roborare. Defensor et ordo 
curie dixerunt : pateant t.bi co:tecis publici in h»ne 
civitatem, ut mos est; procequeie quie optas. Vr 
inaguificus ille dixit: rogator meus ille per m3nda- 
fum :uuni superavit donationem illa quam in basili- 
tà doinni illius vel nepote suo illo pererogav:t ut 
ipsa donationem apud. laudabilitatem gestis muni- 
cipalibus debiam adlegari, Defensor et ordo cu' ie 
dixerunt : mandatum idem quod. te liabere dicis in 
publico proferatur et. ibidem recensiatur quae recen- 
sendum rogasti. Quo recensito, defeusor el ordo 
curie dixerunt : quia donationem vel. mandatum 
legaliter con-criptum est et recitatum, quid adhue 
amplius vis sine (ua. injuria ac dicere non moreris, 
lile dixit : quia donationem vel mandatum solemunter 
conscriptum nebis est recitatum, specialiter eio, 
ut possit esse in integrum firmatum, gesta h:ee manus 
vesura subscriptionibus roboretis. Et delensor et 
orde curie dixerupt : gesta, sicul. mos est, a nobis 
specialiter coustat eese subscripta ; quid adhuc am- 
plius vis, vir wayne? llle dixit, qued. gesta, cum 
fuerit conscripta que a vobis subscripta, mihi ex 
more tradatur. 


XV. 


[| Hanc formutam ex C-dice Ribliotiecze Regis n. 4629 
exscriptam, ne uno rien spice ul ade , edimus, Nec 
fate:i jdget, nobis 1n hoc prsesiando viam stravisse facem- 
que prztulisse doctissimum Pardessus , qui primus supra- 
dictum Codicem exploravit, descripsit, ipsamque formula 
ox illo erutatn vu'gavit anao 1810.] 


Consuetudinis lecu. indu'gentia prestans ut quo 
CiensCu|; wnicuiq ; insticate parte adversa vel 
P neclientia a iq casu fragllitatis ctiger" opor 
bit eu auribus publices innotsci. lgit' opti 


* Forte legendum juratis. quod quidem in medio 
ponere voluimus, non ultra modum conjectura 
nostra indulgentes. Quidquid autem de nomine .sta- 
tuatur, iios curialibus adjunctos aut. curia'iam vi- 
caríos hic desiguari constat. : 

.b Hic observat domuus Pardessus amanuensem 
nitidissime scripsisse cwuto, quibusdam litterulis syl« 
labs ut superpositis, quas ne, vel rio, vel etiam ria 
mterpretari licet. lo hujus. itaque vocis divinatione, 
ut ipse fatetur, czecntiens, albo. tantum*spatio ipsam 
notare in sua interpretatione maluit, quin tamen om- 
nibus €onjeciuris abstineret. Si euim, inquit, cuncto 
legere volueris, tunc verba illa euncto clerorum tibi 
intelligere licebit de colleetione, caetu, sive con- 
gregatione sacerdotum ecclesia: Sancti Stephani, cui 
preter Metropoleos titulum, forte et pars aliqua 
jurisdictionis voluntarie ad curiam pertinentis coin- 


s£i stephani ac uiris magnificia betorice ciuitatis 
Ego illi emanens in pago bitorico in uilla illa cogu 
catis obtime defor ille bitorice ciuitatis seo ct 
illo profensore vel alie quapluris me obidien: e 
uro ifi propterea sugirendo vobis diposco ut 
pietatis uci triduu apensionis secundu lege 
consuetudinis quod ego ibide custodiui pie 
tatis urze mihi aifirinare deberitis quod 

ita et fecistis ut de id quod in ipsa struinta 
habelat insertum tunc teinpore uestre 
misericordia nostra defensione ul. adju 

toriu ut ] x n periat erigat potias qua 

in ledat stibulatione subinexa. 


Quod sic legendum in'erpretandumqne arbitratur eru- 
D aitissinus Pardeseus (Bibliothà jue de l'Eco'e des Chartes, 
tom. I, pag. 919) : 


Con:uetidines legnm. indulgentiam  przstant. ut 
quotiescum;ue unicuique, instigante parte adver«a, 
vel per negligentiam aliquam, casus fragilitatis con- 
tigerit, oportet eum auribas publicis innotesci. Igi- 
tur, optüne defensor, vel curia publica seu et 5 ... cle- 
rorum sancti Stepliani ae viri magnifici Bituricze civi- 
tatis, ego ille commanens in pago Bituricze civitatis, 
seu et illo profensore vel alii quam plures, me ohe- 
diente, viro * illo : propterea suggerendo vobis de- 
posco ut pielatis vestri triduum spensionis, secundam 
legem consuetudinis quod ego ihidem cu-todivi, pie- 
tatis vestrz mihi adfirmare deberitis, quod ita et fe- 
cistis ut. de id quod in ipsa instrumen!a habebat in- 
sertum tunc tempore vestram misericordiam nostram 
defensionem vel adjutorium. ut lex nen pereat, 
erigat potius quam  inledat stipulationem — sub- 
nexam. 


petebat ; si autem, addit ille, superioribus signis e$ 
cuto iusertis, curiato legere tentaveris, eumdem fere 
sensmn. efíicies : curiatus enim Ducangio aecipitur 
pro euria, senatus. 

e Siglum itt., in manuscripto Codice exaratum, 
illustri vel illustrissimo posse interpretari. mone& 
donnus Pardessus, quem tamen inspecta erasa 
rum litterarum vestigia moverunt ut conjiceret, pri— 
mum quidem illustri scriptum fuisse, hoc vero am«-— 
n»ensem spontanea characterum erasione correxisse — 
ut litteris supersitibus pronomen illo (allie un teiglli 
representaretur. [n formulis enitn, generaliter lo—— 
queudo, nomina propria nec reperiuntur nec reperi 
debeut, ad essentiam evim illarmn pertinet. ut per—— 
sonis et lucis quibuslibet accommodari possint. [nmm 
plerisque igitur id genus instrumentis, nominibus 
propriis pronomina iile, illa substituuntur. 





* 


* FORMULAE ANTIQU/E 
DE EPISCOPATU, | 


QUARUM OLIM USUS FUIT 8UB PRIMIS REGIBUS. 





I. Cleri plebisque viduata civitatis preces 


d ; : ; 
pro episcopo instituendo. LEE. recepium regis de episcopatu , ad episcopum 


b Suggestio piissimo ac przcellentissimo domino 

Nn. p 3 servis suis, quorum sulscriptiones et s» 

nacula subter tenentur inserta. l'rincipalitatis, etc. 
Marculf., 1. 1, c. 7). 


. .* Vide prefationem Sirmandi in has Formulas 
Conc. Gall., tom. It, pag. 635. 


designatum. 


e [ile rex illustri viro ill., aut venerabili viro ill. 
Dum, juxta Apostoli dictum , omnis potestas subli- 
matur a Domino, etc. (Formul. Lindenbrog. c. 4). 


5 Sirmondus , Conc. Gallie tom. 11, pag. 655. 
* |bid., pag. 656. 


FORMULAE ANTIQUAE PROMOTIONUM EPISCOPALIUM. 


902 


Hl. Indiculus regis ad meétropolitanum , ut designatum A 1V. Indiculus alter ad episcopum , pro eadem designati 


episcopum ordinet cum suis comprovincialibus. 

* Domino saneto sedis apostolice dignitaie co- 
lendo in Christo Patri ill. episcopo ill. rex. Credi- 
mus jam ad vestram reverentiam pervenisse sauctae 
recordationis , etc. (Marculf. 1. 1, c. 6). 


^ [bid. 


epiccopi ordinatione. 

b [lle rex viro apostokco ill. episcopo. Quamlibet 
uos ad adwinistramium  gubernandumque rerum 
statum przcelsis occupatiouibus regizx sollicitudinis 
Causa consiringat (Marculf., L. 1, c. 5). 


b [bid., pag. 637. 





FORMULAE DIVERSJE 


IN EPISCOPORUM PROMOTIONIBUS USURPAT.E 
POST RESTITUTAM ELECTIONUM LIBERTATEM. 


"- 


Jj. * Epistola Hincmari metropolitani ad Regem , wt B dein electionem cam decreto canonico singulorum 


clere ei plebi Silvanectensi novi episcopi electionem 

permiltal, et visitatorem designe qui prasit ele- 

coni. 

Domino Carolo regi glorioso sit semper salus et 
vit3. Septimo Idus Junii, cirea horam secundam , 
venerunt tres clerici et duo laici Silvanectensis ec- 
clesie ad exiguitatem meam, innotescentes eamdem 
ecclesiam, fiatre et consacerdote nostro Erpoino 
defuneto, viduatam esse pastore , ferentes etiam ip- 
sius ecclesie !awm cleri quam plebis petitionem nt 
eis pastor secundwm sacras regulas tribustur. (Quos 
interrogavi si verbum liaberent de pace cleri et ple- 
bia ecclesie ipsius ex aliqua desiguat persona. Qui 
responderunt se non aliam petitionem ex parte s0- 
ciorum suorum adferre, nisi ut apud solitam wise- 
ricordiam vestram liberam illis ac regularem ele- 
ctionem obünere satagerem : quateous. secunduin 
sacras regulas ille, canonico visitatore directo , ab 
omnibus kceclesia ipsius alumnis valeat eligi cui de- 
beat »b omnibus obediri. Ego autem licet, ut pra- 
fatum est, sacerdotem ves:rum Erpoinum per fra- 
wem Hilleboldum compresbyterum nostrum vii Idus 
Janii defunctum sudierim, non (tawmen statui antea 
doininalioni vestrz quicquam iude suggerere aut pro 
eadem ecclesia postulare priusquam secundum re- 
ps jorem ab ea legatos acciperem. Quia, ut 

in decretis suis dicit (Cap. 49) , « si in quibus- 
libet Eeclesiz gradibus providenter scienterque cu- 
randum est ut in domino Domini nihil sit inordinatun 
nihilque praposterum, quanto magis elaborandum 
est ut in electione ejus qui supra omnes constituitur 
n9u erietur? Nam totius familie Domini status et 
ordo nutabiL, si quod requiritur in corpore , non sit 
in capite. Ubi cst illa beati Pauli apostoli per spiri- 
tum Dei emis:a jvieceptio, qua in persoua Timothei 
esnaium Christi sacerJotum numerus eruditur, et 
proinde unicuique nostrum dicitur : Manus nemini 


cito inposueris , ueque conmunices peccalis alienis ( 1 p 


Tim. v, 22). » Uude religiosa sapientia vestra inter 
aiia hac duo decreta beau Leonis sagacissime pon- 
derabit, quibus dicit ut in domo Domini nilnl sit 


C 


inordinatuin niliilque pr:eposterum. Quia si idem 


&ancius et sapieus ita aperie non poneret, subtilitas 
intellectus vesiri sufficienter enuclearet. Propterea, 
Domine reverentissime ac clementissime , dignetur 
mibi dominatio vestra litteris suis significare «quein 
vultis de coepiscopis nostris ut ei ex more litieras 
eaBonicas dirigam, et visilatoris olficio fungens in 
edem ecclesia e'ectionem canonicam faciat, et aut 
per se aut per litteras 8ua8 vicario suo deferente, eau.- 


^ Edita est a Cordesio int. Opera Hincinari, pag. 
583. Edita etiam in Catalogo testium veritatis, pag. 
180 "et Edit. et a Sirmondo, Conc. G..Il. toin. Il, 
» 699. 
ide Morinum, de Ordinat. sacr., part. n, pag. 
904 , 5232. 


manibus roborato ad me referat, ut per me ipsa electio 
ad dominationis vestra. discretionem pervenint. Et 
quia in demo Dei, ut ex verhis Leonis premisimus, 
nihil auctoritas patiter inordinatum esse, nihilque 
preposterum, eum vota coucordia eleri ac plebis in 
electione regulari vel vestrze denminationis con-ensum 
caguoverimus, litteras metropolitanz auctoritatis su- 
per electionem ceriz:e personze ad coepiscopos Ithe- 
morum dioceseos dirigemis , certum diem et locuin 
eis designautes quando et quo ad ordinationem ip- 
sius electi aut ipsi conveniaut, aut litteras sui con- 
sensus per presbyterum aui diaconum vice sua trans- 
mittant. 


Il. » Epistol: Hincmari metropolitani ad Hedenulfum, 
Laudunensem episcopum , ut cisitatoris officio fun- 
gatur in electione episcopi Cameracensis. 


Hincmarus, s»ncise metropolis ecelesi:e IRhemo- 
rum episcopus , ac plebis Dei famulus, dilecto fratri 
ac venerabili coepiscopo nostro llcdenulfo salutem. 
Dilecto fraue ae venerabili censacerdote nesiro 
Joanne ecclesie Cameracensis defuucto, .hortor. ac 
moneo dilectionem tuam , írater cbarissime, uti 
ejusdem ecclesiz officio visitatoris nostrse humilita- 
tis metropolitana delegatione suscepto, ad eamdem 
ecc'esiam quantocius studeas properare, ac assiduis 
bortationibus clerum plebemque ecclesim publice 
adimouere lestines ut, remoto privato studio, nuo 
eodemque consensu talem sibi preliciendum expe- 
tani ac eligant. sacerdotem qui el tanto. ininisterio 
dignus valeat reperiri, el à veneraudis canonibus 
nullatenus respuatur. Forimam autem. eleciionis , 
qualiter et qualem eligere debeant, tuae. dilectioni 
transmilto ; quam publice coran omnibus tua soler- 
tia relegi faciat, ne de ignorantia se quilibet excu- 
sare pravaleat. Quz electio non tantum a civitatis 
clericis erit agenda , veruin et de emnibus monasie- 
riis ipsius parochiae et de rusticanarum parochiaruin 
presbyteris occurrant vicarii, commorantium secum 
concordia vota ferentes. Sed et laici nobiles ac cives 
adesse debebunt, quoniaw eb omnibus debet eiigi 
€ui dcbet ab emnibus obediri,. Et si post. lectioi.em 
forma electionis a uobis per tuam dilectionem eis 
iransiuissa concordes ofnnes in quamcunque regu- 
larem personam inveneris, moneas eos decretuin 
canonicum ab eis fieri ac singillatim omnium mani- 
bus roborari; et cum decreto canonico, atque cum 
tantis qui sufficienter omnium vice testimonium ele- 
cto ferre pessint, cum eis mandavero, eumdem 
eleetum ad nos adducere curent «. 


b Edita a Cordesio int. Opera Hincmari , psg. 581, 
et iu Catalog. testium veritat., pag. 188, et a Sir- 
mondo , Conc, Gall. , tom. 1, pag. 659. 

* |n altera Hiucmari * epistola , quam eadem [for- 


"EAS DLILLLLAAALULLLLULIIYL ARLILLFI 
* Edita est in Operibus Hincmari a Cordesio editis, p. 59S. - 


905 


AD MARCULFI FORMULAS APPENDIX. 


904 


IH. 3» Epistola Hincmari metropolitani ad clerum et A4 Paulus depingit apostolus (Tit. 1, 7 1$63.; J Tim. m, 


plebem Cameracensem , ut canonicam eleciionein (a- 
ciani cum vis:tatore sibi designato. E 


llincinarus, sanct». metropolis eeclesi:e Riemo- 
rum episcopus, ac plebis Dei famulus, clero et plebi 
in parochia Camerscensi consistenti. Quia defuucio 
dilecto et venerabili confratre ac. consacerdote no- 
stro, Patre videlicet ac. pastore vestro Joanne, ne- 
resse est ut de eligendo atque constituendo vobis 
pastore et doctore atque reciore secundum eccle- 
siasticas regulas votis nostris in. unum, l'omino 
mediante, convenientibus , pramissis jejuniis ac 
litaniarum obsecrationibus, traciare quantocius na- 
tureiis, et exorato eo a quo est omne datum. opti- 
mam et omne donum perfectum, quique facit. una- 
nimes habitare in domo, ità vos una cum studiis 
bujus venerandi fratris ae coepiscopi vostri , cui se- 
cundum insututionem canonicam visitatoris officium 
in ecclesia, cujus amore ac vigore fovemini, dele- 
gavimus, in electione regulari concorditer. uniatis. 
Talem autem vobis fuiurum pastorem eligite qui 
merito vite et scientize doctrina vobis prseeesse *a- 
Jeat et prodesse, quique a canonibus sacris nou dis- 
crepet. Be «cujus electione decretum canoniquim 
unanimü voto agere el sigillatim omnium veswum 
mambus in pre:eniia bujus visitatoris vestri -robo- 
rare satagite. 


JV. ^ Epistola H incmari altera ejusdem argumenti, ad 
clerun et plebem Betlovacensem , in qua et. [(ormam 
recie electionis insinuat. 


liinemarus, sancte metropolis ecclesi: Rlhiemo- 
rum episcopus, ac plebis Dei famulus, clero et plebi 
in parochia Belvacensi consisteuti, Quia defuncto 
dilecto vel venerabili confratre ac cousacerdote no- 
stro, Patre videlicet ac l'astore vestro llodone, ele- 
ctione canonica a Domino nostro rege vobis solita 
henignitate concessa, necesse eril uL de eligendo 
atque. constituendo vobis pastore vel doctore atque 
rectore secundüm | ecclesiasticas regulas, votis no- 
stris in unum, Domiuo mediante, convenientibus, 
premissis jejuniis et litani;rum  obsecrationibus , 
" traciare quantocius maturelis, et exoralo eo a quo 
est omue daium opium «t omne douunm perfe- 
clum, quique lacit unanimes habitare in duumo, ita 
vos cum studiis bujus veneraudi fratris ac coepiscopi 
nostri , Cui secundum instituuonem canonicam visi- 
1aloris officium in Ecclesia, cujus amore vel vigore 
fovemini, delegavimus, iu electione regulari con- 
corditer unistis, ut pastore vos diutius destitutus 
uou doleatis. De cujus videlicet a nobis consecraudi 
episcopi electione pro imposito nobis uinisterio el 
eura totius provincie scecuudum mystice Niczeuie 
synodi canones delegata fraternitati vestrzz auctori- 
taiem. div nitus. promulgata intimare. satagiimus. 
Primo scilicet tt decretum sine visitatoris praxsentia 
nemo couficist, cujus testimonio clericorum ac ci- 
vium poss't unanimitas. declarari. Deinde, ut. de 
ecclesia vestra, sive sit iu civitate, Sive ip mona- 
eteríis, his disciplinis eiustitutum, et ita apostolicae 
forma convenienteim, dé diaconibus vel presbyteris 
eligatis v«b:s, auctore et lautore Domino, conse- 
craudum episcoputi ,. sicnt. cum de eligendo aique 
£Oonstiiuendo episcopo ageret, 1i et. Tiinotueo 


mula scribit ad Hadebertum Silvanectensem , ut visita- 
toris. oflicio fungatur iu electione episcopi Belluva- 
censis post obiuin Odonis, lioe solum est discrimen, 
quod sub imum adjecta est menijo consensus regii 
hoc modo ; «Officio visitatoris, consensu douni nostri 
Ludovici regis, nostre humilitatis, etc. » Sub fiuem 
vero, verbis illis omissis , cum eis mandavero , paulo 
longius excurrit in liunc modum : « Eumdem electum 
ad nos adducere tecum examinanduin procura. Tua 
autem dilectio, frater charissime, solerti cura in hac 
electiene invigiet, przsertiuu cum nobiscuin tibi ue- 
cesse erit ei qui ordinatus est manus imponere ; qui 


D 


seq.). Et. si, quod absit, de civitatis ac parochiz 
vestir.) clericis ordinandus episcopus nullu« dignus 
vel idoneus summo sacerdotio, quod evenire non 
credimus, poterit inveniri, tunc alierum de altera 
dioeceseos nosirie ecclesia, unde nobis secundum 
Alricanum concilium (Can. 22) sine cujusquam co::- 
tradictione ordinandi queuquam canonice electum 
et petitum est attributa licentia, eligere procurate, 
qui meriio site et sciesti:e doctrina vobis praeesse 
Y4leat. prodesse, quique sacris canonibus, pr:ecipue 
capitulo. Carthaginiensis concilii (Concil. Carthag., 
1v, cap. 1), qualis debeat ordinari episcopus, non 
debeat obviare, et a decretis Patrum, Siricii videli- 
cel, Innocentii, Celestiui, Leonis, Gelasii, atque 
Gregorii, quautum patitur humana fragilitas, et po- 
teritis conspicere, non valeat quoquo modo discre- 
pare. Si etiain de alterius diocesi archiepiscopi vel 
parocliia episcopi quempiam vobis notuin proficuum 
et utilem eligere malueritis, necesse vobis erit, cum 
beueplacito illius episcopi cujus intererit, et l:tteris 
canonicis petitum obtinere, et ad nos illum me- 
diante visitatore vestro examinaudum adducere, 
quatenus, si congruus sacris canonibus inventus 
luerit, vobis ordinetur episcopus, Aute omnia autem 
cavete in electione poutiticis malum simoniacie bare 
reseos, ne jiro dato aliquo vel prom:ss:oue illicta, 
neque pro gratia. cujuscuuque, vel familiaritate aut 
propinquitate alicujus, quemquam attentetis eligere, 
non eun: cui nulla »atalium, nulla moruimn dignitas 
suffragetur, vel qui originali aut alicui. conditioni 
obliga.us deuneatur ; ncininem ex laicis neopliy- 
Un, id est, noviter attonsum, ct sine disciplina, 
vel non per tempora coustiiuta ad ecclesiasticos gra- 
dus provectum. Quod ideo specialiter desiguaings 
quia cum canones dicant, Nullus ex laicis ordinetur, 
demoustrant. quod non de oimnibus sit laicis consti- 
tutum. Neque enim clerici nasci et nou fieri pot- 
sunt. Sed designata sunt genera de qui;us ad cleri- 
catum pervenire non possunt. [d est, si. quis fidelis 
milita verit, si quis fidelis causas egerit, lioc est, pe- 
siulaverit, si quis lidelis admivuistraveril, si quis vic 
ante servivil, si quis publicam poenitentiam pro 
culpis criminalibus egit, si quis bigamus vel maritus 
vidua fuit, vel si concubinam vel pellicem novit. 
Cavete nibilominus ne illiteratum vel alicujus bz- 
res$eus peste corruptum, ac al'quorum membrorum 
danua perpessum, non negotiatorem clericum, al 
inLonestis et turpibus lucris iucubantem, 3ut hor- 
rendis quibusdam criminibus implicatum vel diffs- 
mátum, vel damonuiis siuilibusque passionibus irre. 
litum eligere attentetis, sed domui Dei dignum, 
lidelem atque prudestem ministrum et dispensate- 
rem eligite, quatenus iuterius exteriusque decenter 
ornatus, furmam videndi vobis religiosa comverse- 
tione demonstret, vel sana doctriua, intet. hujes 
mundi ac iribulationum tenebras recta calle grs- 
diendi sine. offeasione ad portum salutis lumen ma- 


D nife-tire. prz valeat, et contra. barbaricam | iufesta- 


tionein, si, qnod absit, acciderit, vobis ferre àuxi- 
liuu prudentia $ciat, utilitate valeat, temperantia 
consulat, et sic exterioribus administret ut interiora 
non deserat, sic interioribus serviat ut exteriera 
penitus non relinquat, et ambidexter contemplationi 


bene wosti praceptionem beati Pauli apostoli pet 
spiritum Dei einissaim, qua in persona Tiaiothei om- 
nium Christi sacerdotum numerus eruuitur. Proinde 
unicuique nosirum dicitur : Mauus nemimi cito impo- 
sueris, neque communices peccatis alienis, ete.» SUI. 

^ Kdita est jn Opcrib. Hiucuiari pag. 598 , et ia 
C3talog. test. verit. pag. 189, et a Sirniondo, Conc. 
Gall. , tom. ll, pag. 640. 

b Edita est in Operib. Hincmari, pag. 599, et ia 
Catalog. test. verit., pag. 188, et a Sirwondo, Conc. 
Gall. toin. 13, pag. 64U. 


9o5 


FORMULA ANTIQUAE PROMOTIONUM EPISCUPALIUM. 


503 


mente inserviat, vitz active servitiis intentus, ut A tivillarensis, cum his pariter apicibus vobis direxi- 


fidelis servus et prudens, conservis in tempore tri- 
tici mensuram, id est modum verbi (fldei probate 
dispenset, non solum in praedicationis sermone ac 
conversationis exemplo, verum in cunctis saluti ac 
vits necessariis necessaria et opportuna provideat. 
Hujusmodi, quantum Dominus dederit, ipso coope- 
rante, electutn. cum visitatore vestro, przesente sci- 
licet confratre nostro, et cum decreto canonico ad 
humilitatis nostrz sollicitudinem exawminandum ad- 
ducite, quia, ut longe ante nos dietum est, non est 
facile dimittendus cui est proximus committendus. 
Prenoscere vos denique volo quia si personam a 
sacris canonibus deviam scienter nobis adduxeritis, 
non solum ex ea pontificem non habebitis, verum 
eliam pro illicita electione, ut contemptores cano- 
num, judicium incurretis. Sed et nostro ac coepi- 
seoporum nostrorum judicio, refutata rationabiliter 
electione vestra incongrua, talem secundum Laodi- 


mus, qui viva voce ea etiam qua hic longum tuit 
inserere, verbis per singula manifestet. Et b:ec sunt 
n"omina eorum qui hujus excusationis el praefatus 
eulpationis uuo consensu ad vos hzc dirigunt, Vae 
leat sancta paternitas vestra ad vota nostra seuper 
in Domino. Data Nonis Februarii. 

Nomina canonicorum de congregatione sanct? Ma- 
rim. Framerius presbyter. atque vicedominus S, 
Teuto presbyter atque praepositus S. Odelbarusg ar- 
chipresbyter pro se et ad vicein Hildradi archipreg- 
byteri S. Otbertus decanus S. Rodoardus presbyter 
S. Sichelimus indignus presbyter S. Seulfus presby. 
ter S. Teudericus pent S. Rothardus presbyter 
S. Calestus presbyter S. Walthadus presbyter S. 
Hardierus presbyter S. Romoldus presbyter s, 
Gunibertus presbyter S. Rodoalos presbyter S. 
Samubel presbyter S. [leibrannus diaconus S. Er. 
chauiueus diaconus S. 


censes canones studebimus eligere qui vestrla vitiosis p— Monachi de sancto lemigio. Thetboldus presbyter 


voluntatibus non valeat cousentire, quia, sicut bene 

petentibus dicit Dominus, Petite et accipietis (Matth. 

vn, $), ita. et per apostolum male petentes redarguit 
dicens : Petiiis el non accipitis, eo quod male petatis 

(Jac. v, 5). Petite, lratres, at ut vobis pastorem se- 

cundum cor suum tribuat, 1n cujus electione si non 

plus temporalia quam spiritualia commoda studue- 
ritis attefidere, gratiam sux electionis electioni 
vestrz? bonorum operum et piorum studiorum auctor 
et cooperator studehit accommodare, qui non sicut 
homo tantum in facie, sed singulorum corda scruta- 
tur et renes (/ fea. xvi); cui ext honor et glo- 
ris, potestas et imperium in ssecula seculorum. 

Amen *. 

V. 5 Excusatio Rhemensium qui, ante visitatoris adven- 
ium. episcopum, posi. Hincmari mortem, elegisse 
dicebantur, ad Hildeboldum Suessionemem et ce» 
'eros provincie lhemensis episcopos. - 


S nctissimo et reverentissimo Patri domno flilde- C 


boldo venerabili episcopo, una eum ceteris episcopis 
hojes sancta sedis metropolis ecclesi, canonici et 
monachi et etiam quidam la'ei sancte sedis Ithe- 
mensi$ ecclesim, quorum nomina subter asciipta 
patebunt, przsentem felicitatem :zeternamque beati- 
t . Nover.t paternitas vestra ad exiquitatem 
[eziguitatem] nos'ram pervenisse «quosdam, qui, 
sieut ait Apostolus, iu hac parte ex nobis exierunt, 
sed mon erant ex nobis (/ Joan. n, 19), vobis nuper 
et domno lHagoni abbati et Angeluvino venerabili 
episeepo et ahis quibusque de parte nostra generale 
mandatum periulisse, videlicet a majori usqne ad 
minimem omnes e'ectione facta, contra. omnein 
constitutionem canonicam, antequam visitator ad 
hos perventus sil, consensisse, et nomine tenus 
quemdam designasse, ct hanc falsitatem usque ad 
regias aures jam pervenisse. Quod nos non tam 
presemptiose et, ut apertius dicamus, stolide ullo 
modo egisse quisumus vos primum scire, ac 
prefatum domnum abbatem vel episcopum Angelu- 
vimem eseterosque omnes ad quos hzc pravitas di- 
vulgari potnit, certos reddere flagitamus ; et sicut 
hactenus abstitimus ab ullius tert:e person: ele- 
cione, ita deinceps, donec pietas divina et regía 
clementia nobis concesserit visitatorem, abstinere 
pro certo noveritis. Unde et 0 parique consensu 
unum 6 nobis non minus lidum quam fidelem fratrem 
hosirum nomine Guntramnum, venerabilem mona- 
chum et sacerdotem aique praepositum coenobii Al- 


* Huie similis altera in Codice Tilisno legitur ]le- 
rivei archiepiscopi ad cosdem Dellovacenses, de eli- 
gendo episcopo post obitum Eriuini. SiRM. 

b Edita a Sírwondo, Conc. Gall., tom. Il, 
pag. 643. 

* Mactenus exensatio l'hemensium ex veteri Codice 
sancii Laureutii Leodiensis, ubi inscribitur : Con- 


ParnoL1. LXX XVII. 


alque prapo-itus S. Rotíridas mo»jor monachus S. 
Bóso presbytér et monachus S. Rotgerus presbyter 
et imotiachus. S. Hotfridus minor et presbyter S. 
Floudivimus presbyter et monachus S. Beroldus 
presbyter et monachus 8. Guntherus diaconus 
et monachus S. Bernerus diaconus et  mona- 
chius S. 

Canonici de sancto Dasolo. Ramigilius presby- 

s Amarilcus presbyter S. Wauniugus diaco- 
nus 3. 
Canonici de sancto Theodorico. Erloldus presbyter 
S. Udelbertus presbyter S. Eugericus diaconus S. Te- 
therus diaconus S. Wultbarius diaconus S, Agenar- 
dus diaconus S. 

Monachi de Orbacis. Rambradus przpositus S, 
Mermardus decanus S. Lautherus diaconus S. Ro« 
do»rdus diaconus S. Sicfridus diaconus S. 

Vasalli. * Liudo, t Odalricus. T Fidentius. t Gi« 
buinus, 3 Kounarus. T Uto. t Geroldus. t Gisleimna- 
rus. T Sidrach. 1 Allo, T liadericus. 1 Rodulfus. 
T lagawo. i Humbertus. $ Vuido. t Adroldus, 
i Gerardus. T Framericus. T lMotuardus. t item 
lladericus. T Beruo. T Magembodus. [ Brunerus. 
1 Nodilo. T Amalraus. T Auwalbertus. T Agbertus. 
T Gerbertus 9. 


VI. 4 Allocutio missorum imperatoris Ludovici Pii ad 
clerum et plebem electionis causa congregatam. 


[Ex, Codice sancii Michaelis ad Mosam.] 


Adnuntiamus vobis, dilectissimi fratres, quatenus 
diviua inspiratione admonitus Dominus cleinentise 
sinus et imperator Clristianissimus Lndouvicus 
unamquamque rem quie vitio aliquo depravata fuerat 
ad suum jus et ad rectitudinis tenorem uitilur revo- 
care. Et maxime de his qua^ ad Dei Ecclesias perti- 
nent euram gerit, ut suos omni inodo habeaut bo- 
uores, et ut réctores earum apti siut ea pr:evidere 


rvos D que eis coininissa sunt. Notuu) sit. omuibus suis 


lidelibus, qui in ista parochia consistunt, ideo noa 
huc misses fuisse, uL concessau ab eo. potestatem 
inter vos eligendi sacerdoteu aunuatiaremus, quia 
multum ei vestra fatigatio abliorret, quod tandiu 
absque pastore et recture erratis, Quamobrem itupe- 
rialis clementia auque prudeniia talem virum a Deo 
electum et omuibus probatum eligere sanxit qui ad 
utilitatem omnium in 8ancta Dei Ecclesia proliciat. 
Et universa vestri? sanctitati enumerare jussit, 
quibus virtutibus et moribus oriiatus, quibusque viuis 


sensus canonicorum et monachorum Rhemensis  Ec« 
cleie de electione domni Fulconis, qui Mincmarg 
successit. Sim. 

4 |n Sirmondo sic est titulus: Allocutio eisilatoris 
episcopi ad clerum et plebem, Conc. Gall., tom, 1i, 


pag. 014. 
29 


9017 


AD MARCULFI FORMULAS APPENDIX. 


008 


et reprehensionibus innotabilis existere debeat qui A gregem sibi commissum ah omni periculo defeudere 


3d talem houorem desiderat pervenire; cujus optime 
bestus Paulus apostolus vitam moresque discutiens 
iu Epistola quam scripsit ad Timotheum. ficit en um: 
Si quis epi$écopatum desiderat , usque ne incidat in 
luqueum diaboli (I. Tim. 11, 1-7). Item ad Titunin de 
eadem re scribens ait ; Hujus rei gratia reliqui te 
Crete, usque et contradicentes resistere (Tit. 1, 5-9). 
Apportetur liber, ct prasentibus vobis isize sententiae 
legantur. Volumus ut eti»m canones coram vobis le- 


gantur, in quibus przcepta nostrze vite continentur ; — 


ut iu illis potius discamus quales ad tale ministeriam 
promoveri eonveniamt. ldeo revera et sententias 
Apostoli et capitula cunonum legi przscipimus, ue quis 
ignorationis causa se possit tueri, si de electione 
[uerit jure correptus. De canone apostolorum c. 17, 
48, 350, et 57, legatur. Item de canone Antioclieni 
[concilii] c. 49, item de canone Laodicensiuu cap. 12, et 
cap. 13. ltem de canone Chalcedonensi cap. 11, et 
cap. 4. ltem de canone Sardicensis conci!ii cap. 11, et 
cap. 5. ltein de exnone Africani concilii cap. 17. ltem 


de canone llipponensis concilii cap. 17, et cap. 57. . 


ltem de decretis papse Siricii cap. 8, et cap. 9, et 14. 
]tem in decretis Zozimi cap. 5. ltem in decretis Inuo- 
contii cap. (1]. Item in decretis Gelasii cap. 24. Itein 
in-decretis Celeatini cap. 18, et 20. Item in decretis 
Leonis papte cap. 55, et cap. 55, et cap. 49. 
Meminisse vos decet, o Dei sacerdotes, propositi et 
ordinationis vestrz, «qui gubernacula tenetis anima- 
rum, et positi estis columna ju Ecclesia Dei ad 
sustentandos infirmos, ad confortaudos itubecilles, ad 
conselandos pusillanimes. Vobis cura pauperum 
cemmissa est, vestro ore corpus Christi coutlcitur, 
per jmpositionem manuum vestrarum a laqueis dia- 
boli homines liberantur. Cavete ne ab adversario de- 
cipiamini, ut eoncessa potestas eligendi iu majus vos 
onat periculum. Bene nostis, fratres, quod pericu- 
um vobis dieiinus. ld est, ne quis per adulationem, 
aut per timorem, aut per praemium, aut per aliquam 
lalem amicitiam quam nonnulli inter se lromines 
daudo et remuneraundo habere solent, sed is qui 
dignus et omnibus amabilis, et moribus bonis, el 
sancte conversationis existens, ad istam sanctam et 
venerabilem sedem pontifex eligatur. Mementoie 
quemadmodum de'imperitis vel falsis pastoribus Sal- 
vator loquitur dicens; Quod si cecus cecum duzerit, 
norme ambo in foveam cadent (Matlh. xv, 14)! Non 
dominum eligite, sed sacerdotem ; non tyrannum, sed 
episcopum ; non qui preesse, sed prodesse velit; nou 
eum Cui dominari magis quam consulere subitis 
placet. Huc usque sacerdotibus loquimur, de quibus 
Dominus dicit: Sancti estote, quoniam ego saucius 
aum (Levit. xi, 41). Nunc ad cateros clericos venia- 
mus, qui cum humilitate et patentia exspectant 
donec ad altiorem promoveantur gradum, qui beue- 
dicuonein jam sibi datam bonis operibus adoruent, 
et nullis vitiis subjaceant. Vos eliam, fratres, ammo- 
nemus ut in liac electione unanimes sitis, vestrisque 


valeat 'et. velit. Nou prazeteriittimus vos nobjles et 
lideles laicos, qui licitis covnubiis asirieli et ad gene- 
randas proles legitimis conjugibus estis copulaii, ut 
una voce, communi consilio, Deum omnipotentem 
pariter invocetis, ut non de aliena ecclesia sacef- 
dotem vobis mittat, sed de ipsa fauilia, si dignus in 
ea aliquis fuerit inventus, dare dignetur. Szepe enim 
iuter euim qui de ali: na ecclesia fuerit poutifex factus 
et inter gregem sibí commissum scandala et conten- 
tiones oriuntur, et peccatis faclentibus fit lupus qui 
debebat esse pastor. Et semper inter eos, ut ait 
Apostulus, foris pugne, intus sunt timores(I1 Cor.vit, 5). 
Absit ut inter vos talis eligatur qui postea de pravis 
actibus. iucrüninari paiT Coi inr possit. Nolite 
errare,inquit Apostolus, Deus non irridetwr (Gal. v1,'1). 
Si forte aliquis per vestrum praemiu vaut per aliquam 
maliosam | artem hanc sedem subripere couaverit, 
et hanc. vobis malum couseniientibus ut iu. illum 
electio veniat, lioc nequaquam. consentiemus vobis, 
sed domno imperatori aununtiemus; et ille sine uilo 
periculo, et cum licentia canonam, undecunque et 
cuicunque clerico voluerit, dare potuerit. Et tunc 
merito auf.retur a. vohis potestas eligendi, quia Deo 
offendistis et. vosiuet abominationem exhibuistis. 1. 
noverit vestra tantummodo astutia in. hac re esse 
sequeudum quod nec praeceptis apostolicis contrarium 
nec decretis sanctorum inveniatur adversum (Leo 1, 
epist. 92). 

ll.cienis. singulariter ununmqueinqne per gradum 
et propositum suum admonuimus. Nunc geueraliter 
ad omnes sermo noster dirigitur, quia nou solum hi 
qui primores, sed e:iam minimi qui iui ista parochia 
sunt, istiusim di rebus omnino indigent. Magnopere 
studendum est, dilectissimi lratres, Deum suppliciter 
deprecari ut. tale. iuter. vos ad suum servitium 
ap^m et vobis profectuo-um per suam magnam c'e» 
imentiam  mianilestare diguetur, Ideoque aminonemus 
ut tiiduana jejuiia 3b onibus in ista parochia com- 
morantibus fleri jubeantur, et at eleemosynae quas- 
tumcunque, dare potuerit in. suo. maneat. arbirio. 
Simulqve omnes una voce uusque mente. omuipa- 
(o .tei. Deum. deprecamur ut talis. Dei f[amulus, 
Deoque dignus, et bonis hominibus acceptus, ad 
illam venerabilem sedem pontifex eligatur, qui post- 
modum nullo vitio, nulla reprehensione arguatur ; se 
sil bonis moribus orustus, et. sancta conversatioae 
suffultus, sacrisque litteris inibutus, ut idoneos mi- 
nister esse possit ad perficiendum ea quz ei com- 
inissa fuerint. Quisquis abutitur ministerio, non sibi 
tantummodo nocet, sed etiam illis quibus ad instar 
speculi in aliori et eminentiori loco positus, eujus 
vila ei actiones cunctis sub illius regimine consti. 
tutis exemplar es«e debeat. Quod si ejus opera qui 
cateris pra'positus est doctrina). destruunt, cuneus 
ad dispeclionem suo exeiuplo semetipsum praebet. 
Ideoque eadem vestig.a reciprocis serinonibus ite- 
ramus, ut melius intelligaus quauto studio atque 


prioribus obedientes , pari devotione communique D prudentia ea debetis providere quz» diutius et stabi-- 


consilio niilitatem vestram cousiderautes, niliil praeter 
jlorupm conscientiam facientes, una voce pariter 
unum Deum suppliciter deprecawini, ut qui nullig 
imeritis facientibus potestatem vobis eligendi tribuit, 
sibi placibilem et vobis utilem gubernatorem inter 
vos manifestel. Attendite ne (aim praeclarum ac dei- 
ficum munus ab illis deludatur qui magis sua consi- 
deraut comnroda quam aliorum. His enim nullus in 
hac electione Jocus detur qui sa»cium rectumque 
consilium vestrum peruniciosis argumeutalionibus dis- 
turbare pertemptant; sed, juxta canonum instituta, 
plurimorum ac melorum przvaleaot et roborentur 
sententie (Conc. Nic., can. 5). Vos ergo, virgines, 
viduzque, admonemus, qua vitam vestram soli Deu 
divastis, ut. ab illo cumulum mercedis alij ceute- 
simum, &li sexagesimum reciperetis, ut siniul cuu 
bis quibus supra dixiwus una mente Deum deprece- 
4xini ut. talem vobis sacerdotem dare diguetur qui 


liter debeut permauere. Nobis quogue bujus electionis 
tantum observatio credita est; nec per iguorationens 
aut ambitionem delinquere siuamus. Ideoque msa--- 
damus vobis ex verbo domiui imperatoris, et per iliaus 
fidem quam Deo et domno imperatori Ludouvico 
jurejurando conservare prowisistis, ut ne io illo ter- 
ribili examine, in quo omnes ante tribunal Judicis 
cousistere debeuus , in gravissimam damnationis 
sententiaum incidatis, unde ultra. nullatenus evadere 
valeatis, sed aeterna damuatione excusabilem lugibs 
in perpetuo pusmam, ut eum quem meliorem et 
doctiorem el bonis moribus ornatierem ig ista eon- 
gregalione conversari noveritis, nobis eum celare 
non dedignemini. Nou euin parva res est quam s9- 
perius diximus. Eat auniinis inliyite vestris, ut diutius 
ventilata ad puritaiem liujus rei et ad unanimitateu 
curda vestra couveriat. Nunquid tam) obdurati animo 
calis ut noslra inonita surda aure perurauseami ? aut 


903 


FORMUL/E ANTIQUAE PROMOTIONUM EPISCOPALIUM. 


910 


lapideum eor et ex silice nati, quorum nostra non A Jesu Christi 876, regui Domini Caroli imperatoris 


emolliat oratio ? Quis infelicium de tali non terreatur 
supplicio? Quis miserorum qui talibus dictis non ve- 
reatur? Audiant bi el timeant, qui fautores fleri 
volunt iniquorum, Psalmistam dicentem : Si videbas 

em, currebas cum eo, ei cum adulteris portionem 
tnam ponebas | Psal. x,vim, 48). Et etiam nihilominus 
Gelinquunt qui pravis actibus consentiunt quam in 
perversa agunt. Non eos solummodo esse reos 
Apostolos testatur qui mala. faciunt, sed qui consen- 


tiunt facientibus (Rom. 1, 32). Timeinus ergo vestram, 
quod tam duriter loquimur. 


offendere dilectionem 
Sed confidimus in Deo quia idcirco nobis indignari 
non vultis quia perversa consilia vel acta testamur. 
Sed quicuuque irasci mavult, suam. magis inlicare 
conscientiam poterit quam nostram depravare sen- 
tentiam. Ideoque prius vilium accusamus quam 
oriatur, ut penitus deleatur; et ne nocivum vel 
pestiferum genus ambitionis detrimentum iu vobis 
creat, aut quod ulla ambiguitas sermonum vel diver- 
sitas voluntatum a vero rectitudinis tramite vosiuet 
deviare posset. 


VM. * Decretum cleri et plebis Ecclesie Laudunensis 
de electione Hedenulfi episcopi ad Hincmarum me- 
tropolitanum et episcopos provincia , ut illum ordi- 
nent. 


Domino reverentissimo et sanctissimo Hinemaro 
arehiepiscopo cseterisque vestir» dioceseos sancts 
Patribus et episcopis, clerus Laudunensis, cum to- 
tius parochix plebibus et sibi conjunctis praesulibus, 


56 et imperii primo, indictione noua. 

Vill. * Aliu4 decretum cleri Parisiensis de electione 
4Enec episcopi, quem Carolus rex insinuaverat , ad 
metropolitanum Senonensei | ejusque — provinciales 


^ episcopos. 


Religiosissimis patrihus et. fratribus (Lupi abbatis 
epist. 98), Gueunilouni | Wenil»ni] metropolitano Se. 
nonicz:e sedis antistiti, etl universo clero ejus, et 
cxeterarum ecclesiarum prasulibus quie in dioecesi 
memoratas sedis ceusentur, cunctisQqus in eis Deo 
famulantibus , clerus matris ecclesix€ Parisiorum, et 
fratres ccenobii sancti Dionysii et saucti Gertnaui et 
beate Genovefa ae Fossatensis, diversorumque 
monasteriorum unanimitas , prosentem el futurags 
salutem. Venerabilem pastorem nostrum Ercanra- 
duin nuper decessisse cum longe lateque divulga- 
tum sit, tum sanctilatem vestram latere uon potuit , 
nosque afiici maestitia de vocatioue fratris defuncti, 


B 4c sollicitudine permoveri de electione successuri , 


prudentia vestra intelligit. Cum. enim principaliter 
se futurum. Dominus Jesus. polliceatur cum hiis qui 
principes religionis existunt, non patimur diu carere 
antistite, eujus doctrina ad salutem nostram insti- 
tuamur, exemplo informemur , benedictionibus in 
nomine Domini muniamur. Ejus , utpote bonorum 
omuium auctoris , nequaquam nos cura destitutos 
firmissime credimus, dum ipse curas nostras sua 
clementia sustulit, et vota ultronea benignitate prae 
venit. Namque ipse in cujus manu Cor regis est, 
gloriosi domini nostri Caroli, quemsdmodum plene 


zternam in Domino Jesu Christo salutem et pacem. ^f kunfidimus, menti iufud.L ut ejus nas regimini com- 


Canonicis regulis et apostolicis institutionibus sta- 
tulum esse recolimus ut quoties quzlibel civitas 
ministerio pontificalis dignitatis caruerit, proprio- 
que pastore vacaverit, cuin decreto electionis , sin- 
gulorum peientium manibus roborato, metropolita- 
nom adire poatificem debeant, et de substiluendo in 
loco ejus qui decessit pastore petitione supplici 
commonere, quaienus et civitas sollicitudine pasto- 
rali destituia proprio recuperetur pontflce, et qui 
ordinandus est gratiosius possit. accedere , quia cui 
debct ab omoibus oberiri, utique debet et ab omni- 
bus eligi (Leo 1, episi. 89, cap. 9) , ne civitas non 
optatum episcopum aut conteinuat. aut. oderit, et 
flat minus religiosa quam conveuil cui non licuit 
babere quem. voluit. (Idem, epist. 89, cap. 5); hi 
vero qui ordinaturi sunt, in quem viderint omnium 


vota propensius concordare , promptius liberiusque: 


illi manus hnponere possint. Quapropter cum de- 
creto nostre electionis manibus singulorum nostro- 
rum roborato ad paternitatein vestram accedentes , 
Hedenpulfum Ecclesie nostrz filium, et in Ecclesia 
nostra suffragantibus stipendiorum meritis ad onus 
usque sacerdotale promoivin, vita et inoribus et 
sancta Conversatione idoneum approbatum , quein 
per licentiam vestram, favente. Christianissimo im- 
peratore Carolo, pari consensu ac coneordi devotioue 
atque unanina voluntate eligimus, per manus vestras 
ac exterorum vestre dioceseos sanctorum episcu- 
porum consecrari nobisque et Ecclesie nostra do- 
etorem atque pontilicem iustitui imploramus, pre- 
eamur, »c petimus. Klegimus aulem emn nobis 
fore pastorem quem apostolica formae , qua episco- 
pem ornatum tus Paulus esse oportere deion- 
S86, congruere el sacris non obviare canonibus , 
Christi gratia cooperaute , contidimus. Ürainus sau- 
etam paternitatem vestram nunc et semper in Christo 
bene placere. Aciuut v Kalendas Aprilis iu basilica 
saneim Mariz eser Dei et Duimini nostri Jesu 
Chris ^ auno incarnationis ejusdem Domini nostri 


4 Editam a Sirmondo, Conc. Gall., tom. Il, p. 647, 
et tom. lil, pag. 430. | 

b fn veteri Codice sancti Remigii Rhemensis legi- 
tur : M ]ncarnationis,... 811, regni domini Caroli 
Hnp. . 


mitteret quem in divinis et humanis rebus sui lidis- 
simum multis experimentis probasset. dgitur Dei 
pronami in nos amplectentes misericordiam, et regis 
nostri piam suscipientes providentiam , /£neam , 
cujus przieconia prarmisimus , concorditer omnes eli- 
ginus, Aineam patrem, /Eueam.pontificem habere 
optamus. Quamvis enim tanta prudentia ac probitate 
pricellenussimus rex noster polleat ut solum ejus 
judicium de viro memorato posset suflicere, tawen 
conditionis humanz non nescii, futurorumque cu- 
riosi, aulicorum nos ipsi propositum ac mores longe 
prius iuspexinus, et inter graves probabilesque per- 
8una$ et yauctitate (erventes , hunc quein antistitem 
habere cupimus, quotquot eum nosse potuimus, ut 
nunc palam est, absque errore  annumeravi- 
mus. Proinde, sancti Patres, aunnitiinini ne di- 
latione divini et regii beneficii torqueamur ; sed 
nobis suspensis , nobis desiderantibus , nobis flagi- 
tantibus, ponatur celeriter lucerna super candela- 
bruu , ut. luuien. veritatis populus Dei videat , et 
wmula devotione praesulis vesugia teneus , seinpi-. 
terme beatitudini preparetur. Professionem vero 
nostri consensus in. /Eneam Deo anuuente per ve- 
suum ministerium nobis futurum antistitem eubscri- 
puonibus nostris certatim roboravimus , ut nostra 
unanimitate comperta, votum suimina properantia 
Com pleatis. 


IX. Rescriptum episcoporum ad ipsos. 


4 Guenilo sancus Senonicz sedis metropolitanus 
episcopus, Heriboldus Aaiissiodori episcopus, Agius 
Aurelianorum, Prudentius Tricassinorum, Heriman- 
nus Nivernensium, Frotbaldus Carnutum, Hildegarius 
Meldorum , clero matris Ecclesi Parisiorum et - 
cunctis in diversis ecenobiis sub ea Deo militantibus 
salutem. De excessu reverentissimi coepiscopi nostri 
Ercauradi uon ipediocriter anxii, vestrique moeroriy 
participes, tandem justissimas dispositionis Dei me- 
mores cousolationeim recipimus, dum vus sub pastore 


e Editum a Sirmondo, Conc. Gall., tom. 1I, p. 648, 
et tou. Hil, pag. 93. 

à Lupi abbaus epist. 99. Sirmondus , Conc. Gall., 
tom. Hil, pag. 94. 


9 


911 


AD MARCULFI FORMULAS APPENDIX, 


912 


bono agentes, qui summe bonus est, vicarium ejus A XI. Epistola cleri et. plebis Ecclesi vacantis ad me- 


scilicet visibilem , miuisteriique nostri consoitem , 
nbsque dilatione expetere vestris litteris tenentibus 
lineas rationis cognovimus. Praparatum enim a Deo 
ei bonum exitum credimus cujus munere talem vi- 
demus patere ingressum. Quanquam nobis futurus 
eunc socius olim fuit pr:ecognitus et. merito suz 
probitatis amabilis. Quis enim vel leviter tetigit pa- 
latium cui labor uec non innotuit , et fervor in 
divinis rebus non apparuit? Quamobrem electionem 
vestram in eo factam, Deo propitio, liben:er sequi- 
4nur, aut eum profuturum populo ejus , ad. dignita- 
tem pontificatus promovendunm , concorditer decer- 
amus. Sit igitur vobis pastor qui pro suis in Deum 
weritis bene complacuit; et sequentes ejus veracem 
doetrinain, et. sancta opera imitantes , ad ccelestis 
regni pascua properate felices; Ordinationi autem 
ejus subscripsimus concorditer universi , ut securi 
ministerio potestatis ejus fruamini 5. 


. P Aliud decretum cleri eu plebis Senonensis, de 

electione Ansegísi metropolitani , qui ex alia pro- 

vincia pelitus est, ad episcopos proviucig Seno- 

nict. 1 

Dominis reverentissimis ac venerabilibus Seno- 
num dioceseos Patribus el episcopis , Senonum Ee. 
clesie clerus, cum totis ejusdem parochiae plebibus 
sibi covjunctis , pacem perpetuai et gloriam sem- 
piternam semper et ubique optamus in Domino. 
Canouicis regulis el apostolicis institutionibus sau- 
citum esse recolimus ut quolies metropolis civitas 
pontificalis ministerio dignitatis caruerit, proprioque 
vacaverit pastore, suffragauei ejusdem inetropolis 
convenire debeant , et electionem futuri pontilicis 
cum consensu cleri et plebis facere, ac cum decreto 
electionis singulorum pctentium nauibus roborato 
suffraganeos adire debeant poutilices , ac de substi- 
tuendo in loco ejus qui decessil pastore pelitione 
suppiici commonere ; quateuuset metropolis civitas, 
pastorali sollicitudine destituta, proprio recuperetur 
poutifice, et qui ordinandus est, grauosius possit 
accedere, quoniam «ui debet a» omnibus obediri , 
debet utique et ab omnibus eligi, ne civitas episeo- 
gum non optatum, aut conteuinat aut, oderiL, aut 
liat minus religiosa quam ceuvenit cui non licuerit 
habere quem voluit; hj vero qui ordinaturi sunt , 
eum in quem viderim omnium vola propeusius cou- 
eordare, promptius ac liberius illi possint mauus imn- 
ponere. Idcirco cuu) decreto electionis mostra mauí- 
r.u$ singulorum nosuroruii roborato ad pateruitatein 
vestram accedentes, Auseyisum presbyterum Bbhbe- 
morum dioxeseus , Ecclesis autem. Belvacensium , 
aique abbatein monasterii Sancti. Michaelis, quem 
per licentiaw vestram , l'atres. venerandi , Doniuo 
edam Clristianissio rege Carolo annuente , se- 
cuuduim decreia Celestini papae (Cap. 15), ex pro- 
pria Ecclesia deficieute eieclione , pari consensu. ac 
concordia, voluutate ac devotione elegimus nobis 


tropolitanum, ut electum ab ipsis episcopum conse- 
crare. dignetur, 


4 Domiuo sanctorumque meritis cozquando Patri . 
Patrum domino illi prasu!i sumino cunctus clerus Quin 
nisque populus saucia illius Ecclesi: inultimodam in 
Domino optamus salutem. Jgitur quoties aliqua plebs 
vestr:e ditioni subdita a proprio fuerit viduata pa- 
store, non aliunde nisi a vobis est implorandum 
auxilium , quem ad hoc diviua praordinavit Mojesta-., 
ut non solum vestros specialiter pascatis fllius, sed 
eiiam rectores non habentibus et spiritali pabulo in- 
digentibus pastores tribuatis. Quapropter ad vestra 
sanctitatis pateruitatem fiducialiter nostras fundimus 

reces, poscentes videlicet ut huuc ilum sumimnze 
ionestatis bumilem vestrum. famulum nobis ponti- 
ficem ordinare dignemini ; cujus conversationeu et 
niores, in. quantum cognovimus, laudamus, et ad 
tam dignum opus idoneum testificamus. Et. quandui 
4 benedictione episcopali iuimmunes sumus, ejus do- 
ctrina et exemplo roborati, ad viam salutis, Doutino 
miseraute, quasi perdita ovis et. inventa, redituros 
nos crediinus. Quod decretum nostris tuanibus ro- 
boratum ill. Ecclesie vestrze vobis dirigere siatuumus 
anno Incarualionis Domini, et episcopatus vestri et 
regis illius annis illis, indictione tali, data tali. 


Xll. * Epistola Ecclesie Senonice ad llilduinum ar- 
chicapellauum, pio (uenda metropolitani electione 
quam [ccerant. E 


Excellentissimze venerationis honore dignissimo 
llilduino, Domiuo vere sanctissimo, Senonieze plebis 
humilhma devotio 2teruz prosperitatis iu. domino 
salutem. Quia divina inspirante inisericordia fasti- 
diosz importunitatis nostre clamoribus, mi do- 
miue, sepe compati dignati estis, idcirco etiam 
nane nimia compulsi necessitate vestrae celsitudinis 
aures inquietare prosuaipsimus. Novimus etenim, 


C reverenussime domine, quomodo prioribus pelitio- 


nibus nostis benigne et misericorditer assistere 
diguati esijs, quomodo eliam nullis nostris meritis, 
e, quod nunquam futurum sperabamus, alteram no- 
bis electionem nunpetrare ac. concedere studuislis. 
Sed quoniam peccatis nostris, ut credimus, exigen- 
tibus, vota et desideria, quibus sanctitaleui vestram 
toties pulsare ausi sumus, plurimum impedita ad 
effectuiu. pervenire non ineruerumnt, idcirco et hac 
vice causas miseri: nostrae referre compulsi sumus. 
Fecimus, domiue nmi, et nuire secundam electionem, 
et invenimus hominem ex nostris a puero. nobu 
bene notutin, genere et moribus non. infamein, doci- 
lem, 2ttate liuic officio congruum, litteratorize pro- 
lessionis non usquequaque ignarum, divinas quoque 
scientie non penitus expertem, quafumdam  etiaus 
aliarum artium portionem habenteut. Quem cuui ob- 
Lalissemus, nuliatenus putantes rejiciendum, — ips.s 
ntissis duinimnicis impedientibus, quod optaviimus non 


et Ecclesia: nostra episcopum atque poutilicem per D ineruiuius adipisci. Propterea vestra. pietatis. vesti- 


manum vestram consecrari implorantes, petumua , 
rogamus , aique precamur. Eligimus autem, euiun 
wobis fore pastorem quem ecclesiastice forure, qua 
episcopum ornatum Paulus apostolus esse debere 
uemonswat, congruere et sacris canonibus non ob- 
viare , Christi couperaute gratia, credimus. Actum 
v Kalendas Julii in basilica saucti Stephaui proto- 
martyris, anpo Incarnationis Domiuice 871, regui 
vero domni Caroli gloriosi regis 52, indictione 4 *, 


* ]n Sirmondo hujus rescripti sic est titulus : 
Epistola Wenilous metropolitani ei coepiscoporum 
provincie Senomce, ad clerun | Ecclesim | Purisiensis. 
De Ordinuto ab ipsis /Enea episcopo. 

b Editum a Cordesiu cuin Opusc. Hlinemari, p. 617, 
et a Sirmondo, Conc. Gall., tom. 1l, pag. 649, et 
ton, lli, pag. $94. 

€ Lx lus tribus decretis, rrimum pro Hedenulfo, 


giis animo provoluti, flebiiiter postulamus ut tand.ta 
rem suspendere dignemini quousque cum scriptu» 
homine ad vestPam celsitudinem properantes — ip:i 
vobis melius nostram pandamus miseriam, Et si 
quidem ad hoc onus ferendum persona quam dici- 
mius suflicere minusve potcrit, dignationis vestre 
judicio aut. suscipiatur aut reprobetur: dum ani- 
plius nec nos acquisitis. occasionibus: quidam sic 
cracieut, uec a nobis abjectissiuiis vestra tuansuelis- 


quia novi niliil inerat, communi et recepta . formula 
contextum est; alterum pro nea, quia res czige- 
gebat, totum. peculiare; postremum pro Ansegiso 
ex utraque foriua. unstuin. SIRM. 

4 Nou ad lib. Sacram., p. 500. 

e Edita a Sirinoudo, Gonc. Gall., tom. lf, pag. 
620. 


919 


FORMULJE ANTIQU.E PROMOTIONUM EPISCOPALIUM. 


914 


sima sublimitas diutius inquietetur. His itaque cie- À causa due electiones in. eadem 'ecelesià (acte fue- 


mentis vesire suggestis aique utinam impetratis, 
oramus supernam misericordiam ut multimoda vos 
prosperitate valere concedst, et :etern:  beatitudi- 
nis gaudia consequi quandoque permiltat,  Kximio 
Domino et vere sanctissimo [lilduino sacris neqotiis a 
Deo praelato Senonice urbis abjecta hwunilis Ecclesia 
perpetuam salutem. 


XII. * Ad Judith imperatricem, de eadem re. 


Inclyt» et omni nobilitate clarissimz Judith glo- 
riosze imperatrici Senonice Ecclesie humillima de- 
wotio. Presuinpsimus, mi domina, auribus clemen- 
(tis vestre nécessitatis nostrz:: causam innotescere, 
at per vestram pietatem de his celeriter mereamur 
consolationem recipere. Notum vobis esse credimus 
quod nobis indignissimis a domno imperatore con. 
oessum fuerit ut ex nobis ipsis electionem faciendi 
haberemus licentiam. Sed cum illum quem scitis 
elegissemus, et a serenitate domni imperatoris non 
plene fui-sel receptus, permissum est nobis iterum 
"ut alium, si potuissemus, ex. nobis huic oflieio con- 
grugm inveniremus. Sed cum esset inventus, ut 
credimus, in. Dei et vestro servitio habilis, nescimus 
ob quam causam a missis dominicis non est plena 
beucvolentia susceptus. Unde vestram oramus be- 
uignitatem ut ex hoc nobis in adjutorium esse idigne- 
mini, quatenus suspendatur donec ipsum de quo 
dicimus ad presentiam domni imperatoris, et. ve- 
stram, nos ipsi deducamus, et qualiter jusseritis dis- 
cutiatur, eL probetur si nobis prodesse valeat et iu 
servitio vestro aptus esse possit an minus. Optamus 
vos divinis seiper muuiri prasidiis et immortalita- 
tis corona quandoque gloriari, piissimael serenissima 
dowina. Excellentissime et omni nobilitate clarissima 
Judith imperatrici Senonice plebis humillima devo- 
tio 5. 

XIV. * Ezaminatio Willeberii Catalaunensis ordi- 
nandi episcopi, per Hincmarwumn  metropolitanum, 
astaniibus provincie Jlhemeusis et. aliarum provin- 
ciarum episcopis. 

' d Anno ab incarnatione Domiui 868, indictione 

secunda, ni Nonas Decemb. convenientibus apud 

Carisiacum in ecclesia sancti illius pro examinatione 

Willeberti presbyteri, qui futurus erat Catalaunensis 

episcopus, Hincmaro diocesis Rliemensium archi- 

episcopo, item Minemaro Laudunensium episcopo, 
llodoue Belgivacorum episcopo, cum legatis hotha- 

di, Erpoini, flilmeradi, ltaginelini, et Joannis ejus- 

-dem dicecesis coepiscoporum, vicem eoruudein Pa- 

trum suorum cum tactoriis, sicut regul:» prxci- 

piunt, exhibentibus, et quampluribus abbatibus, 
eanouicis, monachis, presbyteris, diaconibus, atque 
subdiaconibus convenientibus nihilominus archiepisco- 
pis et episcopis aliarum provinciarum, Wenilone vide- 
fice Rothomagensium archiepiscopo, llerardo Turo- 
norum archiepiscopo, Egilone Senonum archiepiscopo, 
et Fulcrico ipsius coepiscopo, prasentes adfuerunt 
clerus, ordo, et plebs Catalaunica, decessiouem sui 
petris Erchanravi quondam episcopi dolentes, cuim 
decreto canonico manibus singulorum — roboreto, 

Willeberiuuique quondam sacri palatii presbyteruin 

& se elecufin. ab Ilinemaro archiepiscopo et ejus 

coepiscopis peteutes sibi ordinari episcopum. Quos 

invehens idem archiepiscopus llinemarus, cur ob- 
jtum praefati episcopi per 1los non. cognoverit, sed 
per alios lioc rescieril, et rationes reddens pro qua 


. ^ Edita a Sirmondo, Conc. Gall., tom. 1l, pag. 
650 


b in Codice sancti Petri Carnotensis, unde has 
descripsimus, erat et tertia ejusdem argumenti epi- 
stola ad Einhardum, sed iisdem plane verbis quibus 
proxima ad Augustam in hunc modum : « Inclyto et 
omni nobilitate przelaro Einliardo domino saunctis- 
Simo Seuonicae Ecclesiae huimillima devotio. Przsuin- 
psiumus, umi domine, auribus clementie vestre ue- 


rint, scilicet qnia prima non regulariter faeta. exsii- 
terit, quoniati decretum non canonice factum fait, 
sed postea misso ad eamdem ecclesiam visitatore 
lflodone episcopo, et votis omnium in unum concor- 
dantibus, aliud decretum, quod^ canonicum foret, 
fieri preeepit. Quo decreto coram omnibus relecto, 
et nominibus singulorum qui illud subscripse- 
rant recitatis, interrogati sunt tam  canooici 
et monachi de monasteriis in eadem  paro- 
chia sitis, quam etiam parochiani preshyteri €i 
Dobiles laici, si in eadem clectione ipsius Willeborti 
presbyleri consentirent. Qui omnes viva voce dixe- 
runt quod et ipsi cl illi qui illo venire non potue- 
runt, in eadem electione consentirent.. Tuuc Hinc- 
marus archiepiscopus dixit : Quia Willebertum eli- 
gitis, et nos illum non cognoscimus, ostendite illam. 
nobis, ut sciamus quis sit, et perseruteiur $i tanto 
bonore dignus inveuiri poterit. Qui in prasentia- 


p V'nieus interrogatus. est. unde esset. [sque respon- 


dit: Pago Turonico oriundus. BHerum interrogatus 
cujus conditionis esset. Ei ille: P'eecatis. quidem. 
obnoxius, sed Dei gratia natura liber. Item * Ubi 
didicisti? ltem ipse: In. sehola Turonica fiberaliinus 
disciplinis erediendus traditus sum. Hem : Cujus 
ordinis, vel cujus es ordinatus? tem ipse : Przsen- 
tis patris mei domni llerardi per singulos gradus 
usque ad diaconum sum ordinatus ; postea autem ab 
eodem patre ineo lleracdo litteris ad Erpoinum datis. 
presbyierii onus suscepi. Item. (linemarus : Qua de 
eausa in nostram dicecesim venisti? Et ille: Per li- 
centiau praxsentis mei archiepiscopi IHlerardi a pa - 
rentibus meis regiis sum mancipatus obsequiis. teu 
Hinemarus : Quod. ministerium in. regio. obsequio 
suscepisti? Et ille : Inbreviator sive descriptor sti- 
pendiorum regaliam et relator a. domuo rege sui 
constitutus. ]teni lHlinemarus : Quia. conductor alie - 
narum rerum fuisti, audi quid sanctum Chalcedo- 
nense inde dicat concilium (Can. 5). Et lectum cst 
hoc capitulum. Ad hoc respondit : Sicut dixi, non 
fui conductor alienarum rerum, nec turpia lucra, vel 
exactiones, sive tormenta in hominibus exercens, 
sed, ut prefatus sum, descriptor et relator solum- 
modo stipendiorum regalium. Unde interrogat suut 
hi qui in corte degebant, si scirent in illo ministe- 
rio hoc i'lum exercuisse quod sacerdotali ministeri : 
miuime convenirct. Qui respouderunt , et clerici et 
nobiles laici, quod nullo modo in eodem ministerio 
perpetratum haberet qua sacris canonibus et suo 
ministerio in aliquo obviare deberent. Iterum inter- 
rogatus est si aliquod ministerium de rebus ecele- 
siasticis aliquo habuerit loco. Qui respoudit quod 
preposituram monasterii sancti Vedasti, jubente 
Joanne episcopo, et consentientibus (ratribus, sus- 
ceperit. Et de liac. jussione litterze Joannis episcopi 
ibi relectae sunt idipsum continentes ; et etiam test - 
monio (ratrum de eodem nmionasterio, quod ita se 
res laberet, et de bona vita et conversatione 8ua, 


D et quod non in eodem monasterio quidquam contra 


sacras regulas egerit, confirmatum est. Prosecutus 
est domnus flincinarus : Quia ministeria doni re- 
gis babuit, nescias si isdem doininus rex ab eo 
aliquid repetit vel repetere debeat. Unde nobis sua 
voluntas vel auctoritas necessaria foret. EL porrect.e 
suut littere cum sigillo domini regis, continentes 
quod de omuibus quie illi commisit optime ei ratio- 
nem reduiderit, et nibil ab eo repetebat vel uiquam 


eessitatis nostr» causam iunotescere, » et. cetera 


usque ad finem ut in. praecedenti, Tum sequitur iu- 


scriptio : Sanctissimo et piissimo domno Einhardo 

merito venerabili Senonice urbis vilis et abjecta con- 

gregatio.. Sin, 

à € Ediaa Sirmondo, Conc. Gall., tom. Il, pag. 
91. 
4 Vide Flodoard., pag. 480 et 481, 


15 


AD MARCULFI FORMULAS APPENDIX. 


916 


ere deberet. Insuper et, si eum dignum ad onus A sermonem de eo coram episeopis et aliis mnltis cle- 


episcopale invenire valerent, episcopum Catalaunis 
eum ordinari petebat. Denique de his suprascriptis 
coram omnibus testimonio multorum et litteris ido- 
neo approbato, Hincmarus episcopus ad Herardum 
archiepiscopum, dixit: Quia vester natus, nuiritas 
vel educatus, et ordinatus dignoscitur, et clerus, 
ordo, et plebs Catalaunica illum exposcit, labea- 
mus vestram * licentiam ut,regulariter utia vobiscum 
eum examinemus si tanto oneri vel honori diguus 
existat. Qui libentissime annuit, et jussus est sedere 
coram eis. Data est ei regula Pastoralis Gregorii. 
Et jussum est ut relegeret capitulum de ec qui 
preesse debet , ubi seribitut : Nulla ars doceri pra- 
sumitur. Quo relecto, interrogatum illi est. si illud 
intelligeret et secundum hoc vivere et docere vellet. 
Qui respondit : Utique. [terum datum est ei àd re- 
legendum capitulum de canonibus, ubi scribitur : 
Qui ordinandus est. (Concil. Carthag. 1v, can. 1). Et 
professus est se omnia inielligere et obedire velle, 
Tuuc relecia sunt ei placita qwe episcopus jain or- 
dinatus ab ordiuatoribus et electoribus suis susci- 
pere debet, nbi continetur qualiter vivere, docere, 
el subditos suos regere debet secundum sacros ca- 
noues, diem przeferentia et consulem. Et interroga- 
tum est si secundum ea omnia agere vellet. Qua mi- 
nime abnuit. Tunc demuin ostensus est. illi libellus 
fidei et professionis se , ut legeret corsm omnibus 


quie in eo scripta erant, et si ea ita credere ac te- 


nere vellet, manu sua «ubscriberet, ct arehiepiscopo 
suo habenda traderet ; si autem iu eo quadam inve- 
niret qua sensui suo offenderent , liber sicut venerat 
exiret. Quibus relectis , verbis dem accommoda- 
vit, et per omnia ea se tenere, credeie, ac pra dicare 
velle professus est. Quia enim, Deo gratias, post 
examinationem eum catholicum, litteratum, et omni- 
iyodis aptum ad sarcinam episcopalem suscipiendam 
invenerunt, sed tamen de »liena provincia illum fore 
cognoverunt, relecta. 8Unt sacrorum canonum 'capi- 
tula, quid de eo dicerent qui de aliena provincia peti 
deberet. Et. inventuin. est quod ab eo illum petere 
deberent cujus natus, nutritus, et ordinatus foret. 
Hunmiliter domnus Hinemarus archiepiscopus , simul 
cum coepiscopis, et clero, ordine ac plebe Catalau- 
nica, ab ilerardo ar«chiepiscopu eum petiit et impe- 
travit, ac canonice illum ei cominisit. Quem susce- 
um monuit ut si ab eo episcopus ordinari vellet, 
ibellum fidei ac professionis suz, quem jam reie- 
gerat, el quae in eo scripta eraut se credeie ac ie- 
nere ante paululum professus fuerat, inanu sua pro- 
pria in capite nomen suum scriberet, et ad line 
subscriptione sua roboraret. Quod sine dilatione 
ipse fecit. Tonc relect:e sunt. traciorize episcoporuu 
qui pre variis incommoditatibus ad eamdem exaini- 
nationem venire uon potueruut , continentes quid- 
quid super examinationein et ordinationem sxzpefati 
Willeberti cauonice inventum et actum fuerit, so 
per omnia assensum prebere. Et sic denuntiatus 
est dies et bora ac locus ordinatio.is ejus, id est, 
Nonis Decembris, in monasterio quod Brittennacus 
dicitur, in did cesi Rbemensi et parochia Novioma- 
geusi. Et cominonitus est idem Willebertus ab ar- 
chiepiscopo suo Hincmaro ut ab infantia sua per 
singulos gradus suos pronuotiaret Domino viam suain ; 
quatenus in denominata die ad tanti oneris diguita- 
tem gratjosus accedere valeret. Die autem, hora et 
loco, denominato, convenit dominus episcopus Hiuc- 
marus cum coepiscopis suis Hincmaro, Hodoue, et 
legatis qui tractorias supradictas suoruin episcopo- 
ruu detulerunt. Et quia jam pleniter examinatus 
coran supradictis episcopis et corau clero ac plebe 
fuerat quando et domnus Hincmarus suflicientemn 


* De,comptum ex veteri Codice sancti Laurentii 
Leodiensis, ubi Viste Documentum de exami- 
natione Willeberti Catalaunensis ordinandi episcopi. 
Bu, i 


ricis et laicis et ad omnem populum ante diem Do- 
minicam in sexta feria fecerat, et brevitas diei id 
scebaL, intermisso ipsa die sermone , post iniro- 
itum et: Gloria in. excelsis Deo e& orationem primam 
de adventu Domini, secuudaia autem de ordinatione 
episcoporum, sive postlitanias, sicut sacri canones 
r:cipiunt, in episcopum consecratus est, et pne 
ectionem Apostoli perlectau et responsa, et alleluia, 
el evaugelium , et Credo in unum, et oblata et inis- 
sarum solemnia, sicut mos est, peracta placita quas 
ante pridem ei relecta fuerant, qu:eque ordinatos ab 
erdinatoribus suis sacri canones accipere jubent, 
diein et consulem przferentia, manibus archiepiscopi 
et coepiscoporum ac legatorum vice Patrum suo- 
rum subscripta, cum capitulo Pauli apostoli ad Ti- 
motheum , noviter ordinato ubi dicitur : Testificer 
coram Deo el electis ejus angelis ut heic custodias (11 
Tim. iw, 8), iidem episcopi iu mandatis deposuerunt, 


p Et unusquisque feliciter ad propria remeavit *. 


XV.^ Professio Adalberti futuri episcopi. Morinensis 
Hincmaro Rhemorum | archiepiscopo antc erdina- 
tionem oblata. 


Ego Adalbertus, vocatus episcopus Morínensis, 
reverentissimo Patri Hinemaro Rhemorum archi- 
eyiscopo. Quia fundamentum bonorum operum, per 
quod ad coleste regnum gratia Demini pervenitur, 
fidem qu: per dilectionem operatur esse non dubium 
est, t0n abs re censuit veneranda Ecclesi: eatholiez 
consuetudo ut ab eis qui ad pridicationis pro- 
imoveutur officium, fldei integritas et confessio re- 
quiratur. Quia, sicut magister egregius et doctor 
gentium Paulus declarat, Corde creditur ad justitiam, 
ore autem confessio fit ad salutem (Rom. x, 10). EI 
ideo mox superna gratia per sacrosanctum miuiste- 
rium vestrum Morinensis Ecclesize futurus episcopus 
profiteor unain fidei esse , eauique , operante gratia 
superni largitoris, we tenere, przdicare, atque de- 
fendere quam a D o inspiratam , et ab apostolis tra- 
ditau, atque a successoribus eoruin eustoditam ha- 
bemus. Coufileor unum baptisma in remissionem 
peceatorum , unam apostolicam et universalem Ec- 
clesiam, in qua sola possunt relaxari peccata [n no- 
mine Patris, et Filii et Spiritus sancti, tam per ca- 
tholicum baptismum , quam et per diguos iten- 
uU: fructus et apostolice auctoritas largitam sibi 


/ à Domino potestatem. Extra hanc Ecclesiau catho- 


l.cam neinineim salvari posse confiteor. Se denique 
s4ucias el geuerales de fide synudos, quas saucia 
et apostolica Ecclesia recipit, me recipere et ve- 
nerari yroflieor, videlicet Nicenam cccxvir Pe 
tru sub Silvestro papa et Constantino irmmpe- 
raioré contra Arium et ejus sectatores cele- 
bratam ; Constantinopolitanamn cL. Patrum contra 
Macedonium et Eudoxium temporibus Dainasi papz 
el Gratiani principis actam ;. Epbesinata cc Patrum 
conia Nestorium sub Theodosio principe et papa 
Celestino, cui per suos vicarios przssedit idem bea- 
tus papa Celestinus et sancte imeumoriz Cyrillus 
Alexandrinus episcopus ; Chaleedonensem  pcxxx 
Patruiu, cui przsedit per vicarios suos sanctus Leo 
papa, teuporibus Martiani priucipis , coutra Euty- 
chem nefandissimu.n. prasulem monachorum cele. 
bratam ; (tein Constantiuopolitanam temporibus Vi- 
gilii papae sub Justiniano principe contra Theodorum 
et omnes bareticos ; item Constaptnopolitauam CA& 
Patrum sub Agathone papa, Constanuni et llerachi 
ac Tiberii principum temporibus , pro adunalione 
facienda sauctarum Dei Ecclesiarum de duabus na- 
turis et operationibus in una persona Dei et bominis 
Filii Dounui nostri Jesu Christi. Hio» autein, quicua 


t Edita a Cordesio cum Opusc. llincmari, pag. 
632, et in Catalog. test. verit., pag. 193. Edita Quee 
que a Sirinoudo, Conc. Gall., toiu. HI, pag. 654. 


917 


FORMULAE ANTIQUJE PROMÓTIONUM EPISCOPALIUM. 


918 


que ab eisdem sanc!is Patribus in memoratis syn- À corpore positi, sive bonum, sive malum. Preterea 


odis, vel postea similiter per Spiritum sanctum seu- 
tientibus, diversis vicibus litteris divinitus inspiratis 
damnati leguntur, eamdem venerandam Patcum au- 
etoritaàlem sequens condemno. Sed et epistolam 
beatze recordationis Leonis apostolicas sedig autisti- 
tis ad Flaviauum Constantinopolitanum episcopum 
datam , et omnes ejus epistolas de lidei firmitate 
perscrintas, per omnia et in omnihus inviolabiliter 
custodire et: me libere semper przedica:e profiteor. 
In quibus inier czetera , sicut et in sermone beati 
Anastlasii, quem Ecclesia catholica veneranilo usu 
frequentare cousuevit, qui ita incipit : Quicunque 
tulL salvus esse, anie omnia opus est ut teueat caiho- 
licum fidem , post documentum quo. docemur quo- 
modo Trinitas persorarum in. unitate diviuitatis et 
wni'as dei'atis in Trinitate personarum veneranda sit, 
evidentissume continetur, nnam ex eadem sancia 
Trinitate personam, Dominum et Salvatorem nostrum 
Jesum Christum, Dei hominisque filiumn, ex duabus 
et in duabus naturis, hoc est, divina et humana, in 
una persona consistentibus, el in sua proprietale 
iffereutiaque mauentibus, esse credendum et pra:- 
dicandum. Qui sccundui apostolicum Symbolum de 
s: mper virgiue Maria, quz veraciter Dei e8t genitriz, 
s-Ccunduur carnem malus, passus, moriuus, resur- 
rexit, et in caus ascendit, sedet quoque ad dexte- 
ram Dei Patris omnipotentis, inde venturus judicare 
v'vos et mortuos, ad cujus adventum omnes homines 
resurgent cum corporibus suis, et reddent de factis 
propriis rationem , el recipiet unusquisque prout 
gessit, et in factis guis perseveraverit, ab eodem 
Justo Judice et sine fiue regnante, cum ibunt impii 
in ignem sternum , justi autem jn vilam zlernam. 
Auaibematizo quoque omnes h:ereses ac scliisinata 
qua catholica et apostolica Ecclesia atniatliematzat ; 
et quidquid sanz fidei intelligentixe contradicit, res- 
puo eti anatlieinatizo ; et quidquid catboliea et 
apostolica Ecclesia recipit el tenet, me, adjuvante 
Donino, recipere et sequi, et a sacris canonibus 
atque a regularibus decretis apostolice sedis de ec- 
clesiasticis ordiuibus et discipljuis canonum pro- 
mulgatis, seu a synodalibus constitutionibus, quas 
catholica Ecclesia ad auctoritatem recipit, me per 
coutemiptoin pertinaciter non deviaturum proliteor. 
Privilegio eiiam metropolis lthemorum Ecclesie ac 
ejus praesulis secundum  sacrosanctos conciliorum 
canones et. decrela sedis apostolicis ex sacris canoe 
nibus ci legibus promulgata pro scire et posse 
absque dolo et aimulatione vel indebita et pertinaci 
contradictione me obediturum prollteor. Sed et ob- 
servationes ac regularia mandata sacrosanctorumque 
conciliorum placita, qua post ordinationein episco- 
palem in litteris canonicis, secundum moreim eccle- 
siasticum , propriis subscriptionibus roboratis col- 
leeta. et mihi tradenda coram omtiibus pradixistis, 
me servaturum proliteor, et omnibus suprascripiis 
cum cordis et oris professione subscribo. 


XVI. * Professio altera generalis ordinandi archi- 
episcopi. 

Ego hujus sedis ordinandus archiepiscopus , et 
sacro ministerio vestro, sancti Patres, praedicationis 
officium suscepturus, confiteor sanctam atque inef- 
fabilem Trinitatem, Patrem , et Filium, et Spiritum 
$anctum, unum Deum naturaliter esse, unius sub- 
siantiz, unius naturze, unius majestatis atque virtutis, 
Domiuum quoque nostrum Jesum Christum de Deo 
Patre aut? tempora genitum, eumdemque sub tem- 
pore de Spiritu sanctio conceptum, et de Maria 
virgine natum eredo, Qui passus est pro redemptione 
liumani generis, ad inferna descendit, indeque victor 
Tesurgvas , et in carlos ascendens, venturus est. iu 
üne sa'culi , ut reddat singulis prout gesseruut in 

* Edita à Sirmondo, Conc. Gall., tom. Il, pag. 656. 
Ex veteri Codice Floriacens. monast. 


constitutiones quatuor principalium conciliorum, Ni- 
€zni, Constantinopolitani, Ephesini, ct Chaleedo- 
nensis, canones quoque synodorum et decreta qu» 
orihodoxa fides suscipit et comp'ectiiur, me susci» 
pere, tenuere, et predicare velle coufiteor. H:ereses 
veto et schismata quz catholica Ecclesia anathema- 
tizat, et quidquid sanz fldei adversatur, condemno, 
resp:io, anatliematizo, Beato vero l'etro et vicarto 
ejus debitam subjectionem et obedientiam, suffraga- 
neis vero nostris adjutorium me exhibiturinn profi- 
teor. Et huie professioni mex coram Dco et an- 
gelis, sub testimonio quoque przsentis Ecclesiz , 
subscribo. 


XVI. b Tractoria Prudentii, episcopi Tricassini, quam 
per vicarium misit ad. ordinationem ;/Enee Pari- 
siensis, cum ipse adesse non posset. 4 


, Patri venerabili et ceteris patribus fratribusque 
sincerissime diligendis atque coepiscopis reverendis 
Prudeniius :eternam iu. Domino salutem. Quantum 
ad meritum peccatorum meorum speelat, justissino 
Dei judicio, quantum vero ad indebitas atque inde- 
ficientes ejus misericordias pertinere dignoscitur, 
misericordissimo ipsius munere, iufirmitatibus pene 
omnibus notis depressus , sancto desiderabilique 
vestro conventui adesse prohibeor. Quod. autem pos- 
Sum, praesentibus litteris atque legato Ecclesice 
nostr: presbytero Arnoldo mei consensus pr:zsen- 
uiam. eatenus. exbibeo, ut is qui ordinandus est, gi 
apostolicze sedis omuibus institutis, et beatorum 
Patrum lnnocentii, Zosimi, Bonifacii, Xisti, Leonis, 
Gelasii, Celestini, Gregorii, llilarii, Ambrosii, Au- 
gustini, Isidori, Primasii, Fulgentii, llieronymi, 
Cassiodori, Beda, aliorumque adzeque catholicorum 
atque orthodoxorum virorum scriptis et dictis, ac 
specialiter super quatuor capitulis quibus omnis Ec- 
clesia catholica adversus P'elagium ejusque liereseos 
sequaces pugnavit ac. vicit, atque ad poslerorum 
memoriam literis auctoritate et veritate plenissimis 
mandavit, conlitendo: subscribere et subscribendo 
coufiteri voluerit, ejus me ordinati»ni cousentaueuin 
esse profiteor. Sin alias, prorsus neque assentior, 
neque fidelibus Christi agsentiendum suadeo. Capi- 
tulurum vero quatuor prasmnjssorum seriem, quamvis 
vestram prudentiau multo vivacius quam meaui ex- 
treuitateii compertam esse non dubitein, necessario 
tamen breviter. odnectendam | judicavi, ut facilius 
quid sentiam, cui verltati vonsentiain, vestra. bonitas 
1ecognoscat. Videlicet, ut liberum arbitrium in Adam 
merito inobedientiz amissum, ita nobis per Dominum 
nostrum Jesum Christum redditum atque liberatum 
conliteatur, iuterim in spe, postinodum auteui in re, 
sicut dicil Apostolus, spe enim salei facti sumus 
( fom. vin, 24), ut tamen semper ad ommue opus 
bonum Dei omnipotentis gratia indigeamus , sive 
cogitandum, sive Inchoandum, operaudum, ac per- 
severanter consummandum , et sine ipsa nihil boni 
no$ posse ullatenus aut cogitare, aut velle, aut ope- 
rari sciamus (Notunda). Secundo, ut Dei omnipo- 
tentis altissimo secretoque consilio credat atque 
fateatur. quosdam. — Dei gratuita misericordia ante 
ounia sazecula przedestinatos ad vitam, quosdam per- 
scruiabili justitia przedestinatos ad poenam , ut. id 
videlicet, sive jn salvandis, sive iu damnaudis, prae- 
destinaverit, quod se przscierat esse judicando 
[1icturum ,. dicente. propheta : Qui fecit que futura 
8unt (1sai., 31v, 11, sec. LXX). Tertio, ut credat ei 
confiteatur cum omnibus catbolicis sanguinem Do- 
miut nostri Jesu Chiisti pro omnibus hominibus, ex 
toto mundo in eum credentibus fusum , non auteun 
pro illis qui nunquam in eum crediderunt, nec 
bodieque credunt , nuuquamque credituri suut, di- 
cenie ipso Doinino : Venit enim. Filius hominis non 


b Edita a Sirmondo, Conc. Gall., tom. It, pag. 659. 


919 


^inistrari, sed ministrare, eL dare animam suam in 
redemptionem pro multis (Matth. xx, 28). Quarto, ut 
credat atque confiteatur Deum omnipotentem omneg 
quoscunque vult salvare, et neminem posse salvari 
ullatenus nisi quem ipse salvaverit , omnes auletp 
salvari quoscunque ipse salvare voluerit. Ac per loc 

uicunque non salvautur, penitus non esse voluntalig 
illius ut salventur, dicente propheta : Omnia qua- 
cunque voluit. Dominus fecit im calo et in lerra, in 
mari et in omnibus abyssis (Psal. cxxiv, 6). Et licet 
quzdam sint alia quibus in Pelagio dainaus uni- 
versaliter Kcclesia consenserit, sategeri!, atque sub- 
scripserit, hzc tamen specialius adversus eum ejus- 
que complices per apostolicam sedem , instantia 
beatissimi Aurelii Carthaginensis episcopi atque Au- 
gustini cum aliis ducentis quatuordecim episcopis 
8b ejus pravissimis seüsibus eruta , vindicata, et 
multis tam epistolis quam libris toto orbe vulgata , 
. omnis hodieque gaudet, con(ltetur, ,przdicat, et 


tenet, atque tenebit Ecclesia. llis per omnia con- p 


sentaneam prtedicabilem paternitatem frateruitatem- 

que vestram gratia superua invictam atque przvali- 

d340 el suo munere gaudentem perpelim conservare 

dignetur ^. 

XVIH. ^ Documentum de ordinatione Electrunni , epi- 
scopi lthedonensis. 


Anno Incarnationis Jesu Christi Domini nostri 
860, indictione 14, anno piissinii regis Caroli 27, 11 
Kalendas Octobris, in parochio Turonica ordinamus 
et ad pontificalem sedem Rhedoneusis Ecclesi: con- 
secramus Electrannum, e'ectione atque decreto cleri 
et plebis ejusdem Ecclesi», nos in Dei nomine an- 
tistites, Ilerardus Turonicze metropolis, Actardus 
Namnetensis, atque Rodbertus Cenomanensis, cum 
consensu et litteris ceterorum dicecesanorum adhí- 
bito, apicibus eliam przemoniti jam dicti gloriosi re- 
gis Caroli, liujusinodi statuto et paterne commotio- 
nis decreto ipsi viro allato, ut canonicis sanctioni- 


bus, quantum divina suffragaverit pietas, libenter C 


obtemperet, et ab illicitis ordinationibus abstineat, 
et pestem simoniacz hzresis devitet, concilia quo- 
que sacris praefixa canonibus certis sibi designata 
temporibus celebrare procuret, atque matri su:e iné- 
tropoli debita reverentia sese subdere non uegligat, 
et Justa sanctorum Patrum regulas nihil nisi qui 
&d propriam pertinent Ecclesiam extra ejus consen - 
sum perteutet. Hzec ergo sliaque ad institutionem et 
informationem fidelis viri fratris et filii nostri Ele- 
ctranni, die przfixo, verbo pariter et stylo promul- 
gsntes, pontificali eum infula adornantes, sacra 
quoque benedictione more sancte Ecclesix ditantes, 
ennulo quoque dotantes, et baculo decorantes, 
sancte lthedonensi Ecclesiz pontificali eum ordine 
przfecimus, et paterna cathedrali solio sublimantes, 
confratrem , consacerdotem, et cowparticipem in 
regimine el gübernaculo Ecclesizt€ sancte nobis ex 
integro in Dei numine ellicimus, manuum quoque 
adnotationibus confirmavimus. 


XIX.'* Canonice littere ab ordinatoribus date He- 
denul[o episcopo Laudunensi, ad clerum et plebem 
Ecclesie Laudunensis. 


Mimemarus sanct metropolis Ecclesie Rhemo- 
runi episcopus, clero, ordini et plebi in sancta d Lau- 
duuensi Ecclesia conpsistenti in Domiuo pacem et 
salutem. 

1. Sicut beatus papa Innocentius docet. (Decreta 
]unoc., c. 4), oportet nos hoc sequi quod Ecclesia 


* Hanc epistolam a P'rudentio scriptam tum fuisse 
cum in Ecclesia Parisiensi ordinandus esset ness 
episcopus, auctor est llincmarus in posteriori opere 
adversus Gothescalcum. Quo in libro hac siumnul 
Prudentii capitula, quse Gothescalci causa in quze- 
ee versabantur, examinat et. singillatim refutat. 

Mt 


AD MARCEULFI FORMULAS APPENDIX. 
A, Romana eustodit, a qua principium sacra institu- 


cumento ac verbis beati Gregorii vos all 


tionis nos accepisse dubium uon est. Propterea do- 
ui procu- 
ramus, insinuantes quia probabilibus desideriis ve- 
stris nihil attulimus tarditatis, fratrem jam et coepi- 
scopum nostrum [Iledenulfum vobis ordinantes prae- 
sentia vel consensu ac litteris coepiscoporum totius 
nobis commiss:e provinci:? secundum sacros cano- 


nes sacerdolem, pastorem quoque atque rectorem. 


Cui his litteris, quas sacri. canones ordinatos prius 
de conciliorum placitis, ne se aliquid contra eorum 
statuta egisse poeuiteat, instructos, ab ordinatoribus 
suis, manibus eorum conscriptas jubent accipere, 
secundum traditionem ecclesiasticam dedimus in 
mandatis ne unquam ordinationes przsumat illicitas, 
ne bigamum, aut qui virginen, si de conjugatis 
agendum est, nou est sortitus uxorem, neque illitte- 
ratum, vel iu qualibet corporis parte vitiatum, aut 
ex publice poenitente, aut curie vel cuilibet condi- 
tioni obnoxium, notatumque, ad sacros ordines per- 
mittat accedere. Sed et si quos hujusmodi [forte 
repererit, respectu divino non audeat promovere. 
Alienum etiam clericum sine voluntate et consensu 
episcopi sui contra sacras regulas non sollicitet, non 
suscipiat, non in sibi commissa Ecclesia ordinet, nec 
eos qui probata» fidei non fuerint sacris ordinibus 
prasumatquaquo modo app'icare. In ordinatione autem 
presbyterorum ac diaconorum ceterorumque ecele- 
siastici ordinis ministrorum, a totius muneris, id est, 
à inanu, à lingua, aut obsequio indebito, juxta quod 
Dominus per prophetam pracipit (Isai. Lui), quan- 
tum patitur humana. fragilitas, inundas ej cordis et 
corporis manus exhibeat; ne uno eodeu qne gladio et 
dantem et accipientem munus interimat, et illicito 
munere pollueus manus, aliis se benedictionem cre» 
dat tribuere cum fuerit jam propriz iniquitati sub- 
stratus, et sua nihilominus ambitione captivus. Ab eis 
etiam quos ordinaverit indebitum et contra sacras 
regulas sibi sacrameutum fleri non compellat. Sed 
sícut Dominus, przscius nonnullos accepti sancti 
Spiritus donum iu usum negotiationis inflexuros, 
precepit dicens : Gratis accepistis, gratis date (Mah. 
Xx, 8), quod gratis, id est, siue ulla venalitate dati 
vel accepti aut. etiam promissi vel sperati muneris, 
quantum ex nobis est (caeterum ipse viderit, babens 
cunscientize suz& testem quem habebit et. Judicem) 
per ministerium nostra exiguitalis accepit, sah 
eiiam comministris gratis conferat, sciens ex Evan- 
gelio (Matth. xxi, 12) quid Redemptor noster per se 
ipsum fecerit, videlicet quia ingressus templum ca- 
thedras vendentium columbas evertit, Colembes 
enim vendere est de Spiritu sancto, quem Deus om- 
nipotens consubstantialem sibi per impositionem 
manuum hominibus tribuit, cominodum tem 

percipere. (uod qui agere prasumit, suam Deo je- 
dice catuedram ipse evertit, et quos cuim pretio or 
dinat, proveliendo agit uL secum et ipsi simoniatd 
hieretici fiant, ct pru benedictione maledietionetn a 


D beato Petro apostolorum principe Simoni, qui de- 


iuum sancti Spiritus pretio einere voluit, juste ii&- 
law, una cum ipso, per ipsum; a quo buu benedi» 
cuntur, sed inaledicuntur, judicio ejusdem Spiritus 
Sanct suscipiunt, Et quoniam, sicuti: comperunus, 
quidam diversis adinventiouibus turpia lucra secet 
tes, quod ininistris altaris minime convenit, defua« 
ctis yresbyteris, juxta quod didicerant viduatas ec- 
clesias facultates habere, exenia pro his obtinendis 
exegerunt, et gradus. ecclesiasticos eis non. tribue- 
bant autequam illis eadem exenia persolverentur, et 


b Edit. a Cordesio cum Opusc. Hincmari, pag. 626, 
et a Sirmondu, Conc. Gall., tom. lf, pag. 658. 

v Edit à Cordesio, cum Opusc. Ilincmari, pag. 
590, et in Catalog. test. verit., pag. £92, et a Sr- 
mondo, Conc. Gall., tom. Il, pag. 653. 

4 Cordesius et Catalog. test, verit. legunt : T.rna- 
censi Ecclesia. 


FORMULA ANTIQU/E PROMOTIONUM EPISCOPALIUM. 


f22 


aynodos temere frequentabant ut factione ministro- A comparaverint, accipientes munus a subditis prius 


r"m soorum diverso modo denarios quasi pro eulog;is 
aceiperent, et, quod dictu nefas est, etiam pro sacri 
chri«matis dispensatione, vel de ecclesiarum conse- 
eratione, quocunque ewolumenta ingenio caperent, 
et necesse est ut contra. pestifera morborum genera 
sa'ubría medicamentorum quaramus experimenta, 
sicuti et de manus impositione, ita et de hac simo- 
niacsx h:xreseos ingeniosa et male studiosa collatione 
quiddam eum accipere interdicimus, moneutes illain 
attendere comminationem Domini per prophetam 
dicentis ; Ne forie egrediatur ut ignis indignatio mea, 
et succendatur, et non sil qui exstinguat ptopler mali- 
tiam studiorum vestrorum (Jerem. xxi, 12). Unde ite- 
rum iratus dicit: Visitnbo super vos juxta fructum 
sindiorum vestrorum (Ibid., 14). 

$. Verbis quoque beati Gregorii eum monemus, 
iique iuterdicimus, ut sacerdotes per suam poro- 
echiam, quoties ad consignandos infantes egressus 


., $uis] venundare curabunt. Nec pro quocunque 
Judicio contra sacras leges neque super innocentem 
contra veritatem pretium ullum accipiat. Nee etiaw 
odio, vel gratia, livore, aut iracundia, quantum scie- 
rit et potuerit, a judicio recto declinet, dicente Do- 
mino : Non facies quod iniquum es!, nec injuste judi- 
cabis. Juste judica proximo tuo, el juste quod justum 
est. exsequaris (Levit. xix, 15). Juste namque quod 
justum est exsequitur qui in assertione justitigg eam- 
dem ipsam justitiam quzerit. 

9. Pro baptizandis denique infantibus vel pro se- 
pultura, obaudiens decreta beati Gregorii (S. Gregor. 
lib. vn, indicet. 2, epist. 55), pretium de terra concessa 
putredini quemquam nou permittat in parochia eun 

uaerere et de alieno velle facere luctu compendium. 

d si quando aliquem quisque sepeliri in commisso 
sibi loco concesserit, si quidem parentes ipsius 
proximi vel bzeredes pro luminaribus veJ in eleemo- 


fuerit, ulura nlodum gravare minime debeat, nec p syna defuncti sponte quid offerre voluerint, accipere 


summam collationis, qua sui praedecessores, qui hoc 
bene misericorditer ac rationabiliter atque sacris 
cons'itutionibus ex-ecuti sunt convenienter, contenti 
fuerunt, excedat, et de capellis antiquitus subjectis 
ecclesiis non zqualem sicut de principalibus eecle- 
siis collationem exigat, sed principalis ecclesia cum 
sibi suhjectis capellis debitam et antiquitus consue- 
tam collationem conferat, Principales vero ecclesias 
alíis ecclesiis loco capellarum non subjiciat, quia se- 
€undum sacros canones non licet episcopis paro» 
cbhiam antiquitus constitutam inconsulte coufundere 
atque dividere. Ne mansionaticos suis amicis aut 
suis hominibus a presbyteris parari faciat. Ne etiau 
quasi ad receptionem regis, vel legationeimn, aut ad 
Ornatus su:& ecclesie faciendos adjutoria quasi pe- 
tende, potius autem exigendo, denarios, vel cabal- 
jos, aut verres seu friskingas, aut ad iter aliquod 
paraveredos, aut alia qualibet accipiat, id est, ra- 
piat. A quo verbo accipere aves qu:e aiias aves ca- 
piunt, accipitres noniantur, cum episcopi suos sub- 
ditos, non ut accipitres capere, sed sicut gallina 
pullos suos fovere, et quosque infirmos ut peritus 
medicus convenienti medicamento ac tempore de- 
beant curare, et quos curare non potuerint, aut pa- 
tienter tolerare aut regulariter usque ad correctio- 
nem sustinentes a sano corpore submovere. ltegulaum 
siquidem qua.de quaria parie redituum. ecclesie, 
justa consuetudinem aliarum regionum, ita ut est 
seripta intelligat; et non prave illam interpretaus, 
perinde in his regionibus que sunt presbyterorum 
contra regulas sacras diripiat. Unde si qua fuerunt 
gravamina illis imposita, temperet, quia et in prae- 
senili et in. futura vita sibi proficiet, si eos qui sibi 
comsnissi sunt, sine gravamiue conservare studuerit. 
Minisuros vero, id est, archipresbyteros et archidia- 
tonus, secundum quod providere, Domino inspi- 
rante et cooperante, valuerit, tales constituat. «qui 
oderint avaritiam, et non diligant munera, nec 8e- 
quapntur retributiones, neque pro ordinandis clericis 
vel reconciliandis peenitentibus munus accipian', et 
ipso muuere eum corrumpere satagaut. Et presby- 
leros in paratis et exeniis iudehitis nou affligaut. EA 
sicul supra de episcopo diximus, per diversas peli- 
tones, ut illis adjutorium faciant, quae sunt. presby- 
trorum, unde ipsi vivere et hospites recipere et 
$9as ecclesias continere debent, colludio quocunque 
diripiant. Et ut eisdem ab inquisitione sui ministerii 
parcant, et pro. infamia eorum calcauda vel coope- 
rienda quodcunque emolumentum non accipiant. Et 
si agenles lalia ministros repererit, in ministerio 
Rjanere non sinat, et canonica juvectione corripiat. 
Ipse quoque pro constituendis miuisterialibus eccle- 
siasticis videlicet aGeconomo, id est, Ecclesie facul- 
tatuun. dispeusatore, archipresbyteris et archidiaco- 
pis, in quibus fidei sinceritatem et probos mores ac 
religiosam vitam debet eligere, premia non eonsti- 
tuat, quia ecclesiasticum obsequium, quod male 


C 


D 


non prohibeat ; peti vero aat exigi aliquid omnimodo 
vetet, ne, quod valde irreligiosum est, ut venalis, 
quod absit, dicatur Ecclesia, aut de humanis sacer- 
dotalis religio videatur mortibus gratulari, si ex eo- 
rum cadaveribus studuerit quxrere quolibet modo 
compendium. 

4. Ab oinni quoque avaritia et usura ac turpi lncro 
secundum sacros canones et ipse abstineat etl mini- 
stros Ecclesia abstinere faciat, et etiam laicos absti- 
nere suadeat. Se autem et sibi commissos ministros 
ecclesiasticos solerter solliciteque custodiat ne con- 
ra sacros canones conduclores vel procuratores alie- 
parui possessionum fiant, ne turpi negotio aut in- 
honesto lucro victum qu:erant, neque sxcularia ne- 
gotia sub cura sua suscipiant, Deique ministerium 
parvipendentes , per szecularium dumos non discur- 
rant, nec propter avaritiam grati:, eut honoris , vel 
pecunia, p trimoniorum sollicitudines aut alienorum 
testamentorum defensiones assuimant, nec fidejussio- 
nibus inserviant. 

5. A familiaritate nihilominus ac contubernio illi- 
cito el vetito feminarum se et comministros $uos, 
sey a tabernis, secundum sacras regulas ecclesiasti - 
cos ministros faciat abstinere. Attendat quoque quod 
beatus Job dicit : Si adversum 'me terra mea clamat, 
et cum ea sulci ejus deflent. Si fructus ejus. comedi 
absque pecunia (Job. xxx1, 30). Unde beatus Grego- : 
rius : Omnis, inquit, qui p'aest, si perversa in subdi- 
lis exercet , contra hunc terra clamat , et sulci deflen', 
quia contra ejus injustitigm rudes identidem populi in 
murmurationig vocibus erumpunt , et. iper(ecti quique 
pro pravo ejus opere sese in. fletibus affligunt, Fructus 
euim terre absque pecunia comedere est, ex Ecclesia 
quidem sumptus accipere, sed eidem debitum predica- 
lionis pretium non praebere. De qua scilicet predica- 
tione auctoris voce dicitur : « Oportuit te committere 
pecuniam meam nummulariis, el veniens ego recepissem 
uique quod meum erat cum usura » (Matth. xxv, 21). 
Terre igitur (ructus absque pecunia concedit qui eccle- 
siastica commoda ad usum corporis percipit, sed uon 
impendit quod subjectorum debetur. cordi. Non igitur 
redemptionem aut pretium de collatione presbytero- 
rum episcopus debet exigere et alimenta ecclesiastica 
mutus manducare. Et cum Dominus prazedicatoribus 
procipiat ut intrantes in domos eorum quibus pacem 
praedicant, illa edant et bibant quz apud illos sunt 
(Luc. x,8), per parochiam praedicando ac confir- 
mando pergens episcopus non debel superfluas pen- 
siones in pigmenüs et aliis quibusque a presbyteris 
qu: non liabent requirere, e! talia quae forte in domo 
$us non accipit, volupiati potius servieng hppen ne- 
cessitati, exigere, et suis parcens opibus , de super- 
flue acceptis et venditis ditescere. Nec ideo debet 
praedicare ut sumptus accipiat, sed ideo sumptus ac- 
cipere, ut sufficiat pradicare. 

6. Ecclesias quoque in proprietatibus liberorum 
liominum ac colizereduin cousistentes ut sua tradan- 


AD MARCULFI FORMULAS APPENDIX. 


971 


tur ecclesie non dehet cogere : sed secundum syn- A obedire paternis ae regu'aribus monitis, Tluic ergo 


oalis etimperialia eapitula, qux regularia esse probat 
Ecclesia , satagat quatenus dotis immunitates , sicut 
cvters ecclesie, auctoritate regis habeant, et ipse 
ab eisdem liberis hominibus potiantur. Talemque se 
cooperante Domino in cunc'is exhibeat , ut sacrum 
initisterium non vituperet, qui etiam aL his qui foris 
&ünl testimonium bonum juxta apostolicam doctrinam 
habere debet (1 Tim. m, 7). Nam cujus vita despici- 
(ur, restat ut. et pra dicatio contemnatur; el. cum 
pastor per abrupta. graditur, solet fleri ut ad przci- 
pitium grex sequatur. Et ne quemquam ecclesiastici 
ordinis ministrum, occasioue turpis lucri , ut aliquid 
ab eo absoluto capiat, contra sacras regulas excorm- 
municet inhibemus. Quia ut sanctus Augustinus ex- 
ponens senteutiam Pauli apostoli , Awferte malum ex 
tobis (1 Cor. «, 11), demonstrat, non temere et quomo- 
dolibet, sed per judicium aulerendi suut mali ab Ec- 
clesia. coinmunione. Multo inagis autem cavendum 
est ne sine regulari judicio m nistri Ecclesize oflicio 
suo priventur. Quapropter, sicut beatus docet (:e- 
gorius, si quid de quocunque clerico ad aures suas 
per*guerit quod. eum juste posset offendere , facile 
non credat, nec ad vindictam il'um res accendat in- 
«ognita, attendens quod scriptum est : Causam quam 
nesciebam, diligentissime investigabam (Job. xxix, 46). 
Lt presentibus senioribus ccclesi:;e sux diligenter 
veritatem perscrutari modis omnibus studeat; et 
tuuc, si qualit»s rei poposcerit, cauonice districtio 
culpam feriat delinquentis secundum ordinem a sa- 
cris regulis propositum, Et ut cuncta brevi cingulo 
perstringamus , uihil per contemptum. contumaciter 
faciat vel fieri in parochia sua permittat, quautum ex 
ipso fuerit, quod sit evaugelicze verititi et apostolica 
t aditioni aut sacris regulis inimicum. Si autem fa- 
ctum contigerit, arguendo, ob:ecrando, increpando, 
secundum quod cuique viderit expedire , juxta tra- 
ditienem majorum, quantum potuerit, emendare pro- 
«uret.. 

1. Pastoralem siquidem regulam bheati Gregorii 
sente, ore , ac mauu, quantum. sibi Dominus. scire 
ac posse contulerit, in cunctis sequi procuret, Mini- 
Stern itàque, ornaum, vel patrimonium, atque 
reditus vel facultates Ecclesi, prout leges divinitus 
promulgatze pra'(iguut, studeat con-ervare, ampliare, 
:ugere , vel dispeusare , et monasteriis iu parochia 
&Ua $iUi$ canouicam providentiam gerat, et quantum 
ex ipso fuerit, debita privilegia et antiquam ac re- 
gularem consuetudinem servet. Ordinationes vero 
presbyterorum et diaconorum et sacrosancti. haptis- 
matis sacramentum secundum traditionem ecclesia- 
eticam studeat agere. 

8. Cui etiam licet, inspirante divina gratia, abun- 
dans adsit doctrina, tatnen pro nostri offlcii debito 
€x scrinio s»nctze metropolis fhheimorum documen- 
tem dare studebimus qualiter se, cooperante Domi- 
9o, morum probitate et doctrinze studio debeat ge- 
rere. Ipsum vero non nescium quod to!ius provinciae 
Cura per sacros canoues sit meuopolitauo commíssa, 
ad eamdem metropolim suam , sicuti ad matrem, ut 
eX ejus eatholicis uberibus salubrem sugat doctri- 
nam, humiliter ac sedulo atque obedienter mone- 
Imus recurrere, et non amplius quam sibi per sacras 
regulas est concessum indebite usurpare, cum tanto 
charitatis ac humilitatis glutino przceptis salutari» 
bus adinvicem simus connexi ut dicente sibi manda- 
to divino * Interroga patrem ium, et anuuntiabit tibi, 
majores tuos, et. dicent tibi (Deut. xxii, 7), et nobis : 
liectorem te posuerunt, noli exiolli, sed esto in illis 
quasi unus ex ipsis (Eccli. xxn, 1), et : Qui major est 
te8lirum, erit minister vester (Matth, xui , 11), obe- 
dientibus scilicet mini-trando paternam. eoctrinam, 
et iuobedientibus quod majoris est regularein chari- 
tatís correptionem, noa fratrum el consacerdotum 
Mostrorum salubribus debeamus uti consiliis, et ipsi 


et hzc et alia przecepta salubria. observanti : devotis 
animis vos obsequendo ohe.lire oportet , ut. irrepre- 
hensibile placidumque fiat corpus Ecclesi, per 
Christum Dominum vostrum, qui vivit et regnat cum 
Deo Patreomnipotente in unitate Spiritus s»ucti Deus 
per omnia s:ecula seculorum, Amen. 

lliuemarus, sauct:e. metropolis ecclesize Rhemo- 
rum episcopus et. plebis Dei famulus, et venerabilis 
Patris Hedenalfi in. saucti Laudunensi ecclesia fa- 
vente Dei gratia. ordinator, his litteris canonicis et 
ordinato et electoribus Ípsius pnb'ice datis snno [a- 
carnationis Dominic:e 877, anuo autem regni domini 
Caroli imperatoris 57, et anno imperii ejus 11, sub- 
scripsi. 

Tode Belgivacorum episcopus subscripsi. 1 Ragi- 
neimus Noviomagensis episcopus subscripsi. i Josa- 
nes Cameracensis Kecclesi& episcopus subscripsi. 
T Witllebertus Catalaunorum humilis episcopus &ub- 


p scripsi. 1 Hildebatdus Suessionensis Ecclesi epi- 


scopus subscripsi. T Geroldus Ambianensis Ecclesiam 
episcopus sub-cripsi. tt Madebertus Silvanectensis 
Ecclesie. 6piscopus subscripsi. 


XX. Electio, consecratio, et inthronizatio Gausberti 
episcopi Cadurcensis. 


Prisca modernaque Ecclesiarum moderamina theo- 
loquelariis sanxere canonibus, quo arriplentibus viam 
uuiversse terr? quarumlibet sedium pr:esalibos, per 
viciniorem episcopum, au! per quemlibet alium epi- 
scopum cui archiprzesul injunxerit, exstincti fratris 
tumulatorem, orbatzque sedis visitaterem atque con- 
solatorem, sine cujus conscientia sacri probiheat es- 
nones confiteri sut confici de subrog^tiqne episcopi 
(Concil. Regense, c. 6; concil. Aurelian. n, c. 7), 
períiciatur ecclesiasticarum inventarium rerum, tune 
vero prioribus vidua'z sedes dispositis a»conomis 
commendetur, postmodum autem cleri plebisque or- 
diuis desideriorum consensus requiratur, quinimeme : 
smotis simoniacis sacculis, postpositisque omuium 
cupiditatum argumentis, universa fideliter notiti:e 
archiepiscopali significentur , quo disponente cuncta 
in talibus expedit cum suffraganeorum consilio sub 
divina censura disponi negotiis atque ordinari. Igitur 
metropolitano dominica vocatione rebus humanis vi- 
taque perfuncto, bzec eadem fideliter exigenda suat 
omnia a visitatore atque tumulatore, et omnium coa- 
dicecesanorum, si fleri potest, cognitioni signiflcanda 
prudentialiter, quo urbes quas gentilium tempere 
liabebant idolicolie flamines, nunc gubernent Chri- 
sticol:e przesules. Cum ergo pastorem coutigerit sub- 

uduin, post acclamationem et vocatiunem celeri 
petitionemque viduatze plebis, ue urbs praesulem mi- 
nime optatum aut. spernat aut odio habeat ( Decreia 
Leon. 1, c. 55), fiatque minus religiosa qoam conve- 
nit cui non licuit habere quem voluit, quoniam diffi- 
cile est quod bono peragantur exitu quz malo seat 


D inchoata principio (Jbid., c. 49), expedit orbatae self 


cum episcoporum electione cleri ac populi ipeius 
ecclesise seclamatione episcopum ordinari atque hi- 
thronisari. Quapropter vir inclytus Dagobertos prime 
sanctz Bituricensis ecclesi; sedis * archimandrita 
cognoscens obitum beate memorise Froterii e : 
sancte sedis Caturcensis Ecclesie , cujus m 

athereo describatur in albo, uti sacra canonum astu- 
etoritas jubet, in ipsius loco jubeo et absolutionem 
facio ad coepiscopos nostros eligere et benedicere 
Gausbertum sacerdotem, vere nobilem, orthodoxem, 
nou cenedoxum, frugalem, non gastrimargieum, hu- 
milem, non philarchicum, modestum, hospitalem, 
eharitativum, casiuim, misericordem, et juxta Apo- 
Stelum armis divinis decentissime ac pleniter ador- 
natum. Nes quidem humiles Jesu Christi pontifices 
uua cum auctoritate et absolutione domini arcbiprae 


* Archiepiscopus. Vide tom. VI Cauis;, p. 1251, et Analecta Mabillonii, pag. 98. 


925 


FORMULAE ANTIQU/E TROMOTIONUM EPISCOPAL!UM. 


936 


salis nostri Dagoberti, Bego Arvernensis, Ingelbinus A Deum ewnipotenten credens atque confirmans, Deui 


Albiensis, Froterius Petragoricensis, cernenies tau- 
tam acclamatorum nnanimitatem et aeclamanii pro- 
fileuam Ecclesie utilitatem, una per consensum et 
voluntatem Guillelmi comitis Caturcensis matrisque 
suse Acilicina , recepimus in nostro episcopali nu- 
mero atque collepio proclamatum Gausbertum , et 
eam per auctoribitem canonicam benedicendum or- 
dinaviwus, et electum episcopum in ipsam sedem 
Sancti Stephani Ecclesi: Caturcensis episcopum ex- 
altavimus, et in nomine sanctze Trinitatis inthroni- 
22vimus et ipsi Ecclesiae pastorem prafecimus. Acta 
scedula hujus indaginis a corporea irabeatione verbi 


divini anno. 990, indietione 5. Facta eiectigne ista. 


? 


Nonas Januarii, regnante Carolo rege. 


E 


um 


ante &*eula, hoininem in fine s:eculorum przdicat, 
Cum his tantis'et aliis virtutibus decoratum praefatum 
Borrellum agnoscimus, nos omnes eligimus illum uno 
animo, unoque concentu decrevimus et corrohamus 
ut ad orcinem sui przsulatus susceptione transfuu- 
dat, atque in Domino fisus accedat. fierum atque 
iterum ego Ermengaudus prefatus SPECODUE una cum 
caterva clericorum pr:xdictorum advocamus , accla- 
memus , aique eligimus jamüicto Borrello ut per 
divina inanu  Sa!vatoris protegente vel donante ad 
honorem et benedictionem atque ordinationem sui 
przsulatus accedat et susceptioue perveniat sub tui- 
tione alme Marise sedis praefat:e et sub dominatione 
aMomno Ermengaudo cpiscopo et successores ejus. 


"Kxaratus est autein. hie titulus electioni« przesulatus 


uox 
XXI. Decretum efectionis Dorrelli NP M | *yilal. Decembris, anno 2! regnante. Roberto rege. 


(Nunc primum editum ex archivo ecclesise Urgellensis.) 


Anno trabeationis Domini nostri Jesu Christi nil- B 


lesimo decimo septimo, zra iillesima quinquage- 
sima quinta, indictione 15, concurrente 1, epacta 20. 
Auctor et Dominus cum Patre et Spiritu sancto om- 
Dhium creaturarum , quibusque sub illius gratia com- 
tmanentes omne mougrchia disponuntur regitnina, in 
quo reverentissime nominando domno Wilielmo illu. 
svwissimo comite cum omne vulgus populi qui degeut 
in comitatu Ripscurcensis tellure, una. cum. domuo 
Ericengaudo preesule qui est in sinu. matris ecclesise 
sancta Mariw sedis vico Orgelleusis, qui est caput 
omniuni ecclesiarum jom dicto comitato, venit quidem 
domnus Borellus tilius lechildis femina, una cum 
cousensu et voluntate supradicto excellentissimo co- 
mite sive optimatiL.us vel pr.ncipibus ejus, necnon 
etiam religiosorum clericerum atque abbatum, id est, 
Galindus abba sancte Marie Varra, et Sanila. abba 
saucii Audres» , et Dacco abba *anct.e. Mari» Lava- 
jes, et A-ter abba sancti. lPetri Toberna, et Manasse 
abba sanctorum Justi ei Pa-toris Aurigeuia, et. Isar- 
nus abba de sancto Stepliauo, et Aster abba. sancti 
Michaelis, et Aibu ai.ba sa20ct:»e Maris Alaone. Nos 
Simul i» unum cum canonicis saucti Vincentii mar- 
tyris Christi, cujus sedes sita. est in civitate ftota, 
id est, Biaroue archisacerdos , et Gerallus sacerdos, 
et Galiudus sacerdos, et Durandus sacerdos, et Miro 
sacerdos, et Altemirus sacerdos, et Guimara sacerdos. 
Subjungimus eiiam fidelium laicorum, id est, Urrsto 
el fratres ejus, Miro et fratres ejus, Gorsia et fratres 
ejus, Bernardus et fratres ejus, Gela et fratres. ejus, 
A1 et fraures. ejus, Ausila et fratres ejus, Asnar.us 
de Villanova, Bernardus de Anaspum et fraires ejus, 
Martinn- et fratres ejus, Garsia de Guduli et fratres 
ejus, Abbo de Tromeda et fratres ejus, Hiculfus et 
[frawes ejus. Et expeiivit electionem et obedientiain 
et benediciionem pontificalem ante sacrosancto alta- 
rw alme Mariz sedis prefate et ante domno przsule 
pranotlto sive multorum clericorum in Christi ago- 
bizantes obsequio, id est, lsarnus areliisacerdos, 


C 


itardus $acerdos, qui hauc electionem per volunta- 
tem domuo Wilielmo comite et per jussione domno 
Ermeugaudo episcopo scripsi et subscripsi die et 
annoque prefixo. 


XX!l. Electio, consecratio, et. intlironizatio ejusdem 
Borreili episcopi Rotensis. 


(Nune primum edita ex archivo ecclesi Urgellensis.) 


Locorum primates pr:ceptorum , quibus gerar- 
chic:e aique telatargice vigeut prisca modernaque 
Eeclesiaruim moderamina, tueoloqueriis sauxere €a- 
nonibus, qvo arripientibus viain universa terre qua- 
rumlibet sedium prasulibus, per viciniorem epiaco- 
pum, aut per quemlibet alium episcopum cul archi- 
mandrita injunxerit, exstiucli fratris umulatorein, etc. 
(Ut in superiore, suque :) Quapropter ego Ermengaudus 
sedis Orgellensis Ecclesize episcopus una cum caterva 
Seirenibilium clericorum alin:e Maris sedis preíate, 
cognoscentes obitum beat:e memoriae Aimerici ponti- 
ficis Kodensis civis Écclesimque sancti Vincentii ipsius 
loci sedet, cujus memoria zethereo describatur in al- 
lo, uti sacra canonuin auctoritas jubet, cum conseusu 
douimo Wilielmo comite cum ejus optimatibus ac plebe 
nen exigua concione expostalantibus, canouico cal- 
ciati privilegio, Borrellum filinm  Richellis. femina 
urbis prefate Rodensis, uua per vocationem et ae- 
clamationem archidiaconorum, conobitarum, et ra- 
raliun clericorum, vocamus, acclamamus, et petimus, 
ac prodesse poscimus episcopum subrogandum, con- 
secrandum, et intbronizandum Borrellum praenotatum 
in gremio sancta sedis Ecclesigs Viuceuui loteusem 
civem, et eum principem coustitaitus Ecclesi: San- 
etorum quorum przdictze urbe sita suut, Ab ipsis 
utpote cunabulis et fidei rudimentis scimus eu cle- 
Ficum, ac studiis liberalibus exuditum, wnobilem, 
orthodoxuin, humilem, modestum, hospiislem, cha- 
ritati vum, castum, inisericordem, et juxia apustolum 
aris divinis decentissime ac pleniter adernatum, 
Hunc ergo Dorrellum ego Ermengaudus prefatus 
episcopus ona cum cou clericorum. alie. Marize 


Poucius archilevita, Transeverus archilevit: Arnal- p) sedis jam dictze, et cum consensu domno Wilielino 


lus arciilevita, Wifredus archilevita, Bernardus ar- 
ehilevita, Handullus archilevita, Vivas sacerdos, Bel- 
lus sacerdos , Bernardus sacerdos, Wiskafredus $a- 
cerdos, Seniofredus sacerdos, Gundebertus sacerdos, 
Adalbertus sacerdos , Seguinus sacerdos, Wilielmus 
sacerdos, Arnallus sacerdos , Uuifredns sacerdos, 
Wifreuus sacerdos, Wilielmus levita, Wifredus le- 
via, Miro levita, item Miro levita, item Witielmo 
levita, Dela levita, Lupus levita, vel aliorum cano- 
micorum venerabilium quorum nomina longum est 
seribere, Adjuvante Domino et Salvatore nostro Jesu 
Christo elegimus bunc. Borellum. przílxum ut. ad 
electionem et honorem praesulaius perveniat divina 
miserante elementia, Est namque prudens, docibilis, 
moribus temperatus, vita castus, sobrius, humilis, 
misericors, buspitalis, in lege Domini instructus, verbis 
simplicibus disertus, sanctamque et individuam Trini- 
tateun Patrem et Filium et Spiritum Sanetuu unum 


inclyto comite, acclamamus eum et advocauusa sub 
tuitioue vel dominatione prefate sedis Orgellensis 
sive domnum episcopum Ermeugaudum vel omnes 
episcopi qui post. eum venturi sunt. Postulo itaque 
ego Ermengaudus episcopus pra fatus domnum 
Adalbertum Karchasenseu civem ponuficem ul per 
singulos gradus ecclesiasticos sit ordinatus, eL mini - 
sterio sacerdoiali sit dedicatus. lgitur in. Dei uomi- 
ne interrogamus populum hune Borrellum przfatum 
acclamantem :. Vultis eum habere episcopum ? Re- 
spondit omuis clerus et. populus usque tertio : Vo- 
luinus, Nos quidem buniles Jesu. Christi pontifices, 
Ermengaudus prefate sedis Urgellensis, iu qua 
ordinatio ista consistit, et Adalbertus poutLfex. Kar- 
kasensis, et Peirus episcopus Comenensi-, audientes 
el cernentes tantam acclamatorum unanimitatem et 
acclamanti proficuam Ecclesi; utilitatem, recipimus 
in nostro episcoyali numero. atque collegio prauvo- 


927 


AD MARCULFI FORMULAS APPENDIX. 


928 


minstum Borrellum, et eum per auctoritatem eano- A * l. Decretum quod clerus et populus firmare debet de 


nicam benedicendo ordinamus , et electum epi- 
copum in ipsa sede sancti Viucentii episcopum exal- 
tamus et in nomine sancte Trinitatis inthronizimus, 
et ipsi Ecclesi pastorem constituimus sub dominatu 
almae Marize sedis Orgelleusis et doinno Ermengaudo 
episcopo vel successores ejus, Acta scedula bujus 
indagiuis a corporea trabeatiione Verbi divini auno 
millesimo decimo septimo, ara imillesima quinqua- 
gesima quinta, indictione 15, concurrente 1, epacta 
90, viii Kol. Decembris, anno 21 regnante Hotberto 
rege. Wiiardus sacerdoà qui hanc scclamationem 
scripsit domno episcopo Borrello sub die annoque 
superius exarato ad laudem et honorem et gloriam 
sancta Dei genitricis Marie sedis vico Orgelleusie 
el episcopos ibidem permanentes feliciter. Amen. 


XXIII. Acta electionis Riculfi episcopi Helenensis. 
(Nune primum edita ex chartulario eeciesi» Helene.sis. 


Cum inter przclues ac prosperos antistites fierent 
saueta concilia in Justi delubris atque Pastoris, quae 
sunt sita infra metropolis Narbone moenia, anno 
Dominice Incarnationis 947, qui pote Aimiricum 
meimnoratze urbis archiopilionem, ac lKodalluim Ditar- 
rensein, Gi«andum Carcasensem, Dacbertum Agaten- 
sem, Poncionem Magalonensem, una proruperunt ; 
sic rebus de ecclesiasticis cum instanti slatuissent 
studio, illos potissimos atque przeclaros bearet adje- 
ctio, vel quod magis loquax truvatim disultaret hu- 
manitas, et hoc ex eisdem Patres inter se connexa 
charitatis ardore multis ex quibusdam theophariis 
Ecclesiarum diebus sunt petiti, Infra hos clarissimos 
Patres. aderant topicoruin. multorum primates, qui 
nihilominus de statu regeudz Ecclesi: cum ipsis 
consulebant. Et inter agendum, cum conspicarentur 
suorum affectiones optime promptas, de Ecclesiarum 
bene gerendis rebus, etiam cum inventa foret una 
exdemque voluntas, ne viduata basilicarum aliqua 
proprio Patrono illorum iu potestate remaneret, edi- 
ctum). est. llelenensem Ecclesiam. adfore orbatam 


pastorali consortio Wadaldi episcopi. Cui affatim : 


condolentes, eo quod exuisset hominem, abunde 
conselatoris apotesia Spiritus repleu, ipsam inqui- 
Sivere in sacra synodo quis quivisset ex bac prz 
nominata Ecclesia regimen vindicare illius episcopi. 
lie in illa hora egressa est in füculfum digua et 
affabilis clericorum electio, ac conclamatio ounium 
populorum llelenensis Ecclesiz. Et in acclamatione 
addunt lsudibus ejus, haud illum esse degenerem, 
secne neophytain, nec idiotam ; sed esse illum nio- 
desium, sobrium, castum, benivolum, bhosyitalem, 
el ctera,. Et quid plura ? Abundauter attribuuat ei 
laudes apostolicas, quas convenit habere unicuique 
episcoporum. Hoc audientes memorati Paures, as- 
senserunt illorum vocibus, nec ausi sunt contraire 
quem electio atque proclamatio prosequebantur. Et 
praesertim assensum tribuit fatibus illorum domnus 
Aymiricus archiprzsul, quo statim studuissent su- 
biimare jam predictum presbyterum fore episcopum 
in hujusmodi episcopatus Ileienensis Ecclesize deco- 
re. Quod omnimode voleates, supernoque legi de- 
bitas grates gnaviter solventes, conjunctim liberali- 
verque, ut. soliti sunt, cupite inysierium affectionis 
Ccauonice in Hiculfum adimplevere, confirmantes 
ejusdem electionem et acclamationem, manu propria 
exarando, et roboratiouís titulo per hauc membra- 
hulam. nomina deduxere suorum. Acia in publico 
conventu sanctorum episcoporum necnon el pra- 
clivium primatum et roboratum in loco sanctorum 
Justi et Pastoris vi Kal. Aprilis, indictione instantis 


&ronois habens lustrum unuin aunosque duos. Aimi- 


ficus archiprzsul. S. Gisandi episcopi. S. Dagberu 
episcopi. S. Poncii episcopi. S. Alexaudri abbas. 


electo episcope. 


Dominis Patribus illis, venerabilibus scilicet epi- 
scopis dioeceseos metropolitanae, clerus, ordo, el 
ien huic sanctz Eccle-i: specialiter obsequentes. 

estrz; paternitati et cognitum quantum temporis 
est ex quo accidentibus variis eventibus haec sancta 
Ecclesia metropolis uostro sit viduata pastore ac 
destituta rectore. Quod non solum ad nostrum, ve- 
ruin ad vestrum ac omnis diceceseos detrimentum 
pertinere dignoscitur, cum totius provincias sollicitu- 
dinem metropolitano constet esse commissam. Pre- 
p'erea eligimus hujus dicceseos, hujus Eeclesiz, 
presbyterum nomiue illum, nobis suf(icieuUssime 
cognitum, natalibus et moribus nobilem, apostolica 
et ecclesiastica disciplina imbutum, fide catbolicun, 


^atura prudentem, docibilem, patientem, moribus 


temperatum, vita eastum, sobrium, humilem, affa- 
bilem, misericordem, litteratum, in lege Dei in- 


B siructum, in Scripturarum sensibus cautum, in deguia- 


tibus ecclesiasticis exercitatum, et secundum Scriptu- 
rarum tramitem traditionemque orthodoxorum et 
canonum ac decretorum) $edis apostolice praesulum 
constitutiones sano sensu ecclesiasticas regulas in- 
telligenteu: sanoque sermone docentem ac servantem, 
amplecieutem eum qui secundum doctrinam est fige- 
lein sermonem, et cum modestia corripientem eos 
qui resistunt, et si qui san: doctrine adversautur, 
eis resistere et redarguere przvalentem, hospitalem, 
modestum, sux: domui bene pr:ejositum, nonu. neu» 
phytum, habentem. testimonium bonum, in gradibus 
Singulis. secundum traditionem ecclesiasticam  mi- 
nistrantem, ad omne opus bonum et satisfactionem 
omni poscenti rationem de ea qus in illo est spe 
paratum (4 Tim. i) ; quem nobis quantocius petimus 
ordiuari pontillcein ; quatenus auctore Domino regu- 
lariter nobis przeesse valeat et. prodesse, et. nos sub 
ejus regimine salubriter Domino tmilitare possimus, 


C quia integritas przsidentium salus est subditorum, 


et ubi est incoluinitas obedientiz, ibi sanae est forma 
dociriuz. Ut autem omnium nostrum vota in banc 
electionem convenire noscatis, huic decreto canom- 
co promptissima voluntate singuli manibus propriis 
laborantes suscripsimus. 

Hle illius Ecclesizs archiepiscopus in electiouem 
domini illius Ecclesi: illius episcopi $ubscripsi. 

Isti in ordinationem illius Ecclesie illius episcopi 
ipso consentiente ordinati consenserubt. Quod prz- 
sens inscriptio manifestat. 


ll. Aliud decretum cleri e& plebis. 


Universalis Ecclesi: sacrosanctis Patribus, pre- 
cipueque illius dicecesis praesulibus, Ecclesia ida, 
unanimitas$ scilicet totius cleri et plebis, subaisse 
devotionis obsequium in Domino. Ad aures vestra 
beatitudinis pervenisse jam novimus excessum pie 
simi Patris et pastoris nostri illius, et qualiter Ec- 


D clesia sibi credita praestantissimo pastore sit viduata 


plurimis terrarum finibus manifestum esse compere 
mus, Et ideo lacrymabiliter preces unanimis tep- 
plicationis vestre paternitaü mittimus, uL uobis ia 
substituendo pastore morem patrum et. praedeces- 
sorum beatorum pontificum imi(2ntes, paternum no- 
bis ferre auxilium... bumiliter poscentibus pio... 
moribus et scientia... decoratum comperimus, illum 
gloriosissi... decubantem, ejusque servitiis immoraa- 
tein, nobis expeltivimus...... postulavimus habendem, 
et per Dei tnisericordiam  quisivimus...... ceudum. 
Et quoniam divina miserante clementia in. ejusdem 
postulationis devotione benevoluin atque concordem 
prenominatum nostre unanimitaü elfecit regem, 
juxia hoe quod Scriptura testatur dicendo : Cor regis 
in manu. Dei est, quocunque voluerit vertet. illnd, w- 
tius Ecclesiz, cleri scilicet plebisque, in ejusdem 


* Sequentes tres formulas edidit Joannes Cordesius, canonicus Lemovicensis. 


239 


FORMUL/£ EXORCISMORUM ET EXCOMMUNICATIONUM. 


030 


preclarissim : viri electione par est devotio, unus A Epistola vocatoria metropolitani pro consecratione epi- 


idemque assensus, in nullo dissimilis acclamatio ; 
»ed sieut nobis est unus Deus, una fides, unumque 
. baptisina, ita et nobis omnibus in supradicti electione 
pontifiealisque ordinis consecratione aique substitu- 
rieue nnum est per omnia velle, et nullum extraneum 
appetere, quin totius Ecclesie voce pr:esenti decreto 
eoncorditer et consotanter conclanmando, virum me- 
moratum, non simplici, sed multiplici sermone cor- 
dis et corporis devotione nobis pastorem eligere, 
eumque idoneum, quantum nostre fragilitati nosse 
conceditur, tanto pontificio esse, sicut voce fatemur, 
ita etiam omnium nostrorum subscriptionibus devo- 
tissime roboramus, et communi adnotatiouis decreto, 
Dei misericordia przedace diuturnitate temporum 
mobis pastorem habendum eligimus et optamus, 
wore quoque canon.co sub gestorum serie confir- 
mamus. 


scopi electi. 

Hl. Dilectissimis fratribus et filiis pre-byteris, 
diaconis, honoratis, clericis, et possessoribus, vel 
cuneta plebi illius Ecclesis, simulque voeasto epi- 
scopo illi, M. auxilisute Domino metropolitaius 
$auctzm sedis apostolic:e illius. Dilectionem vestram 
salubriter alloquimur, quia predictum talem a vobis 
electum episcopum, virum, venerabilem, tali Ke- 
clesie ordieare compellimur, ]oudemus et lono- 
remus Jesum Christum, ut qui vobis lance electionis 
devotionem dedit, nobis quoque perfleiendi tribuat 
fsculiatem. Jam fatam virum religiosa vielentia te- 
mele, ei ad.sanctam dnosiram sedem il. perducere 
festioate ; qui forte magis dignior erit, si se occultare 
voluerit, Ob quam ren liane direximus admonitio- 
nem, quemadiwodum optime placuit sanetse syuodo 
episcopum sine vocaloria suscipi non debere, ne 


B obscuritas dubie ordinauonis incurrat. 





FORMUL/E VETERES 
EXORCISMORUM ET EXCOMMUNICATIONUM. 





STEPHANUS DALUZIUS TUTELENSIS — — ; 


IN CNUM COLLEGIT , MAGNAM PARTEM * NUNC PRIMUM EDIPIT, RELIQUAS EMENDAVIT, 





l. 
E*C:PIT BENEDICTIO VEL EXORC'8MUS  AQU/E 


Si autem tacuerint, et nullam inde professionem di- 
zxeriut, accedat. sacerdos ad altare, et. communicet 
more solito, postea vero communicet illos. Cum aulem 


CALIDAE SEU FRIGIDIE IN QUA MANUS AD JU- QC cumiupicant ante allare, dicat sacerdos : Corpus hoc 


DICIUM MITTITUR. 


Cum homines vis mittere ad comprobatlonem judicii 
aque calide, primum fac eos intrare cum omni humili- 
tute in ecclesia ; el prostratis in oratione, dicat sacerdos 
has orationes. 

Prima oratio 

Auxiliare, Domine, quzrentibus misericordiam 
tnam, et da veniam coufltentibus. Parce supplicibus, 
ut qui nostris meritis flagellamur, tua iniseratione 
salvemur. Per. ij 


Secunda oratio. 


Qussumus, omnipotens Deus, afflicti populi laery- 
mas respice, et iram tue indignationis averte, ut qui 
reatum nostras infirmitatis agnoscimus, tua consola- 
tione liberemur. Per. 

T ertía oratio. 


Deus, qui conspicis omni nos virtute destitui, 


Interius exteriusque custodi, ut et ab omnibus ad- p 


versitatibus muniamur incorpore et a pravis cogita- 
tionibus mundemur in mente. P'er. 

His orationibus completis, surgat pariter, ei coram. 
hominibus illis cantet pres*yler. missam, et faciat eos 
ad ipsam missam offerre. Cum autem ad communionem 
seherint, antequam communicent, interroget eos succr- 
dos cum adjuratione el dicat ; 

Adjuro vos, homines, per Patrem et Filium et 
Spiritum sancium, et per vestram. Christiauzatem 


uam &uscepistis, et per unigenitum Dei Filium, quem | 


edemptorem creditis, et per sanciam Trinitatem, 
et per sanctum Evangelium, et per reliquias qua in 
ista sancta ecclesia sunt recondite , ut non. prze- 
sumas vllo modo ad. istam sanctam. communionem 
accedere nec sumendo communicare si hoc vel. illud 
lecistis, aut conseusislis, aut aliquam veritate inde 
seitis, seu qui hoc egit nostis. 


Anno 1071, 


et sanguis Domini nosiri Jesu Clhrisü sit vobis ad 
comprobationem hodie. Exzpleta missa, descendat sa- 
cerdos ad locum destinatum, ubi ipyum examen per- 
aqutur. Deferat secum librum lvangeliorum et crucem, 
el canat modicam letaniam ; et cum compleverit ipsam 
letaniam, exorcizet et benedicat aquam ipsam antequam 
[errescat, ita dicendo : 

' Exorcizo te, creatura aquse, In nomine Dei Patris 
omnipotentis, et in nomine Jesu Christi Filii ejus 
Donini nostri, ut fias aqua exorcizata ad effugandam 
omnenr potestatem. inimici et omue phantasia diae 
boli ; ut si hic homo,qui nianum suam ín te missurus 
est innocens exstiterit de hac culpa unde reputatur, 
pietas Dei omnipoteutis liberet eum ; et si, quod ab- 
sit, culpabilis est, et priesumptuose in te manum 
mittere ausus faerit, ejusdem omnipotentis virtus 
snper eum hoc declarare dignetor, ut omnis homo 
timeat et contremiscat nomen sanctum glorie Domini 
nostri, qui vivit-et regaat Deus per'omnia saecula, 


Oratio. 


Domine Jesu Christe, qui es judex justus, fortig, 
eL palieus, et multum misericors, per quem fseig 
sunt omnia, Deus deorum et Dominus dominantium, 
qui propter nos hoinines et propter nostram salutem 
de sinu l'atris descendisti, et ex virgine Maria care 
nem assuwiere «dignatus es, el per passionem tuam 
mundum in cruce redemisti, et ad inferos descen- 
disti, et diabolum io tenebris exterioribus colligasti, 
et omues justos, qui originali peccato ibidem detine- 
bantur, magoa potentia tua exinde liberasti, tu Do- 
m.ne, quasumus, mittere digneris Spiritum. (uum 
sanctum ex suuima coeli arce super hane creaturam : 
aqua, qua ab igue fervescere atque calescere vide- 
tug, ut.rectum judicium per eam super hune .homi- 
nem uomine illo comprebel ac inauifestet. Te, Do- 
mine Deus, supplices deprecamur, qui in Cana Gali- 


951 


AD MARCULFI FORMULAS APPENDIX. 


* 


952 


la signo admirabili 103 virtute ex aqua vinum A salvasti, et illesos per angelum tuum eduxisti, t«, 


fecisti, el tres pueros Sidrae, Misac, et Abdenago de 
eawino ignis ardentis i'laesos eduxisti, et Susannam 
de falso crimine: liherasti, ezco nato oculos aperuisti, 
Lazarum quatriduanum a monumento suscitasti, et 
Petro mergetii manum porrexisti, ne respicias pec- 


cata nostra in liac oratione, sed tuum verum et sane - 


ewm judiciun eoram bominibus in hoc manilestare 
digneris, ut si liic homo pro liac reputationis causa, 
furto videlicet, vel homicidio, aut adulterio, vel lu- 
xuria, aut pro qualibet causa culpe modo ad praesens 
manum suam in hanc aquam igne ferventem miserit, 
el culpabilis ex hac causa non est, hoc ei prastare 
digneris ut nulla Lesio vel macula iu eodem manu 
appareat, per quam sine culpa calumniam incurrat. 

Iterum te, Deus omnipotens, nos indigni el pecca- 
eatores famuli tui suppliciter oranius ut sanctum, 
verum et rectum judicium tuum uobis in hoc etiam 
manifestare digneris, quatenus hie homo ex hac re- 


pntationis causa , si per aliquod imaleflcium , diabolo p 


instigante, 3ut cupiditate vel superbia incitante, cul- 
pabilis est in faeto. vel in. consensu, et hoc conme- 
probationis judicium subvertere vel violaré volens, 
malo coulisus ingenio, inanum suam in hanc aquam 
pee mittere ausus fuerit, tua pietas taliter 
)0C declarare dignetur ut in ejus manu dignosci 
queat quod injuste egit, ut el ipse deiuceps per veram 
confessionem penitentiam agens ad. emendationem 
perveniat, et judicium tuum sanctum et verum in 
omnibus gentibus declaretur per te, Redemptor 
mundi, qui venturus es judicare vivos et mortuos el 
sseculuni per ignem. Amen. 


ITEM ALIUS EXORCISNUS. 


Te autem, creatura aqua, adjuro te per Deum vie 
vum, per Deum sanctum, qui te in principio separa- 
vit ab arida; adjuro te per Deum vivum, qui te de 
fonte paradisi manavit el in quatuor fluminibus exire 
jussit et totam terram rigare pracepit; adjuro te per 
eum qui te in Cana Galiaez sua potentia convertit in 
vinum , qui super te sujs sanctis pedibus ambulavit, 
qui tibi nomeu imposuit Siloha; adjuro te per Deum 
qui in te Naliaman Syrum $ua lepra mundavit di- 
cens : Aqua sancis, aqua benedicta, aqua quie lavas 
sordes et mundas peccata; adjuro te per Deum vi- 
vun ut te mundam e»bibeas uec in te sliqua plian- 
tasma reitincas, sed efliciaris fons exorcit.tus ad effu- 
gendum et evacuandum et comprobandum omne 
mendacium et investigandam et comprebandam ou - 
nem veritatem , uL iste qui in te manum iuiserit, si 
veritatem et justitiaan habuerit, uullam lesionem in 
te accipiat ; el si mendacium habet, appareat mauus 
ejus igne combusta; ut coguoscant omnes homines 
virtutem Domini nostri Jesu Christi, qui venturus est 
cum Spiritu sancto judicare vivos et wortuos et sz» 
culum per ignem. Amen. 

Post hac exual eum vestimentis suis , et induat eum 
vel eos vestimentis mundis de ecclesia, id est, indu- 


clementissime Dominator, pr:esta ut si quis innoceug 
ab hujusmodi culpa seu causa sive reputatioue ho- 
micidii, adulterii, latrocinii fuerit, et in hanc aquam 
manum miserit, salvam et illzesam inde educas. (Qui 
tres pueros supradictos et Susannam de falso eri- 
míue liberasti, ita, Domine omnipotens, si culpabilis 
fuerit, et incrassaute diabolo cor obduratum, manum 
in hujus tui elementi ferventis creaturam miserit, 
tu veritas lioc dedaret [ Leg. declaret], ut in e»rpore 
mauifestetur, et anima per paenitentiam salvetur. Et 
si ex hoc scelere culpabilis fuerit, et per aliquod 
maleficium aut per herbas aut per diabolicas incam- 
tationes hauc peccati sui culpam occultare voluerit, 
vel tuam justitiam contaminare vel violare se poxas 
crediderit, magnifica tua dextera hoc malum evacuet 
et omnem rei veritatem demonstret. Per te, clemen- 
tissime Pater, qui vivis et regnas in trimtate. per- 
fecta. Per omuia. 
ALIA. 


Üremus. Deus qui beatam Susannam de falso eri- 
mine liberasti, Deus qui beatam 1heclam de specta- 
culis liberasti, Deus qui sancitum. Datielein de 1acu 
leonum l;berasti, et tres pueros de camino ignis ar- 
de.is eripuisti, 1u libera inneceutes, ei con igna 
factores. Per Doininum nostrum. 

Et qui mauum mittit in aquam ad ipsum examen, di- 
cut orationem Dominicam, et signet se signaculo crucis, 
el festine deponatur ipsa aqua fervens desuper juzta 
ignem , et judex perpendat ipsam lapidem illigatam ed 
mensuram iil. in[ra ipsum aquam more solito; et sic 
iude exitrahat ea. in nomine Domini ipse q«i iutrat ad 
examen judicii. l'ostica cum magna diligentia sic fiai 
involuta manus sub sigillo judic:s signata wsque im dia 
lertio, quo visa al viris i.loneis el steimalta. 


M. 
JUDICIUM AQUAE FRIGIDA. 


C Cum homin.s v s mittere ad. judiciun aque. frigida 


ob comprobationem ita (acere debes. Accipe illos homi- 
nes quos vis miuerc in aquam, el deduc eos in eccle- 
siam, ei coram omnibus illis cantet. presbyler missam, 
et (uc eos ad ipsam missam offerre. Cui autem «d 
communionem venerint , antequam communicent , i &m- 
rogel eos sacerdos cum adjuraiione, eb dicat ; Adjuro 
vos, homines, per Patrem et Filium et Spiritum S88» 
ctum, et per vestram Chr.sanitatem quam su-et- 
piztis, ei per unigenitum Dei Filium, et per Sanctam 
Trinit3tem, et per sanclum Evangelium , et per ilias 
sanctas reliquias quse in ista ecclesia sunt, ut aen 
prosumatis ullo wodo communicare, neque accedere 
ad aliare si hoc fecistis aut consensistis, aut. ecitis 
qui hoc egerit. Si autem omnes tacuerint, et nnlius 
con[essus (uerit, accedat sacerdos ad altare, et cemma- 
nicct, separatis illis qui examinandi sunt. Postes were 
communicent illi quos vult in aquam mittere. Cum au- 
tem comniunicant , dicat. sacerdos per s.ngulos ante al- 


mentio de exorcista uut de diacono, et faciut eos, vel D tare : Corpus hoc et sanguis Domiui nostri Jesu 


eum, osculari Evangelium et crucem Christi, et asper- 
gai super eos de aqua ipsa; el ipsi qui iniratwri. sunt 
ad Dei ezamen, det illis omnibus bibere de ipsa aqua 
benedicta. Cum auem dederit, unicuique dicat : Mauc 
aquam dedi iibi, vel vobis, ad probationem hodie. 
inde imponantur ligna subter caldaria, et dicat. sa- 
cerdos las orationes quando ipsa aqua calescere ceperit : 
In nomine saucLe Trinitatis. Deus judex, justus, 
fortis, et patiens, qui es auctor et creator clemess 
et misericors, et judicas 2quitatein, tu. judica. qui 
jussisti rectum judicium facere, ct respicis super 
Wrram , et facis eam tremere. Tu Deus omnipotens, 
ui per adventuut. unigeniti Filii tui Domini nostri 
esu Christi mundum redemisti , qui per ejus passio« 
ucga genus humanum subvenisti et salvasti , tu banc 
[erventem sanetifiea. Qui tres. pueros, id est, 
Sidrach, Misach et Abdenago, sub rege Babylonis 
Nabuchodonosor in camiuo ignis accensa fornace 


Christi sit tibi ad probationem hodie ad I3udem el 
gloriam numinis sui et ad Ecclesix* suz utilitatem. 
Expleta missa, faciat sacerdos aquam benedictam, & 
defirat eam ad locum examinis, ubi homines 
Iur. Cum autem venerit ad. ipsum locum, letaniam [e 
ciens omuibus pro eadem causa Dominum deprecaui- 
bus, det examinandus. bibere de aqua illa benedicit. 
Cum autem dederit, unicuique dicat : lec aqua De 
mini (lat tibi ad probationem hodie per Dominas 
nostrum Jesum Christum, qui est verus judex el 
justus. Deinde conjuret aquam ubi miuendi sunt, Pol 
conjurationem autem aqua, exual illos vestimentis 

et Jaciat illos per singulos osculari sanctum. Evange 
lium et crucem Christ. Et post hec de ipsa aqua best 
dicta aspergat super unumquemque hominem, el 

ciut eos slatim per sing«los in aquam. Hacc aui 
omnia facere debet jejunus ; neque lli antea comodas 
qui ipsos millunt in aqua. 


93) 
Conjuratio aque, 


Adjuro te, aqua, in »vomine Dei Patr.s omnipoten- 
tis, qui t: in principio creavit, quique te segregavit 
ah aquis superioribus, et jussit te servire huinauis 
pecsssitatibus.  Adjuro te etium per luvisibile et 
inelfabile nomen Christi Jesu, Filii Dci vivi omni- 
poten:is, sub cujus pedibus te calcahilem przbuisti , 
qui etiau iu te baptizari diguatus est, et suo baptis- 
salé consecravit. Adjuro etiam te per Spiritum 
Sanctum, qui super Dominum in te baptizatum de- 
sceudit, qui te. invisibili sanctilicatione sacratam ad 
anmarum purgationem inenarrabile constituit sacra- 
mentum, per quam olim et populus [sraeliticus siccis 
pedibus irausivit, et ex aqua ferrum, quod casu ceci- 
derat, Eli-eus diviua virtute centra naturam natans 
in suo manubrio redire fecit, ut nullo modo &UsCi pias 
hunc liominem, si in aliquo culpabilis est ex hoc 
quod illi ohjicitur, scilicet aut opere, aut consensu 
seu conseieutia, vel quolibet ingenio; sed per vir- 
tutem Domini Jesu Christi rejice ex te, et fac illum 
Halare super te, quatenus coguoscant fideles Christi 
nuliua matelicium, nullum przstigium divin:z virtuti 
posse resistere quod non. deiectum. fiat et omuibus 
manifestum. — Adjuro etiam te per virtutem ejusdem 
Domini nostri Jesu. Christi ut a4. laudem | illius cui 
ownis creatura servit, et cui caelestis exercitus famu- 
lawr clamans Sanctws, Sanciws, Sancius Dominus 
Deus ezercituum, nt. vobis adjmantibus et ejus mi- 
serieordiam obsecrautibus obedias ,. qui regnat el 
dominatur per infinita s»cula seculorum. Ainen. 


Hominis conjuratio, 


Adjuro te, homo, ei coitesior per Patrem et Filium 
et Spiritum sancii, ei per sanctam et ipdividuam 
Trinitatem, et. per ownes angelos et. archangelos, 
el per omnes principatus el poiestares, douinationes 
queque et virtutes, et per Dei sedilia. cherubin ct 
seraphin, et per diem Lremendum jud.cii Dei, pecnon 
el vigiuti quatuor seniores qui quotidie laudaut Deum, 
et per quatuor evangelistas, et per sancios quoque 
aposiulos, mariyres et. confessores, necnoa et per 
sanctam genitrieem Dei Mari. in, omnesque virgines, 
et per cuuncbun populum sanctum. Dei, vel per aan- 
cun bapiisinum in quo renatus es, si hoc iwialuut 
fecisti ex quo culparis, vel assensum praebuiuii, aut 
bajwlasti, aut in domum (uaw recepisti, aut ido 
Couécius aut conseutaneus exstisii, coram oinnibus 
dicito. (Quod si, diabolo suadente, celare dispo- 
sueris, et culpabilis exinde es, evanescat cor tuuin 
inerassatum et iuduratum, et ion suscipiat. te aqua 
incredulum et seductum; ut dicat populus quia Deus 
noster Judex est, cujus potestas iu. saecula saeculo- 
Fwh. Amen. 

Pest conjurationem aque. exuat. illos. vestimeniis 
ilerum, ei oscu:ari sancium Evangelium ei sanctam 
crucem (acial ; el sancu[icatis omnivus aqua benedicia 
cum timore el reverenua, fidus de ejus ctementia, pro- 
jiciet in aquam *. 

ALIO MODO. 

Deus judez, justus, fortis, et patiens, qui es auctor 
el amator justitiae, qui judicas. 2equitatem, | judica, 
Dumine, quud justum est, quia recta tua judicia sunt. 
(ni respicis su, er terram, et facis eaw tremere, ui, 
bosnine omnipotens, qui. per adventum Filii tui Do- 
win; nostri Jesu Christi mundum  salvasti, et. per 
ejes passioneu) genus humanum. redewisu, (u hanc 
(quan per ignem (crventem  sauculica. Qui tres 
Peeros, id est, Sidr.cb, Misach, Abdenago, jussi: Bo 
rrgiw Babylonis missos in caminum ignis servasti, tu, 

entissime, presia ut si quis innocens in hanc 
»uaaus ferventem manui niat, sicut tres pueros 


^ |joc judiciun autem, petente domno Ludovico 
»eraiore, couitituit beatus Eugenius, praecipiens 
Ww omnes episcopi, comites, abbates, omnisque po- 
Pulus Chirisuanus, qui infra ejus imperium est, hoc 


FORMULAE EXORCISMORUM ET EXCOMMUNICATIORUM. 


934 


À supradictos. de esmino ignis eripuisti, e! Susannam 


de lalso erimine liberasti, ia Domine, manum 
illius salvam et illesam perducas. Atsi quis culpa- 
bilis, inerassante diabolo cor induratum, presuinpse- 
Fit manum mittere, tua. justissima pietas hoc decla. 
rare digu^tur, utin. ejus corpore tua virtus. mabi- 
fesietur, et anima illius per poenitentiam salvetur. 

Deus judex justus, qui auctior pacis es, et judicas 
&quitatem, te suppliciter rogamus ut hoc ferrum 
ordinatum. ad justam. examinationem cujuslibet du- 
bieiatis faciendam beuedicere 59i et. sanciiticare dig- 
ueris, ita ut si janocens de prznominata causa, unde 
purgatio quierenda esL, hoc iguituim iu manus acce- 
perit, illesus appareat, et culpabilis atque reus, jus- 
tissima sit ad lioc virtus tua jn eo cum virtute decla- 
raudum, quatenus justitize von dominetur. ioiquitas , 
sed subJatur falsitas a:quitaU, per Dounnun nQe 
sli uui, eic. 


INCIPIT EXURCISMUS AQUA AD JUD CIUM DEI 
DEMONSTRANDUM. 


Ex Ordine. Duistani archiepiscopi Dor obernonsis. 


Peractis ceram sacerdote. trium dierum jejuniis, 
cum homines vis miltere ad judicium aque frigide ob 
comprobutionem, ita [acere debes. Accipe illos homi - 
nes, quos vis mittere in aquam, el duc eos in ecelesiam, 
el coram ommibus ilis cantet presbyter missam et [uciat 
eus ad ipsam wissam offerre. Cum awem ad com- 
munionem venerint, antequam. conumunicent, | inter- 
rogei eos sacerdos cum adjuratione et dicat: Adjuro 
vos ili. etill. per Patrem, etFilium, et Spir.tum 
Saucium, et jer. vestram Chris:ianitatem quan sus- 
cepisus , et per unuigemtumn Dei Filium, et per 
sanctam. "riitatei , ei per $auctum. Evaugcliuim, 
el per istas sauctas ijeliquias qua iu ista ecele- 
sia sunt, et per illud bapusmum quo vos sacardos 
regenecravit, ut non prasunm itis ullo modo commu- 
nicare neque acced.«re ad altare si boc fecistis aut 
consensus, aui scitis quis boc egerit. Si. autem 
lucueriM, et nulli hoc dizerint, accedat sacerdus. ad 
allare et. comununicet, — Dosieu vero communicet ilius 
quos vult in aquam millere, Cum auem communica- 
verint, dicat sacerdos ante aliare pzr siugulos: Corpus 
huc et saugu.s Down nostri Jesu Corisu. sit tibu ad 
probationem liod.e. 


INCIPIT MISSA JUDICII. 


Antiphona, Justus es, Domino, et rectum judicium 
tuum, lac cuim se£fYo. (uo. secuudum  uusericordiaiun 
tuam. — Psalm. Beati imumaculau. 


Ur«tio. 


Absolve, quesumus, Domine, tuorum delicta fa- 
muloruim, ut a peccatorum suorum nexibus, qu;e pro 
sua fragilitate contraxeruut, tua beutgnitate liberen- 
tur, et in hoc judici» prout meruerunt, tua justitia 
preveuiente, ad veruais censurau — pervenire ie- 
reantur. Per Dominum nostrum Jesum Christua Fi- 


lium tuum. 
Lectio libri Lewitici. 


ln diebus illis locutus est Dominus ad. Moysen 
dieens : Eyo sum Dominus Deus vester, Non facia- 
tis furtum, non meniiamini, nec decipiat unusquisque 
proxiunun suuin, Non perjures im nomine mmeo, tec 
poiluas uotoen Dei tdi. Ego. Domiuus. Non (factae 
calumniam proximo tuo, nec vi opprimas eum« Non 
moretur opus mercenarii iui apud te usque mane. Non 
maledicas surdo, nce eoram exco ponas offendicu- 
jum. Sed timehis Dominum Ueum tuum, quia ego 
suum Dominus, dicit Duminus omnipotens, 


judicio defendant innocentes, et examinent notentes, 
me perjui super reliquias Sanctorum perdant. Suas 
auiiuas io malum Couscnt entes, 


f$b 


Ephesios. 

Fratres, renovaniini spiritu mentis vestre, et 
induite novum hominem qui seeunduin Deum creatus 
est in justitia et sanctitate veritatis. Propter quod 
deponentes mendacium, loquimini veritatem. unus- 
quisque cum proximo suo, quoniam sumus invicem 
membra. jrascimini, et nolite peccare. Sol non occi- 
dat super iracundiam vestram. Nolite locum dare 
disbolo. Qui furabatur, jam non furetur. — Magis 
autem laboret operando manibus suis quod bonum 
est, ut babeat unde tribuat necessitatem patienti. 

Graduale. Propitius esto, Domine, peccatis nostris, 
ie quaudo dicant gentes, Ubi est Deus eorum. Versus. 
Adjuva nos, Deus salutaris noster, et propter hono- 
rem nominis tui, Domine, libera nos. Alleluia. Deus 
Judex, justus, fortis et patiens, nunauid irascetur per 
singulos dies. 


Sequitur sanclum Evangelium secundum Marcum. 


In illo tempore, cum egressns esset Jesus in via, 
procurrens quidam geuu flexo ante eum rogabat eum 
dicens: Magister bone, quid faciam ut vitam aeternam 
percipiam? Jes(is autem dixit ei: Quid me dicis bo- 
num? Nemo bonus nisi solus Deus. P'rsecepta nosti? 
Ille dixit. Qux ? Non occidas, non adulteres, non fu- 
reris, non faluum testimonium dicas, non fraudem 
feceris. Honora patrem tuum et matrem tuam. Atille 
respondens ait: Magister, haec omnia custodivi a ju- 
venue mea. Jesus auiem intuitus eum dilexit euim, 
el dixil ei: Unum L.bi deest. Vade, quircunque liabes 
vende, et da pauperibus, et liabebis thesaurum in 
coelo, et veui, sequere tne. 


Offertorium. 


Imimittet angelum Dominus in circuitu timentium 
eum, et er piet eos. Gustate et videte quoniam suavis 
est Dominus, 

Et hic. offerant. 

Secreta. 


Intercessio sauctorum tuoram misericordi:e ture, 
Dotiine, manera nostra conciliet, ut quam inerita 
Dustra non valent, eorum deprecatio iudulgentiam 
valeat obtinere. Per Domiuum. 


Pre (utio. 


A4Eterne Deus, qui non solum peccata dimittis, sed 
ipsos etiam jusuticas peccatores, et reis tion tantum 
ponas relaxaa, &ed dona largiris et. praemia, cujus 
nos pietatem supplices exoramus ut famulos tuos illos 
non de przterius judices reatibus, sed liujus culpa 
verítaten spectantibus insinues: quatenus et in. hoc 
populus tuus przconia nominis tui efferat, et te vite 
praesentis et perpetuz. auctorem agnoscat. l'er Chri- 
stum Dominum nostrum. 


Benedictio ad judicium. 
Deus, de quo scriptum est quía justus es et rectum 


AD MARCLLFI FORMULAS APPENDIX. 
lt alia. lectio  Epistole beati Pauli apostoli ad A 


Antiplona post communionem. 


Justus Dominus et justitiam dilexit, equitatem vidit 
vultus ejus. 


Post communionem. 


Perceptis, Domine Deus noster, sacris munezibg:, 
suppliciter deprecamur ut hujus participatio sacra- 
menti et a propriis nos reatibus indesinenter expediat, 
et in famulis tuis veritatis sententiam declaret. P.7? 
Dominum nostrum. 

Exzpleta missa, faciat ipse sacerdos aquam bent 
dictam, et pergat ad locum ubi homines probentur. Cum 
autem venerit ad ipsum locum, det illis omnibus bibere 
de aqua. Cum autem dederit, dicat ad unum 
hominem : lec aqua fiat tibi ad probationem. Postes 
vero conjuret aquam ubi culpabiles mittat. 


INCIPIT ADJURATIO AQUAE. 


Deus, qui per aquarum substantiam judicia tua 
exerceus diluvii inundatione millia populorum (ntere- 
misti , et Noe justum cum suis salvandumn ceosuisti;. 
Deus qui in: mari. Ruhro cuneos Zgyptiorum invole 
visti, et agmina Israelitica imperterrita abire jussi-ti, 
virrutem tuz& beuedictionis his. aquis infundere et 
novum ac mirabile sigonm in. eis «stendere digneris, 
ut innocentes a. c'bnine furti. vel homicidii vel adul- 
terii aut alterius nzvi, eujus examiuationein agimus, 
more aqua in se recipiant et in profundum perta» 
liant, conscios autem hujus crimiuis a se repeliast 
alque rejiciant, nec patiautur recipere corpus quod sl 
onere bonitatis evacuatum ventus iniquitatis allevavit 
et inane constituit ; sed quod earet pondere virtuiis, 
careat pondere proprie substauti: in aquis. Per 
Christum Dominum no-trum. 


ALIA ADJURATIO., 


Adjuro te, creatura aquse, in nomine Dei Patris ota- 
nlpotentis, qui te in principio creavit et juss't mini« 
sare humanis necessitatibus, qui etiam jussit segre- 


C gari te ab aquis superioribus. Adjuro ctiam. te per 


ineffabile nomen Jesu Chrisi Filii Dei vivi, sub cujas 
pedibus mare et elementum divisum se calcabile 
pra buit, qui etiam baptizari se in aquarum elementa 
voluit. Adjuro etiam te per Spiritum sanctum, qui 
super Dominum baptizatuu: descendit. Adinro ie per 
nomen sancüe et individus Divinitaiis, cujus volun- 
late aquarum elemeutum d.visum est, et populus Israel 
siccis pedibus stat'm transivit, ad cujus etiam invoca: 
tionem Eliseus ferrum, quod de manubrio exierat, 
super aquam natare fecerat, ut nullo modo susci 

lias liomines ill. si in aliquo sunt culpabiles de hoe 
quod illis objicitur, scilicet aut per opera, aut per 
consensum, vel per couscientiam, seu per ullum iB 
genium, sed fac eos super te natare. Et nuila possit 
contra te causa. facta aut ulluin prastigium inimici 
quod illud possit occultare. Adjurata autem per nomea 
Christi, przeipimus tibi ut nobis per nowen ejus obe- 
dias cui omnis creatura servit, quem cherubin et se- 


judicium tnum, fac cum his servis tuis secunduni mi- D rarbin  collaudant, dicentes : Sanctws, Sanctus, 


seritordiam tuam , ut non de pristinis judiceotar 
reatibus, sed in lioc, prout meruerunt, tua bene- 
dictione przveniente, veritatis subsequatur judicium. 
Amen. 

Et qui justus es et amator justitize, et a cujus vultu 
videtur aequitas, fac in. conspectu populi tui ut nullis 
i preestigiis veritatis tu:e fuscentur examina. 

men. 


Sanctus Dominus Deus exercituum ; qui etiam reguat 
et dominatur per inlinita saecula sz:culorum. 


ALIA. 


Adjuro te, creatura aquz, per Deum Patrem, e& 
Filiun, et Spiritum sanctum, et per tremendum diem 
judicii, et per duodecim apostolos, el per septuaginia 
duos discipulos, et per duodccim prophetas, et per 
viginti quatuor seniores qui assidue Dominum laudant, 


Petitiones nostras placatus intende, et culparum 
omnium prieteritarum eis veniam clementer auribue. 
Ei si culpabiles sunt, tua larga. benedictio non eis ad 
suffragium, sed liujus culps ad iusinuandam veri- 
totem proficiat. Amen. Quod ipse praestare dignetur, 
cujus regnum. 

Hic communicent per. sacerdotem , el dicat sa- 
ceráoe. 

Corpus hoc et sanguis Domini nostri Jesu Cbristi sit 
vobis ad probationem hodie. 


ei per centum quadraginta quatuor nillia quz se — 
quuntur Agnum, e! per omnia aguina sanctorumB 
angelorum, archangelorum , tlironorum, dominatio 
num, priucipatuum, potestatum, virtutum, cherabiam 

atque seraphio, et per omnia millia sanctorum mar-— — 
tyrum, confessorum et virginum. Adjuro te per san-— 
guinem Domini nostri Jesu Christi, et per quatuor" 
Évangelia, et per quatuor EÉvangelistis, necnon et 
per sepiusginta duos libos Veteris ac Novi Testa- 


FORMUL/E EXORCISMORUM ET EXCOMMUNICATIONUM. 


et per omnes scriptores sanctos ac doctores A et manifestare digneris, ul anima ejus per paeniten- 


. Adjuro te per sauctam Ecclesiain catholicam, 
communionem sanctorum, el per resurrec.io- 
orum, ui fias aqua exorcizata, adjuraia, et 
ata adversus inimicum bominis diabolum, et 
us hominem qui ab eo seductus furtum lioc vel 
idium aut adulterium, uude ratio agitur, per- 
it; ut nullatenus euin in te «ubimergi aut in pro- 
n trahi permittas, sed a te repellas aique re- 
ue patiaris recipere corpus quod ab onere 
tís inane est factum ; sed quod caret pondere 
8$, careat pondere propri:e substantizx in te. In- 
ies vero a praedicto crimine more aqua» in te 
i, et in profundum inuocuos pertralias, Per 
ium nostrum. 
£ has autem conjurationes aque, exuantur ho- 
I mittendi sunt. in aquam propriis vestimentis, 
entur singuli Evangelium. et crucem Christi, et 
enedicia super omnes aspergatur ; et qui adsunt 
jejunent, | et sic projiciantur singuli in. aquam. 
ubmersi fuerint, inculpabiles reputentur. Si super - 
rint, rei esse judicentur. 


IV. 


IPIT ADJURATIO FERRI VEL AQU/E FER- 
VENTIS, 


implo unum pondus, in triplo tria ferrum aqui- 
pondera; ei in illa adjuratione non adsint, wl 
rimus, nisi jejuni. Et dictis lituniis, sic sacerdos 
! ubi f[.rrum accenditur, vel aqua. infervescatur, 
Hionem initiando inclioet. 
$, qui per ignem signa magna ostendens, 
an puerum tuum de incendio. Chaldeerum 
dam pereuntibus eruisti; Deus qui rubum 
| ante conspectum Moysi et iminime coniburi 
sisti ; Deus qui ab incendio fornacis Chaldaicis 
ju6 succensis tres pueros tuos ill:esos edusisti ; 
qui incendio ignis populum Sodomz et Go- 
e luvolveus, Lot famulum tuum cum suis 8a- 
ouasti; Deus qui in adventu. saneti. Spiritus 
Mione ignis lideles tuos ab infidelibus decre- 
ostende nobis in hoc parvitatis nostrie examine 
M8 ejusdem sancti. Spiritus et. per hujus ignis 
em discernere lideles et infideles, ut à tactu 
iil, vel. bomicidii, vel adulterii, cujus iuqui- 
itur, conscii exliorrescant, et manus eorum 
comburaniur aliquatenus, immunes vero ab 
0di crimine liberentur peuitus el illesi perina- 
. l'er Dominum nostrum. 


ALIA. 
i$ judex, justus, fortis, auctor et amator pacis, 
& ei multun misericors, qui judicas quod 
» est, et recium judicium tuum, qui respicis 
terram et facis eau tremere, tu, Deus ouni- 
, qui per adventum Filii tui Domini nostri Jesu 
à mundum salvasti, et per ejus passioneun 


tjam salvetur. Et si ille nocens vel culpabilis sit, et 
per aliquod maleficium vel per herbas aut per causas 
diabolicas iuduraverit, et peccatum quod lecit conii- 
teri noluerit, tua dextera, quzsumus, Domine, hoc 
declarare dignetur. Per Dominum. 


ITEM TERTIA. 

Deus, innocenti:e restitutor et amator, qui auetor 
pacis es ei judicas zquitatem, te subnixis, mus 
precibus ut hoc férrum ignitum ordinatum vel banc 
aquam ordinatam ad justitiam et examinationem cu- 
juslibet dubietatis benedicere et sauctiflcare digne- 
ris ; ita ut si innocens de hoc furlo, vel homicidio, 
vel adulter.o, vel maleficio, unde purgatio quzren- 
da est, iu hoc ignitum et tua. benedictione sanctifi- 
catum ferrum, vel in hanc aquam fervidim et tua 
beneictione sauctificat.um, manus vel pedcs iminise- 
rit, tua beniguissima iniseratione illzzsus appareat. 
Si autem culpabilis atque reus conteinpserit, et qua- 


B si tentator. judicium tuum adierit, aut per herbas 


vel quzecunque. tentameuta sive molimina walelicio- 
5a peccata sua contueri et. defendere inflatus per 
afflatorem malitie contra veritatis tux: exauien vo- 
lucrit, justissime et. misericordissime Domine Deus, 
ad lioc virtus tua, quie. omnia superat, in eo cum 
veritate, qu.e permaneat in. szculuin saeculi, decla- 
retur, quatenus justitiz tu? non dominetur iniquitas, 
sed veritati subdatur falsitas, et ut c:eteri hoc viden- 
tes ab incredulitate sua, te miserapte, liberentur. Qui 
vivis. 

His peractis, aqua benedicta cunctis astantibus detur 
ad degustandum, et aspergatur. per totam domum, ei 
[er rwn proferatur, quod a culpaio coram omnibus ac- 
cipiatur, el per mensuram novem pedum portetur, ma- 
nus sigillelur, sub sigillo servetur, et post tres noctes 
aperiatur. Et si mundus est, Deo yratuletur.. Si autem 
sanies crudescens in vestigio (erri inveniulur, culpabilis 
et immundus repulelur. 


QC [n aqua fervente accipiat homo lapidem qui per fu- 


nem suspendatur in. sinpla probatione per. mensuram 
palme, in. tripla autem. unius ulnc&. Manus vero sigil- 
pin et aperiatur ut. aupra diximus in. consecratione 
erri. 


V. 


INCIPIT EXOBCISMUS PANIS HOBDEACEI VEL 
CASEI, QUORUM APPENSIO UNIUS UNCIAE. 


Primitus faciat sacerdos litanias, et omnes qui intus 
sunt cum eo jejuni sinl, el sic incipiat. 

Conservator et creator humani generis, dator gra- 
tix spiritalis, largitor zeternze salutis, tu emitte Spi- 
ritum tuum super banc creaturam panis vel casei 
cum tremore et timore inaguitudinis brachii tui, 
adversus eum qui cuim superbia et contumacia ac 
zelo iniquo venit et vult subvertere jusutiam et con- 
culcare judicium. Fac euin, Domine, in visceribus an- 


humanum redeinisti, hanc aquau ferventem p) gustari, ejusque guttur conclude, ut panem vel ca- 


0€ lerruim fervens sanctifica. Qui tres pueros 
» Misac et Abdenago, jussu regis Babylonis in 
0 ignis 3cceusa fornace salvasti et ilizesos per 
Hb $8üctum tuum eduxisti ; tu, clementissime 
, Dominator ounipotens, praesta utsi quis in- 
s de furto hoc, vel homicidio, aut adulterio, 
saleficio, in hoc ferrum fervens vel in hauc 
! ferventem | ini:erit inanum suam, salva, te 
aate Domino nostro, permaneat. Et sicut tres 
$ supradictos de camino ignis ardentis liberasii, 
ianpnaum de falso crimine eripnisti, sic manum 
salis, omnipoteus Deus, ab omni lzsionis in- 

diguare. Et si quis culpabilis, vel 
&, €& tumido corde, induratoque pectore, vel 
ba mente, reus de hoc furto, vel hoinicidio, 
dulierio, seu waleficio, manum miserit in. hoc 
D vel aquai ferventem, tu, Deus omnipotens, 
ima pielaie et rectissimo judicio illud declarare 


ParRoL. LXXXVIII. 


seum istum in iuo nomine sanctificatum devorare 
non possit hic qui injuste juravit ac negavit illud 
furtum vel homicidium aut adulterium seu maleti- 
cium quod quzreb.tur, et jusjuraudum pro oihilo 
liabuit, et nomen tuum noniunavit ubi recium non 
erat. Te quaesumus ut non ei permittas illud abscon- 
dere, quia justus es, Domine, ei rectum judicium 
tuum, qui custodis veritatem in ssaculum, faciens 
judicium injuriam pauentibus, et custodis pupillum , 
ac viduam suscipis, et viam malignorum extermina- 
bis. ldeo ostende nobis, Domine, misericordiaun 
tuam, ut humiles ae mansueii ac recti propter veri- 
tatem gaudeaut ; superbi.autem et iniqui ac cupidi 
contristentur et hbumilientur usque dum confiteantur 
magno el sancto nomini tuo, et cognoscant caeteri quia 
nomen tibi Dominus, et tu solus altissimus super om« 
nem terram, et servi Lui in te glorientur et laudent 
nomen tuum in szcula sxculorum. Amen. 


30 


959 


ITEM ALIA. 


Domine Jesu Christe, qui regnas in celis et in 
terris, et mirabilis es in omuibus operibus tuis, Do- 
winator dominantium, Deus angelorum, Deus pa- 
triatcharum, prophetarum, apostolorum, martyrum, 
confessorum, virginum, et omnium Electorum, pra- 
Sta, qu:esumus, per$anctum ac mirabile nomen tuum 
ut qui reus est bujus furti, vel homicidii, aut adul- 
terii, seu ma'eficii, dequo hic requiritur, vel in 
(facto vel in conscientia, ad appositam ei pro osten- 
ejone veritatis creaturam panis sanctilicati vel casei 
faux ejus claudatur, guttur ejus stranguletur, et in 
nomine tuo ante illud rejiciatur quam devoretur. 
Sed et spiritus diabolicus, cui nulla est. communio 
cum tua superna veritate, in hoc negotio ad sub- 
vertendum judicium pravis prestigioruim suorum 
molitionibus nil przvaleat. Sed qui reus et conscius 
est rei pracfate, ad hoc pabulum sanctificati panis 
vel casei, et presertim per Dominici corporis et san- 
guinis communionem quam accepit, tremat el tre- 
mendo palleat, et nutabumdus in omnibus membris 
appareat; innoxius vero et inscius sobrie ad salu- 
britatem. sui cum omni facilitate hanc partem panis 
vel casei in nomine tuo signatam »nanducando de- 

lutiat ; ut cognoscant omnes quia tu es justus Ju- 

ex, qui salvos facis sperantes in te, et non est 
alius praeter te, qui vivis ev regnas, Deus, per ombia 
sJecula saeculorum. 


TERT!A ORATIO. 
Deus cujus scientia senariam circumscripionem 
angelicis et humanis elongaiam sensibus sola inte- 
rius penetrat et exterius concludit, quem nulla cce- 
lestium vel terrestrium aut inferiorum vota fallere 
possunt, quanto magis cor unius hominis culpabile ; 
, respice ad preces nostr: humilitatis, quibus famula- 
tum sacri indidisti ordinis, et praesta, non nostris 
exigentibus meritis, sed tuorum omnium suffragauti- 
bus sanctorum precibus, ut quod in hac culpa huma- 
nos latet. oculos, et sermonum humana procacitalis 
obtegitur defensionibus, tua ccelesti et superna mo- 
deratione sine ullo reveletur obstricamine ; et sicut 
solus verus es, veritatis in hoc sententiam elucida- 
re digneris : quatenus innocentes sine ulla difficulta- 
te hoc pabulum probationis deglutiant, obnoxii au:em 
obtrepidante menus statu, et totius compagine cor- 
poris vacillante , quod in tuo sancto nomine conse- 
cratur et benedicitur, nullatenus devorandi valetu- 
dinem percipiant, sed coram omnibus in valetudine 
confusi, quod preesumptione immerita susceperunt, 
cum irrisione projiciant. Per Dominum nostrum Je- 
suia Christum. 
V]. 


INCIPIT OBDO JUDICII QUO REI AUT 
PROBANTUR FERRO CANDENTI. 


Post accusationem legitime factam et tridkum in je- 
juniis el oratione consumptum, sacerdos vestibus sacris 
preter casulam. indutus, ferrum ante. aliare. positum 
[orcipe accipiat et hymnum trium puerorum, videlicel 
Benedicite, omnia opera, decantans, ad ignem deferat, 
et dicat hanc orationem super locum ubi fiet ignis ad 
[aciendum judicium. 

. Benedic, Domine Deus, locum istum, utsit nobis 
In eo sanctitas, castitas, virtus, el victoria, et san- 
ctunonia, bumilitas, bonitas, lenitas, et pleuitudo 
legis, et obedientia Deo Patri et Filio et Spiritui 
sancto. Hzc benedictio sit super hunc locum et super 
omnes inhabitantes in eo. ; 

Benedictio super ignem. 

, Domine Deus, pater omnipotens, lumen indefl- 
ciens, exaudi nos quia tu es conditor omnium lutni- 
num. Benedic, Doipine, hoc lumen, quod a te san- 
cuticatum est, qui illuminasti omnem hominem vel 
mundum, ut ab eo lumine accendamur igne clarita- 
Us tua. Etsicut igne illuminasti Moysen, ita nunc 


INNOXII 


AD MARCULFI FORMULAS APPENDIX. 
A illumina corda nostra et sensus nostros, ut ad 


vitam :zternam mereamur pervenire per Christum, 


etc. 

Qua finita, dicat Pater noster, etc. Salvum fae 
servum, etc. Mitte ei auxiliu, Deus, etc. De Sioa 
tuere eum, etc. Domine, exaudi, etc. Dominus vobie- 
Cum , etc. 

Oratio. 


Beuedic, Domine sancte Pater omnipotens Deus, 
per invocationem sanctissimi nominis tui, et per ad- 
ventum Filii tui, atque per donum Spiritus Paracleti, 
ad manifestandum verum judicium tuum, hoc genus 
metalli, ut sit sanctificatum, ut omni daemonum 
falsitate procul remota, veritas veri judicii tui fide- 
libus tuis manifesta fiat, per eumdem Dominum, ete. 

Post hoc, ferrum in ignem mittatur, et aspergatur 
aqua benedicta ; et dum calescit, missam celebret. Cum 
vero sacerdos Eucharis:ia^'n. sumpserit, hominem pro- 
bandum sicut infra scriptum est adjuret atque comunu- 


B nicare faciat. 


OFFICIUM MISSA. 
Justus es, Domiue, et rectuin judicium tuum, etc. 


Oratio. 

Absolve, quzsumus, Domine, tui delicta famuli, 
ut a peccatorum suorum nexibus, qux pro sua [ragi- 
litate contraxit, tua benignitate liberetur, et in hoc 
judicio quoad teruit, justitia tua przveniente, ad 
veritatis censuram pervenire inercatur per Chri- 
stum Dominum, etc. 

In iilo tempore, cum egressus esset Jesus, in via 
precurrens quidam, geuu flexo ante eum, rogabst 
eum dicens : Magister bone, quid faciam ut vitam 
e'lernaum percipiam? Jesus autein. dixit ei : Quid mie 
dicis bonum? etc. 

Deinde Secreta, eic. 

Antequam vero. communicet, interroget eum sacer- 
dos cum adjuratione, sic : Adjuro te pet Pauein et 
Filium et Spiritum sanctum, et per veram Christia- 
pitatem quam suscepisti, et per sanctas reliquias 
que in ista ecclesia suut, et per baptismum quo te 
sacerdos regeneravit, ut uon przsumas ullo modo 
communicare neque accedere ad aliare 8i hoc feci- 
$ti qut consensisti, etc. Híc conmmunicel sacerdos il- 
los, et dicat : Corpus hoc et sanguis Domini mostri 
Jesu Christi sit tibi àd probationem hodie. 


Oratio. 


Perceptis, Domine Deus noster, sacris muneribus, 
supplices deprecamur ut hujus participatio sacra- 
menti a propriis nos reatibus expediat, et in famulo 
tuo veritatis sententiam declaret, eic. 

Deinde Kyrie eleison e( litania, et Psalmi. Ei 
(um. 

Oremus. Deus, qui per ignem signa magna ostea- 
deus, Abraham pueru:n tuum de incendio Chaldaso- 
rum quibusdam pereuntibus eruisti; Deus qui roe- 


D bum ardere ante conspectum Moysis et minime 


comburi permisisti ; Deus qui de incendio fornacis 
Chaldaicis plerisque succensis tres pueros tuos illa- 
S08 eduxisti; Deus qui incendio ignis popalum tSe- 
domz involvens, Lot famulum tuum cum suis salute 
donasti ; Deus qui in adventu sancii Spiritus tui illu- 
stratione ignis fideles tuos ab infidelibus decrevisu, 
ostende nobis in hoc parvitatis nostre examine vir- 
tutem ejusdem Spiritus, etc. Et per ignis bujus 
fervorem discerne fideles et infideles, ut a tactu 
ejus, cujus inquisitio agitur, couscius exhorrescat, 
el manus ejus comburatur, innocens vero penitas 
illasus perinaneat, eic. Deus cujus notitiam mulia 
unquam $ecrela effugiunt, fidei nostrae tua bonitate 
responde, et priesta ut quisquis purgand: se gratia 
hoc igaitum tulerit ferrum, vel absolvatur iunecons 
vel rei noxius detegatur. 

Deinde sacerdos super ferrum aquam  benedician 
spargat, et dieat : Benediciio Dei Patris et. Filii e 


FORMULA EXORCISMORUM ET EXCOMMUNICATIONUM. 


942 


Spiritus sancti descendat super hoc ferrum ad discer- A martyrum, Deus virginum, Deus omniumque san- 


mendum rectum judicium Dei. E! moz accusatus ad 
sevem pedum mensuram ferrum perferat. Hujus deni- 
que manus sub. sigillo triduum tegatur, et si sanies 
erudescens in vestigio ferri reperiatur, culpabis duca- 
(ur ; sin autem munda exstiterit, laus Deo re[eratwr. 


VII. 


"8 IN CHRISTI NOMINE. INCIPIUNT COL!.ECTAS AD 
MALIS FURTIS REPREMENDIS. 


Agios, Agius, Agius. Sancte Pater, qui es invisi- 
bilis, omnium rerum conditor, spiritalium munera- 
tor, qui cunctorum es conditor, et arcana conspicis, 
ewncta cognoscis, qui serutaris corda et renes, 
Deus, deprecor te, et exaudi verba deprecationis 
mes, ut qui hunc. furtum illum admisit, panis vel 
easius iste transire fauces nec guttur illius non pos- 
sit. Amen. 

Domine, qui liberasti Moysen de terra 4/Egypti, 
David de manu Saul regis, Jonam de ventre ceti, 
Petrum de fluctibus, Paulum de vinculis, Teclam 
de besiiis, Susannam de falsis criminibus, tres pue- 
ros de camino ignis ardentis, Daniel de lacu leunis, 
paraiyticum de grabato, Lazarum de monumento, 
ostende mihi qui hunc furtum illum admisit, ut pa- 
nis vel caslus iste fauces nec guttur illius transire 
non possit, Amen. 

Exoreizo te, maledicte, immundissime draco, ba- 
silice, serpens innoxia per verbum veritatis et si- 
gnum elaritatis per Deum ormnipotenjem et Jesum 
Chiistum Nazarenum agnum immaculatum, de al- 
tissimis procreatum, de Spiritu s»ncto conceptum, 
ex Maria virgine, quem Gabriel arcbangelus aunun- 
tiavit venturum, quem cum vidisset Joannes, voce 
magma clamavit dicens: Hic est Films Dei vivi. 
Nullo modo hic dimittas communicare, neque prze- 
sumat panem nec caosium istum manducare qui 
hunc furtum illum admisit, Qui crimen nesciens est, 


manducet. El qui crimen sciens est, statim treme- C 


bundus evomat. Amer. 

Suggero tibi, Domine Deus omnipotens sterne 
Deus, qui coelos camerasti, terram fundasti, mare 
limitibus firmasti, et ipsum coelum fabricasti, qui 
magna mirabilia sol ct luna super justos splendere 
& lucere fecisti, doctrinam ordinasti ; fae, Domine, 
P. rmm talem ut omnis mundus et omnis terra in- 

ligant quia tu es, Deus, qui facis mirabilia solus, 
Domine jeu Christe Fili Dei vivi. Et qui res illas 
feravit, et qui ex boc consentaneus videtur, ut gula 
et lingua faucis su: sintconstrictze et legate. Amen. 
Et panem nec casium istum non possit manducare. 


men. 

Conjuro tibl, homo, per Patrem et Filium et Spi- 
ritum sauctum, per diem tremendi judicil et qua- 
tuor Evangelia, et per duodecim apostolos, per duo- 
decim prophetas, per viginti quatuor seniores qui 
quotidie in laudem Domini sunt, per illo Redein- 


ptore qui pro noslra peccata manus in sancta cruce p 


suspendere dignatus est, ut hunc furtum mistus es 
aut fecisti aut consentisti aut fraudulenter bajulasti, 
taliter sit tibi bajulandum si de manu Domini de 
sua sancta gloria et virtutem, ut panem et casium 
istuu) nunquam possis manducare, nisi inflatas buc- 
cas cum spuma et gemitu el laerymis et doloribus 
faucis tuz sint constriciz et obligata. Amen. 


]sta collecia desuper caput hominis conjurati. 

Domine Deus omnipotens, lus, Agius, Agius, 
astaus iu ccelis et. in terris, mine, sanctum et 
admirabile nomen tuum invocamus, nomen tuum 
deprecaunur, Domine, Domine dominantium. No- 
men tuu invocamus, Deus colorum, Deue justo- 
rum, Deus propieiarum, Deus apostolorum, Deus 


— * Ex veteri Codice ms. bibliothee: Regiz 
b Ex veteri Codice is. bibliotheca Regia. 


sacculorum. Amen. 


ctorum. Te invocamus, ut quieunque furtum illum 
fecit aut consenserit, apponatur ei creatura panis et 
formaticus, aut in terra vomat quam periranseat, 
quia tu es Deus, et non est alius preier te. Fac 
secundum magnam misericordiam tuam. Separetur 
ab eo spiritus diaboli. Qui conscius est, evomat. 
Et qui innocens est, manducet. E! qui culpabilis est, 
tremat, tremescat, tanquam arbor tremulet, et re- 
pau nou babeat donec te confiteatur, Pater san- 
e. 


Vill. 


b INC.PIT PROBATIO A CUNCTIS FUBTIS PEO- 
BANDIS. 


Antequam incipias, canitur missa de sancta Tri- 
nitate. Autiphona : Benedicta sit sancia Trinitas. 
Domine Jesu Christe. Agie, Agie, Agie. Asians in 
eclis, in omnibus locis dominaris, vides et regis, 


B judicas et disponis. Sanctum et adm'rabile nomen 


tuuin. invocamus. Domine dominantium , Spiritus 
Dei, Deus Abraham, Deus Isaac, Deus Jacob, Deus 
eclorum, Deus justorum, Deus propitiator, Deus 
apostolorum, Deus martyrum, Deus omuium sancto- 
rum, te invocamus, ut quicunque de T isto furto 
culpabilis est, opponatur ei panis et caseus, ut te 
jubente constringantur fauces illius et guttur ejus 
claudatur: ut qui t istud furtum commisit, antea 
revormnat quam periranseat, ut sciat quod tu es 
Deus, et nen est alius prater te. Fac secundum ma- 
gnam misericordiam tuam ut ab eo spirits diaboli 
separetur, et probatus convictus sit, qui culpabilis 
est tremat et treinescat. tanquam folia arboris tre- 
muli. Per constringentes angelos tuos, per sanctum 
Michaelem et sanctum Raphaelem, tremens appa- 
reat, et requiem. non habeat donec confiteatur fur- 
tum istud. Agie, Agie, Agie. Te jubente liberatus 
est Daniel de lacu leonum, Petrus de fluctibus, Pau- 
lus de carceribus, Jonas de ventre ceti, Susanna de 
falso cerimiue. Tu manifesta furtum d istud sicut 
manifestasti Pharaonem regem in mari. Sicut ille 
non pertrausiv.t mare, sic non pertranseat gula ejus 
qui hoc t furtum admisit creatura panis et case:. 
Adsit angelus sanctus Michael, et sanctus Gabriel, 
eL sanctus. Raphael. Eee, Diu guttur. illius, et 
claudatur, et victus appareat. Christe Jesu, przsta 
quod petimus. Trinitas Inseparabilis, mauifesta. Om- 
nipotens Deus, qui vivis et regnas per ouinia ssecula 


IX. 


INCIPIT EXOACISMUS AD CALDARIA SIVE AD 
AQUA. 


e Deus, Judex justus et patiens, qui auctor es pacis 
et judicas z::quitatem, tu judica quod rectum est, Do- 
mine. Rectum judicium tuum. Qui respicis super 
terram et facis eam tremere, tu. Deus omnipotens, 

ui per uuigenitum Filium tuum Dominum nostrum 
esum Christum mundum salvasti, el per ejus pas- 
sionem genus huinanum redemisti, tu hanc aquam 

r ignem ferventem sanctifica. Qui tres pueros, 

d est, Sidrac, Misac et Abdenago, jussu regis Baby- 
lonis Nabuchodonosor , in. camino ignis missos ac- 
censo fornace salvasti et illesos per angelum tuum 
adduxisti ; tu, Domine, qui semper dominaris, praesta 
ut sicut innocens de hunc furtum in hauc aquam 
per ignem ferventem manum miserit, sicut tres pue- 
ros supradictos de camino ignis et Susaunam de fal- 
ss crimina liberasti, iia et qui. innocens de hunc su- 
pradictum furtum in hanc aquam per ignem ferven- 
tem mauum miserit, salvam et illzsam educat, ila, 
Deus omnipotens, € quis culpabilis, adingrassante 
diabolo cor indurstum, presumpserit manum mitie- 


c Ex Cod. Reg. 


945 


AD MARCOULFI FORMULAS APPENDIX. 


946 


re, tua justissima veritas hoc declaratur, tua virtute A nociva, sive in anima, sive in corpore nocentia, 


manifesta, anima pro p«onitentia salvetur. Si quis 
culpabilis pro aliquo maleficio aut pro herbas diaboli- 
cas peccatum tegere voluerit, tua dextera hoc evacua- 
re dignetur. Per ipsum Dominum nostrum Jesum Chri- 
stum Filium tuum, qui tecum semper vivit el regnat 
Deus in unitate Spiritus sancti per omnia sxcula 
szculorum. Amen. 


X. 


RESOLUTIO OMNIUM MALEFICIORUM ET MALE- 
DICTIONUM ET INCANTATIONUM ET CONLIGA- 
T:ONUM ET * IN,....8I0NUM ET INSTIGATIONUM 
ET ZEL| ET INVIDIZ ET DEMON 1 Ef OMNIUM 
MALORUM QU/ECUNQUE SCIMUS VEL QU/ECUN- 
QUE NESCIMUS. 

b Juvocamus te, Deus omnipotens, Rex sterne 
omuium szculorum, incorruptibilis, immacu'!ate, in- 
divise, lucis dator, potens manu, Adonai, eloe sa- 
baoth, Deus deorum et omnium virtutum, gloriose, 
gloriosissime paler veritatis magne el misericordiz, 
princeps potestatum. Pater Domini nosiri Jesu Chri- 
sti, benedictionem da famulo tuo nom. ill. omnibus 
qui ad eum pertinent. Insuper invocamus te, Deus 
Deorum, omuipotens, Rex sterne, qui sedis in me- 
dio duos cherubim ac seraphim. Resolve, Domine, 
si qua nobis facta sunt. maleficia vel colligationes, 
aut si tentantur fieri, vel coliigavit nos aliquis, aut 
devovit, aut posuit aliquid noxium in fundamentis 
nostris, aut. ingressu, aut regressu, aut lecto, aut in 
zdificio, aut in exterquilinio, aut in agro ; aut in 
atrio, aut in via, aut in semita, aut in deserto loco, 
autin monumentis, aul in aqua, aut in igne, aut 
quolibet loco ubi scimus vel uescimus. ltesulve, Do- 
mine, et ne permittas aliquem nocere famulo luo 
nom. illo, quecunque ad eum pertinent. Conjuro 
vos omnia quicunque noxia estis vel nociva, sive 
jam faeta, sive futura, agnita vel incognita. Conjuro 
vos, daemones et omuis spiritus immundus, per Deum 
timendum et tremendum. et bonorandum et glorifi- 
candum et enarrabile nomen, per beleoi, Adouai, 
eloe sabaotb, ne noceatis vel appropinquetis ad la- 
inulum Dei nom. ilo, quod ad illum pertineat ; sed 
yeceuite a me, et ite singuli super capita eorum qui 
vos feceruint vel dixerunt vel conscii. sunt. Quicuu- 
que ille, sive vir, sive mulier, sive de qualibet gen- 
te vel natione, quos scimus vel nescimus, converti- 
mini, et ite singuli per istam conjurationem et hoc 
conservalorium , per 5iguum venturi et. jüdicaturi 
vivos et mortuos ltegis Jesu Christi. Sed et virtutes 
celestes et angeli Dei, qui assistatis ante conspectu 
Domini in ccelis sauctis atque altissimis consistentes, 
Michael, Gabriel, laphael, cherubin et seraphin, 
custodite omnem inscriptionem domus nostrae, et 
conservate lamulum Dei tom. ill, quod ad eum per- 
tineat ab omni re mala, a zelo, ab invidia, ab inlirmi- 
tatibus, a daemonio, ab instigationibus , vel ab omni- 


agnita vel incognita, sive jam facta, si fura, colligat, 
sive immissa, sive ex vobismetipsis venientia docere 
qualibet modo vel qualibet arte inaleliciis arenosis et 
indolosis presteriaticum, sive druconticum, sive prope, 
sive longe, expavescite et timete nomen Dornini grau- 
de, per quod ego conjuro vos, ne noceaiis vel appropi- 
etis famulum Dei noin. illo vel quod ad eum pertiuet ; 
sed recedite ab eo, et ite singuli super capita eorum 
qui vos fecerunt. Pax Deus, sanitas Deus, justitia 
Deus, lumen Deus. Cognoscite, gentes et sttperamini, 
quoniam nobiscuin est Deus, et cousiliun sine eritis 
adversum nos, et devellet illud Deus , quoniam no» 
biscum est Dominus; et sermonem quemcunque le- 
cuti fueritis adversum nos, peruianebit in vobis. Quo- 
niam nobiscum est Deus , sermonem vestrum non ti- 
mebimus, neque conturbabit nos, quoniam nobiscum 
Deus. Dominum Deum aJoravinmus, et illi soli servi- 
mus ; cui est bonor, gloria, virtus el potestas in sa- 


XI. 
AD REYVOCANDUM EXAMEN APUM DISPERSUM. 


. * Adjuro te, mater aviorum, per Deum regein cec- 
lorum et per. illum Redemptorein Filium Dei te ad- 
juro ut non te altum levare, nec longe velare, sed 
quam plus cito potest ad arborem venire. Ibi te allo- 
cas cum omni tua genera, vel cum 5s0cia tua. 
Ibi babeo bono vaso parato, ubi vos ibi in Dei nomine 
laboreiis, et uos in Dei nomine luminaria faciamus 
in ecclesia Dei, ei per virtutem Domini nostri Je- 
Su Christi; ut nós non offendat Dominus de radio so- 
lis, sicut vos offendit de egalo flos iu. nomine sau- 
cta Triaitatis. Ameu. Xi 


QUALITEBR EPISCOPUS EXCOMMUNICARE INFIDELES 
DEBEAT. 


Episcopus cum excommunicare vel anathemat:sare 


B cula s:eculorum. Ainen. 


C aliquem infidelem pro certis et. manifestis sceleribus 


dispositum habet, post lectionem | Evangelii. clerum et 
plebem iia debet alloqui. 


ALLOCUTIO. 

Noverit charitas vestra, (ratres mei, quod quidam 
vir nomine ille, diabolo suadente, postponens Chri- 
stianai promissionem quai in baptisino professus 
est, per apostasijaum couversus post Satan, cui abre- 
nuntiavit et omnibus operibus ejus, vineam Chrisi, 
id est Ecclesiam , devastare et depradare nun 
pertimescit, pauperes Christi, quos pretioso sanguine 
suo redemit, violenter opprineus et inter(iciens, 
ei bona eorum diripiens. Unde quia filius hujus 
nostr? Ecclesie , cui Deo auctore praesidemu:, 
debuerat esse, quia in ea per aquam et Spiritum 
sanclum renalus est, eL inter adoptivos filios Dei 
adnumeratus, quamvis inodo [ilius diaboli sit imi 
tando diabolum, solliciti te per negligentiam pa- 
storalem aliqua de ovibus nobis creditis deperiret, 


bus tentationibus, a maleficiis, a maledicto et ab D pro qua in tremendo judicio ante Principeu pasto- 


omni malo unde scimus vel nescimus. Coujuro vos 
omnia , quzecunque noxia estis et nociva , per Deum 
qui divisit lucem a tenebris, et mensus est ccelos 
palmo suo, et constituit terram siue culmina, pen- 
savit montes in pondere et colles in libra. Conjuro vos 
per venturum et judicaturum vivos el imor(uos, et 
per Deum Israel, qui eduxit populum suum de terra 
AEgypti per inanum suam potentem et brachium 
suum fortissimum, et percussit Pharaonem una cuin 
exercitu suo. Conjuro vos per eum qui locutus est 
Moysi in monte Sinai, et dedit legem et pr:ecepta 
filiis Israel, etsatiavit aqua ex petra rupto saxo, el 
manna,in esca tribuit. Insuper etiam conjuro vos 
per inseparabile nomen et. tremendum Patrem Do- 
minui nostri Jesu Christi, quacunque estis noxia et 


* Leg. immissionum. 
b Ex alio Cod. ms. bibliothecs regia. 


rum Dominum nostrum Jesum Chiristuin rationem red- 
dere compelieremur, juxta quod ipse terribiliter nobis 
cominipatur, dicens : Si nun annuntiaveris iniquo im- 
quitatem suam , sanguinem ejus de mans (ua requi- 
ram (Ezech. 11), inisimus ad. eum presbyterum no- 
suum et litteras commonitorias sewei et iterum 
alque tertio, invitantes euin canonice ad emendatio- 
nem et. satisfactionem et poeniteutiam, corripienies 
eum paterno affectu. Sed ipse, proh dolor! diabolo 
cor ejus indurante, mouita salutaria sprevit, et im 
coepta malitia perseverans, Ecclesize Dei, quam Isesit, 
superbia spiritu inflatus, satislacere dedignatur. De 
talibus i'aque transgressoribus et sancte religionis 
pacisque quam Christus ipse suis discipulis dedit 
alque reliquit violatoribus, precepta dominica et 


* Ex veteri Codice ms. sancti Galli. 


FORMULAE EXORCISMORUM ET EXCOMMUNICATIONUM. 


946 


apostelies habemus , quibus informamur quid de bu- A no habendus sit, et qui illi quasi Christiano cemmu- 


juscemodi prsevarieatoribus agere nos oporteat. Ait 
enim Dominus in Evangelio : Si peccaverit in te frater 
luus, corripeeum (Matth. xviii). Fravres, in unoquoque 
nostrum peccat qui in sanctam Ecclesiam peccat. Si 
enim sancta Ecclesia unum corpus est, cujus corporis 
eaput Christus est, singuli autem sumus alter alterius 
membra, eL cum patitur uuum membrum, compotiuntur 
emnia membra (/ Cor. xu), procul dubio in nos pec- 
eat qui membra nostra ledit. Jubet. ergo Dominus ut 
frater, id est, Christianus in nos peccans, primo secre- 
te corripiatur, deinde cum testibus redarguatur, no- 
vissime iu conventu Ecclesi: publice conveniatur, 
Quod si bas tres admonitiones el pias correptiones 
contemnit, et satisfacere despicit, post baec sil tibi, in- 
quit, sicut ethnicus (Matth. xvi) , jd est, gentilis, at- 
que paganus, ut non jam pro Christiano, sed pro pa- 
g*no babeatur. Et. in alio loco membrum quod a sua 
compage resolvitur, et a juactura cbaritatis disso- 
ciatur, et omne corpus quod scandalizat, Dominus 
abseidi et. projici jubet, dicens : Si oculus vel manus 
rel (uus scandalizat. te, erue. eum, et. projice a te 
(Ibid.). Et Apostolus : Auferte, inquit, malum a vobis 
[ eor- v). Et item : Infidelis si discedit, discedat (1 

. Vii). Et in alio loco rapaces a regno Dei exclu- 
dit dicens * Neque rapaces regnum Dei possidebunt 
(1 Cor. vi). Et alibi : Si quis frater nominatur, el est 
[ornicator, aut adulter, aut homicida, aut rapag, cum 
huj i nec cibum sumere licet (1 Cor. v). Et Juan- 
nes dilectus pre ceteris Christi discipulis talem 
nefarium homiaem salutare prohibebat dicens : Nec 
ei ave dixeris, neque eum in. domum receperis. Qui 
enim ei ave dicit communicat operibus ejus malignis (11 
Joan.). Dominica itaque atque apostolica precepta 
adimplentes, imembruin putridum et insanabile, quod 
medicinam non recipit, ferro excomunicationis a 
corpore Eccles. abscidamus , ne tam pestifero mor- 
bo reliqua membra corporis , veluti veneno, inflciau- 
tur (Decreta Siric. cap. 1). 


EXCOMMUNICATIO. 


Igitur quia monita nostra et crebras exhortationes 
coutemnit, quia tertio sccundum doininicum praz- 
ceptum vocatus ad emendationem et poenitentiam 
venire despexit ; quia culpam suam necdum cognovit 
mec confessus est, nec wissa nobis legatione, qui 
causam ipsins exsequimur, quia noster parochianus 
est, veniam postulavit; quia in ccepta malitia, diabo- 
jo cer ejus indurante , perseverat, et, juxia quod 
Apostolus dicit, secundum duri!iam suain et cor im- 
paeuitens thezaurizat sibi iram in die irz : idcirco 
pOS eum cum universis complicibus et communicato- 
ribus fautoribusque suis judicio Dei omwuipotentis, 
Patris, Filii, et Spicitus sancti, el. beati Petri princi- 
pis spostolorum, et omnium sanctorum, necnon et 
nostre mediocritatis auctoritate et potestate nobis 
divinitus collata ligandi et solvendi in coelo et in ter- 
rà, 8 preiiosi corporis et sanguinis Domini perceptio- 
ne et a societate omnium Christianorum separamus, 


nicaverit, aut cum eo manducaserit aut. biberit, aut 
eum osculatus (uerit, vel cum eo colloquium: familiare 
habuerit, nisi forte ad satis(actionem el penitentiam eum 
provocare studuerit, aut in domo sua eum receperit, 
aul simul cum eo oraverit, procul dubio eimiliter sit 
excommunicatus. Deinde epistole presbyteris per. pa- 
rochiam mittantur, continentes modum excommunica» 
tionis, in quibus jubeatus ul dominicis diebus post lect. 
Evang. plebibus sibi commissis publice. annuntient 
ipsam excommunicaliotem, ut ne quis per ignorantiam 
communicet excommunicato. Oportet etam ut aliis epi- 
&copis ipsa excommunicatio manifestetur. — Precipit 
enim * Toletanum concilium uu invicem moz scripta 
percurrant per. omnes provincie episcopos quoscunque 
adire seniori etiam poluerintutexcommunicatus audia- 
Iur. Seniorietiam ejus ipsa excommunicatio debet nota 


feri. 
XIII. 
ITEM ALIA EXCOMMUNICATIOSNIS ALLOCUT:O. 


Audistis, dilectissimi, quanta et quam horrenda 
pravitatis ac iniquitatis opera ille a diabolo instiga- 
tus perpetrare non timuerit, et quomodo per aposta- 
siam a totius Christianz religionis cultu  profaua 
mente recesserit, Audistis quemadmodum canonice 
ad satisfaciendum evocatus sit, sed venire distuleri!, 
quomodo frequenter admonitus ut resipisceret a la- 
queis diaboli, quibus tenetur astrictus, saluberrimas 
sdmonitiones obturatis auribus cordis audire cou- 
tempserit. Dominus dicit in Evangelio de tali contu- 
maci fratre, qui ecclesiasticam renuit suscipere cor- 
reptionem : Si Ecclesiam non audierit, ait tibi, inquit, 
sicut ethnicus ei publicanus (Math. xvii) ;.— id est 
jam non est computandus inter Christianos, s 
nier paganos. Hinc Paulus, Domini et Magistri 
doctrina sequens , Corinthios redarguit quare 
cum criminosis ae sceleratis communionem  ha- 
berent, dicens : Vos inflati estis, et non magis lu- 
ctum habuistis, ut tollatur de medio vestrum (1 Cor. v); 
id est, separetur a vestro consortio, qui tale scelus 
operatus est. Et adjungit : Ego quidem absens cor- 
pore, presens autem. spiritu, jan judicavi ut. presens 
eum qui sic operatus est, in nomine Domini nostri Je- 
su Christi congregatis vobis et meo spiritw, cum vir- 
(ute Doinini mei Jed tradere hujusmodi Satana. in 
interitum carnis. Et post pauca : Scripsi vobis ne com - 
misceamini fornicariis. Et statim infert : Si quis fra- 
ter appellatur, id est, Christianus, et fornicator est 
aut rapax, cum. hujusmodi nec cibum sumere (1 Cor. 
vil). Et alibi : Auferte malum ex vobis. Et : Infidelis 
si discedit, discedat ( 1 Cor. v). Uua enim ovis mor- 
b:da omnei gregem coutaminat , et modicum fer- 
mentum totam :nassam corrumpil, et plerumque 
unum membrum putridum totum corpus inficit. Et. 
ideo tam perniciosa pestis a corpore Ecclesise radi- 
citus evellatur. 

Excommunicatio. 


Dominicis igitur atque apostolicis. informati prz- 


et a liminibus sancte matris Ecclesi: in. coelo et in D ceptis, judicio Patris et Filii ejus Domini nostri Je- 


terra excludimus, et excommunicatum et anathema- 
lizatum esse decernimus, et damnatum cum diabolo 
et angelis ejus el omnibus reprobis in igne aeterno 
judicamus, nisi forte a diaboli laqueis resipiscat, 
et ad emendatiouem et penitentiam redeat, et. Ec- 
clesiss Dei, quam lzsit, satisfaciat. Et respondeant 
OSBBeS lertio : Amen, Aut: Fiat. Fiat. Aut: Ana- 
thema sit. 

Debent aute duodecim. sacerdotes. episcopum cir- 
cumstare et lucernas ardentes in manibus tenere, quas 
im conclusione anathematis vel excommunicationis 
projicere debent in lerram et pedibus conculcare. Post 
heec episcopus plebi ipsam excommunicationem commu- 
mébus vwerbis debet explanare , ut. omnes. intelligant 
quam terribiliter damnatus sit, et ut noverint quod ab 
ilía hora in reliquum non pro Christiano, sed pro paga- 


su Christi et Spiritus sancti, auctoritate et potestate 
apostolis apostolorumque successoribus a Deo con- 
cessa , una vobiscum praedictum pessimum virum a 
liminibus sanctze matris Ecclesi excludimus et ab 
omni societate et communione Christiana separamus, 
separatumque esse in zeternum decernimus, id est 
in prassenti. sseculo et in futuro. Nullus Christianus 
ei ave dicat, aul eum osculari presumat. Nullus 
presbyter cum eo missam celebrare audeat vel sacro- 
sanctum corpus et. sanguiuem Domíni tradere. Ne- 
mo ei jungatur iu consortio, neque in aliquo negotio. 
Et si quis ei 8e sociaverit et communicavertt ejus 
operibus malignis, noverit se simili percussum ana- 
themate ; bis exceptis qui ob banc eausam ei Jungun- 
tur ut euim revocent ab. errore et provocent ad satis- 
factionem ; nisi forte resipuerit, et Dei gratia inspi-- 


* Concil. Tolet. s, c. 11. Vide Capitula Carlomanni, tit. 5, cap. 5. 


947 


AD MARCULFI FORMULAS APPENDIX. 


rante, ad poenitentiz remedium conversus fuerit, et A compassionis ex intimis cordium suspiriis emiudt, 


digna emendatione Ecclesim Dei, quam Imsit, humi- 
liter satisfecerit. 


XIV. 
ITEM AL!A TERRIBILIOR EXCOMMUNICATIO. 


Canoniea instituta et sanctorum Patrum exempla 
sequentes, ecclesiarum Dei violatores , videlicet, 
raptores, depredatores, et homicidas, illos in nomi- 
ne Patris et Filii et in Spiritus sancti virtute, necnon 
auctoritate episcopis per Petrum, principem aposto- 
lorum, divinitus collata, 4 sancte mairis Ecclesi 
gremio segregamus ac perpetuse maledictionis ana- 
tliemate condemnamug. Sintque maledicti in civitate, 
maledicti in agro, maledictum horreum eoruin et ma- 
ledictze reliquise illorum , maledictus fructus veris 
eorum, ei fructus terra illorum. Maledieti sint ingre- 
dientes, et maledicli sint egredientes; sintque in do- 
ino maledicti, in agro profugi ; veniantque super eos 


Quia igitur tale scelus nostris temporibus perpeirsre 
non timuerunt quod aitea, nisi forie a paganis, ln 
Ecclesia non auditum, quia non est actum, in nomi- 
ne Dom:ni et in virtute sancti Spiritus necnon sa- 
ctoritate episcopis per beatum Petrum, principem 
apostolorum, divinitus collata, ipsos a saoeise matris 
Ecclesi; gremio segregamus ac perpetu:ze maledietie- 
uis anathemate condemnamuos, ut eorum a'iquaade 
rer hominem non fiat recuperatio, nee ulla inter 
Christianos conversatio. Sintque maledicii im eivits- 
te, maledicti in agro. Maledictam horreum eorem, 
ei maledictze reliquie eorum. Maledictus freetm 
ventris eorum, et fructus terras. illorum ; armenta 
boum suorum, et greges ovium suaram. Maledieii 
sint ingredientes et egredientes. Sintque in deme 
maledicti, in agro profugi. Intestina in secessum fas- 
dant, sicut perfidus et infelix Arius. Veniantque se- 
per illos omnes illa maledictiones quas Dominus per 


omnes ille maledictiones quas. Dominus per Moysen p Moysen in populum divinze legis praevaricatorem se 


in populum divinz legis praevaricatorem se esse mis- 
surum intentaviL ; sintque anathema maranatha , id 
est pereant in secundo adveniu Domini, Nullus eis 
Christianus ave dicat. Nullus presbyter missam cele- 
brare przsumaL vel sanctam communionem dare. Se- 
pultura asiui sepeliantur, et in sterquilinium sint, 8u- 
per faciem terr:e. Et sicut hse lucerne de manibus 
nostris projecte hodie exstinguuntur, sic eorum lu- 
cerna exstinguatur, nisi forte resipuerint et Ecclesix 
Dei, quam lxserunt, per emendationem et cond:gnam 
venitentiam satisfecerint. 


EXCOMMUNICATIO BREVIS. 


Canonica instituta et sanctorum Patrum exempla 
sequentes, ecclesiarum Dei violatores illos auctori:ate 
Dei et judiclo sancti Splritus a gremio sancta matris 
Ecclesi» et consortio totius Christianitatis elimina- 
inus, quousque resipiscant et Ecclesix Dei satisfaciant. 


XV. 


EXCOMMUNICATIO HOMINUM BALDUIN!, COMITIS 
FLANDR!JE , PROPTER OCCIS8;ONEM FULCONIS , 
ARCHIEPISCOPI RHEMENSIS, AB ILLIS PERPE- 
TRATAM. 


Anno nongentesimo Dominicx Incarnationis , pri- 
die Nonas Julii, primo scilicet die quando ordinatus 
est lleriveus in archiepiscopatu Hhemensi episcopus, 
lecta est excommunicatio hzc quz sequitur in eccle- 
sia sanctas Marix Rhemis, przsentibus episcopis in- 
fra scriptis. 

Heriveus nomine non merito Rhemorum archiepi- 
scopus ac plebis Dei fsmulus, Wido Rothomagensium 
archiepiscopus, Riculfus Suessionum epiacopus, Hei- 
dolo Noviomagensium episcopus, Dodilo Cameracen- 
sium episcopus, Herinandus Morinensium episcopus, 
Otgarlus Ambianensium episcopus , lHlonoratus Bel- 


esse missurum intentavit. Sintque anathema mara- 
natha, et pereant in secundo adventu Domini. In- 
super quidquid maledictionis sacri canones et ape- 
stolicorum virorum decreta decernunt super homi- 
cidis et sacrilegis, Nam illos sacrilegorum momine 
notamus qui in hanc Christum Domini manum mit- 
tere ausi sunt, Omne super illos ac perpetuum iater- 
ituen per justissimam divinas animadver-ionis ses- 
tentiam congeratur. Nullus ergo eis Christianus vel 
ave dicat. Nullus presbyter missas aliquando ese 
brare, nec, si infirmati fuerint, confessiones eorem 
recipere, vel sacrosanctam commu»ienemn eis , nisi 
resipuerint, etjam in ipso fine vitze suse praesumat 
uuquam dare; sed sepultura asini liantur, et i 
sterquilinium super faciem terrse sint; ut sint is 
exemplum opprobrii et maledietionis prasentibus 
generationibus et futuris. Et sicut hae lucerse ét 
nostris project manibus hodie exstinguuntur, sic 


c eorum lucerna in eternum ezstinguatur. 


XVI. 


EXCOMMUNICATIO RAGENARDI , COMITIS $ERO- 
NENSIS , RENOYATA ADYERSUS GAUZFBIDUM 
ET GEILONEM, CANONICOS SENONE£NSES. 


Immensus dolor nos urget ad gemitum , ae iadiei- 
bills meestitia conimovet ad fletum, quaudo illos 
dus passio Christi a jugo diaboli redemit, et a ser- 

ibus peccatorum sacer baptismus purificavit, el 
Ecclesiz catholice corpori sociavit, nume ilerum 
se ipsos sponte antiquo hosti subdere videmms, e 
non solum membris Christi persecutionem inferre, 
sed etiam contra ipsum totíus creaturz auctorem ei 
dominum bellum moliri. Qui enim sacrosancte Eccle 
sim stiructores atque defensores esse debwers, 
modo venenato diaboli furore vexaü, aüjue ferim 
rabie concitati, omni timore Domini postposito, e 


vatensium episcopus, Mancio Catalaunensium EN D remedio poenitentizx neglecto, ecclesias in Dei honert 
us 


scopus, Rodulfus Laudunensium episcopus , Otfri 

Silvanectensium episcopus, Angelrannus Meldens:um 
episcopus. Notum sit omnibus ubique sancte Dei 
Ecclesise fidelibus , tam clericis quam laicis, quod 
nos et commissa nobis omnis Ecclesia nimia pertur- 
batur tristitia pro inaudita re post persecutionem 
temporis apostolorum eorumque successorum, de 
occisione nimirum Patris et pastoris nostri Folconis 
ab impiis impie perpetrata, qui pro regui utilitate et 
lotius sanctse Ecclesiae statu pro viribus die noctuque 
desudans , ac seipsum in defensione omnium Eccle- 
siarum in hoc reguo consistentium murum protectio- 
nis opponens (res enim earum a Balduino comite 
filio Balduini ae Judith contra omnem legem et divi- 
nam et humanam dicioni! ideo ab ipsius 
Balduini hominibus Wineemaro, Euverardo, et Hat- 
frido, czterísque eorum complieibus interfectus cru- 
deiissime occubuit. De ejus morte totius Ecclesis 
ordo atque professio merito contristatur, et lamenta 


ac perpetuz virginis Marize sanctique Stepbaai dict 
tas lacerare ac sine pastore esse non , 
violenter usurpantes ea unde sancta Dei debe re 
staurari Ecclesia. Admonemus etism et admeneade 
adjuramus ut incorrigibiles, et qui pestiferis ot Bag; 
tiosis soribus sunt irrelili, sicut a bonis 
alienati, ita et a consortio fidelium flant exturaae. 
lgitur cognoscat universalis Ecclesia hostes servis 
mos et tyrannos improbos, adversarios et perse 
tores pessimos sancte Dei Ecclesise, Ragenardam 
Gauzfridum atque Geilonem 
et Hodmundum ejus filium, eorumque 
canonicos, praeceptorum 

commilitones, ecclesiasticarum rerum 
Dei contemptores, sanctorum canonum transgressi, 
pastoris sui contradictores, . 
pe vasores, quos ab ipso summo Pastore Christo & 

atissima ejus matre Maria, atque beato Petro ape 
stolorum principe, cujus, quamvis indigaes, 


FORMULAE EXORCISMORUM ET EXCOMMUNICATIONUM. 


tate et magisterio fungor, nisi citissime se emendla- A Confluenti, ita ut excommunicati et abominati per- 


verint et satisfaciendo commissa fideliter restituerint, 
eos cum omnibus sanctis in ccelo meritis viventibus 
et in terra mirsculis fulgentibus obligamus, et a no- 
bis secundum potostatem nostrs pravitati concessam 
ligandi atque solvendi excommunicamus atque ana- 
thematis gladio transfiginus. Deinde excommunica- 
mus G. a. u. z. f. r. i. d. u. m, G. e. i. l. o. n. e m, 
Grobertum diaconem, qui meum injuste usurpat ar- 
chidiaconatum , Wangerium, Arricum, postea vero 
Ansellum, item Ausellumn, ilugonem, Ansegi-um, 
Balduinui, ...... Hos et omnes qui postquam arcli- 
episcopalem suscepi benedictionem, sanctum Senuen- 
sis Ecclesizs locum ingredi -non permiserunt more 
»ntecessorum meorum, desistentes a veritate, adh:e- 
rentes meudacio ; insuper anathematizamus per Pa- 
trei et Filium et per Spiritum sanctum et per au- 
etoritatem nobis a Deo concessam , ut nullam Cliri- 
tianorum habeant portiouein , ecclesiamque Dei non 
ingrediantur, neque missa eis ab aliquo celebretur, 
nisi eidem pana voluerit subjacere. Nulla pro eis 
vel pro illorum offensis, nisi satisfecerint , fiat obla- 
tio vel commemoratio. Non thuris neque incensi, sed 
neque sacri luminis, carne viventes vel morientes 


portionem accipiant, sed cum pravis et contra D:um - 


tumenlibus sanctosque lacerantibus fiat pars et hze- 
reditas e»vrum ignis indeficiens et cruciatus perpe- 
tuus. Maledicti sint in eivitate, maledicti in agro. 
Amen. Maledicti sint in domibus , maledicti sint in 
villis. Amen. Maledicti in saliibus, maledieti in aquis. 
Amen. Maledicti sint in vicis, maledicti in plateis et 
in omnibus locis, Amen. Nisi correcti existant , mul- 
Uplici maledictione induantur. Amen. A nemine sa- 
cerdotum in articulo mortis visitentur, neque in 
ceemeteriis Christianorum sepeliantur, sed velut ca- 
davera (etida projicisntur. Amen. Maledicta sint 
liorrea eorum , et. inaledict:e sint reliquie illorum. 
Amen. Maledicii sint ingredientes et egredientes. 
Ainen, Percutiet eus Dominus egestate, febri, et fri- 
gere, et astu, et persequatur donec pereaut. Amen. 
Sicut bsec lucerna exstiuguitur in oculis bominum , 
^i exstinguautur lucerna: eorum iu perpetuum. 
men. 


XVII 
EXCOMMUNICATIO QUAM SUNIARUS , EPISCOPUS 
HELENENSIS, FECIT ADVKRSUS  INVASORES 


BEBRUM ECCLESIASTICARUM. 


2 Quamvis igitur sint aliqui iu cursu liujus declivi 
lemporis qui propter desiderium regni cosorum, 
Christo favente, a noxiis vitiorum sordibus se abes- 
trabant, et ad compunctionem laudabilem assidue 
se provocent, tamen e contra existuut plures Eccle- 
sie catholice inimici, qui instinctu diaboli tandiu 
se pestilentissimis damnabilis cloacs fetoribus prz- 
focant quandiu rei et nudi in profundissimis ge- 
bennz flammis :eterna damuati morte descendant, 
nihil secum preter peccata portantes. liujus rei 
causa exstani quidam pervasores sancte matris 
Ecclesiz, qui se fatentur Christianos esse, et non 
sunt, sed sunt synagoga Satanz, videlicet quia justi- 
tiam Dei deserentes, et suam volentes constituere, 
jJustitis Dei non suut subjecti ; sed substautias san- 
ctarum Ecclesiarum, ac si immanissimi lupi, rapien- 
ies, corpora et snimas suas diabolo tradere nou 
dubitavere, irretiti laqueis illius. Quapropter ego 
Suguerius, faveute larga clementia Christi episcopus 
sanctse sedis Helenensis, excommunico et anathema- 
lizo cum clero mibi commisso tain viros quam mu- 
lieres, tam clericos quam laicos, eos videlicet, et 
Volveradus levita, qui ausi fuerunt irrumpere etl 
invadere substantias seu parochias qua ad sedem 
sancte Eulalis seu diccesim pertinere videntur, 
qu:e sunt in comitatu Valle Asperi et in coinitatu 


^ Ex chartulario ecclesie Heleuenais, 


maneant et sequestrati a liminibus sancte matris 
Ecclesie, misi ad satisfactionem et emendationem 
infra istos octo dies venerint, et ecclesias quas vio- 
lenter rapuerunt ad sedem sanctz Eulalia reddide- 
rint, et honorem et debitum et censum qui mihi ex 
ipsis ecclesiis debetur reddiderint. Presbyteros etiam 
ipsarum eccles arum , qui baptizare vivos, vel sepe- 
lire mortuos, aut missas canere, vel aliquod sacrum 
ininisterium in eis extra voluntatein. meam facere 
ausi fuerint, simili modo excommunuico et anathe- 
matizo, ità ut non habeant licentiam baptizare 
quemquam, vel sepelire, ad missas canere, vel ali- 
quod sacrum ministerium celebrare, usque ad satis- 
factionem et emendationem veniant. Ab hoc igitur 
anarhematizationis et excommunicationis vinculo 
excludimus Olibanum comitem.et minorem fratrem 
ejus episcopum, coenobium etitm saneti Michaelis 
el omnes habitantes in eo, et ccenobium sancta 


B Marix in Va:le Asperi; ita tamen ut non recipiant 


illos, neque babeant cum eis colloquium, aut ullam 
participationem, quos nos excommunicamus. Quod 
si feceriut, in. eodem excommunicationis et anathe- 
matizationis vinculo permaneant. Ab. hodierna igitur 
die constituimus cis terminum usque ad octo dies, 
ut veniant ad satisfactionem, et congruam emenda- 
tionem, omnes qui ecclesias dicecesis sancte Eulalisze 
siue voluntate mea, id est, Sugnerii episcopi, invadere 
aut tenere presumpserint vel praesumunt, et honorem. 
ei debitum et censum qui mibi ex ipsis ecclesiis debe- 
tur reddiderint. Sin autem emendare nolueriut, oin. 
nes personze, sive laici, sive presbyteri, sive femina, 
qui contra voluntatem meam injuste tenere ecclesias 
et censum earum, sicut jai diximus, prasump:se- 
rint, qux sunt dicecesis sanctae. Eulali:e, vel presby- 
teri qui in eas aliquod sacrum ministerium super 
excommuuieationem imeam celebrare presumpserint, 
et omnes consentientes et adjutores eorum, sint 
anathema maranatha, et sint excommunicati, et a 
liminibus saucts& matris Ecclesie expulsi, et a con- 
sorijio omnium sanctorum extranei, eta corpore ac 
sanguine Domini nostri Jesu Christi alieni, et a 
cousortio Christianz religionis segregati, nisi ad 
dignam penitentiam atque satisfactionem infra su- 
prascriptum tempus coram Deo et coram me vene- 
rut; cujus vicem veri Pastoris fungimur, quamvis 
indigni. Quem et supplices deprecamur ut oris nostri 
alloquio aurem pietatis accommodaus, quos excoin- 
Ininicamus, excommunicet et quus anatheiatizainus. 
anathematizet, unus et verus Deus Dominus noster 
Jesus Christus, qui venturus est judicare vivos ei 
imurtuos el sxculuui per ignem. Aiwuen, 


XVIII. 


EXCOMMUNICATIO QUAM SALLA, EPISCOPUS UR- 
GELLENSIS$ , FECIT ADVERSUS  INVASORES 
RERUM ECCLESIASTiCARU M. 


b Univers's episcopis circumquaque ubique com- 
manentibus per quadritida climata cospii, Sanlinur. 
Dei gratia humilis sancte sedis Urgellensis episcopus. 
Gratia vobis et pax a Deo semper multiplicetur. Ve- 
siris auribus, o sanctissimi Patres, nostra lingua ne- 
quit effari nec litteris comprehendi quantas et qua- 
les persecutiones nobis a pravis et perversis homi- 
nibus quotidie inferuntur. Attamen, necessitate co- 
gente, vel pauca de multis vobis intimare satagimus. 
Ánuo denique prasenüi nongentesimo nonagesimo 
primo Ltrabeationis dominice emerserunt se viri ini- 
qui ad destruenda ecclesiastica jura, ut everterent 
aniinos principum qui videntur terere vel regere 
terras vel comitatos diocesaneos ecclesim nostra 
| fen ap genitricis videlicet Domini nostri alinss 

arie, cui Deo auctore deservimus. In tantum ex- 
crevit malitia eorum uti ad illorum suasionem comites 


b Ex archivo ecclesix Urgellensis. 


951 


AD MARCUCLFI FORMULAS APPENDIX. 


vel priucipes nostri vi 3uferrent a nobis et ab Ec- A dos, aut aliquis fidelis ordo ecclesiasticus se pre- 


clesia eui largiente Christo pr:sidemus, omnes dio- 
ccsanas ecclesias el omnem censum quod jure epi- 
scop:li debetur exsolvere nobis de duobus comita- 
tibus integris, Cerdaniensem scilicet et Berehitanum, 
nulla culpa super nos existente; sed semper cum 
bumilitate ae satisfactione requisivimus eos. Et non 
solum easdem ecclesias suffraganeas abstulerunt, sed 
insuper ips»s fruges omnes vel decimas quas prater- 
jto anuo Dominus ibidem dedit, necnon et nostros 
ministeriales exinde cuin vi expulerunt. Ob id deni- 
que obsecramus nimium sanctitatem culminis vestri 
ut ipsos nefandos homines, qui animos principum 
vel comitum ad Loc nefas excitarunt, id est, Arnal- 
dum et Radulfum, excommunicare ne differatis , 
necnon et omues sequaces eorum, simul et ipsas 
ecrlesias omnes cum illorum terminos qui sunt in 
supradictis comitatibus, ita ut nullus episcopus, 
nullus presbyter, nullus diaconus, nullus clericus, 


sumat vindictam exercere in armis caroalibus , nig 
tantum in oratione et virtute Spiritus saneti et es- 
nonicea damnatione feristur. Quod 23utem sedes 
episcoporum et tironus speculationum potestas ja- 
dicaudi et solvendi atque ligandi s Domino est illis 
data atque coucessa , sicut ipse Salvator in Evange- 
lio 3i : Quecunque ligareritis super terram, erunt 
ligata et in celo; et quecunque solveritis super terram, 
erunt. soluta et in celo. Et alibi : Accipite Spiritum 
sanctum. Quorum remiseritis peccata, remittuntur eis. 
Ei quorum retinueritis, retenta sunt. ldeo ista przeo- 
limus, charissimi, ut iutelligatis potestatem episce- 
porum vestrorum, ín eisque Deum veneremini , et 
eos ut animas vestras diligatis, et quibus illi aca 
communicant non communicelis , et quos ejeceri 

non recipiatis. Multum enim timenda est senteniia 
eorum, quia a Domino collata est illis potestas li- 
gandi atque solvendi. Ob hoc igitur ego Salla in- 


cujuscunque sit ordinis, audeat ibi ullum ministerium p dignus , non meis meriiis, sed nutu Dei episenpes , 


ecclesiasticum [acere vel celebrare usque ad leyiti- 
mam satisfactionem vel emendationem veniant, et 
ipse episcopatus canonice sit redditus ecclesiae 
generali eui a Deo est aitributus, etin... .... 
dicti rei de me Sanlane episcopo absolutionem acci- 
piaut. Sane ipsam comitissam Ermergards eum 
filios et filias suas ab bac excommunicauone exclu- 
dimus et separamus atque sequestramus ; et volu- 
Ius atque nostra absolutione firinamus ut in qualicun- 
que Ecclesia. . ... » comitatibus venerint, licitum sit 
illis ibidem orare et missas audire et divinum officium 
celebrare; ipseque ecclesia tandiu sint solute quandiu 
illi comites et illa comitissa intus perstiterint. Ex- 
communicationein quede laliterin conspectu vestro 
volumus fieri sicut subter insertum est, vobis in 
eadem eonsentientibus vel subscribentibus. Sanctain 
ilaque individuam invocantes Trinitatem, auxilium 
quoque omnium sanctorum nobis petentes, exora- 
mus ut Arnaldum et Radulfum, qui animos comi- 
tissze Ermergardis vel animos filiorum illius ad hoc 
incitarunt ut auferrent. episcopatum Cerdaniensem 
vel episcopatum de Berchitano de jure vel ditione 
sancte Marie sede Vico vel de potestate Sallani 
episcopi, et omnibus in boc errore consentientibus, 
Dominus sua virtute comprimere eos et brachia illo- 
rum alligare dignetur. Sequentes quoque apostoli- 
cam sententiam, eos et omnes sequaces eorum a 
liminibus sancte Dei Ecclesie sequestramus, eta 
corpore et sanguine Domini nostri Jesu Christi sepa- 
ramus, et ab omni consortio saucizx religionis Chri. 
stiane disrumpimus ipsos et omnes quicunque par- 
tibus illorum consenserint aut illis adjutorium prae- 
buerint. Ab hodierno die et deinceps maledicti et 
excommunicati permaneant usquequo ad satisfactio- 
nem veniant aut venire voluerint. Si quis vero su- 
perbus aut contuniax huic nostrae definitioni assen- 
tire noluerit, vel hanc excommurnicationem  obser- 
vare neglexerit, hunc divino zelo accensi eum Juda 


lanta audita sanctorum Patrum canonum instituta , 
cum consensu et adjutorio domni Vivani Barciso- 
nensis episcopi, seu etiam domni Aimerici epi-copi, 
cum canonicorum et sscerdotum nostrorum neeuoo 
ei abbatibus vel monacliorum suffragia , accessi 
flamina Syiritus sancti, excommunicamus atque ali 
gamus omnem episcopatum Cerdaniensis vel Ber- 
chitaneusis ad Patrew, et Filium, et Spiritum san- 
clum , et omnes ecclesias qua in dietos comiatos 
sunt, tam pracipsas quam suffraganess qui iníra 
ejus terminus sunt, ut nou habeat ibidem nullum 
ministerium sacerdotale factum nisi per nostra 
absolutione aut per nostra propria voluntate de 
feria tertia post Dominicsm primam de Quadraze- 
sima inautea usquequo przdictus episcopat.s red- 
ditus sit ad sancta Maria et in nostra sit potestate 
cum ipsas parochias quod nobis abstulerunt vel ra- 
nesbla, et cum ipsos oblatos qui exinde exierunt. 

erumtaiuen sciatis quia ipsa comitissa domna Er- 
mergards cum filios el filias suas nec excomuuni- 
camus, nec nullius vinculo canonicae damnationis 
contra eos facimus, sed tantum oinnes homines tam 
clericos quam laicos qui bane malitiam tractaverunt 
adversus sancta Dei Ecclesia, et consilium dederuut 
et ipsa comitissa et filius suos de hunc masxiuum 
peccatum, et. vastatores fuerunt atque raptores et 
fraudatores vel sacri:egi et fures, sicut Juda proditor. 
Hos tales praesuimuptores et ecclesiis sancte Mariz 
raptores , vel suarum facultatum alienatores, e€i- 
cepto ipsa comitissa cum filios suos, nos süpradicti 
Salla praesul , et Vivas gratia Dei episcepus , et Ai- 
mericus episcopus, cam canonicorum et sacerdotum 
nostrorum , sive cum abbatibus vel suffragia moos- 
chorum, excomnmunicamus eus ad Patrem, et Filium, 
et Spiritum sanctum , et per omnes ordines ange- 
lorum et archangelorum et omues virtutes ceeloram, 
sivé per omnes patriarchas et prophetas, et per 
omnes apostolos et. martyres vel conlessores, ei per 


Pomini proditore zterua punitione sub anathematis D omnes sanctos Dei sic eos excommuuicamus et asa- 


vinculo, nisi resipuerit, iu inferno damnatum con- 
wadimus. Qui vero hujus excommunicationis pro Dei 
tiinore observator exsliterit, gratiam et misericor- 
diam a Domino nostro Jesu Christo consequatur. 
Amen. Salla, gratia Dei episcopus Orgellensis, huie 
siatuto nostro, in quo totam causam Dei judicio 
commisimus, subscribimus et confirmamus. Aimeri- 
cus, episcopus Ecclesie Ripacurcensis, hanc consti- 
tutionem con(irmavi atque subscripsi. 


XIX. 
ITEM DE EADEM RE. 


* Orthodoxorum catholicorum Patrum divinitus- 
que inspiratorum canonum promulgavit auctoritas 
per universas provincias pro ingruentibus eecle- 
ajasticis fÜluctuationibus ut nullus episcopus, sacer- 


*? Ex archivo ecclesie Urgellensis, 


thematizamus atque abomiuamus et aljenamus ess 
atque abjicimus a liminibus sanctm Dei Ecclesiz, 
et segregamus eos a corpore et sanguine Dowisi 
nostri Jesu Christi et a consortio Christianorum &- 
delium , usque ad dignam satisfactionem et emea- 
dalionem veniant ante altare sanctse Marie sedis 
Vico et coram Salla episcopo et canonicos ejus; et 
usque absolutionem babeant de supradicto Sall 
episcopo , ita permaneant excommunicati et abeati- 
nati sicut jam supra dictum est in ssecula szeculorog. 
Aminen. 
XX. 


ALIA FORMULA EXCOMMUNICATIONIS , D.YERJIA 
A SUPERIORIBUS. 


Ex auctoritate Dei omnipoteutis Pauis, e Fill, 


953 


DISSERTATIO DE JUDICIIS DEI. 


951 


et Spiritus. sancti , et sanctorum canonum , sanctze- A evangelistz, qui sua przdicatione mundum nuiversume 


que et intemeratze virginis Dei genitricis Maris, at!que 
omniam coestium virtutum, angelorum, archange- 
dorum , thronorum , dominationum , potestatum , 
eberubim ac seraphim , et sanctorum patriarcharum, 
prophetarum , et omnium apostolorum et evange- 
Wetarum, et sanctorum Innocentium, qui in conspectu 
Agni soli digni inventi sunt canticum cantare no- 
vum, ei sanctorum martyrum, et sanctorum con- 
fessorum, et sauctarura virginum , atque omnium 
- simul sanctorum et electorum Dei, excommunicaumus 
et anathematizamus bunc furem, vel hunc malefacto- 
rem , et a liminibus sancie Dei ecclesix sequestra- 
mus, ut siernis suppliciis cruciandus mancipetur 
eum Dathan et Abiron, et cum his qui dixerunt 
Domino Deo : Rercedea nobis, scientiam viarum tuarum 
nolumus. Et sicut aqua ignis exstinguitur, sic exstin- 
guatur lucerna ejus in szcula szculorum , nisi resi- 
puerit et ad satisfactionem venerit. Amen, M.ledicat 
illum Deus Pater, qui bomiuem creavit. Maledicat 
ilum Dei Filius , qui pro homine passus est. Male- 
dicat illum Spiritus sanctus, qui in baptismo effusus 
est. Maledicat illum sancta crux , quam Christus pro 
nostra salute hostem triumphans ascendit. Maledicat 
illum sancta Dei Genitrix et perpetsa virgo María. 
Maledicat illum sanctus Micliael, aniinarut susceptor 
sacrarum. Maledicant illum oinnes angeli et archan- 
geli, principatus et potestates, omnisque militia 
ecclesiis exercitus. Maledicat illum patriarcharum 
et prophetarum laudabilis numerus. Maledicat illum 
Sanctus Joannes przcursor et baptista Christi prz- 
eipuos. M.ledicat illum sanctus Petrus et. sanctus 
Paulus atque sanctus Andreas , omnesque Christi 
apostoli, simul et caeteri discipuli , quatuor quoque 





converterant. Maledicat illum cuneus martyri. et 
confessorum mirificus. qui Deo bouis operibus pla- 
citus inventus est. Maledicant illum sacrarum  virpi- 
num chori , quxe mundi vana eausa honoris Christi 
respuenda contempserunt. Maledicant illum Oo:nes 
saneti qui ab initio mundi usque in finem sxculi Deo 
dilecti inveniuntur. Maledicant illum cceli et. terra 
et omnia sancta in eis manentia, Maleiietus sit ubi- 
cunque fuerit, sive ín domo, sive in agro, sive in 
via, sive in semita , sive in silva , sive in aqua, sive 
ja ecclesia. Maledictus sit vivendo , moriendo, man- 
ducando, bibendo , esuriendo , siendo, jejunaudo, 
dormitando, dormiendo, vigilando, ambulando, stan- 
do , sedendo , jacendo , operando, quiescendo, min- 
gendo, cacando , flebotomando. Maledictus sit itr 
totis viribus corporis, Maledictus sit intus el evte- 
rius. Maledictus sit in capillis, maledictus sit in cere- 
bro. Maledictus sit in vertice , iu. temporibus , iu 
fronte, in auriculis, in superciliis, in oculis, in genis, 
in imaà3illis, in naribus, in dentibus mordacibus, in 
labris sive molibus, in labiis, in gutture , in hume- 
ris, in armis, in brachiis, in manibus, in digitis, iu 
pectore, in corde, et in omnibus interioribus sto- 
macho tenus , in renibus , in inguinibus , iu femore, 
in genitalibus, in coxis , in genibus , iu eruribus, in 
pedibus, in articulis, et in unguibus. Maledictus sit 
in totis compaginibus membrortun ; a vertice capitis 
usque ad plantam pedis non sit ín eo sanitas. Male- 
dicat illum Christus Filius Dei vivi toto sue majes- 
tatis imperio: et iusurgat adversus eum cc um 
eum omnibus virtutibus quz in eo moventur , ad 
damnandum eum, nisi pomituerit et aJ satisfactio- 
nem venerit. Amen. Fiat, fiat, Ameu. 





DISSERTATIO DE JUDICIIS DEI, 


SIVE 


EXPERIMENTIS VETERUM , 
AD SCRUTANDUM HOMINUM CRIMEN, SIYE INNOCENTIAM. 


[Ex Muratorii Antiq. Ital. medii evi, tom. III.] 


Inter antiquorum ritus qui ad tempora nos'ra C bat. Quid hic Augustinus ? « Elegi (ita ille scribit 


minime penetrarunt, imo jam diu proscripti sunt , 
Judieia Dei potissimum animadvertere ad eruditio- 
mem nostram pertinet. Eo nomine olim signiflcaban- 
tur experimenta a Christianis instiluta cum invoca- 
tione nominis divini, ut si quando objecta alicui 
 erimina dubia, aul occulta forent, accusationem 
Suam setor, interveniente Deo, probare, aut reus 
eluere posset. Nimirum sibi nullo negotio eorum 
temporum homines persuudebant Deum scelerum 
ultorem , innocenti:? vero patronum, prodigiis quo- 
que, si invocaretur, certaturum pro detegenda veri- 
t816, quam pertingere oculi humani acies nequibat. 
Bine sensim varii instituti fuere modi , quibus explo- 
rari putabatur de controversis criwinibus scientia 
et testificatio Dei. Proinde experimenta b:ec appel- 
lata fuere Judicia Dei, quasi ad omniscieniis judi- 
cium controversia defe:retur, et inde justa sententia 
exspectanda foret. Purgationes quoque dicebantur, 
quoties ad ea confugiebat accusatus , ut. illatum cri- 
men a se removere!, Omuiuim antiquissima purgatio, 
neque solum antiqua, sed semper a conciliis et Pa- 
tribus probata , jusjurandum fuit , quod alio nomine 
Sacramentum vocarunt. Ut major in. ipso emittendo 
reverentia foret, illud super sanctorum tumulis at- 
que reliquiis praebere mos olim fuit, Circiter ànnum 
Christi 404 sancti Augustini discipulus accusatus a 
Bonifacio prospero: erimen in ipsum Bonifacium 
transtulit. Dubia res crat ; ecandali periculum in:ta- 


epistola 78 , olim 137) aliquid medium, ut certo 
placito se ambo constringerent ad locum sanctum 
se perrecturos , ubi terribiliora opera Dei non sa- 
nain cujuscunque conscientiam multo facilius aperi- 
rent, et ad confessionem vel paena vel timore com- 
pellerent , » etc. « Multis notissima est sanctitas loci, 
ubi beati Felicis Nolensis corpus conditum est : quo 
volui ut pergerent, quia inde facilius fideliusquo 


' scribi potest quidquid in eorum aliquo divinitus [ne- 


rit propalatum. » Et sane quam celebris ea tempe- 
state foret sancti Felicis Nolani tuinulus, ex hujus- 
modi etiam miraculis, Natales in ejus honorein 
conscripti a sancto Paulivo (quorum pars a me pri- 
mum evulgata fuit in tomo primo Anecdotorum) sa- 
tis produnt. Addit Augustinus : « Nam et nos novi- 
mus, Medio'ani apud memoriam sanctorum, ubi 
mirabiliter et terribiliter daemones conlitentur, fu- 
rem quemdam, qui ad eum locum venerat, ut (al; 
$11 jurando deciperet , compulsum fuis-e confiteri 
furtum.» lta Gregorius Magnus, in epistola 23 lib. n, 
ad Justinum pratorem scribit se in Leone quidem 
episcopo nullam invenisse culpam ; attamen subdit ; 
« Ne quid videretur omissum , aut nostro potuisset 
dubium cordi remanere, ad beati Petri sacratissi- 
mum corpus districia euin ex abundanti fecimus sa- 
crawenia prebere. Quibus praesiilis, magna sumus 
exsultatione gavisi, quod liujuscemodi experimento 
innocentia ejus evidenter en:tuit. » ldem factum a 


955 


AD MARCULFI FORMULAS APPENDIX. 


950 


Martino diacono ipse tradit epistola 18 lib. vit, ut A coram Henrico IV, Germania ac ltalie rege ; tum 


2la loca omittam. Ad sancti quoque. Geminiani 
Mutinensimm episcopi el patroni tumulum. habita 
hujusmodi judicia, ostendam in dissertatione 58, de 
Christian. veneratione erga sanctos. Imo quoties 
episcopis atque ipsis Romanis pontificibus aliquod 
crimen objectum fnit, non aliam viam iidem inierunt, 
"ut sese innocentes ostenderent, Sed quia perquam 
commoda ratione videbantur mu!ti criminationes 
evadere, interposito duntaxat jurejurando, sancitum 
fuit ah antiquis principibus, diuque servatum, ut 
accusatus alios quoque adhiberet testes innocentiz 
$usP, quos sacramentales, vel sacramentarios, vel 
eonjuratores appellare vulgo consueverunt. Atque 
hinc nata formula dicendi, jurare quarta manu, 
quinta manu, etc., hoc est, quatuor, quinque, et 
pluribus conjuratoribus adhibitis sese purgare. ld 
moris in Italia quoque temporibus Langobardoruin 
fuisse observatum, nos edocebit lex 567 Rotharis 


alii episcopi et presbyteri, quos omitto. À nonnullis 
etiam conciliis probata est ejusmodi purgationis for- 
ma, in qua nihil superstitionis, nullamque Dei ten- 
tationem invenias. Et sane vix a jurejurando differ'. 
AUamen sxcula posteriora unum jusjurandum Pe 
legitima et canonica purgatione dcceperunt. Sed 
prier istas excogitat:e sunt ab antiquis alize ratio- 
nes eruend:e, ut sibi persuadebant , veritatis oeccul- 
tz, et accusationis aut confirmandz ant diluendz, 
idque non sine ingenti temeritatis, et nimiz credu- 
litatis nota. Non has Ecclesia adinvenit, non bas 
Romani ponti(ices unquam probarunt, imo eas tan- 
dem penitus sustulerunt. Propterea puryationes vul- 
gares, quasi a vulgo institut:e , appellabantur ; uti 
et judicia Dei , cujus nominis causam antea aperui. 
Primum locum faciam judicio aque frigidz». Cum 
gravia flagitii alicujus indicia quemquam gravabant, 
Sed non ila ut convinci reus posset, res ad Deum 


regis, part. y, tom. 1 Rer. lialicar., ubi hzec verba: p judicanda deferebatur, pia quidem, sed temeraria, 


« Si contigerit, hominem post datum fidejussorem 
" de sacramento , et sacramentales nominatos , mori , 
etc., » Additur ibi : « Sacramentum tunc intelligitur 
ruptum , quando presentibus sacrosauctis Evange- 
liis, aut armis sacratis, ille, qui pulsatur, eum sa- 
cramentalibus suis se conjupnxerit, etc. » Usitatissi- 
mum vero fuit ubique jusjurandum emittere ad 
sancta Dei Evangelia, testibus etiam sanctis viris 
Ambrosio, et Gregorio Nazianzeno. Propterea in 
eiusdem quoque Retharis lege 564 iterum occurrit 
«jurare ad Evangelia sancta cum duodecim aidis 
suis, id est sacramental bus , et jurare ad arma 
. Sacrata. » Scilicet omnibus Septeutrionalibus popu- 
lis, uti Da Cangius erudite ostendit in Glossario La- 
tino, maxime probabantur sacramenta praestita tactis 
armis, quibus benedixerat ante sacerdos. Proinde a 
scopo aberravit Macer in Ilierolexico, ad vocem Ju- 
ramenium, contendens hic significari arma sacerdo- 
talia, hoc est, instrumenta sacrificii, seu paramenta 
sacra. De veris armis hzc intellizenda sunt , in qui- 
bus post sacra opinionem llonoris statuebaut tunc 
militares viri. Locum vero et formulam ad jurandum 
przscripsit Italico populo Carolus Magnus in lege 
Langobard. 38, hisce verbis : « Omnia sacramenta 
in ecclesiis aut super reliquias jurentur. Et quie in 
ecclesia jurauda sunt , vel cum septem electis , aut 
si duodecim esse debent. Et sic jurent : Si illum 
Deus adjuvet, ct illi saneti, quorum reliquixe iste 
Sunt, ut veritatem dicat. » Plura non addo, ne lon- 
gius quam par sit lectorem in hocce argemento de- 
ducam. liiud tantummodo adjiciam , hune unum 
purzationis modum pro legitimo a Patribus setnrer 
habitum, et canonicum adhoc appellari. Consuleudus 
est in hane rem Gratianus Causa. 2, Qusstion, 
quinta, et Gregorius IX, in Decretal., lib. V, tit. 54, 
de purgat. canonica. 


Judiciis quoque canonicis adjungenda videretur & 


purgatio per Eucharistiam, cujus hzc fuit metho- 


ul dixi, persuasione. Parabatur, sive deligebatur 1a- 
cus aquze, ad quem accusatus , antea in templo mo- 
Qilus et adjuratus, accedebat ; et przemissis orationi- 
bus, atque invocato Deo teste veritatis, ac scelerum 
vindice, in altum projiciebatur, inteutis interea 
astantium oculis, num aqua eum reciperet, an 
sustentaret. Non ingratum, puto, lectoribus érit 
accipere descriptum verbis antiquorum huuc ritua, 
quando ejus duplex monumentum ex membranis 
eductum przsto mihi est. Primum descripsi.e per- 
vetusto Ántipbonario , nempe circiter anpum Christi 
1150 manu exarato, et existente in bibliotheca in- 
signis capituli metropolitani canonicorum Mediola- 
nensium ; quod olim spectabat ad canonicam Vallis 
Travali:e. Alterum excerpsi ex autiquissimo Rituali 
ms., quem olim possidebat amicus meus D. Cole- 
$linus Lorefice monachus Benedictinus. lta vero in- 
scribitur Mediolanensis ms. ritus. 


« Ordo ad faciendum judicium ad aquam frigidam. 


« Hoc est verum judicium ad huminem qui debet 
exire in aquam frigidam. 

« Quando Komani propter invidentiam tulerunt 
domno Leoni papse oculos et linguam , propter the- 
saurum sancti Petri, tunc venit ad imperatorem 
Carolum, ut eum adjuvaret de inimicis suis. Tunc 
imperator duxit eum Romam, et restituit eum iu 
locum suum, et thesaurum supradictum non potuit 
invenire aliter, nisi per istud judicium ; quod judi- 
cium fecere beatus Eugenius , et Leo, et imperator, 
ut episcopi et abbates el coinites firmiter teneant et 
credant quod probatum habuerunt illi saucti viri , 
quod iuvenerunt. 

e Cum homines vis dimittere in aquam (riqidam ad 
probationem , ita debes facere. Accipe illos homines, 
gnos vis millere in aquam, et duc eos ad ecclesiam 
coram omnibus. Et cantet presbyter missam , et faciat 
illos ad ipsam missam offerre. Cum autem ad commau- 


dus. Cum accusatus suspicionem a se amoliri cupie- D nionem venerint, antequam communicent, interroget 


lat alicejus criminis, quod manifestis rationibus aut 
confirmari, aut dealbari mrequ. bat, ad sacram syn- 
axim adducebatur. Et antequam Domini corpus ore 
acciperet , coram astantibus protestabatur : Corpus 
Domini sit mihi ad probationem hodie; aut aliud quid 
simile. Quo facto, quies ei resituebatur, dimissa Deo 
cura puniendi hominis, si is mendax commissum 
facinus negasset , aut ficte pollicitus aliquid fuisset. 
Purgationem hauc Adrianus Il papa anno 869 a Lo- 
thario Lotharingiz rege, suisque comitibus , acce- 
pit. Atque ipse rex czterique divino, quemadmodum 
creditur, judicio percussi, brevi finem vivendi fece- 
runt, ut habent Áunales Bertiniani, Metenses, etc. 
Sed przcipue episcopi et sacerdotes , alicujus culpze 
insimulati, consuevere sacrum celebrare, et ad com- 
munionem palam sese innocentes profiteri , Deum 
vindicem invocantes, si mentirentur. lta Gregorius 
ipsc septimus papa anno 1077 sc purgavit Canossae 


eos sacerdos conjuratione isla , et dicat : Adjuro vo8 , 
homines, per Patrem , et Filium, et Spiritum san- 
cum, et per veram christianitatem , quam vos sus- 
cepistis, et per Unigenitum Dei Filium, et sanctam 
Trinitatem , et per sanctum Evangelium, et per ist:s 
reliqu as, qux» in hac ecclesia sancta sunt, ut now 
przsumatis ullo modo communicare, neque acce- 
dere ad hoc sanctum altare, si vos hoc fecistis, aut 
consensistis, aut scitis qualiter hoc egeriat. Si ew- 
tem homines lacuerint , et memo ullum sermonem di- 
zerit , tunc accedat sacerdos ad altare, et communicet 
ex i lis quemcunque vull mitlere in aquam. Cum com- 
municant, dicat sacerdos ad unumquemque singu- 
los : Hoc corpus et sanguis Domini nostri Jesu Chri- 
sti sjt tibi acceptum ad probationem hodie. Expleta 
missa, (aciet ipse sacerdos aquam benedictam, et acci- 
piat ipsam aquam , et vadant ad. locum, ubi homines 
probati debeant esse. Cum autem venerit ad jam pre- 


957 


dictum locum, prebeat illis omnibus de ipsa supra 
benedicta aqua bibere. Ut autem dederit, dicat ad 
unumquemque : Hac est aqua benedieta, Sit tibi ad 
eomprobationem fidei. Postea vero conjuret sncerdos 
equam, wbi illos mittere debet : Adjnro et benedico 
te, aqua, in nomine Dei Patris omn'potentis , qui 
te iu principio creavit, et jussit ministrari humanis 
necessitatibus. Qui etiam te jussit segregari ab aquis 
superioribus. Adjuro te e iam per inellabile nomen 
Doniini nostri Jesu Christi, Filii Dei oinnipotentis , 
sub cujus pedibus mare elemento aquarum se calca- 
bile praebuit ; qui etiam se baptizari in aquarum ele- 
ment» voluit. Adjuro te etiam per Spiritum sanctum, 
cujus voluntate mare divisum est, et popu!'as Israel 
per illud siccis vestigiis transivit, ad cujus eliam 
vestigii invocationem Elias ferrum , quod de mauu- 
brio exierat, super aquas natare fecit, ut nullo 
modo suscipias hos homines, si in aliquo ex his 
sont culpabiles, quod illis objiciat, scilicet aut per 
Opera, aut per consensum, aut per scientiam , aut 
per ullum ingenium. Sed fac eos natare super te, ut 
nulla possit esse causa aliqua, aut nulla prestigia- 
tio, qu: illos possit non manifestare. Adjuro te per 
nomen ejus obedias, cui omnis creatura servit, 
quem cherubin et seraphin laudant dicentes : San- 
etus , Sanctus, Sanctus, Dominus Deus exercituum ; 
qui etiam dominatur per inflnita sz2cula sveulorum. 
Amen, Jtem post conjurationem aque apprehendat ip- 
s0s homines, qui ad judicium debent intrare. Exuat 
illos vestimentis eorum , et faciat osculari singulos san- 
ctum Evangelium et crucem Christi. Post hec is'a con- 
juratio fiat per unumquemque :. Adjuro, homo, per 
invocationem Domini nostri Jesu Christi , et per judi- 
cium aqus (íriyidze. Adjuro vos (te) per Patrem, et 
Filium, et Syiritym sanc'um, et per Trinitatem in- 
separabilem, et per DomiuumnostrumJesum Christum 
et per omnes angelos et archangelos et. per nomen 
Dei, et per diem tremendum judicii, et per viginti 
quatuor seniores, qui quotidie Deum laudaut, et per 
quatuor evangelistas Mareum et Mattheum, Lucam 
et Joannem, et per duodecim apostolos, et per om- 
nes sancios Dei, per martyres et confessores atque 
virgines, et principatus et potestates et dominationes 
et virtutes, et per throuos, cherubim et seraphiim, 
et per omnia seereta caelestia, et per tres pueros Si- 
drac, Mísac, et Abdenago, qui quotidie Deum lau- 
dant; et per centum quadraginta quatuor millia, qni 
pro Christi nomine passi fuerunt, et per Mariain Ma- 
wem Domini nostri Jesu Christi, et per cunctum 
populum sanctum Dei, et per illud baptismurn, quod 
Sacerdos vos (te) regeneravit; vos (te) adjuro, ut si 
vos$ (iu) hoc furtum scitis (scis), aut audistis (au- 
disti), aut bajulastis (bajulasti), aut in domos vestras 
(domum tuani) recepistis (recepisii), aut consentiea- 
tes. (consentiens), aut consentanei (consentaneus), 
fuistis (fuisti), aut si habetis (habes) cor incrassatum 
vel induratum, aut si ineulpabiles estia (inculpabilis 
es), evanescant corda vestra (evanescat cor tuum), 
et non su»cipial vos (te) aqua, neque ullum maleti- 
eium contra pravaleat. Per, ete. Üratio. Propterea 
obháixe te deyrecauur, Domine Jesu. Christe, tale 
signum (ac, ut siculpabiles sunt hi homiues (culpabilis 
est hic homo), nullatenus recipiantur (reeipiatur) ab 
aqua. Hzc, Domine Jesu Christe, ad laudem et glo- 
riam et invocationem nominis tui, ut omnes agno- 
scant quia tu es benedictus Deus, qui vivis et regnas 
in szeula saeculorum. Amen. Deinde accipiat modo 
presbyter de ipsa aqua benedicia, quam. prius. fecerit. 
Aspergat super unumquemque, et statim illos. projiciat 
ín aquam, » 

Accipe nune non dissimilem narrationem ex prz- 
leudato ms. Rituali. 


* Formulam hujus conjurationis habes supra in 
ordine ad faciendum judicium, etc. 
b Conjuratio aque hic est eadem quam accepisti 


DISSERTATIO DE JUDICIIS DET. 


À 


953 


« Benedictio aqua frigide ad furtum. 


« Justum judicium bomines, quia verum es!, quod 
domnus papa Eugenius constituit ad faciendum, ut 
nullum liceat perjurare super sancta sanctorum, ju- 
stum faciant, episcopi, abbates, et comites, el vassi 
dominici. Et est constitutum in omnem regionein 
Romanorum. 

« Adjuro te, homo, per Patrem, et Filium, et Spi- 
ritum sanctum, per diem tremendum, per viginti 
qu:'uor seniores qui quotidie laudant Deum, per 
centum quadraginta quatuor millia qui Christi mar- 
tyres sunt, et per omnes sanctas virgines, et. per 
beatam virginem Mariam, qux Christum portare 
meruit, et per illum baptismum, quem sacerdos super 
te regeneravit. In hoc tibi supra dico, cum sanctis 
tibi invocor, ut tu (ille) de hoc furto aut consensisti, 
»ut baju'asti, aut. conseutaneus fuisti. Cor incrassa- 
tum aut induratum. Si culpabilis es, non suscipiat 
eum hodie aqua. Pro hoc, Domine, fac siguum tale, 


B *! omnes cognoscant quia tu es Deus benedictus in 


22 


D 


secula saBculorum. Amen. 

« Incipit judicium, quod fecit beatus Eugenius cum 
domno papa Leone, et domino Carolo Magno impe- 
ratore, et Romani, hene thesaurum sancti Petri, 
et invidiam insimul tulerunt Leoni papse oculos et 
linguam. llle evasit vix de manibus eorum , et venit 
ad imperatorem Carolum, ut eum adjuvaret de suis 
inimicis. Et tunc imperator redusit. eum Roms. Et 
thesaurum supradictum non potuit invenire aliter, 
nisi per justum judicium; quod fecit beatus Euge- 
nius, et Leo papa, et imperator Carolus, ut episcopi, 
et abbates, seu comites firmiter teneant et credant, 
quia probatum habuerunt illi sancti, quos ipvene- 
runt. 

« [stam [acere debes, cum hominem vis mittere. in 
aquam ad probationem. Tunc accipe illos homines, 
quos in voluntate habes mittere in. aqua, et duc eos ad 
ecclesiam. Et coram omnibus canant missam, et [aciat 
eos ad ipai missam offerre. Cum autem ad. commu- 
nionem venerint, antequam communicent, interroget 
eos sacerdos et conjurationem istam d.cut. 

« Conjuratio hominis. 

« Adjuro vos, homines, per Patrem, et Filium, et 
Spiritum sanctum, ete. *. 

« Si autem ommes tacuerint. et nullus hoc. dixerit, 
accedat. sacerdos ad. altare, et. communicet eoe quos 
vult mittere in aqua. Cum autem commtnicat, dicat sa- 
cerdos per singulos : Corpus et sanguis Domini nostri 
Jesus Christi sit tibl hodie ad probationem. Postea 
vero conjuret sacerdos aquam, wbi homines mittendi 
sunt. 

« Conjuratio aque. 

« Adjuro te, aqua, in nomine Dei Patris omnipo- 
tents, etc. 5 

« Posi conjurationem autem aque, exual illes vesti- 
mentis eorum, et faciat illos esculari sanctum. Evan- 
gelium et crucem Christi Post hec, de ipsa aqua bene- 
dicta aspergat presby'er super ununquemque, ei pro- 
j'ciat eos statim in aqua per singulos. Hac autem om- 
nia (acere debent jejunando. Neque illi comedem cibos, 
neque qui pro ipsis mitlun(ur in aqua. 

« Conjuratio hominis. 


« Adjuro vos (te), homines (homo) ill., per invo- 
cationem Domiui nostri Jesu Christi, et per judicium 
3qu:e frigide, ete. *. » 

Cum audis communicantibus exhibitum fuisse cor- 
pus et sanguinem Duuwini, habes etiam autiquitatem 
ritus, qui in usu fuit, antea quam calicis usus laicis, 
ita jubente Kcclesia, adimeretur. Simul autem aui - 
madverte, non vulgo tantum probata olim fuisse 
hujusmodi spuria judicia, sed etiain nonnullis eccle- 


in supra landato ordine. 
c Vide supra formulam conjurationis hominutn., 


959 


AD MARCULFI FORMULAS APPENDIX. 


sissticis viris, quandoquidem in sacris eorum Ritua- A ut si innocens de hoc furto, unde porgatio qu»rendas 


libus non secus atque alia ecclesíastica instituta oc- 
«urrunt, Et sane ex ipsis Ritualibus alias non dissi- 
miles ejusdem ritus formulas edidere Juretus, Lin- 
denbrogius, Goldastus, Mabillonius, Du Cangius, Bi- 

nonius, el alii. Neque mirum quod tanta fides ad- 
jnegeretur hujusmodi probationum generi, cum ejus 
institutores venditarentur, si superis placet, Leo 1l, 
Momanus pontifex, et. Carolus Magnus, et beatus 
Eugenius, idem fortasse, qui Landulpho seniori, lib. 
n, cap. undecim., llistor. Mediolanens., tom. 1V 
Rer. ltalicar., memoratur. Grandia hxc nomina fi- 
dem miram invento conciliabant. Neque rudis Po- 
pelli erat fictioni larvam detrahere, et praesertim 
quod a sacerdotibus quibusdam res proponebatur, 
eorumque Hituales libri veluti certam hanc dete- 
gend: veritatis formam commendabant, Hincmarus 
ipse Rhemensis episcopus, vir doctissimus, inventum 
hoe laudabat in opuscu!o de Divortio Lotharii. Sed 
jam exclamantes audi : O barbarum ac truculentum 
imorem, fabulamque summe pernicio:am, qux homi- 
nibas fortasse culpa carentibus tam facile vitam eri- 
piebat! Dona verba, quzso.. Et inihi olim ea op:nio 
iusederat, infelices ita demersos animas reliquisse 
sub aquis, ac proinde ritum barbaricum exsecrabar. 
Gregorius Turonensis, lib. primo, cap. 69 et 70, de 
Gloria martyrum, auctor est duas mulieres adulterii 
accusatas ut aquis immergei:entur dijudicatas fu sse. 
Ex iis una innocens reputata super aquas ferri cepit. 
Alteram stylus sub aquis tenuit, ne ad fundum flu- 
minis perveniret : idque miraculi loco fuit; quapro- 
yter veluti insons dimissa est. Ad hzc Du Cangio re- 
ferente, in Statutis mss. Caroli T, Sicilie regis, qui 
post dimidium saeculi xri regnavit, ista leguntur : 
Quant aucuns estoit accusez d'aucun crime, dont il 

eust estre noyez, s'il m'estoit coupables, il ne pooiet 
norr. Mais ce n'est mie voirs; car ce feroit li banfices 
de l'air, qui le retient, non mie autre chose, Qua, si 
liene intel.igo, hzc sonant : « Cum de sliquo crimine 
quisquam accusabatur propter quod in aqua. suffo- 
candus esset, si inno: ens erat, su(Tocari non poterat. 
Sed istud minime verum est; flebat enim aeris be- 
nelicio, qui projectum in aquas retinebat, neque ob 
aliam causam id contingebat. » Hxc et mihi ante 
oculos erant olim. Verum in hanc rem diligentius 
introspiciens, deprehendi aliter rem actam antiquio- 
ribus szeculis. Clarissimus vir P. Edmundus Martene 
monachus Benedictinus, tom. lll, lib. i, cap. 7, de 
antiq. Eccles. Hitüb., aliquot. congessit formulas 
probationum in aqua frigida, ex arclivis Gallicis; 
nam et ibi idem inos summo iu honore et. vizore 
fuit. lta et P. Pezius in Thesauro Anecdotor. novis- 
Sin., part. in tomi lI, pag. 639, et antea Mabillonius, 
in Apalectis, pag. 164, noviss. Edition., alias edidere 
formulas ejusmodi ritus. Itaque apud eupdem Mar- 
tene ista. leguntur : « Deinde vero corda quadar, 
quie eum tenere queat, circa lumbos alligetur, atque 
iu corda (iat nodus; et sic in aquam suaviter, ne 


squam commoveat, demitiatur. Si vero. usque ad D 


nedum demersus fuerit, extraliatur ceu. salvus; sin 
autem quasi reus a videntibus zstimetur. » ltaque ani- 
madvertendum est (secus quam ego scripseram in 
notis ad legem Langobard. 55 Lotharii 1, part. ii 
tom. ] Rer. ltalicar.) eos solum in ejusinodi judicio 
culpae reos fuisse liabiios, quos aqua adversabatur, 
atque in sinu suo recipere negabat, perinde quasi 
scelere inquinatos ipsa quoque horreret. Caeterum 
qui revera demergebatur, protinus veluti iunoceus 
repulatus, ex aqua iucolumis educebatur. Attentius 
vide quid in supra evulgato ritu contineatur. Adjurat 
Sacerdos aquam ut nullo modo suscipial eos homi- 
nes, si in aliquo sunt culpabiles; sed faciat eos na- 
tare super se. Infra adjurautur homiues, ut si furtum 
Sciant, aut receperint, e.c., aut si inculpabiles sint 
(pro culpabiles ita ibi scriptum), evauescant corum 
corda, et non suscipiat eos aqua. lta in altera for- 
mula apud supra laudatum Martene rogatur Dcus, 


C 


est, in hanc aquam corpus suum immittere voluerit, 
confestim ab ipsa excipiatur aqua, Si autem culpa- 
bilis aut. reus, etc., ab ista aqua rejiciatur, etc. Di- 
serte etiam tradit supra memoratus Hincmarus, col- 
ligatos fune in aquam fuisse demissos, ne si innoxios 
aqua reciperet, ii periclitarentur. Quare nocentes, 
uli supernatantes, minime in imum, ut ferunt, di- 
labebantur. Atque, ut. vides, nullum aliud in ejus- 
modi judicio periculum aderat, nisi cum aqua irata 
sinum aperire nolebat cadenti bomini, tunc enim is 
illati criminis reus decernebatur. Commodissimam 
prefecto dicas vel pro perditissimis hominibus viam 
istam sese purgandi. Imo veniam 'efflagito ego, si 
suspicer ab aliquo versuto potius quam pio viro ad- 
inventam fuisse rationem banc explorandz veritatis, 
ut per minime periculosum experimentum sub spe- 
cie divinz revelationis eriperetur panz aliquis im- 
probus, et veluti testimonium innocenti: biaberetur, 
quod illum aqua in sinum suum excepisset, ac mi- 
hime $uo dorso sustentasset. Per quam rudes pro- 
fecto fuerint homines iis szculis oportet, et non levi 
creduli'ate laborarint, quando ad innocentiam di- 
gnoscendam pro coelesti voce atque prodigio acci- 
piebant, hominem bene ponderosum in aqua mergi. 
Sed ne quid dissimuleim, in Chromco Mosomensi edito 
à Dacherio, ad annum 1166, narratur et nonnullis bx- 
reticis, deprehensis apud Vizeliacum, duos sese ob- 
tulisse examini aqua. « Adducti sunt ergo ad judiciunr 
examinis a quz ; et eorum unus omnium judicio salvus 
per aquam factus est. Fueruut. nonnulli qui ex:nde 
dubiam tulere sententiam. Alter porro remersus in 
aquam, fere omuium ore damnatus est, etc. Ipso 
peiente, ad aquie judicium reductus, et secundo de- 
mersus, ncc vel parum ab aqua receptus est. Bis 
denique damnatus, igni ab omnibus adjudicatus est. » 
Guibertus quoque abbas Novigenti, lib. m, cap. 14, 
de Vita sua, per miraculum narrat de fure quodam. 
De altero eadem habet llermanuus monachus in lib. 
Miracul. sanctae Marie Laudun. Quibus in exemplis 
vides sese Deum accommodasse interdum ad homi- 
num piam (idem et preces. Mabillonius quoque iu 
Amialib. Beuedictin., ad annum 1024 et 1030 paria 
miracula contigisse refert. Si vers sunt etiam. quie 
interdum audivi, in Transilvania perdurat adbue ex- 
perimentutn aqua ad dignoscendas sagas, sive iu- 
cantatrices maleficas, quarum ingeus copia ibi tradi- 
tur esse, et de quibus multa narrantur, quze tamen 
credere vera sapiens nolit, nisi suus ipse oculos te- 
stes adhibeat. 

Ejusdem quoque generis, et in eumdem (inem ex- 
cogitatum fuit alterum judicium pauis et casei. Nempe 
post multas ecclesiasticas ceremonias, orationes, 
missam, et communionem, accusato panis el caseus 
benedicti tradebantur. Si edere et glutire poterat, 
jam explorate illius innocentia omnes plaudebant. 
Sin cibus comedi atque in ventriculum demitti ne- 
quibat, contiuuo objecti criniiuis reus dijudicabatur. 
Judicium casei in Germanico Codice prostans indi- 
caruut etiam Eccardus, el clariss. I. Godefridus ab- 
bas Gou wicensis, lib. 1, cap. 2 Chronici Gottwicen. 
Accipe nunc ejusmodi ritus descriptionem nondum 
editam ex anliquissimo hituali supra mihi memo- 
rato. 


« Benedictio panis et casei. 


« Agios, Agios, Agios. Sancte Pater, qui es invi- 
sibilis, aternc Deus, omnium rerum creator, Deus 
spiritalium orator, qui cunctorum conditor es, et 
arcana couspicis. Qui-scrutaris corda et renes, Deus, 
deprecor te ; exaudi verba deprecationis mez, ut qui 
lioc furtum adiniserit, panis vel caseus iste fauces et 
gultura eorum transire non possil. Amen. 


« Alia benedictio. 


« Domine, qui liberasti Moysen et Aaron a dextra 
JEgypti, David de manu Goliz, Jonam de ventre 


861 


DISSERTATIO DE JUDICIIS DEI. 


ons 


ceti, Petimm de fluctibus, Paulum de vinculis, A 61 ejusdem partis n tomi l Rer. ltalicar., his ver- 


Theclam de bestiis, Susannan «le falso crimine, tres 
pueros de camino ignis ardentis, Danielem de lacu 
leonum , paralyticum de grab.to, Lazarum de mo- 
numento , ostende misericordiam tuam, ut qui hoc 
furtum commiserunt , panis vel caseus iste fauces 
vel guttura eorum transire non possit, Per, etc. 


« Conjuratio panis et casei. 


« Te igitur, clementissime Pater, per Jesum Chri- 
stum filium tuum Dominum nostrum supplices roga- 
mus et petimus, ut inh:reas liuguas gutturibus is:o- 
rum hominum , qui hoc furtum feceruut vel com- 
miserunt, 3ut nunquam manducent neque glutiant 
creaturam tuam panem et caseum istum, ut sciant 
quia iu es, et non est alius Deus prater te. Summe 
Deus, qui in cadis moraris, qui habes ob triniiatem 
et majestatem tuam justos angelos tuos; emitte, Do- 
mine, angelum tuum Gabrielem, qui ora haereat 


bis : « Si quis servum alienum sine voluntate domi- 
ni sui in sacramenti miseri! , aut manum in calda- 
ria mittere fecerit, componat doinino ejus solidos 
viginti. » Gregorius quoque Turonensis non dissimi- 
le experimentuin narrat lib. primo, cap. 81, de Glo- 
ria martyrum, quod institutum fuit inter catholieum 
et hzreticuin. in. orthodoxze fidei testimonium. Hae 
de re legendus Du Cangius in Glossar. Latin. ad vo- 
cem Aqua, et videndz f.rmulze hujus ritus apud 
supralaudatum Martene, tom. Ill, lib. 11, cap. 7, de 
antiquis Eccles. Ritibus. Ego tantummodo proferau 
quae in nuper laudato Rituali ms. de hoc ritu haben- 
tur, uude etiam elucebit nibil aliud quam manum 
immitti consuevisse in aquam ferveutem , cum eju»- 
Inodi experimentum peragebatur. 


« Benedictio super aquam [erventem. 
« Deux judex justus, fortis et patiens, qui auctor 


guuuribus eorum , qui hoc furtum fecerunt, ut nec p pacis es, et judicas aequitatem, judica quod justum 


manducent nec glutiant creaturam tuam panem et 
caseum istum, Abrabam , Isaac , et Jacob, lios pa- 
triarchas invoco cum duodecim millibus angelorum 
et archangelorum. Invoco quatuor evangelist.s, Mar- 
cum, Matthzum, Lucam , et Joannem. Invoco Moy- 
sen et Aaron, qui mare diviserunt , ut ligent linguas 
gutturibus istorum hominum, qui hoc furtum fece- 
runt, aut consenserunt, Si banc creaturam (uain 
panem et caseum gustaverint , tremulent sicut arbor 
tremulus , et requiein. non habeant nec requiescaut 
in faucibus eoruin creaturam pauis et casei, ut sciant 
omnes quia tu es Deus, et non est alius prater te. 
Per, etc. 


« Conjuratio hominis. 


« Conjuro te, homo, per Patrem, et Filium, et 
Spiritum sanclum , et per tremeudum judicii diem, 
per quatuor evangelistas , per duodecim apostolos, 
et per sexdecim prophetas , et per viginti quatuor 
seniores , qui quotidie in laudem Dei adorant, per 
illum Redemptorem , qui pro nostris peccatis manus 
suas sanctas in cruce suspendere dignatus esl, si in 
hoc furiam mistus es, aut fecisti, aut bajulasti, tali- 
ter tibi ordinetur de manu Domini, vel de tauta sua 
sancta gloría et virtute, ut panem et caseum istum 
non possis manducare, nisi inflato ore, cum spuma 
et gemitu et dolore et laerymis ; faueibusque tuis 
8is constrictus per eum qui venturus est judicare vi- 
vos et mortuos, et szeculuin per ignem. » 

In Antiphonario quoque vetustissimo capituli me- 
tropolitani Mediolanensis , cujus supra mentionem 
feci, legebatur benedictio panis et casei ad invenien- 
dum qui furatus est. Ast ego, ne lectori sim trdio, 
unicum exemplum attuli, et. presertim quod. nou 
dissimilis hujusce judicii descriptio oceurrat. apud 
prelaudatum Martene in libr. de antiquis Eccles. 
litibus. Gravioris coutra discriminis fuit judicium 
aquas ferventis. In lianc demissus liomo si urebatur, 
intentati criminis nulla defensio supererat. [s enim 
reus a colo indicatus credebatur. Vicissim vero 
innocentem deprzdicabant ( neque injuria ) ubi is 
inde ille:us emergebat. Manuin. tantummodo, non 
aulem corpus totum, in lebetem ferventis aquae ea 
occasione solitam fuisse immilti , an'iquorum monu- 
menta testantur. Imo innuere videutur, servos dun- 
ta1at alicujus culp:? arcessitos subiisse ejusmodi ju- 
dicium. In capitulari Ludovici Pii, edito anno Chri- 
sti 819 apud Daluzium, tom. primo Capitular. lteg. 
Francor., pag. 598 et 669, atque inter Leges Lau- 
gobsrdicas, cap. 9, Ludovici Pii, pag. 123, part. i1 
tomi | Her. [talicar., ubi de hoimiciuiis intra zdes 
Sacras perpeiratis agitur, hiae& babentur: « Siproprius 
servus hoc commiserit, judicio aqua ferventis exa- 
sminetur, utrum lioc sponte, an se defendendo fecis- 
set, Et si manus ejus exusta fuerit, iuterficiatur. » 
Sed longe antea r.ium eumdem indicaverat Liut- 
prandus, Langobardorum rex, lege 21, lib. v, pag. 


D 


est, Domiue, et rectum judicium tuum Qui respicis 
super terram, et facis eain tremere. Tu Deus opuii- 
potens, qui per adventum Filii tui Domini nostri Je- 
su Christi mundum salvasti, et per sauctissimam 
ejus passionem genus humanum redemisti , tu hauc 
aquam igne ferventem »& sanctifica. Qui tres puc- 
ros, id est Sidrac, Misac, et Abdenago ubedie rege 
Nabuchodonosor, in camino ignis acceusa fornace 
salvasti. Tu, clementissime Dum.nator, przsia, ut 
si quis innocens de hoc furto, vel stupro, in hanc 
aquam igue ferventém manum miserit, sicut treu 
pueros supradictos de camiuo ignis solvisti, et Su- 
sannam de falso crimine liberasti, ita et qui innocens 
de hoc furto in hanc aquam igne ferventem manum 
miserit, salvam et illasam educat. lta, Domine om- 
Dipotens, si quis est culpabilis, incrassaute dia- 
bolo cor induratum , prasumpserit manum suat 
mittere, tu, justissime, qui es Veritas, hic in eor- 
pore suo veritatem inanilesta, ut anima per paeni- 
tentiam salvetur. Et si culpabilis esL, et per aliquod 
maleficium , aut per herbas peccatum suurm tegere 
voluerit, tua dextera evacuare dignetur. Per, etc. 


« Alia benedictio. 


« Denedico »& te, creatura aqua igne ferventis, in 
nowine Patris, ex quo cuncta procedunt, et Filu, 
per quein faeta suut. omnia, et Spiritus sancti, in 
quo uuiversa sociantur. Et adjuro Le per eum qui te 
ex quatuor fluminibus tolam terram rigare produxit ; 
nam ette in vinum inutavit; etiom in te baptizatus 
est. Ut nulla insidia diaboli, neque malelicia hbomi- 
nis inimici te a veritate judicii separare possint; sed 
puuias noxium, et illaesum purifices innocentem, per 
eum cui nulla latent occulta, et qui wiisit te per di- 
luvium super universum orbem, ut peccatores dele- 
res, et adhuc venturus est judicare vivos et mor- 
tuos, et szculum per ignem. » 

Narrantur et de hoc judicio miracula nonnulla 
caelitus patrata. Unum pr caeteris refert llincum.- 
rus supra memoratus in libro de Divortio Lotharii, 
qui remm quoque sibi probari satis significat. Neque 
dispar fuit juuicium ferri candentis. lu vetusto Au- 
tiphenario capituli metropolitani Mediolanensis ha- 
betur beucdictiu ad judicium ferri ardentis iu manu. 
Scilicet qui illzaisus ferrum candens mauibus retiuc- 
bat, a se veritatem aut innocentiam stare ejusmodi 
prodigio evincebat. Qui adurebatur, certum vulgo 
procbebat judicium , $e mentitum , aut crimine illato 
gravari. ln qua in Ritu.li ms. du Bujusmodi judicio 
reperi. 

« Benedictio ferri ad judicium faciendum, 


€ [n primis benedicatur ignis : Domine sancte Pa- 
ter omnipotens zlerne Deus , in nomiue tuo, et Filii 
tui Dei , et Domini nostri Jesu Christi , et Spiritus 
saneti, benedicimus »& et sanctificamus ignem bunc. 
Adjuva nos, qui vivis et regnas, per, etc. Sequuntur 


965 


AD MARCULFI FORMULAS APPENDIX. 


961 


Litanim. Postea legitur Evangelium : ln illo tempore A « Expargationls. gratia. ad. vomeres candentes illud 


ductus est Jesus in deserium, etc. 
« Alia benedictio. 


« Deus, qui tribus pueris mitigasti flammam ignium, 
concede propitius, ut nos fauiu'os tuos non exurat 
fawma viiorum, per, etc. 


« Alia benedictio. 


« Deus, quem omnia opera benedicunt, quem coeli 
glorificant, quesumus te orantes, ut sicut tres pue- 
ros de camino ignis incendio non solum ill:esos, sed 
etiam in tuis laudibus conclamantes liberasti , i!a et 
nos a peccatorum nesibus absolutos, a devoragine 
ignis eripias. Ut dum te Dominum Deum Pairen 
benedictione laudamus , criminum flammas operuitn- 
que carnis incendia superantes, sacrilicium tibi de- 
bitum (ieri mereamur, per Dominum, elc. 


Alia. 


« Deus, cui notitiam nullam unquam secreta fu- 
giunt, fidei nostr: tua. bonitate resplende , et prze- 
$t3, ut quisquis purgandi se gratia hoc igni tuleiit 
ferrum, potenti: tux indicio vel absolvatur iuno- 
cens, vel obnoxius detegatur, per, etc. 


t Alia. 


« Benedic , Domine , per invocationem sanctissimi 
nominis tui, ad maunifestandum verum judicium 
tuum, hoe genus metalli, ut, omni demonum falsi- 
tate. procul remota, veritas veri judicii manifesta 
flat, per, etc. » 

Similem , ni-i idem sit, ritum subnecto. Novem 
aut duodecim ferrei vomeres candentes sub-terne- 
bantur, ac super eos pedibus nudis ineedere eligebat 
aut jubebatur, qui suam veracitatem aut innocentiain 

robandam susceperat. Victor abibat, qui nullum ab 
gne detrimentum reporiabat ; victus, qui ledebatur. 
In lege Langobardica 105 Caroli Magni, part. 11 tomi 
Hi, pag. 106, Rer. lialicar., edicitur ut qui homici- 
dium se perpetrasse negaverit, « ad novem vomeres 
ignitos judicio Dei examinandus accedat. » Adeo 
vero pervulgatum erat et commendatum ferri can- 
dentis judicium , ut mouachi ipsi non raro ad illud 
in rebus dubiis appellarint. Sirmondus vir cl. , in 
notis ad epist. 39 lib. it, Goffridi Vindocinensis, 
scla referens controversie inter Haimaricum vice- 
eomitem , 3c Theodoricum sancti Albini abhatem : 
Vicecomitem adiit abbas , paratus « aut calidi ferri 
judicio secundum legem monachorum per suum ho- 
minem probare, aut scuto et baculo juxta. legem 
szcularium defendere, etc. » Mabillonius quoque, in 
appendice ad tom. IV Annal. Benedictinor., num, 

, ehartam refert, in qua monachi majoris mona- 
sterii ad litem dirimendam uti decreverunt « solito 
candentis ferri judicio. » Vide quam altas radices te- 
merarii isti mores egerint , quando et ipsi religiosi 
virí in eos consentiebapt, adeo ut candetutis ferri ju- 
dicium , familiare monachis evaserit, et veluti lex 
monachorum censeretur. Quod plus etiam mirere, 
obhoxiz luerunt ejusmodi judiciis iinperatrices ipse 
arque reginze, quoties in dubium revocabatur illaruin 
honestas. Carolus Crassus Augustus, anno 887, arn- 
nalista Saxone teste, conjugi suz adulterii crimen 
objecit. « llla virginitatem se approbare Dei judicio, 
8i inarito placeret, aut singulari certamine, »ut igni- 
torum vomerum examine aflirmabat; factoque dissi- 
dio, in Andelam monasterium ancillarum Dei in 
Alsatia , quod ipsa exstruxerat, Deo famulatura re- 
cessit, in quo sepulta muliis miraculis prafulget. » 
Menrici 1 Augusti in coelitum catalogum illati conju- 
gem sanctam norunt omnes Cunegundem. Sed nun 
omnibus notum est adactam fuisse castissimam Au- 
gustam ut a se thori violati suspicionem atque ac- 
cusationem removeret, ad judicium vomerem susci- 

lendum. Hem narrat vetusussimus auctor Vitz 
psius apud Ludewigum , tomo primo, pag. 5406, 
Scriptor. Bambergens., atque inter c:etera scribit : 


sibi judicium elegit, quod propter duritiam hominom 
institutum esse cognoscitur , etc. Stupentibus et 
flentibus universis qui aderant, vomeres candentes 
nudo vestigio calcavit, eL sine adustionis molestia, 
secura perirausiit. » ita paucis post annis, hoc est 
auno 1035, insimulata iuhonest:» consuetudinis Emma 
Anglie regina apud Eduardum regem filium inno- 
centiam suam ferri candentis examine probavit, su- 
per novem ignitus vomeres in pavimento teinpli 
paratos illaesa perambulans. Neque alia ratione «qui- 
dam homo ingenuus, de homicidio Sigefredi cowitis 
incusatus, » culpam a se amovit, Hoe est, « can- 
denti ferro se expurgavit , et ex decreto synodi Li 
duas noctes illasus apparuit, » ut habetur in Vita 
sanct. Mein werci epi-copi Paterbrunensis, cap. 99, 
apud Leibnitiun , tomo primo Scriptor. Brung- 
vicensium. Neque reticere volo famosum  faci- 
nus, cujus auctorem habemus Godefíridum Viter- 
b:eusem, part. xvii Chronici, ubi res gestas Ottonis 
lll Augusti persequitur. Cutn is « juxta Mutinam » 
verearetur, deperiit Augusta conjux comitem urbis, 
et ad infanda soliicitavit. Procacein feminam: repulit 
comes, sibique ex ejus ira imminere jam morteu 
presentiens , conscia: servata lidei propri.u uxo- 
rem voluit, eique inier caetera dixit: 
Tu mihi post mortem conscia Lestis eris 
Si dubium videatur eis, quud Leste probabis , 
Judicio caudentis eos terii superabis. 

Neque secus accidit. Necato comite , quem apud ma- 
ritum irata Augusta calumniata fuerat, ilius uxor 
Intrepida Ottonem Augustum adit, et re prodita, 
sese examini ferri candentis offert, ex quo illzsa 
prodiit. Flammis propterea adjudicata est impera- 
vix, ccelo auctore damuata. Equidem novi a Pagio, 
Leibnitio, aliisque doctiasimis viris concordi calamo, 
uunc inter fabulaà amandari totam istam Viterbien- 
sis narrationem, cum de ea altum silentium sit apud 
ommes syuclronos et propiores historicos, ei jain com- 
Diunl sententia iuter eruditos statutum sit QU onem 
Ili Augustum nuptias nunquam cum ulla femina ce- 
lebrasse. Attamen alibi animadverti, ei nuuc repe- 
to, Landulphum seniorem, historicuin i 
nensem , lib. primo, cap. 18, Historiar., tomo 1V 
Rer. ltalicar. , in bxc. verba de eodein Augusto lo- 
qui : « Erat Otto Ouonis filius Secundi a consilio 
Conjugali , mortua conjuge, ex qua sibi (ilium ma- 
sculum minime genuerat, alienus. Qui cum iu casti» 
tate v.deus per bumnanam fragilitatem persistere se 
non posse , etc. » Tum pergit dicere missum ab eo 
fuisse Arnuulphum Mediolanensem archiepiscopum 
ad Graecorum imperatorem, ut ejus filiam sibi in 
uxorein yeteret. Rebus humanis exemptus est Otto 
]!! in juventutis llore, anno 10U2. Landulphus autem 
historicus hzc de eo scribebat circiter aunum 1094. 
Quare vides non exiguum robur binc accedere Go- 
defredi scriptoris Italici verbis. Auguste illius im- 
pudiez mortem et facinus iguominiosunm satius du- 
xerint Germanici historici ( syncbrunos auteiui unum 
aut duos tantum babeinus) silentio tegere , quam in 
infawiam gentis sux atque affinium commemorare. 
Cuu vero aversantein secuudas nupiias Lanuulphusg 
Ottonem exhibet, indicare eliam videtur primas ei 
male cessisse. Quari autem posset num praeter su» 
perstitioneimn prastigie quoque et doli in hujusmodi 
experimenta eoirent. Certe cultores quoque Apolli- 
nis in monte Soracte, Plinio teste, lib. vt, cap. 9, 
«super ambustai a ligni struem auibulantes , non 
aduri tradebantur. ». Quod et Virgilius scripsit libro 
uadeciumo, versu 787, ;Eneid. : 


Et medium freti pietate per ignem 
Cultores, multa premimus vestigia pruna. 
ld autem Varro apud Servium ab llirpiuis tentatum 
alt, quod « imeuicamento plantas tingerent. » De cui- 
toribus Feromi:» parem sudaciam Strabo refert. AL- 
bertus. quoque Magnus, in libro de Mirabilibus, nos 


965 


DISSERTATIO DE JUDICIIS DEI. 


966 


docet quibus medicamentis in manu deferri possit A illze-us exivit. » À Grecis, ut reor, didicere Itali post 


ignis sine laesione deferentis. Ego fabulas suspicor. 
kxzperimentum tamen aliis dimitto. Quod certum est, 
diu etiam inter fideles Christi ejusmodi judicium lo- 
cum habuit. Nam (uti auctor est Radevicus, lib. 
primo, cap. 26, de Gestis Friderici ) in legibus wili- 
taribus ab ipso Friderico | Augusto anno 1153 pro- 
mulgatis, « Servus culpatus, non in furto deprehen- 
$us, sequenti die expurgabit se judicio igniti ferri, 
vel dominus juramentum pro eo prestabit. » Imo 
quod mirere, vel anno Christi 1529 in ipsa Mutinensi 
urbe ferri igniti experimentum perdurabat, uti (idem 
facit Bonifacius de Morsno in Chronico Mutinensi, 
tomo XI Rer. ltalicar., ubi immanem "Theuton:co- 
rum militum impotentiam describit in cives, 2 qui- 
bus et acciti et benevole excepti nuper antea fuücrant. 
« Aggrediebantur eiiam (sunt ejus verba) cives et 
comitatinos, asserendo se eisdem pecuniam mu- 
tuasse, petendo sibi saüisfleri de eadem. Et ipsi Mu- 


aliquot szcula ejusmodi experimento uti ad religionis 
tutelam, ac precipue ad convincendos episeopos si- 
monis? accusatos, Celeberrimus hac de causa evasit 
Petrus cognomento lgueus , Vallumbrosani coenobii 
monachus, dignus qui postea sanct» Romans Ec- 
clesie cardinalis et episcopus Albanensis renuntiare- 
tur. Contendente populi Florentini parte Theuzonem 
episcopum  simorniace episcopalem cathedram sibi 
quen gemina lignorum strues, sancti Joannis 

ualberti abbatis jussu, anno 1067, paucis a Flo- 
rentia passuum millibus paratur, relicta in medio 
semita unius brachii, per quam bomo transire pos- 
set. Ardentem rogum Petrus intrepidus intrat , ille- 
sus inter flaminas pertransit , et episcopum hoc pro- 
digio veluti ccelesti voce convictum extrudeudum 
ostendit, Rem fuse narrant Acta sancti Joannis 
Gualberti, Joannes Villamus, Baronius, Ughellius, 
et alii. Neque minori fame celebritate per Italiam 


tinensibus denegan:ibus, ut rei veritas se habebat, et p insonuit judicium ignis, quod Liprandus presbyter 


regulam (nunc riga) ferream igne calefactam manu 
sumere offerebant. Quam accipiebant nulla habita 
lzssione ipsi Mutinenses. Theotonici sic videntes as- 
serebant se nolle credere fallaci probationi hujus- 
modi, et hoc arte magica procedere asserebant. » 

Ad hactenus recensita accedat judicium crucis, cu- 
jus est mentio in lege 10 Langobard. Caroli Magui, 

rt. i1 tomi ] Rer. ltalicar., pag. 95. Haec in Codice 

stensi ita legitur : « De eo qui perjurium fecerit, » 
eic. « Quod si accusator contendere voluerit de ijso 
perjurio, stent ad crucem. » In Capitularibus quoque 
regum Francorum non semel experimenüi liujus 
mentio occurrit. Multum vero se fatigavit eruditissi- 
sus Du Cangius in Glossar. Latin. ut decerneret 
qualis forma oliin fuerit bujusce judicii , ac denique 
statuil eos qui crucis examen subibant , expansis in 
crucis formam , sive sublatis in altum brachiis, ante 
crucem iu templo stctisse certo ac definito tewpore, 
hoc est, douec recitaretur Evangelium, aut psalmi 
nennulli. linnmobiles persistentes, innocui; contra 
ui sustinere tandiu brachia nequibant, sontes veluti 
divino judicio habebantur, Hujus rei documentum 
protulit Dubletus ex Sandionysiano Parisiensi ar- 
chivo, illatum subinde a celeberrimo Mabillonio in 
appendicem ftei diplomaticse, num. 51. Contendente 
Herchenrado episcopo Pari-iensi anno Christi 771 
contra monasterium Placicium coram Carolo Magno 
rege, ad Dei judicium ad crucem provocatum fuit, in 
quo succubuit homo episcopi. Alterum exemplum 
protulit Ughellius tomo V, in episcop. Veronensibus, 
nempe experimentum anno 857 Verona factum a 
duobus clericis , qui « in ecclesia saneti Joanuis Ba- 
tistz ad Domum, ad crucem steterunt. Ambo ab 
niroitu missae usque ad median) passionem se- 
eundum Matthaeum » constantes pérstitere. Tum 
unus ex iis lassus « in terram velut exanimis cor- 
ruit. Alter pacificus ( fortasse Pacificus nomine ) 
usque ad finem passionis stelitl, » hoc est, victoriam 
retulit, Nullum hinc grave damnum in devictos flu- 
xisae vides, uti in examine ignis factum ostendimus. 
Ac proinde nil mirum, si Carolus Maguus in divi- 
sione regnoruin iuter filios suos, tomo primo, pag. 
444, Capitularium , judicium crucis selegerit, ad de- 
flniendas in posterum controversias, qua inter eos- 
dem suborirentur, « nec unquam pro tali causa cu- 
jusiibet generis pugna vel campus ad examinationem 
Judicetur. » Erit mihi infra in peculiari dissertatione 
sermo de campo, hoc est de duello. 

Ín*erea judiciorum seriem absolvam, famosissi- 
mum pra caieris referens illud, quod transitus per 
ignei mihi appellabitur. Ejus vestigia aute annum a 
Christo nato millesiipum in Occidente non invenio. 
At Cedrenus, sub Anastasio imperatore, circiter an- 
num 9506, auctor est episcopum orthodoxum Ariano 
hanc in Oriente obtulisse conditionem, « ut per 
ignem, cujus essel fides verior, probaretur. HRecu- 
saute facere. Ariano, ortlhodozus intrans per ignem, 


Mediolanensis anno 1102 subiit, ut evinceret Gros- 
sulanum, sive Chrysolaum archiepiscopum per si- 
mouiam in Mediolaneusem cathedram  insiliisse. Ia- 
bes narrationem in llistor. Mediolanensi Landulphi 
Junioris, cap. decimo, pag. 451 temi V ler. ltali- 
Car., quam consulere potes. Attamen non tam pro- 
spere res illa processit, ut integra fides prodigio ac- 
cederet. Nam uti Landulphus in ejus excusationem 
scribit, « quia ignis manum presbyteri, in proji- 
ciendo aquam et incensum super ignem, lszsit ; et 
quia pes equi Joannis de Rbaude nudum presbyteri 
pedem de igne exeuntis dure calcavit : torba tristis 
de casu et ruina Grossulani, in presbyterum et ejus 
legem post paucos dies scandalizavit, etc. » Ambiguo 
pariter similique successu a Petro Bartholomzo rudi 
clerico tentata est ignis fortuna in expeditione Jero- 
eolymitana anno 1098, ut lanceam a se inventam 
Autiochiz probaret illam esse quae latus Salvatoris 
nostri aperuerat. « Per igaem transivit, » inquit 


C Willelmus Tyreusisslib. vit, eap. 18 Histor., « quan- 


tum populo videbatur, illasus. » Verum res in du- 
bium paulo post versa est. « Nam ille idem iníra 
paucos dies vita decessit. Cuj is aecelerati obitus oc- 
casionem , cum liomo sanus et vitalis prius videre- 
tur, qm asserebant testatum | incendium. . Alii 
vero dicebant, quod ab incendio sanus evaserat et 
incolumis, sed egressum ab igne turb:e causa devo- 
tionis irruentes oppresserant et contriverant. » RI- 
chardus Cluniacensis, cujus historiam in huc ipso 
opere evalgabo iulra , addit : « Populus volens eum 
tangere, vel de vestimento ejus aliquid accipere, fe- 
cerunt tria vel quatuor vulnera in ejus cruribus, ab- 
scinuentes de carne, et pinnam dorsi ejus confrin- 
gentes, crepuerunt eam. » Quod ego vebementius 
obstupesco, cuin deinde per aliquot secula intenta- 
tum fuisset immane hoc experimentum , sub (inem 
sseculi xv, idem rursus propositum fuit a viris qui- 
dem religiosis Florentize ; imo et in illud consenserat 


D Hieronymus Savonarola, vir pietate non minus quam 


docirina celeberrimus adhuc. Cur peractum reapse 
non fuerit, Nardius, Joannes Franciscus Picus, atque 
alii historici, tradidere. 

Juvat nunc exclamare ; O miseram hominum con- 
ditionem, quantopere, quam szpe te prodis! el 
quanto opinionum impetu in abrupta tibique perni- 
ciosa interdum raperis! Erant hae olim in usu, 
ubique commend3bantur, neque dubitabant vulgares 
homines quin ad hujusmodi judicia copllueret pecu- 
lia,iis quadam occutta. Dei virtus. Et. nibilominus 
perspicere majores quoque nostri poterant experi- 
mentis iis tentari Deum, et plane dedecere cum Nu- 
minis dignitatem, ium exilitatem nostram, velle 
quodammodo cogere Deum ad patranda miracula ad 
arbitrium nostrum, et pro levibus plerumque causis. 
Gratulandum autem seculis nostris, quod hisce mor- 
bis minime laboramus ; nam lilorum semina jam diu 
praecisa fuere lKomanorum pontilicum et Ecclesia 


967 


AD MARCULFI FORMULAS APPENDIX. 


968 


decreto, ÁAventinus, lib. :v Anaalium Boiorum, liec A licar., pag. 145, edixit « ut examen aqua frigida, 


ipsa judicia olim usitata describit, eorumque formam 
referi. Tum in hxc verba erumpit : « Atque hzec tan- 
tuin. abfuit ut impia judicarentur, ut sanctiseimmos 
pontilices, principes Christianissimos, viros atque 
feminas sacratas, usurpasse istas purgandi czereuo- 
nias inveniam. lllud tuin erat sapere, fidem Deo lia- 
bere, omnem spem in ipso collocare. Nostro s:eculo 
nihilominus. Quippe nihil aliud est quam delirare, 
Deunique immortalem irriiando ad. iracundiam pio- 
vocare. Solet id factum , ut video, diversis aetatibus, 
hie pietatis, alibi erroris nomen accipere. » lta ille; 
cui tamen repositum velim, ista quidein vetustis tem- 
porihus osurpata passim fuisse, sed nunquam cal- 
culo Romana Ecclesiz probata ; neque defuisse inter 
ipsos Ghristianos " ejusmodi judicia aversarentur 
31que damnarent. Propterea vulgaria appellata sunt, 
id est a vulgo adinventa, non autem recepta ab uui- 
versali Ecclesia. Nam etsi concilia qu:»dam Germa- 
nica, ac prac:pue Triburiense, anno 895 ab episco- 
pis xxii celebratum, ferventis aquz et ferri candentis 
purgationem in casibus dubiis amplexa fuerint, in 
eanidem tamen disciplinam minime reliquas Eccle- 
sias consensisse reperimus. Disciplinam, inquam; 
neque enim hxc ad dogma pertinent. Imo ante Pa- 
tres Triburienses Agobardus archiepiscopus Logdu- 
nensis, vir doctissimus, librum ediderat « contra dam- 
nabilem opin:onem putantium diviui judicii veritatem 
igue, vel aquis, vel conílictu armorum patefieri. » 
Quem librum Massonus ac deinde Baluzius evulga- 
runt. lpso auteu testante, « vani (duntaxat) homines 
nominabant ista judicium Dei, » Eadem iepetit in 
libro adversus legem Gundobadi, scribeus : « Non 
oportet mentem fidelem suspicari quod omnipotens 
Deus occulta bominum in praesenti vita per aquam 
calidam aut ferrum revelari velit; quanto minus per 
crudelia certasnina ? » A Gratiano quoque, causa 2, 
quast. 8. €. Consuluisti, Stephano V pape epistola 
tribuitur 3d Lambertum episcopum Mognuutinum , in 
quo hzc veiba : « Nau lerrigcandentis vel aquae 
lerventis examinatione confessionem extorquer! a 
quolibet, saeri non censent cauoues ; et quod saucto- 
rum Pau um documento sancitum non est, supersti- 
tiosa adinventione nou est prasumenpdum. » lta alii 
Romani pontifices, quorum sententias labes in De- 
eretal. Gregorii IX. pape, lib. v, tit. de Purgatione 
vulgari. lvo Carneteusis, atque alii, in pravas hu- 
jusmodi consuetudines iusurrexere, easque abroga- 
runt. Longe vero autea desiil examen crucis. Inter- 
dietum quippe fuit a Ludovico Pio, sive ab ejus fiiio 
Lotbario 1, ut habetur jn Lege 90 Laugobard. ejus- 
dem Lotharii , hisce verbis : « Statutum est ut nul- 
lus deinceps quanilibet examinationem crucis facere 
presumat, ne Christi passio, quae glorificata est, 
ejuslibet temeritate contemptui habeatur. » Rexe- 
rentia ergo Dominicze passionis facile populo persua- 
sit u& ab hujusmodi experimento abstinerent, Joan- 
vues Ferrandus, in Disquisition. reliquiar., lib. t, 


quod hactenus faciebant, a missis nostris interdica- 
tur, ne ulterius flat. » Verum id perinde mibi est, ae 
nihil interdixisse, quando ii ipsi imperatores liberum 
alibi dimisere cursum aliis, ut aiebant, judiciis Dei, 
hoc est, aqu:e ferventis, ferri candeutis, et mono- 
machiz. Saspicor ego potius aqua frigid:e experi- 
mentum ab iis interdictum, non quod tentatio Dei 
revera crederetur ab ipsis, sed quod ad illudendos 
homines excogitatuin videretur, cum per illud inno- 
centes reputarentüur, qui in aquam deinissi merge- 
bantur; quo quid facilius? Czterum ne tunc qui- 
dem, neque postea, abrogatum puta judicium istud. 
Ejus esempla bene multa s:eculum etiam vulgaris 
epochz:: undecimum suppeditat, qux a. congerendo 
nunc abstineo, ne cui sim tzedio. Keticere tamen ne- 
queo quod habet Uglellius in catalogo Barensium 
archiepiscoporum , hoc est pacta inita inter Roge- 
rium l, Sicilix reget, et cives Barenses « anno 1102, 


B indictione 10. » 1ta scriptum ab Ughellio, sed parum 


C 


castigate. Scribendum quippe fuit anno 1152, indi- 
ctione 10. llic enim diserte Rogerius appellatur 
« Sicilie et ltali:& (hoc est, Apaolia) rex magni- 
ficus, » quem titulum circiter ea tempora is arripuit. 
Et anuo quidem 1132 Rogerius, teste anonymo C.si- 
nensi, potitus est Barensi civitate. Ino em anno, 
ut auctor est Falco Beneventanus, populum illum 
vacillantem iu fide recepit, nolensque eum « exacer- 
bare, quibusdam eorum petitionibus, prudenti con- 
silio usus, cousensit. » untur autem in cbarta 
Ughellisna hzc verba : « Quod si dominus rex Taa- 
credo filio suo, vel alii filiorum ejus, civitatem Ba- 
rum dederit, etc. » Atque hinc emendandus Roc- 
chus Pirrus, celeberrimus alioqui scriptor Siculus, 

ui in Chronologia regum Sicilie, euumerans (ilios 

ogerii | regis, non solum nou agnovit, sed rejecit 
Tancredum, inquiens : « Addunt nonnulli male Tan- 
credum Bari principem. » Atqui in preememora:a 
charia diserlissime commemoraíur « Tancredus Ro- 
gerii filius. » Accedat et Alexander abbas Telesinu:, 
qui cap. postremo libror. de Gest. R.gerii, tomo V 
Ker. ltalicar., de ipso rege circiter annum 1155 bac 
adnotavit : « Duos liberus suos ad militiam promo- 
vit, Rogerium scilicet ducem, et Taucredum Bai:eu- 
sem principem. » Ac proinde tum apud Pirrum, 
tum in arbore genealogica praeposita a Surita Histo- 
rie Gaufredi Malaterrie, in eodein tomo Y Rer. It.- 
licar. addendus est Tancredus iste, cujus etiam non 
semel mentiouem fecit Romualdus Salernitanus in 
Chronico, tomo VII Her. Italicarum, ac pra:cipue ad 
annum 1120. Mirum certe, qui hic cespitaverit Roc- 
chus Pirrus, qui etiam fallitur, cum Amphusium al- 
terum Rogerii filium recensens, subdit : « quei falso 
Alphousuim appellat Surita. » Iuo wihil aliud fuit 
Aulus, Anfons, el Anfusius apud Hispanos, qu.m 
Alphonsus. Rem exploratamn nihil opus est exemplis 
conlirinare. ledeo ad pacta Barensium, ubi Rogerius 
hec pollicitus dicilur : « Ferrum caccavum, pugnam. 


cap. 5, opinatur pralaudata lege interdictam quoque D aquam vobis. non judicabit, vel judicari faciet. » 


fuisse eorum audacem pietatem. qui lignum crucis 
sanctae sibi oblaium, exploraturi an verum, falsumve 
foret, illud in ignem conjiciebaut, veneraturi postea, 
$i illasum inde extraheretur. Verutn. id a mente 
principis alienuin fuisse puto; aliud enim est exaini- 
patio crucis, aliud examinatio ligni crucis. 

Sustulit quoque Ludovicus Pius Augustus aqux 
frigidse judicium iu Capitularibus. Et Lotharius illius 
filius in lege Langobard. 55, part. u tomi 1 Rer. fta- 


Scribe : Ferrum, cacavum, hoc est, cacabuin, sive 
caldariam, etc. ld est : Barenses nunquam com- 
pellet ad subeundum judicium lerri candentis, aque 
lerventis, monomachiz , el aqua frigid:e. Ex his in- 
telligis, anno 1152 nondum sublatam fuisse prorsus 
ejusuodi judiciorum consuetudinem , quandoquidem 
Barensis populus se ab iis immunem cupit. Verum 
par est credere uon diutius illa stetisse, illorum enun 
exempia sacculo àubsequenti nequa uam occurrunt, 





ANNO DOMINI DCLXl. 





SANCTUS CUMMIANUS. 





. NOTITIA HISTORICA. 


[Fabricius , Biblioth. med. et inf. Latinitatis.] 


Cummisnus, siveCumminis, Longus, nescioan diver- A Galli affert iu. Aualectis, pag. 17, 18, editionis 


Sus a Cummeneo lliberno, itidem Hibernus abbas sive 
episcopus, quem aiuut dieu obiisse circa an. 661. Ejus 
epistola de (a) Controversia Paschali ad (b) Segienum, 
abbatem Huensem, edita ab Usserio iu Epistolis Hi- 
bernicis, pag. 25-355, Dublin., 1032, 4^; Parisiis 1665, 
4». Ejusdem P«aeniteutiale, sive liber de peeniten- 
tiarum Mensura, exsiat cum sancti Columbani Poeni - 
tentíali aliisque opusculis, Lovau., 1667, pag. 197, et 
ín Bibliutheca. Patrun, tom. XII. Edit. Lugdun. , 
pag. 41-48. Huuc librum Cumuieano Albo t:ibuere 
non dubitat Mabillonius, uui fragiuenium ejus ex 
Codice Peenitentialis Rabani Mauri biblioth. Sancti 


(a) De illa Bela i, 95, Hist. Eccles. ; Ducherius 
&d Victorini Cauonem paschalem, pag. 158 seq. 


in-folio. 

In Ughellio de episcopis Bobiens. legitur epitaphium 
sancto Cummiano episcopo positum, et a Joaune 
Magistro scriptum, quod hodie pariter servat tabula 
marinorea in Bobiensi templo adhuc visenda. 1n ea 
vero non Hibernus abbas, sed e Scotia missus legitur, 
additurque ad annos nonaginta zetalis pervenisse, in 
monasterio annos 21 egisse, ac demum ejus sepul- 
crum marmoribus decorasse Luitprandus rex. Denique 
depositionis ejus dies signatur xiv Kal. Septembris. 
Epitaphium istud lenge accuratius quam Ugbhellius le- 
git Muratorius, vulgavitque Antiq. med. zi lll, 680. 


(b) Male excusum Legienum apud Duclerium in 
testiinoniis de Victorio, p. xxx. 





EPISTULA CUMNIANI HIBERMI 





AD SEGIENUM HUENSEM ARBATEM 


DE GONTROVERSIA PASCHALI. 


(Ex Usserio, Epist. Hibern.) 


in nomine divino Dei summi confido. 


WoDominis sanctis et in Christo venerandis, Segieno 
abbati Columbae sancti et exterorum sanctorum 
successori, Beccanoque solitario (charo carue et 
spiritu fratri) cum suis sapientibus, Cuminiauus 
supplex peccator, magnis iinimus, apologeticai 
in Christo saluten. 

Verba excusationis mez in ficiem sanctitatis vestrae 

—- . 

Bp»roferre procaciter non audeo, sed excusatum ine 
liabere vos, ut par est, cupio. Tesiem Deum invocans 
i n animam meam,quod non contemptus vestri gratia, 
I& sec fastu moralis sapientie, cum exterorum despecetu, 
golemuitatemn festi paselialis cum cxteris sapientibus 
S uscepi. Ego enim primo anno quo cyclus quingen- 
W.orun) trigiuta. duorum annorum a nostris celebrari 
*»rasus est, non suscepi, sed silui: nec laudare, nec 


B ram sacram , ut valui , involvi; deinde historias, 


postremo cyclos quos invenire potui. Et inveai primum 
in Exodo de primo mense esse inquirendum secun- 
duin. Hebrzos. Scriptum est enim : Mensis iste vobis 
jnitium mensium , primus erit in mensibus. anni 
(Exod. xu, 2). Et in sequentibus : Decima di» 
mensis hujus accipiet unusquisque agnum per [ami'ias 
et domos suas, et servabi-is eum usque ad decima.n 
quartam diem mensis hujus, id est, primi mensis: 
immolabitque eum universa multitudo filiorum lerael ad 
vesperam (Exod. xn, 5, 6). Et inveni hoc Apostoluti 
de iminolatione, Christi, non de resurrectione, com- 
memorasse dicentem : I/tenim. l'ascha nostrum immo- 
latus est. Christus (1 Cor. v, 1). ltem in. Exodo : Et 
custodietis diem istum in. generationes vestras. ritu 


*wpituperare ausus. Ut pote llebrzos, Grzecos, Latinos C sempiterno. Primo mense, quarta decima die mensis 


€ «quas linguas, ut Hieronymusait, in crucis suz titulo 
Christus consecravit), superare minime in scicutia 
*we credens; deinde Apostolum interrogaus dicentein : 
€Jininia probate, quod bonum est tenete (I1 Thess. v,21), 
antequam gustorem, non fastidivi. Minc per annum 
secretus sanctuarium Dei ingressus, lioc est, Scriptu- 


Parnor. LXXXVII. 


(Exod. xu, 17). In Levitico quoque: Si quis et 
mundus est, el in itinere non (uit, et tamen nou fecit 
Phase, exierminabitur anima illa de populis suis, quia 
sacrificium — Domino non obtulit in. imporc. suo 
(Num. 1x, 15), hoc est, in primo mense. floc tiui, 
ct inquisivi di'igenter quid IHlebra'i, quid Graeci, quid 


Ji à 


971 


SANCTI CUMMIANI 


- 


9,2 


Latini, quid /Egyptii de hoc tempore servareot et A tera autem die, hoc est sabbato, luna xv, convene- 


sentirent : quod in sequentibus demonstrabo. ltem in 
Exodo : Septem diebus toeiletis dsjfha &ique ád diem 
vigesimam. primam (Exod. Xu, 18). EL in tractálibus 
diligenter investigavi quid sentirent de xxt eruditis» 
Simi viri. Quod [lieronymus pulcherrime ex plauat, 
dicendo: « Pascha immolat populus, et alias cele- 
brat festivitates. Omnis ejus solemnitas die finitur 
octavo: prima dies in azymis xiv, dies octava xxt. » 
ltem in libro Quaestionum: « À xivluna, quae nobis 
secundum legcein prima est, rationein Pasclie obeer- 
vemus. Omnia enim plena Deus instituit :. ideo à xiv 
luna usque in xxi his vii diebus P'aselia nobis cele- 
brare concessum esi, ut de his vii aliquis dies a Pa- 
rasceve uaque ad resurrectionem concludantur: ut 
neque xir in passione sit, neque xiv aut xir in re- 
surréctione: né ante primam secundum nos lunam 
passio Christi sit, neque resurreciio ejus in primo 
die quo «ceptus est mundus. » liec quaxstione 86. 
Hem, 91: « Apostolus, inquit, falli noi potuit, qui 
ait : Pascha nósirum immolatsüs est Christus (|. Cor. v, 
71); quod non suum utique, sed legi:, est verbum, 
dicente Moyse: « Et erit, cum dicent vobis fi!ii vestri, 
€ Qux est deservitio haec? et dicetis, linmolaiio est, 
« loe Pascha Domini est (Exod. xu, 26-27). 1 Quid 
amplius, inquit, necessarium ad testimonium? Lez lo- 
quitur, Apostolus probat, hoc 5üperest ul contradiéctot 
abjiciatur ut pervicax. Mahifesluin ést enim Lfansilum 
post Pascha fuisse. Sanguis igitur salutem pr:xstitit,non 
wansitus : quia ut transitus noun noceret, obsistit san- 
— guis. » [loc timui, et me perculit, ltem perscrutans 


B 


inveui, et Origenem chalceuterum et vere adaman- 


tinum. dicentem: « Es! quidem solemnis dies in 
meuse primo ; alia solemnitas Pascliz, alia solemnitas 
azymorum, licet juncta videatur azymis. Principium 
uamque azymorum ad fldem Pascha conjungitur: 
l'ascha autem ipse solus dies appellatur, in quo agnus 
oc iditur: relijui vero azymoruim scptem dies appel- 
lantur. Sic euim dicit: F'acies solemnitatem asymorum 
septem diebus. » Deinde in Evangelio inveniemus. ln- 
veni Dominum meum Jesum Christum dicentem ; 
Desiderio desideravi hoc Pascha manducare vobiscum, 
antequam. patiar. (Luc. xxu, 45). Quod IHlieronymus 
explauat : « Finem , inquiens, carnali festivitau 
volens imponere, umbraque transeunte Pascha red- 
dere veritatem, cowplens legem, sicut dixit: Non 
veni solvere legem, sed adimplere (Mauh. v, 47), hoc 
est, addere. » Unde ad passionem veuiens, Vetusque 
eonsumuians Testamentum et Novum iuchoans , 
quinta feria, luna xiv primi mensis (qui est apud 
Mebrzos Nisan, apud Macedones Spantoriacos, apud 
AEgyptios Parmothi ; qui apud Latinos interdum 
Martii, interdum. Aprilis obtiuet partem), vespera 
procedenle , accepto pane gratias egit , benedisil, 
[regit, dedit discipulis suis, dicens : lloc est. corpus 
meum; et reliqua (Luc. xxu, 19). Item ; Hic ei 
calix Novum Testamentum in sanguine meo (lLid., 20). 
Maue autem facto, sext videlicet feris, consi- 
liuzn. inierunt. omnes principes sacerdotuu ; al- 


runi principes ct munierunt sepulcrum. Una autem 
sabbátl, uid xvi, sótutls gemiltibus inferni, surreszit 
a imoPdid. Post verà di&8 08s, luna xsin, venit e 
stetit in medio discipulorum, ostendit manus et pedes 
et latus, et dixit : Pez vobiscum (Joan. xx, 26). Die 
autem xL post resurrectionem, a sexta decima vide- 
licet luna, uon a quarta decima , eduxit discipulos 
suos usque in Dethaniam, et elevans manus suas be- 
nedixit eos , et elevatus est in calum (Act. n, 1). Et 
cum coinpleretur quinquagesimus dies (a resurre- 
ctione scilicet in xvi luna, non a passiene in xrv), 
Bpiritus sanctus super apostolorum singulos sicet 
lignis scdit. Unde Orientalis tota Ecclesia tres heb- 
domadas tribus sacratissimis solemnitstibes Domini 
nostri Jesu Christi venerabiliter, id est passio , se- 
pultüur&, resurrectioni deputavit : passioni a xiv 
iu xx, sepullurz a xv iu xxi, resurrectioni a x«i in 
xxv lunam; septimanam pro reverentia Dominici diei 
consecrans. Quia si xiv luna resurrectioni deputetur 
(ut vos facitis), xut in. sepultura et xu in passione 
prepostero ordine fiet. llac de re syuodis in unum 
congregatis ob diversitatem successorum apostolorum 
(dum apostoli undique pressuris, ut legimus, acti el 
diversis limitibus sparsi ordinare cyclum regulariter 
ncquiverunt), id est sancti Pe'ri clavicularii et sancti 
Joannis petálicl, alterius ih. eircumcisionem, alterius 
in prépuiüm przdicàntis ; inveni scriptum excom- 
municandos et de Ecclesia pe'leudos el anathemati- 
zondos eos qui cootra statuta. canonica quaternz 
sedis apostolice ( lhoman.r. videlicet, ITierosolymí:s- 
ns, Antiochen$ , Alexandrinz) veniunt, coucor- 
dantibus his in unitate Paschae. Nic;ena etiam. syn- 
odus trecentoruin decem et octo episcoporum est ad- 
juncta, judicantium de observatione Pasche antiquum 
canonem observaudum, per quem nulia de reliquo 
orietur Ecclesiis diversitas , omnibus rite dispositis, 
et Ecclesiarum pax et fides (inquierunt) in Orientis 
et Occidentis partibus una alque eadem servaretur. 
ltem Arelatensi synodo sexcentorum episcoporeum 
confirmante primo in loco de observatione Pasche 
ut uno die et uno tempore per totum orbem .terra- 
rum à nobis conservetur : ut universalis Ecclesia 
uno ore, juxta Apostolum, honorificet Dominum 
unum. Unde cavendum cst, ut. llieronymus ait, ue 
ertra unam. domum , contra priceptuan legis, id cst 
cxtra Ecclesiam universalem, agnum typicum comce- 
damus. Ex quo manifestum) est (inquit) quod Judri 
el lieretici ct omnia conventicula dogmatum perver- 
sorum, qui agnum in una Ecclesia nou comedunt, 
non eos agni carnes comedere, se.| draconis qui da- 
tus est , juxta Psalterium , iu escam populis Athio- 
pibus (Psal. Lxxui, 14). Et hoc vereor; sed vus 
considerate qua" sunt conventicula qux: dixi : utrum 
llcbriei et Greci et Latini et ZEgyptii simul iu obser- 
valone prac puarum solemnitatum uniti ; an Brito- 
uuu Scottorumque particula, qui sunt peue extremi, 
et (ut ita dicam) mentagrze orbis terrarum ; in hoc 
mihi judicate. 7n quo erim judicio judicareritis, ju- 


EPISTOLA BE CONTROVERSIA PASCIIALI. 


971 


vobis ( Muith. vn, 3) : Et in periculo A mavero, ab universali Ecclesia catholica excommu- 


pendet. Vos enim eslis capita el oculi 
| 8i in errorem per vestram obstinatiam 
sduetis stricto judici rationem de unius- 
tà Ezechielem) sanguine anim:e (Eaech. 
x£m, 8). Seniores vero no:tri , quos in 
»elsionis habetis, quod optimum in die- 
6 Doverunt simplicHer et. fideliter, sine 
idieclionis ullius auimositatis observaves 
posteris sic mnandaverunt juxta Aposto- 
& probate, qued bonum es tenete ; ab 
mela absiinete vos (1 Thess. v, 21, 923). 
& accidat vobis ut universalis Ecclesiue 
aaniuem regulam malam speciem fore 
uod absit. Quid plura * Venio ad Aposto- 


nicor, cui alligandi solvendique auctoritas a Deo data 
est. His perserutatis, venio ad Cyprianum, totum 
(ut aiunt) sumendum ; et invenio illum pene omnium 
de uniale Ecclesig gravissimum, qui ait : Ab uno 
patre et ab una matre in. hunc mundum venimus , et 
sie iu futurum veniemus. Qui nou habet unam ma- 
trem in terra , nec unum patrem ! abebit in coelo *. 
Ideo post confessionem Trinitatis , in qua est Pater 
cufm Filio et Spiritu sancto, subsequitur unius matris 
pia cenfessio , dieens sanctam esse Ecclesiam catho- 


Jicam. Cur unis Adam flugitur, et una Eva de latere 


tollitur et i! mulierem formatur? Nonne, secundum 
Apostolum, mgsterium magnum est in. Christo, el. in 
Ecclesia (Ephes. v, 52)? Non est ergo altera Christi 


ieentem : Fratres, neo vos sedueat in B de latere, sed una est forinata. Unde unus est in la- 


ti, aul neomenie, aut sabbatorum qua sunt 
orum, corpus autem Christi. (Coloss. M, 
uod veneranda memorie sanctus Au- 
chre explauat : « Dies festus , iuquieus, 
juxta evangelista Lucam, dicentem : 
ibat aulem dies festus Azymorum, in qua 
eccidi Pascha (Luc. xxn, 2, 7). Pascha 
eritas vivilicatur. » Pars autem diei festi 
iB totus dies, in qua seducimur, sed in 
i:bbato otioso, et neomenia buccinata : 
ubra, non corpus Christi. Umbra occidi- 
p vivilicutur. Et hoc, obsecro, diligeuter 
gaibi iguoscatis, vel me dirigatis, verbis 
eriptis fortioribus et ceriioribus prolatis," 


tere Christi Jesu lancea militis mysticus locus, de qua 
exiit equa et sanguis ( Joan. xix , 84); quz duo in si- 
gua unius Ecclesie. Unde una arca servatur in dilu- 
vie, nec altera. « Si potuit evadere quisquam qui 
fuit extra arcam Noe, et qui extra Ecc'e.iam fo- 
ris fuerit. evadet ( Cyprian., de Unitate Eccles. ).» 
Unde unum tabernaculum in monte Moysi el ex- 
emplar ostensum est. Unde unus locus est apud 
Deum, in quo Moyses extrema marnus supremz vi- 
dit, dicente Domino : Es! locus apud me : sia in 
foramine petra , et posteriora mea. videbis ( Exod 
xxxi4, 21-25). Petra auteu erat. Christus ; poste- 
riora manus, incarnatio; foramen unuin, uua passio ; 
locus unus, una Ecclesia figuraliter intelligi potes. 


lius intelligendum, si habetis ; silete, et C Videte quod non videtur dextra Domini nisi. in uno 


ierelicos vocare. Scriptum est enim : Ve 
onum malum et malun bonum ; ponens 
Ww, et lucem in tenebras (Isai. v, 20). 
amus filii, non noctis neque tenebrarum. 
ebetis quod de aliis dicitur : MortificaLant 
sen moriuntur, ei vivificabant animas qua 
Esech. 1:1, 19). Non ergo nos vos odi- 
08 veris defendimus, llieronymus item 
ator, dicens : « Non est alia lomang ur- 
» alia totius orbis aeetimanda est. Et Gal- 
iz, Africzie, et l'ersis Oriens et India, et 
bare nationes unum Christum adorau!, 
vant regulam veritatis. Si auctoritas, in- 
Wr, orbis major est Urbe. Episcopus Bo- 
lexaudrie (Hieronym., epist. 85, ad Eva- 
eic, Et post aliquanta :. « Iline, inquit, 
ilta mundi Ariana. fremit rabies ; hinc in 
scissa ct Ecclesia ad se rapere festinat 
m chorum cirea. commorantium ( 4d. , 
d Damasum). » « Autiqua, iuquit, in me 
Moritlas. Ego iuterim clainito : Si quis ca- 
eti Petri jungatur, mcus est ille. Aut ergo 
utur aut omnes (lbid.). » Angustix mihi 
4 ego boc clamavero cum llieronymo, 
Scripturarum interprete el omnium hzre- 
pugnatore, a vobis iupuguor; si non cla- 


loco, ia una petra, in uno foramine. Una Raab me- 
retricis domus ab inceudio Jericho sub coccineo fuue 
salvatur (Zosue n, 18 21). Unde uuum. templum a 
Salomone coustruitut. Ecce quam. bonum et quau: 
jucundum habitare (fratres iu «num (Psal, cxxxui, 1). 
Quz omuia quomodo de unitate Ecclesie explanata 
sunt, beue (ut eredo) meininistis. llis perterritus ad 
alia ie converti, et inveni Augustinum (qui dicitur 
aqua de nubibus) versum de VPesalierio explauanteu 
hune : Per diem sol non uret. te, neque luna per no- 
clem (Psal. cXxi, 6). Per diem a sole uritur, qui prava 
de Chrisio sentit; et per noctem luna, qui prava 
de Ecclesia sentit, Unde scriptum est itn. lege : Qui 
maledixerit. patri aut. matri, morle moriatur (Exod. 
xxi, 17 ; Levit. xx, 9 ; Mutth. 1v, 4; Marc. vii, 10). 
Quid autem pravius sentiri potest de Ecclesia matre, 
quam sl dicamus, Roma errat, Hierosolyma errat, An- 
tiochia errat, totus mundus errat ; soli tautum Scoti et 
Dritones rectum sapiunt. liem Hieronymus : « Moyses 
inquit inoriens plangitur; Jesus absque lacrymis in 
monte sepelitüt. » In lege morientes, sub decima 
quarta luna Dominum cruciügentes , plangam ;. sed 
cum Cliristo resurgentes in. Evangelio suscipiaw. 
Occurrit inihi item Augustinus sanctus , ubi contra 
totas haxeresea sub anatliematis titulo disputat, dicene 
tessares c:edecadit:e, id est, quartani;e decine esse 


're jam non pote-t Detm patrem, qui Ecclesiau non habet matrem. (Cyprian., de Un:tate Ec- 


€ 


9:5 


SANCTI CUMMIANI 


)w* 


lixreses eorum qui Pascha decima quarta luna cum A ta luna, in prino. mense, m zquinoctio. « Serutami- 


Judaeis faciunt. ltem tractans. Evangelium, de illis 
iuquit : « Ex languentibus super piscinam unum Je- 
sus elegit quem sanaret, quia quisquis prater uni'a- 
tem fuerit, licet venerit, sanari non potest. » Et hoc 
riii horret, nisi me consulatus vestri fida ratio vali- 
d:ori et certiori senteutiz. perducat. Quid plura ? Ad 
Gregorii papz, urbis Rom episcopi ( a nobis in 
commune suscepti, et oris aurei appellatione donati) 
verba me converli ; qui etsi post omnes scripsit, 
tamen est. merito omnibus praferendus ; et inveni 
illum bunc locum apud Job (Cap. xxvin, 1) tractan- 
tem ; Auro locus est in quo conflatur, eic, (Gregor. Mo- 
ral. in Job lib. xvm ). Aurum est sanctorum massa ; 
locus conflationis, unitas Ecclesi ; ignis, tribulatio 


nique, ut Cyrillus 5 ait, quod ordinavit synodus Bi- 
cua lunas quartas decimas omnium annorum per 
decemnovennalem cyclum (quem Victarius per viee- 
Siu:as et octavas vices cum Kalendis »xzxm, et 
bissextis. cxxxut , ip id ipsum unde ortus est redi- 
re fecit), ut non fallamur in luna primi mensis; & 
celebremud Pascha in sequenti Dominico, et non fa- 
ciamus in luna decima quarta cum Judzis et bere- 
ticis qui dieuntur Tessaresczdecaditze. Et. eonstita- 
tum est, inquit, iu omnibus synodis, prseter syaodum 
Gangrensem et Czsariensem, ut non faceret uh 
Ecclesia vel civitas, et omnis regio contraria his qua 
statuta sunt de Pascha in Niczeuo concilio. Et si nos 
scripsisset synodus Niczna cyclum lunarem primi 


martyrii. Qui ergo extra unitatem Exclesiz uritur, B mensis, sufliceret cyelus € lapidis selenitis im Perside 


conllari potest, purgari non potest. Unde et Paulus ait : 
Si tradidero corpus meum ut ardeam, charitatem au- 
tem non habeam, nihil mihi prodest , et reliqua (I Cor. 
xii3). ltem ad eumdem sensum interpretante: et hunc 
versui) alio loco inveni : Esto mihi in Deum prolecto- 
rem , etin locum munitum, ut salvuin me facias (Psal. 
xxxi, 9). Nec in caelo angelis, nec in terra hominibus 


ad exemplum rationis paschalis ; cujus candor iate- 
rior cum luna primi mensis crescit et decreseit. » 
Ut non faciamus communem de embolismo et enibo- 
lismum de commune, id est, brevem annum loanarean 
in mensium de longo, id est xim, in quo aborti- 
vain lunam fallaciter celebratis. Ut iun primo mense 
in unitate Ecclesi$ verum aguuw, veri Israelitae in- 


locum muuitum, id est, tu:um invenit, nisi humi-, maculatum immaculati in «na domo, sicut prece 


lei unitatem; quem arcbangelus ainisit et nunc dia- 
bolus est, et quem homo imitatus, illum amisit, et 
nunc mortuus est, Et hoc timeo : vos considerate 
coinpatieuter, fratres, si merito est, an ignavia. 
Postremo ad cycelorum cemputationem diversorum 
quid unaqu2que lingua de cursu solis et lunz sentiret, 
conversus totus, licet diverse alium in die, alium in luna, 
alium in mense, alium in bissexto, alium in epacta, a- 
lium inaugmento lunari (quod vos saltum dicitis), inve- 
nic yelos contra hunc quem vos tenetis esse contrarios. 
Primum illum quem sanctus Patricius papa noster tulit 
etfacít; in quo luna a decima quarta usque in vigesima 
prima regulariter, et zquinoctium à xiu Kalend. 
April. observatur. Secundo Anatolium , quem vos 
extollitis quidem * ad veram Pasclie. rationem nun- 
quam pervenire eos qui cyclum Lxxzin annorum 


ptum est (Exod. xu, 46) comedainus. In quo mense 
eduxit Cain Abel justum in campum ut occideret 
eum, in typo Christi edueti iu praetorium Pilati ia 
sexta feria. Quia in eadem die conceptus creditur ia 
ulero, ei. mortuus est in oruce ; dum ín sexta feria 
moriuus est Adau in anima pro peccato in paradiso 
et in e»dem die obiit in corpore. 

Hc probate, si vulis; si non, renuntiate catbolicis 
testimoniis : si nec utrumque, utrique hoe dicamus. 
Omnes nos manifestari oportet ante tribunal Chrigi, 
ut referat unusquisque propria corporis (11 Cor. «,10). 
Et non judicemus ante tempus, donec veniat qui iliu- 
minabit occulta tenebrarum, et. manifestebit. consilia 
cordium (J Cor. iv, 5). Ev: Nolite judicare, wi xem 
judicemini ; in quo enim. judicio jndicaveritis, judice- 
bitur de vobis (Math. vni, 4, 2). Et: Quid judices alie- 


observant. Tertio Theophilum. Quarto Dionysium, . num servum ? Domino suo stat aut cadit (Hom. xiv, 4). 


Quinto Cyrillum. Sexto Morinum. Septimo Augusti- 
uum. Octavo Victorium. Nono Pacominum monachum 
JEgypti cwnobiorum fundatorem ; cui ah angelo 
ratio Paschae dictata est. Decimo trecentorum decem 
et octo episcoporum decennovennalem cyclum (qui 
Grzece enneacedcciterida dicitur) in quo Kalend. Ja- 
nuarii lunzeque ejusdem diei el initia primi mensis 
ipsiusque decima quart:e junze recto jure ac si quo- 
dam clarissimo tramite, ignorantiz relictis tenebris, 
siudiosis quibusque cunctis temporibus sunt adno- 
iate, quibus paschalis solemnitas probabiliter inve- 
niri potest. Hunc inveni valde huic ( cujus auetorem, 
locum, tempus incerium habemus) esse contrarium 
in Kalendis, in bissexto, in epacta, in decima quar- 

? Desideratur hic aliquid, dequo videnda Wil- 
Iridi disputatio apud Dedam, lib. ii Histor. eccle-isst. 
eap. 25, et Aldelmi, inter epistolas Bonifacii, Edit. 


Mogunt. an 1605, p:g. 59. 
b Ex lacinia epistola: Cyrilli ad synoduto, Cariba- 


Quus est vobis, ut v;deo, quod dico, onus est et mibi 
quod dicitis, uisi verbis Scripturae saneism probave- 
ritis. Onuera ergo nostra invicem portemus ; eL sie adin- 


p Plebimus legein Christi (Galat. v1,2). Si eniw alter ake- 


rius percutiamus infirmam conscientiam (/ Cor. tr, 
11), in Christo peccamus. Si sanum sapimus, vebis 
rapiuus ; si mente excidimus, Deo (// Cor. v, 42) ; si 
vivimus, Domino vivimus ; si morimur, Domino we 
rimur, quia Domini sumus (flom. xtv, 8). Obseers- 
mus vos pro Christo, ut non nobis improperetis css 
"aUe nostra, quia owunis soboles sux niatris speciem 
insator. Unde accipimus spiritum, inde sp.rames; 
loquacitatem nostram vestra fiducia praestat. 

.Anno igitur (ut przedixi) emenso, juxta Deuterese 
irn inepte 3ssuta, de quà cnisulendas f'ei- 
vinus, Doctrin.temporum, tom. 1, pag. 92, et «3. 
ll, yag, 895, 894. pae. 31, 

* Vide Damascium in Vita Isidori, apud Phot, 
pag. 568, 569, edit. G.:vc. . 


LI 


977 


LIBER DE MENSURA POENITENTIARUM. — PRJEFATIO. 


978 


mion (Deut. xxxn, 7), interrogavi patres meos wt an-. À Seytha, et /Egyptiaco, in ecelesia sancti Petri: siiul 


muntiarent mihi, majores meos ul dicerent mihi (suc- 


' cessores videlicet nostrorum patrum priorum, Ailbei. 


episcopi, Quer&ni Coloniensis, Breudini, Nessani, 
Lugidi), quid sentirent de excommunicatione nostra, 
2 supradictis sedibus apostolicis facta. At illi, congre- 
gsti in unum, alius per se, alius per legatum auum 


vice sua missum, in campo Lene sanxerunt, et dixe-- 


runt: « Decessores nostri mandaveruut per idoneos 
testes, alios viventes, alios in pace dormientes, ut 
meliora et potiora probata a foute baptismi nostri et 
S»pientiz et successoribus apostolorum Domini - de- 
lata sine scrupulo humiliter sumeremus. » Post in 
commune surrexerunt, et super hoc orationem (at 
moris est) nobis celebraverunt, ut Pascha cum uni- 


versali Ecclesia in futuro anno celebrarent, Sed uon B 


post multumssurrexit quidam paries dealbatus, tradi- 
tionem seniorum servare se simulans, qui utraque 
non fecit unum, sed divisit, et irritum ex porte fecit 
quod promissum est, quem Dominus (ul spero) per- 
eutiet quoquo modo voluerit. Deinde visum est se- 
Dioribus nostris, juxta mandatum, ut si diversitas 
orbata fucrit inter causam, et variaverit judicium 
inter lepram et non lepram, irent ad locum quem 
elegit Dominus (Deut. xvii, 8); ut si cause. fuerint 
majores, juxta decretum synodicum, ad caput urbium 
sint referend:e, Misimus quos novimus sapientes et 
humiles esse, velut natos ad matrem. Et prosperum 
iter in voluntate Dei habentes, et ad ltomam urbem 
aliqui ex eis venientes, tertio anno ad nog usque 
perveneront. Et sic omnia viderunt sicut audierunt, 
sed et valde certiora, utpote visa quam audita, Invé- 
seront, Et in uno hospitio cum Graco, et Hebraeo, 


in Pascha (in quo mense integro disjuncti sumus) 
fuerunt; et ante sancta sic testati sunt nobis, di- 
centes: « Per totum orbem terrarum hoc l'ascha, ut 
scimus, celebratur. « Et nos in reliquiis sanctorum 
martyrum, et scripturis quas attulerunt, probavimus 
inesse virtutem Dei. Vidimus oculis nostris puellam 
cxecam omuino ad has reliquias oculos aperientetm, 
et paralyticum ambulantem, et multa diuionia 
ejeeta. 

- llc dixi, non ut vos impugnarem, sed ut me wt 
nyeticoracem in domicilio latitantem defenderem. 
Sed si quid forte impolitum vel vitiosum per immunda 
labia dixi, bicipi labii vestri foreipe per igniferum 
[saianum altaris Dei carbonem tangite (Isai. vt, 6), 
et preputium inculti logii bifaris ter quaternis eultris 
Ben-Nun quinis denis digitulis humatis cum plebis 
precidite prioris prsputiis (Josue v, 5). Nefas est 
enim errata lua non aguoscere, et prolata ceriiora 
non approbare. Hzereticorum est proprie sententiam 
suam non corrigere, malle perversam quam mutare 
defensam. Scienti. etenim. bonum facere, et non fa. 
cienti, peccatum est. illi (Jac. 1v, AT). Peccati vero 
stipendium mors est (Hom. vi, 25); a qua nos divina 
Majestas, et simplex Triuitas, et multiplex apex 
(subtus quem nihil est, intra quem nihil est, citra 
quem mihil, ultra quem nihil, supra quem nibil, 
sustinens omnia sine labore, penetrans omnia sine 
extenualione , circumdans omnia sine estensione , 
supérans omnia siue inquietudine), liberare dignetur. 
Amen, amen. 

Grandis labor est prudentia. 





LIBER DE MENSURA P(ENITENTIARUM. 


BENEVOLO LECTOR! COLLECTOR. 
[Biblioth. Paurum lLabb.1. 


Snbseriptum, benigne lector, de poeni:entiarum 
98 .:nsura tractatum sub nomine Cumeani abbatis in 


Hiberuicarum exstante, predecessorem suum S.- 
gienum, exterumque fliensium monachorum coetum 


Scotia , nempe Veteri, seu Hibernia, orti, transumpsi D dehortatus est a more celebrandi pascbalem solemni- 


ex pervetusto, sed mendoso ms. Codice bibliothecze 
San-Gallensis (in quo una habetur Vita Georgii mar- 
ayris) hell datu priefatiuncula sancti Colum- 
beni ad ejusdem ergumenti opusculum a se compo- 
situm, quod sapra habes (a), huic simillimum cum 
quo nimirum in stylo plerumque et ordine, ac nonnun- 
«quam etiam sub eodem tenore verborum in doetrina 
«enecordat. Sed cum varii hujas nominis exstiterint 
etiam abbates, non esL tam facile hujus opusculi 
auctorem invenire. Kalendaria et Menologia lliber- 
sica meminerunt ad 12 Februarii Cumeani abbatis 
qQGlinnemonensis ; 24 Februarii Cumeani abbatis fHlien- 
mis ; ad 924 Septewbris, Cuwmeani abbatis Drums- 
mecbhtiensis, et postremo ad 17 Septembris Cumeani 
mbbatis Benchorensis, et aliquot aliorum diebus 
aliis; e quibus Hiensis a veteribus tum Martyroloygis, 
tum scriptoribus aliis Sapientis elogio dignatus, et 
anao Curisti 654 gravi eiuditaque epistola, apud 
Aacobum Usserium in Sylloge veterum epistolarum 


(2) liujusce Pa:rolo;iz? tomo LXXX, eol 9e». E i7, 


tatem luna. 44. Qui mos in hoc quoque opusculo, 
et non selus fortasse, Quartadecimanorum re- 
probatur ; supponendus videtur auctor hujus tracta- 
tus, donec aliunde res nolior fiat. Cxtérum quisquis 
(uerit, ex antiquorum Patrum auctoritate et consensu 
plura deprompsit de modo et mensura peenitentiarun 
do "menta. 

lllud ad presens videtur observandum, ea que 
circa praeceptum illud Act. xv de suffocatis non 
edendis habet, non esse a Scriptur: veritate, &tl 
sacris canonibus aliena ; nam licet Irenzeus (lib. ut, 
c. 12), Tertullianus (De Pud. c. 12), Cyprianus ad 
Quirinum (Lib. 1n, fin.), Pacianus (de Penü. el 
Coufess.), Ambrosius (in. Epist. ad Galat, e. 12), 
Augustinus contra Faust. (Lib. xxxi, c. 15), cop'o- 
gius a Baronio relati ad annum Christi 51, num. 17, 
tria duntaxat illo precepto prohibita esse credeutes, 
existimeut ülud de suffocato non edendo non esse 
de textu, sed adjectum ab aliquibus Scripturam 


919 SANCTI CUMMIANI . 080 
adulterantibus, ut loquitur Aubro»ius, vel interpre- A vento, nunc praecepta Dei divia, nunc roipuliliez 


tintibug, ut aestimant alii; Grxci tamen semper eo 
modo legisse reperiuntur, prout etiam nunc habet 
communis Editio Latinorum cum verbis illis et. su/fo- 
cato, Sicut. citaio capite leg& Cume uus; quin eti:m 
usu receptum [fuisse videlur in Ecclesia, ut fideles 
ab esu sanguinis abstinerent ; unde Tertullianus lizec 
ait adversus gentes : « Erubescat error. vester Chri- 
stianis, qui ne animalium quidem sanguinem in 


esculeniis habemus ; qui propterea quoque suffocatis . 


et morticiniis abstinemus, ne quo sanguine contami- 
nemur vel intra viscera sepulto. Denique inter teu- 
tamenta Christianorum botulos etiam cruore disten- 
te8 2dmeveris, » lige Teriull anus, ( Apol. c. 9). 
Blandina martyr apud Eusebium hxc in gentiles : 
« Multum eratis, 0 viri, qnod putetis infantium car- 
nibus vesci eos qui ne mutorum quidem animiatium 
snnguine utuntur. ». Et Miuntiua. Felix. quoque in 
Uctavio lixe iu. eamdem) senteutiam : « Nobis bomi- 
cidium mec videre las, nec audire ; tautunique ab 
humano sanguine cavemus, ut nec edulium peco- 
rum in cibis sanguinem noverimus. » llatio porro 
quare jussi sunt Judari ac gentiles couversj a sangui- 
ne abstinere, illa potissima affertur ab Augustino 
apud Baronium loco cit. (Contra Faustum lib. xxxn, 
cap. 15), wt aliquo, lieet in re levissima, remanente 
usu leg.lium, Judai ac gentiles in unum Christum 
lpideim angularem | facilius necterentur. Vide Baro- 
nium citatum, qui et aliam adducit rationem ex Ori- 
gene, lib. vin contra Celsum. 

Caiterun quod ad. usum. ejusmodi abstinepü:e in 
kcclesia postea impositum et practicatum attinet, 
nC labemus in apostolico canone 62: e Si quis 
episcopus, aut presbyter, aut diaconus, aut quicun- 
que ex sacerdotali couserlio comederit carueg in 
Baaguine awiuup ejus, aut a besuis abreptum, aut 
sullocatuin, depouitur ; si vero laicus sit, a com- 
munione excluditur, » Hem in concilio Gangrensi, c. 
2 : « Bi quis earnem edentem (yraler sanguinem, et 


idolis »mmolatun, et suffocatuini) cum religione et tide C 


cendeinnat, velut spem (sic) propter hujusmodi pra- 
ceptioném non biabentem, anathema sit. » Leo quo- 
que iinperator. (Novell. constit, 98) his ad Stilianum 
sacrorum olliciorum magistrum Ostendit quam stricte 
fuerit hoc olim observatum : « Simul olim, inquit, 
legislatoi Moysi sanguine veseendum non esse man- 
davit Deus, simuf ab istiusmodi cibe abstinere de- 
bere, a praconibus grati est. consututum. » Et 
inta: € Periatum est ad aures Rostras quod iute- 
sinis tanquam tunicis sanguine: infarctum, velut 
tunsuelum. aliqueui. cibum veniri prabeant ; quod 
tolerari non deprere imperatoria nosiia majestas rata, 
neque tam impio soli gulae iuliiauuum bominum in- 


(a) Ait Dazou. se illud Pasniteptiale iuvenisse, 


nostrz? honestatem dedecore affici sustineus, jubet 
ne quis id scelus neque ad usum suum , neque ut 
emptoris detestando cilio eontaminarentur, ullo modo 
exercere audeat. At sciat quicunque dcbipe divinum 
mandatum contemnere, sanguinemque iu cibum con- 
vertere (sive vendat, sive emat) deprehensus erit, se 
bonorum publicationi subjieiendum, et ubi acerbam 
ja moduin flagris ac cute tenus faede detonsas fucrit, 
pe pelun patriz exsilio multanduiwn esse, ete. » 

i$ accedunt varia conciliorum decreta idein inhi- 
bentium ; nam canon vigesimus cone:ilii Anfelianensis 
secundi, suffocatis vesci proljbet, ev ex eoncilio 
Cartliaginensi 3d ijdem huc recitantur ip synodo 
Vorinatiensi : « Animalia, qua a lupis seu a canibus 
lacerantur, non sunt cotmedenda, nisi porcis et cani- 
bus ; nec corvus [cervus], nec eapia, si mortui inve- 
niantur. » Et infra : « Aves vero et alia anünalia si in 
retibus strangulantur, non comedenda, » Ex quibus 
habetur, ejusmodi abstinendi przceptum io Ecclesia 


D permausisse usque ad tempera Adriani papae, sub 


quo celebratum fu. concilium. illud Vormatiense 
circa annum Domini 772, j.x'a U.ronium, prater 
quem et Theodorus in «two (a) Poenitentiario paenaimn 
jmponit vescentbus suffocatis ; sed uec esu sanguinis 
tantum, sed a quibusdam aunim.libus, quas lex iier- 
dixil, et. natura. abhorrere. solila est, a's$liuisse 

qu ndoque Christianos constat ex eyisiola quadam 
Zachariz pape ad Bonifacium, citata a ,5) Baronio, 

in quo illa signantur ; quo. intelligas id quod postea-— 
touué occidentalis Ecclesi cousensu laudabituer- 
antiquatuui fuit, istiusmodi scilicet legalium oliser——— 
vantam, temporibus Cumeani, qui exactam cibo— 
rum prazíato cspite. differentiam. instituit, ia. auti- 
quorum, ut haetenus vidiuus, canonum et Concilio - 
rum) aucioritate fundalain, ea qua alii idem usur- 
pantes raiione ducebantur permotus. 

Deuique hoc velim, lector, intelligas, me eo in —— 
abstergendis imperiti librarii mendis moderamiue 
usum, ul nec senlenijag, vec verbum mutare vel 
transponere fuerim ausus (exceptis pauculis suo 
loco iutiniandis, quorum quasi Cerla. emendatio oc- 
eurrit, sed nudam  dustaxat. eorum teiminationom 
ubi jncongruau deprebendi, asterisc.8 ad singula desi- 
gatis emendare, ne doctissimum tractatum. ejus- 
modi navis obscurari contbgerel, aut. criticoruim 
quorumdam, omne non. politui, et pusctulis etiam 
oinibus absoluium, fastidienüuin, contemptui. ex- 
poui contingeret. Loca. vero perpauea in eo hiulcs, 
punctis obducta, aliqua forte correctior manus ex 
eimendatiorum Codicum collatione restituet. Interim 
nostram opellam, benigue lector, equi consule, ct 
vale. 


(b) Vide tom. Ill Concil. recent. Edit. 





PROLOGUS AUCTORIS. 
De remediis vuluerum secundum priorum Patrum D minum confessio, Paalmsia testante : Disi, Gonfue- 


definitionem dicturi, e sacris tibi eloquiis, mi fidelis- 
sime, ante medicamina, compendii ratione, intime- 
mus. Prime itaque est remissio, qua bsptizamur in 
aqua, secendum illud (Joan. m) : Nísi quis renatus 
fuerit. es aqua. et. Spiritu sancio, non polest. videre 
rcynum [Dei]. Secunda remissio, charitatis effectus, 
ut est illud : Remittuntur ei peccata multa, quia dilesit 
suultun (Luc. vii). Terüa, eleemosynarum fructus, 
secundum hoc : Sici. aqua. exstinguit ignam, iia ele- 
emosyna exstingwit. peccatum (Eceli. 1). Quarta ef- 
fusio Jacrymarum, Domino dicente : Quia flevit in 
conspectu meo ei ambulavit tristis coram me, non indu- 
€.m mala in diebus ejus (1 Reg. xx1). Et quinta, cri- 


bor adversum me. injustitiam meam Domino, et iw 
remisisti impietatem. peccati mei (Psal. xxxi), Sext, 
afülieo cordis et corporis, Apostolo dicegie : Dedi 
hufusmodi hominem Satane in. interitum carnis, ui 
spiritus salvus sit in die Domini (I Cor. v). Septima, 
emendatio morum, hoc est, abrenuntiatio vitiorum, 
Evangelio contestaute : Jam samws factus es, moli 
ullerius peccare, ne quid tibi deterius accidat (Jean. v). 
Octava, intercessio sanctorum, ut est illud : Si quis 
infirmatur, inducat presbyteros. Ecclesia, ei orent pro 
eo (Jac. v), et reliqua; et : Maltum valet. deprecatio 
justi assidua (Ibid.). Nona, misericordia et fidei mo- 
filum, secundum hoc: Beati misericordes, quoniam 


981 


LIBER DE MENSURA POENITENTIARUM. 


ipsi misericordiam consequentur (Matth. v). Decima, AÀ Qui furatur cibum, quadraginta dies poeniteat ; si ite- 


* conversio ei salus aliorum, Jacobo con(irmante : 
Qui converti [ecerit peccatorem ab errore vie suc, sal- 
sabi! auimam ejus a morte, et operit. multitudinem 
peccatorum «worum (Jac. v). Sed melius est tibi ut 
b iufirmus [ucris et vitam solitariam ducere, quam 
perdere cum plurimis. Undecima, iudulgentia et 
remissio, Veritate pollicente, qui ait : Dimittite 
el dimiltetur vobis (Luc vi). Duodecima, passio marty- 
ri, spes unica, salu(is indulgentia, et latroni cruci- 
fio Deo respondente : « Amen dico tibi, hodie mecum 
eris in paradiso (Luc. xxi). llis autem de canonis 
auctoritate prolatis, Patrum etiam statuta Domini ore 
4 subrogatum invesligare convenit, sccundum illud : 
Interroga. patrem. tuum. et annuntiabit. tibi. ( Deut. 


XX3Ii) ; item : Causq deferatur. ad deos (Exod. xxn). B 


Statuunt itaque octo principalia vitio, human: salu- 
tis [saluti] contraria, * his octo contrariis sanentur 
remediis. Vetus namque proverbium est : contraria 
eontrariis sanentur [sanantur] ; qui enim illicita li- 
center committunt, a licitis coercere se debent. 
CAPUT l'RIMUM. 
De gula et ebrietate. 

Si quis episcopus, aut aliquis ordinatus, in consue- 
tudine vitium habuerit ebrietatis, aut desinat, aut de- 
penataür. Si quis monachus per ebrietatem vomitum 
facit, triginta diebus poeniteat. Si quis presbyter aut 
diaconus, quadraginta dies poeniteat. Si vero per 
infirmitatem, aut qui longo tempore se abstinuerit, 
el iu consuetudine non erat ei multum bibere vel 
wiauducare, aut pro gaudio in Natali Domiui, aut in 
Pascha, aut pro alicujus sanctorum commemoratione 
faciebat, et tunc plus non accepit quam decretum 
est a senioribus, nihil nocet. Si episcopus jusserit, 
non nocet illi, nisiipse similiter f. Si la:cus fidelis 
per ebrietatem voinitum facit, quiudecii dies pani- 
tcat. Sacerdos, si inebrietur per ignorantiam, septem 


dies paeniteat in pane ct aqua; si per ney'igentiam, 


quindecim dies ; si per contemptum, quadraginta dies 
poeniteat. Diaconus et. nionaehus quatuor hebdoma- 
das ; subdiaconus tres, * duos dies ; laici unam liebdo- 
madam. Qui cogit hominem ut inebrictur humanitatis 
injuste gratia, ut ebriosus paeniteat; si per odium, 
wt homicida judicetur. Qui psallere non potest, in 


rum, tres quadragesimas; si tertio, anno poeniteat. 
Qui manducat carnem immundam, aut mertuam, aut 
delaceratam a bestiis, quadraginta dies poeniteat ; si 
necessitas cogit, nihil est; et qui per necessitatem 
manducat animal quod immundum videtur, vel avem 
vel bestiam, non nocet. Qui [si] casu quis immunda 
manu cibum tangit, vel canes, vel pilax, aut animal - 
immundun * sanguinem edat, non nocet. Qui san- 
guine, vel quocunque immundo polluitur, si noseit 
qui manducat, nihil est ; si autem seit, poeniteat juxta 
modum pollutionis. Qui sanguinem, aut semen Libe- 
rit, tribus annis poeniteat. Si autem stercorant in 
quocunque liquore, tollatur ab eo stereus, et sancti- 
ficetur aqua, et mundus erit cibus. Si ceciderit sorix 
in liquorem, tollatur foras, et hoc potum [tunc to- 
tum] aspergatur aqua sanctificata, et sumatur, si 
vivens sit; si mortua fuerit inventa, omnis liquor 
projiciatur foras, et mundetur vas. Animalia qu. à 
lupis seu canibus lacerantur, non sunt comedends, 
nisi forte ab hominibus adhue viva occidautur prius, 
sed porcis et eanibus dentur; nec cervus, nec capra, 
si mortui inventi fuerint. Avis vero, et animalia 
cztera, si in retibus strangulantur, non sunt com- 
edenda hominibus; nec accipitri si mortui fuerint, 
quia quatuor capitalia ! Aetus apostolorum praci- 
piunt abstinere a fornicatione et sanguine et sulfo- 
cato, et idololatria (Act, xv). Pisees licet comedere, 
quia alterius: naturze sunt. Equum non probibet, 
J tamen consuétudo; leporem licet comedere. Apes 
vero si occidunt hominem, ipsi quoque eccidi festi- 
nantur |festinentur], mel tamen mandueetur. Si casu 
porci vel gallina sanguinem hominis comedunt, non 
abjieiendos credimus, sed mabtducandos; sed qui 
cadavera mortuorum lacerantes manducaverint, car- 
nem eorum manducare non licet, usque dum mace- 
rantur. Et post anni circulum animalia ceitu homi- 
nuu polluta occidantur, carnesque eanibus proji- 
ciantur, sed qux generant, siut in uswn, et coria 
assuinantur ; ubi autem dubium est, non occidantur. 
Infirinis Lcet omni hora cibum suniere, et potum 
quando desiderant, vel petunt, si 5 importune non 
petunt, Qui dederit aliquos liquores iu quibus fuerit 
mustela, milvus, vel mortua inveniantur, tribus su- 


lingua 5$ superponat. Qui anticipat horam canonicam [) Derpositionibus poeniteat ; qui non neverit postea, 


et suaviora celeris sumit, gulze tautum obtentu, 
ccena careat, vel duobus diebus in pane et aqua pre- 
niteat. Qui superflua ventris distentione doloreim 
quoque sentit saluritatis b, id est, si ad vomitum 
sine iufirmitate, septem dies poeniteat. Si sacrificium 
evomuerit, quadraginta dies poeniteat ; si infirmitatis 
causa, septem dies peniteat; si. in ignem projicit, 
centum Psalmos cantet; si vero canos lambuerint 
talem. vomitum, centum dies poeuiteat, qui evomit. 

a Ms., mendose, conversatio. 

b flic depravatio aliqua. 

* Ms., mendose, anite. 

4 Forsau, subrogata.. 

* Deest forsau qua. 

* Supple proprio motu in hec sibi iudulsit, 


quod talis visus est, potum superpouast. Si in farina, 
aut in aliquo siecato cibo, aut pultato, coagulato, vel 
Jacte, ista» inveniantur bestiol:, qued sic eirca cor- 
pora illorum est foras projieiatur, omne reliquum 
sana sumatur fide. Si sanguinem aine voluntate e 
dentibus biberht, id est cum saliva, nou. est pecca- 
tum. Si quis venationes aliquas quoeunque exercea!, 
8i clericus, anno uno; si diaconus, annis duobus ; si 
sacerdos, annis tribus peeniteat *. Catechumenj man. 


& Loquitur de superpositione silentii. 

h Videtur hic deesse aliquid. 

i Vid. sup. in prafat. 

i Deest aliquid jn hoc commate. 

& M.le Codex opportun-. 

! Hic non inlibetur siicu'aribus venari, 


9835 


SANCTI CUMMIANI 


934 


ducare non debent cum baptizatis, neque gentiles, A pane et aqua vivant. Minimi vero fornicationem irmi- 


Uxor qui? sanguinem viri sui pro remedio gustave- 
rit, quadragiuta dies paeniteat ; sic et illa qua semen 
viri sui in cibum miscens, ut inde plus amoris acci- 
piat, tribus annis peniteat. Qui * contemptum in- 
dictum jejunium in Ecclesia et contra decreta senio: 
rum fecerit, ^ sine Quadragesimis, quadraginta dies 
poeniteat ; si autem in Quadragesima, anno poeniteat ; 
si [requenter fecerii, et in consuetudine erit ei, ex- 
termipabitur ab Ecclesia, Domino dicente: Qui scan- 
dalizaverit unum de pusillis istis qui in me credunt, et 
reliqua (Matth. xviii). Qui de sui comedens corporis 
cute, ....... cum impositione manus episcopi annum 
integrum cum pane et aqua poeniteat. 


CAPUT I. — 
De (ornicatione et reliquis immundis pollutionibus. 
Episcopi, presbyteri, diaconi fornicationem [acieu- 


tes, degradari debent, et paenitere judicio episcopi ; 


tamen communicent. De sodomitis, episcopi quatuor- 
decim [annis] paeniteant, presbyteri duodecim annis 
poniteant, diaconi novem, subdiaconi octo, clerici 
septem, laici quinque püeniteant, et nunquam cuin 
alio durmiant. Si cum fratre naturali fornicationem 
per commigtionem carnis, quindecim annis poeni- 
teat, ab omni carne abstineat se. Si semen in os mi- 
serit, septem [anuis] poeniteal; alii dicunt usque in 
liaem vite. Viri iuter [emora fornicantes, primo unum 
annum peniteat ; si c iterant, duos : si in cruia for- 
nicantes, si pueri sunt, annis duobus peeuiteant ; si 
viri, aunis tribus : si autem in consuetudinem ver- 
tunt, et modus poenitentia addatur judicio sacerdo- 
tis. Vir semetipsum coinquinans in primo, cenium 
dies poeniteat, et iterans, annum unum ; 8i cum gradu 
est, addatur po:nitentia. Puer quindecim annorum, 
quadraginta dies poeniteat. Qui concupiscit meute 
fornicari, sed non potuit, anno peniteat, maxime in 
Quadragesima. Qui turpiloquio, vel aspectu coinqui- 
natus est, tamen uon voluit furnicare corporaliter, 
viginti vel quadraginta dies poeniteat ;si autein in 
pugnatione cogitationis violenter coinquinatus est, 
septein dies poeniteat. Qui diu illuditur a cogitatione 
tepidus et repugnans, unum vel duos, vel plurimos 
dies, quantum 4 exegerit diuturnitas cogitationis, 


tantes, et irritantes se invicem, sed coinquinati non 
sunt propter statis imniaturitatem, viginti dies , si 
vero frequenter, quadraginta dies ; si iteraverint, per 
poenitentiam centum dierum. Pueri ante viginti annos 
' seinvicem manibus coinquinantes et confessi, ante- 
quam communicent, viginti dies ; si iteraverint, cen- 
tum dies paeeniteant ; si vero frequentius, separentur, 
et anno poeniteant. Puer oppressus a majore....... 
hebdomada jejunet ; si consentit, quadragiuta dies. 
Molles unum annum poeniteant; qui in somnis vo- 
luntate pollutus est, surgat, canatque genuflectendo 
septem psalmos in crastino, cum pane et aqua, 5 vel 
triginta psalmos genuflectendo in fiuem, unum- 
quemque cantet. Volens quasi in somno peccare 


B * sive pollutus est sine voluntate ! quindecim ; in fiae 


dicat ter Deus, in adjutorium, et reliqua. Qui semen 
dormiens in ecclesia fuderit, tribus diebus poeniteat ; 
peccaus non pollutus viginti quatuor psalmos cautet. 
Eyiscopus faciens fornicationem, degradari debet, 
sive septem, sive duodecim annis poeniteat. Presby- 
teri aut diaconi fornicationem naturalem facientes, 
prolato [emisso] aute monachi voto, tribus annis 
poeniteat. Veniam omni liora roget, superpositionem 
faciat in unaquaque hebdomada, exceptis quinquage« 
simis diebus; post superpositionem, pane sine men- 
Sura utatur, et ferculo aliquatenus butyro impin- 
guato, lioc est, quadrante, et die Dominica síc vivat; 
czleris vero diebus paximari panis mensura et misse 
parvo impinguata,i horrco oleris, ovis paucis forma- 


C tico semina...... tenucla, vel batuto lactis sextarie - 


pro sitis gratia, et * aqua tale potu si operarius esi 
lectumque [|A/., lectoque] non multum fenum habeat 
instratum : per tres Quadragesimas anni addat ali- 
quid prout virtus ejus admiserit; semper ex intimo 
cordis defleat culpam suam, * obedieutiamque pro 
omnibus libentissime excipiat; post annum et dimi- 
dium Eucharistiam sumat, et ad pacem veniat, psal- 
mos cum frawibus cantet, ne penitus anima tanto 
tempore coelestis medicin:z jejuna intereat. Si inle- 
rior gradu quis monachus, tres quidem annos poeni- 
leat, sed mensura non gravelur panis; si operarius 
est, sextario de lacte romano, et alio tenucla, el 
aqua quantum sufficit pro sitis ardore sumat. Si vero 


poeniteat. Pueri qui fernicantur inter seipsos, * judi- p sine voto monacbi presbyter, aut diaconus, si [sic] 


cavit ut vapulent; pueri soli sermocinantes, et 
wansgredientes statuta. seniorum, tribus superposi- 
onibus emendentur. Osculum noa simpliciter facien- 
tes, sex superpositionibus; illecebrosum osculum 
sine coipquinalione, septem ; eum inquipatione sive 
amplexu, decem superpositionibus. Post annos viginti 
duos ! idem adulti item committentes, quadraginta 
dies separati a mensa, extorresque ab ecclesia, cum 


* Contemptum f. irrepsit pro contra. 

b ]d est, extra Quadragesunam. 

* Mis., wwendose, iternas. 

4 Non exierit. diuturnitatem, ut per mendam in 


e] udicant, supple majores. 
(. F., item adulii idem. 


peccaverint, sicut. monachus sine gradu poeniteant, 
et postea recipiant gradus suos. Si autem presbyter 
aut diaconus post tale peccaium volueri! monachus 


. fleri, in distrieto proposito exsilii annui et dirmi- 


dium poeniteat, habet tameu abbas 'hujus rei mode- 
randi facultatem, si obedientia ejus placita sit Deo et 
abbati suo. 


& Lege, vel xxx. psalmos, genuftrectendo. in. fine 
uniuscujusque cantet. . 

à F,, sive pollutus sua voluntate. 

! Intellige, quindecim psalmos cantet. 

j Hinc ad quartam sequentem lineam textus est ut - 
bic vides in Ms. depravatus. 

k Mendose, obedieniiam quam. 


956 
CAPUT 1i. 


De adulterio, raptu, et incestu, etc. 


Si quis adulterium fecerit, id est, cum uxore alie- 
ma, aut sponsam, vel virgiuem corrupetit, aut san- 
ctimenialem, aut Deo dicatam feminam, laici tribus 
annis poeniteant, primo ex his in pane et aqua. Si 
clerícus, quinque annis poeniteat, subdiaconus sex, 
duos ex his in pane et aqua. Si vero diaconus mona- 
chus, septem annis peniteat in pane etaqua, presby- 
ter decem, episcopus duodecim, quinque ex his in 
pone et aqua. Clericus vel superioris gradus qui uxo- 
rem babuit, et pr:eter professionem suam, vel ho- 
umorem clericatus, iteratus eam cognoverit, sciat se 
Sibi adulterium commisisse, sicut superiori sententia 


LIBER DE MENSURA POENITENTIAROM. 


986 


À uxores habentes, et post quinquagesimum :etdtis sue 


annum in hoc prolapsi sunt, ad exitum vitag tantum 
coinmunionem mereantur, Si quis cum pecoribus, 
xiü annis poeniteat. Si quis adulterium commiserit, 
vi! annis poenitentiz eompletis, perfectioni reddaiur 
secundum pristinos gradus. Si quis * nupserit cum 
mu'iere sua reiro, quadraginta dies p«eniteat ; primo 
aulem si in terga nupserit, sic poeniteat, quomode 
de animali. Si quis menstruo tempore coierit cum 
muliere, quadraginta dies peniteat. Mulieres men- 
siruo tempore non intrent in ecclesiam, neque come 
municent, neque sanctimoniales, nec laicanze; si 
presumunt, tres hebdomadas poeniteant. Similiter 
poeniteat, quae intrat ecclesiam ante € mundum san- 
guinis Post partum, id est, quadraginta dies; qui 


unusquisque juxta ordinem suum poeniteat, Si quis B ,upserit et iis temporibus, viginti. dies peniteat. Qui 


concupiscit mulierem alienam, et non potesl pec- 
care eum ea, aut non vult suscipere eum mulier, $i 
laicus, quadraginta dies, si clericus aut. monachus 
est, anno poeniteat, medio in pane et aqua ; si diaco- 
sus, duobus; presbyter, tribus. Si clericus aut mona- 
chus postquam se Deo voverit, ad secularem habi- 
tum iterum reversus fuerit, aut uxorem duxeiit, de- 
cem annis peniteat, tribus ex his in pane et aqua, et 
nunquam postea in cenjugio copuletur; quod si no- 
luerit, sancta synodus vel sedes apostolica separavit 
«08 a communione et convocationibus Catbolicorurh. 


. Similiter et mulier postquam secundo voverit, si tale, 


seelus admiserit, pari sententixe subjacebit. Si presby- 
ter autem, aut diaconus, uxorem extraneam duxerit 
in scientia populi, deponatur. Si quis adulterium 
perpetraverit cuin illa, et in conscientia advenit po- 
pelis, projiciatur exira ecclesiam, et poeniteat inter 
laicos quandiw vixerit. Si quis cum matre fornica- 
verk, duodecim annis poeniteat; e& nunquam ^? imit- 
tetur nisi in die Dominica. Qui cum sorore hoc modo, 
quindecim annis poniteat. 5 [n [Canon. Ancyr., de 
Incestis] : sí quis [qui] more pecorum cum propiuquo 
sangvine incesta commisli sunl, ante vigesimum an- 
snum aetatis suse, decem annis inde poniteat [poeni- 
Eeant], exacta oratione tantum ineipiant communi- 


discutiatur autem et vita 


eorum qua fuerint tempore penitentie, et ita hanc 
RB» vwmilitatem [humanita:em] consequantur : quod si 
zm bui sunt hoc crimine prolixiori tempore, viginti 
a annorum xtate * ut uxores babentes hoc crimen in- 
«-3derint, viginti quinque, plena poenitentia acta ad 
«-«nunionem oratione [cum oratione] permittantur ; 
«€*& ia post 4 aliud quinquennium ad plenam com- 


'"* 
* 
& 


h Forsan, emittetur. 
£x concilio Ancyrano, c. de incestis. 

4 Forsan et. 

. Mendese, alium. 

; Vdem videtur hoc loco nubere quod coire, 

] lta Ms. 

, Lectio corrupta. 

. Worte legendum : $5, q. 2, c. 5, dicitur de pro- 
Wis qui ad affinitatem per virum et uxorem veniunt, 
& iuncta uxore, vel viro, in quinta, etc., nam sequen- 


nubit die Dominica, tribus diebus poeniteat. Qui in 
matrimonio est, Quadragesimis anni, et Sabbatis, et 
in Dominicis nocte diei, et in diebus plurimis, mazi- 


me tres dies antequam communicent, el concepto - 


semine usque ad modum sanguinem consumendi, et 
menstruo tempore, continens fieri debet. 

Bigaraus poeniteat uno anno, quarta et sexta feria, 
et in tribus Quadragesimis abstineat se a carnibus, 
non lamen dimittat uxorem. Trigamus, ut superius, 
id est, in 5 4 et 5, vel plus vii annis quarta feria el 
sexta et in tribus Quadragesimis abstineat se a car» 
nibus; tamen Basilius hoc judicavit ; in canonibus 
autem, ^ 3 ante in quinta generatione conjangantur ; 
in quarta si inventi fuerint, non separentur. In teriia 
tamen propinquitate non licet. uxorem alterius acci- 
pere post obitum ejus. /Equaliter vir eonjungatur 
matrimonio eis qu:e sibi consanguineze sunt et uxoris 
su: consanguineis post mortem uxoris suze. Duo quo- 
que fratres duas sorores in conjugio possunt habere, 
et pater filiusque matrem et filiam, Si laicus forni- 
caverit cum vidua aut puella ! ante, 11 annis poeni- 
teat, reddito tamen bumiliationis pretio parentibus 
ejus; si. uxorem non habet, si voluntas parentum 
eorum est, ipsa sit uxor ejus, ita ut annis v peeniteant 
ambo. Si quis laicus cum jumento fornicaverit, annis i 


«are; post viginti vero auos ad communionem cum — poeniteat, si uxorem labet; si non habet, annum 
«»bhüione suscipiantur : 


unum. Si clericus, 1; si diaconus, iJ ; presbyter, vii. 
j Ex iie in pane et aqua. Clericus semel fornicans, 
unum annum peniteat in pane et aqua. Si genuerit 
filium, vit annis poeniteat * vel exsul, vel port. sil. 
et virgo. Qui dimiserit uxorem suam, alteri conjun- 
gens se, vt annis poeniteat cum tribulatione, vel xi 
aunis levius. Si ab aliquo sua recesserit uxor, el ite- 
rum reversa fuerit, suscipiat eam, et ipsa anno uno 


FrUbionem cum oblatione suscipiantur; quod sialiqui — cuin pane et aqua peniteat, vel ! supercilicium 


tia sumpta sunt ex istocan. x 

i Ante. nuptias, vel. matrimonium, vel. virginitatem 
violatam. : d 

3 Deest aliquid. 

k Lectio CORDIA sic videtur emendanda : Vel exsul 
portet cilicium et virgam. ER 

1! Cod. ms., supercecilium, sed mendose, pro cili- 
cium, aut. potius supercilium, quod genus est vesti - 
menti peenitentialis antiquitus et diebus nostris iu 
Hibernia usitatum publicorum criminum cet, Sw 


951 


SANCTI CUMMIANI 


95s 


duxerit [induat]. Si quis intrat ad ancillam suam, A Si iterum, tribus Quasdragesimis ; si tertio, anno pee- 


venuudet eam, et anuo uno. poeuiteat ; si genuerit 
filium ex ea, liberet eam. Mulier adultera, tribus 
annis peeniteat. Mulier seipsa coitum habens, tribus 
annis poeniteat ; mulieres vero qux fornicantur, et 
partus. snos. negant, sed et. si quid agant secum ut 
uteros [utero] conceptos discutiant, x anni« peeni- 
teant. 5i mulier éum muliere, tribus annis peniteat. 
5S; quis masculus, vcl si. que mulier, votum habens 
virginitatis, jungitur uxori....... non dimittat uxorem, 
sed paeniteat tribus annis. Vota stulia frangenda sunt 
et importabilia. Mulieri non liceat volum vovere 
sine licentia viri; sed &í. voverit, dim tti. potest, et 
pooniteat judicio sacerdotis, Racerdos si osculatus 
est feminam per desiderium, viginti dies poeniteat ; 
si per cogitationem semen fuderit, septem dies peni- 
teat, Mulier si duobus fratribus nupserit...... eam 
debere usque ad 'mortis..... quam ín extremis suis 
sacramento reeoneiliare oportet; ita tamen ut si forte 
4anitatein recuperaverit, matrimonio s$oluto, ad pee- 
ni'entiam admittatur; qued si defuncta fuerit mulier 
hujusmodi consortio constituta, dissolvatur a poeni- 
tentia remanenti : quam sententiam tam viri quam 
mulieres tenere debent. Puellae qux? non parentum 
ceaciee imperio, sed spontaneo judicia, virginitatis 
propositum atque babitum susceperunt, si postea 
nuptias diligunt ^ pretia ineatur, etiainsi consecratio 
Ron a3ecesserit eujus utique neon b fraudantur mu- 
nere, $i in proposito permanerent. 


CAPUT IV. 

De [urto ct injustis rapinis , seu invasionibus, etc. 

Pecunia ecclesiastica furata reddatur quadruplum; 
popularia duplicentur. Si quis aliquid de ininisterio 
sanctse Ecclesi:e furaverit, aut neglexerit, octo annis 
pou eat , tribus ex liis in paue et aqna, et reddat 
integrum quod abstulit. Si quis furtum fecerit , si 
puer, quadraginta vel viginti, € ut aetas est, et quali- 
tas erudi:ionis; laici anno uno , clerici duobus, sub- 
diaconi tribus , diaconi quatuor, presbyteri quinque, 
episcopi sex annis poeuiteant. Si laicus semel furtum 
fecerit, reddat quod furavit, et in tribus Quadragesi- 
mis cum paue et aqua peniteat, Si sa pius fecerit et 
non habet unde reddat, aunis duobus in pane et 
aqua peniteat, et alio anno tribus Quadragesiinis, et 
sic postea in Pascha reconcilietur. Qui sepe furtum 
faciebat, quatuor annis puwniteat, vel ut sacerdos ju- 
dieat, justa quod componi potest quibus nocuit, et 
semper debet reconciliari ei quem offendebat , et re- 
stituere juxta quod ei nocuit, et multum breviabit 
poenitentiam ejus; si vero nolucrít , aut non potest, 
constitutum tempus poeniteat per omnia. Puer deceiu 
annorum aliquod furtum comedeus, septem dies poe- 
niteat : qui furatur cibum, quadraginta dies poeniteat. 
nuuc totam llibérniam, nune quadam loca sancia 
cilicio et lineo sacco vestiti circumibapt. 

* Forsan, peniteat. 

b Forsau, fraudarentur. 

* Deesse videlur : flagellis, verberibus, ant super. 
positionibus peniteat. 

4 |joc cst, «ui vel geduxcr.& mo.achum aat fura- 


niteat; si quarto, jugi exsilio sub alio abbate poeui- 
teat. Si laicus manaehum 4 furtim duxerit, aut intret 
monasterio, vel humgno subjectetur servitio. Si quis 
servum aut. quemcunque hominem quolibet ingenio 
iu captivitatem duxerit, aut transmiserit, tribus an- 
nis paeniteat In pane et aqua. Si quis patrem aut 
matrem expulerit, impius, vel saerilegus judicandas 
est, eL y, oniteat quali tempore, quandiu in impie- 
tate exstiterit. Qui praebent ducatum barbaris, si 
basilicas incenderint, et si elericum, sive sanctimo- 
nialem * bonos occiderint, et innocentes ab ecelesia. 
traxerit, ductor quatuordectm annis poeniteat. Pe- 
cunix: qux? in alia provincia ab hoste rapte fuerint, 
id est regno alio Superato, tertia pars ad ecclesiam 


DB tribuetur, vel pauperibus quod jussio regis erat , et 


quadraginta dies poeviteat. Si quis domum vel aream 
cujuscunque igne cremaverit, tribus annis peniteat, 
unum ex iis in paue et aqua. 


CAPUT V. 
De perjurio, et mandacio, eic. 

Si quis perjurium fecerit, jaici tribus amnis pani 
teaut , clerici quinque , subdiaconi sex , diaconi acp- 
tem, presbyteri decem, episcopi duodecim. Qwi per- 
jurium facit in ecelesia, undecim anuig poeniteat Si 
in monu episcopi, presbyteri, aut djaconi, peu im 
altri vel cruce consecrata. wentitus fuerit, (ribus 
annis peeniteat ; si in cruce non consecrata, uno anm 
peniteat. Si quis laicus per cupiditagesm perjural, 


C totas res suas vendat. et donet! in pauperibus, ei 


conversus in monasterio nsque ad mortem sent 
De»; si autem non per cupidi(atem, 5 mortie perict- 
lut jncurrit, tribus annis inermis exsul poen.teat ia 
paue et aqua, et duas alistineat Quadragesimas «o? 
viuo et carnibus , ei dimittat pro se servum aut 48 
cillaan & vivum ct per undecim annos eleemogyuim 
faci:t, el post Septem apnos juicio sacerdotis com- 
municct ; qui vero [si vero] ueeessitate coactus til 
tribus Quadragesimis. Qui ducit alium in perjurium 
ignoráutem , sep em apnis poeniteat; qui ductus est 
iu perjurio ignoraus, et postea recoguoscit, agno ue 
poeniteat. Qui vero suspicatur quod in perjurjo dt 
citur, tamen juraj per consensum, du-bus annis p 
niteat. Pro falso testimonjo , laici uno agno, clerki 


D duobus, subdiaconi tribus, diaconi quatuor, presby" 


teri quinque, episcopi sex annis paeniteant, Si qui 
falsitatem commiserit, septem annis poenjtear ; ue 
ex his in pane el aqua ; qui autem consenserit, qu 
que ultimis paeniteat. Falsum tesyjmonium dicens, € 
placeat proximo $uo, primo quale fratri unpossio 
tale damuetur, judicio sacerdotis. Mendag vero Ke 
ignorautiam , et non nocuit, c.nfiteatur ei cui mer 
titus est, et sacerdoti et hora taceudi [silentio urit 


tur in servum, aut venundandum, ipsc im pesi 
Liam morachus fiat, aut servus. 

* [)ecst forsan, vel alios. 

f Forsan, Deo in pauperibus. 

* Forsan, sed quia alioquin. 

b Forsan, unam. 


959 


LIBER DE MENSURA POENITENTIAItUM. 


gug 


horz] damnetur, vel duodecim psalmos eantet. Si A paenitentis. Si mulier abortum fecerit voluntaric , 


vero de industria, tribus diebus tacendi , vel triginta 
pealnos * praeest. Mendax vero per eupiditatem , 
p:aceat largitate ei cui frustravit. 


CAPUT VI. 
De homicidio el sanguinis e(fusione, etc. 


Qui voluntarie homicidium fecerint , ad paeniten- 
tian se jugiter submittaut; circa exitum aulem vite 
communione digni habeantur, qui non voluntarie, 
sed casu homicidium perpetravit, quinque annis pa- 
piteat, Mulieres qux» fornicantur, e£ b partus suos, 
el ea quoque agunt, ut uteros [utere] conceptos re- 
jWciant, antiqui Patres instituerunt. usque ad. extre- 
mum vitz ; nunc humanius definitum est, deceni au- 


nis paniteant. Si quis occiderit monachum vel cleri- B 


eum, arma relinquat, et Deo serviat, vel secundum 
judicium episcopi septem annis poeniteat. Qui autem 
episcopum vel preshyterum occidit, regis judicium 
est de eo *. Sí laicus alium occiderit, odii medita- 
tione, si non vult arma relinquere, septem annis 
poeniteat sine carue et vino. Qui occiderit homiuem, 
quadraginta dies abstineat se ab ecclesia , et postca 
suprascriptam penitentiam agat. Qui jussioue do- 
mini sui bominem occiderit, quadraginta dies jeju- 
wet; el qui occideiit hominem in publico bello cum 
rege, quadraginta dies poeniteat, 4 Si per poculum 
vel artem aliquam malam, septem aifnis paeniteat, 
aut plus; si mater filium suum occiderit, quiud: ciim 
aunjs poeniteat, et nunquam * permittet, nisi iu die 


Dominica : mulier pauperina septem annis preniteat. C 


Mu'ier, si occiderit filiuun suum in utero antc qua- 
dragesimam diem, anno peniteat; si vero post qua- 
draginta dies conceptiouis, ut homicida tribus annis 
poeniteat. Si quis clericus homicidium fecerit, decem 
annis peniteat exsul ; tribus in pane et aqua. Si quis 
homicidium casu fecerit. non volens , quinque annis 
poeniteat ; tribus ex iis in pane el aqua. Si ad boni- 
tiuium consenserit, et factuin fuerit, septem annis 
peniteat : si voluerit et. non potuerit, tribus annis 
poeniteat. Si quis homicidium fecerit, laici tribus, 
elerici qninque, subdiaconi sex, diaconi septem, 
presbyteri decem, episcopus duodecim annis, poeni- 
teant. Si laicus proximum suum occiderit, quinque 
annis poenitcat exsul. Si quis alium per iram percus- 
serit et sanguinem effuderit , quindecim dies in pane 
et aeua paeniteat : si diaconus , sex menses; presby- 
ter, anno poeniteat, Cujus parvulus in negligentia 
sine baptismo fuerit mortuus, tribus annis poeniteat; 
unm ex iis in pane et aqua. Si laici infantem suum 
eppresserint , anno uno iu pane cl aqua peeniteant , 
ei duos a vino et carue abstineant se......... tempus 


* W'orsan, si presbyter est. n 

b Supple interimunt, uam sermo de aburtu aute et 
parricidio post partuin. 

€ Citat leges patrias Drcati;a Nemhead d ctas. 

4 Si poculum venen, vel artem maleficam, eic. 

* lta Ms. 

t Ultra impensas medicorum etiam debet satisfa- 
cere vulnerato TO modo aegritudinis. 

€ Sic legendum, non quanumn ilie. 


tribus annis in paue ct aqua. Qui per rixam, debilem 
vel deformem hominem fecerit , f reddat impensas 
Piedicis, cegritudinem restituat, et medium annum 
peniteat in pane et aqua : 5i non habuerit unde 
reddat, uno poeniteat. Si laicus per scandalum san- 
guinem effuderit, reddat illi tantum, quantum nocuit ; 
el si non habet unde reddat, solvat opera. proximi 
sui, 8 quandiu ille infirmus est, et postea quadra- 
ginta dies poeuiteat in pane et aqua. ^ Qui jactum 
proximo suo dederit, et non nocuit, una vel duobus 
vel tribus Quadragesiimis in pane et aqua : si cleri- 
cus, annum vel dimidium. Si quis quodlibet mein- 
brum voluntate sua truncaverit , tribus annis peni- 
teat, unum ex his in pane el aqua. Parvuii invicem 
percutientes, septem diebus peeniteant ; si vero ado- 
lescentes, quadraginta dies poeniteant. Si quis per 
vindictam frairis, hominem occideiit, tribus annis 
peniteat, Si componit propinquos, dimidium spa- 
Gum. Qui przbeut ducatum barbaris, tribus ainis 
poeniteant, si non accideril strages Christianorum , 
si vero i jactis, usque ad mortem, muudo mortui 
Deo vivant. Si quis proprium servum sine ] con- 
srientia proprii judicis occiderit, * et communione, 
biennio | ce(fus one. sanguinis emundabitur. Infaus 
inürmus et paganus, commendatus preslytero, si 
moritur ?, presbyter deponatur ; si negligentia | a- 
rentum sit, uno anno poeniteat. 


CAPUT Vil. 
De maleficis, et wengficts, etc. 


Si quis maleficio suo aliquem perdiderit, septem 
annis peniteat, tribus ex his in pane et aqua. Si 
quis per amorem veneficus sit, et neminem perdide- 
rit, sj laicus est, uno anno peeniteat in pane et aqua; 
si subdiaconus duobus, diaconus tribus, unum ex 
his in pane et aqua ; si sacerdos, quinque, unum ex 
his in pane et aqua, et laici dimidium annum ponni- 
teant , maxime si per hoc mulieris partum quisquam 
deceperit, tres annos unusquisque superaugeal in 
pane et aqua, ne liomicidii reus sit. Si quis sacrile- 
giuin fecerit, id est, quod aruspices vocant, qui " au- 
guria colunt per aves, aut * quecunque augurave- 
rint, tribus annis poeniteat , unum ex his in pane et 


D aqua : si quis, ut vocant, sortes sanctorum, quas 


eontra rationem vocant, vel alias sortes habuerit, 
vel qualecunque ingenio sortitus fuerit, vel venerave- 
rit, tribus aunis peeniteat, unum ex his in paneet aqua. 
Si quis per ariolos, quos divinos vocant, aliquas di- 
vinationes fecerit, quia el hoc dzemonicum est, quin- 
que annis poeniteat ; tribus ex his in pane et aqua. 


b ld est, qui telo aut hasta jacta nocere conatur. 

! Acciderit, renuntiantes mundo, religioni perpetua 
abdicantur. 

| id est, consensu. 

k Deest hic aliquid. 

! Deest lorsan pro, vel ab. . 

m Scilicet absque baptismo et sacramentis debitis. 

» Mendose Cod. auria. 

« Quomodocunque auguraeerint. : 


991 


SANCTI CUMMIANI 


929 


* Si qnis ad arbores et ad fontes, aut ad angulos ubi- A tribust indigentibus qus repetivit, Clericus habens 


cumque, nisi ad ecclesiam Dei vota voverit , aut rol- 
verit, tribus annis paniteat, uno ex his in pane et 
aqua; el qui ibidem ederit aut biberit, uno anno 
poeniteat. Si quis mathematicus fuerit, per invocatio- 
nem demonum , mentes tulerit , quinque annis poe- 
niteat, tribus ex his in pane et aqua. Si quis immis- 
ser tempestatum fuerit, septem annis poeni'eat, tribus 
ex bis in pane et aqua. Si quis ^ Kalendis Januarii in 
cervulo et in * verula vadit, tribus annis poeniteat 
quia hoc daemonum est : si quis ad fanum communi- 
caverit, quadragintawdiebus in pane et aqua poehi- 
teat, et si iterum serviendo per cultum hoc fecerit, 
tribus annis penitest. Dsemonem sustinens, licet 
petras vel olera habere sine incantatione. Si qua mu- 
lier divinationes vel incantationes diabolicas fecerit, 
uno anno vel tribus Quadragesimis quadraginta die- 
rum juxta qualitatem culpe peniteat. (Qui immolat 
d:emonibus in miuimis, uno anno poeniteat; qui in 
inagnis, decem. Si qua inulier filium aut flliam super 
tectum pro sanitate posuerit, vel in fornace, ecto 
annis poeniteat : similiter et qui grana arserit, ubi 
mortuus est homo , et pro sanitate juvencum, et da- 
mas [offer!], duobus annis peniteat. 
De canone Ancyrano, unde supra , num. 24. 

Qui auguria au:piciaque, sive somnia, vel divina- 
tiones quaslibet secundum morem gentium obser- 
vaverint, aut in domibus hujusmodi homines intro- 
ducunt , iu exquirendig aliqua arte maleficiis, aut ut 
domos 8uas lusirent, immundi isti, si de clero siut, 
abjiciautur : »i vero szculares, confessi poenitentiam 
agant quinquennio secundum regulas antiquitus con- 
&ilutas. Qui cibum immolatum comederit, deinde 
confessus fuerit, sacerdos considerare debet perso- 
nam , icatem, vel quomodo edoctus, aut qualiter 


contigerit , et ita auctoritas sacerdotalis circa infir- 


mum moderctur : et boc modo in peuitentia et cou- 
fessione semper omnino in quantum Deus adjuvare 
digu.tur, cum omni diligentia couservetur. 
CAPUT Vili. 
De usura. ei cupiditate et inhospi'alitate, clc. 

Si quis usuras undecunque exegerit, quatuor an- 
ui$ poeniteat, uno ex bis in pane et aqua; si perma- 
neat in avaritia, 4 alienetur. Quicunque hospites non 


recipit in domo sua, sicut Dominus przcepit et re- n 


gua colorum promisit, ubl dicit : Venite, benedicti 
Patris mei : quanto tempore hospites non recepit et 
mandata evangelica non adimplevit, nec pedes lava- 
vit, neque eleemosynam fecit, tanto tempore poni- 
teat in pane et aqua; ei non emendatus thesaurizaus 
superflua in crastinum tempus per ignorantiam, tri- 
buat illa pauperibus : si autem per contemptum ar- 
guentium , eleemosyna et jejunio sanetur judicio 
sacerdotis. Permanens autem in avaritia , alienetur. 
Qui repetit auferenti quxv sua sunt contra interdictum, 

* Sermo est de superstitioso cultu rerum aut lo- 
corum quas diis gentilibus dicabantur. 

^ Dies sunt gentilium superstitionibus consecrati, 


ut lehet Usuardus in prolog. Martyrolog. 
* Forsan, vetula, scu vitula. 


auperfiua, donet ea pauperibus; sin autem, exeom- 
municetur : si autem post ponitest, tempore quo. 
vixit iu contradictione , in poenitentia semotus vivat. 
Si quis cupidus, aut avarus, aut superbus, aut ebrio- 
8UuS, aut fratrem suum odio habuit, vel his similia, 
tribus annis poeniteat, et juxta vires $u28 eleemosy- 
nas faciat. 
CAPUT IX. 
De ira, maledicto, invidta, ete. 

Qui fratrem contristat juste vel injuste, conceptum 
rancorem ejus satisfactione * et sie postea orare ; si 
autem impossibile recipi ab eo, sic tamen poeniteat 
judicio sacerdotis; is autem qui non recipit eum, 
quanto tempore implacabilis sit, tanto cum pane et 


B aqua vivat homicida ille. Qui odit fratrem suum, 


quandiu non repellit odium, tandiu cum pane et aqua 
sit; et ei quem odit , charitate non ficta * compelle- 
tur. Fratrem eum furore maledicens, cul maledixerit 
placeat, et septem dies poeniteat remotus cum pane 
et aqua. Qui verba acerbiora in furore , non tamen 
injuriosa, protulerit, satisfaciens fratri superponat : 
si autem cum pallore, & rubore, uno die cum pane et 
aqua poniteat ; qui in mente tantum sensit commo- 
tionem, satisfaciat ei qui illum commovit; qui vero 
non vult confiteri ei. qui 'se commovit, abscindatur 
pestifer ille a coetu sanctorum ; qui si paenitet, quanto 
tempore 5 contradicit, tanto tempore paeniteat, Qui 
diu amaritudinem corde retinet, hilari vultu et lxto 
corde sanetur : si autem non cito eam deponit, jeju- 
nio, sacerdotis judicio, emendetur; si autem iterat, 
abscindatur, donec alacer lztusqué cum pane et aqui 

cognoscat delictum suum. Invidus satisfaciat ei eoi 
invidit; si autem nocuerit ei, et largitione placeat, et 
poeniteat. Qui causa invidi detrahit, vel libenter au» 
d:t detrahentem , tribus diebus in pane et aqua se— 

paretur; si vero de eo qui praeest, septem sic peui— 


teat, et serviat ei libenter de reliquo ; sed, ut quidarme€ 
ait, non est detrahere, verum diceie, secundur s * 
Evangelium : Corripe illum inter te et ipsum soluramm 
prius, et post hac, si te non audierit, dic Ecclesiam 
(Matth, xit). Si vero verbositatem diligens fratri de—-— 
roget, uno die vel duos dies tacens poeniteat ; si aum 
tem fabulationem, duodecim psalmos cantet. MiB — 
non recipientium sanitatem retracians, ne casteme-! 
eis consentiant, vel vituperatione mala boni confir * 
mandi obtentu, aut lugubri miseratione, medicus esset 
aestimandus. Si ista tria defaerint, detractor triginta 


psalmos in ordine cantet : laici septem diebus, cleri 


duas hebdomadas , subdiaeonus wes, diaeonus qua— 
tuor, presbyter quinque, episcopus sex. Si quis coss 


alio iram tenet iu corde, ut homicida Judicetur ; T 


non vult reconciliari fratri suo, quew odio habet. 
tandiu in pane et aqua peniteat usque reconcilie— 7 


tur ei. 


4 ]d est, sepsretur a communione fidelium. 
* Deest satagat dimovere, vel quid simile, 

* Deest reconciliari, vel quid simile. 

€ Forsan, aut. 

b Forsan, contradixit, 


9935 
. CAPUT X. 
De acedia, etc. 


Otiosus, opere extraordinario onerelur, somno- 
lentus vigilia propensiore; idem tribus vel septem 
psalmis occupetur; vagans, instabilisque, mansione 
unius loci [et] operis sedulitate sanetur. 


CAPUT XI. 
. De superbia, etc. 


Qui superbia czteros qua!ibet despectione arguit, 
primo satisfaciat eis, deinde jejinet judicio sacer- 
dotis ; contepntiosus etiam alterius sententie se sub- 
dat; sin autem, anatheratizetur ut regno Domini est 
alienus. Jactans in suis beneficiis, se humiliet ; 
alioquin quid [quod] boni fecerit humanz gloriz 
€2usa perdet, malarum cogitationum indulgentia * es: 
si opere non. compleoantur, et consentiat. Qui ali- 
quain novitatem extra Scripturam vel lizresim prze- 
sumpserit, alienetur; si autem poeniteat, suam pu- 
biice sententiam damnet, et quos decepit, ad fliem 
convertat, ct jejunet judicio sacerdotis; qui autem 
ele industria cuicunque seniori flecti dedignatur, 
cana careat : inobedieus maneat extra cibum, et 
pul:et liumiliter donec recipiatur ; quantoque tem- 
pore inobediens fuit, tanto in pane et aqua sit. Dlas- 
phewmus etiam simili decreto sanetur, et opus ejus 
shjiciatur, cum semipane debito, et aqua, 5 quod 
wianeat dilatus et dilator consimili persona, si dila- 
tus nrgaveril ante simul poeuiteant in unaquaque 
hebdomada duobus diebus in pane et aqua, et bi- 
duana [biduo] in (ine uniuscujusque mensis, omni- 
bus fratribus supponentibus, et Dominum eis judi- 
cen fore contestantibus. Permanentes in obstina- 
tione, anno emisso, aliaris communioue sub judice" 
flamma socientur, et Dei judicio relimquaftur ; 8i 
quando alter fuerit confessus, quantum alter alteri 
laboris intulerit, tantum sibi multiplicetur. Qui ab- 
bati excusationem praetendit, vel eeconomis, vel mi- 
pistris ignorantia regule, uno die poeniteat : si vero 
gravius, superponat. lteticens peccatum fratris quod 
ad mortem, arguet eum cum fiducia, et quanto tem- 
pore reticuit, tanto cum.pane et aqua vivat; si pec- 
catum parvum reticuit, arguet quidem eum, sed 
psalmis sive jejunio judicio sacerdotis paeniteat. 
Qui alios proterve arguit, leniat eos primo, et tri- 
ginta psalinos cantet. Qui peccatum pudendo fratri 
imputat, priusquam seorsim arguet eum, salisfaciens 
ei, tribus diebus poeniteat. Qui solus cum sola lo- 
quitur, vel sub eodem tecto in nocte manet, coena 
care3! ; si vero post interdictum, quadraginta dies 


2 Forsan, etsi. 

b Forsan : Peniteant. delatus. ei. delator consimili 
penitentia, si delatus negaveri? ante. jud.cem aut se- 
9.0em. 

* Forsan, delaturus fuerit quid. 

4 Lcge communicaret. Moc loco non tam condemnat 
traditionem illam Bibernis usitatam olim quam hze- 
resim Quartadecimauorum a conciliis damnatam. 

* Per hoc indicat. baptizatum ab hiretico denuo 
sub conditioue baptizandum, quia recte prasutmni po- 


LibDER DE MENSURA POENITENTIARUM. 
A in pane et aqua poeniteat. Si quis * delaturas fecerit, 


991 
quid detestabile, tribus annis poeniteat in pane et 
aqua. Si quis laicus per ignorantiam cum hereticis 
communicaverit , stet inter catechumenos, id est, 
separatus ab Ecclesia xL diebus, et aliis xL in ere- 
mis penitent, et sic culpam suam diluat : si vero 
postquam illi sacerdos prredicaverit, ut cum hazre- 
tico non d communicaverit, et iterum fecerit, une 
anno peniteat, et trihus Quadragesimis, et tribus 
annis abstineat se a vino et carne. Si quis ab hzre- 
ticis ordinatus fuerit, iterum debet ordinari, si non 
reprehensibilis fuerit; sin minus, deponi oportet. 
Si quis a catholica Ecclesia ad hzresim transierit, 
et postea reversus, non potest ordinari nisi per lon- 
gam abstinentiam, aut pro magnas necessitate. lunc 


B Innocentius papa, nec post ponit^ntiam clericum 


fieri, canonum auctoritate asserit permitti. Si qvis 
contempserit Nicz:enum concilium, et fecerit Pascha 
cum Judzsis decima quarta luna, exterminabitur ab 
omni Eeclesia, nisi paenitentiam egerit ante mortem. 
Si autem oraverit cum illo quasi cum clerico catlio- 
lico , hebdomada poenitest ; si vero neglexerit, 
xL dies poeniteat prima vice. Si quis hortari voluerit 


. haresim eorum, et non egerit poenitentiam, simili- 


ter et ille exterminabitur, Domino dicente ; Qui me- 
cum non est, contra me est (Math. xi). Si quis bapti- 
zatur ab hzretico, qui recte Trinitatem non * credi- 
derit, iterato baptizetur. Si quis dederit aut accepe- 
Tit communionem de manu haretici, et nescit quod 
catholica Ecclesia contradicat, postea intelligens, 
tres annos integros poeniteat ; si autem scit, eL ne- 
glexerit, et postea poenitentiam egerit, decem annos 
poeniteat, Alii judicant septem, et humanius quinque 
annuis poeniteat. Si quis permiserit hseretico missam 
suam celebrare in ecclesia catholica, et nescit, xL 
diebus poeniteat ; si pro reverentia, |»ut] metu, is 
annum integrum peniteat. Si per damnatiouem 
f humiliationem Ecclesiz eatholics et consuetudinis 
Momanorum, projiciatur ab Ecclesia sicut hzreti- 
eus, nisi babeat poenitentiam ; si habuerit, decem 
annis pxuiteat ; sj recesserit ab Ecclesia catholica in 
congregationem h:reticorum, et alios persuaderet, 
et postea paenitentiam egerit, duodeciin annis poeni- 
teat, quatuor annís extra ecclesiam, eL sex inter 
auditores, et duobus adhuc extra communionem. De 
jis jn canone dicitur : Decimo anno communionem 
sine oblatione recipiant. Si episcopus aut abbas jubet 
monacho suo pro hereticis missam contare, non 
licet et non expedit obedire ei; si presbytero conti- 
gerit, ubi missam cantaveril, et alius recitaverit po- 


test de hivretico quod non utatur. substantia form:e, 
vel aliis requisitis, prout. nostiis adhue temporihus 
eadem ex causa facien!um decrevit synodus Mechli- 
niensis, tit. nt de sacram. haprismi, c. 6, celebrata 
Mecllinie, 6 Junii an. 1607. Vel potest intelligi 
Cuweanus de harretico nou credente ex terna Trivi- 
tatís confessioue hoc mysterium, sine cujus expres- 
sione non valet baptismus a tali collatus, et debet 


iterari, veluti non cum debita forma coliatm 
f Deest fersan aut vel et... —— 


991 


SANCTI CUMMIANI 


929 


* Si quis ad arbores et ad fontes, aut ad angulos ubi- A tribuat indigentibus quse repetivit. Clericus habens 


eumque, nisi ad ecclesiam Dei vota voverit, aut sol- 
verit, tribus annis pazniteat, uno ex his in pane et 
aqua; el qui ibidem ederit aut biberit, uno anno 
poeniteat. Si quis mathematicus fuerit, per invocatio- 
nem demonum , mentes tulerit , quinque annis po- 
niteat, tribus ex his in paue et aqua. Si quis immis- 
sor tempestatum fuerit, septem annis poeni'eat, tribus 
ex bis in pane et aqua. Si quis ^ Kalendis Januarii in 
cervulo et in * verula vadit, tribus annis poeniteat 
quis hoc demonum est : si quis ad fanum communi- 
caverit, quadragintaxdiebus in pane et aqua poehi- 
teat, et si iterum serviendo per cultum hoc fecerit, 
tribus annis penite:st. Dzemonem sustinens, licet 
petras vel olera habere sine incantatione. Si qua mu- 
lier divinationes vel incantationes diabolicas fecerit, 
uno anno vel tribus Quadragesimis quadraginta die- 
rum juxta qualitatem culpe poeniteat. (ui immolat 
d:emonibus in minimis, uno anno peniteal; qui in 
inagnis, decem. Si qua inulier filium aut filiam super 
tectum pro sanitate posuerit, vel in fornace, ecto 
annis poeniteat ; similiter et qui grana arserit, ubi 
mortuus est homo, et pro sanitate juvencum, et da- 
mas [offer!], duobus annis poeniteat. 
De canone Ancyrano, unde supra ,'num. 94. 

Qui auguria auspiciaque, sive somnia, vel divina- 
tiones quaslibet secundum morem gentium obser- 
vaverinL, aut in domibus hujusmodi homines intro- 
ducunt , iu exquirendig aliqua arte maleficiis, aut ut 
domos suas lusirent, immundi isti, si de clero siut, 
abjiciantur : »i vero szeculares, confessi poenitentiam 
agant quinquennio secundum regulas antiquitus con- 
&ütutas. Qui cibum imnmolatum comederit, deinde 
confessus fuerit, sacerdos considerare debet perso- 
nam, dxatein, vel quomodo edoctus, aut. qualiter 


coutigerit , et ita auctoritas sacerdo!alis circa infir- 


mum moderctur : et boc modo in peeuitenüia et con- 
[essione semper omnino in quantum Deus adjuvare 
digu.tur, cum omni diligentia conservetur. 
CAPUT Vill. 
De usura ei cupiditate et inhosyi'alitate, clc. 

Si quis usuras undecunque exegerit, quatuor an- 
uis peenitleat, uno ex his in pane et aqua; si perma- 
neat in avaritia, 4 alienetur. Quicunque hospites non 


recipit in domo sua, sicut Dominus przcepit et re- hi] 


gua colorum promisit, ubl dicit : Venite, benedicti 
Patris mei ; quanto tempore hospites non recepit el 
mandata evangelica non adimplevit, nec pedes lava- 
vit, neque eleemosynam fecit, tanto tempore poni- 
teat in pane et aqua; ei non emendatus tbesaurizang 
superflua in crastinum tempus per ignorantiam, tri- 
buat illa pauperibus : si autem per contemptum ar- 
guentium , eleemosyna et jejunio sanetur judicio 
sacerdotis. Permanens autem in avaritia , alienetur. 
Qui repetit auferenti quze sua sunt contra interdictum, 

* Sermo est de superstitioso cultu rerum aut ]o- 
corum qua diis gentilibus dicabantur. 

b Dies sunt gentilium superstitionibus consecrati, 


ut liabet Usuardus in prolog. Martyrolog. 
* Forsan, vetula, scu vitula. 


auperfiaa, donet ea pauperibus; sin autem, exeom- 
municelur : si autera post poenitest, tempore quo. 
vixit iu contradictione, in penitentia semotos vivat. 
Si quis cupidus, aut avarus, aut superbus, aut ebrio- 
8us, aut fratrem suum odio liabuit, vel his similia, 
tribus annis poeniteat, et jx!a vires suas eleemosy- 
nas faciat. 
CAPUT IX. 
De ira, maledicto, invidta, etc. 

Qui fratrem contristat juste vel injuste, conceptum 
rancorem ejus satisfactione * et sic postea orare ; si 
autem impossibile recipi ab eo, sic tamen poeniteat 
judicio sacerdotis; is autem qui non recipit eum, 
quanto tempore implacabilis sit , tanto cum pane et 


B aqua vivat homicida ille. Qui odit fratrem suum, 


quandiu non repellit odium, tandin cum pane et aqua 
sit; et ei quem odit , charitate non fleta * compelle- 
tur. Fratrem eum furore maledicens, cul maledixerit 
placeat, et septem dies poeniteat remotus cuim pane 
et aqua. Qui verba acerbiora in furore , non tamen 
injuriosa, protulerit, satisfaciens fratri superponat : 
si autem cum pallore, € rubore, uno die cum pane et 
aqua poeniteat ; qui in mente tantum sensit commo- 
tionem, satisfaciat ei qui illum commovit; qui vero 
non vult confiteri ei. qui 'ste commovit, aliscindatur 
pestifer ille à ccetu sanctorum ; qui si paenitet, quanto 
tempore * contradicit, tanto tempore paeniteat, Qui 
diu amaritudinem corde retinet, hilari vultu et Iso 
corde sanetur : si autem non cito eam deponit, jeju- 
nío, sacerdotis judicio, emendetur; sk autem iterat, 
abscindatur, donec alacer lztusqué cum pane et aqui 
cognoscat delictum suum. Invidus satisfaciat ei coi 
invidit; si autem nocuerit ei, et largitione placeat, et 
poeniteat. Qui causa invidise detrahit, vel libenter au» 
d:t detrahenten , tribus diebus in pane et aqua se- 

paretur; si vero de eo qui praest, septem sic peui— 
teat, et serviat ei libenter de reliquo ; sed, ut quidase- 


3it, non est detrahere, verum dicere, secundusm* 


Evangelium : Corripe illum inter te et ipsum solugmm 
prius, et posl hac, si te non audierit, dic Ecclesiamm 
(Matth. xit). Si vero verbositatem diligens fratri dez — 
roget, uno die vel duos dies tacens poeniteat ; si aum- 
lem fabulationem, duodecim psalmos cantet. Mi -— 
non recipientium sanitatem retractans, ne caiem | 


eis consentiant, vel vituperatione mala boni config - 
mandi obtentu, aut lugubri miseratione, medicus ess! 


zstimandus. Si ista tria defaerint, detractor trigint ze 
psalmos in ordine cantet : laici septem diebus, cleri 4 
duas hebdomadas , subdiaeonus ues, diaeonus qua3—— 
tuor, presbyter quinque, episcopus sex. Si quis cups? 
alio iram tenet in corde, ut homicida judicetur ; ,2 


non vult reconciliari fratri suo, queis odio habet. 
tandiu in pane et aqua poeniteat usque reconcilie—7 


tur ei. 


d ]d est, sepsretur a communione fidelium. 
* Deest salagat dimovere, vel quid simile, 

f Deest reconciliari, vel quid simile. 

& Forsan, aut. 

b Forsan, contradixit, 


993 
. CAPUT X. 
De acedia, eic. 


Otiosus, opere extraordinario oneretur, somno- 
lentus vigilia propensiore; idem tribus vel septem 
psalmis occeupetur; vagans, instabilisque, mansione 
upius loci [et] operis sedulitate sanetur. 


CAPUT XI. 
. De superbia, etc. 


Qui superbia exteros qualibet despectione arguit, 
primo satisfaciat eis, deinde jejanet judicio sacer- 
dotis; coutepntiosug etiam alterius sententiz se sub- 
dat ; sin autem, anathbermatizetur ut regno Domini est 
alienus. Jactans in suis beneficiis, se humiliet ; 
alioquin quid [quod] boni fecerit human: glorize 
€2usa perdet, malarum cogitationum indulge ntia * es: 
si opere non compleantur, et consentiat. Qui ali- 
quam oovititem extra Scripturam vel haresim prze- 
suupserit, alienetur; ei autem poeniteat, suam pu- 
blice sententiam damnet, et quos decepit, ad filem 
convertat, ct jejunei judicio sacerdotis; qui autem 
«le industria cuicunque seniori flecti dedignatur, 
cana careat : inobediens maneat extra cibum, et 
pul-et humiliter donec recipiatur ; quantoque tem- 
pore inobediens fuit, tanto in pane et aqua sit. Dlas- 
phemnus etiam simili decreto sanetur, et opus ejus 
Bljiciatur, cum semipane debito, et aqua, 5 quod 
wianeat dilatus et dilator consimili persona, si dila- 
tus negaverit ante simul poeuiteanl in unaquaque 
hebdomada duobus diebus in pane et aqua, et bi- 
duana [biduo] in (ine uniuscujusque mensis, omni- 
bus fratribus supponentibus, et Dominum eis judi- 
cen fore contestantibus. Permanentes in obstína- 
tione, anno emisso, altaris communione sub judice" 
flamma socientur, et Dei judicio relimquahtur ; si 
quaudo alter fuerit confessus, quantum alter alteri 
laboris intulerit, tantum sibi multiplicetur. Qui ab- 
bati excusationem praetendit, vel eeconomis, vel mi- 
pistris ignorantia regul:*, uno die poeniteat : si vero 
gravius, superponat. leticeus peccatum fratris quod 
ad mortem, arguet eum cum fiducia, et quanto tem- 
pore reticuit, tanto cum.pane et aqua vivat; si pec- 
catum parvum reticuit, arguet quidem eum, sed 
psalinis sive jejunio judicio sacerdotis pauiteat. 
Qui alios proterve arguit, leniat eos primo, et tri- 
ginta psalinos cantet. Qui peccatum pudendo fratri 
imputat, priusquam seorsim arguet eum, satisfaciens 
ei, tribus diebus peniteat. Qui solus cum sola lo- 
quitur, vel sub eodem tecto in nocte manet, ccena 
careat; si vero post interdictum, quadraginta dies 


2 Forsan, etsi. 

b Forsan : Peniteant. delatus. et. delutor consimili 
ponitentia, si delatus negaveri? ante jud.cem aut se- 
9.07em. 

* Forsan, delaturus (uerit quid. 

4 Lege communicaret. lloc loco non tam condemnat 
traditionein illam. Hibernis usitatam olim quam be- 
resim Quartadeeimauorum a conciliis damnatam. 

* Per hoc indicat. baptizatum ab haretico denuo 
sub condiuoue baptizandum, quia recte praesuwi po- 


LiBER DE MENSURA POENITENTIARUM. 
A in pane et aqua poeniteat. Si quis * delaturas fecerit, 


994 
quid detestabile, tribus annis paeniteat in pane et 
aqua. Si quis laicus per ignorantiam cum hereticis 
communicaverit, stet inter catechumenos, id est, 
separatus ab Ecclesia xL diebus, et aliis xr in ere- 
mis peeunitent, et sic culpam suam diluat : si vero 
postquam illi sacerdos preedicaverit, ut cum haere- 
tico non d communicaverit, el iterum fecerit, une 
anno peniteat, et trihus Quadragesimis, et tribus 
annis abstineat se a vino el carne. Si quis ab hzre- 
ticis ordinatus fuerit, iterum debet ordinari, si non 
reprehensibilis fuerit; sin minus, depoui oportet. 
Si quis a catholica Ecclesia ad hzresim transierit, 
et postea reversus, non potest ordinari nisi per lon- 
gam abstinentiam, aut pro magna necessitate. llunc 


B inuocentius papa, nec post ponit^ntiam clericum 


fieri, canonum auctoritate asserit permitti. Si quis 
contempserit Nic:enum concilium, et fecerit Pascha 
cum Judaeis decima quarta luna, exterminabitur ab 
omni Ecclesia, nisi paenitentiam egerit ante mortem. 
Si autem oraverit cum illo quasi cum clerico catho- 
lico, hebdomada ponitent ; si vero neglexerit, 
1L dies poeniteat prima vice. Si quis hortari voluerit 
bzresim eorum, et non egerit poenitentiam, simili- 
ter et ille exterminabitur, Domino dicente : Qui me- 
cum non est, contra me est (Math. xi). Si quis bapti- 
zatur ab hazretico, qui recte Trinitatein non * credi- 
derit, iterato baptizetur. Si quis dederit aut accepe- 
Tit communionem de manu haretici, et nescit quod 
catholica Ecclesia contradicat, postea intelligens, 
tres annos integros poeniteat ; si autem scil, el ne- 
glexerit, et postea poenitentiam egerit, decem annos 
poeniteat, Alii judicant septem, et humanius quinque 
annis poeniteat. Si quis permiserit hseretico missam 
suam celebrare in ecclesia catholica, et nescit, xL 
diebus pa'niteat ; si pro reverentia, |sut] metu, is 
annum integrum peniteat. Si per damnatiouein 
f humiliationem Ecclesiz eatholics et consuetudinis 
Romanorum, projiciatur ab Ecclesia sicut hszreti- 
eus, nisi habeat poenitentiam ; si habuerit, decem 
annis puuiteat ; si recesserit ab Ecclesia catholica in 
congregationem hzreticorum, et alios persuaderet, 
et postea paenitentiam egerit, duodeciin annis poeni- 
teat, quatuor annis extra ecclesiam, et sex inier 


D auditores, et duobus adhuc extra communionem. De 


jis jn canone dicitur : Decimo anno communionem 
sine oblatione recipiant. Si episcopus aut abbas jubet 
monacho $uo pro hereticis missam cautare, non 
licet et non expedit obedire ei; si presbytero couti- 
gerit, ubi missam ecantaverit, et alius recitaverit no- 


test de livretico quod non utatur. substantia form:e, 
vel aliis requisitis, prout. nostiis adhuc temporibus 
eadem ex causa facien.um decrevit synodus Mechli- 
niensis, tit. 1 de sacram. bap!ismi, e. 6, celebrata 
Mechlinis, 6 Junii an. 1607. Vel potest intelligi 
Cumeanus de haretico nou credente ex terna Trini- 
tatis confessioue hoc mysterium, sine cujus expres- 
sione non valet baptismus a tali: collatus, et debet 
iterari, veluti non cum debita forma collatus. 
f Deest fersan aut vel et. 


95 


SANCTI CUMMIANI LIBER DE MENSURA POENITENTIARUM. 


994 


mina mortuorum, et simul nominaverit. bareticos A quaquam, presbyteri vero pro suis episcopis non 


cum catholicis, post missam  iutellexerit, hebdo- 
mada poeniteat ; si frequenter fecerit, integrum an- 
nas poeniteat, Si quis autem pro morte bzretici 
missam ordinaverit, et pro legione [religione] sua 
reliquias sibi tenuerit, quia inultum jejunaverit, et 
nescit differentiam catholiex fidei, et Quartadecima- 
norum, et postea intellexerit, peenitentiamque ege - 
rit, reliquias debet igne creare, et uno anno pae- 
niteré) si autem seit et neglexerit paenitentiant, 
commouitus decem snnis poeniteat. Si autem a fide 
Dei discésserit sine ulla necessitate, et postea ex 
t010 animo poenitentiam accipit, tribus annis extra 
ecclesiam, id est, inter audientes, iterum * renato 
juxta. Nieznuni. concilium, septem annis in ecclesia 
inter panitebtes, ei duos aunos adliuc extra com- 
imuniohiein, 
CAPUT XII. 

De baptismo feiteraio et op:re servili. in. festis, e'c. 

Qui bis baptizati eunt ignorantes, non indigeut pro 
eo puanitentia, nisi quod secundum canones uot 
possunt ordinari nisi pro insgna necessitate. Qui au- 
tem nou. ignorant utrum. bsptizati sunt, quasi ite- 
rum Christi crucifixerint, septem annis poeniteaut 
quarta feria et sexta, et tribus Quadragesimis, si per 
vitium aliquod fuerit; &i autom per P munditiam 
licitum putaverunt, tribus annis, sic peenitea.;t. 

De opere die Dominica, 

Graci et Romani navigant, equitaut, panem non 
faciunt, nec in curru arbbulant, nisi ad e.clesiatn 
tantum, uec balneant. Graci nou scribunt in pu- 
blieo, tamen pro necessitate seorsum in domo scri« 
bunt. Qui operantur die Dominica, eos Greci prima 
vice arguunt, et secunda tollunt aliquid ab eis, tertia 
vice tertiam partem de rebus tollunt, aut vapulant, 
vel vii dies poenitent. Lavacrum capiti$ potest esse 
in Dominica, et in lixivio pedes lavare lice. * Si 
quis autem Dominica die per negligentiam jejuna* 
verit, hebdomada tota debet abstiuere ; 8i secundo, 
dies viginti paeniteat ; si postea, quadraginta dies. SI 
pro dainnatioue diei jejunaverit, sicut Juda i, abomi- 
üuabitur ab omoibus Ecclesiis catholicis. Si quis au- 
tem. contempserit. iuterdietam. [indictum] jejunium 
in Ecclesia, et contra decreia seniorum fecerit , 
4 sine Quadragesima quadraginta dies poeniteat, si 
autein in Quadragesima, annum unum poeniteat; si 
Irequenter. fecerit et in. consuetudine crij ei, exter- 
minabitur ab omni Ecclesia Dei, Domino «jceute : 
Qui scondalisaverit unum de pusillis istis, qui in we 
credunt, e& reliqua (Math. xvii). 

CAPUT XIII. 
De ministerio ecclesi et readificatione, etc. 
Pro bonis rebus offerre debemus, pro malis ne- 


a Forsan, niurneat. : 

b [d est, candorem, seu simplicitatem. 

c De antiqua consuetudine nou jejunandi die Da- 
minica aul in quiuquagesima l'aschy, vide notata ad 
c. 9 Reg. caenobial. 

4 Sine, id est, extra. 

* l'ursai, accipientiUts. 


prohibeutur offerre. Qui communicaverit nec igno- 
rans excommunicato ab ecclesia, quadraginta dies 
peuiteat, Si quis erraus communicaverit aliquid de 
verbis sanctorum, ubi periculum adnotaveirit, tres 
superpositiones -faciat. Si sacrificium terra tenus 
negligeudo ceciderit, superponat. Qui sacrificii ali- 
quid perdit, relinquens illud feris devorandum, si 
excusabiliter, tribus Quadragesimis ; sin vero, auno 
uno. Qui non bene custodierit socrificium, et chus 
comederit illud, quadraginta dies poeniteat ; quí ao- 
tem pérdiderit in ecclesia , et [1ut] pars ceciderit, et 
non iuvenia fuerit, viginti dies poeniteat ; qui autem 
perdiderit suum chrismale, aut solum sacrificium ia 
regione [loco! qualibet, et rion invenitur, tribus Qu»- 


D dragesimis vel anno preniteat. Perfundens aliquid de 


calice super altare quande auferunt linteamita, sep- 
teni dies poetiteat ; aut si habuerit ea superrpositio- 
nibus septem panniteat. Si * accedentibus de mana 
gacrilicium aeciderit in stramen, septem dies poeui- 
ext is a quo ceciderit. Qui autem infuderit calicem 
iu fine solemnitatis miss, quadraginta dies ; si vero 
neglexerit quis accipere sacrificium, et non interro- 
git, uec aliquid caus: excusabilis exstiterit, super. 
ponat ; et qui acceperit sacrificium pollutus nocturna 
visione sic peiiteat. Diaconus obliviscens oblatio- 
nem offerre, donec auferatur linteaimmen quando 
t recitantur homina pausautium, similiter poeniteat. 
Qui negligentiam erga sacrificium fece:it, aut sic-— 
cans vermibusque cousumit, ut ad nihiluin derenerit, 
tribus Quadragesimis eum pane et aqua ponitest.- 
Si integrum inventum fuerit, lta ut sint in eo vér- 
mes, comburatur, et cinis sub altare abscoudatur, e£ 
qui neglexerit € quatenus Doininicis dicbus suane 
negligentiain solvat ; si autem amissione saporis de- 
coloratur sacrificium, viginti expleatur jejunium ; 
conduratum vero, septem dicbus ; qui autein mergi 
sacrificium , Continuo bibat aquam , et quod iu 
chrisuale fuerit. sumet sacrificium, et emendet per 
decem dies culpam solutus, Si ceciderit sacrificium 
de manibus offerentis terra tenus, et non iuvenitur, 
omne quodcunque inventum fuerit in. loco in quo 
ceciderit comburatur, e! ciuis ut supra abscondatur; 
sacerdos deinde anno dammuetur. Si vero inventum 
fuerit sacrificium, locus sco;.a inundetur, et stranien ut 
supra izuiat, et sacerdos viginti dies paeniteat ; si us- 
quc ad aliare tantuin lapsum fuerit, superponat ; si 
vero per negligentiam de calice aliquid stilla verit, lin- 
gua labatur, tabula radatur ; ^ si non fuerit tabula, ut 
non Conculcetur locus corradatur, et igne consu- 
matur ut áupra, sacerdos quinquaginta dies poeniteat. 
Si super altare stillaverit calix , sorbeat minister 


- stilam, ternis poenitens diebus ; et si per unum liu- 


f Mortuorum, ut mos erat plurium Ecclesiarum, 
inter sacra mysteria perayenda recordatio. 
€ Forsan, quaternis. 


^ ka has duas lineas ju Ms. penitus depravatas 


restitui ex dist, 2 de consecrat, c. 27, uude provi:ne 
el pra'cedentia et se quent.à auctor sunpell, varialis 
paululuiu verbis. 


99" . 


VITALIANUS PAPA. — NOTITIA Ill3TORICA. 


$93 


teum ad aliud septem dicbus; si usque ad tertium, A latro uno momento meruit esse iu paradiso, iu hora 


octo diebus ; si usque ad quartum, quindecim die- 
bus, ei linteamina qux tenent stillam per tres 
abiuat vices calice subtér posito, et aquam ablutio- 
nis sumat. Si quando interluitur calix, stillaverit, 
prima vice duodecim canantur psalini a inioistro. Si 
titula verit sacerdos super orationem Dominicam, quae 
dicitur * periculosa, si una vice quinquaginta plagas, 
secunda centum, tertia superponat. Qui vomit sacrifi- 
eium, et a canibus sumitur, anno uno paeniteat; sin 
autem, quadraginta diebus; 5 ài inde quando comrnu - 
nicaverit sacrificium, evoinuerit, 8i ante [post] ine- 
diam noctem, tres superpositiones faciat ; si vero 
sacrificium evomuerit, quadraginta dies ; * si inlir- 
mitas causa, septem dies; si in ignem projecit, cen- 
tun psalinos cautet ; si vero canes laumbuerint talein 
vomitum, centum dies qui evowit peniteat. Qui 
communicaverit sacfillcium iticonscii | conscius], sep- 
tein dies poeniteat. Quicunque alicui. cayitale crimen 
admittenti per ignorantiam conimunicaverit, septem 
dies peniteat. 
CAPUT XIV, 


De reconciliutione et aliis, etc. 


Qui multa fecerit idem, homicidium, adulterium 
cum muliere, et cum pecore, et furtum, eat in mo- 
nasterium, etc., peeniteal usque ad mortem. Si quis 
presbytet 4 poinitentiam — morientibus abnegaverit , 
reus eril animarum, quia Dominus dicit : Quacun- 
que die conversus (merit peccator, vita vivet, et non 


ultima confessionis, Sacrificium non est accipiendum 
de manu sacerdotis qui órationes el lectiones secun- 
dum ritum implere non potest. Graci omni Domi- 
nica communieaut, cleriei et laici; et qui in tribus 
Dominicis -non communicaverint, * excommunicen- 
tur, sicut canones habent. lomani similiter commu- 
nicant qui volunt ; qui autem noluerint, non com- 
municant. Graci et Romani tribus f a. mulieribus, 
Sicut in lege scriptum est, ante panis propositionis 
consummationem, € ponitent. Poenilens secundum 
canones non debel communicare ; nos autem pro 
misericordia per anuum aul sex menses licentiam 
damus. Pro defuncto monacho misse agantur die 
sepultura ejus, ei tertio die, et przterea quantam 
B voluerit abbas ; pro laico bono, tertio die vel sep- 
timo. Potest esse jejunium pro peenitente vigesimo 
die vel septimo; et propinquos ejus oportet jeju- 
nare septiino die, et oblationem offerre ad altare, 
sicut in Jesu filio Sirach legitur (Eccli. xxi), et pro 
Seul filii Israel jejunaverunt (1 fteg. xxxi), postea 
quantum voluerit. presbyter. Mulieres possunt sul) 
nigro velamine accipere sacrificium : Dasilius hoc 
judicavit, Episcopis licet in campo conlirinare. Pres- 
hyteto in uno. altari duas facere missas conceditur 
uno die. One sacriticium sordida vetustate cor- 
ruptum, igne comburenduim est; 5 confessio autem 
Deo soli ut agatur, si mecesse est, licebit. Missas 
sceularium mortuorum |fieri licet] ter in anno, 
tertio die, et septimo die, et trigesimo die, quia 


moriei&r (Ezech. xxxui). Vera enim conversio in C surrexit Dominus tertia die, et hora nona ewisil 


ultitio tempore potesl. esse, quia Dominus non so- 
lum temporis, sed etiam cordis inspector est, sicut 


^ [ti Ms. 

b Forsan, si antequam. 

€ . infirmitatis. 

4 Absoluijonem qua ponitenti: sacramentum 
completur. 

* Forsan, ezxcommunicantur. 


spiritum, et triginta dies Moyseu (llii Israel planxe- 
runt. 


f Forsan, diebus. 

& Forsan, abstinent. 

h Dum non adest copia confessarii ante missam, 
procuran.ia contritio de peccatis tuii Deo soli eunli- 
tendis. 





ANNO DOMINI DCLXIX. 


VITALIANUS PAPA. 





NOTITIA HISTORICA, 


(Ex Mansi, amplissima Concilioruin Collectio.] 





Ca 


spani:, de patre Anastasio, (c) sedit. aunos xiv, 
a) Vitalianus. Ultima mensis Augusti, anno Do- 
"» 3 nij 655 [Al., 656], in loeum Eugenii successit Vi- 
'zm 9 ianus, patria Signinus. Hujus temporibus orienta- 
v9 Saxohes fidem susceperunt, In Anglia de tem- 
We9me pasehstis celebrandi gravissime disceptatum 
haie. Sev. Dix. 
€b) Siguiensis, Sic dictus a Signia civitate apud 
Weernicos, longe ab. Urbe trigesimo lapide in via La- 
Y*ecana síta. Ip. 


(a) Vitalianus, nadoné (b, Signiensis, provineix ]) inehises sex [Al., quinque minus diebus iv]. (4) Ilic di- 


rexlt respousal«.$ suos cum synodica juxta consuetu- 


(c) Sedit annos xiu, menses sex. Menses qu uque 
minus quatuor d.ebus post annos xii sedisse, patet 
ex initio et (ine suscepti pontificatus. Ip. 

: llic direxit responsalcs suos. adem legatione 
Vitalianus litteras dedit ad. Petrum Con-tantinopoli- 
tanum episco,um, hortans eum ad fidem catholicam 
amplexandam; ad quam ille rescribens ait se isla 
profiteri quz veteres Patwes docuerunt; quod u! 
confirmare:, eorum testimonia (quanquam non salit 


955 


SANCTI CUMMIANI LIBER DE MENSURA POENITENTIARUM. 


996 


iiua mortuorum, et simul nominaverit bazreticos A quaquam, presbyteri vero pro suis episcopis non 


eum catholicis, post missam intellexerit, hebdo- 
mada poeniteat ; si frequenter fecerit, integrum an- 
mam poniteat, Si quis autem pro morte barelici 
missam ordinaverit, et pro legione [religione] sua 
reliquias sibi tenuerit, quia inultum jejunaverit, et 
nescit dMfereutiam catholiex fidei, et Quartadecima- 
norum, et postea intellexerit, poeuitenliamque ege - 
rit, reliquias debet igne creiare, et uno anno pee- 
niteré; si autem seil et neglexerit. pgenitenlian, 
comnmouitus decem aunis poniteat. Si autem a fide 
Dei discesserit sine ulla necessitste, el postea ex 
t0iQ animo poenitentiam accipit, ribus annis extra 
ecclesiam, id est, inter audientes, iterum * renato 
juxta. Nieznum concilium, septem annis in ecclesia 
inter panitebtes, ei duos aunos adliuc extra com- 
tmunioheln. 
CAPUT XII. 

De baptismo feileraig el op:re servili in. festis, e'c. 

Qui bis baptizati sunt ignorantes, non indigent pro 
eo punitentia, nisi quod secundum canones uon 
possunt ordinari nisi pro ihagna necessitate. Qui au- 
tem nou ignorant utrum b»pltizati sunt, quasi ite- 
rum Christi orucifixerint, septem annis poeniteaul 
quarta feria et sexta, et tribus Quadragesimis, si per 
vitium aliquod fuerit; si autom per P^ munditiam 
licitum putaverunt, tribus annis, sic peenitea.;t. 

De opere die Dominica, 

Grxci et Romani navigant, equitant, panem non 
facinnt, nec in curru ambulant, nisi ad e.clesiatn 
tantum, nec balnesnt. Graci. oon. scribunt in pu- 
blieo, tamen pro necessitate seorsum in domo scri« 
bunt. Qui operantur die Dominica, eos Gr:eci prima 
vice arguunt, et secunda tollunt aliquid ab eis, tertia 
vice tertiam partem de rebus tollunt, aut vapulaut, 
vel vii dies poenitent. Lavacrum capiti$ potest esse 
in Dominica, et in lixivio pedes lavare licet. * Si 
quis autem Dominica die per negligentiam jejuna. 
verit, hebdomada tota debel abstinere ; 8i secuudo, 
dies viginti paeniteat ; si postea, quadraginta dies. SI 
pro daunatioue diei jejuhaverit, sicut Juda i, abomi- 
uabitur ab omnibus Ecclesiis catholicis. Si quis au- 
tem. contempserit. iuterdietam | [indictum] jejunium 
in Ecclesia, et contra decreta seniorum fecerit , 
d sine Quadragesima quadraginta dies poeuiteat, si 
autem in Quadragesiua, annum unum poeniteat; si 
Írequenter fecerit et in consuetudine crij ei, exter- 
minabitur ab omni Ecclesia Dei, Duinino dicente : 
(Qui scondalisaverit. unum de pusillis istis, qui in me 
credunt, et reliqua (Mutih. xvii). 

CAPUT Xlll. 
De ministerio ecclesie et rea dificatione, etc. 
Pro bonis rebus offerre debemus, pro malis ue- 


* Forsan, nuneat. : 

b ld est, candorem, seu simplicitatem. 

c De antiqua consuetudine non jejunandi die Do- 
minica aut in quiuquagesiuia l'ascho, vide notata ad 
c. 9 Reg. coenobial. 

4 Sine, id est, extra. 

* l'ursan, accipientiUts. 


C 


prohibeutur. offerre. Qui communicaverit nec igno- 
raus excommunicato ab ecclesia, quadraginta dies 
peniteat, Si quis errans communicaverit aliquid de 
verbis sauctorum, ubi periculum adnotaverit, tres 
superpositione« faciat. Si sacrificium terra tenus 
negligeudo ceciderit, superponat. Qui sacrificii ali- 
quid perdi, relinquens illud feris devorandum, si 
excusabiliter, tribus Quadragesimis ; sin vero, auno 
uno. Qui non bene custodierit sucrificium, et thus 
comederit illud, quadraginta dies posuiteat ; qui au- 
tem pérdiderit in ecclesia , et [ut] pars ceciderit, et 
non invenia fuerit, viginti dies poeniteat ; qui autem 
perdiderit suum chrismale, aut solum sacrificium in 
regione [loto! qualibet, et non invenitur, tribus Qu»- 


D dragesimis vel anno peniteat. Perfundens aliqu id de 


calice super altare quande auferunt linteamina, sep- 
tem dies poeniteat ; aut si habuerit ea superpositio- 
nibus septem puniteat. Si * accedentibus de mana 
sacriliciunm acciderit ju stramen, septem dies poeui- 
teat js a quo ceciderit. Qui autem infuderit calicem 
in fine solemnitatis missz, quadraginta dies ; si vero 
neglexcrit quis accipere sacrificium, et non interro- 
gat, nec aliquid càus:e excusabilis exstiterit, super- 
ponat ; et qui acceperit sacrificium pollutus nocturna 
visione sic penlteat. Diaconus obliviscens oblatio- 
nem  »fferre, donec auferatur linteamen  quande 
t recitantur homina pausantlum, siniliter poemiteat. 
Qui negligentiam erga sacrificium fece:it, aut sic- 
«ans vertiibusque consumit, ut ad nihilum derenerit, 
tribus Quadragesimis eum pane el aqua. poeniteat. 
Si integrum inventum fuerit, ita ut siut iu eo ver- 
. 1nes, comburatur, et cinis sub altare abscoudatur, et 
qui neglexerit € quatenus Doiniuicis dicbus suam 
negligentiain solvat ; si autem amissione saporis de- 
coloratur sacrificium, viginti expleatur jejunium; 
conduratum vero, septem diebus ; qui auteiu mergi 
sacrificium , continuo bibat aquam , et quod m 
chrismale fuerit $umet. sacrificium, et emendet per 
decem dies culpam solutus. Si ceciderit sacrificium 
de manibus olferentis terra tenus, et non iuvenitur, 
omne quodcuuque inventum fuerit in loco in quo 
ceciderit cumburatur, et cinis ut supra abscondatur; 
sacerdos deinde anuo damuetur. Si vero inventuu 
fverit sacriticium, locus scoj.a mundetur, et stranen ut 
supra izuiat, et sacerdos viginti dies poeniteat ; si us- 
que ad altare tantum lapsum fuerit, superponat ; si 
vero per negligentiam de calice aliquid stilla verit, lin- 
gua lainbatur, tabula radatur ; ^ si non fuerit tabula, ul 
non conculcetur locus corradatur, et igne consu- 
wiatur ut supra, sacerdos quinquaginta dies poeniteat. 
Si super altare stillaverit calix , sorbeat ministet 


- slillam, ternis posniteus diebus ; et si per unum lin- 


f Morluorum, ut mos erat pluriuu Ecclesiarum, 
inter sacra mysteria peragenda recordatio. 

& Forsan, quaternis. 
* khu has duas lineas in Ms. penitus depravaus 
restitui ex dist, 2 de consecrat, €. 27, unde prosiine 
el pra'cedeutia et se juent.a auctor sumsit, variatus 
paululuun verbis. 


1001 


taque sanctorum Patrum ejus caus» meritum requi- 
reremus , et sententiam  promulgaremus. Obtulit 
illico et sententiam apud tuam fraternitatem confe- 
clam subscriptamque ejus eorumque episcoporum 
manibus. lgitur post aliquos dies ad ejus preces 
coacervati ccetum in hac urbe Romana antistituin 
fecimus, ut nobiscum considentes et petitio ejusdem 
episcopi, et scia sacerdotaliter cognoscerentur. 
Dum ergo esset in hac Romsna urbe congregata 
eadem synodus episcoporum pro hujnsmodi negotio 
audiendo vel fsciendo, statim nobis nuntiata sunt 
ejusdem exemplaria actionis, & tua fraternitate di- 
receta; qua suscipientes atque conferentes iuvicem, 
ilà invenimus eontineri in verbis et sensibus, sicut 
ea quae nobis praístus episcopus obtulerat, subscri- 


EPISTOLAE. 


1008 

À dilectissime fratet; oportebat nos similia similibus 
retribuere. Sed hzc magis per ignorantiam opina 
Iur gesta esse, quam per calliditatem, Propterea 
qua precipimus tibi secundum Deum, et propier 
dominum, tuque. synodo, stude illico peragere, ne 
Cogamur non misericorditér, sed secundum virtutem 
sacratissimorem  canonam  eonversari. Scriptum 
namque eat : Domirus. inquit :. Petre, rogavi pro ts, 
w( non deficeret. fides tua, et tn. alig&ando conversus 
confirma [raires tuos. Et rursum : (Quodcunque ligatéris, 
Petie, in terra, erit ligatum et in calo, et quodcunque 
solveris in. terra, erit solutum et in celo. Postquam 
vero nosirám praceplioném (us dileeiio relegerit, 
hanc praesenti portitori Joanriis dpiscepi nimirum 
reddat pro sui ejusdémque ecclesis munitione. Data 


pta manu episcoporum, et tuse dilectionis. Quam- B die *1 Kalendas Séptembris, indictioae 41. 


obrem admirati sumus, quia per suum clerieum hanc 
vobis minime direxerit. Si enim forsitan tempus 
hoe prohibeit incongruum, cur absque $uo scripio 
hane usque nos minime direxit. Cumque receusita 
esset sententia coram nostris fratribus episcopis, 
visum nobis eisque est, quod non secundum timorem 
Dei neque secundum instituta Patrum, sacrosque 
canones, ejusdem Joannis antistitis Lapp:e est causa 
cognita et terminata, vel poenalibus submissa ejus 
persous. Propterea non leviter contristati snmus, 
maxime quia et sub custodia missus est idem Jodn- 


nes antistes Lappz diebus aliquot, et exinde addu 


eebatur in secretarium tu: fraternitatis, ut. quod 
velles, iaquit, loqueretur, ae rursus sub custodia 
dueebatur ad clausuram, sicuti habet confessio de- 
fensoris tuse dilectionis in sententia ab eo facta; 
insuper et horiabatut contra canonum jussa, contra- 
qu& legum instituta existens, ut daret fideijussorem. 
Deinde oportebat tuam fraternitatem secundum ca- 
Bonum vigorem, tempore quo se petiit ad nos ve« 
nire, eum absolveré tuis litteris : quem non solum 
noluisti canonice absolvere ad principis apostolorum 
litnina, sed magis respondisti ei indecenter, in 
quiens : Quia non competenter quaris. (Qus ergo 
S4& ncti sanxerunt Patres, indecentia sunt? Án pla- 
eeesntia tibi decentia sunt? [gitur prefatum Joannem 
a zs tistitem eque [Ed. Hom. atque] inculpabilem re- 
presrientes, justa textum sententi» a te nobis dire- 
c&zae, lecimus nobiscum cum episcopis ad missarum 
ex»Bemnia in ecclesias Dei praecedere. ltaque statüi- 
Sm uas atque firmamus per hujus nostr praceptionis 
Sémetoritatem, omnia qux a te toaque synodo contra 
esawmonum instituta contraque legum decrela gesta 
ct»ssectave sunt, vel sententiam promulgatam adffer- 
sUBSE eum, inania et vacua esse; sed quidquid clarue- 
Fi& eum damnificatum, ejusdemque ecclesiam a quo- 
QUA» m, ei tua dilectio faciat reddi, per omnia con- 
Se-*wans eum absque damno. Denominatum enim 
loannem, utpote innocentem existentem, cum pre- 
tem nostra preceptione absolvimus hinc, ul sicut 
CEteri tuzx dilectionis episcopi, et is suz ecclesis 
wilitate eum Dei peragere timore, sacrarumque re- 
tularum instituere debeat morem. Oportebat denique, 


ParhoL. LXX XVII. 


EPISTOLA 1l. 
AD VAANUM CUBICULARIUM IMPERATORIS; 

Cum Joannes Lappm episcopus centra canones. fuerit 
condemnatus , cupit uL ejus opera sug Ecclesi 
festituatuf. 

Vitalianus Vaano cubiculario et imper;ali char» 
tulario. 

Semper celsitudo vestra piis hominibus prebuit 
concursum, semperque irreprehensibiliter viventibus 
wibuit libenter opem. Ideoque congruum pravidi« 
mus, pér przsentia rostra scripta, Joaunem auiisti- 
tém ecclesi& Lappensis, sitz in insula Creta, ei in 
omnibus commendare, quatenus divina ope praevia, 
ejusque suffultus suffragio, valeat ad sanciam cele- 
Q riter remesre eccle.iam. Per Septeinbrem enim 

mensem praesentem, 11 indictione, in hac Romana 

urbe ad apostolorum nostri culminis protectorum 
limina veniens, obtulit nobis petitionem, per quam 
suppliciter precatus est nos, ut ejus causzx meritum 
cognoscentes, cauonite terminaremus. Obtulit deni« 
que uobis et senteutiam, quam promtlgatit ejus me- 
opolitauus cum suis episcopis adversus eumdem 
Joannem, volens eum ostendere repréliensibilém, 
pet quam eum contra canónum decreta poualibus 
submisit. Cujus exemplár et idem ejus metropolita- 
nus Dobis direxit. Propterea facientés congregari 
episcopos in hac urbe, ejus causa est cognita, relecta 
videlicet petitione ejus. Et prefatasetitentia ab eodem 
metropolitano ejus nobis directa, visum nobis est, 

D non secundum sacros canoties eathidem esse sénten- 
tíam promulgatam. ldeoque eam inanem atque va« 
cuam slatuimus fore, deternerites eumdem Joauuem 
innocentem existere, et absque aliqua culpa eam ab 
ejus mettopolita querimur sublisse; quem mefito ab- 
solvimus ad su&m ecclesiam regredi, scribentes ejus 
sz pius nominato metropolit:», ut qu: per $implicita« 
tem egerit in ejus personam €ontra canonum decfetá, 
essent vacua el inariia, Eumdem itaaue Joannem ( ut 
dictum est) antistitem, vestras eximlz cliaritati per 
has nostras litteras commendantes, hioc absolvimus, 
ad vestra nimirum ambulaturum vestigia ; et ut exinde 
rursus cum suis scriptis eum absolvere festinet, quie 
sumus, ad suam ecclesiam ; commendantes eum, qui» 


930 
dinem in regiam urbem apud piissimos principes, 


sent renovantes privilegia Ecclesiz reversi sunt, quo- 
rum [A/. add. principum. clementia (a) per. eosdem 
missos direxerat beato l'etro apostolo, et Evaugelia 
aurea cum gemmis albis mir:e magnitudinis iu. cir- 
cuitu ornatus [Al., ornata]. Ilic regulam ecclesiasti- 
cam, atque vigorem, ut mos erat, omnimodo conser- 
vavit (b) Hujus temporibus venit Coustautinus Au- 
gustus de regia urbe per littoraria in Ath-nas, et 
exinde Tarentum, inde Beneventum et Neajolim per 
ind.etionem 6. Postmodum venit. Romam, id est, 
die 2 mensis Julii, feria 4, in indictione supraseri- 
pia, et (c) vecurrit. el obviam apostolicus cum clero 
sno milliario sexto [Cod. Luc., v| ab urbe Rina, et 
suscepit eum. Et ipsa die ambulavit imperator ad 
sauctum Petrum ad orationem, el donum jbhi obtulit. 
Die Sabbati ad sanctam Mariam, itemque donuin 
obtulit. Dominico die processit ad sanctuin. Petrum 
cum exercitu &uo. Omnes cum cereis exierunt ob- 
viam ei [Ibid. om. ex. obv. ei], et obtulit supra al- 
tare illius pallium auro texüle, et celebratz sunt 
missae, Iterum Sabbati die venit imperator ad Late- 
ranas, et [avit se [A/., letus], et. ibidem prausit in 
basilica Julii [Cod. Lwc., Vigilii]. Ite Dominico die 
fuit Statio ad sanctum Petrum, et post missas. cele- 
l:ratas, valefecerunt sibi invicem imperator et pon- 
Lfex, duodecim dies in civita:e Roinana perseverans. 


fideliter) mutatis verbis annexuit. ld quod a Grxcis et 
Latinis $1mul animadversum fuit decima tertia aclione 
sextz synodi ; ibidem hiec relege. Sgv. BiN. 

(a) Per eosdem 1nissos direxit Constans becto Petro 
Evangelia aurea cum gemmis, eic. Imperator callidus 
b:;rc dona obtulit Ecclesie, ut se catholicum et cum 
ltomana Ecclesia communione conjunctum esse fln- 
geret; idque propterea, ut sibi conciliaret ltomauum 
populum, totumque Occidentem, quem à :e taa- 
quam ab lixretico et persecutore aversum esse scie- 


YITALIANI PAPJE 


A Omnia qua erant in :ere ad ornatum civitatis depo- 
significans de ordinatione $ua. Et dum suscepti es-. 


suit, sed et ecclesiam beate Marie ad Martyres, qua 


* de regulis | /bid., tegulis] areis erat eooperta, dis- 


cooperuit, et in regiam urbem, cum aliis diversis 
qui? deposuerat, direxit. Et postmodum secunda 
feria egressus de civitate Romana, reversus est N«a- 
polim. Inde terreno itinere [Al., mari Thyrreno] 
perrexit Rhegium, ingressus Siciliam per indictionem 
7. Et habitavit in civitate Syracusava, et talem af- 
fliclionem posuit in populo, seu habitatoribus, vel 
possessoribus provinciarum Calabrix, Sicitizs, Aíri- 
ce, Sardinie, per diagr:plia, seu capita, atque nau- 
ticationes per annos plurimos, quales a $rculo nun- 
quam fuerant, ut etiam uxores a maritis, vel filios 
a patre | Al., a. parentibus] separarent (Cod. Lue., 
separarentur], et alia multa inaudita perpessi sunt, 
ut alicui spes vit:e non reimaneret, sed et vasa sa- 
erata, vel cimelia sanctarum Dei ecclesiarum tollen- 
tes tiihil dimiserunt. ui Et postmodum 15 die men- 
sis Julii per 41 (Cod. Luc., 12| indictionem praedi- 
ctus imperator in balneo occisus est. (e) Et non post 
multum. temporis aatedictus sauctissimus vir vitam 
finivit. Fecit autem ordinationes quatuor, presbyte- 
ros vigiati duos, diaconum unum, episcopos yer di- 
versa loca nonaginta septem. Qui etiam sepultus est 
3d beatum Peirum apostolum sub die sexto Kalen- 
kp Februarii, et cessavit episcopatus men;es duos, 
ies xil. 


mus (Baron., ann. 665, num. 4 et "). Ip. 

(d) Et postmodum die 15 Julii, indictione 14, in 
balnee occisus est, Anno imperii sui 27, Christi. nati 
663. Scribunt de eo Theophanes in Annalibus, et 
Cedrenus in. Compendio, quod auno decimo octave 
sui imperii Theodosium fratrem germanum diaco- 
num sacrum interfecerit ; qui post morieu frequen- 
ter appareus habitu diaconi poculum sanguine ple- 
num ei porrexerit, et dixerit: Bibe, frater, Cujus 
visionis acerbitate victus abierit in Siciliam. Post 


bat, Ex eo quod Vitalianus pontifex munera Eccle- C; occisum Constautem, rebellione quorumdam, Me 


sia oblata acceptarit, probabile videtur quod una 
cua muneribus oriliodos:e fidei professionem eiise- 
rit, cuin alioquin ob'ationes ab. liiereticis faetas Ec- 
clesia recusare consueverit. (B.eron., anno 652, nuin, 
2, 5 ei 4). lv. dE 

(b) Hujus temporibus Constans venu lliomam. Anno 
ponuticatus Vitaliani 9, Coustantis itiperii 22, Ctiri- 
s8!i naii 665, ul patet ex Paulo Diacono, lib. v, cap. 
6, 7, 11. lv. * 

(c) Occurrit ei obviam apostolicus cum clero suo. 
Imperator, qui post sanctum Martinum relegatuum 
germanum  [ratrei occide:at, secundum rigorem ca- 
nonum non illa humanitate acceptandus, sed. potius 
ab ouium. ecclesiorum aditu. arceudus (fuisset, si 
non cum imperatore reconciliato, et ad unioygem 
Ecclesi: reducto, totius orientalis schismatica Ec- 
clesie unionem futuram pontifex sperosset; quod 
deinceps vere lactum esse, ex iis patebit qus inlra 


Zeutius quidam imperium invadit. —Constantious 
Pvgonatus (ideo sic nominatus, quod Byzantio sel- 
vens, tenera adliuc lanugine fuisset, el e Sicilia pro- 
missam barbam, ut Zonaras ait, retuligset) Vitalisal 
papa suppetiis fretus, expulso tyranno, parent soc- 
cedit. Qua de causa rogavit eum pontifex sanclis- 
Simus, ut qui auxilio Dei vici-set tyrannos, jam etiam 
superaret bzreticos Ecclesiam Dei acerrume infe - 
stantes. Detulit imperator precibus Vitalian: hoc in 
primis, ut quoadusque motus bellorum ingruentium 
componereutur, res hireticorum silentio sopireatut 
(Vide Baron., ann. 668, num. 4 et 2). 1p. 

(e) Et non post multum temporis autedictus vér san- 
clissimus vitam finivit. Anno Curisti 669. [671, 27 
Jau.| qui est Coustantini l'ogonati imperatoris 23u- 
nus 2. [n Graecorum sacra diptycha relatum Theo- 
dorus Consiantinopolitanus episcopus Mouotbelitt 
inscio et invito flinperatore expuuxit, ut. constat et 


Ue successpre ejus filio Constantino Pogonato dice- p) epistola Constantini ad Donum. papam. 


VITALIANI PAPE 
EPISTOLE. 


[Ex Mansi, ihi 1.] 








EPISTOLA PRIMA. 
AD PAULUM ARCHIEPISC 'PUM CRETENSEM. 


Arguit eum quod Lappe episcopum injuste dumn:ve- 
rit, el ad sedem apostolicam provocantem non di- 
miserit. Dictum episcopum pristino honori resiituens, 
quc conira illum acta fuerant declarat. 

Vitalianus episcopus servus servorum Dei Paulo 
archiejíscopo Creteusi. 


p—Ó—Ó— 1 


Decimo nono die mensis Decembris presentis 188 
indictionis Joannes episcopus Lappa urbis intra ba—— 
silicam venerabilem beati principis apostolorum 
Petri nobis obtulit petitionem, per quam nos oboixe 
postulavit, atque conjuravit per terribilem, inquieos, 
adventum magni Dei atque Salvatoris nosti Jesu 
Chris, ut secundum sacratissimos cancmes, institue 


1004 


EPISTOL E. 


1008 


— 


taque sanctorum Pairum ejus causz meritum requi-- A dilectissime fratet; oportebat nos similia similibus 


reremus , et sententiam promulgaremus. Obtulit 
illico et sententiam apud tuam fraternitatem eonfe- 
eliam subscriptamque ejus eorumque episcoporum 
manibus. lgitur post aliquos dies ad ejus preces 
coacervati ecetum in hac urbe Momana antistitum 
fecimus, ut nobiscum considentes et petitio ejusdem 
episcopi, et acia sacerdotaliter cognoscerentur. 
Dum ergo esset in hac Romana urbe congregata 
eadem synodus episcoporum pro hujusmodi negotio 
audiendo vel fseiendo, statim nobis nuntiata sunt 
ejusdem exemplaria actionis, a tua fraternitate di- 
récta; qua suscipientes atque conferentes iuvieem, 
ità iuvenimus contineri in verbis et sensibus, sicut 
ea quz nobis praefatus episcopus obtulerat, subscri- 


retribuere. Sed hac magis per ignorantiam opina. 
mur gesta esse, quam per calliditatem, Propterea 
qus precipimus tibi secundum Deum, et propter 
dominum, tuzque. synodo, stude illico peragere, ne 
cogamur non miseritorditér, sed secundum virtutem 
sacratissimorom  canonwm — conversari. Scriptum 
namque esL : Domiuus inquit :. Petre, rogavi pro ia, 
w( non deficeret. fides tma; et tu aliquando conversus 
cónfirma [ralreà tuos. Et rursüm : Quodcunque ligateris, 
Petie, in terra, erit ligatum et in calo, et quodcunque 
solveris in terra, erii solum el in celo. Poetquam 
vero nosirümn praceplioném tu& dileeiio relegerit, 
hane prasenti portitori. Joannis episcopi nimirum 
reddat pro sui ejusdé&mque ecclesi: munitione. Data 


pta manu episcoporum, et tus dilectionis. Quam- B die v1 Kalendas Septembris, ind:ctione 11. 


obrem admirati sumus, quia per suum clericum hanc 
vobis minime direxerit. Si enim forsitan tempus 
hoe prohibuit incongruum, cur absque suo scripto 
hane osque nos minime direxit. Cumque recensita 
esset sententia coram noetris fratribus episcopis, 
visum nobis eisque est, quod non secundum timorem 
Dei neque secundum instituta Patrum, saerosque 
canones, ejusdem Joannis antistitis Lapp:e est causa 
cognita et termináta, vel ponalibus submissa ejus 
persous. Propterea non leviter contristati sumus, 
maxime quia et sub eustodia missus est idem Joan- 


ues antistes Lapps diebus aliquot, et exinde addu - 


eebatur in secretarium (uz fraternitatis, ut quod 
velles, inquit, loqueretur, ac rursus sub custodia 


EPISTOLA 1. 
AD VAANUM CUBICULARIUM IMPERATORIS; 

Cum Joannes Lappm episcopus centra canones. fuerit 
condemnatus, cupit ut ejus opyra sug. Ecclesi 
fesiituatuf. 

Vitalianus Vasno cubiculario et imper;ali char. 
tulario. 

Semper celsitudo vestra piis hominibus pr:»büit 
concursum, semperque irreprehensibiliter viventibus 
wibuit libenter opem. Ideoque congruum pravidi« 
mus, per prazsentia nostra scripta, Joaunem aniisti- 
tém ecclesie Lappensis, site in insula Creta, ei in 
omnibus commendare, quatenus divina ope praevia, 
ejusque suffultus suffragio, valest ad sanctam cele- 


dueebstur ad clausuram, sieuti habet confessio de- C riter remesre ecclesiam. Per Septeinbrem enim 


fensoris tus dilectionis in sententia ab eo facta; 
josuper et hortabatut contra canonum jussa, contra- 
qué legum instituta existens, ut daret fideijussorein. 
Deinde oportebat tuam fraternitatem secundum ca- 
Bonum vigorem, tempore quo se petiit ad nos ve« 
nire, eum absolveré tuis litteris : quem non solum 
noluisti canonice absolvere ad principis apostolorum 
limina, sed magis respondisti ei indecenter, in 
quiens : Quia non competenter quaris. (Qua ergo 
sancti sanxerunt Patres, indécentia sunt? An pla- 
centia tibi decentia sunt? fgitur prefatum Joannem 
antistitem sque [Ed. lom. atque] inculpabilem re- 
perientes, justa textum sententie a te nobis dire- 
eim, fecimus nobiscum cum episcopis ad missarum 
solemnia in ecclesias Dei przcedere. ltaque statüi- 
mug atque firmamus pet hujus nostre przceptionis 
abetoritatem, omnia quz a te tuaque synodo contra 
eanouum instituta contraque legum decreta gesta 
confectave sunt, vel sententiam promulgatam ad'rer- 
sus eum, inania et vacua e$se; sed quidquid clarue- 
rit eum damnificatum, ejusdemque ecclesiam a quo- 
quàm, ei tua dilectio faciat reddi, per omnia con- 
servans eum absque damno, Denominatum enim 
Joannem, otpote innocentem existentem, cum prz- 
&enüi nostra preceptione absolvimus hine, ut sicut 
cdteri tux dilectionis episcopi, et is suz ecclesiz 
utilitate eum Dei peragere timore, sacrarumque re- 
gularum instituere debeat morem. Oportebat denique, 


Paraot. LXX XVII, 


mensem prasentem, 11 indictione, in bac Romana 
urbe ad apostolorum nostri culminis protectorum 


limina veniens, obtulit nobis petitionem, per quam 


suppliciter precatus est nos, ut ejus causz meritum 
cognoscentes, canonice trerminaremus. Obtulit deni« 
que nobis et senteutiam, quam promulgavit ejus me- 


"ropolitanus cum suis episcopis aversus eumdem 


Joannem, volens eum ostendere repréhensibilém, 
pert quam eum contra canonum decreta. poe»alibus 
submisit. Cujus exemplar et idem ejus metropolita- 
nus hobis direxit. Propterea facientes congregari 
episcopos in hac urbe, ejus causa est cognita, relécta 
videlicet petitione ejus. Et preíatasententia ab eodem 
metropolitano ejus tiobis directa, visum nobis esi, 


D non secundum sacros canoties eattidem edse sénten- 


tiam promulgatam. ldeoque eam inanem atque va^ 
cuam statuimus fore, decernerites eumdem Joanuem 
innocentem existere, et absque aliqua culpa eam ab 
ejus mettopolita querimur sublisse: quem mefito ab- 
solvimus ad suam ecclesiam regredi, scribentes ejüs 
s»pius nominato metropollte, ut qu:e per $implicita« 
tem egerit in ejus personam eontra canonum decfeta, 
essent vacua et inariia, Eumdem itague Joannem ( ut 
dictum est) antistitem, vestras eximlz charitati per 
has nostfas litteras commendantes, hinc absolvimus, 
sd vestra nimirum ambulaturum vestigia ; et ut exinde 
rursus cum suis scriptis eum absolvere festinet, quse 
$uTmUS, ad suam ecclesiam ; commendantes eum, quie 


f005 


VITALIANI PAPJE 


4t 01 


bus preeviderit, ut illesus debeat esse. l'rofecto enim A tem, esse inanem et. vaeuam, absolventes enm ad 


una mecum eunetis diebus viise su: et ipse pro vestri 
escellentissimz charitatis prosperitate ac longsevitate 
depreeabitur Dominum. Data die vi Kal. Februarii, 


indiot. 11. 
EPISTOLA lil. 


AD PAULUM EPISCOPUM CRETENSEM. 

Ut episcopo Lappa occupatas ecclesias restituat ;. dia- 

conum, qui uxorem duzil, el in duabus militat eccle- 

siis, corrigat ; ium a se Eulampium, qui male audie- 
bat , dimittat. 

Vitalianus Paulo episcopo Creten:i. 

Ad cognitionem tuze dilectionis eongruum przvi- 
dimus producere, eo quod Joannes episcopus Lappen- 
sis ecclesix: nobis suggesserit, asserens ejus parochiae 
pertinentia monasteria, unum quod appellabatur 


suam Ecclesiam remeare cum nostra przceptione a4 
eumdém ejus metropolitam faeta. Ideoque eo illic 
ad *u:m fraternitatem se conjungente, ei ita coneur- 
rat, ut cum litteris commendatitils domini excel'ent'e- 
simi Vazni filii nostri imperialis cubicularii et char- 
tilarii, ad suain Ecclesiam prospcre revertatur. Viva 
enim voce pro sua causa subtiliter tux frateruiiaii, 
dum ab ca requisitus fuerit, profecto indicabht, osten- 
dens .ei exemplar praecepti nostri, ad Cretensem me- 
tropolitam directi. Preterea et Silvinus tibi in!iman- 
dum omnia przedicantes [Al., intimabit omnía prae 
dicta] ne modum transgredi litterarum cerneremur. 
Data ut supra. 
EPISTOLA V. 


l'alea, et alterum quod vocatur Arsi:li, a tua Ecclesia B AD GSW! REGEM NORDANUUMBRORUN, EJUS DE PASCHATE 


esse invasa. Ideoque, si ità est, hortamur tuam cha- 
rissimam fraternitatem, utei secundum terminos san- 
ctorum canonum reddi faciat, quia unicuique quod 
justum est volumus conservari, maxime a nostris fra- 
tribus. Cognovimus denique, quod quidam diaconus, 
nomine Joannes, postquam consecratus est minister, 
accepisset uxorein; et non solum hoc, sed et in dua- 
bus ecclesiis oi'itet. Ideoque, si ita est, hoc tua di- 
Jectissima fraternitas pro Dei amore corrigat, ne de- 
nuo hujusmodi nefas proveniat adinstar male viven- 
tium. Deinde cognovimus, quod quem.lam eurialem, 
noniine Eulampium, habeat quasi consiliarium. Non 
eniin, ut nobis suggestum est, eum constat esse bo- 
ne vitr. lle euhn quotidie, ut fertur, iuter fratres 
zizania seminat, ut de eorum di:cordia marsupium 
impleat. Quamubrenm, si ita e«t, hortamur toam fra- 
ternitatem, euin a se projicere, ut e;us opinio coram 
Deo et hominibus floreat. Data ut supra. 


EPISTOLA IV. 
AD GEORGIUM EPISCOPOX SYRACUSANUD. 
| Ut Joanni episcopo Lappensi faveat. 

Vitalianus Georgio episcopo Syracusano. 

Gesta, sive sententiam a tua (raternitate directam, 
dilectissimo filio nostro Gaudentio primicerio scri- 
bente, eain sibi ab antistite Cretensis iusule trans- 
inissam, pro causa episcopi Lappensis Ecclesiz, sus- 
cepimus; scribentes ei quamobrem admirati sumus 
cur ipse Cretensis «utistes nobis aut per suum cleri- 
cum hane minime direxerit, aut per sua scripta non 
indicáverit qu:& erant necessaria. Prafatus enim 
Joannes Lappen:is Ecclesi, hujusmodi senteniiam 
nianus ejus metropolite episcoporumque  subscri- 
plam, cum sua nobis obtulit petitione, postulans suse 
cause meritum canonice requiri, Cujus precibus 


moti, pro tali re in hac urbe fecimus congregari syn- - 


odum, ut cognosceretur hujusmodi negotium. Cum- 
que esset congregala, relecta est nimirum petilio 
Joannis prasulis, ac sententia a tua directa fraterni- 
tate; quibus nobis eisque visum est non secundum 
s«cratissimos canones, neque secundum instituta Pa- 
trum, esse eadem gesta promulgata adversus prano- 
minatum Lappensis Ecelesie episcopum. Idcirco 
decrevimus, eam, per nostr proeceptioni$ auctorita- 


JUDICIUM EXPETENTEM. 


Gratulatur gentes sui regni ad. fidem. conversas, utque 
pascha c&ierasque apostolorum tradi iones ebaerumi, 
totamque insulam Deo dicari curet, et reliquius saa- 
ctorum ei mittit. 


Domino excellentissimo filio Oswio regi Saxonum 
Vitalianus episcopus servus servorum Dei. 

Desiderabiles litteras excellentie vestrae susceyi- 
mus, quas relegentes, cognovimus ejus piissimam de- 
votionem, ferventissimumque amorem quem balet 
propter beatam vitam. — Et quia dextra Domini pro- 
tegente ad veram et apostolicam fidem sit conversus, 
sperans, sicul in sua geute regnat, itaet cum Christo 
in futuro conregnare. Denedicia igitur gens, que 
talem sapientis-imum et Dei cultorem promeruit ha- 
bere regem. Quia non so'um ipse Dei culter ex'siit, 
scd etiam omnes subjectos suos meditatur die a 
nocte ad fidem catholicam atque apostolicam pro ss? 
anim:ze redemprione converti. Quis enim audiens h«c 
suavia non l;etetur?*. Quis non exsultet et gaudeat in 
his [[tom add. piis] operibus? Quia et gens vestra 
Christo omnipotenti Deo cre.lit, secundum divinorum 
p.opletarum voces, sieut seriptamn est in Isaíaz /n dit 
illa radix Jesse, qui stat in signum populorum, ipse 
gentes deprecabuntur (Isai. xi). Et iterum: Audsf& 
insule, et attendite, populi , de longe (Isai. xxix). * 
post paululum: Parum, inquit, est ut mihi sis serus! 
ad suscitandas tribus Jacob, et. feces Israel comserige 
das. Dedi te in luccm gentium, ut sis salus mea usg9 ^ - 
ad extremum terrae (Ibid.). Et rursum : [leges videburutt 
et consurgent principes, et adorabunt. Et post pu 
lum: Dedi te in. fedus populi, ut suscitares 
el possideres hareditates dissipatas, et diceres his q——7 
vincli sunt: Exite ; et his qui in lenebris: Revelamus 
Et rursum: Ego dominusvocarvi te in justitia, et appresm 
hendi manum luam, et servavi, el. dedi te in lucem 
gentium, ei in fedus populi, ut aperires oculos cipcam 
rum, el educeres de conclusioue vinctum de domo car ^ 
ceris sedentem in tenebris (Isai. xy). Ecce, excellen—^ 
tissime fili, quam luce clarius est, non solum de vo—7 
bis, scd etiam de omnibus prophetarum gentibus, 
quod siut creditur:e in Chrisium omnium conditorem. 
Quamobrem oportet vestram celsitudinem, utpote 
membrum existens Christi, in omnibus piam regulam 


5 


1005 EPISTOL £. $006 
sequi perenniter principis apostolorum, sive in pascha A stituere summopere ptocuremus. Quapropter quia ci- 


celebraudo, sive in omnibus qua tradiderunt sancti 
apostoli Petrus et l'aulus, quia ut duo luminaria cceli 
illuminant mundum, sic doctrina eorum corda homi- 
pum quotid e illustrat credentium. 

Et post nounulla, quibus de celebrando per orbem 
totu uno vero Pascha loquitur ?. liominei denique, 
éngui, docibilem, .et in omnibus ornalum antistitem 
$ccundum vestrorum scriptorum tenorem minime 
va3luimus nunc reperire, pro longinquitate itineris. 
Profecto enim dum hujusmodi apta reperta persona 
fuerit, cum instructum ad vestram dirigeinus patriaunt, 
ut ipse et viva voce, et per divina oracu'a, omnem 
inimiei zizaniam ex omni vesifa. insu!à cum divino 
nutu eradicet. 

Munusenlo a vestra cedsitadine beato principi aposto- 
lorum direeto, wo eterna ejis memoria suscepimns, 
gratiasque ei agimus, 3c pro ejas incolumitate juziter 
Deun deprceamar cum Christi. clero. ltsque qui hc 
obtulit munera de hac subtesc'us est luce, situsque 
ad limina apostolorum, pro quo *alde stinius con- 
tristati, eum hic esset defunctus. Veruntamen geru- 
Jis harum nostrarum litterarem ve-tris missis, el 
beuefieia saactorwi martyrem, hoc est, reliquias 
beatorum spostolorum fl'ewi et Pauli, et sanctoram 
martyrum Laurentii, Joannis et Pauli, et Gregorii, 
auque l'ancratii eis feciinus dari, vestre excellenti 
profecto otmnes eontradendas, 

Nam et eonjugi vestr», nostre sp'riteali fili;, di- 
feximas per praefatos gerulos crucem, clavem auream 
hebentem de saeratissimis vineulis beatorum aposto- 
lorum Petri et Pauli. De eujus pio studio coznoscen- 
tes, tanium cuncta sedes apostoliea una nobiseum Ja 
tatur, quantum ejus pia opera eoram Deo flagrant et 
vernaBt, Festnet iyitur, quaesuinus, vestra celsitudo, 
uL optamus, totam insulam snam Deo Christo dicare. 
liabet euim profceto protectorem liwmauoi generis 
Redemptorem Dominum nostrum Jesum Christum, 
qui ei cuncta. prospera impartiet, nti novum Christi 
populum  coacervet, cadiolicam | ibi et. apostolieam 
«oustituens idem. Scriptum est enim : Querite pri- 

mum regnum Dei, ac juMitiam ejus, ei hacc omnia ad- 
gésientar vobis (Math. vi). Nimirum enim. quzrit et 
ERmpewabi, et ei omies sus iusul;e (ut optamus) 
mubdeniur. Pater»o itaque affeciu salutantes vestram 
excelleutiam, divinam jugiter precamur clementiam, 
«uae vos vesirosque oinnes i& ommibus bonis operibus 
Tauxiliari dignelur, ut cum Christo ia futuro regnetis 
waculo. incolumem excellentiam vestram gratia su- 
perua custodiat. 


EPISTOLA VI. 

SUB NON!NE VITALIANI PAPA AD MONACHOS SICULOS. 

Witslianes episcopus servus servorum Dei dile- 
ctis i0 Chr;sto filiis sub patris Benedicti et Placidi 
dominio in Sieilia constitutis salutem et apostolica 
benedictionem. 

Ad hee nos superna Clementia in orbe terrarum 
prafecit rectores atque custodes, ut dispersa con- 
gregare, et congregata conservare, et destructa re- 


vitates, castra, monasteria, possessiones, et villas 
beato Benedicto in Sicilia subditas paganorum ineur- 
s.onibus desolatas esse audivimus, supra modum de- 
lemus, omnipotenti. jue Deo. super hoe gratias agi- 
mus qu. ideo lemporaliter hic flagellari irrogat, ue 
in ternum puniat. Unde vos, charissimi filii, a fle- 
Qu et moerere cessare inonemus, et hiis nostris liliis, 
quos dc vassinensi congregatione ad monasteria re- 
st:uranda, et civitates, castra, possessiones et vil!as 
recuperandas in Siciliam dirigere studuinius, ut spe- 
cialibus deminis deservire cureiis ; ex parte beaii 
Benedicti et nostra przcipientes, ut iu restauratione 
monasterii et possessionum illos adjuvare studeatis, 
ca ptumque laborem ad effectum perducere summo- 
pere procuretis. Nos enim et vos, et. civitates, ca- 
slra, possessiones, et villas quas Tertullus patricius 
beato patri. Benedicto in Sicilia dedit, defendere, 
adjuvare, el manu tenere parati sumus. Omnipoteus 
Deus sua vos gratia benedicat, atque a cunctis adver- 
sis eripiat. Valete. 
EPISTOLA VII. 


AU FLORIACENSES, 


Vitolanws episeopus, servus servorum Dei, ere- 
mitis in Floriacensi coenobio commorantibus, eorum- 
que Cynocephalo 3Mumulo, non abbati, «uod digaum 
et justum est. 

Audivimus, quod sine gravi dolore loqui non pos- 
sumus, quemdam vestri ecenebii gyrovagum, Aygnl- 


(C fum nomine, suggestione diabolica Casinum venisse, 


et effracto beati Benedicti. sepulcro, ejus reliquias 
diminuisse. De quo facto gravi animadversione vos 
et monasterium vestrum plectendos cum eodem gy- 
rovago judicavimus, nisi et vos et locum vestruim pa« 
terno affectu diligereimus. Facilius enim pateremur 
Casinensis ccuobii possessiones in predam et di- 
reptionem dari , quain s:ncti Patris Benedicti lipsa- 
nun àb aliquo violari. Ob quam rem vestra univer- 
sitat ex parte Dei omnipotentis et. beatorum apo 
stolorum Petri et Pauli et omnium sanctorum, 
et septem. universalium conciliorum  priecipiendo 
mandamus , ut ad cor redeuntes, et sanciis apo- 
stolis Petro et l'aulo et beato Benedicto. satisfa- 
cientes, ad nos cum jam diclis sacrosanctis reliquiis 


D veuiatis, et de perpetoità. nequitia. cum jam dictis 


sicrilegiis veniam  postuletis. Siu aulem vos, et 
locum vestrum et eumdein sacrilegium cum comma- 
nipulatoribus suis a sancize matris Ecclesie gremio 
separantes, perpetuae et. indis-olub.lis maledictionis 
et anathematis vinculo innodamus, et a regno Dei 
alienainus, et cum diabolo, et ejus atrocissimis pou 
pis, et Juda, Domini nostri Jesu. Cliristi traditore, 
aterno stpplicio aeteruzque maledi«tioni deputamus, 
Pari etiam innodationis vinculo obligetur, quicum- 
que vos et locum vestrum solvere prasumpserit a 
nexu excommunicatiomls absque digno emenda- 
tionis et poeuitentiz fructu. Datum «quinto — Kal. 
Aug. 


EPISTOLA Vill. 


CLODOYEO FRANCORUM REGI. 

Vitalianus episcopus, servus servorum Dei, Clo- 
doveo regi Francorum, si filius obedientie fuerit, 
salutem, et Apostolicam benedictionem. 

Sancti et magni Niczni concilii pr:ecepta secuti, 
qux jubent regularem epistolam per unamquamque 
provinciam mitti, ne hj qui abjiciuntur ab aliis reci- 
piantor, serenitati vestrx notum facimus, Aurelia- 
nenses et Cenomannenses, ac monasteriusa. Floria- 
cense cnm omnibus sequacibus illerum a liminibus 
Ecclesi: separatos, et indissolubili anathematis vin- 
culo innodatos : quoniam ecclesiam sancti Benedi- 
cti ejusque sepulcrum in castro Casino situm violare 
conati sunt, et sanctas reliquias post nostrum in- 
irerdictum retinere conantur, contra apostolicae sedis 
statuta, et iuterdictum, et iotius sancte synodi sen- 
tentiam, quam, missis per singulas provincias litte- 
ris, notam vobis oninibus feciinus. Excommunica- 
mus igi'ur pro superius dictis reliquiis omnes jam 
dicios, et f;zlsum abbatem Suumbolum, non Mumo- 
lum, et Aygulíum filium Satanz cum suis fautoribus, 
donec sanctas reliquias ad urbem Homain reducant, 
el de perpetrata. nequitia, secuudum statuta ca- 
nonum, poitentiam sumant. Quapropter vestram 
a Deo conservandam clementiam obuixa prece roga» 
mus, et ex Dei omnipotentis, et apostolorum Petri 
et Pauli, et De;.edicti parte pracipimus, ut jam dictos 
latrones ad justitiam sedis apostolicze faciendam cog- 
striugatis. Sin autem et vos et illos perpetuz» maledi- 
ctionis anathemate damnamus. Datum die Malenda- 
rum Novembrium. 


EPISTOLA 1X. 
AD OMNES EPISCOPOS. 

Vitalianus episcopus servusservorum Dei, dilectis in 
Christo fratribus ct filiis, archiepiscopis, episcopis, 
et abbatibus in JMispania, Bxtica, Lusitania, Gallz- 
cia, Aquitania, lijritannia, Germania, Gallia Belgica, 
Gallia Togata, Gallia Cisalpina, Gallia Trausalpina, 
ci Gallia 1ranscampana constitutis, salutem et apo- 
stolicam benedictiouem., 

Vesurie universitati per przsenua scripta notum 
e»se volumus Mumolum hzreticum, et Floriacenses, 
olim quidem monachos, nunc vero Sarabaitas, gyro- 
vagos, ac primogenitos Satanz, ea qua carnis sunt 
sequi, et tenere doetrinam Balaam, filii Beor ; furta, 
latrocinia, commessationes, et ebrietates, et lenoci- 
nia diligere, et in violatione sepulcrorum operam 
dare. Ob quam rem scitote illos indissolubili anathe- 
inatis vinculo esse damnatos, et a regno Dei aliena- 
tos, et cum diabolo et ejus atrocissimis pompis, et 
Juda Jesu Christi Domini nostri traditore esse so- 
ciatos, nisi forte patris Benedicti, ejusque sororis 
reliquias, quas nequiter abstulerunt, in nostram 
przsentiam, Casinum reportandas, Romam reduxe- 
rint, et de tanta nequitia et sacrilegio dignam pee- 
nitentiam gesserint. Quapropter ex. parte Dei omni- 


a Ex Wilkins Conc. Drit., tom. l, pag. 41. 


VITALIANI PAPE EPISTOLJE. 
A potentis, ex apostolorum Petri et Pauli vestrae wai- 


versitati mandamus, ut Floriacenses, Aurelianenses, 
et Cenomannenses, pro excommunicatis babeatis, et 
illos ante nostram przsentiam cum sanctis reliquiis 
venire cogatis. Quo autem termiuo ante nos venire 
debeant, vestris litteris insinuate. Quidquid vere 
exinde statueritis, dilecti filii nostri Clodovei regis 
erit, his etiam renitentibus, adimplere. Datum Roms 
xvii Kal. Augusti. 
* EPISTOLA X. 
AD THEODORUM ARCHIEPISCOPUM CANTUARIENSEN. 
Primatum Ecclesie Cantuariensi asserit. 

Dilectissimo fratri Theodoro, Vitalianus episcopes 
servus servorum Dei. 

[pter plurima quas» nobis per vestras syllabas 
intimari juseisti, cognovimus etiam desiderium ve- 
strum pro confirmatione dicecesis, quae tuae sebjacet 
ditioni, quia in omnibus ex nostro apostolicas aecto- 
ritatis privilegio splendescere desideras. Nos vere 
vesir: petilioni annuentes, quia congruit pasterali 
sollicitudine, circa ecclesias Dei qux a priscis tem- 
poribus ab lae apostolica sede statuta intelligimus, 
irreiragabili ratione volumus, ut sicut. a mobis et a 
nostris successoribus perpetua stabilitate monisater. 
Unde nobis visum est te exhortari, ae in presesti 
commendare (um  sagacissimae sanctitali Omas 
Eccle.ias in insula Britannis positas. Owain ergs 
que a sancto Gregorio predecessore mestre, Ás- 
gustino syncello suo, statuta sunt atque fürmats, vel 


C etiam per sscrum usum pallii concessa, nos tibi ia 


avum concedimus, et Doroverniam civitatem, ubi 
primitus per revelationem Jesu Christi Domiei nouri 
fides catholica, secundum insüitutionem  Secrurem 
canonum suscepta 6t, babeto. Ex aucioritate aetem 
beaü Peui apostolorum principis, cui a Deminae 
nostro potestas daia est ligaudi atque solvendi ia 
caelo et in terra, nos, licet immeriti , ejusdem besti 
Petri clavigeri regni celorum vicem tenentes, übi, 
Theodore, tuisque successoribus, sicuti ab olitasis 
temporibus fuerunt condoga!a, ita in perpetuum ia 
ipsa tua metropolitana sede, quz sita est in civitzte 
Dorovernia, immutilata coucedimus deGaenda. Si 
quis vero, quod nom optamus, contra banc nosu£ 
apostolici defluitionis privilegii auctoritatem  veaire 
tentaverit, siquidem episcopus, vel presbyter, asi 
diaconus, fuerit, ex hac apostolica auctoritate staisi- 
mus atque decernimus, ut episcopus ordine presel- 
tus careat, et presbyter vel diaconus se noveriu à 
suis ordinibus dejectos. Ex numero autem laicorum, 
tam ex regibus, quam principibus, sive magna vd 
parva persona fuerit, sciat se alienum a parüicipalie. 
ne corporis Domini nostri Jesu Christi. Hanc auiem 
privilegii pagiuam suffuliam auctoritate Leati Petri 
apostolorum principis, cujus ministerio fungimur, 
tibi, Theodore, tuisque successoribus in perpetaum 
obtinendam delegamus. Deus te iacolamem custodist, 
dilectissime frater. 


1009 
EPISTOLA- XI. 

Vitalianus episcopus servus servorum Dei reve- 
rendiss. demino charissimo Beneventans Ecclesie 
episcopo, et in eodem venerabili episcopio in per- 
petuam. 

Cum sicat apostoliez dignitatis aperte in hoc di- 
vini profeetus nitore dignoscatur prefulgere , et in 
exercendis Dei laudibus, seu impensius studeat  la- 
boris exhibere certamen, ob boc debita nos ejusdem 
apostolicas pastoralis compulit sollicitudinis cura, 
queque ad stabilitatem piorum locorum promulga- 
ri, et apostolicae institutionis censura confirmari. 
igitur qui» postulasti a nobis quatenus reverendis- 
sima Beneventanensis Ecclesia, Deo favente, privile- 
giis reverendissim:e sedis apostelicze decoraretur, 


JONAS ABBAS ELNONENSIS. — NOTITIA IIISTORICA. ? 


1010 


A sorum vestrorum , vel alicujus digoitatis potestate 


prieditus reverendissim:ze Beueventan:e Eccl. aliquam 
vim facere, vel in cunctis jam supradictis ecclesiis, 
vel de iis, qua perünere videntur, quoquo niodo 
auferre, aut alienare, vel ejus minuere terminus, et 
nec quamlibet malitiam, aut jactura molestiam in 
easdem inferre quocunque tempore , nec licentia sit, 
ut dicium est, ex earum pertinentiis aliquam ma-- 
gn: parvaseque person auferre ; sed omnia superius 
taxata sub potestate et dispositione Beneventani 
episcopatus perpetuo consistaut, ut profecto juxta 
id quod 3 nobis «tatutum. est eadem venerabilis re-- 
verendissima Beneventanensis ecclesia apostolicis 
constitutionibus , aut privilegiis consistens, ornata, 
iaconcussa dotata permaneat. Si quis autem (quod 


idcireo piis tuis desideriis faventes , acnostra aucto- B nom optatur ) nefario ausu presumpserit hzec qua a 


ritate id quod exposcit effectus, mancipamus, con- 
cedentes tibi, tuzeque prxíat» reverendissimz De- 
neventanensi Ecclesie, id est Bibinum, Asculum, 
Larinum , et eccle. jam saucti Michaelis arcbangeli 
in Gargano, pariterque Sipontinam ccclesiam, qua 
in magna inopia et paupertate esse videtur, et abs- 
«ue eultoribus et ecclesiasticis officiis nunc cer- 
pitur esse depravata, cum omnibus quidem eorum 
pertinentiis , et omnibus przdiis, cum ecclesiis , fa- 
muiliis utriusque sexus , et nisssis, totaque loca di- 
tioni antique possessa tux sanclimonice , successo- 
ribusque tuis concedimus lizc omnia dominanda et 
possidenda , atque canonice disponenda, cum onini- 
bus suis ubique pertinentiis, sive sint in prefatis 


nobis ad laudem Dei pro stabilitate dict: Ecclesiz 
DBeueventanz statuta sunt refragare, aut in quoquam 
transgredi, sciat anathematis vinculo iunodatum 
esse, et cum Juda Domini traditore, el cum omni- 
bus impiis aeterni incendii supplicio condemnatum ; 
at vero qui pio intuitu observator, et in omnibus 
exstiterit custodiens hujus nostri apostolici consti- 
tuti ad cultum Dei respicieus , benedictionis gratiam 
a misericordiosissimo Domino Deo nostro multipli- 
eiter consequalur, et vito slterus particeps effici 
mereatur. Scriptum per manum Adriani strimarii 
reverendissimx ltomana Ecclesi:e in mense Februa- 
rie, indict. 11. Deue valete. 

Datum uL Kal. Febr. per manum Anastasii primi- 


civitatibus , sive in quibuscunque castris consisteu- C cerii, defensoris reverendissim:e sedis apostolicz, 


tia, siquidem insuper apostolica censura sub divini 
judicii obtestantibus, et validis, atque atrocibus ana- 
thematis interdiciionibus, ut nullus unquam succes- 


amo Deo propitio pontificatus dom. Vitaliaui sum- 
mi pontificis, et universalis pape, in Sacratissima se- 
de beati Petri apostoli, primo, indict. 11. 





b] 


ANNO DOMINI DCLXX. 


JONAS 


ABBAS ELNONENSIS. 


NOTITIA HISTORICA. 


(Ex Fabricio, Biblioth. medise et inüms Latinitatis.) 


Jonas, abbas, sancti Columbani et discipulorum ejus D — Vitam sancti Attalze abbatis, qua itidem edita in- 
Ausim et Eustasii discipulus, idem qui Mibernus ter Bede Opera, tom. 3, pag. 222, et apud Suriuni 
mb aliis, vel Scotus, lialusve, aut Bobiensis, Lirinen- — 10 Martii, Barralimque, pag. 97, et in Actis sancto - 
sis vel Luxoviensis appellatur, clarus circa an. 664. rum, tom. ll Martii, psg. 45, sincerior ex quatuor 
Seripeit : ms. et apud Mabillonium szc. n Bened., pag. 160. 


Vitam sancti Columbani, qus interpolsta apud 
Sarium 21 Novembr.; sincerior tom. II] Opp. Bedz, 
pag. 199, et in Vincentii Barralis Chronologia san- 
ewrüm Lirinensium , pag. 85; emendatior denique 
in Mabillonii szc. n Dened., pag. 5; Gallice quoque 
is Avnaldi Andillii Vitis sauctor., pag. 296. 


Vitain sancti Eustasii abbatis Luxoviensis an. 627 
defuncti ex ipsiusmet Itinerario, itidem inter Bedae 
Opera, tom. II], pag. 245, et apud Surium, 29 Mart., 
Mabillonium $2xc. 1 Bened., pag. 115, et in Actis 
sauctorum, tom. 1I] Martii, peg. 786, cum Ilensche- 
uii notis. 


1011 


JUN.£ ASBDATIS ELNONENSIS 


1612 


Viam Bertulpbi abbatis oelviain. apud Surium 19 A Reomaenses : priore libro Vitam ab antiquiore mo- 


Aegust., Mabillonium sre. 4 Bened., pag. 169, et 
iater Bedz opera, tom. Il], paz. 218. 

Vitam sanctz Farz, sive Da:gundofarz, abbatis- 
s primz Éboriascensis in diccesi Gallixe Meldensi, 
defuactz anno 657. Exstat apud Surium 5 April. et 
iater Dcd e Opera, tom. lll, pag | 258, et in Mabiilo- 
nii szec. n Bened., pag. 459. 

Libros 1 de Vita et miraculis sancti Joannis ab- 
batis Feomaensis sd lluunam abbatem (ratrcsque 


nacho Reomaecmsi scrptm ed apod Malállonium 
obviam interpolavit ; posterior de miracalis. exsia 
in laudati Mabilleuü sze. 1 Bcned., pag. 657. Uirem- 
que euin notis edidit Petrus Rovesius in Listaria 
mona-terii. et abbatum Reomaemiam ab auno 433 
&d sua usque tempora, Paris., 1657, 4". Adde Caroli 
Cointii. Augales Francorum , tom. i, pag. 121 s64., 
354, 255, 51U seq., et tom. lil, pag. 461 seq. 





VITA S. COLUMBANI ABBATIS, 
AUCTORE JONA 


MONACHO BOBIENSI FERE JEQUALI , 


Collata cum diversis Codicibus mss. 
(Ex Mabill., Aeta SS. ord. S. Beaedicti.) 


s d 


PROi.OCUS AUCTORIS. 
AD BOBOLENUM ET WALDEBERTUM ABBATES. 

4. Dominis eximiis et sacri cu'minis regimine de- 
eoratis religienisque copia fultis Boboleno et Wal- 
deberto Patribus Jo- a5 jy ercator. 

Memini me an'e hoc ferme triennium fratrom 
ronniventia flagitante , vel D. Bertul(i abbatis impe- 
»io jubente cum apud eos. Apenninis ruribus vacans 
in Ebobiensi * coenobio morarer !vuisse pollicitum, 
ut almi Patris Columbani meo studerem stylo texe- 
re gesta; praesertim cum bi qui eo fuerunt ip tem- 
pore, et peues ipsum patrata viderunt, quam plurimi 
penes vos superstites sint, qui nobis non audita sed 
visa narra: ent, vel qu:e etiam nos per venerabiles 
viros Áualam et Eustasium didicimus : quorum pri- 








B quamvis conatu aggressns fuissem, Quanquam me 


et per triennium Oceani per ora vehat et scabra 
lintris 3dacla, bas quoque scatens inolles sectando 
vias madefacit szpe et lenta palus Elnonis plantas 
oh venerabilis Amandi pontificis ferendum suffr» 
gium, qui his constitutus in locis veteres Sicambre- 
rum errores evangelico mucroae coercet. Erit Gmea 
commissi operis, venerandi Patres, vestri arbitri 
cultus, ut sialiqua minus rite prompta decore fs. 
cundila!is carueript, vestris phaleramentis decerea- 
tur, ut legentibus apta fiant, ne dum mesm impe 
ritiam in eloquio exborrent, cum dictis faeta nea 
exmuentur, sanctorum virtutes fastidio-e ferende 
non imitentur : etcum ad paratum opus ovantes ma- 
Duin tetenderint , mox sentium asperitate croeat 


mus Ebobiensis, secundus Luxoviensis coenobii, quo C tam nitantur subtrahere. Qui^us dicendum est na 


vos pr:sules exi-Litis b, ejus successores fuerunt, 
qui magistri instituta suis * plebibus servanda tra- 
diderunt, Quorum vitam utcunque quivinmus in post- 
modum deprompsiimus, seu plurimorum quos cloen- 
lia memorabiles reddidit. 

2. Sed qua prazcictorum fratrum agapis vcl Pa- 
tris predicti priecepto. conjiciens  1ebar liquido 
exuberari, multum me ezo ad hoc opus itiparem 
reperio. Si enim me in hoc opere neq: aquam indi- 
gnum judicassem, olim Jaw ad ea texenda temerario 


* |]ta scribunt antiqui Codd. mss,, pro qu» libri 
editi praeferunt Bobieuse,. Est autem Bobium mena- 
sterium, multorum canobiorum caput, pesitum in 
Alpibus Cottiis provincia ltali:ie ad amniculum co- 
guominem , non. longe a flumine Trebia. et Aj enui- 
no, abestque ab urbe Ticino millia passuum xi, quo 
»n loco accrevit oppidum episcopali sede a Denedicto 
MIN illustratum :: monasterium. vero congregationi 
Cassinenii, alias S. Justiu:e , unitum est. Lege Italie 
Sacr. tomum 1V, ubi de episc. Bobiensibus. 

b Nempe Boboleuus post Bertulfum Attalze succes- 
surem DBobio , Vualdebertus post Eustasium Co!um- 


tes. solere post ima grgitum fraétis viribus ripz 
relditos, eum alia defueriut subsidia, festino cons- 
mine sentes apprehendere; et divitum faugees cus 
ali. dapes redundent, sspe sgrestia desiderare ; e 
ple: osque musicorum emuium, organi scilicet, pol 
terii, cythare meios aures oppletas, mollis sspe 
aven:e modulamiui auditum accommudare. 

9. Et si me quempiam laudare repererint qui 2!- 
buc ! superis junctus sit, non. me adulatorem pr- 
tent, sed rei bene gestase dissertorein ; nec favere evi 


bani successorem Luxovio praeerant. Eorum act 
Consule, 

* |d est discipulis, quo nomine Jonas non rore 
monachorum multitudiaem appellat. 

d E.dem dictione Jouas utitur infra napa. 186 ia 
Vita S. Eustasii, num. 1, necnon in Vita S. Burgw- 
dofarz, cap. 9. Retinenda proinde est, nec ullaieau 
mutanda, ut nonnullis videtur. Superos Jonas ine- 
ligit superstites homines seu vivos, qui eouparatiose 
eorum qui jacent iu tumulis snperi appellari possust. 
Unde idem auctor in Vita S. Burgundofarae, eap. 9, de 
Leudcbergss obitu agens, « Superas , iuquit , lipqueri 
auras, ad &letpa gaudja est provecta. a 


q0t3 


S. COLUXNBANI VITA. 


4014 


quam penegyrieo earmine, sed digna memori: com- A imitanda exempla vel memoriz commendanda, et ut 


smeudare. Nec adeo [Fori. ideo| quisquis superest 
tumescat, si » me largita Conditoris dona narreta 
videat, ne elaiionis stimulo sigceras meutisé solidi- 


ventura soboles gloriaretur de pr:ecedentium meritis. 
Quorum beatus Athanasius Autonii ,' [lieronygaus. 
'auli et llilarionis, vel ezrerorum quos cultus bonae. 


tetem. corrumpat. Nulli quippe dubium est quod €. vitse laudabiles reddebat ; l'osthumianus vero, Severus. 


adulator polluat mentes decore plenas virtutum, 
sicut ad [sraél per [saiau Dominus loquitur : Popule 
meus, qui beatum ie dicunt, ipsi te decipiunt, el viam 
gressuum iuorum dissipant (sa. 11). Sapientem enim, 
ot vulgo dicitur, falsa laus iucrepst, vera ad ine- 
liora tendere provocat. Adoruet ergo eos in eo 
quod bene gesserunt fama laudabilis , increpel ne 
esaculet. amittendo fervorem  tepor vituperabilis. 


Covenant alii si. digaum imitstioue quid gesserint, 


ne sibi iuposimodum perniciosa elationis damna 
attrabant ex comineunioratione patratz virtuti. 

4. luserimus ergo illa qu» a veris assertoribus 
experti sumus fuisse patrata, et praetermittere ne- 
gligentie deputavimus; multaque pra'teruiissa quae 
ex toto nequaquam meminiuius, et pro parte scribere 
mullatenus ratum duximus. Quae suut ergo posita 
duobus libellis interscidi, ut uno volumine legenti- 
bus fastidium amputarem. Primus D. Columb:e ge- 
8ia perstringit , secundus discipulorum ejus Attali et 
Eustasii, vel ceterorum quos meminimus vitam edis- 
serit. Ergo ea vestro Jibramine pensanda censemus, 
uL a vobis sagaci examinalione probata, a czteris 
ambiguitatem pellant. Nam si quippiatn aliquis non 
rite distiactum ac de industria corrupla reperit, 
rejicienda judicabit, praesertim si doctorum facundia 
fultus , a(faiim scientia oppletus abuudet. Noverit 
tamen nos non ad boc vestigia tendere, ut nos pu- 
temus doctorum gressibus cozquari. llli iore elo- 
quentiz madeutes, virides campos flore pinxerunt, 
nobis vis arida tellus arbusta gignere novit. llli ditis 
balsami lacerymam ex Engaddi, floresque aromatum 

ex Arabia (Supple habent|; nobis ex ? liberuia vix 
butyrum pinguescit. lili piper nardumque sumunt ex 
Judia, nobis penunifera juga, A pennina juga, quo zephiris 
rigescunt frigora llabris, vix tandem saliuncam prz- 
ibeut. lili pretiosi lapidis varietate gloriantur , nobis 
G&emerarium videtur Galliae succino gloriari. Illi poma 
palmarum magnopere peregrina dirigunt, nobis Auso- 
mizs [Surius, Ausonium] juxta poetam sunt mitia mol- 
Ris castanex poma. Valete, alini Patres veri vigoris at- 
«ue roboris, Deo dicati zieruo. Amen. 

PRAEFATIO. 

D. Rutilans atque eximio fulgore micans sanetorum 
$wrsesulum aique monachorum doctrina, Patrumque 
molertia, nobilium virorum condidit Vitas doctorum, 
&cilicel ut posteris alma redolerent priscorum exempla. 
Egit hoc a seculis rerum Sator zternus, ut suorum 
famulorum famam coimmendaret perennem, ut relin- 
queret futuris seculis de precedentium meritis, vel 


* Nen quod Jonas ex Hibernia prodierit , ot non- 
Bulli putaverunt, sed quod magistros llibernos lia- 
buerit. Eum enim Segusia Ligurism civitate ortuin 
&sse constat ex Vita S. Attalaze ab ipso scripta, qnam 
infra referemus. 

b Rt quidem in Lagenorum provincia, ex Jona 


et Gallus Martini egregii pastoris nostris eorum me-, 
moriam dimisere sz:culis : plerique aliorum, quos aut 
fama, aut bonoruu exempla operum, vel virtutuin, 
monimenta commendaverunt, ut sunt columns Ec- 
clesiarum, llilarius, Ambrosius, Augustinus, qui inter 
tot $zculi turbines , et fluctuunte. mundo. statum. 
Eeclesie sustentarunt, ne flatu adversante iniquo ,. 
bsreticorum procella quaüente, veram fidei bzre- 
tica adversitas imacularet, Quorum nos exempla, 
temerario licet conatu seculi, nec meritorum supple- 


B mento, sed (fidei favore suffulti, non elucubranti 


scientie fonte referti, tanti Patris nostri vitam s:ie- 
eulis refulgentem sequentibus cupimus enarrare. Erit 
tamen nostrorum arbiter dictorum virtutuin Largilor 
immensus, qui illi eL gratie suce munera et vitz pe- 
renpis largitus est coronam. 


INCIPIT VITA. 

6. Columbanss igitur, qui et Columba dicitur, ortus 
est ex Hibernia insula in extremo Oceani sita 5 cujus 
insul:& situs, ut ferunt, 3mo»nos ac diversarum capax 
nationum, exterorum caret bellis populorum. Hauc 
Scottorum gens incolit, gens quanquam absque reli- 
quarum gentium legibus, tamen in Christiani vigoris 
dogmate florens, omnium vicinarum gentium fide 


C Prepollet, Natus est ergo hic Columbanus inter pri- 


mordia fidei gentis illius, ut fldes quai infecundam 
ex parte geus il'a habebat, suo ac sodaliom suorum 
munimine eultu. uberi fecundaretur. Sed priusquam 
lucem vitae preesentis caperet, quid ante ejus ortum 
actum sit, uon est silendum. Nam cum ejas genitrix 
jam coneeptu alvo gravida teneretur, subito per in- 
tempesiem noctem sopore depressa vidit ex sino suo 
rotilantem solem et nimio fulgore micantem proce- 
dere, et mundo magnum lumen przbere. lizec genitrix 
postquam sopore membra laxavit, el cecas mundo 
Surgens 3urora repulit tenebras, apud semet intra 
elauso couamine pensare coepit: et ex gaudio tante 
visionis vim sagaci animo trutinans, vicinorum solae 
minis supplementum petit, quos doctrina solertes 


D reddebat, qusrens ut tante visionis vam sapientum 


corda rimarentur. Tandem peritorum libramine 
responsa recepit, se egregim indolis utero tenere 
virum, qui et suze saluti utilia, et proximorum pro- 
videret utilitati opportuua. lunc water postquam 
edidit, tanta custodia servavit, ut vix eum vel cogua- 
tis parentum reliquorum moribus crederet, quoadusque 
vita puberis ad boni cultus operis, Christo duce sine 
quo niliil boni agitur, aspiraret. Nec immerito soieni 
fulgentem suo e sinu procedere mater conepexit, qui 
infra num. 9, quie provincia tota maritima ad ortum 
jacet , iccolis Leighnich , Britannis Lein , Anglis 
Leiuster , Latinis Lagenia dicta, olim erat uua por- 


tio Peutarchiz, in quam Hibernia insula olim divide- 
batur. 


fo1U 


JONAE ABBATIS ELNONENSIS 


in matris universorum Ecclesi membris instar A nolis, fragilitate attrahente, aurem acecommodas, et 


Phosbi claro fulgore micat, Domino dicente: Tunc 
justi [ulgebunt sicut. $0l. in. regno Patris. eorum 
(Matth. xin). Sie Debora precantia voce ad Domi- 
mum, Spiritu sancto monente, olim loquebatur , 
dicens : Qui autem diligunt. te, sicut sol in ortu 
suo splendet , sic rutilant (Judic. xv). /iherea 
etenim axis siderum disünctione flavescens, de fre- 
quentia celebrz [celebris] locis speciosior est: sicut 
diei lux Phoebi aucta splendore mundo amoena re- 
fulget, ita corpus Ecelesiz Conditoris ditata opibus, 
sanctorum augmentata numero, et scientie religione 
nitescit, ut ex frequentia doetorum pullulent lucra 
subsequeniinm. Et ut sol vel luna astraque omnia 
noctem diemque suo nitore nobilitant, ita sancto- 
pum merita sacerdotum Ecclesi» monimenta ro- 
borant. 

7. Peraetis itaque infanti: annis, in pueritie 
setate pubescens, liberalium litterarum doctrinis et 
grammaticorum studiis, ingenio capaci dare operam 
eeepit: laboremque per omne pueritiz vel adolescen- 
tize tempus exercens, usque ad virilem a'tatem uberi 
intentione defixit. Sed cum eum forms elegantia, 
presertim corporis candore pubertas nobilis omnibus 
gratum redderet, cepit contra euin. tandem antiquus 
hostis letifera tela laxare, ut quem tanto ingenio 
crescere cerneret, suis eum laqueis valuisset irretire. 
Aggressusque lascivarum puellarum in eum suscitavit 
amores, praecipue quas forma corporis perfunctorio 
decore, bhorreudo desiderio in miserorum animos 
solet iimergere. Sed oum se egregius miles tantis 
telià undique urgeri conspiceret, et ditnicantes sccum 
callidi bostis versutias se contra erigere conspexisset, 
et per actus [fragilitatis humauz cito ad procliva 
posse labendo demergi, ut Livius ait, nullum esse 
tam sanctum in religione, tamque custodia clausum, 
quem penetrare libido nequea!; evangelicum clypeum 
lxva jenens, eusemque ancipitem dextera ferens, 
contra inmineutes cuneos hostium pugnaturus pa- 
ratur pergere, ne (rustrato labore B, Columbanus 
quem potissiio ingenio desudaverat in grammatiee, 
rbetorica, geometrica, vel divinarum Seripturarum 
eerie, in szculi illecebris occuparet: daturque adhue 
leeus stimulis urgendis. 


vitare te femineum sexum libere credis? Noa remi- 
nisceris sussum Evas, Ad:e lapsum, Samson a Dalila 
seductum, David a pristina justitia pulehritudine Bet- 
sabee corruptum, sapientissimam Salomonem me- 
lierum amore deceptum? Perge, inquit, o juvenis, 
perge, evade rwimam per quam multos comperis 
corruisse. Declina viam qua inferi ducit ad valvas. 
Hujus ergodictis pavefactus adolescens, et ulura quam 
ad: lescentem tecreri erederes, grates taliter inere- 
panti refert, sodalibusque valedicens iter arripuit: 
malerque ejus dolore simulata preeatur ut aon. se 
reliuquat, At ille: Nonne, inquit, audisti, Qui amet 
patrem. aui matrem plusquam me, nom. esi me dignus 
(Matth. x)? Obstaunti matri et limiui ostii. inhzerenti 
postulat nt se ire sinat. lila ejulans et paviwente 
prostrata deneyst se permissuram ; ille limen ma- 
tremque transiliens, poposcit matrem ne morore 
solvatur, dicens se nunquam deinceps in hac vita vi- 
dendum, sed quocunque salutis via iter pandat, se 
progressurum. 

9. Relicto ergo natali solo, quem Lagenorum ter- 
ram incolze nuncupant, ad virum venerabilem nomiue 
Silenem perrexit, quí eo tempore singwlari religione 
et Scripturarum sacrarum scientiz flore inter suos 
pollebat. Quem cum vir sanctus ingenii sagaeis esse 
viderét, omnium divinarum Scripturarum studiis cum 
imbuit: ita tamen, ut fleri »ssolet, collodendo ma- 
gister discipulos sciscitari conatur, ut de suo ingenio 
cognosceret vel flagrantem ubertatem sensuum, vel 
negligeuti: somno torporem ; coppitque ab eo ex dif- 
ficilium quaesiionum misteria seneus querere. At ille 
pavido, quanquam tamen sagaci et ' pectore, ne is 
obediens magistro appareret, non coenodoxiz tactus 
vitio, sed magistro parendo, vice versa objeeta sibi 


. elucubrabat, memor illius Psalmographi przconii: 


Aperi os tuum, et ego adimplebo illud (Psal. x11). 
Tantum ejus in pectore divinarum thesauri Script 
rarum conditi tenebantur, ut intra adolescenus 
s$etatem detentus, Psalmorum librum eliniato set 
mone exponeret ; muilaque alia, quae vel ad cantu 
digna, vel ad doceudum utilia, condidit, dieta. Dedi 
deinde operam ut monachorum necteretur societati, 
et monasterium cujus est vocabulum * Baacbe 


$8. Cum jam hzc penes se volveret, venit ad cu- D Peliit, ia quo virtutum pra»ul wbertate clugbt 


jesdam religiosz; 3c Deo dicatz feminz cellulam: 
quam cum prius humili voce salutasset, postea casti- 
gatione juvenili ut poterat hortari aggressus est. Qus» 
videns erescentem in adolescente vigorem : Ego, ait, 
utcunque potui, ad bellum progressa exivi. En duo- 
decim annorum tempora volvuntur, quibus et domo 
carui, et hunc peregrinationis locum expetivi, et nun- 
quam deiuceps Christo przsule szculo militavi; ara- 
truiB manu tenens, retro non respexi, et uisi fragilis 
gexus obetagset, inari transaclo, potioris peregrina- 
tionis locum petissem. Tu vero adolescentis flammis 
sestuans, natale solum incolis ; ad fragiles voces, velis 

* Hoc monasterium in Ultonia Hibernia provincia 
gium, a Bancorengi Walliz* coppobio distinguenduin 


B. Commogellus, egregius inter suos monachore 
Pater, quique religionis studio et regularis disciplis8 
eulta praecipuus liabebatur, ibique orationibus et J€ 
juniis vacare coepit ; et jugum Christi, quod deferet* 
tibus leve est, super se ferre, semetipsumque sibi 8* 
negando, ac crucem suam tollendo, Christum sequ?! 
ut qui aliorum doctor futurus erat, ipse quod doetr$sst 
didicerat , in sui corporis mortificatione ferendo : 


uberius exemplo monstraret; et qui aliis implead? 


fore docturus erat, ipse prius impleret. Peracil 
jtaque annorum multorum in mooasterio circulis, 
capit peregrinationem desiderare, memor iliius De 
esse, siculu 1, ad Vita S. Augustini cap. 56, probe 
tam est, 


4017 


S. COLUMBANI VITA. 


smieici imperii ad Abraham: Ezi de terra tua, et de A pene abolita habebatur, tendunt. Fides tantum ma- 


cognatione tua, ei de domo patris (ui, et vade in Lerram 
quam tibi monstravero (Gen. xi). Confes-us izitur ve- 
nerabili patri Commogello cordis ardorem, et ignituna 
igue Domini desiderium, de quo igne Dominus lo- 
quitur: /gnem veni millere in terram, quem volo ut 
erdest (Luc. xu), ardentem Patri patefaclebat 
20fectum, sed non ita in Patre reperiebat responsum 
ut sua petitio anbelabat. Erat enim venerabili Com- 
mogello durum tanti solaminis pati dispendium. Tan- 
dem tamen aspirare cepit et cordi anteponere, wt 
non plus sus necessitati studeret quam aliorum utili- 
tati opportuna quzreiet. Nee sine Omnipotentis arbi- 
trio fiebat, qui tironem suum ad bella futurs erudierat, 
ut de ejas victoria gloriosos referret triumphos , 
hetasque vietorias de cxsorum hostium reportaret 
phalasgis, Vocatumque eum abbas, uristem licet 
sibi, tamen aliis vilem depromit sententiam, se et 
pacis vinculum , et solaminis supplementum cornites- 
que itineris, quos religio claros redilebat, largiturum. 


10. Collecto sane fratrum cotu, omuiun oeratio- 
num suffragium postulat, ut venturo itineri sola- 
men largiatur, pietatisque tribuat affectum. ^ Vicesi- 
mum ergo setatis annum agens, arrepto itinere cum 
duodecim comitibus, Christo duce ad littus maris 
sceedunt.. ]bi Omnipotentis misericordiam pr»sto- 
isntor, wt si sus voluntati inhsreret. conceptum 
coasilium, effectus ejus nutu perfieiatur : agnoscunt- 
que secum clementis Judicis veluntatem — adesse, 


nebat Christiana, nam posnitentiz medicamenta , et 
mortificationis amor vix vei paucis in illis reperie- 
bantur lecis. Agebat venerandus vir u! per quaecun- 
que loca progrederetur, verbum evangelieum annun- 
tiaret. Erat enim gratum hominibus , ut quod facun- 
die cultus adornabat, elueubraue przdicationis 
doctrina, simul et exempla virtutum confirmabant. 
Tanta erat humilitatis ubertas , ut versa vice, sieut 
de honoribus homines sseculi eonantur quirere di. 
gni'ates, ita iste eum sodalibus suis de humilitatis 
cultu alter alterum nitebatur preevenire, memores 
przcepti illius : Qui se humiliat , exaltabitur. (Matth, 
xin). Et illud lsaiz : Ad quem respiciam, nisi ad hu- 
málem, ei quietum, et trementem sermones meos (/sa. 
LXvi) ? Tanta pietas, tanta charitas omnibus inerat, 
ut unum velle, unum e:set nolle ; modestia atque so- 
brietas, mausuetudo et lenitas in omnibus redolebat. 
Exsecrabautur desidiz atque discordi:e vitium, arro- 
gantiz atque elationis supercilium duris castigationi- 
bus ictuum feriebant, irz ac livoris noxam sagaci 
intentione pellebant. Tanta patientis virtus , chari- 
tatis affectus, lenitatis cultus aderat, ut mitem in 
medio eorum Deum patule non ambigeres habitare, 
Si quempiam ex his labi jn vitium reperissent , siuul 
omues zequo jure negligentem correptionibus cedere . 
studebant. Communia omuibus omnia erant: si 
quispiam proprium usurpare aliquid tentasset, a 
exterorum consortio segregatus paenitenti:e ultioue 


a" ingressi dubias per freta ingrediuntur (C vindicaba!ur. Nullus proximo contrarietatem repen- 


vías, miteque salum prosperantibus zephyrorum fla- 
bris secantes, pernici curiu ad Britannicos sinus 
perveniunt. Paulisper ibidem morantes, vires resu- 
snent ancipiti animo, anxiaque cordis consilia tru- 
tinanter. Placet tandem arva Gallica planta terere, 
et mores hominum ferventi astu sciscitlari, ut si 
salus ibi serenda sit, quantisper commorari ; si ob- 
doraias caligine arrogantiz mentes reperiant, ad vi- 
cinas nationes pertransire. 

41. A Britannicis ergo finibus progressi, ad Gal- 
lias, ubi tunc vel ob frequentiam hostium externo- 
ram, vel ob negligentiam prasulum, religionis virtus 


* [n ms. Cod. San-Germanensi legitur, tricesimum, 
uti etiam in Vite S. Columbani epitome »pud Ferdi- 


dere, nullus asperum sermonem proferre audebat , 
jta ut iu conversatione angelicam agi vitam crederes. 
Tania jn beatum virum gratia redundabat, ut in quo- 
rumcunque domibus quantisper commoraretur, om- 
nium animos ad religionis cultum defigeret. 


12. Pervenit ergo fama Columbani ^ Sigiber!i regis 
3d aulam, qui eo teinpore duobus regnis Austrasio- 
rum Bargundionumque inclytus regnabat Francis; 
quorum eximium nomen pra cteris gentibus qu;e 
Gallias incolunt babebatur. Ad quem eum vir sanctus 
cum suis accessisse , gratus regi et aulieis ob egre- 
gia docirinz copiam redditus est. Coepit tandem ab 


etius Ordericus Vitalis, sub finem lib. vi, id. aeci- 
disse rege Childeberto Sigiberti filio refert. Colum- 


nandum Ughellum relata tomo iv ltal. Sacr., ubi de D banus paulo ante annum Christi. 590 in Galliam 


episc. et abb. Bobiens. tricennem fuisse Columba- 
num eum IHiberniam reliquit , magis simile veri est. 
Nam « peractis infanti:e annis » liberales disciplinas 
didicit, quo in studio « omne pueritie vel adolescen- 
ti: tempus exercens , usque ad virilem :etatem » 
perseveravit. Tum se tentationibus carnis appeti sen- 
tiens, auctore pia femina primo Silenis abbatis, postea 
Avuanogelli magisterio, in Banchor se subdidit, de- 
nique « peractis auuorum multorum in monasterio 
eireulis, ccepit peregrinationem desiderare. » lta ut 
vix ante annum selaíis vicesimum monasterium Ban- 
chorense petierit jam vir, in quo minus decem annis 

non debuit, si annorum multorum curri- 
cula inibi peregit. 

b Anonymus in Vita 8. Columbani , et qui S. Sal- 
daberga acia scripsit, gravis ac pene coxvus auctor, 
C€olwnbanum ip Galliam advenisse affirmant Chil- 
deberto Austrasijs ei Burguadionibus imperante : re- 


appulsus est, uti infra ad num. 58 probabimus : quo 
teinpore Childebertus Austrie , Guntramnus patruus 
Burgundise principatum gerebant. Guntramnus Chil- 
deberto nepoti Burguudiz: regnum 3nno 595 morte 
resiguavit. Unde levi errore auctores przdicti aeces- 
sum Columbeni contigisse aiunt Childeherto Austra- 
8i0s et Burgundiones regente, cum utrumque regnam 
paulo post Columbani adventum ad ipsum Childeber. 
tum fuerit devolutum. Porro Jonas iterum ballucina- 
tus est, duin « reguis Austrasiorum, Burgundiouum- 
que regnasse » putavit Sigibertum, qui nunquam 
Burgundia potitus e«t. Errandi oceas:o inde nata est, 
quod Burgundie priucipaius per Sigibertum ex pa- 
terna. hereditate i&. Childeberti potestatem venisse 
falso autumna verit. Nec quisquam dicat Jonse scriptio- 
nem a lib:ariis vitiatam, oc pro Childeberto scriptum 
Sigibettum. Hanc enim germanam esse Jona de 
Sigiberto senteptiam constat ex num. 51 iuíra. 


*019 JONJE ABBATIS ELNONENSIS 1020 
eo rex petere, ut iatra terminos Galliarom resideret, A qua hora vir Dei pro ea Deminum depreeatas esset, 


pec ad alias gentes traasiens se relinqueret , omnia 


quae ejus voluntas poposcisset &e paraturum. Tune 
ille regi ait, non se aliarum possessione opum fore 
ditandum , sed evangelici prxconii , quantum carnis 
fragilitas non obstabat , secisturum exemplum : Qui 
vult, inquit, post me venire, abneget semet psum sibi , 
tollat crucem suam, et sequatur me (Luc. 1x). Cui talia 
objicienti rex prsebel responsa : Si Christi erucem 
tollere et ipsum sequi desiderss , potioris eremi se- 
etare quietem : tantum ne nostr: ditionis solo reli- 
Cio, ad vicinas pertranseas nationes, ut et tui premil 
augmentum, et nostr» saluti provideas opportuna. 
Data itaque optione obtempera vit regis persuasioni- 
bus, eremumque petivit. Erat eniin tumnc vasta ere- 
inus * Vosagus nomine, in qua castrum erat dirutum 
olim, quod antiquorum traditio Anagrates nuncupa- 
bant. Ad quem vir sanctus cum venisset, licet as, era 
vastitate solitudinis et scopulorum interpositione 
loca aspera essent , ibi cum suis resedit parvo ali- 
mentorum solamine contentus, memor illius verbi , 
Non in solo pane hominem vivere (Deut. vii), sed 
verbo vitz satiari , et afflueuti dape abundare , qua 
quisquis sumpta esuriem nesciat in »vum. 

45. Eo vero in loco viro Dei cum suis commoran- 


te, subito unus e fratribus, vel ob probationem, vel 


quamlibet culpam attrahentem vi febrium copit fla- 
gellari. Sed eum nulla alimentorum solamina ades- 
sent, nisi corticum et herbarom pabula przberen- 
tur ; tantummodo cepit omnium animus aspirare, ut 
pro zgri fratris sospitate jejunio omnes et orationi 
vacarent. Tertia jam die peracto jejunio nihil ha- 
bentes unde fessa corpora reficerentur, subito con- 
spiciunt virum queindam eum panum supplemento 
vel pulmentorum equis oneratis ante fores astare, 
qui se referebat subita cordis adinonitione actum, 
nt eis ex sua substantia subveniret, qui tantam ege- 
$latem. pro Christo in eremo sustinerent, Oblatis 
jilaque viro Dei qus detulerat, coepit cum cordis 
humilitate deposcere ot vir sauctus pro conjuge sua 
Dominum deprecaretur, quam per anni cireulum 
fantus ignis febrium urebat, ut jam non crederetur 
superis reddi. llumili ergo et anxio curde poscenti 
noluit vir Dei denegare solamen, adhibitisque simul 


44. Transacto itaque deinceps parvo temporis in- 
tervallo, quo pia eapiti Cbristo placamenta ac pia- 
min* mentis per contritionem carnis injuriasque 
famis mortificata Deo membra offerrent , ac inviola- 
tum religionis statum servare studerent ; duris acer- 
bitatibus omnis [rangebatur carnis voluptas, ut 
videlicet predo virtutun. omuium et exspoliator 
fugeret. Novem jam transierant dies, quo vir Dei cum 
suis non alias dapes caperet, quam arborum cortices 
herbasque saltus : sed temperavit escae acerbitatem 
pietas virtutis divinae. Monuitque per visum abbatem 
quemdam nomine Caramtocum, qui monasterio, eui 
b Salicis nomen est, praeerat , ut famulo suo Colum- 
bano intra eremi va.titatem consistenti necessaria 

B deferret. Expergefacius igitur Caramtocus , eellora- 
rium suum Marculfum nomine vocat, reique admo« 
nit: causam narret. At ille : Fac, inquit , at impera- 
tum est tibi. Jubet ergo Caramiocus Marculfum ire, 
et omuia qua possit parare, beatoque Colbmbano 
deferre. Oneratis ergo Morcullus vehiculis iter arri- 
puit, sed cum solitudinis ora attigit, viam sibi pan- 
dendi itineris nequaquam reperit. Fuit tandem con- 
silium ut si Dei esset imperium, praemissis equis 
imperantis potentia viam aperiret. Mira virtus! ante» 
cedentes equi ignotum iter ungula terunt , rectoque 
itinere ante fore& B. Columbani ad Anagrates perve. 
niunt. Mirans Mareulíus, equorum vestigia subsect 
tus ad virum Dei pervenit, et quse detulerat praeses 
tavit. llle grates Conditori rependit, quia sie suis 
famulis in deserto parare mensam non distulit. Ac 
eepta ergo ab eo benedictione, Marculfus calle qué 
venerat repedavit, omnibusque rei gestae Causam pae 
tefecit. Coepit exinde (requentia populi et inGrmae- 
uum cohortes ob sanitatem rediutegrandam ad oum 
frequeutare, et omnium infirinitatum su(fragium quae- 
rere; quorum vota eum revocare a se nequiret, 
emnium peutiunihus parens, orationum inedicamine» 
cuuctorum ad se venientium julirwitatibus divine 
fultus auxilio curando sabveniebat. 

43. U.8 denique iu locis evenit ut per opaca saltease-d 
juterdum isdem vir sauctus deambularot, et l.bruaga 
liumero ferens de Scripturis sacris secum disputaret zem 
subitoque cogitatio in mentem rui& quid eligereggml 


fratribus pro ea misericordiam Domini deprecatur. py melius in hominum injurias incidere, an ferarum 


Cumque ille cum suis orationem complesset , st.tim 
£a qus periculum mortis in propatulo habebat, sani- 
iati est reddita. At vero eum vir ejus largita sibi a viro 
Dei benedictione domum reineasset, invenit conjugem 
suam demi sedentem : sciscitatusque qua bora eam 
febrium vis reliquisset, reperit ea hora sanatam fuisse 


* Vosagus (les Vosges), in Burgundi& comitatu, 
lurgundiam a Lotlaringia et Alesatia dirimit, Mo- 
s: Mosellzque et Araris nobilium fluviorum origiue 
insignis. In joco Ana;rates dicto, vernaeule Anegray, 
Cuudiium est Anagralense monasterium, quod amplius 
non exstat. Foutanense redacium est in prioratum 
Conventu:xlem Luxovio subjectum. Huc referenda qua 
in Vita S. Nicetii Vesontionensis episcopi in Veson- 
tione Joannis Chifületii parte u, $ 22, leguntur, ubi 
Nicetius Anagrates et Luxovium et Fontauas adiisse, 


Sevitiam sustinere. Cumque urgeret cogitationumsmK- 
illata severitas, crebro frontem signo crucis armansam 
atque orans intra se aiebat melius esse ferocitatememe 
bestiarum absque alieno peccato, quam hominumsst- 
rabiem sustinere cum damno animarum. Dumquemess 
h:»c animo volveret , conspicit duodecim lupos ad——7 


et ecclesiarum altaria rogatu Columbani dedicassec 
dicitur. Qu:e si vera sunt, Anagratensis cunobii pri- 
mordia revocari uou. possunt ad annum (ut quibus- 
dam placet) 570 , cum post annum 590 Nicelius se- 
dem Vesontionenseni obtinuerit. 

b Nullum hoc uomine monasterium amplius illis 
in partibus superest, uisi forte Salicis v 
tribuas castro Salinensi, in quo est prioratus aona- 
sterio Cluniacensi subjectus. 


1031 


S. COLUMBANI VITA. 


1024 


venire, et dextra levaque se medium astare , mane- A vir statim genibus provolutus orationibus Dominum 


baitque immobilis atque dicens : Deus, in adjutorium 
meom intende ; Domine, ad adjuvandum me festina. 
Propius illi accedunt, et ora vestimentis ejus jun- 
gunt : cumque ille consiaus astarct, interritum re- 
linquunt saltumque pervagontur. [lac 1enutatioue in 
securitatem trajecta, iter per salium carpit. Cum- 
que haud procul abiisset, audit vocem Suevorum 
multorum per avia oberrantium, qui eo in tempore 
iisdem in locis latrocinia exercebant ; sicque demum 
trajee!a per constantiam tentatione repulit adversi- 
tatem, Sed hoc utrum diaboli fallacia finxerit, an rei 
veritate gestum sit, patule non.agnovit, Rursumque 
recessit a cellula, longiorique via vasta eremi pene- 
trans, reperit saxum immane praruptaque rupis 
latera, aspera scopulis terga avia bominibus , ibique 
conspicit concavum in caute sinum. Ageressusque 
abdita perscrutari, reperit in interiore siun ursi ha- 
b.taculum, ipsumque interius residentem. Mitem ergo 
feram abire jubet, nec deinceps hos, inquit, repetas 
calles. Abiit fera moiiiS, nec prorsus est ausa redire ; 
distabatque ab Anagrate locus plus minusve millibus 
septem. 

16. Quo in tempore eum in eadem concava sco- 
puli solitariam vitam duceret , sicut erat ejus con- 
suetudinis, ut cum Dominicis festis vel quorumlibet 
sanctorum sacra» solemnitatis appropinquaret ad- 
venatus, ab aliorum societate segregatus , el abditis 
locis receptus , vel longiori spatio eremi seereta se- 
etabatur, ut solida mente et absque curarum inquie- 
tudine solus orationi vacaret, et religioni omni co- 
natu intenderet, erat cibo ita attenuatus, ul vix vivere 
crederetur : nec alunde penitus quam agrestium 
herbarum exigua mensura, vel parvulorum pomo- 
rud, que eremus illa ferebat, qua etiam bollucas 
[ 4/., bullucas, bulgulas] vulgo appellant, ves 
scebalur. Potus aqua erat, ut qui semper in 
aliorum curis occupatus, hzc que agere no- 
quiret, saltem per intervalla teinporusm pro parte 
mentis vota perageret, Eratque ejus in ministerio 
puerulus quidam nomine Domoalis, qui cuin cerise 
opportunitates inonasterio eveniasent, solus Patri 
renuntiaret, ac fratribus observanda relerret. Positus 
ergo in prefato sinu eminentis saxi, qui aliuude 


deprecatur, ui sui necessitati. tribuat. oppor(uua. 
Tandem ejus parens precibus, pie petenti larga sub- 
venit potestas : moxque latex productus fons cepit 
mauare perenuis , qui usque in hodiernum manat. 
Nec immerito misericors Dominus suis sanctis tri- 
buit postulata, qui ob praeceptorum suorum imperia 
proprias cruciliveruut voluntates , tanta fide pollen- 
tes, ut quae ab ejus misericordia postulaverint, im- 
petrare nou dubitent ; quia ipse promisit dicens : Si 
habweritia fidem sicut. granum sinapis , dicelis huic 
mon'i, T ransi, et transiet, et nihil impossibile erit. vo- 
bis (Math. xvi). Et alibi : Omnia quacunque orantes 
petitis, credite quia accipietis , et fiet vobis (Marc. x1). 

17. Cumque jam inultorum mouachorutmn societate 
densaretur, ccepit cogitare ut potiorem locum in ea- 
dei) eremo quaereret, quo monasterium construeret. 
luveuitque castrum firwissimo munimiue olim fuisse 
cultuin , a supradicto loco distans plus minus octo 
millibus, quem prisca tempora * Luxoviuu nuncupa-- 
bant: ibique aqua calida cultu eximio constructze 
habebantur. lbi imaginum lapidearum densitas vicina 
salts densabat, quas cultu miserabili rituque profano 
vetusta paganorum tempora honorabant. lbi residens 
vir egregius monasterium construere caepit, ad cujus 
famam plebs undique concurrere ei se cultui religio- 
nis dicare curabant; ita ut plurima monachorum 
multitudo adunata vix unius coenobii collegio consi- 
siere valeret. lbi nobilium liberi undique concurrere 
nitebantur, ut et spreta phaleramenta saxculi, et pre- 
sentium pompau) facultatum contemnentes, delerua 
przniia caperent. Quod B. Columbanus cernens , un- 
dique ad peenitentix medicamenta plebes concurrere, 
et unius cenobii septa tantam conversantiute colior- 
tem absque difficullate non tenere, quamvis menta 
uDa et corde uno, tamen conversationi taptze multi- 
tudinis incongruum, alium experimento locum quz- 
rit; quem aquarum irriguitas adornabat; aliudque 
monasterium construit, cui Fontanas nomen índidit, 
deditque gubernatores praepositos, de quorum reli- 
gione nihil dubitabatur. His ergo in locis monacho- 
rum plebibus constitutis ipse vicissim omnibus in- 
tererat; regulamque quam lenerent Spiritu sancto 
repletus condidit, in qua qualis et quantz disciplinae 


penitus aditum denegabat, multisque jam diebus in- py vir sanctus fuerit, prudens lector vel auditor aguoscit. 


jbi resedisset, coepit supradictus puerulus sub silentii 
vece conqueri, cur in promptu aquam nou liaberet , 
sed sum grandi labore per montis ardua fessis popli- 
tibus deferret. Cui Columbanus, Fili, inquit, paulis- 
per sasi terga satage cavare; memento populo Israel 
Dowinum de caute latices. produxisse. At ille Parri 
obediens» rupem covare aggressus est. Sarctus ilaque 


* Loxoviense monasterium, vulgo Luzeu, aute vi- 
cesimum aunum quam inde pelleretur Columbanus, 
constructum est, uf patet ex num. 98. Cu.n ergo 
Coiumbanus anno 610 exsulare jussus sit, sicnt eo 
joei probabiimus , anno 590 collocanda sunt. initia 
Laxoviensis cenobii, ex quo tanquam ex sacro reli- 
gionis monasticae seminario prodierunt viri complu- 


ves sanctitate et ecclesiasticis dignitatibus illustres, 


48. Eo itaque tempore quidam [rater nomine Au- 
tiernus pulsare ccepit ut peregrinandi iu llibermiam 
causa perveniret. Cui Colombanus ait : Pergentes iu 
eremum, voluntatem Dei probemus, utrum deside- 
ratum iter arripias, an in coetu fratrum permaneos, 
Pergentes ergo simul, tertium adolescentem nomine 
Somarium , qui adliuc 5 superis junctus est ,. in CO 


lllie diu viguit laus divina, quam perennem seu 
perpetuam vocant, nimirum ab ipso eonditu ad Vau- 
dalorum stragem abbate Mileto seu. Melliuo perpe 
tratam.. Floret etiam nonc regule Denedictiug prae- 
cipuo cultu, quem RR. PP. congregat. S. Vituni 
feliciter ibidem restituerunt. 

b ld est, superest. Vide No:as ad Prolog. Vitae, 


1033 


JON.£ ABBATIS ELNONENSIS 


1024 


imitatu sumunt, et ad destinatum in eremo locum À 21. Interes tempus evenerat ut copia segetum 


pervenerunt , unius tantum panis cibo contenti. 
Cumque jam duodecimus transisset dies, nec quid- 
quam de pauis fragmento remansisset , horaque re- 
feetionis appropinquaret, imperantur a Patre ut per 
przrupta ruris eant, atque ad ima vailis perveniant, 
et quidquid ad cibum opportune reperiant, deferant. 
Uvantes illi per concava vallis Mosellatenus advene- 
runt, capturamque piscium olim a piscatoribus con- 
sertam et undis oppositam cernunt. Accédentesque, 
quinque magnos reperiunt pisees, sumentesque tres, 
quia vivereut, Patri przesentaudos vehunt,. At ille, 
Cur, inquit, non quinque detulistis ? Respondent , 
mortuos reperisse duos, proinde reliquisse. Et ille 
ait: Nequaquam ex his comedetis, nisi quos dimi- 
sistis venerint. At illi miraculo perculsi de provi- 
dentia divine gratiz, pernici cursu repetunt, incre- 
penturque cur repertam wannam reliquissent , et 
sic cibum psrare jubentur. Nempe Spiritu sancto re- 
pletus, noverat sibi a Domino passim dapes paratas. 

19. Alia quoque vice cum in eadem selitudine 
moraretur, non tamen eo loco, jam quinquaginta dies 
trausierant, unusque tantum e fratribus cum eo erat 
Gallus nomine; eui ille imperat ut ad Bruscam (la 
riviére de Brusch) eat, piscesque capiat. llle abiit, 
ratemque duxit, ut ad Lignonem (l'Uignon) amnem 
pergeret. Quo eum pervenisset, reteque in alveum 
jactasset, aspexit tantam multitudinem advenire nec 
prorsus rete teneri ,- sed velut in parietem impinge- 
rent, retro reverti, Laboravit itaque per totam diem, 
neque unum capere quivit, reversusque Patri renun- 
tiat de frustrato labore. llle inohedientem iucrepat, 
cur non ad denuntiatum locum properasset, Aitque 
denuo: Vade cito, ad denuntiatum locum perge. 
Pervenit itaque, et rete undis opposuit, tantaque 
piscium copia rete est impletum, ut vix pre multi- 
tudine trahi potuisset. 

20. Morabatur alia vice in supradicto scopuli sinu, 
a quo ursum expulerat, diuque ibi oratione et jejunio 
corpus afflixerat. Cognovit autem per revelationem 
fratres, qui penes Luzovium erant, diversis morbo- 
rum generibus vexari, nec amplius remansisse quam 
qui zgrotis ministrabant. Egressus itaque de specu 
ad Luxovium venit; cumque omnes afflictos cerne- 


lorreis eonderentur, nec prorsus vis ventorum pubes 
compilare cessabat. Urgebat sane necessitas, ne 
metwrae messis spice in stipulam germine emisso 
perirent. Eratque vir Dei apud Fontanas ecenobium, 
ubi et messium copiam novus ager locupletem de- 
derat. Irrmebant ventorum flabra eum vehementia 
imbrium, nec omnino nubila cceli dare terris pluviam 
quiescebant. Quid ad h:ec vir Dei ageret anzio corde 
pensabat: armavit mentem fides, docuit impetrare 
opportuna, accersivitque omnes, ac segetem prazceidi 
jubet. Mirantur illi Patris imperium ; nec tamen 
quisquam Patri cogitatum depromit. Venerunt omnes 
falcibusque inter diffusionem imbrium secant sege- 
tem, Patremque quid agat conspiciunt. Ille quatoor 
plenos religione viros per quatuor angulos messis 
preponit, Comininum et Éunocum ac Equanaeum 
ex Scottoruin genere, quartumque Gurganum gencre 
Britonem. llis ordinatis ipse cum reliquis messem 
medius precidebat. Mira virtus ! fugiebat imber a 
segeile, et undique pluvia diffundebatur ; medios 
tantum messores solis ardor torrebat, sestusque vehe- 
mens quousque messem conderent alflavit, Sie fides 
et oratio meruit ut pulsa pluvia stum inter imbres 
haberet. 

92. Erst eo tempore dux qüidam nomine Walde- 
lenus qui gentes qu: intra Alpium septa et Jurasi 
saltus arva incolunt regebat. Huic soboles null 
erat, ut Juvencus de Zacharla et Elisabeth ait : 


Gratius ut donum jam desperantibus esset. 


llic cum conjuge su» Flavia nomine, et genere et 
prudentia nobili, ad B. Columbanum ez Vesontio- 
nensi oppido pergit, precantes simul ut pro eis Do- 
minum deprecaretur. Dicunt se multis opibus esse 
ditatos, sed cui hereditatem post obitum relinque- 
rent hzredem non haberent. Quibus vir sancius : Si 
voti, inquit, vestri est ut Largitori donum consecre- 
tis, mihique ex lavacro suscipiendum tradatis, pro 
vobis ego Domini clementiam implorabo, ut noa 
solum quem Domino voveatis habeatis, verum etiam 
quanta volueritis post pignora suscipiatis. At illi 
promittunt se ejus imperiis l:3o animo parituros , 


ret, imperat ut omnes surgant, atque messem in p tantum pro ipsis Domini misericordiam non desinat 


area virga ezdant.. Surrexerunt ergo quorum eon- 
scientiam obedientia ignis urebat; ad areamque vc- 
nientes, virga messem cxdere cum fidei gratia ag- 
gressi sunt. Videns ergo Pater fidera in fllii et 
obedientiz gratiam abundare : Sinite, inquit, fessa 
zgritudine membra a labore refici. Mirantur de sos- 
p:tate obedientes, nullo doloris vestigio in eis rema- 
nenié , mensasque parare jubet , ut uberi gaudio 
omnes refieerentur. Increpantur deinde inobedientes, 
ignavia fidei arguitur, longitudo zgritudinis denun- 
tiatur. Mira ultio ! nam suprema jam anni parte trans- 
acta inobedientes cgritudinis poena jta vehementer 
excussit, ut vix mortem cvaderent. Impleverunt men- 
suram poenitentix de suscepto inobedientiz tempore. 


implorare. Spondet vir Dei muneribus plenus se in 
promptu habere, tantum ne pacti fedus studeant 
violare. Mirum dictu ! vix domum remeant , dono 
Creatoris alvo gravida mater futura exspeetat. Edi- 
tum mox ad sanctum virum defert, et suis oratioui- 
bus largitum munus demonstrat : grates Conditeri 
agit, qui sic ad petitiones famulorum suorum quaesita 
doua largitur. Quem vir sanctus manibus receptum 
sacravit, sacroque lavacro ablutum ipse suscepit , 
Donatique nomen imponit, matrique ad notriendum 
reddit. Qui post alitus in eodem monasterio, sa- 
pientia imbutus, Vesontionis pontifex effectus, nune 
usque superest eamdem cathedram regens. Qui post 
pro amore B. Columbani ex ipsius regula monaste- - 


1015 


S. COLUMBANI VITA. 


1026 


num virorum construxit, quod * Palatium nuneupant A — 25. Alia quoque vice eum ad cibum capiendum 


ob veterum monimenta murorum. Addidit post eum 
bonitatis Largitor famuli sui promissum, alium filium 
Ramelenum nomine, qui nobilitate et sapientia pol- 
leus, post patris obitum iu ejus honore est suffectus, 
quamvis in s:culari habitu, tamen in Creatoris ainore 
pervigil. Nam et ipse in amore beati viri in saltu 
Jurense super Novisanam fluviolum monasterium ex 
ejus regula construxit, in quo Siagrium abbatem 
praefecit. Addiditque Dominus duas filias adhuc 
pristino muneri , et in seculo nobiles, et in Christi 
timore perfectas. Post ista munera mater ipsorum 
Flavia post mariti obitum P» monasterium  puel- 
larum in supradieta urbe Vesontione construxit , 
emnique munimine roborans, multarum puellaruin 


conciouem adunavit. Tantum in eis viri Dei gratia B 


flagravit, ut omnia phaleramenta prasentis vitae 
contemnentes ad oinnipotentis Dei cultum anhelarent. 

$25. Si vero aliqua inserere nitimur qua parva 
bominibus videantur, erit obtrectatorum latratibus 
patens Conditoris largitio, qui sque in minimis ut'in 
magnis misericorditer aspirat : nec differt in modicis 
aurem pietatis accommodare, sicut in maximis exau- 
dit vota petentis. Quadam etenün die cum vir Dei 
egregius ad przcidendam messem cuim fratribus 
penes Calmem quam Baniaritiam vocant, venissent, 
flanteque austro falce segelem eecarent, evenit ut 
unus eorum Theudegisilus nomine digitum falce prz- 
cideret, nec prorsus hzreret prater pellis parvo 
retentaculo. ltaque vir Dei Theudegisilum a longe 
cernens stantem, imperat ut cum sodalibus coeptum 
opus perficiat. At ille rei geste causam promit: 
celer ille ad ipsum properat, digitumque illitum sa- 
liva pristine sanitati statim reddit. Imperat ut acce- 
leret ceptum opus, vires augeat. Coepit cum gaudio 
geminare laborem , et prz ceteris ad pracideudam 
stipulam uberius urgere, qui dudum de praciso 
meinbro animum merori subdebat. ]lxc nobis ipse 
T beudegisilus norravit, digitumque monstravit, et in 
supradicto monasterio Luxovio tale quiddam vice alia 
simile gessit. 

24. Nam quidam presbyter ex parochfanís, pater 
Baboleni , qui nuuc Bobiensi ccenobio praeest, Wiu- 
nocus nomiue , ad DB. Columbanum venil : eratque 
ille in saltu cum fratribus ob lignorum opportuni- 
tates parandas. Cumque supradictus Winnocus ve- 
pisset, miransque a-piceret quanta vi truncum quer- 
cus cuneis arieteque partirent, elapsus € trunco 
cuneus mediam frontem secavit, ac venaruin pro- 
Q$uas sanguinis undas produxit. Vidensque vir Dei 
Columbanus detecto osse sanguinem fluentem, statim 
in terram orans ruit, surgensque saliva illitum ita sa- 
num reddidit, ut vix cicatricis vestigium remaneret. 


* Palatium, nunc monasterium S. Pauli ord. S. 
Bened. a moenibus civitatis Vesontionun Dubi flumine 
dirimitur. : 

P lilius parthenonis virginibus ac przcipue Flaviae 
matri S. Donatus regulam a se consarcinalam nun- 
eupavit. Puellare cenobium istud a B. Maria nomen 
habet, ac vicinz porta civitatis nomen dedit. Appel- 


veniret D. Columbanus in szpefato ceenobio Luzo- 
vio, tegumenta manuum , quz Ca!li wantos voeant , 
quos ad operis laborem solitus erat habere, supra 
lapidem qui ante fores refectorii erat, deposuit ; 
moxqne quiete reddita corvus ales rapax advolavit, 
unumque ex eis rostro ferens abstulit. Peracta te- 
fectionis hora, foras vir Dei egrediens , tegumetila 
manuum requirit : cumque omnes inter se conquire- 
rent quis abstulisset, vir sanctas ait : Nullnm allium 
esse qui sine commeatu aliquid attingere pfsssum- 
psisset, nisi alitem qui a Noe dimissas ad aream non 
remeassel. Addiditque se nullo modo suos pullos 
sliturum , si furtum celeri volatu non referret. Et1- 
spectantibus fratribus in medio omnium corvus ad- 
volat, male sublatum furtum rostro repor(at, nec se 
pennigera conatur eripere fuga, sed mitis ante om- 
nium conspectum, oblitus ferocitatis , ultioriem ex- 
spectat , quem vir sanctus abire imperat. O mira 
zterni Judicis virtus ! qui tanta suis famulis praestat, 
ut non solum heminum honoribus, sed etiam avium 
obedientia clarescant. 

96. Patratum est aliud miraculum, quod per B. 
Columbanum et ejus cellerarium factum fuit referam. 
Cum bora refectionis appropituquaret, et ministet 
refectorii cervisiam administrare conaretur (quae ex 
frumenti vel liordei succo excoquitur, quamque pras 
c:eteris in orbe terrarum gentibus, przter Scoticas 
el barbaras gentes, qua» Oceanum incolunt usitan- 
tur, id est Gallia, Britannia, llibernia, Germania 
eztereque qux ab eorum moribus oon desciseunt), 
vas quod « tybrum nuncupant, minister ad cellarium 
deportat, et ante vas quo cervisia condita erat ap- 
ponit: traetoque serraculo meatum in tybrum cur- 
rere sinit. Quem subito Patris inperio alius e fra- 
tribus vocavit. At ille obedientize igue ardens, oblitus 
meatum obserare, pernici cursu ad beatum pergit 
virum , scrraculum quod duciculum vocant, manu 
deferens. Postquam sibi vir Dei qui voluerat impe- 
rata deprompsit, recordatus negligentizs , celer ad 
cellarium rediit, conjiciens nihil in vase de quo cer- 
visia decurrebat remansisse. intuitusque supra ty- 
brum cervisiam crevisse, el nec minimam stillam 
foris cecidisse, ut crederes in longitudinem tybrum 
geminatum esse, ut qualis ct quanta rotunditas 
infra tybrum inerat coronz, talis in altum cre- 
visset urna. Quantum fuit imperantis meritum ! 
quanta obedientia subsequentis! ut sic utriusque 
tristitiam Dominus voluisset avertere; ne si fratrum 
substantiain et imperantis et obedientis ardor dimi- 
nuisset , - ambo se a licitis alimentis abdicassent. 
Sicque squus Arbiter occurrit, ut utrorumque 
eulpas ablueret, quas illi se casu eveniente et Do 


lari quoque solet Jussanum monasterium, qu 'd postea 
Balmensibus seu Cluniacensibus monachis traditum, 
tandeu) anno Christi 4607 PP. Minimis cessit, Leye 
Vesontioneim Chiffletii, parte 1, in Donato. 

« Surius, iyprum. Anonymus scribit gillonem, quo 
nomine Repos vitrea vel ligulina significatur. 


1027 


JONJE ABBATIS ELNONENSIS 


1028 


mino permittente fuisset patratum, ambo suis nosis A magno labore glebas scindere, ait: Si vobis, v 


evenisse asseruissent. 

27. Eodemque tempore actum est ut per densa 
saltus viburna fruticum, solitudinis amator * vir Dei 
ambularet; reperitque cadaver cervi, quem luporum 
feritas peremerat , ursum devorare velle, cujus 
sanguinem lambens, antequam exiguam carnis par- 
tem voravisset, ad eum vir Dei accessit, imperans 

ne corium quod ad usus calceameniorum necessa- 
" rium erat lederet. Tunc bestia oblita ferocitatis, 
mitis esse coepit; el contra naturam absque mur- 
mure blandiens, atque colla submittens, cadaver 
reliquit, Quod vir Dei ad fratres rediens indicavit, 
jubens ut irent, el ex cervi cadavere corium avel- 
lerent. Abeuntes ergo fratres repererunt cadaver, 


fravres, a Domino collata refectio. Quo audito, mi- 


. nister ait : Pater, crede sihi, non sunt nebis am- 


plius quam duo panes et paululum cervisis. liie, 
Vade, inquit, et defer huc. Concito ille gradu 
perrexit, duosque panes et parum cervisias detulit, 
lutuens in celos Columbanus ait: Christe Jesu, 


unica spes orbis, tu hos panes et hunc potum 


multiplica, qui de quinque panibus quinque millia 
homiuum s3ti288j in cremo, Mira (des ! satiati 
suni omnes, poiuque hausto prout voluptas cuique 
fuit, dupla minister fragminum spolia revexit, 
potusque. duplicavit mensuram ; sicque  intellezit 
plus mereri fidem digua diviui muneris lucra, quam 
desperotionem, qua solet dimiguere etiam collata. 


videruntque rapacium alitum procul multitudinem B — 29. Cum quodam tempore ia eedem coenobio La- 


adesse, nec cadaver supra viri Dei interdictum 
contingere audere. Diuque exspectantes a longe, 
si vel fera vel avis audaci conatu prohibitze esce 
urgeretur predam. capere, conspiciunt ad odorem 
cadaveris adventare, et procul astautes ac si mortife- 
rum aliquid ac lethale deviare et celeri fuga omittere, 

38. Moransque alia vice penes Luxovium Colum- 
bauus, Winunocus presbyter, cujus superius men- 
tionem fecimus, venit ad eum, sequebaturque 
Winnocus Columbani vestigia quocunque irei, Vene- 
runtque ad horreum quo frumenta condebantur. 
Aspicieus Winnocus el parvipendens copie exigui- 
tatem , aiebat se non liabere panis abuudautiam 
unde tanto inultitudo aleretur, curque segnitia tor- 
pe:t quiereudi frumenta increpat. Cui B. Colum- 
banus respondit : Si rite Conditori suo deserviant 
plebes, nunquam esuriem sentient, sic enim vox 
praconantis Psalmographi concelebrat : Non vidi 
justum. direlictum , nec. semen. ejus querens. panem 
(Psal. xxxvi). Perfacile farre horreum replet, qui 
de quinque panibus bominum quiuque millia satia- 
vit. Mauente denique nocte illa ibi Wianeco, viri 
Dei (ide et oratione horrcum repletum est. Maneque 
consurgeus Winnocus, et juxta horreum transiens, 
inopinate horreum aperium cernit, clavigerumque 
simul aute ostium astantem sciscitatur quis hoc 
direxerit , aut qux plaustrorum congeries hec fru- 
menta devexerit. Cui horrei custos ait: Non ita 


est ut putas, nam cerne si vestigia plaustrorum D 


vel jumentorum telluri impressa pareant? nequa- 
quam enim claves a me hac nocle discesserunt ; 
sed obserato horrei ostio, divino solamine frumento 
repletum est horreum. Coepit. de industria ille ia- 
tentis oculis in terram respicere, et deferentium 
vestigia diligenti examinatione cognoscere. Cumque 
nihil horum simile quid reperisset, »it: Potens est 
Dominus servis suis parare mensam in deserto. 


* LÀ * », *. . *" á 
Trajecio exin temporis intervallo venit isdem Co- 


lumbanes ad Fontanas eoonobiuim, reperitque frawes 
sexaginta sarculo terram excolere, et semini futuro 
confectis glebis arva parare. Cumque vidisset eos 


* Apud Surium verba haze inseruntur, qua propter 
É'redemungiacas culmen seu Calmen erat, vir Dei, ete. 


xovio vir Dei commoraretur, accidit ut unus. & (fa- 
tribus nomine et ipse Columbanus febre correpius, 
atque in extremis positus, felices; przsto abatur ez- 
itum. Cuaique jam ultimo balitu carere vellet, fidus 
de celesti munere quod lungo famulatu quaes.erat, 
vidit ad se virum fulva luce amictum accedere, sibi- 
que dicere : Non te medo a corpore ducere possum, 
quia orationibus et lacrymis Pauis tui C«lumbani 
prepe-'ior. Cumque liec C dumbanus audisset, me- 
rens 3c si e somno evigilasset, suuui. ministrum 
Theudegesilum cujus superius mentionem fecimus 
(N. 22), clamare capit : Festine, inquit, p»rge, Pa- 
trem communem Columbanum ad me venire com- 
pelle. Concito ille grada venit, ac D. Coluu.bauum 
in ecclesia positum flentem reperit, postulat ut ad 
cgrotuui festinus accedat, Venit ergo  perniciter, et 
quid vellet interrugavit. At ille causam objicit : Cor 
me, inquit, tuis orationibus in hac zrumn«esa vita de- 
tines ? nam ad»unt qui me ducere volunt, si tuis fie- 
tibus et precibus non prepedirentur. Beientatiouis, 
quiso, solve obstacula, ut mihi jam pateant eaelestà 
regn. Tum meta Columbanus percussus, signo tacte 
orunes adesse imperavit, sancti sodalis amissionem 
gaudio teinperacit ; corpus Christi abeunti de bee vit 
viaticum praebuit, et post exirema oscula defunctioni$ 
cantus implevit P, Erat enim ex eodem gencre qu«» 
et B. Columbanus, unoque comitatu et nomineez H& — 
bernia processerant. 

30. Nec mireris cur sic besüm ac volucres vie^ 
Dei parerent imperio. Nam Chamnealdo Lugdaneme 
Clavato pontifice, qui ejus et minister et. discipulu — 
fuit, cognovimus referente, qui se testabatur spese 
vidisse, cum in eremo vel jejunio vel orationi vacan-l 
deambularet, sape solitum feras, bestias ac aves scceratidi 
sire, que ad imperium ejus statim veniebant, quss ma um 
nu blandiens aurectabat : ita ferze avesque gaudente-* 
ac ludentes lxtitia uberi , velut catuli solent domini— 33 


"exsultare, exsultabant, Ferusculam, quam vulgo he— 7^ 


mines squirium (l'écureuil) vocant, sz pe de ardoie 
arborum culminibugs aceersitam , manuque peree-——^ 
ptam, suo collo impositam sinunque ingredienteasm 


b Iste Columbanus monachus in Martyrol. Demed. suse 
Kat. Decemb. memoratur. 


1029 


S. COLUMBAM VITA, 


1030 


acexeuntem szpe vidisse supradictus vir testabatur. A trare velle. Tune Tlieodericus ait: Melius esse vi- 


91. Creverat jam passim fama sancti viri in. uni- 
versas Gallis vel Germanis provincins, eratque 
omnium cultu venerabilis, rVmore laudabilis, intan- 
tum ut Theodericus rex qui eo in tempore regnabat, 
3d eum sape veniret, et orationum ejus suffragium 
onini eum hunilitate deposceret. Sigebertus etenim, 
cajus superius mentionem fecimus, apud Victoriacum 
(Vitry) villam publicam, quae in. suburbano Atreba- 
tensis urbis sita est, Ililperici germani. sui dolo, qui 
apnd Tornacum eppidum tuuc. erat, quem Sigeber- 
tus asque ad mortem persequebatur, interfectus. est, 
Perempto itaque Sigeberto, llildehertus filius ejus 
regui sceptra suscepit, annuente matre Druncchilde. 
Mortuo deinde Hildeberto intra adolescentiz annos, 
regnaverunt filii Hildeberti duo Theodebe: tus et Theo- 
dericus eum avia BrunechilJe. Reguo Durgundionum 
Theodericus potitus est, et regnum —Austra- 
siorum Theodebertus suscepit regendum. Theoderi- 
cus ergo quia in termino regui sui B. Columbanum 
haberet, eratulabstur. Ad quem cum szpissitbe ve- 
niret, co'nit vir Dei eum increpare cur concubina 
rum adu'teriis misceretur, et non potius legitimae con» 
jugis solamine frueretur, ut regalis proles ex houo- 
rabilj regina * prodiret, et non potius ex lu- 
penaribus videretur emergi. Cumque jam ad viri 
Dei imperium regis sermo obtemperaret, et se 
ab omnibus illicitis segregare responderet, meutem 
Brunechildis avis, secunda ut erat Jezabelis, anti- 


quus apguis adiit, camque contra virum Dei stimula- ,« 


tam superbiz aculeo excitat, quia cerneret viro Dei 
Theodericum obedire. Verebatur enim ne si, abjectis 
concubinis, reginam aulz pracfecisset, dignitatis atque 
bonoeris sui modum amputasse'!. 

39. Evenit ergo ut quadam die B. Columbanus ad 
Bruuechildem veniret. Erat euim tuuc apud. Droca- 
riacam villam. Cumque illa eum in aulam. venisse 
cerneret , lilios Theoderici, quos de adulterinis per- 
mistionibus babebat, ad virum Dei adducit : quos 
eam. vidisset, «ciscitatur quid sibi vellent, Cui Dru- 
nechildis ait : legis suut fllii, hos tu. benedictione 
robora. At ille: Nequaquam, inquit, istos regalia 
sceptra suscepluros scias, quia de lupanaribus e- 
merseruni, lila furens parvulos abire jubet. Egre- 
diens ergo vir Dei regiam aulam, dum limitem trans- 
iliret, fragor exortus tutam. domum quatiens ormni- 
bus terrorem ineussit, nec tamen miser. femiuze 
furorem compescuit. Paratque deiude insidias moliri 
vicinis monasteriis, et per nuntios imperat ut nulli 
eorum extra monasterii terminos iter pandatur, ne- 
que receptsacala monachis ejus vel quilibet subsidia 
ttfbuantur. Cerunens B. Columbanus regios animos 
sSdversum se permatatos, ad eos properat ut suis 
monitis misera pertinaci. intentum. frangat. Erat 
enim tunc temporis apud Spissiam villam publicam: 
quo cum sole jam occumbente ven.ssct, regi. nuu- 
tiant virum Dei inibi esse, nec in regiis domibus in- 


4 Si Fredegario in eap. 50 fides est, Theodericus 
auno regui sui 12 Emengardam  Betterici Üispaniz 


rum Dei opportunis subsidiis honorare, quam Do- 
miuum ex servorum cjus offeusa ad iracundiaut 
provocare. Jubet ergo regio cultu opportuna parare. 
Deique fawulo dirigi. Itaque venerunt, et. juxta im- 
perium regis oblata offerunt. Quicum vidisset da- 
pes et pocula cultu regio administrata, inquirit quid 
sibi ista vellent. Aiunt illi : Tibi scias a rege fore 
[esse] directa. Abominatus ea, ait: Scriptum est : 
Munera impiorum reprobat Altissimus (Eccli. xxxiv) ; 
non enim digoum est. ut famulorum Dei ora cibis 
ejus pelluantur qui. non solum suis, verum etiam 
aliorum habitaculis famulis Dei ad;tum denegat. 
llis. dictis vascula omnia in frusta dirupta suut, vi- 
maque ac sicera solo diffusa, ceteraque separatim 


B uispersa. Pavefacti ministri rei gestv causam regi 


nuntiant. llle pavore percul-us cum avia diluculo 
ad virum Dei properat, precantur de cominisso vc- 
niam, se postmodum einendare pollicentur. Ilis pla- 
catus promi.sis, ad monasteriim rediit. Sed. polliciti 
vadimonii juramenta, non. diu servata, violantur. 
Exercentur miseriarum incrementa , solitaque a r«c- 
gc adulteria patrantur; Quo audito Columbanus litie- 
ras adeum verberibus plenas direxit, commiuaturque 
excomnmunicatione:, si emendare dilatando non vellet. 

$3. Ad hsc rursum permota Brunechildis, regis 
animum adversus. Columbanum excitat , omnique 
conatu intendit perturbare, hortaturque proceres, 
aulicos, et optimates onines, ut regis auimum con- 
tra virum Dei perturbarent, episcoposque sollicitare 
agyressa «st, ut ejus religionewu detrahendo, et sta- 
iem regula quem sais custodiendum monachis indide- 
rat, macularent, Obteuperautes igitur aulici persua- 
sionibus misera reginie, regis animum contra virum 
Dei perturbant, cogentes ut aut cederet, aut reliyio- 
nein probaret. Coacius iiaque rex ad virum Dei Lu- 
xovium venit ; conquestusque est cum eo, cur a come. 
provincialium soribus descisceret, et intra septa 
secreiiora. omnibus Clristianis aditus non pateret. 
Beatus itaque Columbanus, ut erat audax atque aui- 
mo vigens, talia objicieuti regi respondit se consuetu- 
dinem non habere ut secularibus hominibus et a reli- 
gione alienis famulorum Dei habitationis pandat intro- 
itum, sed opportuna aptaque loca ad hoc habere parata, 


D auoomnium hospitum adventus suscipiatur. Ad liac 


rex : Si, iuquit, largitatis nostrae munera et solaminis 
supplementum capere cupis, omnibus iu locis omnium 
patebit introitus, Vir Dei respondit : Sisicut nunc usque 
sub regularis disciplina: habeuis coastrictum fuit, vio- 
lare ceonari$ , nec tuis muneribus , nec quibu-cunque 
subsidiis me forte a te scias sustentandum. Et si ol) 
hanc causam hoc in loco venisti ut servorum Dei «ae 
nol;ia destruas, et regularem disciplinau uiae.iles, cito 
noveris tunm regnum funditus ruiturum, et cuan 
omni propagine regia demergendum. Quod postea 
rei probavit eventus. Jam enim temerario conatu. rex 
refectorium ingressus faerat. llis ergo territus dictis, 


regis filiam uxorem duxit, el post anuum sua-u Bra- 
nechildis turpiter ad patrem remisit. 


104 — JONJE ABBATIS ELNONENSIS 1953 
foras celerrime repcdat, Duris post l:ve viri Dei in- A debant enim omnes in co Dei virtutem fla tare, ideo- 


crepationibus rex urgebatur. Contra quz Theoderi- 
cus ait : Martyrii coronam me tibi illatarum speras : 
non esse me tantae dementi:e scias , ut hoc tantum per- 
petrem scelus, seid potioris consilii tibi scias utilia para- 
turum, ut qui ab omuium szecularium more desciscis, 
qua veneras, ea via repedare studeas. Aulicorum simul 
consona voce vota prorumpuni, se habere non velle 
his in locis, qui omnibus non societur. Ad hxc Co- 
lumbanus se dicit coenobii septa non egressurum 
nisi violenter abstrahatur. 

$4. Discessit ergo rex relinqueus virum quemdam 
procerem nomine Daudullum. ls enim cum reman- 
sisset, virum Dei a monasterio pellere, et penes 
Vesontionense oppidum sd exsulandum perducit , 


que omnes ab ejus injuriis -segregabantur, ne socii 
culparum forent ) , ascendit Dominica die ia verti- 
cem arduum ad cacumen montis illius (ita euim si- 
tus urbis habetur, cum domorum densitas in- diffuse 
latere proclivi montis sita sit, prorumpapt ardua in 
sublimibus cacumina, qux uudique abscissi flumiais 
Dou:e (/e Doubs) alveo vallante nullatenus commessa 
tibus vis&iun pandit), ibique usque ad medium diem 
exspectat , si aliquis iter &d monasterium revertesdi 
prohibeat. Et cum nullus contrarius existeret, ipse 
per mediam urbem cum suis ad monasterium regro- 
ditur. Quo audito Drunechildis ac Theodericus, quod 
scilicet ab exsilio revertisset , acrioribus irae aculeis 
sümulantur, jubentque militum colortem, et rursum 


quoadusque regalis sententia quod voluisset decer- B virum Dei viabstrahaut, et ad pristinum revocent prer- 


neret. Commorans ergo inibi audivit carcerem eo in 
loco plenum esse damuatorum hominum mortis pos- 
nam exspectantium. Ad quem vir Dei properat : in- 
gressusque ostium , nullo obstante, verbum Dei 
damnatis depromit : spondentque illi se si libera- 
rentur emendaiuros, et de commissa noxa poeniten- 
dam acturos. Deatus itaque Columbanus post hac 
ministro domus, cujus superius fecimus mentionem 


(N 16), imperat nt manu fe:rum quo compedes irre-. 


titi eraut atque innexi, apprehendat ac trahat. Quod 
cum ille apprehensum trah«ret , veluti frutex putre- 
facta per partes comminu;tur ; egredi carcerem dain- 
natos so'utis compedibus jubet, paractoque evangelici 
culta officio pedes lavit linteoque abstersit. Imperat 


sus exsilium. Venientes ergo milites cum tribuno per- 
agrantur septa monasterii, virum Del perquirunt, 
Residebat enim ille in atrio ecclesiz , librumque le» 
gebat: ubi cum sape venissent, el prope eum trans 
irent, ita ut nonnulli in eum pedibus suis offende- 
rent, et veslimentis suis ejus vestimenta tangerenl, 
obcecatis luminibus ipsum nequaquam videbaaL 
Eratque spectaculum pulcherrimum : ille ovans eer- 
nebat, quzrebatur, uec omnino invenicbatar ; illnm 
in medio eorum positum cum videret non videbast. 
Venitque tribunus, intuitusque per fenestram , vidit 
virum Dei inter ipsos lztum residere et legere. Cer- 
nensque virtutem Dei, ait: Quid tantum intr.ntes 
atria ecclesia peragratis, nec omuino reperitis ? ne- 


deinde ut ecclesiam petant et commissi sceleris pae- G quaquam amplius insauie errore cor vestrum deci- 


nitentiam agant, ac fletibus abluendo culpas lavent. 
Properantes ergo illi ecclesize fores obseratas repe- 
riunst, Tribunus ergo militum cum vidisset virtute 
Dei per D. Columbanum damnatorum compedes fra- 
cias , ei vacuuu sibi tantummodo relinqui ergastu- 
lum, insequi calces damnatorum ac si ex somno 
excitatus cum militibus coepit. llli vero post tergum 
appropinquare satellites videntes , et fores ecclesize 
obseratas cernentes, gemina vallati angustia , virum 
Dei compellant ut eruantur. Anxio ille anhelitu sur- 
sum caput attollit, precaturque Dominum ut sua 
virtute ereptos e ferro, non sinat denuo tradi satel- 
litum nexui. Nec morata Auctoris bonitas fores fir- 
mis obseratas claustris reserat, in anguslia positis 
aditum pandit, pernicique cursu ing: ediun!ur eccle- 
siam, Tores vero post damnatorum iutroitum in ocu- 
lis militum absque humana manu obserantur, ac si 
Cv8tos Usu clavigero perhiciter el reserasset et ob- 
serasset, Perveniens ergo Columbanus cum :uis si- 
molque et tribunus eum militibus, fores obseratas 
reperiunt , Áspisiumque  nonmine custodem qua- 
runt, ut claves largiatur. Quo cum venisset clavi- 
ger, ostii fores reserare voleus, ait se nunquam di- 
ligentius obserata claustra invenisse. Nec quisquam 
post ausas est dainnatis injuriam inferre , quos dl- 
vína virtus eruisset. 

952. Post hzc vir Dei cernens quod nullis custodiis 
angeretur, a nulloque molestia sibi inferretur ( vi- 


piatur : non enim poteritis vos ii venire ques virus 
tegit divina. Recedite ab hac intentione, et regi pre 
peremus nuntiare quia eum minime reperistis, Da- 
turque manifeste intelligi tribunum militum won 
sponte ad faciendam viro Dei injuriam venis-e, e 
ideo ad eum videndum lumen habere meruisse 

9U. Benuntiantibus illis auribus regiis, ille sucie 
furore mi-erz* intentionis, Bertarium comitem x 
eum attentius perquirendum virorum cum przesidie, 
simulque et Baudulfum quem superius direxerat de- 
stinavit. Qui cum venissent, B. Columbanuni iu ec» 
clesia positum cur psallentium choro, atque orationi 
deditum cum oumi congregatione fratrum reperiuat, 
sicque virum Dei alloquuntur: Vir Dei , precamer 
ut tàm regiis quam etiam nostris obedias preeceptis z 
egressusque pergas eo itinere quo primum his ad 
veniasti in locis. At ille: Non enim, inquit, reog? 
placere Conditori, semel naiali solo ob Christi tie 
morem relicto, denuo repetere. Cumque nullateuuss* 
cernerent sibl virum Dei obaudire, relictis quibag-—7" 
dam quibus ferocitas animi inerat, Bertarius alg-—77 
cessit. lli vero qui remanserant, virum Dei hor—77 
tautur ut illis misereatur qui ad tale opus patrandumus* 
infideliter fuerant relicti , eorumque periculo consu 
leret : qui si eum violenter non ab:tralerent , anortisss. 
periculum incurrerent. At ille, ut jam szepius testa- 
tus est, nisi vi absiraberetur se non discessu: um 
3it. llli gemino vallati pcriculo undique urgente 


S. COLUMDANI VITA. 


1054 


» pallium quo iudutus erat attingunt, alii A ceaque virum Dei trajicere voluit, sed malivolam 


rovoluti cam lacrymis precantur, ut tanti 
aipa illis ignosceretur, qui non suis desi- 
d regiis obtemperarent praeceptis. 
lens ergo vir Dei pericalum aliorum fore si 
Mentis perduraret , cum omni ejulata atque 
greditur, deputatis custodibus qui , quous- 
iis regno pelleretur, non eum relinquerent, 
y Ragamundus erat primus, qui eum Nam- 
i6 perduxit, universis fratribus velut funus 
Mibas, nam moror omnium corda reple- 
xius Pater tantorum membrorum dispen- 
& respicit : /Eterne, inquit, conditor re. 
iobis prepara cibum opportunum , quo tibi 
entur in Ecclesia plebes. Consolatur deinde 
1 eohortem , simul ut spem in Deum po- 
MaAipotlenti Deo immensas laudes repen- 
hoe non ob dispendium suim vel suorum 
ied ob multiplicandas monachorum plehes 
| datam occasionem. Quicunque enim sequi 
romptissimo animo ad sustinendas secum 
venirent ; qui vero in supradicto coenobio 
. voluerint , securi in hoc loco remanerent, 
3to Dominum de eorum morore ultionem 
Sed cum zquo animo de custodia pastoris 
noB vellent, custodes reyii inquiunt ne- 
bunc sequi alios periissuros, nisi quos 
terra dederat, vel qui e Britannico arvo 
emi fuerant ; caeteros , qui alio essent orti 
cepiis regiis ibi esse remansuros. Hoc cum 


animam ultio mox divina przvenit. Nam dextera 
qaam adversum virum Dei levaverat corruente lan- 
ce&n ànte suos pedes humi deflxit, ipse daemone 
correptcs ante vestigia viri Dei ruit. Quem cernens 
ille se coram ultione percussum, die illa nocteque 
penes se tenuit. Cumque sequens rursum dies illu- 
Xit , ad se accersivit, Deoque favonte curatus s peste 
ad propria remeavit. - 

$9. Deinde ad * Choram fluvium properans, ad 
domum cujusdam nobilis et religiose feminze Theode- 
manda pervenit : quo cum esset, duodecim occurrunt 
viri pleui rabido dziemone, furentes atque ruentes in 
terram , quos vir Dei protinus oratione curavit, Ea- 
demque die ad vicum quem Choram vocant venerunt, 


B ibique quinque phrenesi vexati obviam vengrunt, ubi 


et mox sapati sunt. Exin Autissiodorum properavit, 
ibique Ragamundum allocutus est, quia ipse cum via 
qua ibat duceret : Memento, inquit, o lagamunde, 
Chlotharium , quem nunc spernitis, intra trienniuin 
dowinum habebitis. At ille : Cur , inquit, talia, do- 
inine mi, ais? llleque : Videbitis prorsus qus dixi , 
si tunc vitain cum superis feras. 

40. Progressus exin ab Autissiodoro, conspicit 
juvenem a daemone correptum pernici ex adverso 
currere curso, viginti enim millibus totis viribus cu- 
currerat. Quo viso substitit, quousque saucius homo 
dzinonis arte veniret, veniensque ante pedes viii 
Dei ruit, quem siatim orationibus curavit, paten- 
terque sospitem reddidit. Deinde ad Nivernis oppi-. 


Pater cerneret vi a se sua membra discer- C dum venit, custodibus antecedentibus et subsequen- 


uus quam etiam membrorum suorum dolor 
Mur: pro tanti sceleris pondere Dominum 
em omnium deprecatur, ut quos a se regia 
! Segregabat, ipse sua custodia tueretur. lu- 
renerabilis vir, qui post iu eodem monaste- 
exstit Eustasius, discipulus et minister 
ri, violenter avellitur; intendente tuper 
io avunculo ejus, qui Lingonic:e Ecclesie 
erat. 

ressus ergo vir sanctus cum suis ^ vicesimo 
L incolatum eremi illius per urbem Veson- 
ogustoduno usque ad 5 Cavalouem castrum 
Sed priusquam ad Cavalonem pervenisset, 
Pustos equorum Theoderici occurrit, lan- 


Columbani adventum in Galliam ante an- 
collocant auctores recentiores, hos viginti 
mputant, non ab ingressu Columbani in 
Mitudinem, iu qua diutius eum persiitisse 
sed & primo conditu monasterii Luxo- 
jeem anno Christi 590 illigant , cum prius 
3e et Fontanense ccenobia :edificassel Co- 
. Verum Jonas diserte loquitur lioc in loco 
bani mora in Vosagi eremo, ad quam Ana- 
Fontans sque ac Luxovium pertinebant. 
ergo Columbanus in Galliam paulo ante 
)8, et lucis nonnullis brevi perlustratis se- 
in Vosagi solitudine, ubi tria hec cano- 
ruxit. Deinde e Burgundia ejectus est anno 
ai illius incolatum vicesitno, Christ? 590. 
UID. seq. et num. 49 constat, triennio post 
rto et Theoderico occisis , monarchiam 


PATROL. LNXXVII. 


tibus, ut Ligeris scapha reciperetur, Britannicoque 
sinui redderetur. Ubi etiam cum venissent, et lento 
eonamine &capham insilirent, unus de custodibus, 
arrepto remo, unum eorum, qui Lua dicebatur, per- 
cussit virum sanctissimum et omni religioni dedi - 
tum, Quod vir Dei intuens, sua coram se membra 
eidi : Cur, inquit , crudelis, addis milii moerorem ? 
an non suíficit ad vestram ruinam patrati sceleris 
malum? cur contra mitem immitis appares? cur fessa 
Christi membra caedis? cur sevitiam in mansuelis 
prztendis ? Memento te a Divinitate ultionem in lioc 
loco recep:urum , in quo Christi membra furens pcr- 
cussisti. Probavit illatae sententize poenam ultio immox 
subsecuta: nam ut subsequenti vice rediens, ad 


cessisse Chlothario, quod anno 613 accidit. Certo 
eodem fere tempore quo in Britanniam Augustinus 
a DB. Gregorio missus e«t, Columbauoam in Galliam 
accessisse , colligitur ex epistola Laurentii Dorober- 
nensis episc. et aliorum apud Bedam in lib. i1 Hist., 
cap. 5$, in bsec verba: «Columbamnum abbatem in Gal- 
liis venientem nihil discrepare a Britonibus in eorum 
conversatione didicimus. » 

b Anonymus scribit , Avallonem , quod est Durgun- 
die oppidum inter Augustodunum et Anti$siodorum. 

« Petrus Franc. Chffletius in Probat, Hist. Tre- 
norciensis , pag. 163 , legit /caunum Burgundia flu- 
vium, vulgo (Yonne; Choram vero vicum de quo 
paulo post, interpretatur Crepantium ,  Creeant , 
quod est oppidum &d lcaunam. Et tameu Jonas 
scripsit Choram fluvium, reetius amnein , qui iu 
leaunam | iufluit. 


3J 


4038 


JONJAE ABBATIS ELNONENSIS 


eumdem portum transiturus venit, divinitus percus- A scapham teneat. Quod videns B. Columbanus, me- 


$us in eodem loco est demersus. Quid enim fuerat 
ut justus Arbiter eamdem ultionem in postmodum 
dilatasset , nisi ut tunc sancti obtutus de ejus vindi- 
cia non macularentur ? 

41. ludeque ad Aurelianensem urbem venerunt : 
quo eum nec aditum ecclesiarum sibi ex regis prz- 
ceptis pandi videret, cum grandi mcerore super 
ripam Ligeris tentoriis contentus paulisper quiescit. 
Cumque jam suinptuum neces-aria indigerent, dues 
iu urbem direxit ut necessaria quxrerent, quorum 
unus erat Poteutinus nomine qui adhuc superest , et 
Armoricana in loca in suburbio Constantie urbis 
monachorum cohortem adunavit. Cumque lustrantes 
urbem nihil reperissent (quia regio timore aut ven- 


$t08 vu'tus ad celum erigit, compellans se tante 
mostitite subdi, ut nec sanctorum sepulera visere 
permitteretur. Urgentibus ergo omnibus, mox wt 
contra portum ventum est, velut quibusdam sneho- 
ris defixa scapha stare coit, et ad portum . caput 
dirigere. Quod cum custodes obstare non valere, 
inviti seapham quo velit ire sinunt. Mirum in me- 
dem medio e fluviolo ad portum pennigero ceu ve- 
latu pervenit , portuque recepto viro Dei viam pen- 
dit. llle vero gratias Regi offert zeterno, qui suis sie 
obtemperare non dedignatur servis. Eyrexsus ssae' 
ad sepulcrum B. Martiui accedit , et tota ibi nocte ja 
oratione excubat. Illucescente vero die a Leopario 
illius urbis episcopo invitatur ad esum : ire mon ab- 


dere aut dare nihil audebant), via qua urbem intra- B nuit, presertim ob suorum requiem fratrum ; mo- 


verant repedabant, obviamque habent mulierem in 
platea ex genere Syrorum. Quos cum vidisset, sci- 
scitata est quinam essent. llli, veritate rei digesta, 
aiunt se necessaria qusesiisse, nec prorsus inve- 
nisse. llla infit; Aecedite, domini mei, ad domum 
famula vestre, et quas sunt necessaria vobiscum 
velite. Nam et ego advena sum ex longinquo Orien- 
tis solo. llli ovantes eam sunt ex calce secuti , vene- 
runt ad demum ejus, ct sella supposita quieverunt , 
donec iulit quod ab eis quaesitum esset. Erat simul 
in consessu vir ejus, olim jam luminibus orbatus, 
de quo sciscitati sunt quis esset. Et illa inquit : Vir 
meus ex eodem genere Syrorum sicut et ego, quem 
per multorum curricula annorum luminibus priva- 
tum trabo. Illi inquiunt : Si Chrisii famuli Columbse 
obtutibus przsentetur, suarum interventu orationum 
lumen posse recipere. At illi [ille] promissi muneris 
fidem cxhibens mentem roborat, surgenusque prose- 
cutus e&t eorum cum duce vestigia, Narraverunt ergo 
hospitalitatis munus in peregrinis, nec prorsus verba 
impleverant , et czecus astabat, precaturque Dei vi- 
rum ut suis orationibus ei lumen restituat. Videns 
ille fidem ejus, omnes poposcit ut pro eseco orarent, 
pronusque diu super humum jacuit, surgensque 
manu oculos attigit, et post crucis signum postula- 
tum lumen recepit, Gaudet ille recuperato lumine, 
ut videlicet qui interius lumen in hospites habere 
non omiserat , exteriori non careret, Sicque exinde 
turba obsessorum quos damones horrendo furore 
torquebant, ad virum Dei curaudi gratia properant ; 
daturque salus largita a Domino : omnes enim ibi a 
viro Dei curati sunt. Lis virtutibus populus urbis 
permotus, virum Dei suis honoribus latenter fulcie- 
bat: non enim patule propter custodes quidquam 
prebere audebant, ne regis iram incurrerent. De- 
inde arreptum iter peragunt. 

42. Navigantes ergo per Ligerim ad Turonensem 
perveniunt urbem , ubi vir sanctus custodes preea- 
tur ut scapham ponto appropinquent , seque ad se- 
julcrum B. Martini ire sinant. Quod abnuentes cu- 
stodes, navigare veloci conatu compel!unt, remigeros 
urgent ut omni viriute cursu celeri portum trans- 
eant, gubernatori imperant ut medio fluminis alveo 


ratusque est eo die cum supradieto pontiflee. Qai 
cum hora refectionis cum eo ad mensam resideret, 
Interrogatus cur ad patriam repedaret, respondit : 
Canis me Theodericus meis a fratribus abegit. 

45. Tunc unus e convivis, Chrodoualdus nomine, 
qui amitam Thcodeberti regis in conjugium habebat, 
regi tamen Theoderico fidelis erat, viro Del homili 
voce respondit : Si melius esset lacie potari quam 
absintbio? Cui vir Dei : Cognosco, ait, te regis 
Theoderici foederis jura servare velle. At ille fateter 
se (dus fidei promisisse, et quandiu valeret, obser- 
varet. Si regis, inquit, Tbeoderiei junetus es feederi, 
ainico tuo et domino lztus eris a me legatus dire- 
ctus. Hzc ergo auribus ejus infer, et ipsum et suos 
liberos intra triennii esse cireulum delendos, radici- 
tusque stirpem ejus Dominum eradicsturum. Cnr, 
inquit supradictus vir, ta'is, famule Dei, promis? AI 
ille : Non enim queo silere qux mihi Dominos lo- 
quenda tradidit. Quod postmodum omnes Gallis ne: 
tiones sensere impletum, confirmavitque superius ad 
Ragamundam sententiam illatam. 

44. Sublato deinde prandio vir Del ad scapham 
remeat, reperitque suos multa tristitia depressos; et 
inquirens quid evenit, prxterita nocte quz ia sea- 
pla habuissent furto perdidisse invenit, simulque 
aureos quos in pauperes non erogaverat furto abls- 
tos. Quo audito, ad sepulerum B. confessoris re- 
pedat, questusque est non idcirco ad ejus excubas-e 


D reliquias ut ille sua ac suorum sineret damua p»- 


trare frauruin. Nec mora, is qui sacculum eam aureis 


« 


furatus fuerat, coepit inter flagella oorperis ac posee —« 
scclamare et dicere illo et illo in loco aureos se e — 
cultatos habere. Quod videntes socii omnes curretlann, 
furtoque sublata omnia reddunt, virumque Dei jte 
cantur ut tanti sceleris eulpsas ignoscat. Quod mirs— 


culum omuibus terrorem incussit, ut. deinceps qm? 
ista audierint, velut sacrata omnia quse ad virs"e 
Dei pertinebant attingere non auderent. Prebes 


itaque necessaria Leoparius, viro Dei vale dixit. 


45. Navali ergo itipere ovaus usque ad Namnetil 
oppidum venit, et ibi aliquantisper moratus os 


Quod cum quadam die quidam egenus ante forti 
cellule in qua vir Dei meditabatur clamaret , vocat? 


1057 


S. COLUMBANI VIT4. 


4058. 


ille ministro : Prabe, inquit, cibi alimoniam petenti, A rina. Intellexit ergo dominus navis ob viri Dei su- 


Et ille : Non est nobis, ait, panis nisi paululam [a- 
rinse tantum. At ille ait : Quantum habes? Testatur- 
que ille se amplius non babere, ut rebatur, quam 
farin:s modium. Da ergo, dicit, totum, nec quid- 
quam reserves in crastinum. Obediens minister si- 
mul totum pesuperi tribuit, nihil ad necessitatem 
communem reservans. Jejunsntibus ergo illis tertia 
jam dies illuxerat nihil penes se habentibus prater 
spei et fidei gratiam, uude fessis jejunio membris 
subvenirent ; cum subito audiunt fores signo terere. 
Cumque ostiariss seiscitarelur cujus rei necessitas 
posceret sono fragoris aures fratrum inquietare, is 
qui fores terebat, ait se a domina sea Procula no- 
mine directum esse, qus se divinitus admonitam di- 


pellectilem comitesque receptos se sic esse deten- 
tum, Fuit tandem consilium rejici omnia a navis 
finibus que ad virum Dei pertinebant. Nec mora, 
undarum moles adfuit , carinamque ad alta provexit. 
Mirantes itaque omnes cognoverunt non esse volun- 
tatem Dei ut retro amplius repedaret. Ad metatum 
[Jd est, mausionem] ergo suum, quo prius fuerat re- 
diit, nullo obstante quo vellet ire; sed magis prout 
quisque poterat virum Dei honoribus ac sumptibus 
fulciebat : nec defuit quidquam prssidii, dum in 
omnibus Conditoris manebat auxilium : quia nun- 
quam prorsus obdormiet, qui sub alarum suarum 
umbra Israel tegit. Sic nempe omnibus omnia lar- 
giendo demonstrat, ut ab omnibus pro munerum 


eebat, ut sumptus vire Dei Columbano atqne comiti- B suorum glorificetur largitione. 


bus ejes qui apud Namnetis oppidum moraren ur, 
dirigeret, halerique in proximo : et se ideo prove- 
Bisse ut vàss quo reciperent pr»pararent; centum 
modios esse vini, ducentosque frumenti, sed et * bra- 
eis ceptum modios : quod ostiarius celeri cursu Patri 
imdicanda properat. At ille, Sine, iuquit, se dicens 
scire, fratrumque ccetum adunari jubet, ut simul po- 
siti pro largitrice Doininum deprecarentur, simulque 
grates referrent Conditori , qui suos solari non desi- 
nit in omnibus famulos necessitatibus, et post inunus 
obistam reciperent. O mira Conditoris pietas! egere 
mos sinit, ut sus dona egentibus largiendo demon- 
stret : tentari permittit, ut iu tentatione subveniens 
8uorum uberius in se e-rda excitet famulorum ; sua 
membra szevis lacer.nda tradit, ut circa sauatoruin 
anedicum multiplicata dilectio confirmetur. 


46. Aliaque simul nobilis et religiosa femina Doda 

tomine direxit ducentos frumenti ae proiniscuz [Sup- 
— ple, annon] modios centum. Qux: causa maximam 
verecundiam urbis illius pontifici excitavit, nomine 
'Suffronio, à quo nihil muneris impetrare nec quid» 
«quam commutando capere potuere. Quo cuum mora- 
veiur quaedam mulier daeinonis peste plena cuin lilia, 
ftemque alia true: morbo repleta venit : quas euin 
Columbanus vidisset, communem pro eis Dominum 
exoravit, sanitatique post redditas, comitatui suo 
[A/., ad metas suas] redire praecepit. 

41. Post hze Suffronius Namnetensis nrbis epi- 
aeopus una cum Teudoaldo comite, juxta regis impe- 
gium, B. Columbanum navi susceptum ad lliberniam 
destinare preparabat. Sed vir Dei inquit : Si navis 
quz finibus Hibernie redditur adest , suppellectilem 
eomitesque suscipiat; ego interim scapha receptus 
Ligeris unda vehor, quousque maris ad alta deferar. 
Reperta ergo navi quae Scottorum commercia vexe- 
rat, omnem supellectilem comitesque recipit. Cum 
jam remigera arte prosperantibus zepbyris navis ad 
pita pelagi tenderet, undarum moles advenit, navem- 
que ad littus redire coegit , planoque terrz solo de- 
fixam reliquit : collectoque fluctu in sinibus cquor 
quievit. Mansit ergo per triduum absque undis ca- 


48. Moratus ergo ibi paululum, post ad Chlotha- 
rium Hilperici filium, qui Neu:trasiis Francis regna- 
bat extrema Gallia ad Oceanum positis, peryit. Por:o 
Chlotharius audierat quantis qualibusque injuriis vi- 
rum Dei Brunechildis ac Theodericus fatigaverant. 
Quem cum vidisset, velut eclesie munus recepit, 
evansque precatur, ut si vellet intra sui regni ter- 
minos resideret, seque ei prout voluerit famulatu- 
rum. At ille ait nequaquam se bis in locis consistere 
velle, vel ob suam peregrinationem augendam, vel 
illius inimicitiarum occasionem sedandam. Terut 
ergo eum Chloitbarius quantis potuit penes se dicbus, 
castigatusque ab eo est de quibusdam errorilus 
quibus vix aula regia caret. Spondet se Chlotharius 
juxta ejus imperium omnia emendaturum., Erat enin. 
Chiotharius solers in amore sapieatig. luventum 
ergo optatum munus gratificabatur. Morante autem 
eo penes Chilotharium, lis oritur inter Theodeb.rtuin 
et Theodericum, et disceptantibus utrisque de regni 
termino uterque ad Chlotharium legatos. dirigun!, 
uterque adversus parem auxilium postulat. Quod 
Chiotbarius B. Columbano insinuare procurat, cou- 
sulens ut si videretur ejus consilio, se uni consenu- 
tiendo contra alium dimicare. Ad quem ille prople- 
tico repletus spiritu ait, neutris se fore parituruin 
eonsiliis, suam intra triennii tempus in ditionem 
otrorum regna venire. Videns ergo Clilotharius a 
viro Dei talia sibi prophetico ore dici, neutri parere 
voluit; sed promissum sibi tempus fideliter exspe- 


D ctans, post potitus est triumpbo victoriz. 


49. Post hzc coegit Chlotharium vir Dei ut sibi 
solsnien largiretur, utque per Theodeberti regnum, 
si valeret, ad Italiam Alpium juga transcendeus per- 
veniret. Datis ergo comitibus qui eum usque ad 
Theodebertum perducerent , itinere orrepto ad Pari- 
sius urbem pervenit : que eum venisset , occurrit ei 
homo in porta habens spiritum immundum , debac- 
elians et discerpens et garrulans : queruloque sci- 
scitatur virum Dei a(fam'ne : Quid his, vir Dei , agis 
in locis? raucoque anhelitu a longe virum Dei Co- 
lumbanum advenire dudum jam clamitabat, Quei 


* [n alía Nita sic legitur, « et braci unde cervisiam fac'unt centum. » 


1039 


JONJE ABDATIS ELNONENSIS 


1010 


cum vir Dei vidisset ait : Egredere, pestifer, egre- A tunitatem congrua, proximasque ad pradicandum 


dere, nec corpus Christi lavacro ablutum diu obei- 
dere przsumas : cede virtuti Dei, et Cliristi nomine 
invocato, contremisce. Sed eum. diu svis atrisque 
viribus obstaret, vir Dei manum ori ejus injecit, lin- 
guamque obtrectat, in virtute Dei imperat ut egre- 
diatur. Tuuc horrida vi discerpens cum ut vix nexi- 
bus teneretur, cum viscerum motione ac vomitu 
multo progressus, tantum fetorem astantibus dedit, 
ut sulphureos se crederent facilius tolerare odores. 

50. Deinde ad Meldense oppidum properat : quo 
cum venisset, quidam vir nobilis Hagnericus Theode- 
berti conviva, vir sapiens, et consiliis regis gratus, 
et nobilitate ac sapientia valiatus erat. is virum Dei 
miro gaudio recepit, seque habere curam ejus spo- 


nationes undique haberi. Ad hzc vir Dei inquit : Si 
pollieitationis tuzxe adminiculum przbueris, et de- 
mum falsitatis noxam non opposueris, quantisper me 
moraturum scias ac probaturum si in cordibus gen- 
tium vicinarum fidem serere vsluero. Dedit ergo rex 
optionem quacunque in parte voluisset experimento 
quaerere locum qui sibi et suis placuisset, lude re- 
quisivit locum, quem favor omnium laudabilem red- 
debat intra Germaniz terminos Rheno tamen trans- 
misso, oppidum olim dirutum, quod Drigantias naa- 
cupabatur. Sed quid tunc vir Dei egerit dum per 
Rheni alveum navigaret, silendum non est. 

b2. Dum quodam die per Rheni alveum , ut dixi- 
mus, scapha veherentur, ad urbem quam Maguatia- 


pondit, qualiter ad Theodeberti accederet aulam, et D cuin veteres appellarunt, perveniunt. Quo cum ve- 


non esse necesse alios comites e regio latere habere. 
Ad hoe enim aliorum differebat subsidium, ut virum 
Dei secum quandiu valeret tenere potuisset, et ejus 
doctrina domus sua nobilitaretur. Benedixit ergo vir 
Dei domum ejus, filiamque ejus nomine Burgundo- 
faram, quz infra infantiles annos erat, benedicens 
eam Domino vovit, de qua postea in subsequentibus 
narrabimus *. Progressusque inde venit ad villam 
quamdam Whiacum, qua supra amnem Miternam 
sita est. Ibi receptus est a quodam viro Authario 
nomine, eujus conjux Aiga dicebatur; 5 erantque 
his filii infra infantix aunos decennes [Sur., detenti], 
quos inater ad benedicendum viro Dei obtulit. Videns 
ille matris fidem , infantulos sua benedietíone sacra- 
vit, qui post, mox ut pubescere cceperunt, Chlothario 
regi primum ae deinceps Dagoberto gratissimi sunt 
habiti; qui postquam saeculi gloria illustrati fuerunt, 
accelerare coeperunt , ut pro gloria sseculi non care- 
rent eterna. Quorum major natu, Ado nomine, se- 
met suis voluutatibus abdicavit, postquam inira Ju- 
rani saltus arva monasterium ex beati regula Colum- 
bani construxit : juniorque nomine Dado intra Brie- 
gensem saltum supra fluviolum Resbacenum ex 
supradicil viri regula monasterium construxit. Tanta 
in virum Dei gratia redundabat, ut quoscunque $a- 
eravit, iu boni eultus perseverantia dies suprema 
invenit; et quos de industria monuit, gavisi sunt se 
postea impunitatem meruisse; nec immerito taaii 
viri fultus adminiculo partem gratiz potitus est sup- 
plemento, qui doctrinis ejus inpexus, noluit a juste 
via tramite deviare. 


54. Exinde ad Theodebertum venit : quem cum 
Theodebertus vidisset, ovans suis sedibus recepit. 
Jani enim multi fratrum post eum ex Luxovio vene- 
rant, quos velut ex hostium przda recipiebat. Polli- 
citusque est Theodebertus se reperire intra terminos 
suos loca venusta et famulis Dei ad omnem oppor- 


* Lege Vitam S. Burgundofarz infra. 

5 Codex Conchensis scribit, « erantque his filii 
tres. » Anenymus qui Vitam S. Columbani compen- 
dio scripsit : « Inde in villa quadam quz supra Ma- 
tronam fluvium posita erat, a viro quodamr et ejus 
conjuge lionorifice suscipitur, quibus erant duo filii, 
qui adhuc infantig annis deünebautur, » Et quidem 


nisset, remigeri qui in comitatu viri Dei a rege 
directi fuerant, viro Dei aiunt se in urbe amicos 
habere, qui necesserios sumptus praeberent, jam 
enim defecerant in itinere longo stipendia sumptuum. 
Quibus vir Dei ait : lte. Qui cum abiissent, nibil 
repererunt. Reversique a viro Dei interregati, re- 


 spondent se nuilatenus impetrare ab amieis aliquid 


potuisse. At ille : Sinite me, inquit, paululum ad 
meum abire amicum. Mirantibus illis ende illo ia 
loco, quo ante non faerat, amiewm baberet, pre- 
gressus ille ad ecclesiam pergit; quam ingressus, 
pavitnento inhzerens longs orationis protectione De- 
minum suum et pietatis postulat auctorem. Nee 
mora, * episcopus urbis illius domo progressus ad 
ecclesiam venit, repertumque B. Columbanuwmn sci- 
scitatur quis sit. At ille fatetur se peregrinum esse, 
. Cui. ille ait : Si necesse est sumptuum copiam €a- 
pere, propera domum, et quantum necesse [uerit 
tecum defer. At ille cum gratias egisset ei, simulque 
et Conditori qui inspiraverat, pueros festinus ad as- 
vem ipse dirigit ut omnes veniant custode uno di- 
misso, et quae vellent secum deportarent, Quod ne 
cui easu evenisse videatur, solitus erat postea idem 
episcopus protestari, nunquam se aniea sit auonitum 
in tribuendo necessaria fuisse absque alia opporiwai- 
tate. Ad beati enim Columbani meritum, d.vina ad- 
monitione ad ecclesiam se venisse testabatur. 

93. Deinde perveniunt ad 4 locun, quem per- 


D àgrans vir Dei non suis placere anitnis ait, sod tamea 


ob fidem in eis serendam inibi paulisper moraturum 
se spopondit. Sunt etenim inibi vicinz nstiones 
Suevorum. Quo eum moraretur, et inter habitatores 
loci illius pregrederetur, reperit eos sacrificiuro pro- 
fanuin litare velle, vasque magnum , quod vulgo es- 
pam vocant, quod viginii et sex modios amplius 
minusve capiebat, cervisia plenum in medio babe- 
bant positum. Ad quod vir Dei accessit, et acisciur- 
hoc ad mentem Jon: magis accedit. Lege Frudoardi 
carmen et Vitam S. Agili abbatis infra. 

c Tunc Maguntize sedem tenebat Leonisius, de que 
legendum Fredegarii Chronicon, cap. 38. 

4 Nempe in locum qui Tuccerda dicebatur, in es- 
pite lacus Tiguriui, uti ex Walafrido Strabone dis- 
cimus. 


1041 


S. COLUMBANI VITA. 


10419 


tur quid de illo fieri vellent. llli aiunt Deo suo * Vo- À (Psal. txxvir) : cum terrenz opes subvenerint, tunc 


dano, quem Mercurium vocant alii, se velle litare. 
Mie pestiferum opus audiens, vas eminus sufflat, 
miroque modo vas cum fragore dissolvitur, et in 
frusta dividitur, visque rapida cum fragore cervisice 
prorumpit : manifesteque datur intelligi diabolum in 
eo vase fuisse occultatum , qui per profanum litato- 
rem caperet animas saecrificantium. Videntes barbari 
obstopefacti aiunt. magnum virum Dei habere anhe- 
litum, qui sic possit dissolvere vas ligaminibus mu- 
nitem : eastigatosque dictis evangelicis, ut ab his 
segregarentur sacrificlis , domibus redire imperat. 
Multi ergo eorum tunc per beati viri suasum ad do- 
ctrinam et ad Christi fidem conversi, baptismum 
eonsecoti sont; aliosque etiam, quos jam lavacro 
ahlutos error detinebat profanus, ad cultum evange- 
lice doctriuze monitis suis ut bonus pastor Ecclesiz 
seminibus reducebat sparsis. 

54. Eo itaque tempore Theodericus atque Brune- 
ehildis non solum adversum Columbanum insanie- 
bant, verum etiam et contra sanctissimum Deside- 
rium "Viennensis urbis episcopum adversahantur; 
quem primum exsilio damnatum multis injuriis affli- 
gere nitebantur, ad postremum vero glorioso marty- 
rio coronarunt : cujus gesta scripta habentur, quibus 
et quantis adversitatibus gloriosum apud Dominum 
meruit babere triumphum. Vacante [Sur., vagante] 
Wtaque Columbano cum suis penes Drigantiam urbem, 
dura egestotis tempus obvenit. Sed quamvis alimo- 


gratis amoventur illata. 

55. Ipso itaque tempore cum sub qdodam scopulo 
Inter vasta eremi jejunio corpus conficeret, et nibil 
aliud prseter ruris poma, quorum superius fecimus 
mentionem, in cibos caperet, venit assueta abditz 
voracitatis fera ursus, ccepitque necessarios delam- 
bere cibos, ac poma ore detrahere. Cumque hora 
refectionis advenisset, *» Chagnosldum ministrum 
suum dirigit, ut consuetam mensuram pomorum de- 
ferret. Qui cum abiisset, ursum interiores frutces 
rubosque pérvagari perspexit, ac poma fambendo 
carpere. Festinus redit, Patrique indicat : ille im- 
perat ut eat, partemque fruticum in cibos fere dl- 
mittat, aliamque partem sibi reservare jubet. Abiit- 
que Chagnoaldus, ac jussa implevit, divisitque virga 
frutices rubosque, qux poma ferebant, et partem 
suam juxta viri Dei imperium egit ut fera comedat, 
aliamque partem in usus viri Dei reservat. Mira in 
fera obedientia ! nequaquam ex prohibíta parte ausa 
est capere cibos, sed in segregata permissaque sibi 
fruticum parte tantummodo pabula requisivit, quoad- 
usque vir Dei eo in loco commoratus est. 

56. Interea cogitatio in mentem ruit ut Venetio- 
rum, qui et Sclavi dicuntur, terminos adiret, ca- 
casque mentes evangelica luce illustraret, ac ab ori- 
gine per avia oberran'!ibus veritatis viam panderet. 
Cumque hzc votis patrandum esset, angelus Domini 
ei per visum apparuit, parvoque smbitu, velut in 


mise deessent, manebat intemerata atque inconcussa (c paginali solent stylo orbis descrihere cireulum , 


fldes, qus necessaria apud Dominum impetraret. 
Cumque jam triduo jejunio fessa corporà essent , re 
pererunt tantam copiam alitum, velut Israelitarum 
eastra coturnix olim operuit; ita ut omnem pagum 
jeci illius alitom multitudo oppleret. intellexit vir 
Dci suam suorumque ob salutem has dapes terre 
diffundi, nec prorsus alibi evenire, prxter eo quo 
ipse moraretur in loco. Jubet suos prius grates lau- 
desque rependere Conditori, sicque alitum dapes ca- 
pere. Eratque mirum et stupendum miraculum : ca- 
piebantur aves prout Patris imperium urgebat , nec 
sbscedere pennigera fuga nitebantur. Mansit ergo 
alitum manna per triduum diffusa ; quarto deinde die 
quidam pontifex ex vicinis urhibus frumenti copiam, 


mundi compagem monstravit. Cernis, inquit, quod 
mianeat totus orbis descriptus? perge dextera, !x- 
vaque qua eligis, ut laboris tui fructus comedas. In- 
tellexit ergo ille non esse gentis illius in promptu 
fidei profectum, quievitque in loco iHo, donec aditus 
ad Italiam panderetur. 

57. Interea inter Theodebertum et Theodericum 
pacis pactum infirmatur, ac quisque adversus fratrem 
usque ad internecionem deszvit, utrisque gentium 
robore soperbientibus: et interim vir Dei ad Theo- 
debertum accedit, eumque suadet ut compte arro- 
gantiz supercilium deponeret, seque clericam [Id est, 
monachum] faceret, et in Ecclesiz positus gremio 
sacr:zs subderetur religioni, ne simul cum damuo 


divina admonitus aspiratione, ad beatum Columbanum D przsentis regni, zternzx pateretur vite dispendium. 


direxit ; sed mox Omnipotens qui penuriam patienti- 
bus »ligeros pra'boerat cibos, ut farris adeps advenit, 
slitom phalanges imperavit abire. Nam Eustasium 
boc cognovimus referente, qui eo tempore inter reli- 
quos sub viri Dei obedientia ibidem tenebatur ad- 
Bexus, quod nullus fugrit in caterva, qui ante talium 
genera alitum se vidisse referret : et tantus sapor in 
Cibo aderat, ut regias dapes vinceret. O mirum di- 
vin: potenti» donum ! quando terrenz dapes culto- 
ribus Christi desunt , tunc demum coelestia tribuun- 
tur, sicut de [srael dictum est : Panem cali dedit eis 

* Apud Anonymum ita legitur : « Qui apud eos 


Wotano vocatur, Latini autem Martem illum appel- 
laut. » 


Quod et regi et omnibus cireumastantibus ridiculum 
excitavit: aiebant enim nunquam se audiisse Mero- 
vingum, in regno sublimatum, voluntarium clericum 
(uisse. Detestantibus ergo omnibus Columbanus ait : 
Si voluntarius nullatenus elericatus honorem sumat, 
in brevi clericus invitus existet. His ergo dictis, vir 
Dei ad cellulam rediit, moxque prophetici dicti 
eventum res habuit. Nec mora, Theodericus Theode- 
bertum 3d bellum coegit, et prope Tullum bello 
devictum fugat ; postque collecto magno robore exer- 
citus persequitur. Simili modo gentium multarum 


b Sic ms. Codd. quibus usi sumus. Et tamen 
Surius legit Maguoaldum. 


1015 


JONJ.£ ABBATIS ELNONENSIS 


3044 


Tbheodebertus robore vallatus,:ad * Tulbiscense A rege honorifice susceptus est, qui largita optione ut 


castrum pugnaturus venit: ibi prelio inito innu- 
.merz hominum phalanges ex utroque exercitu perie- 
runt. Victus tandem Theodebertus fugit. Eo igitur 
tempore vir Dei in eremo morabatur , contentus 
tantum unius ministri Chagnosldi famulatu. Ea ergo 
hora, qua apud Tulbiacum commissum est bellum, 
supra quercus putrefacte truncum vir Dei librum 
legens residebat : quem subitus sopor oppressit, et 
quid inter duos reges sgerelur vidit. Moxque excitatus 
ministrum vocat, cruentamque regum pugnam in- 
dicat, multum bumanum sanguinein fundi suspirans. 
Cui temerario conatu minister ait: Pater mi, Theo- 
deberto tuis przebe precibus suffragium, ut commu- 
nem debellet hostem Theodericum. Ad bzc Colum- 


benus :.Siultum ac religioni alienum consilium B 


adimniuistras, non enim ita Dominus «oluit, qui nos 
pro inimicis nostris orare precepit: in arbitrio est 
jam justi Judicis quid de eis fleri velit. Inquirens 
ergo post minister eam temporis diem et horam, 
reperit ita fuisse sicut viro Dei revelatum fuerat. 
Persecutus est Theodebertum Theodericus, et suorum 
proditione captum ad aviam Brunechildem direxit: 
quer cum avia recepisset, quia Theoderici parti 
Urunechildis favens erat, furens Theodebertum (leri 
clericum rogavit: at non post multos dies impie 
pimis post clericatum perimi jussit. 

58. Porro Theodericus penes Mettense morsns 
oppidum, divinitus percussus inter flagrantis ignis 
incendia mortuus est 5: post quem Brunechildis filium 
ejus Sigebertum in regno suffecit. Itaque Clilotharius 
memor prophetia viri Dei, collecto exercitu fines 
regni, qua sux ditioni debebantur, conatur recipere. 
Contra quem Sigebertus cum hostium cuneis pugna. 
turus advenit, quem Chlotbarius captum peremit, 
[ratresque ejus * quiuque Theoderici filios cum 
proavia Brunechilde cepit, pueros separatim peremit : 
Brunechildem vero primo ignobiliter camelo iinpo- 
sitam hostibus gyrando monstravit, post indomitorum 
equorum caudis ligatam miserabiliter vita privavit 4. 
Funditus ergo radicitusque deleta Theoderici stirpe, 
Chlotbarius potitus est trium regnorum solus mouar- 
chia: quo facto B. Columbaui prophetia in omnibus 
impleta est. Unus enim iutra triennium cum omni 
stirpe funditus deletus, alius violenter clericus factus, 
tertius regnorum possessione ac dominatione dila- 
tatus est. 


59. Beatus ergo Columbanus cum vidisset (ut su- 
perius diximus) devicium a Theoderico Theode- 
bertum, redacta Gallia sque Germania sub Theode- 
rico, Italiam ingreditur,ubi ab Agilulfo Langobardorum 


^ Tulbiacum, vulgo Zulpich, Chlodovei de Ale- - 


maunnis victoria nobile, abest a Colonia Agrippina 
versus '"Treviros millibus passuum viginti quatuor : 
quo in loco Theodeberius a fratre urrobique víctus ac 
postmodum interfectus est, regni Theoder;ci anno 17, 
Christi 619, secundum Fredegarii calculum, cap. 57. 

b Et tamen. Fredegorius, cap. 59, scribit Theode- 
ricum Mettis profluvio ventris interiisse anno regni 
sui 19, Christi 615. 


intra Italiam, quocunque in loco voluisset, habitaret, 
Dei consultu actum est, dum ille penes Mediolanum 
urbem moraretur, ut hareticorum fraudes, id est 
Arianx perfidiz,, Scripturarum cauterio discerpere ae 
desecare vellet. Coutra quos etiam libellum floreau 
scientia edidit. 

60. Dumque lizec aguntur, vir quidam nomine Je- 
cundus ad regem venit, qui regi iudicavit se ia seli- 
tudine ruribus Apenninis basilicam B. Petri aposto- 
lorum principis scire, in qua virtutes expertus sit 
fieri, loca ubertate fecunda, aquis irrigua cum 
piscium copia, quem locum veterum traditio Bobium 
nuncupabat, ob rivum ín eo loco hoc nomine (gentem, 
armnemque alium profluentem nomine Triveam [ Vulge 
la Trebie] ; super quem olim Anaibal h'emans, homi- 
num, equorum, elephantorum  atrocissima damna 
seusit. Ubi cum venisset, omni cum intentione basi- 
licam inibi senirutam reperiens, prisco decori reno- 
vans reddidit. In cvjus restauratione mira Domini 
virtus panditur. Nam cum per prarupta saxorum seo- 
pula trabes ex abietibus inter densa saltus locis 
ijuaccessilibus czdereutur, vel alibi czeszs inibi casu 
e'apse aspero, aditum plaustrorum denegarent , 
mirum in modum trabein quam vix triginta vel qua- 
draginta homines plano terra: solo positam vebere 
non valebant, ibi cum duobus vel tribus (prout ardui 
callis meatus patebat), vir Dei accedens, suis ac 
suorum humeris immane pondus imponebat : et ubi 
antea pra asperitate ilineris libero gressu vix gra- 
diebantur, onerati mox trabis pondere festini grs- 
diebantur, ut versa vice qui onera ferrent, ac si ab 
aliis veheren!ur, firmis vestigiis velut otio vacantes 
ovantesque irent. Videns itaque vir Dei tanti sexilii 
supplementum, $uos hortatur ut cosptum opus Lati 
perficiant, animoque roborati ea consistere ia ereme 
studeant , Dei iu loc voluptatem esse affürmese. 
Tecta itaque templi culmipa [Pro tectis culminibes], 
et murorum restaurat ruinas, ceteraque qua ad mo- 
nasterii necessitatem pertinent, construere parat. 

61. Interea niemoratus rex Chlotharius viri Dd 
prophetize effectum in se fuisse impletum ceraest, 
venerabilem Eustasium qui ejus In locum Loxoviense 
monasterium regebat, ad se venire imperat: quea 


D pio affamine rogat ut sibi cum supplemento publice 


legationem fungi cuiet, sociosque quos vellet nob 
lium virorum haberet, qui sui vadimonii abiti 
essent : post B. Columbanum pergerent, ei quecssque 
eym reperissent in loco, eleganti suasu ad so vexit 
hortarentur. Perrexit itaque venerabilis discipuls ', 
magiswi vestigia prosecutus : qui cum ad eun v" 


c Legendum duos. Nam ex quatuor Tbeederid 
filiis Childebertus equo fuga lapsus mortem era 
Sigiberto, Corbo Meroveoque peremptis. 

4 |dem refert anonymus cozvus in append. ad lit 
rium, qui anonymus Brunechildis interitum. eum lit 
raclii imp. anno 14 conjungit. 

* ]n itinere Agaunense monasterium lustrat , 
un vidit, et in reditu secum Loxovium pt 

uxit. 


1945 


S. EUSTASII VITA. 


1016 


nisset, Chlotharii verba depromit. Viso ergo Eustasio A praponit. Omni denique presidio supradictum mo- 


" B. Columbanus gavisus recepti muneris aditu gratu- 
latur, retentumque penes se taniisper hortatur ut sui 
laboris reminisceretur, cohortem fratrum disciplinae 
babenis erudiret, multorumque collegio Christi ple- 
bem adunaret suisque institutis educare!. Dimissus 
' post hzec ad Chlotharium remearejubetur, talibusque 
responsis regias mulcere imperat aures, seque retro 
repedare nullatenus ratum duceret : tantummodo 
poscere ut sodales suos, qui Luxovium incolebant, 
regali adminiculo »c presidio foveret. Litteras casti- 
gationum affamine plenas regi dirigit. gratissimum 
munus. Rex velut pignus foderis viri Dei ovans 
litteras recepit, nec ejus petitioni oblivionis noxam 


2A Usuardum, Adonem et Sunum legitur ix 
Kal. Decemb. Ast xi Kal. Dec. S. Columbani memoria 
eonsignatur in Martyrologiis Wandalberti et Bened., 
-quibus Vite S. Columbani exemplaria mss. qui 
. vidimus suffragantur. Anno. Chris 615 S. Colum- 
baeum 3d superos abiisse inde colligitur quod 
snnum integrum post suum e Gallia discessum, et 

erici regis interitum jn monasterio Bobiensi 
expleverit. 


nasterium munire studet, annuis censibus dilat, ter- 
minos undique, prout voluntas venerabilis Eustasii 
erat, auget ; omnique conatu ad suxilium inibi habi- 
tantium ob viri Dei amorem intendit. Porro B. Co- 
lumbanus expleto anni circulo in antedicto mona- 
sterio Bobiense, vita beata functus, animam membris 
solutam coelo reddidit, * x: Kal. Decembris. Cujus 
sStrenuitatem si quis nosse velit, 5 in ejus dietis rc- 
periet. Reliquixsque ejus eo habentur in loco con- 
dite , ubi et virtutum decore pollent praesule 
Christo, cui est gloria per omnia szeula seculorum, 
Amen. 


b Praeter B. Columbani Regulam ejusque Poeniten- 
tiale, exstant opuscula ejus nonnulla Melchioris Gol- 
dasti opera lusulas anno 1604 edita. Et tamen Re- 
gulam Columbani, qualis typis vulgata est, integram 
RoR esse constat, si caput in Cencord. Regul. cap. 74, 

10, citatum ex Regulz Columbani cap. 35, ad 

»oulumbani Regulam pertinet. Columbani opus contra 
Arianos num. 59) memoratum non exstat. Lege adno- 
tata ad Vite S. Sadlabergs exordiuin. 





VITA S. EUSTASII 
ABBATIS LUXOVIÉNSIS SECUNDI, 


Ad mss. Codd. Cisterc. aliosque emendata. 
(Ex Mbill. Acta ordinis S. Benedicti.) 





1. Igitur venerabilis ^ Eustasius, ut superius dixi- C Domino saeraverat. Quam pater cum jam despon- 


mus 5, a B. Columbano ab Italia paterno affectu di- 
yectus, dum quo jure subditas regeret catervas 
monacborum, evenit ut pro communi necessitate ad 
fegem Clotharium pergeret, qui eo tempore in ulti- 
mis Galli» finibus Oceani maris habitabat. Fuit ergo 
arrepti itineris vía per saltum pagumque Briegium 
. (fa. Brie) : perventumque est ad quamdam villam 
Chagnerici quo dudum aliquantisper moratus fuerat. 
"Villa vocabulum * Pipimisium dicitur, distans ab 
urbe Meldorum (Meaux) circiter millibus duobus. Ihi 
punc Cbagnericus cum conjuge sua Leudegunde no- 
fine, Christiana et 82n:: mentis femina, morabatur, 
et suam filium Chagnoaldum, cujus superius feci- 
mus mentionem 4, penes se habebant. Viso itaque 


sasset ac nuptiis adversum voluntatem puellz& tradi 
voluisset, dolore oculorum percussa et febrium igne 
ita succensa est, ut vix jam ! superis reddi crederetur. 
Hanc in extremis anbelitibus positam B. Eustasius 
videns patrem increpat dicens, suz& nox:e esse quod 
hzc tantis uteretur poenis, quia viri Dei interdictum 
violare vellet. At ille dissimulans, Utinam, inquit, 
sospitati redderetur, et divinis famularetur obsequiis! 
Non se talibus votis obstare debere ait. Accedens 
itaque ad stratum puelle, sciscitatur si sus fuerit 
assentationis quod contra B. Columbani interdictum 
post vota celestia rursus iteraverit terrena. At puella 
detestatur. [[d est , protestatur] se talibus votis nun- 
quam paruisse, ut terrenis coelestia commutaret; sed 


Eustasio Chaguericus miro cum gaudio recepit; erat- D paratam fuisse beati viri parere przconiis, seque 


que simul cum patre matreque filia Burgundofara no- 
sine, quam, * ut superius diximus, B. Columbanus 


4 [n prologo Anonymi qui huic Jonz lucubrationi 
Henschenium pramittitur, Eustasius dicitur ex 
Margen genere procreatus, In Vite S. Wala- 
mci eap. 9, D. Austasius nobilitate generis et. moribus 
Mecoraius praedicatur. Denique Jonas iu Vita S. Co- 
lumbani, num. 57, Mietium Lingonice Ecclesi pon- 
tificem Eustasii avuuculum fuisse testatur. 

b Vitse sancti Columbani, num. 61. 

* Pipimisium habent tum Jonx quotquot vidimus 
exemplaris, tum llildegsrius ip Vita S. Faronis, cap. 
$6. Pippimisium nonnulli interpretantur Oppigay : 
sed ubinam gentium in Brigia sit ille locus Oppigny, 
wb ipsis Brigise incolis discere non potuimus. Exstat 
duabus fere leucis supra Meldas vicus quidaui ad Ma- 


ait preterita vidisse nocte simili figura virum qua 
ipse est, qui oculorum suorum lumen redderet, vo- 


tronam vernacule Clángy, quem vicum non alium 
esse putamus a P'ipimisio, sic posteris appellatum a 
Chagnerico $eu Changerico S. Durgundofarse patre. 
Certe intervallum a Meldis oppido hic per Jonam as- 
signatum pr:edicto vico non inale respondet; et vi- 
cinia Vultiaci villa, vulgo Eussy, ia qua S. Autharius 
Audoeni pater a Columbano conventus est, conje- 
cturz nostre favere videtur. 

d Vitze sancti Columbani, n. 50 et 35. 

* |bid.,.n. 50. 

! Superis, id est superstitibus seu vivis, prout 
ad prologum Vite saneti Columbani interpretati 
sumus, 


106 


JONAE ABBATIS ELNONENSIS 


1048 


remque simul audisse dicentem : Quodcunque tibi À viros qui cepti laboris ín studio desudarent; ipse 


hic vir dixerit fac ; et sanaberis. Infer ergo auribus 
meis qua mihi sint custodienda, et tuis orationibus 
pelle dolorem a Domino illatum. Prostratus itaque 
humo cum lacrymis venerandus vir Dominum postu- 
lat ut pollicitum munus iufundat, surgensque crucem 
supra oculos exprinüit, et manu oculos palpando 
Domini presidium adesse deplorat [/d est , implo- 
ratj. Protinos saiute secuta lumen redditur, febrium 
iguis fugatur, redditamque sospitati matri commen- 
dat ut ab Chlothario rediens religiosis vestibus in- 
duat. 

9. Cumque pater cerneret sospitati filiam reddi- 
tam, sponso tradi decernit, pollicitationi pristinze 
czcam oblivionis foveam inferens. Quo puella com- 
perto eredidit uni sodali consilium, cum qua fugam 
inire queat. Cumque illa asseusum praebuisset, felici 
fuga clam elaps arrepta, ad basilicam B, Petri apo- 
stolorum principis pervenerunt. Quo pater comperto 
post eas furens dirigit pueros, atque jubet ut appre- 
heusam filiam crudeliter perimant. Pergentes pueri 
finibus [Al., sinibus] ecclesi:e puellam receptam re- 
periunt : et. paulisper morati ut genitoris ira fran- 
geretur, commiuantur mortis periculum, At illa in- 
quit : Mortem me formidare putatis? In lioc ecclesiae 
pavimento probate : ob talem etenim causam ovans 
mortem recipio pro eo qui pro me non dedignatus 
est meri. Nec mora, B. Eustasius remeat, puellam a 
custodia liberat, patrem terribiliter increpat : reli- 
gionis veste per pontificem urbis illius Gundoaldum 
nomine induit, sacravitque salutaribus sacramentis. 
Monasterium quoque virginum Christi supra pater- 
num solum inter fluvios * Mugram et Albam :ediflcat, 
(rauresque qui zditicandi curam habeant deputat, 
gerinanum puell& Chagnoaldum et Walbertum qui 
ei postea successit ", ut regulam doceant decernit. In 
quo quantz virtutes postea factze fuerint, si vita co- 
mes fuerit, prosequi nitemur *. 

9. Reversus ergo venerabilis vir Eustasius ad 
Luxovium, magistri przceptum implere parat, ut 
geutes qua vicine erant fidei pabulo alerentur. 
l'rogressus igitur * Warascis predicat : quorum alii 
idololatrie cultibus dediti, alii Fotini vel Bonosi 
errore maculati erant. His ad fldem conversis, ad 


vero ad Luxovium remeare studet. 

4. Cumque iter carperet, venit ad quemdam vi- 
rum nomine Godoinum, qui eo tempore ad villam 
quam Mosam [Meuse] vocant ob amnem eo in loce 
fluentem morzbatur. Is ergo eum vidisset Eustasium, 
velut gratissimum munus domi recepit. Ingressus 
ergo Eustasius domum, przmissa benedictione, po- 
scit ut liberos quos habebat reprzsentet. llle obe- 
diens, duos bouz indolis liberos reprsesentat. Quem 
vir Dei interrogans : Est, inquit, &bi adhue proles? 
llle fatetur preter unam filiam luminibus orbatsm 
nomine Adalbergam [S.labergam], se amplius noa 
habere. Veniat, inquit, illa. Quam cum vidisset, sci- 
scitatus est utrum juvenilis animus ad cultum divini 
timoris aspiraret. Affatim ut tenera quiverat stas, ait 
$e paratam esse sacrís praeconiis obtemperare. Dedit 
ille operam et per duos dies jejunio corpus affecit, 
mentem fide armavit, super oculos benedictionisoleum 
effudit : meruit tandem per interventum sancli viri 
cxcitas lumen habere. Redintegrasvit ergo divima 
pietas interventu famuli sui luminis damna, wt hze 
qux lumen receperat, post divina munera ad cultam 
timoris Dei uberius aspiraret. Quae nuncusque se- 
perest divinis obsequiis dedita : nec solum sus utilj- 
tali, sed et aliis providet opportuna. 

5. Cum progressus inde ecptum iter perageret, 
quemdam fratrem Agilem nomine, qui modo Resba- 
censi ccenobio przesul existit, vehemens febrium ig- 
nis arripuit. Quem Eustasius attigit, interventoque 
orationum sanavit, et. pristine statim sospitai red- 
didit. Deinde perveniens ad supradictum c«onobies, 
ibi tam plebem interius quam vicinos popalos M 
Christianum vigorem excitare studuit : muliesque 
eorum ad panitenti& medicamenta pertrazit : fit. 
que ejus studii, ut multos sua facundia erudiret. Nam 
multi eorum post Ecclesiarum przsules exsiiterust, 
Chagnoaldus Lugduni Clavati ( Laen), Acharius Vire 
mandorum et Noviomensis ac Tornacensis episcopes, 
Ragnaclarius * Augustanz et Basilez, Auodomare 
Boloniz et Tervanensis oppidi. 

6. Cumque jam haberetur ab hominibus gratas, 
adeo ut nullus se B. Columbanum perdidisse gene- 
ret qui ejus doctrinis imbutus fuisset, praesertim eam 


Doios, qui nunc DBavocarii vocantur, tendit, eosque D cernerent in discipulo magistri instituta manere, oe 


multo labore imbutos fideique liniamento correptos 
(sic Ms.), plurimos eorum ad fidem convertit : ubi 
cuiü aliquantisper moratus fuisset, dimisit sagaces 


* Mugra seu Mucra. Duplex est amnis ejasdem no- 
minis, uterque in Matronam influens, alter supra 
Meldas, qui minor; infra idem oppidum alter, qui 
Mucra absolute, vulgo le Morin dicitur. llle paulo in- 
[ra Jotrense parthenona, ad orientem; hic itidem 
paulo infra sanctae Fare inonasterium olim Evoricas 
appellatum, ad aquilonem praterlabitur, recipitque 
ex parte orientali rivulum prope idem caeuobium 
decurrentem, quein Jonas sine dubio Albe nomine 
intelligit. 

b Nempe Eustasio, in regimen coenobii Luxo- 
viensis. 

* Lege Vitam Burgundofarz, infra. 


Li 


niumque Francorum procerum honore fulciretar, ei 
Chlotharii regis amore ac veneratione clueret; ezat- 
sit solito lividus adversus sanctorum famam hydrw 


4 Warascs» in provineia Sequanorum ad straupt 
Duvii ripam sedisse scriptor Vitae saneta Salaberga 
testatur. linbuti erant erroribus Photini Sirmieasé 
quondam episcopi, qui teste Epiphanio, hseresi 71, 
docebat Christum ab initio non esse, sed a Mari, 
et lucusque ipsum existere : quem in errorem is- 
pegit etiam  Bonosus Narsitanus jin Dacia cg 
SCOpu$. T€ . 

e Sic legendum cum mss., non vero Anguifodut, 
ut spud Bellandum. Augustane nomine intellige 4t 

usiam Rauracorum, vulgo Augt (prope Baisiles, 
dle) urbem quondam, hodie in vicum redactae. 


4019 


8$. EUSTASII VITA. 


40e 


[diabolus] : excitatque ex sinibus matris novum Cain A paternis affaminibus errantem monet. Sed postquam 


qui fratrem zelo velit exstinguere; vel etiam no- 
vum proditorem qui niagistri dicta scinderet, et col- 
lidendo solida ad fragiles turbarum aures fragilem 
mentem accommodaret. Excilat unum e subditis Agre- 
stium nomine, qui quondam Theoderici regis nota- 
rius fuerat, ei. quadam cordis compunctione tactus, 
emnia quss possederat relinquens et ad Luxovium 
veniens, se et sua omnia supradicto Patri tradiderat. 
Quid cuncta replicem? Religionis speciem in mona- 


sterio gestans, post commeatum postulat [Id est, li- 


ceniiani] ot gentium esse przdicator permitteretur. 
Quem vir s2nctus diu objurgans increpat se ad tale 
opus minime idoneum, rudem adhuc in religione 
putare, vel dignum dicens omnibus ecclesiasticis 
phaleramentís decoratum esse debere qui tale opus 
Bu:ciperet. Jeremias enim Domini electione przmis- 
sus se dignum denegal dicens : A, a, a, Domine Deus, 
&go puer sum, nescio loqui (Jerem. 1). Moyses electus 
a Domino se tardum lingua testatur (Gen. v). 

7. His dietis cum nibil proficeret, quem tenere 
mon valet ire sinit, Qui cum ad Bavocarios tendens 
venisset , paululum moratus nullum fructum exer- 
cens, velut alta platanus garrula ventorum folia tre- 
molas quatit ad auras, sed fructgum copiam nescit. 
Deinde ad Aquileiam pertransit. Aquileienses etenim 
dissentiunt a communione sedis apostolice; (de qua 
Dominus in Evangelio ad beatum apostolorum prin- 
cipem Petrum loquitur : Tw es Petrus, ei super hanc 
Petram | edificabo Ecclesiam meam, et porte inferi 
non pravalebunt adversus eam [ Matth. xvi]) ob * trium 
Capitulorum dissensionem, ex qua discordis in lon- 
gum incrementa manarunt, quod przsenti oper] non 
es inserendum. ltasque veuiens Aquileiam, socius 
statim schismatis effectus, a Romans sedis commu- 
Blone sejunctus ac divisus » totius orbis commu- 
alone : qui cum Romanse sedi jungeretur, damnabat 
insulam Aquileiam orthodoxam fidem non tenere. 
Quo schismate imbutus epistolam venenosam et in- 
erepationibus plenam ad B. Attalam per Aurelium 
Adalvaldi regis Longobardorum notarium dirigit. 
Quam per multorum annorum spatia abditam habui, 
et postea mea negligentia perdidi. Nec alius quilibet 
eem, sed ipse proprio stylo scripserat. 


salutaribus monitis mentem peste corruptam et s9- 
lubri antidoto curare nequivisset, a suo suorumque 
collegio segregavit. , 

9. Refutatus ergo a B. Eustasio se huc illucque 
verüit, ut nonnullos assentationis suz fautores facere 
queat. Sed cum nihil ejus ünperitia facere quivisset, 
B. Columbani religionem offendit, adversus regulan 
ejus canino dente garriens, ac veluti coenosa sus 
grunniens per quos potuit garrulitatis suze inurmur 
excitavit, annuente sibi Abelleno Genevensis urbis 
(Geneve) episcopo, qui consanguinitati sus proximus 
erat. Is. itaque Abellenus vicinos catervatim episco- 
pos sibi jungere in Agrestii auxilio omni studio nisus 
e3t, lla ut regem Chlotbarium tentarent, si eorum 
partis assentator futurus esset. AL ille sciens et cogui- 
lam experimento habens B. Columbani sanctitatem 
et discipuloruin doctriuom, adversus sanctam doctri- 
nam grunnientes Suis studet redarguere responsis. 
Cum«ue mihil profecisset, statuit ut. synodali exa- 
minatione probaretur, non ambigens de B. Eustasii 
auctoritate et doctrina, quod omnes adversantes san- 
cis regule prudentia et facunditate, administrante 
aibi Spiritu sancto, superaret. 

10. Emanante ergo regali auctoritate, multi Bur- 
gundie episcopi in suburbano Matisconensis urbis 
conveniunt : inter quos residebat maximus hzreticus, 
qui maxime synodum lieri urgebat Warnacharius, 
qui erat B. Eustasii adversarius. Sed przaluit B. 
Eustasii deprecatio, ut qui auctor miser: intentionis 
et assentator fieri vellet, correptus a Domino per 
eum omnium vires franyeret. Pradiclo ergo et sta- 
tuto die quando sdversus Eustaaium altercatio ori- 
retur, ipse morle praeventus interit b. fractis ita- 
que in eo Agrestianz partis viribus turbantur omnes, 
et sciscitantur Agrestium quid adversus regulam B. 
Columbani vel venerabilem Eustasium objieeret. At 
ille trementibus labiis, el nihil auctoritatis ac elucu- 
brati eloquii habens ait, superflua quzedam et eaao- 
Rica institulioni aliena eorum studiis teneri. Cum- 
que illum urgerent, tandem ecrimisis causam depro- 
mit: se sux regulz habere, * cochieam quam lam- 
berent crebro crucis signo signari, et in ingressu 
cujuslibet domus intra cenobium tam introeundo 


8. Directa itaque ad B. Attalam epistola ipse ad Jp) quam egrediendo benedictionem postulare. Cumque 


Luszovium properat, et postea B. Eustasium schisma- 
tis »cuieis tentat, si sanam meutem auis vesaniis cor- 
rumpere queat, Quo venerandus vir comperto, diu 


* Qus filo trium Capitulorum, ps smplius uno 
Szculo Eccfesiam exagitavit, exiude sumpsit origi- 
sem quod cum ]lbas Edessenus ac Theodoretus Cy- 
rensis episcopi una cum Theodori Mopsuesteni in 
Cilicia secunda smtistitis recepti essent in concil. 
Chalced., Act. 10, eonsulatu Martiani, Christi anno 
454 habita, v1 Kal. Novembris ; uno fere post s:eculo 
agente Theodoro Casarez: Cappadocizx episcopo dam- 
nati sunt a Justiniano imp. quod Nestorio favere vi- 
derentur. Coacium est ea de causa Constantinopoli 
concilium anno 555 jussu imperatoris, in quo concilio 
damnatio iterata, cui summi pontifices primo repu- 
gnautes postea assensi sunt, cum multi episcopi iu- 


illi nil dignum synodalibus dissertationibus objici cer- 
nerent, Alia, inquiunt, si -babet opponat, At ille 
prorupit dicens se scire Columbanum a cxterorum 


primis Aquileienses in defensione trium Capitulorum 
persisterent. Lege Darou. tom. Vlil, ad ann. 558 et 
seqq. Aquileienses tandem sub Sergio papa resipuisse 
aucior est Paul. Diae., lib. v, cap. 14, Hist. Longob. 

b Hie ergo Vuarnacharius alius est a Vuarnacha- 
rio majore domus, qui post Eustasium mortuus est, 
nimirum Chlotharii regni anno 45, Christi 626, teste 
Fredeyario iu Chron., cap. 54. 

€ [sta repetuntur ex. Peenitentiali S, Columbani, 
in quo qui non signaverit cochleare quod lambit, 
sex pereussionibus ; egrediens vel ingrediens domum 
sine signo crucis, duodecim plagis subjacere teueba- 


tur, 


1031 


JON.£ ABBATIS ELNONENSIS 


4073 


more desciscere, et ipse missarum solemnia multi- A cujus famulum tuis detractionibus maculare procuras. 


p'icatione orationum vel collectarum celebrare : et 
multa alia superflua qu:xe cum auclore ac si hxreses 
wadita exsecrari deberent. 


* $44. Audito beatus Eustasius hzreseo nomine se 
eum suo magistro notari, ai: « Vos 0 decus sacer- 
doium, probare debetis, qui in ecclesiis veritatis ac 
justiti seminarium distribuant, et qui veritati ac 
ver: religioni aliena tradant. Quidquid enim a nor- 
ma veri tramitis dissentit, extra Ecclesi corpus 
baberi debet, Vestrum est discernere objecia, an sint 
Scripturarum serie aliena. At illi aiunt : Tuo ore 
Bosse volumus quid dignum ex hoc in responsionibus 
reddas. At il'e, Nequaquam, inquit, reor contrarium 
esse religioni, si coclilea quam Christianus lambit, 
vel quodcunque vas aut poculum signo crucis muni- 
tur : cum per adventum signi dominici pellatur pestis 
adversantis inimici. lntroeunte vero cellulam mona- 
. cho vel exeunte, benedictione Domini armari ratum 
duco juxia Psalwistz: vocem : Dominus custodit te 
ab omni malo : custodiat. animam tuam Dominus. 
Dominus custodiat introitum (uum el. exitum tuum, 
ez hoc munc et usque in. sacculum. (Psal. cxx). Li- 
cet hoc ad urumquemque Christianum referatur, ut 
gratia bapiismi per fidem im Ecclesia introcente 
servetur, tamen quotidie manu sua sive in ingressu, 
sive egressu, sive progressu, unumquemque nostrum 
signo crucis armari vel benedictione sodalium robo- 
rari fas duco. Multiplicationem vero orationum in 
sacris officiis credo ovibus proficere Ecclesiis. Cum 
enim plus Dominus quaeritur, plus invenitur ; et cum 
uberius oratione pulsatur, ad misericordiam poni- 
tentium citius excitatur, nihil aliud plus desudare 
debemus quam orationi incuipbere. Sic enim a Domi- 
no sub. apostolorum numero hortamur : Vigilate el 
erale me intrelis in tentationem (Matth. xxvi). Sic 
enim nos et Apostolus sine intermissione orare rogat 
(4 Thess. v) : sic omnis Scripturarum ordo jubet 
clamare : qui enim clamare negligit, neglectus et 
abecisus a Christi membris abjicitur. Nibil enim tam 
utile tamque àalubre quam Creatorem multiplica- 
Lione precum et assiduitate orationum pulsare. 

12. llis et horum similibus responsis confusus 
Agrestius addit garrulitatis noxam calumniator, ca- 


llis dictis mentes quorumdam qui Agrestii ante 
partis fautores erant per^ulit, bortanturque omnes 
ut pacis nexu corda jungcrent : et iste presumptLe 
temeritatis audaciam tolleret, et ille paterno affectu 
labentem piis correptionibus fovere, Ad quos B. 
Eustasius: Vestris libens satisfacerem precibus, si 
misera mens duritiam vecordis molliret, et correetis 
cauterio mortis vel antidoto visceribus desectis, ad 
salutilerum charitatis fraternze statum remeare nite- 
retur. Cogentibus ergo cunctis Agrestius simulate 
pacem postulat, quod postea actis depromisit. Eusta- 
'wius mitis animi et mentis virtutum conscis, favet 
suasioni poscentium, pacem tribuit, osculum porrigit. 

43. Attamen Agrestius manifestam vesaniam vere- 


DB cundia metu pepulit, non tamen omnibus a malis 


abscessit, Coepit namque deinceps monasteria tentare, 
et sub specie discipuli pretium proditionis taxare. Ad 
quemdam enim virum venerabilem Romaricum ve- 
niens, qui primus inter nobiles fuerat apud Theo- 
debertum habitus, priusquam per B. Columbani 
exemplum ac Eustasii predicationem monitus, ad 
Luxovium veniens monasticz insitutioni se subdidit. 
Que diu sub regulari tenore vitam agente, postea 
Eustaslo annuente puellarum monasterium ín propria. 
exstruxit possessione, in quo et regulam B. Colum- 
bani custodiendam indidit. Cumque jam mult reli- 
gione polleret, ad eum Agrestius pergit, seseque sub- 
ditum atque obedientem simulat : simulque Amatum, 
quem ibi Eustasius ad imbuendam regulam praefece- 


C rat, mollibus suggillationibus tentat. Nam eo in tem- 


pore ob quemdam neglectum tam Amatus quam Ro- 
maricus ab Eustasio objurgati fuerant. Lsesos ergo 
ut sensit, quo facilius exasperatas mentes suis 3s» 
sertionibus jungeret, stimulavit paulatim veneosta 
verba sanas mentes reclpere, et in contemptem re- 
gule B. Columbani propriam vesauiau propagare. 
Proh dolor ! exsecrabili suasu ac letifera imbatioss 
monita sana insaniens maculavit. Qui, abjectis iusti- 
tutis. pristinis, rudibus conati fuerant instruere ple- 
bem doctrinis: et seducto juxta Jub angue, mane 
obstetricante divina (Job xxvi, 15), rursum zelo ia- 
vidise reducere non metuunt. 

44. Deinde ad Burgundofaram iter dirigit, ot eam 
suis stimulationibus si valuisset commaecularet. Quem 


pitis comam aliter ^ tondi, alio charactere exprimi, D Christi virgo non femineo more, sed virili confodit 


et ab omnium more descisci. Comperendinpatim Agre- 
stio talia loquenti et frivola garrulanti, Eustasius 
85g23X, ut erat virtute patientiz et scienti: comper- 
tus, respondit : llorum, inquit, in praentia sacer- 
dotum te ego ejus discipulus et successor cujus tu 
disciplinam et instituta damnas, ad divinum judicium 
€um eo intra prtsentis anni circulum causas dictu- 
rum invito, ul justi judicii examine vindictam sentias, 


^ Legendum tonderi. Nempe discipuli S. Columba- 
ni tonsuram gerebant llibernicau, qu: dimidiatsam 
coronam reddebat : scilicel ab aure ad aurem per 
frontem iu coronam cxsus erat capillus, ab aure ad 
aurein per Occipitium capillus intonsus dependebat. 
« Creterum tonsuram eam quam magum ferunt ha- 
buisse Simonen, quis rogo fidelium non statim cum 


responsione. « Num tu, inquiens, confossor veritatis 
et novorum introductor argumentorum, ad hoe hw 
accessisti, ut veneno tuo duicia melle perfunderes, 
et vitalia alimenta lethali amaritudine commutares! 
Eis to detrshis quorum ego virtutes ex cognori, 
quorum doctrinam salubrem recegj, ex quoresm 
eruditione multos coelestia regna penetrasse comperi. 


-Meininisse te velim isaize dictuf : Ve qui dicet 


ips» magia primo detestetur ef merito exsufflet * Qea 
aspectu in frontis quidem superficie, corone videtet 
speciem przferre, sed ubi ad cervicem considerande 
perveneris, decurtatani eam quam te videre putabst 
invenies coronam, » inquit Ceolfridus abbas in epe 
stola su3, apud Bedam lib. v. Ilist., cap. 22. 


1653 


ei prorsus 3b hac vesania festinus recede.» Confu- 
tatus ergo his Christi famule responsis, rursus ad 
Romaricum vel Amatum repedat, ut. coeptam de- 
ceptionis rugam contrabat. 

. 15. Nec defuit divina ultio. Cum ad hoc jam 
omnes aspirarent ut contemptus pristinarum assen- 
tatores forent iustitutionum, primum lupi rab:ei mor- 
bo detenti duos ex bis qui fautores erant hujus as- 
sertionis per intempestam noctem intra monasterii 
septa irrumpentes morsibus laniarunt, atque cum ra- 
biei peste derelictos miserabiliter morti tradiderunt. 
Alium, Plawrelium nomine, qui adhuc discordia 
fomitem vehementer aspirabat, demonum rabies per- 
vasit, 3tque ignobiliter morti tradidit, nam propria 
manu ipse se laqueo suspendit. Sed cum lizc ultio 
nequaquam fleret correptio delinquentium, protinus 
major secuta est. Nam subito fulgur e colo elapsum 
terribili fragore percutit locum, ecciesiam pervaga- 
tur, subvertit tegementa, plebein urit, examinat : ut 
scilicel presens correptio, qui simplicitate nimia, 
prz veniente calliditate jam permixta ignava per- 
suasioni assensum przbuerant, monstraret futuram 
debere fugere iram. Mortui sunt ad pracsens viginti : 
: deinde metu perculsos paulatim mors rapit : ita ut ex 
ea ultione, sicut aiunt, amplius quam quinqusginta 
morerentur, nempe auctore criminis reservato ad 
poenitentiam, ut si agnoscat culpam et redeat ad 
veniam, procul dubio sanitatem recipiat. Nullum 
etenim Dominus perire desiderat, sed semper quam 
gravibus delictis obrutum per poenitenti:& formenta 
redire exspectat. 

. 16. Cumque isdem Agrestius szpius sibi peeniten- 
tis locum datum non cognovisset, ut Eusitasii sen- 
tentia ad judicium invitantis przvaleret, ante trigiu- 
ta dierum circulum quam vertentis anui ineta com- 
pleretur, a servo suo quem ipse redemerat, securi 
percussus interiit. Occasio criminis dicebatur per- 
mDixtio uxoris : quod quamvis multi dixerint, ei ve- 
Tum asserere velint, nostrum tamen hoc affirmare 
bon est. Cuncta enim juxta Salomonem adducet 
Dominus in judicium pro omni erratu, sive bonum, 
sive malum (Eccl. xii). Et Apostolus : Unmiuscnjusque 
opus quale sit, ignis probabit (1. Cor. 1). A nobis 


| . S. EUSTASII VITA. 
maíxm bonum, et. bonum malum (Isa. v). Accelera, A 


1051 
Quam multi jam in 3more Columbani et ejus regul:e 
monasteria construunt, plebes adunant, gregem 
Christi congregant. Inter quos illuster tunc vir Ele- 
gius, qui modo Virimandensis Ecclesiw pontifex 
przest (de quo quia superest, non meo judicio, 
quod superest, fulciendus est, ne adulationis noxa 
reprehendar), juxta Lemovicensem urbem monaste- 
rium nobile * Solemniacum nomine construxit supra 
fluvium Vicennam (la Vienne), distans a supradicta 
urbe millibus quatuor, et alia multa in iisdein locis 
conobia * sed et in Parisius puellarum monasterium 
quod de regio munere susceperat, zdificat, in quo 
Christi virginem Aureau nomine prefecit. In Bi- 
turicensis vero urbe, ^ puellarum monasterium ex 
B. Columbani regula Berthoara nobilis genere et 
religione femina construxit. temque in ^ suburbano 
Bituricensis urbis vir venerabilis Theodulfus coguo- 
mento Bobolenus monasteria ex regula Columbani 
omni religione pollentia construxit, primum in insula 
supra fluvium Milmandram, ubi religiosorum adunavit 
catervam ; alium Gaudiacum nomine, lisud proeul a 
fluviolo Albeta ; tertium Christi virginum congrega- 
tioni, loco nuncupato Carantomo supra fluvium jam 
dictum Milmandram ; itemque aliud Christi virginum, 
juxta Nivernense oppilum sub eadem regula eou- 
struxit. 

48. Beatus vero Eustasius has post victorias cor- 
rigere delinquentes studet ac suze parti adunare de- 
cernit. Deinde monachorum sub ejus obedientia ia 
ssepe fato cenobio concio maxima erat, ut ex lioc 
jam multa per vicina loca monasteria construerentur: 
quz ejus successor B. Wandelbertus firmavit a'que 
sedificavit. Jamque beatum de hac vita exitum prae- 
$tolaus, omni intentione ad contemplanda mysti- 
corum przconiorum documenta desudat, solique Deo 
mente intenta preces fundens dirigit preces. Cum- 
que jam per multorum curricula annorum in hoc 
opere intente vacaret, evenit tempus vocationis ejus : 
daturque sententia justi Judicis, ut quod tninus an- 
norum circuli diversis afflictionibus peracti purga- 
verant, paucorum dierum corporis infirmitas cura- 
ret. [Interrogatus inter pen: incendia per visionem 
nocturpam, si quadraginta dierum spatio leviori 
pona curari vellet, aut. potius triginta ferventiori 


tamen dicendum est quod justa eum sententia divini p incendio purgatus vita beata functus covlos penetrare, 


judicii ideo ferire non distulit, ut et assentatoribus 
fugere a lacerationibus sanctorum famulorum Dei 
monstraret, et ille contumaciz commissa per meri 
tam oltionem lueret. Amatus vero ac Romaricus 
venerabilis Eusta-ii convenientiam postulantes re- 
cipiunt, atque desidia submota fruuptur. 

17. Abellenus vero vel cxteri Galliarum episcopi 
post ad roboranda Columbani instituta aspirant. 


a Solemniacum, Solignac, caenobinm ord. S. Bened. 

b Monasterium a Berthoara constructum, nunc re- 
dactum est in ecclesiam collegiatam, qu:e B. Mariz 
de Salis, vulgo Notre-Dame de Sales, dicitur. 

* Loci suburbaui nomine intellige urbis territorium 
sena tractum urbi subjectum, quein alias pagum vo- 
cant, unde swburbicarie regiones. Certe Milmandra 


respondit ille: « Melius esse quamvis durioribus in 
brevi subjici flagellis, quam  lenioribus longis con- 
sumi poenis. » Explevit ergo provisam atque electau 
ponam corporis tricesimo die : omnibusque va- 
ledicens, triste remanentibus promissum depro- 
mit, atque sui exitus horam eadem esse die denun- 
tiat, Viatico ilaque sumpto animam coelo reddidit, 
solumque desideriumque supernorum et paternum 


fluviolus, vulgo la Marmande, et Albeta ['Awubois, de 
quibus hic, decem fere milliaribus Gallicis ab Ava- 
rico Bituricum distant. Ex monasteriis a Boboleno 
constructis primum destructum est, uti eL Gaudiacum, 
tertium Charenton dictum puellarum ord. S. Bened. 
adhuc subsistit, :eque ac quartum ejusdeim ordinis. 
sub nomine D. Maria. 


1055 


JON.E£ ABBATIS ELNONENSIS 


« 


regianen viventibus et religionis exemplum dimisit. A Maii  setherea penetravit regna duce Christo, eui est 


lpse autem cum "victorixz pace * tertio Kalendas 


*^ Legendum iv Kalend. Maii, quemadmodum 
constat ex. antiquis Martyrologiis Wandalberti et 
Adonis, qui Ado Eusiasium primo loco ita coi 
mendat : iv Kalend. Maii depositio S. Eustasii abb, 
discipuli S. Columbani, qui Pater [erme sexcentorum 
exstitit monachorum, el vite sanctitate conspicuum, etiam 
miraculis claruit. Corpus S. Eustasil (ut doctissimus 
llenschenius adnotavit) asservatur Wargavillz, vulgo 
Vergaville in. Lotbaringia, in abbatia sanctlmonis- 





virtus et lionor in ssecula seculorum. Amen, 


lium ord. S. Bened. dicecesis Mettensis prope Dieu- 
zam oppidum (Dieuze) aquis salariis percelebre, quo 
in loco S. Eustasius maxime in liberandis energu- 
menis et amentibus restituendis elucet. 

b Anno scilicet Christi 695. Nam in Vita S. Sala- 
bergz, num. 7, euram fratrum Luxzoviensium tribus 
xon parum minus egisse. lustris dicitur post Colum- 
banuin, qui anno 610 Luxovio pulsus est. Eustasio 
successit Walbertus seu Waldebertus. 





VITA S. ATTALE 


ABBATIS BOBIENSIS SECUNDI. 
(Ex Mabill., Acta ordinis S. Benedicti.) 


Cap. I. Attala. Columbani successor ab Arigio in- B prosequebatur ut se non relinquerent, et ab ardei 


structus Lerinum petit. — Cum ergo venerabilis Co- 
lumbanus de hac luce migrasset, ejus in locum 
Attala * affectus est omni religione laudabilis : cu- 
jus post magistrum virtutes clarz fulserunt. Hic ex 
Burgundionum genere nobilis natione fuit, sed no- 
Llilior sanctitate per vestigia magistrum secutus. Sed 
qualiter rudimenta illius inter ipsa primordia ube- 
rei profectum acquisierint , pratermittendum non 
est. ltaque cum patris studio nobili liberalibus litte- 
ris imbutus fuisset, ^ Arigio cuidam pontifici a geni- 
tore commendatus est. Sed cum se nihil utilitatis 
agere cerneret , coepit rudis affectus ad potiora an- 
hel»re, deditque operai ut, postpositis phaleramen- 
tis sseculi, monachorum jungeretar colorti. Clam 
ergo a sodalibus progressus duobus pueris contentus 
ad Lirinense ceenobium venit, quo diu vitam degens 
cum nequaquam cerneret regularis disciplina: liabe- 
nis ezteros colla submittere, caepit anxio animo tru- 
tinare quo potioris consilii aditus viam panderet. 
Progressus ergo inde ad B. Columbanum Luxovio 
tenus venit. Quem vir sanctus cum ingenii sagacis 
solertem esse cerneret , suo ministerio junxit, ac in 
omnibus divinis monitis erudire tentavit. 

CaP. ll. Abbas [actus a. suis exagitatur. — Pana 
rebellium monachorum. Ergo cum egregie post B. 
Columbanum supradictum cenobium regeret et in 
onmi disciplina regularis tenoris erudiret, coutra 
eum antiqui anguis versutia letiferum discordi:e vi- 
rus noxiis retibus laxare coepit, excitans aliquorum 
contra eum corda subditorum, qui se aiebant nimii 
fervoris austeritatem ferre nom posse, et arduz di- 
sciplinae pondera portare non valere. At ille sagaci 
ut erat animo pia fomenta praebere, et salutaris an- 
tidoti quo sanies putrefacta abscideretur potum dare 
studens, mollire tumentia corda nitebatur. Denique 
eastigatos cum secum ienere non valeret, moerore 
animi turbatus multis precibus cum pielaus obseauio 


* Neinpe apud Bobiense monasterium, ut ad pra- 
fationem Vite S. Columbani dietum est, quod etiam 
ex enp. 5 sequenti constat. . 

P [s est 3. Arigius seu Aridius Vapincensis episco» 


itineris callenon deviarent, reminiscerenturque Patres 
per mortiflcationem et contemptum praesentis vita 
regna codorum possidere. Cumque se nihil jam pro- 
ficere cerneret , nec alibi trahentes animos sus se» 
cietatis habenis irreliri posse vidisset, pertinaces ire 
sinit; qui postquam segregati sunt ab eo, alii eorum 
marinis sunt sinibus recepti , alii locum eremi ob If- 
bertatem habendam petiere. Qui temeritatis sum 
atque arrogautiz inibi positi, mox ín obtutu dsmaa 
sensere. Nam cum his in locis morarentur, et virum 
Dei suis detraetionibus lan:arent, unus eorum qui 
Rocolenus dicebatur, qui et jurgiorum, ut credeba- 
tur, incrementa ministrabat , subito igne febrium 
accensus inter poenas incendii clamare ecepit se, si 


C valuisset, ad B. Attalam venire velle et admissi eri- 


minis damna peenitentiss medicamento lenire. Nee 
mora, vix h»c dicere ei licuit obmutuit, ae extre- 
mum halitum dimisit. At hi qui aderant, videntes 
viri Dei injurias divina ultione vindieari, plurimi 
eorum ad virum Dei remeant, suasque noxas confi 
tentes se in. omnibus si recipiantur emendatures 
pollicentur. Quos vir sanetus miro gaudio ac sie 
luporum ore ereptas oves recepit suisque locia suas 
agnoscentes culpas restituit. At vero alii qui vere- 
cundia przveniente vel temeritate ac. arroganifs vi- 
tio maculati redire noluerunt et datum posnitentis 
locut non redeundo contempserunt, diversis morti- 
bus sunt direpti : ut manifeste daretur intelligi , s6- 
cios eos fuisse ejus in excitanda contumacise inere- 
menta, quem ultio divina percusserat, et propteres 
cum cseteris veniam non meruisse. Nam unus eorum 
Theodemundus nomine securi percussus interiit; 
alius dum parvi fluminis alveum transmearet, irre- 
titis poplitibus per parvulam fluvii undam necatus 
est; tertius vero, qui Theutarius dicebatur, eum s$ 
in mare portaturum carina tradidisset, dimersus 
est, Videntes hsc qui adhuc supererant, verecundis 


us, qui concil. Valentino et Matisconensi n snne 
bas interiit, et dalmaticarum usum a. Orio 
Magno obtinuit, regest. lib. vu, ep. 115. Ejus Vitam 
lege apud Philippum Labbeum, tom. 1 . 


4081 


8. ATTALAE VITA. 


subi ota post socios ad B. Attalam repedant. Qui ab A unus monachorum nomine Fraimericus ad fruinenta 


ipeo ut superius alii recepti et salvati sunt. 

Ca». Ill. Fiuvii inundationem  compescil. — Alia 
ab eo patrata miracula omnium in supradicto mona- 
sterio (íratrum testimonio approbantur: inter quos 
ego positus el beati viri ministerio deputatus tene- 
bar, cum quodam in tempore fluviolus eujas supe- 
rius mentionem fecimus, Bobius nomine, turgidis 
squarum molibus violenter ac rapaci cursu defluens, 
ut soleut torrentes ex Alpium cacuminibus dilapsi 
et imbrium effusione aucii, ita iste saxorum rupes 
et arborum congeries nimia vi tumescens coacerva- 
ret, molinum monasterii rapido cursu suffodere ac 
totam officinam ocius demergere nitebatur. Quo 
(ragore audito custoa molini nomine Agebodus ad 


serenda vomere tellurem excoleret, subito stivse fir- 
mitatem durs glebs asperitas peremit atque confre- 
git. Quam cum supradietus frater componere conare- 
tur, sobito et inopinato ictu ferramenti pollicem ex 
leva przcidit, sulcoque eonditum superposita gleba 
velot funus sepulturz tradit, relictoque vomere ad 
monasterium pergit, Patrique confessione humo pro- 
stratus prodit. Quod videns vir Dei : Uli est, inquit, 
pars ahscisi pollicis? At ille fatetur a se terrse condi- 
tum, sulcoque sepultum. Male, ille ait, fecisti; cur 
mihi non detulisii? concito ergo gradu nulli causam 
indiéans perge, sumptoque eo huc deports. lile ita- 
que egressus pergit ; imperatumque pollicis damnum 
deportat. Erat enim spatium per ardui montis dorsa 


molinum pergit, ut videret si tanU [rsgoris moles B fexuoso itinere tendentia vel interfluentis * Trivise 


inibi dispendii damna generarel : ubi cuin venisset, 
vidit nisi celeri auxilio subvenirent, cuncta fore di- 
ripienda ; festinusque Patri nuntianda credit, ut so- 
lamen prsebeat, quo opportune necessaria ex aqua- 
rum fucübus liberarent. Ad quem vir Dei : Vade, 
inquit, voca mihi Sinoaldum diaconem, tu vero 
etrata receplus somnum cape, nec metu aliquo de- 
tentus mesrori corda subinittas. Erat enin mane, 
priusquam) aurora funderet grata lumina terris. Ve- 
nit ergo Sinoaldus ad virum Dei, cui B. Attala ait : 
Apprehenso baculo quo sustentor vade ad Bobium, 
hmperantisque voce dicito signo dominice crucis 
prelato, ut istas desinat perfodere ripas, nec prae- 
sumpis audacis modos suppleat , sed alia cedens 
latera ista sinat esso illzsa , imperiisque se cogno- 
ses1 Dooini recessurum. Quo viri Dei imperio su- 
pradicios vir obediens, cum fidei adminiculo pergit, 
et imposito ripe baculo imperat ut se ex viri Del 
prseceptis, aunuente divina potentia, illo promoveret 
a loeo, aliaque collis latera violento conatu cedat : 
mozque obediens fluvius relicto alveo collis late- 
ra cedens , fluenta per ardua collis latera ve- 
je ales sirictos latices sustentabat, quoadusque 
alvei concava paterent, quo sustentante liquido flue- 
rent. Jamque prorumpens aurora mundo uot lumen 
panderet surgebat, ei coepit intra semetipsum cogi- 
tans Sineeldus dicere : Vadam et videbo si viro Dei 
violenti fluctus obedierint. Venitque ad ripam alvei, 
et vacuum cernens, spectabat qualiter alterius collis 
bstbra cederet, ut sibi alveum quo flueret aperiret. 
Fesunewsquo ad virwn Dei venit, peracts victoris 
tropeam aentiavit. Cui vir Dei : Nullatenus me, in- 
quit, in. boc ssculo vivente ulli dicere prssumas. 


Proemi dubio ut ne favor adulatorum cor plenum, 


virtutibus maeularet. Quod vitium quamvis diversis 
siat virtmtibus ditati, ab omnibus est sanctis studiose 
fegiendum. Nam hoc callidus hostis malitiose studet 


w dum in msjoribus sc certis culpis sanctos Dei. 


maculare non valet, saltem vel ia occultis qua mi- 
aera videntur polluat. 

Cap. IY. Digüum monacho abscissum | restituil. 
Pactermque est deinceps, cum aliquo in tempore 


« La Trebie, flumen. 


slveum quasi nmilliarii unius. Porro vir Dei susci- 
piens frusta pollicis, suis salivis illitnm manui 
junxit, conjunctusque pollex earnis glutino velut 
antea fuerat adhzsit, tacitoque silentio ut abeat im- 
perat. O. mira virtus Omnipotentis ! qua sic suos in 
terris glorificat, ut frigida abscisaque membra eorum 
interventu pristino decori reddat. 

Cap. V. Puerum  moribundum sanat. Kjus virin- 
tes. — lsdem etenim vir cum quodam in tempore ad 
Mediolanum urbem venisset, ibi quidam puerulus ig 
extremis febrium anxietatibus positus, vitzs tantuin 
exspectabat exitum : cujus parentes audito D. Attalas 
adventu festino ad ewm properaut cursu, eumque 
precantur ut illis subveniat. Quod cum vir Dei dissi- 
mulare voluisset, fletibus ae terribilibus sacramenüs 
eum compellant, ut prius non eat quam noxius ardor 
se supprimat, ne isdem languidus eo abscedenite vi- 
talibus privetur auris. Anxius ergo et popularis favo- 
ris tumores fugiens : lie, inquit, ego ut potero vog 
prosequar. Veniens ergo basilicas et sanctorum loca 
circuit, proque infirmo precatur ut protinus sospitati 
reddatur. Deinde ut promisss fidei impleret effectum, 
ad infirmum festinus venit, et ne quis largitoris hujus 
muneris preco existeret, domum latenter ingressus 
infirmum attigit, moxque virtus divina sanctis ejus 
precibus favens sospitati pristinae zgrum reddidit. 
Grates simul parentes Conditori referunt, qui sie 
&uorum ad petitiones famulorum pfetatis sus secom- 
modat aures. Erat enim isdem vir yratus emnibus, 
singularis fervoris, singularis lenitatis in peregrinis 
et pauperibus : noverat et superbi resistere, et hu- 
milibus subdites esse ; sapientibus condigna repen- 
dere, et simplicibus mystica aperire. In solvendis ae 
disponendis qusestionibus sagax, adversus haeretico- 
rum procellas vigens ac solidus, fortis in adversis, 
sobrius in prosperis, temperans in omnibus , discre- 
tus in eunctis. Redundabat amor et timor in subditis, 
redolebat doctrina in discipulis; nullus juxta eum 
vel merrore tenebatur, vel nimia lxtitia extollebatur. 

Cap. Vl. Obitum suum divinitus prediscit.—Jcne 
ex patria reditum accelerare (acit. Cumque jaro eum 
ab aerumnis hujus seculi rerum Reparator liberare 


.e 


4059 


JON/.£ ABBATIS ELNONENSIS 


vellet, monstrare ei per visionem voluit ut de mundo À ret cito ad monasterium ante ejos exitum redire, 


egressurus paratum in omnibus iter baberet, quia- 
quaginta dierum spatio suspenso, quo iter pararet 
venturum : sed non aperte viri Dei animus cogno- 
verat iter istud exitum esse vite, an ad alium quem- 
cunque locum esset progressurus. Utrumque tamen 
vir Dei praeparat. Septa monasterii densat, tegu- 
menta renovat, omnia roborat, ut si abeat nibil im- 
becille dimittat: vehicula quoque refovet, libros 
ligaminibus ficmat : supellectilia ablui, dissuta con- 
sui, corrupta componi, calciamenta parari, ut omnia 
prsesto sint jubet. Ipse vero jejunio et vigiliis atque 
orationibus corpus afícit, ita ut nunquam intentius 
antea in oratione visus fuisset desudare. Et ne cui 
ridiculum videatur, referam quid in me isdem vir 
egerit. Cum jam novem annorum per circulum in 
monasterio conversatus fuissem, et sepe parentibus 
postulantibus ut eos ex permissu suo viserem, nec 
impetravissent ; nullo exinde mentionem faciente 
ait : Vade festinus, (lli, et matrem fratremque visita, 
et nulla mora przepediente revertere. Cumque dif- 
ferrem et temporis opportunitatem evenire in prori- 
mo dicerem (erat enim tempus nimii frigoris, tem- 
pus scilicet Februarii), at ille ait : Accelera aggredi 
iter quod tibi dixi. Nescis utrum in postmodum lí- 
ceat agere. Datis ergo comitibus Blidulfo presbytero 
et Hermenoaldo diacono, de quorum religione nibil 
dubitabatur, ad destinatum pervenimus locum *. 
Erst enim locus Sigusis, urbs nobilis, quondam 
Taurinatum colonia, & monasterio distans centum 
quadraginta millibus, ubi ut pervenimus, gratuite a 
genitrice post tantorum intervalia annorum suscepti 


Cap. VII. Crucem salutat. De sua. sainte certus (a- 
cius moritur. — ui cum jam in supremis vitz pre- 
sentis hora fungeretur, cum adhuc vigens halitus 
superesset, se foras celiulam protrahi jubet : sur- 
gensque de stratu quo valebat conamine, sustentan- 
tibus undique fratribus foris cellulam progressus, 
aspiciens crucem quam ipse in eodem loco pomi 
praceperat, ut egrediens ingrediensque cellulam, 
tactu ejus suam frontem muniret, coepit moestas la- 
erymas .fundere ac tropeum crucis memorare : 
« Àve, inquit, alma crux quz mundi pretium porta- 
sii, quie vexilla ferens seterna tu nostrorum vulne- 
rum medicinam attulisti : tu croore ejus illita es qui 
ut genus humanum salvaret e eclo in. hanc Iscry- 
marum vailem descendit, qui in te primi Ads regam 
extendit dudum, geminamque secundus Adam lava- 
ero maculam abluit. » Dumque hae ageret, precatur 
omnes ui abeant seseque cellulz: reddant, sibique 
paulisper locum quietum praebeant, Abeuntibas erge 
omnibus, unus tantummodo nomine Dlidemundes 
post tergum viri Dei tacito anhelita stetit, cogitang 
viri Dei poplites fessi ut erant, fractis cogatibus ea» 
sum si incidissent, so ad suscipiendum eum pers- 
Lum fore. Cum ergo nullum superesse putaret, eug- 
pit Conditoris clementiam cum lacrymarum ubertate 
conquirere ut. largitatis suse sibi ac si. indigno dona 
largiri dignaretur, et veteres maculas delens, omuia. 
saluti redintegraret, hancque antiquam misericor- 
diam exercens se codesti munere non abdicaret, 


C Tum ipter mosta suspiria et fluentes lacrymas coles. 


intuens, vidit sibi subito eosdem apertos, quos per 


sumus, sed non diu optato genitriz fruitur dono. multarum herarum spatia intuens uberes cordis re- 
Nam eadem nocte febre correptus inter incendia — gitus promebat. Gratias deinde refert Omnipotenti, 
clamare cepi, me viri Dei precibus torqueri, ne inibi — qui sibi januas cceli apertas monstraret, quas pest 
contra interdietum quantisper morarer : si non me — paululum corporis membris anima exuti: penetraura 
cito moveant, quocunque potuissem conamine ad esset Facto inde signo jussit ut fratres advenireat, 
monasterium repedare, me cito morte prevenien- qui eum cellule redderent. fiie nobis supradictus 


dum. Mater ad hzc : Melius mihi esset, fili, ut te 
ibi sanum scirem quam hic mortuum deflerem. Fa- 
teor longum fuit diei exspectare adventum. Vix 
erumpente surora, retro repedare studuimus, me 
nec quidquam cibi capiente, donec medii pene iline- 
ris loea pertingeremus. Festinantibus ergo ac iter 
urgentibus sospitatem rursum recepi, venientesque 
ad monasterium Patrem jam febribus detentum 
reperimus ac morti proximum : quibus visis gra- 
tulatus est. Sicque aperte cognovimus viri Dei in 
boc prevaluisse preces, ut me vis febrium urge- 


^ Apud Bedam et Vincentium Darralem in Chro- 
nol. Lerin. i: leguntur : « Ad destinatum perveni- 
mus locum, a monasterio distantem centum et qua- 
draginta millibus. Ubi cum venimus, gratuita pie- 
tate » genitrice, » etc. Ex nostra vero lectione, quam 
ex mss. Compendiensi et Regniacensi eruimus, ap- 
paret qua fuerit Jonz patria, quem nonnulli Sco- 
tum seu llibernum perperam fingunt. 

b Nimirum anno 627. Nam Ariovaldo Langobar- 
dorum rege in Adalvaldi locum subrogato (quod 
anno 626 contigisse ex Paulo diacono in lib. iv Ilist. 
Lang., cap. 5, constat) adhuc in vivis erat Auala, a 


frater eadem die retulit. lane quippe consolsüonem 
famulo suo Christus ostendit, ut extremos balia 
securus de futura venis, imo gloria ovans dimitteret. 
Quod vir Dei occultare voluisset, si supradictus Bli- 
demundus abdite post ejus dorsum non remansisset. 
Altera vero die valedicens fratribus omuibus, exher- 
tans 606 ut coeptum iter non relinquerent, sed is 
melioribus actibus roborati quotidie perseversade 
firmarentur. Consolatus ergo cunctos, vitz: prasen- 
tis nexibus absolutus, ^ animam coelo reddidit. Me- 
rito enim rerum heparator sanctos suos virtutum 


quo DBlidulfus monachus Ticinum missas « obviam 
habuit Ariovaldum regem Langobardorum, » iaquit 
Jonas in Vita S. Bertulli infra. At Honorius papa Ber- 
tulfo Attalze successori privilegium concessisse lef- 


- tio Idus Januarias, indict. 4, seu anno 698 rani 


in Italis Sacre tom. IV, ubi de episc. Bob. Et 
Blitmundus Attala mortuo in. monasterium Lese 
naense reversus est vivente adhue Chlothario rege 
ut ex fine Vite S. Walarici probatur. Anno proinde 
Chiotharii mortem precedente, Christ 637, B. At 
tala mortuus est, et quidem vi idus Martias, «eu 
Usuardo, qui euin Attalum vocat. 


£661 


S. BERTULF! VITA. 


1002 


copia adornat sicut seriptum est: Spiritus ejus orna- 4 anhelantes, ejus przeceptis parere student, ut de !a- 


ti celos (Job xx«i, 15); quia illiad ccelestem vitam 


bore fructus recipiant vitze :xternas. 


E 
VITA S. BERTULFI 


ABBATIS BOBIENSIS TERTII. 
(Ex Mabill., Acta ordinis S. Benedicti.) 





OBSERVATIONES PR.EVLE. 


Vitam sancti Bertulti Bobiensis abbatis tertii, Ve- 
ncrabili Beda falso ascriptam, a Surio expolitam 
restituere tentavimus. Eam reperimus , at mutilam, 
i» quodam monasterii nostri Compendiensis apo- 

pho, ia quo Jona lucubrationes, excepta sancti 
Eususi ahbatis Vita, lioc modo disposita sunt, ut 
Vita sancti Columbani uuum librum, Vita sancti 
AWuale abhatis alterum, narratio de rebus mirificis 
im Burgundofare monasterio Eboriacensi patratis 
tertium constituat distinctum in xvilt capitula ; quo- 
rum tertium decimum sancti Bertulti abbatis Bobien- 
sis Acta qualia bic subjiciuntur. comprehendit, alia 
quinque (qux quidem in ms. Cod. lacero desiderata 
ex Surio supplevimus, quorumdam monaehorum 

iensium przeclara facta morteinque egregiam pra-- 
sea Jonas auctor rebus peue omuibus tesiis 
uit, 





INCIPIT VITA. 
4. Quam przclsra sint monimenta justorum, docio- 
FU ordo per temporum vicissitudines studuit po- 


steritati declarare. Qux ergo nunc nostris noscuntur C 


patrata temporibus, nequaquam silentio negligeu- 
Us& somno torpente sunt pratermittenda, ut. sicut 
nobis praecedentium exempla uberius religionis stu- 
dia generant, ita posunodum posteritati nostrorum 
tem porum augmenta pariant ; dumque aliis imitanda 
prepsgamus, nobis saepius memoranda oppooimus. 
Venersbilis etenim Bertulfus Ebobiensis coenobii 
praesul, cujus seperius fecimus mentionem (In pre- 
lege Vue S. Columbani, et in. Vita S. Attale), quis 
quaalusque fuerit, a nobis non est omittendum tra- 
dere memoria, sed prius qualis conversatio in szcu- 
lo fuerit memorandum est. 

2. Fuit enim genere nobilis, licet gentilis, consan- 
guineus Arnul(i Mettensis urbis pontificis. Qui cum 
pesefatum pontificem Arnulfuin ad. cultum religionis 
post aulicos honores, iníulas, pompasque szculi 
ad religionis studia anhelare perspexit, nisus est 
et ipse calcando terrena coelestia desiderare. Post- 
pesuit pauem, natale solum, pompas orbis juxta 
Evangelii vocem ; postremum amissione rerum nu- 
dus tollendo crucem ad semetipsum sbnegando secu- 
tes est Christum. Junctus supradicto pontifici Ar- 


* Arnuifus nondum in solitudinem secesserat cum ipsi 
Juncius est Bertuifus, sed adbuc in episcopatu dege- 
bet. Eustasius siquidem ad quem postea Bertulfus 
relieto Aruu!fo se recepit, decessit anno 655, quo anuo 
san^tus Arnulfus « Mettensium praesul, » inquit Fro- 
doardus in lib. 1 Hist. I'hem., synodo Rhemensi sub 
Sonnsatio celebratz « invenitur interfuisse. » 

b» Surio Proeum Cleronensis urbis pontificem, insi- 
gai menda, cum scribendum sit Dertonensis. Est au- 


nulfo*, cum ipso tantisper moratus est. Deinde ad ve- 
nerabilem virum Eustasium perrexit, quo diu sub- 
jectus sancte regule, religionique gratus omnibus 
mansit. 

9. Exin adventante beato Attala ex Àusoniz (Italiz] 
partibus, cuim voluntate et pacis venerabilis vinculo vir 
Eustasius ejus societati subjunetus est, quia erat illis 
cor unum et anima una, nec quidquam discordie ma- 
nebat, sic [supple ut] mutuo ae vicissim subjectos sibi 
commutarent. Abiit ergo post vestigia venerabilis At- 
tal», Ausonizque sinibus receptus, in Ebobiensi coe- 
nobio sub obedientia beati Attalze permansit, Cumque 
Repertor rerum szpeíatum Patrem. Attalam ad co- 
lestia regna post serumnas sxculi evexit, omnis con- 
cio monachorum voce animoque unito : lo paterno 
honore, aiunt, Bertulfum sublimamus. Qui per tre- 
decim annos oinni diligentis studio plebem docere 
ac imbuere salubribus monitis non omisit. Sed quid 
in his temporibus gesserit, memoriz tradendum 
est. 

4. Cum jam egregiis moribus bonitate et discipli- 
na, scientiaque moderante, plebem regeret, eoepit- 
antiquus anguis quieiem adversitatis ictu quatere. 
Excitavit quemdam Prowm nomine Dertonensis 5 . 
urbis pontijcem, qui ut subjectum sibi prazatum 
abbatem cum cenobii supplemento faceret omoi vi 
intendebat. Aggressus primum aulicos vel pontifices 
est vicinos muneribus (entare. Cumque sibi junctos 
gauderet, regi per eos suadere adiit. Regnabat enim 
eodein tempore Ariowaldus Longobardus, Sed cum. 
nibil aliud a rege in responsis recepissent , nisi ut 
ecclesiastico jure probarent utrum cenobia procul ab 


: urbibus ita episcopali debeant ministrare doininio, 
D ille omnes quos potuit suo iptentui jungit. 


5. Cumque hzc agerentur, unus ex aulicis elam 
przfato Bertulfo quod rei fomenta gestirent manda- 
vit. llle missos experiendi causa ad regem direzit, , 
quibus Ariovualdus : « Non, inquit, meum est sacer- 
dotum causas discernere, quas synodalis examinatio 
ad purum debet adducere. » Sciscitantur iili si illo- 
rum sit fautor consilii. Nequaquam aitse eis favere, 


tem Dertona, seu Tortona , urbs Liguris episcopa- 
lis sub metropoli Mediolanensi, media inter Genuam 
et Placentiain. Codex Compendiensis distincte liabet 
Prowm nomine Dertonensis urbis pontificem , nec ali- 
ter pratulisse videtur Codex. quo usus est Surius, 
quamvis incertum sit num vitiatum non sit episcopi 
nomen, qui in Italie sacr:e tomo IV Penus sive Pinus 
et Proculus dicitur. 


1065 


JONAE ABBATIS ELNONENSIS 


1064 


qui adversum Dei famulum molestias vellent gene- A Petrus. Mea hodie clara in toto orbe celebrantur sole. 


rare. Cumque illi quamvis a barbaro et Ariane se- 
ete credulo talia fari cernerent, poscunt ut supple- 
mento publico qualiter Romse ad sedem apostolicam 
venire queant fulciantur. 

6. Largito ergo beneflcio, regio cultu Romam us- 
que supradictus abba, in cujus obsequio ego infui 
[f-, interfui], ad Honorium papam accessit. Qui cum 
rei causam patefecisset, ille de industria quzerit qux 
sit consuetudinis [consuetudo] regularis disciplinae. 
Cumque cuncta alacri animo in aures praesulis 
digessisset, placuit Honorio regularis series, re- 
ligionis cultus ac humilitatis indieia. Tenuit ergo eum 
tantisper, et quotidiano affamine Bertulfum roborere 
nisus, ut eoepti itineris laborem nom relinqueret, 


muia. Cumque bzc dixisset, abiit. llle timore pereulaus 
anxioettrepido corde mesciscitari curat quid rei causa 
inesset, Putabat enim et audisse voeem et aspectum 
vidisse. Cumque ego aierem me nihil vidisse vel au- 
disse : Non cernis, inquit, fulvam lucem quo Petrus 
apostolus pergit ? Cumque seirem me nequaquam vi- 
dere, silere ccepit. Cumque ego cognovissem quid rei 
caus: gestirel, vix tandem precibus obtinere merui, 
ut mihi rei panderet veritatem : quod ille omnino 
silluisset , si me et audisse et vidisse non pae- 
t8sset. 

10. Cum quodam in tempore expleto psallendi of- 
ficio una cum fratribus secunda diei bora de ecclesia 
beati Petri egrederetur, obvium habuit bominem in 


et Arians pestis perfidiam Evangelii muerone ferire B via Turinum [Sur., viatorem] nomine, dzmonis 


non 3bnueret. Erat enim vencrabilis praesul Hono- 
rius sagax animo, vigens consilio, doctrina clarens, 
dulcedine et humilitate pollens. Lszetabatur a gentibus 
socium reperisse, cum quo dulcia promeret affamina, 
nec prorsus delectabatur ut cito ab ejus consortio se» 
gregsretur. 

7. Sed cum vehemens :xsius quserendi longum 
prohiberet spatium, prebuit optatum munus, privi- 
legia * sed:s apostolice largitus est, quatenus nullus 
episcoporum in praefato coenobio quolibet jure domi- 
nari conaretur. Perceptum ergo optatum munus 
[Pre percepto munere], ad patriam remeare nisi 
Sumus, 

8. Cumque peracto itiueris spatio Tuscana arva 
postposita [Tuscanis arvis postpositis], Apennina 
attigimus rura, et prope castrum cui Bismantum no- 


, men est venissemus, tanta vis febrium Bertulfum 


oppressit, ut omnino morte praveniri crederetur. 
JEger enim ab urbe progressus fuerat. Oppresserat 
omnes mastitia tam longevi itineris, quam labor 
segri Patris : nec prorsus de ejusdem soepitate spem 
habentes, tenso tentorio, aspero in loeo, nec omnino 
de sospitate paterna fidentes metalli sumus. Erat 
enim vigilia passionis beatorum Petri et Pauli spo- 
stolorum. Cumque jam atra nox irrueret, ille inter 
ignes febrium me accersivit, ac curis mens dedita de 
noeturna vigilia suscitavit. Cumque ego excubassem 
quousque intempesta nox rueret, tantus me sopor 
oppressi, ut sursum caput attollere non valerem, 
omnesque qui erga tentorium sarcinas vel equos ex- 
cubabant, simili sunt sopore depressi. 

9. Cumque ergo cuncta silentia operissent, beatus 
apostolorum princeps Petrus advenit ac super stratum 
segri Patris astitit : Surge, inquit, et sospes tuos ad so- 
dales perge. Cumque ille inquireret quis esset, ille ait : 


* In tomo [V Italie sacre, ubi de abbatibus Bo- 
bieus,, in Bertulfo, exstat Honorii privilegium de 
immunitate ceenobii Bobiensis, datum in Idus Janua- 
rii, imperii lleraclii Augusti anno 8, indict. 1, qux 
notz onno Christi 628 conveniunt. 

b Catera sancti Bertulfi gesta silentio pressit Jo- 
B3$, nec ea quidem pauca, Men ea qus ln iti- 
nere Romano facta liacteius descripsit , initio prae- 
laturze sancti Dertulli contigisse ex citato Honorii 
privilegio colligitur. Et tamen Jonas post ipsius Ber- 


rabie plenum. Quem intuens coelos inspexit, Coudi- 
toremque postulavit, ut sua: voci favens adesset, 
sauciumque dainonis peste suis consulendo precihus 
curaret. Deinde imperavit ut vis rabida daemonis ab 
homine exiret, nec prorsus przsumeret Dei imagi- 
nem maculare. Mirabiliter discerpendo iniqua pestis 
fugit ab bomine, protinusque salus secuta est, so- 
spesque ab ecclesia una cum fratribus egressus at- 
que incolumis permanens, gratias Creatori rependit, 
quisic famulo suo cito favendo ejusque orationibus ob- 
temperando $uo cruciatuisubvenit. Deinde interposito 
temporum cireulo, alius sx::va d:monis peste infían- 
tulus oppressus nomine Dominicus, filius cujusdam 
nomine Orbani, od eum curandi gratia properavit. 
Quem diu increpans curavit, et sevam pestem sb 
bomine exire fecit. Deinde alia virtus subseceta 
est. 

11. Quidam leprosus valida lepra perfusus, mee 
prorsus sospitatem recipiendam a medicis fiduciam 
gerens, sd venerabilem virum Bertulfum venit, suis- 
que orationibus ut opem misericordie mereretur 
postulavit. Quem cum vir fiducia plenus aspexisset, 
gravissimz ultioui hominem subjacere suspiravit, 
jmperstque ut secum quoadusque sospes redderetur 
maneret. Dedit operam ut mens virtutum conscia 
celos penetrans ad suas preces rerum Conditorem 
excitaret. Peractoque biduano jejunio, oleum supra 
membra ulceribus plena efludit : moxque didicere 


p membra post viscerum putredinem sanitatem recipe- 


r6, et ad pristinum decorem denuo reverti ; et ita 
sanus sger effectus est, ut nec vestigium lepras in 
ejus corpore appareret. Sicque Creator ompium suis 
favendo subvenit, ut uberius vigore virtutum roborati, 
ealcando perfunctoria, coelestia semper studeant ad- 
implere praeconia 5. 


tuli obitum h:ec scribebat, cum ei annos regiminis 
tredecim, supra num. 9, tribuat, et lucubrationes 
has Boboleno Bertulfi successori in prolugo — Vitze 
sancti Columbani premisso inscribat. Porro sancti 
Bertulü. memoria, qux in antiquis Martyrologiis de- 
sideratur , in Benedictino celebratur xiv Kalend. 
Septemb., quo die sanctus Bertulfus obiit, postquam 
cenobium fobiense post beatum Aualam annos 
tredecim rexerat. 


P2 ULTIONE MONACHI AB ARIANIS. 

19, Plerumque etenim monachorum experti sumus 
virtutes flagrare, et ideo ratum ducimus ut ex his 
aliqua interseramus. Cum quodam tempore Blidulfus 
presbyter, cujus superius memoriam fecimus , a 
beato Attala ad urbem Ticinum [ Pavie] directus fuisset, 
ibique pervenisset, viaque mediz civitatis ambulans 
obvium habuit Ariowaldum ducem Longobardorum, 
genere bominem nobilissimum, generum Agilulfi, 
cognatum Adalwaldi , secta» Arianz eredulum, qui 
post Ad.Iwaldi obitum regnum Longobardorum regen - 
dum suscepit. 1s ergo cuin Blidulfum vidisset, ait: 
Ex Columbani monachis iste est, qui nobis salutanti- 
bus denegant apta respondere. Cumque jam haud 
procul abesset, deridens salutem praemisit, Ad hee 


S. BERTULFI VITA, 
A repedat. Is ergo qui se spontaneum ad hoc patran- 


1066 


dum opus indiderat, mox post discessum monachi a 
Ticino a. diemone corripitur, et diversis poenarum 
inecndiis flagellatur, admis-umque facinus exitiabili- 
ter confitetur. Ounis populus. clamat: Quicanque 
talia. Ebobieusibus monachis, qua ipse patraverat, 
commutat, simili ultioni subjaceat, et qui Arianorum 
acquiescat perssasionibus talem iram justi Judicis 
sentiat. 

15. Quod facinus videus Ariowaldus divinitus ma- 
nifestatum, confusus et metuers ne sibi aliquid simile 
eveniat, ipsum quem vishorrida torquebat cuin sociis 
ad beatum Altalam dirigit, precaturque pro se ut 
conunissum malum ignoscant ; se multo famulatu pa- 
ratum esse, si ejus dona vellent recipere. Videns 


Blidulfus : Salutem, inquit, optabain [F. , optarem] B beatus Attala membri sui. injurias. divinitus vindica- 


tuam, si tu non tuis seductoribus et veritate alienis 
faveres doctrinis, quos et sacerdotes adhuc vocatis 
mendacio sibi allatam nomen usurpantes. — Porro 
melius est te ineffabilem Trinitatem una Deitate con- 
fileri, non tres potestates, sed tres personas, nec 
unam trium nominum personam, sed tres in veritate 
Patis, et Filii, et Spiritus sancti personas, una po- 
testate, voluntate, essentia. 

43. Hzc cum paulisp.r audiens, progressus ait cur 
se non habere hujus incredulitatis ministros, qui 
obruente noctis caligine redeuntem sollicitarent, et 
fustibus vel sudibas collisum morti hunc monachum 
traderent? Tunc uuus vesanior exteris ait, ad hoe 
se patrandum paratum esse si jubeat. llle vero: Si 
hzc, inquit, feceris, muneribus te sequenti die di- 
tabo. Progressus ergo socium sibi sceleris alium 
similem sui jungit, viamqueatris obruentibus tenebris 
custodit. Commeans ergo per eamdem viam monachus 
et presbyter, et a coena ad quam a quodam Christiano 
invitatus fuerat regressus, inopinato in satellites in- 
cidit, percussusque cerebro ac omni compage corpo- 
ris collisus magnis fustium ictibus ac sudibus pul- 
saius interiit, nullo e populo sentiente (erat euim 
abditus locus), sed nec dare vocem quiverat anticipa- 
tus luco s» talibus. Diu ergo exanime, ut putabant, 
cadaver cedentes abeunt, auctori sceleris patratum 
facinus nuntiant. 

14. Cumque is ad cujus domum morabatur morari 
presbyterum et monachum cerneret, eveutuum | rei 
mesciens (erat enim et ipse presbyter Jusius nomiue), 
veritus ne in Arianos incidisset, arrepto baculo e 
parte dirigit iter, reperitque jacentem, acsi somno 
depressum suscitare conatur. llle vero velut a strato 
incolumis suryit, vix plagarum vestigiis pareutibus : 
pariter ad metatum pergunt, Conquirenti quid hoc 
fuisset, nibil ci respondit unquam suavius accessisse, 
nec somnum dulciorem babuisse testatur, lnterrogat 
si dolor aliquot membrorum attingat, nequaquam plus 
gospitem fuisse, et nescire sibi aliquid adversi evenisse 
respondit. Peractis ergo necessariis ad monasterium 


2 Surius scribit Yre. lria fluvius est Liguria: ex 
Apeuuino moute apud Antilam, Dertonam et Castrum- 
Novum fluens postea in Padum iufluens, aliis Scripia, 


PaTROt. LXXXVII. 


tas, rogat ut cuneti pro pesufero orent, utque vis ad- 
versa? potestatis inisero ab homise pellatur, nam 
munera impii ac. bzeretici hominis nunquam in per- 
petuum se suscipere respondit. Cuuctoruin ergo ora- 
tionibus Dominus ad tempus pepercit, redditus sani- 
tati statim ho:no sospes rediit, sed vite lucro nondiu 
potitus est. Cumque metatui suo res.deret, et ab ahis 
increparetur cur hoc fecisset, insultantis voce dicit se 
hoc sponte fecisse quod exinde vellet. Mox correptus 
igne febrium el inter puenas incendii clamans vita 
privatusest. Quem nequaquam juxta aliorum sepulcra 
sepelire àusi sunt, sed procul ab omnibus in quodam 
conspicuo loco, quo przetereuntes dicerent: [lie il!e 
müser tumulatus jacet, qui Ebobiensibus monachis 
sua lascivia crudelitatem adiinistravit. (fluc usque 
ex Codice Compend.) 


DE MONACHO MEROVEO ET ULTIONE EJUS. 


16. Eodem tempore monachus Meroveus nomine, 
a beato Atiala Dertonam urbem missus, et causa ejus 
negoti propter quod venerat, longius ab urbe pro- 
gressus, ad quamdam villam lriz * fluvio adjacentem 
accessit: ubi fanum quoddam arboribus consitum 
videns, allatum ignem ei admovit eungestis in modum 
pir: lignis. ]d vero cernentes fani cultores, Mero-- 
veuin apprehensum diuque fusiibus czesum et ictibus 
contusum in flumeu illud deimergere conantur, Sed 
unda monachu:m non ausa fuit suscipere, licet ille 
ejus rei quain gesserat nomine mori paratus esset. 


D Cernentes ergo illi non posse eum mergi, quem Domiui 


clementia servaret, mane inter se cominunicato con- 
silio super undas euin prosternunt, materíamque saper 
eum coacervant, ut iminani pondere deprüneretur. 
Cuinque id scelus se jam confecisse putarent, relicto 
(ut putabant) cadavere ad littus redeunt. Llisabeun- 
tibus Meroveus nibil molestia seutieus, incolumis a 
fluvio surgit diruptis nexibus, sospes Dertonam in- 
greditur, ac postea ad monasterium redit. Ecce autem 
repente divina ultio in ejus adversarios auimadvertit. 
Quotquot enim in eo fuere contubernio, diversis sunt 
calamitatibus affecti: alii excitate, alii ignis adu- 


Mp la Scrivia dietus, inquit Philippus Ferrarius in 
,e1ivo. 


S. 


"1007 


JON/E ABBATIS ELNONENSIS. 


1068 


stione, quidam publica contractione, plerique omnium A vull quod clemenüssimus Deus exeunti de mundo 


membrorum debilitate, ita ut diversi divers»s sen- 
tirent penas. At ubi eompererunt Meroveum sospi- 
tem ad Bobiense monasterium revertisse, quidam ez 
jis eo adducti sunt;.et perpaucis quidem poenitentia 
medicina remedium attulit, reliqui omnes es ultione 
periere. 

DE OBITU ACIBODI MONACHI. 

47. Ita sane mirificum famulis suis Deus munus 
impertit, cum post damna corporis et post irrogatas 
injurias, etin prxsenti vita adjutorio suo eos roborat, 
ei im futuro post certamina coronando glorificat, 
quos hic propter nomen suum illatam injariam sponte 
exeipere sentit. Vidimus nos in eodem Bobiensi mo- 
nasterio etiam aliorem monachorum felicem vitam 
felicioremque exitum, qui multa virtutum dese exein- 
pla prebuere ; e quibus nos saltem aliqua referemus, 
ut viventibus eorumque vilam imitari cupientibus 
Lberior adhortatio accedat. 

18. Monachus quidam Agibodus nomine, qui beati 
Auala tempere monialinm monasterium gubernarat, 
in extremis angoribus positus, sui exitus exspectabst 
horam. Cumque jam fratres astarent, qui animz e 
mundo migranti suprema offleia persolverent, atque 
de more ad psallendi munus sese prayararent, elapsa 
e eorpore anima, vidit aeternam lucem sibi paratam, 
solemque miro fulgore micantem. Cum autem ea 
visione stuperet, diceretque se nunquam talem solem 
vidisse, vel claritatem quz ei posset zquiparari, 
unus e ecelicolis accedens sciscitatur quid sic attonita 
intueatur. llla respondet solem ricauntem se intueri, 
cui nunquam alium sinilem viderit. Ait colicola: 
Noveris te hodie veuturam ad nos et in hac admira- 
pili lucé háabitaturam septiesque vincentém solis 
Jumen, Josterum chorís inserendam,  Reversa igitur 
vale dic fratrum collegio, atque ita porro redibis 
8d uos. 

19. Reversa igitur anima in corpus, Agibodes fra- 
tribus eliimum vale dixi, Quodt&m utei e Pratribus 
percomtàánte quandiu f& eo eneüpiit eti'u. eeratás 
esset, ei iudicavit quid vidisset, ét qnanta ipsi esset 
claritas prémissa, quodque éadeia hora obiturts sit 
postquam viatienm perceperit, ét fratribus va'é dixe- 
fit. Sumpto inde sacratissimo Domhi corpore, om- 
vibus osculo ptzbitó, orat ut charitatis officia corpori 
jmpendesnt. Itaque pronifssion&m celestem mox finis 
prosecutüs est, felicenrqde obtinuit ekitum, magno 
sui desiderlo superstitibus dereficto. ITune enim sah- 
etormm Kemunerator posteris voluit exempto ésse, ut 
qui'ejus coronitm ante exitam promissam tognovissent, 
ejus puritatis et religiohis in omnibus fmftstotes se 
pratberent. Feerat is à puero sib disciplina regulari 
eredfiüs, ib Colembato a &xzcuto conversus, dimplex 
*t onrii bonitate fhteér fratres conspicaus, obeffientia 
et religione poflea, deuiqae, juxta Pauli wetirentim 
(4 Cor. 1v), maBtia omnino parrolus. Qaid euim sibi 

^ SS. Theodaldi et Baudacharii, duorumque supe - 
rorem, Mererei et Apibodi, necnon Leobardi (de qao 
postea) Translatio in Martyiol. Bened. celebraturprid. 


a 
.- 


monstrare voluit qualis postea futurus e-set, nisi ut 
estendat eos qui simili simplicitate vivunt, et obedien- 
tia et mortificationi voluntarie subJiciuntur, similem 
exspectare remunerationem, et xterui luminis esse 
claritate petituros ? 

DB OB)TU THEODALDI ET RAUDACHARIO MONACHO *. 

20. Vidimus etalium huio obedientia, pieiate et 
mansuetudine, similem Tbeodaldum feliciter ex hae 
vita abeuntem, et summa animi exsullationead zlerua 
animi gaudia properantem. Cum enim letus iu suo 
strato decumbere', rogat ul fratres omnes ad ipsum 
veniant ; iisque omnibus supremum vale diceus, se 
eadem liera ait e eorpore egressurum. Qua autem ra. 
lione exitum suum cognoverit, nobis baudqvaquam 


DB voluit indicare. Cumque omnibus vale dixisset, viati- 


cum poposcit, Quo accepto, antiplionam ipse impo- 
suit ita dicens: Jbwis. sancti de virtute in virtutem, 
videbitur Deus deorum in Sion (Psal. .xxxui) , abse- 
lutaque antiphonz melodia, letus et summa  bilari- 
tate refertus, animam reddidit Creatori, ut nubis 
qui presentes eramus aperte liceret intelligere eum 
de gloria calesti et promis.o prewio osque adco 
exsultasse. 

21. Alius monachus sub abbate Dertulfo, nomine 
Paudacliarius, cum tempore vindex deputatus esset 
vine: custodiendz, ne ea ab avibus et bestiis aliqua 
injuria vel detrimento alficeretur, evenit ut. triginta 
fratres ejusdem vinez tuendi? causa eo advenireat. 

, llle ergo charitate plenus orat ut illic post laborem 


' [essa menibra reficiant, cum nihil aliud haberet quam 


parum panis quem in suos usus secum attulera! 
Objurgante autem eum praposito dicenteque ne quid 
tale attentaret, quandoquidem panes conficere uou 
posset, ille ait : Larg:e mecum dapes sunt, quibus 
possint etiam plures satiari. Praeposito éciscitame 
quanam i!lz sint dapes, respondet anateu sibi a De- 
mino datam. Tum vero praepositus: Fac, inquit, sicul 
dixisti, Divisil itaque apatem trigiuta fratribus ; atque 
adeo illi exsatiati sunt, ut dicerent se nunquam iu 
cibo expletos fu:sse. Auxit enim fides quod dapibs 


deerat. 
DE LEOPARDO MONACHO. 


22. Leopardusquoque monachus alio tempore vinez 
tuenda dépütàtus fuveuil Vülpeculam botrum vorat: 
té, Quàm objürgans minis intentalis jussit we at- 
plius vineain àtüngeret. Seu cvm ille abiisset, foras 
be-tiolà rediit ad carpendas uvas: quas ubi conii 
| lius prohibitioném gastavit, lizerente inore cibo veli:o 
exstincta est; inoxque Leopardus monachus vineau 
studio circumiens, reperit vülpem mortuam in ot 
proh.Ditos tenentem cibos. 

95. Alio tempore eodein Leopardo cum Merote?. 
cujus supra fecimus mentionem, septa vine ex alb» 
tis imperio delendente, arburem securi succiderun 
ramis sepem densàrunt. Dumque arborein totin r7 


Kalend. Septemb., ubi, pru Leobardi, corrupte leo 
pardi tegitur. 


$. BURGUNDOFATUE. VITA. 


1072 


mis nudassent, inter se statuerunt humi prostrati Do- A ita Cimnipotentis virtutem agnoverunt, quim duo illi 


minum rogare ut ipse vires suppeditet, quibus pos- 
sint arborís truncum integrum ad sepem asporture. 
inde ab oratione surgentes, invocato nomine omni- 
potentis Dei, truncum corripiunt, et in. lecum desti- 
natum perferre conantur ; et ecce quem vix multi per- 
trahere potuissent, duo homines fide armati, 1:vi motu 
pertant. Postea vero multi fratres simul cellecti euin- 
dem truncum mevere volentes levare nequibant ; atque 


fratres uulli indicare voluerunt, sed secreto alii aliis 
patefecerunt. 

24. At nos fortassis rodet quispiam et carpet, quod 
liaec inserere hoe loco voluimus; sed nos tamen quee 
ad Dei gleri«mn | faciunt silere nequivimus. ]lle vero 
dijudicet recipiendane siut vel rejicienda bae Dei 
dona, qui talia. nou abuuit nec abjicieudg senjit qua 
dei caucn dimittit, 





VITA 8. BURGUNDOFAR/E 
ABBATISSJE EBORIACENSIS PRUMEE , 


$gU POTIUS LIBER DE VIRTUTIBUS AC REBUS MIRABILIBUS IN EBORIACENSI MONASTERIO 
FACTIS, TEMPORE BURBGUNDOFAR/E ABBATISSE 


(Ex Mabill., Acta ordiyis S. Denedicti.) 


ODSERVATIONESB PBRAVIA. 


1. Durgundofaram virginem non aliam esse a Fara Jj psit, de Eboriacensi monasterio suhdit : « In quo vi- 


abbatissa tesiatur. Nenerabilis Beda in lib. ii Hist. 
Angl., eap. 5. « Cujus (ilia Ercongotha (scilicet Ear- 
cenberü regis) ut condigna parenti soboles, m3gn3- 
rum fuit yirgo virtutum, seniper serviens Deo in 
monasterio, quod in regione Francorum constructum 
est ab abbatissa nobilissima vocabulo Fara, in loco 
'«4uj dieitur ljrige. » Et tameu io suo ipsius eineero 
Martyrologio, quale ab ]lenechenio vulgawm est, 
Bullam sancte Farze mentionem facit. (un tractu Drie- 
gio duo tunc temporis virginum cenobía erant cum 
adjunctis monacliorum claustris , Eboriacense uuni- 
J99 et Jowense, hoc ab Adone Dadonis seu Audocni 
frawe constructum in. saltu Jotrensi liaud procul a 
Siatrona fluvio et amne Mugra quem minorem di- 
eunt [(e petiit Morin]; illud a Burgundofara seu Fara 
virgipe erectum ipter duos amges Mugraim , seu Mu- 
eram majorem ((e Morin] et Albam, tribus admodum 
milliaribus a Joweisi dissitum. Mugra amnis uterque 


delicet monasterio quantse virtutes posunoduni faete 
siu£, Si sita. comes fueri prosequemur. » IMinc et 
quod 2 capite sus seriptionig sequentis : « Memi- 
njsse, inquit velim lectorem ine superius narraturum 
fuiase pollicitum de ca'nobio supramemorato Dur- 
gundofare quod Evoriacas dieitur. » Unde in apo- 
grapho Compendiensi quo usi sumus, post Vitam 
sancii Columbani Vitamque sancli Aitalze duobus 
libris distinctas, continenter sequitur liber tertius 
de (i$ qu:e in coenobio Evoriacas gesta sunt, duo.le- 
eim capiujlis praemissis prout eg premjttimus; ac de 
Vita sancti Bertulfj capiuilis septem comprehen:a. 
Cum yero Jonas in subjecto libro non tam Burgun- 
dofarte gesta quam res insolitas ac m'rifieas in Fbo- 
riaeensí monasterio gestas iradst, suspicari licet 
Burgundofaram necdum cum hzc scriberegtur fuisse 
mortuam, ac proinde extremam istius libri partem, 
quz quidem in Compendiensi Exemplari deest , 


la Mauonam iuftuit : minor quidem paulo eup'a Mel- (7 adjecUciamu esse , quemadmodum suo loco adaota- 


das eppidum »d Firmustem Auseulíl seu jotro , 
vulgo /g Farté-sous-Jouarre ; wajor vero , Mugra sim- 
plieiter dietus, paulo infra Meldas, Eboriacense imo- 
"Assterium quod nunc sancte Fare [Fare-Monsiier] 
diciur, ab Aquiloue fere attingens : cum Ala ri- 
vulus 3b orientali monasterii parie. jn Mugrau de- 
Currtat. 

2. Sancta Fara dicta est Burgundofara , seu Dur- 
gundiofara, uti et sancius Faro Burguado!aro appel- 
Jatus, lices uterque ex nobili Francorum fainilia apud 
Meldas ortus sit, eorumque pater Theodeberti Au- 
suasiorum regis conviva et domesticus fuerit. Faro- 
nes quippe 4icti sunt nobiii fara seu familia geniti 
Bpad Durguudos , prout ex Fredegarii Chronico co9n- 
9U; qii Fredegarius Burgundie Farones, id est, 
optiuates, cap. 4l, 44 et 552, nominat, Et Paulus 
Diaconus , in lib. i1 de Gest. Langob., cap. 9, Laa- 
gobardorum faras, hoc est , generationes , vel lineas , 
vocat. 

9. Qu:e de sancta Burgundofara hic &ubj:eimus, 
uon Bede, sed Jonx monachi Bobieusis calamo exa- 
Fata esse constat. jonas in Vita sauoti Columbani, 
uug. 59, sic de Burgundofara loquitur : « Benedixit 
ergo vir Dei domum ejus (Chagnerici) filiamque ejus 
nomine Burgundofaram quz iufra infantiles anuos 
erst, benedicens eaui Domnino vovit, de qua postea 
in $0bsequenlibus narrabimus. » Et in. Vita sancti 
Eusiasii abb. Luxovieusis postquam Burgundofar;e 
parentes Chaguericum et Leode;undam, ejusdemque 
curationem ac inonasticam. consecrationem: descri- 


bimus. 

4. Verum ne sanctae Durgundofar:P hi-toria magca 
el imperfecta. videatur, bic supplenda sunt quae de 
ea referuntur in Vita saneti Eustasii ad ann. 695, 
ubi agitur de ipsius virginis euratione, consecratio - 
ge, deque Eboriaceusis ccenobil conditu ae institg- 
tione, ac de Agrestii repulsa, qui Agrestius Burgun- 
dofaram adversus sancti Colambani lastituta commo: 
vere tentavera. 

5. Monasterjum Eboriacense seu sancjm Fare 
etiamnunc florentissimum ac celeberrinium est tum 
numcro ac religione sanctimonialium qua sancti 
Panis Benedictini regulau districte seryans, tum 
nomine ac opibus. Illic duplex quondag) erat, sicut 
in Jotrensi Parthenore, monasterium, puellarum 
nempe ae virorum. Testis est Venerabilis Beda in 
lib. 11 Hist., cap. 8$, dum agit de ipso uonssterio 
quod Brigense vocat. « Multi , ingyit, de fratribus 
ejusdeimm monasterii qui aliis erant in zedibus, etc. » 
Et Jonas in eodem oco se versatum fuisse infra, cap. 


Q, testatur. 
INCIPIT VITA. 
CAPUT PRIMUM. 


De conobio Evoriacas et de Sisetrudis obita et car.tu 
angelico. 


i. Meininisse velim lectorem me superius (In Vita 
S. Columbaxi , mun. 50, etin Vus S. Eusasü, c. 5) 
fuisse narraturum  pollici:um de caenobio supramie- 


1071 


ex regala beati Culumbani omni intentione et devo - 
tione, construxerat, quanta et. qualia inibi rerum 
Sator ob famularum suarum hortamina dignatus est 
4lemonstrare miracula. Cum jam duce Christo mul- 
tarum puellarum. secum. adunatam sub regulari di- 
*sciplina retineret cobortem, quodam in tempore una 
subjectis, nomine Sisetrudis *, celleraria monaste- 
rii, exitum vit: per revelationem cognovit, quadra- 
gintaque dierum spatio interjecto, quo iter pararet 
admonita, mores corrigere!, vitam emendaret, et se 
ut in omnibus paratam habeat imperat. Transierunt 
triginta et septem. dies in omni religione peracti, 
jejunio et oratione cum fluenti laerymarum vigilia- 
runique labore corpus attriverat, ut facilius venturi 
itineris viam aperiret. Venerunt ergo duo juvenes 
candidi circumamáicti stolis animam a corpore se- 
gregantes, vacuum ferentes per aerem, ac multis 
discussionibus iuquisitam ad celos deportantes , 
permistaimque angelicis choris et cándidatorum om- 
nium insertam multitudini cohortantur Jatos capere 
de 8zxculo triumphos, Cumque jam ovang uberi ex- 
sultatione inter :eterna gaudia laberetur secura, et 
virginum choris inserta. excellenti gloria tripudians 
gauderet, et ante conspectum clementis Judicis asta- 
rei, jubetur denuo traduci in corpus, et tertio die 
denuo redire. Ad corpus rursum revehunt imperan- 
tcs, ut se uberius paratam post triduum ligbeat, ut 
quadraginta dierum circulus inpleatur, 

4. Reversa itaque in corpore Matrem vocavit , 


minnemque famularum Dei catervam precatur ut suis C 


eralionibus ei solamen ferant : tres adhuc dies sibi 
vita metam concessam fuisse testatur. Adveniente 
igitur die teitia Matrem adeise postulat , suumque 
exitum ut omnes exspectent precatur. Astautibus 
itaque omnibus vitze exitum el corporis sospitateim 
pollicentibus, nec in propatulo habere dietum testan- 
tibus, illa couspicit duos juvenes superius visos ad 
se venire, et si jam abire vellet, scisc:tautes, At illa 
ovans : Vadam, inquit, hiuc, domini mei, vadam, 
nec amplius ia hac vita arumiis plena delinear, sed 
Julva: luci de qua redii reddar. Sciscitante ergo Ma- 
tre Burgundofara quibus talia depromeret dicta: 
Non, inquit, cernis viros stola indutos astare, qui 
me npudiustlerlius ad caelos vexerant el nunc paratos 
esse me eo itinere reducere ? Miranti M .tri et oinni- 
bus circumastan'ibus ultimum vale dieens, presenti 
vita privata esl. Intendentibus ergo in ejus exitum 
omnibus, choros aungelicos omnes audiunt concinere 
et dulcia modulamina per acera deferre, uictuque simul 
ac gaudio omnes procubuere ; egresseque foras cel- 
lulam qua excubiz tenebantur, quantum auris valuit 
humana pertingere, voces semper augelicas aud erunt 
canentes. llanc primam liujus cenobii exhortationem 
Dominus famulabus suis voluit demoustrare, ut cze- 
terze quse superstites essent, omni intentione ad cul- 
ium religionis aspirarent. 


? Sisetrudis soror (uit beat Eartopgotliz virg. 


JUNA; ABBATIS ELNONENSIS. 
morato Burguad.farx», quod Evoriacas vocant, quod A 


4973 
CAPUT 1f. 
De conversatione Gibitrudis et vite exitu. 

9. Alíaque rursus posthzc oritur exhortatio, Que- 
dam etenim virgo Gibitrudis nomine, genere et reli- 
gioue nobilis, supradictum cenobium couversa a 
&:€culo petiit , quam velut munus gratum ovans mo- 
vasterii Mater Burgundefara recepit. Erat enim ei 
cenusauguinitatle proxima : qua tanti ardoris igne. 
ellerbuerat, ut in omnibus sancti Spiritus gratia in ea - 
videietur flagrare. Nam cum adhuc paterna detiue- 
retur domo, et Spiritu sancto monente se cultui re- 
ligionis dicare vellet, postulat patrem matremque, 
ut sibi oratorium quo suo Conditori exhiberet fame- 
latum coustruerent, Sed cum zgre parentes ferrent, 
erant enim ambo ex genere Francorum nobiles, nee 


D) prorsus eo itinere quod ad regna perducit caelorum 


nitehantur ingredi, sed fuleiri magis sscularibus 
desiderabant phaleramentis, et ob hoc sobolem ma- 
gis desiderabant e filia, quam sua coelo tradere 
pignora. Sed cum nullatenus pucll:e animum ab hae 
intentione immulare valerent, obtemperantes ejus 
votis, parvum admodum oraculum construunt. Quod 
cum die noctuque prella frequentaret, caepit coatra 
cam callidi hostis versutia tela jacere, aggressw-que 
est per bajulam impedimenta parare, ac ne ut orato- 
rium frequentarel prohibere. Sed cum se angi paclla 
cerneret, ccepit Conditoris clementiam quzrere, et 


quas [Forte, ne] sibi frequentiam orandi prohiberet, 


aique lumen animz vellet ex-tioguere, ipsa ab zler- 
no privarctur. 

4. Nec morata divina pietas: mox dolore ocule- 
rum perculsa necessario caruit lumine, geininavitque 
parentum metnm Arbiter clemens, patremque ejas 
febribus co ripuit. Qui quamvis nobilitate tumens, 
tamen ex filie exemplo jam ad timorem divisi eul- 
tus anhelabat, postulabatque liliam ut pro genitore 
Dominum oret , et si sospitati per ejus intercessi»- 
nem reddatur, in omnibus se post ejus voluntati 
pariturum. Nec defuit fideliter poscenti salus die 
dilata ; amotoque igni febris, pristine est moz geni- 
Lor redditus sanitati, ac deinceps puella postulat at 
ad supradictum coenobium venire queat. Quo cum 
vi'au religiosam per multà annorum spatia pere- 
gisset, evenil ut quodam in tempore przfaia. Bur- 


D guudofara febribus corriperetur, ac praesentis vite 


nexibus crederetur dissolvi. Quz G ibitrudis ceraens 
Matrem monasterii in extremo positam esse, Domi- 
num flebilibus postula vocibus, ut antiquam remi- 
niscens misericordiau: Matrem mori non sinat, sed 
prius se recipiat ac sodales su^s coelo recondat, sie- 
que deum Matrein subsequi jubeat. Auditque vocem 
post lacrymas desuper dicentem : Vade, fauwula 
Christi , ut enim petisti obtinuisti. ll:a etenim 80$- 
pes ^ superis adliuc jungetur, tu vero prius e carnis 
vin: ulis dissolveris. Nec morata diu febre corripitur, 
ac supremis functa horis animam reddidit. Cumque 
jam suscepta ab angelis super zthera veheretur, et 

P [d eit, supersütibus. Vide prolog. Vitae saoeti 
Columbani. 


1013 


S. DURGUNDOFABILE VITA. 


105 4. 


ante tribunal zterüti Judicis posita candidatorum (ut A pietalis cultus, leuitatis affectus. Cumque omnibus 


ipe: post referebat) catervas conspiceret, omnemque 
militiam cceli ante gloriam zterni Judicis astare 
eenspiceret, audit a tlirono vocem dicentem : Rever- 
tere , quia adplene ssculum non dereliquisti. Scri- 
ptum est enim : Date et dabitur vobis (Luc. vi, 88), 
et alibi in orstione : Dimitte nobis debita nostra, sicut 
el nos dimittimus debitoribus nostris (Matth. vi, 12). 
Non enim dimisisti sodalibus totum, quia tibi illatas 
molestias retinuisti ; reminiscere te adversum tres 


compares 12508 portasse animos, nec omnino indul- 


genti» medicamine vulnus ex toto illatum sanasse. 
Corrige ergo mores, compone animos quos tepore 
vel negligentia maculasti. 

5. Mirum dictu ! rediens ac vitz pristine reddita, 
vristibus lamentis illatam deprompsit sententiam, 
restumque saum confitetur, sodalesque vocat adver- 
sum quas motos animos deportarat, veniamque poscit 
se de tanta doiositate damna incurrat vitz? seterna ; 
sexque mensibus sanitati reddita post przesenti vixit 
in svo, correptaque post febre diem esitus sui pree- 
dicit, boramque abeundi de mundo prznuntiat. Qus 
ita felicem exitum peregit , ut intra cellulam qua 
corpus jacebat exanime, balsama cre.'eres desudare. 
Quod omniam qui eo tunc ibi fuimus tempore ma- 
gaum paruit miraculum. Sed et tricesimo die cum 
ejus commemorationem ex more ecclesiastico facere 
conaremur, et missarum solemnia celebraremus , 
tanta fragrantia ecclesiàm replevit, ut omnium un- 
guentorum ac pigmentorum odores crederes adesse. 
Merito etenim rerum Sator hic sibi dicatas animas 
suis muneribus facit effulgere, qui ob suum amorem 
nuilatenus voluerunt seculum diligere vel amare. 

CAPUT il. 
De Herchantrudis vita et obitu. 

6. Quadam etenim puella intra infantis annos 
detenta, * Herchantrudis nomine, parentibus nobili- 
bus, ih supradictum monasterium conversa introivit. 
Quo cum per multos annos vitam religiosam ageret, 
evenit ut justus Arbiter per prassentis corporis poe- 
ass probare vellet; tantaque tenera :tas flagella 
sustinuit, ut exemplum in ea Job ex poenarum im- 
manium multitudine erederes redundare. Sed mira 
in juvenili »tate patientia reperiebatur, mira virtus 


grata esset , evenit ut contra tenorem regulz 5 ali- 
quid ageret. Cumque objurgata a prefata Matre 
fuisset ut sd misse noxae culpam lueret, et quoadusque 
poenitentiz interdictas normam implesset se a corpore 
Domini privaret. Cumque illa sacri corporis priva- 
tione interdictum audisset, gravibus ictuata vulneri-. 
bus flere caepit. Erat enim in crastinum sacrata so- 
lemnitas beati antistitis Martini transitus, 

7. Pervigilans ergo ea nocte, et ablutionem culpa 
exorans, ne ianti damni incurreret. causam ut a 
torpore Christi sua. culpa segregaretnr, meruit tan- 
dem post lacrymas et uberes. rugitus, ae crebra 
suspiria, veniabilem consolationem a Domino habere, 
Vade, inquit, et in hac die reconciliare Christo, quia. 
delictum pro quo postulasti dimissum est tibi, Matri- 
que indicans patcefacito quod dixi. Quod mane per. 
confessionem humilem Matri patefecit, sacroque cor- 
pori reconciliata religiosam postmodum vitam per- 
egit, ac post multorum circula temporum cum jam. 
eam Creator omuium colo condere voluit, ignis 
febris corripuit; cumque in exiremi« esset ait ; Cito 
currentes unam e vobis mortuam segregate, atque a. 
cxlerarum consortio dejicite, non enim dignum est. 
ut quxe crucifixz:e mundo non sibi vivun!, mortuam et 
a vita segregatam inler se retineant. Cumque omnes. 
inter se conquirerent , et quidnam dicere ve'let 
sciscitarentur, una earum confusa ac terrore per- 
culsa solo prosternitur, suamque noxam confitetur, 


(C à€ in omnibus se emendaturam pollicetur, Erat enim. 


szeculo vacans et foris szcularem vitam desiderans, 
nec mortificationi omnino prxbebat studium , sed 
to!a vivebat szeculo. Posthec llerchantrudis cum jam 
nox otra irruisset et pulsa luce orbem teneret , in. 
cellula qua jacebat lumen ignis rogal exstinguere. 
Cumque catere sciscitarentur quid dicere vellet : 
Non videtis, inquit, quantus splendor »dveniat et 
choros caneniium non auditis ?* Quarentes illa qua 
concinere audiret, illa ait : Confltemini Domino quo- 
niam bonus, quoniam in saeculum misericordia ejus, 
vel cztera qua? subsequuntur, bzc omuia ora conci-. 
nunt. Admirantibus ergo omnibus , tam Matri quam 
consodalibus ultimum vale dicens emisiL spiritum , 
ac posi felicem exitum coelo reddita, aeterna prome- 


homilitstls, mira mansuetudo, mira pietas, mira D ruit gaudia possidere, et ex praesentibus ponis luera 


lenitas, mira charitas pollebat. [nter peenz incendia 
virtus anima mauebat, inconcussa fides, immobilis 
bonitas , incomparabilis lacrymarum ubertas; in 
quantum corpus angebant poeuz illatz, tantum ani- 
mam lztificabat spes gaudiorum et exsultatio vitze 
vlerns. Tanta custodia Matris enutrita intra ccenobii 
fuit septa , ut nullatenus inter sexuam noverit diju- 
dicare naturam, zque enim marem ul feminam pu- 
tabat, sque feminam ut marem. Exemplum enim 
erat omnibus illius conversat:o, potientiz virtus, 


* Hercantrudis, seu Ercantrudis, memoratur in 
Martyril. Benedict., die 14 Maii, eodemque die in 
monesterio sanct» Fare colitur. 

P Apud Bedam et Surium legitur : « Iac tempore 


capere vitze ceterna. 
CAPUT IV. : 
De obitu Aunofledis et cantu angelico. 

8. Alia quoque eo tempore Christi virgo nomine 
Aunofledis, cuim extremos halitus dimitteret, et pro 
damno vitz praesentis lucra perciperet vitze aeterna, 
letaque a carnis nexibus separaretur, similes meruit 
exiens de xvo habere cantus sui exitus. Nam aperte 
auribus hausit qux procul ab ejus excubiis voces 
prorumperent: Asperges me hyssopo, ei mundabor ; 


quodam sacri corporis participationem interdictam 
sibi sentiens propter illusiones uocturnas, gravibus 
percussa doloribus flere coepit, etc. » 


1075 


JON.E ABBATIS ELNONENSIS. 


10:6. 


lavabià me, et super nivem dealbabor. Audilui meo A tur, ac impleto quadraginta dierum circulo primum 


dábfs gáudium et leitiam, et exsultabunt ossa humi-- 
líata. 
CAPUT V. 
De Orechilde adolescentula et obitu ejus. 

$9. Cumque rerum Repertor majestatis su: orna- 
meniüín justas per animas ac munere innocentiz 
plehá$ pet sánctorum voces »ccumulare non desinit, 
videlicet ut *enovandi hortatinis religionis accrescat 
supplementum , evenit ut supradicto in canobio 
qu:edam adolescentula, nomine Demechildis [/n ti- 
tulo, Orechildis], cum genitrice converteretur; mul- 
fisqué dlebus supradicto in caenobio peraetis, geni- 
tticem lentator aggressus est, ut coeptum carpendi 
iter ad celestia regna prepediret,. Sed quod genitrix 
imbecillitate abacta fragilitatis obtemperabat, versa 
vicé ob malorám coscervationem adolescentis filize 
totreptió * dissiparet. Cumque jam per multa tem- 
porüm ctuürriculà mens adolescenti? annis dedita 
uberes leuetus redderet Conditori, quodam die vidit 
ealps apertos et zetertium rerum Satorem aspectibus 
coutemplata zque ccelestis charitatis lumine intuità 
audite meruit: Veni ad nos, el corporis nexibus 
ábsoluta zeternam suscipe claritatem. Quod cum hz 
Qui adercwt miratehtur quid rei gest» veritas fia- 
beret, vel quod inténdentes ad coelum oculi aspice- 
feht, nec omnino palpebris meventibus quid oculi 
contemplarentur ihsplcerent, ait se sursum vocari, 
et & priesentis vite netibus absolvi, erat enim dies 
Sabbati. 

410. Mivcescente ergo Ih crastinum die Dominico, 
febre eorreptà, adoleseentula supremum exspectabat 
exitum. Videns ànxis genitrix jueuinbentem unice 
prolis exitum , intek singultus ac gemitus Tiliam po- 
scit, tt y! valeàt impetrare, superis reddatür; aut $i 
suse vilze metam suppleat, se citó de hae vita post 
$e ducht, nec posse se post ejus viveré exitum. Ad 
hiec illa : Carnslibus, inquit, hxc erebfbó déposcens 
desideriis $timulàris ; egó tàmen 5i valuefo (vis ob- 
eeerationfbus Tavens, post dignà penitentie médi- 
eimehta, post me te, Christo favente, attrabar. 
tee mora , in exireérhis horis posita, rnonasterii Ma- 
tretà postulst. Cumque festina Mater ad egtessuram 
de mundo animam extrerhos honores dependere ad- 
venisset , vt Cohspicit exm puella , ovans gratulatur, 
ac ei omnibusque valedicens genitricem &ommendat, 
inter qux postulat ot silentium habeant. Cumque 
omnes facto silentio exspectabant anim:e egressum, 
ia aft: Date loeóm , Creator meus sd me venit, 
Salvstor tneus ad me properat, imperatque Matri 
ut Dominicam orationem Symbolumque dicere juva- 
ret, quih ipsa trementibus Iabiis Immobili affamIne 
exprimere verba hequiret. Quibus peractis nimia 
amoenitate ac illustratione cellula renitente animam 
ovans reddidit Creatori. Nec mora genitrix eorripi- 
tur, quadragintaque dierum spatio corpore flagella- 


* Legendum forte, dissipabat. Corrigendus ergo 
Wedae et Surii textus his verbis expressus : malurum 


terfibifibus dz2emonum aspectibus territa est , deinde 
Largitoris ope consolata veniam) se intercessu filia 
metuísse l'atetur, animamque deinceps carnis nexi- 
bus solutam coelo reddidit. Quippe datur intelligi ut 
qua suis meritis non valuit s&zculi evadere ruinás, 
ihtervehtu filis meruit penitendo ih. patto spatio 
pet poenas illatas salvari. 


CAPUT VI. 
De Domna el duabus adolescentulis et radio micante 
fu ore viso. 

14. Si ea quz ad perfectum vel augmentum facia 
sunt perfectorum , vel etiám ad emendationem de- 
linquentium inserimus, nequaquam nos noh neces- 
sarias res quispiam judicet compilare. Nulli quippe. 
dubium est quod aliorum damna plerosque monendo 
ad capienda lucra vigilantiores reddant. Quadam 
etenim die Dominica cum missarum solemnia s:epe- 
fata Burgundofara cum famularum collegio exspe- 
clare , et jam sacri corporis communione partici- 
parentur; quedam ex iis nomine Domna , cum jam 
corpus Domini accepisset, ae sanguinem libasset , et 
sacro choro inserta cum compatibus caneret: Hoc 
saerum corpus Domini et Salvatoris sanguinem &u- 
mite vobis in vitam zternam; in ore ejus globus 
ignis candido fulgore rutilans micabat, Sed cum a 
nulla astante ignis illustratio perspiceretur, duae in- 
fantule cominus astantes quas innocentia immacu- 
latas reddebat, conspicantur radios ab ore supradi- 
cize inter cantus modulamina eximio fulgore micare : 
nec prorsus silere scientes, dicere mirantes cope- 
runt: Aspicite, aspicite rutilantem globum ab ore 
Domn:z micare. Quod cum Mater sudiret, incre- 
pando imperat silere ne vanitatis noxa ( sicut post 
actum est ) ejus cor fuscaret, per cujus os aíDuens 
gratia lumen reddebat amcenum. Sed fragiliate cor- 
rupta ccepit post Spiritus sancti lucra elationis vel 
superbiz stimulos amare, contumaciz crimen incur- 
rere, àrrogantize supercilium praeferre, ita at Matrem 
contemneret, sodales despiceret etl omnium monita 
sperheret, Nee mora, febre correpta ac in extremum 
deducta, nec sic studuit emendare. Hz vero qus 
viderant, una earum nomine Ansitrudis, dolore ea- 
pitis, alia febre correpta , atque ad extremum dedu- 


D ct» supremum exsrectant exitum. Cumque jam ades- 


seni sodalium cobortes, et ad peallendi officium in 
eorum exitu se prsepararent, cepit una earum ipau- 
dita auribus humanis ac dulcia modulamina pio ore 
canere, orare Conditorem miris sermonibus , inae- 
ditis precibus , ineffabilibus sacramentis, odorque 
simul cellulam replens mirz suavitatis. Eratque hora 
diei hona, qua odor cellulam repleverat. Balsami 
odor fragrabat e pectore, sicque per totam superrve- 
uientem noetem , sic per subsequentem diem usque 
ad aliam horam nonam , ut odoris suavitas et cantus 
modulamina perseverarent. Deinde Matrem casero 


coacervalionem adolescentis file cor dissipavit , qaod 
sequentibus repugnat. 


L 


1011 S. BURGUNDOFADILE YITA. 1078* 
pscupt, aeque abjturas praedicant, awissoque deinde A de vestro tolegio migraverunt ad celos ! Quzren- 


spirit cum ejus amissione recessit et odor frag:an- 
tig. Jloc nempe indubitanter credendum est, quod 
gloriam hanc boni exiys qna isix babere mernpe- 
runt , supradjcia Domua habuisset , $i per elationem 
arroganüg yjtium serendo non perdidisset, 
CAPUT VIJ. 

De Wilsindg et prophetia ejus, ej can/u angelico. 

13. Aliaque deingeps hortaming hujus glorie aypra- 
dicio cenobio adorta sunt, uf per appariJiogeg pieta- 
ts diyipg uberius amarentur lucra viue aoterna. Quz- 
dam eiepim ex genere S3xouum Willesinda nomibpe, 
in eorum monasterio est conversa. Quo cum per mul- 
tos annos vitam religiosam egisse! , quadam die dum 
jn hortum intra mongsterii septa laboraret , csm $60- 


tesque illz ai agnosceret, iocrepanti voce ad unam: 
earum Ansitrudem nomine loquitur : Vel tu, inquit, 
n9Q agsoscis sororem tusm Ansiidem , que dudum 
ad emios migravit, eandidatarum choris insertam ? 
Hismc ergo dicens anima a earne elapsa est; qua 
egressa , cantus angelicus mox est in aere auditus. 
Nam quedosm esrum longius e cellula qua corpus 
jecehat eganime fuerant progress, audiunt snge- 
lorum cos per aera resultantes atque eanentes ; ex 
quo cayiu compererset Wilsindam carnis nexibus 
solutgm ; eurrentesque repererunt membra functa, 
alque sororum coxum exsequiarum officia impleu- 
tei ; agBoscuntque psallentium ccetum quse per au- 
ras audierant concrepare , cjus supplementum fuisse 


dalibue Jocuta est : Cito a nobis quse jn bac area ex- D exsequiarum. 


colimus ypa itura est ; et ideo paratas egse debere, 
me uegligeniie tepiditatis parjaot dampe yita zeler - 
n3&. Curoque ill: quererens qux esset, nequaquam 
promere voluit, nec morsta diu corporis in&rujitate 
correpta est. Quz cum diversis anxietalibus agere- 
tur, coepit Izia ad cojum vultus referre, et ignotas 
8 bi dudum Scripturarum paginas enarrare , exorsa- 
que 9 pripeipio libros Moysi per ordinem recitare, 
Evapogelüque vitalia sacramenta ac apostolica post 
veterum documenta narrare, omnesque deinceps 
Scriptums £x ordine memorare , sinyulqne dicere ae 
se quae superstites remanegut ariatkig subdagi , cito 
ex eorym adsersariis .deminum ultionem daturum, 
sibique promissam esse h»oc consolationem 4daig- 
ram. Erej euim adversarius monasterij, Ega nogmi- 
ne , vir in s2cujo sublimis , cui Dagoberpys moriens 
üliup Clodoveum cym regno cogmendayerst, ]s 
ego adversabatur supradicto caanobio, tergniposque 
vjolabat *, omnemque familiom ejus cirzcommanen 

tem quacanque poterat occasione perseguebatur, Sed 
hop diu.cgeptse pertinscise potitus esl volo ; nam mox 
post promissam ultionem percussus ipJeriit..Goepitque 
deinde oratiopes, ac deprecat;ones queque sacerdo- 
uyn officia depremyni, dulci modwlamine.capere. Quse 
eum webementer mirarentur quie aetabant, unage ex 
sujaplibus allocpJa ext : Ejice, inquit, foras, ejice, 
jacta quisquiias. Cupgue ali& .conguirerent quid di- 
cere vellet, sit: Non aspicig quantis sordibus meu- 
tem babeat occupatam et coenosani , nec. omnino per 
confessionem pectoris sui aream purgare studuit, 
quam in szculo adhuc posita priusquam buc clau- 
deretur, omni spurcitia rpaculavit? Perculsa metu, 
verecundia eorrepia , el a Jumine Spiritus sapcti de- 
moebensa eui Jalia dicebantur, sole prosternitor, cela- 
gne viia Matri per confessionem prodit , .cogepitque 
posthac qui vile exiym exspecjabat rogare , . ut 
apaJio [ae10 locum xenientibus.dacent, Quod cup.ob- 
Vmperaregt, hilari vultu , capiteque ipolinato dicit : 
Benedicite, domin: mez, benedicite, dominz mea. 
Ingsirentegque quz astabap? quibus salutem premit- 
terol, respondit : Non cernitis sorores xeswas qua 


CAPUT Vill. 


De Leudeberta et visione Petri apostoli. 

45. Post has rursum uberius Bonitas munerum 
suorum congerit supplementa, aliamque virginem 
Leudebertam nomine, monitis salubribus ac coblestis 
pros»pise doeumentis munire non distulit, Nam cum. 
sanctam in eodem coenobio per sliqua temporum 
spatia vitam sgeret, per soporem eam Deus sdmo- 
nere non distulit, ut ad vit exitum paratiorem se 
efficeret : aiebatque ei vox cum sopor membra la- 
Xa$set, ut se a supradicte Matris monitis nullatenus 
deviaret, quia cito à superis segregatura esset. Nec 
distulit diu promissi muneris Largitor benignus 
donun: aceumulare, corripuitque segriudine, ac in 
propatulo ad supremum exitum perduxit. Quo cuin 
jam sd extremos tam Mater quam sodales rependere 
astarent honores, subito post longum silentium vo- 
cem promit ac dicit: Qua hora, gloriose apostolo- 
rum princeps Petre, vis ut eamus? Quod cum ali: 
quid ageret nosse vellent, illa inquit : Non videtis 
patronum vestrum apostolorum principem inter vos 
astare, et me de hac vita ducere velle ? Vix bsc di- 
cere licuit, laM0s omnes circumexspectant vultus, 
extremosque dimisit halitus, superasque linquens 
auras, ad :eterna gaudia est provecta. Nam ideo re- 
rum Sator post longa silentia in hanc vocem flebi- 
lem promovere linguam permisit, utalias ad ejus vitz 
exempla provocaret, ei tantas munerum copias 


B superis demonstraret, quibus ab bac luce in suo 


timore vel amore migrantes ditare non desinit. 
CAPUT IX, 
De delisquentium correptione 4£ damnatiqua. (ugüii- 
yarum. 


41. Efferhnerat conua banc plebem Christi nequi- 
is 4diaboliqe fraudis; et dum pollere xiriptibus - 
cornerei, aggressus est tentedionibus maculare quae 
dam ex bis quas nova conxzersatio rudes reddebat, a 
ceterarum continentia nisus evellere, ac septa Mo- 
nasterii violare tentare ; przcipitavitque exltiabilem 
vitam sseculi desiderare, ac canino more reliqua vie 


* |d crimigis JEgzm howini pio perperam imponi censet Adriaous Valesius, in Rer. Franc. lib. xx, 


pag. 158. 


1979 


JONAE ABBATIS ELNONENSIS. 


1000 


scerum patrimenia denuo sumere velle. Cammque jam A fesionem facinus pandant. Cumque obdurato corde 


per opacas umbras silentiaque fasce noetis ad im- 
mane perlüciendum consilium aspirarent, et septa 
monasterii per repagola seal: transilire conarentur, 
subito s medio dormitorii massa ignis in modum 
modii egressa totam domum perlustravit atque illu- 
minavit, ac post jn tres divisa globos per ostio- 
rum meatus cum magno tonitrui fragore progressa 
est. Totidem etenim ostia domus habebat, per quos 
$08 ignis globos preferret. Qui tonitrui fragor et 
dermientes excitavit, et egredientes monasterii septa 
correxit, et cum jam vallum pedes aliqus earum 
trajecissent, et tanto fragore perterrit»e intra septa 
vellent referre, velut plumbo aggravatos nequaquam 
valebant reducere, quia diabolus qua valebat arte 
studebat aggravare, quas divina correptio nequaquam 
siuebat perire. Confusz ergo culpas agnoscunt, Ma- 
tr:que reversa per confessionem produnt. 

15. Aggressus deinceps alias duas antiquus anguis, 
quas noviores ac multo imbecilliores conversatio red- 
debat, tentare compulit, primum ne confessionem 
veram nequaquam ab ore promerent. Erat eniin con- 
suetudinis monasterii, ut ter in die per confessionem 
*unaqueque earum mentem purgaret, et qualemcun- 
que rugam mens fragilitate attraxisset, pia proditio 
ablueret. ]u hanc ergo labem mentes supradictarum 
puvllarum diaboli jácula demerserant, ut nula cen- 
fessio vera ab ore prodiret, seu qua in hoc szculo 
eommiserant, seu qua quotidiana (ragilitas attra- 
hebat, vel in cogitatione, vel in sermone, vel in ope- 
re, ne vera confessio per penitentia medicamenta 
»ursus redderet sospitati. Cumque lethifer anguis 
paulatim corda obdurando virus infudisset, et sibi 
deceptas sua nequitia mentes parere comperisset, 
aggressus est ul quadam nocte extra septa mona- 
sterii progress fugam orriperent, et ad propria 
remeare vellent. Cumque per densam noctem abi- 
rent, nec prorsus pro densitate caligiuis viam tenere 
quivisseut, astitit ad lzvam diabolus, sc lumen in 
modum lucerna: arte qua valuit assimilavit, monstra- 
vit;ue viam ad szculi reducem ac tergiversationi 
vires 2dvexit. Cumque ad locum pervenissent desti- 
natum, subsequentibus inquisitoribus nullis obstanti- 
bus ad prefatum cenobium rugata fronte redeunt. 

16. Quo cum redissent, actoque serutamine quae 
causa discedendi coegisset, respondent se fore telis 
stimulatas diaboli, et mentes nequaquam babere pos- 
se directas. Quz diu dum ab omni congregatione ob. 
jargarentur, et nequaquam cunctarum proficeret 
correptio, divina ultione smbzae percusse meritas 
luere didicere penas. Cumque anxia Mater mona- 
sterii sepeprefata quareret, qux: pons occasio 
foret, et nullatenus veritatem exprimere valeret, 
hortatur iterato ut. inter supremas horas per con- 


^ Non sacramentalem, siquidem ea Matri seu ab- 
b.tissae fiebat, sed spiritualem, qua ex Patrum prz- 
Kcripto monachi «cogitationes malas cordi suo adve- 
nientes, vei mala a se absconse commissa per humi- 
]rm confessionem » ( ut sanctus Pater Benedictus in 
regu'e cap. 7 loquitur) Patri spirituali revelant ac 


B 


D 


nibil remedii capere vellent, inter flagelia clamare 
coeperunt : Sustinete paululum, sustinete, nee pror- 
sus expectantes urgete. Cumque aliz inqoirerent a 
quibus sustineri rogarent, aiunt : Non aspicitis turbas 
Athiopum adventantium, qux noa rapere et abdo- 
cere volunt? Cumque hzc quz aderant terribile 
dictt! mirarentur, audiunt fragorem sup.a cellulam 
et tegumenta personantia, ostiumque cellulae pate- 
faetum vi, ita ut nigrescentes umbras astare cerne- 
rent, et voces crebro eas clamantes per nomina 
audirent, ita ut vix qua aderant signo erucis arma- 
t** ad psallendi officium detenta valeant astare. Tao- 
ti doloris atque maro:ís eventu Mater urget, ut per 
confessionem pandant vitia, et sacri corporis commu- 
nione roborentar. At ill& audita sacri corporis mer- 
tione, garrire dentibus ac frendere coeperunt et 
stridentes dicere : Cras, eras; et interim supradi. 
ctam vocem repetere : Exspectate, ezspectate, susti- 
nete paululum, sustinete. Inter quas voccs eztre- 
mum lialitum dimiserunt. 

47. (nas cum in collegio exterarum. nequaquam 
Mater monasterii sepelire ratum duceret, segregatini 
humandas in extremum sepeliendas foris jubet : 
supra quarum tumulos globus ignis i» modum cly- 
pei intra. triennium s:epe apparuit, praesertim Qua- 
dragesimze diebus uaque ad adventam sancti Paschz 
vel etiam vigilia Natalis Domini ferventior appare- 
bat, simulque voces tumultuintis turbze — multe 
personabant. Inter quas dus: ulutantes erumpebant, 
velut in tormentis resonare soleht : Ve mihi! v» 
mihi! vs mihi! Cernens itaque Mater monasterii 
justam: sententiam 2 justo Judice super injustas ani- 
mas illatam, manifestius damnatarum sententiam est 
aggressa eomperiri ; aecedensque ad tumulum, ex- 
perimento quzrit si cadsvera quamvis putredine 
corrupta iu sepulcro maneant. Jamque mensis ex 
quo functa corpora condita erant przterierat, et 
ecce reperit interius sepulcrum igne exustum, nec 
quidquam terrze residui superesse cadaveris przter 
favillas vestium. Mansit itaque per triennium illatz 
sententiz severitas, ut terror damnatarum timorem 
preberet sodalium remanentium, essetque correp- 
tio viventium poena illata mortuarum; et ex negli- 
gentia vel tepore imo duritia mentis pereuntiam, 
salus ex religione ac vigoris studio propinarelur 


superstitum. 
ái CAPUT X. 


De obitu Landeberga et cantu angelico. 

18. interposito deinde temporum spatio rurses 
consolationis solamina prodierunt. Nam qusdam 
virgo, nomine Landebergs, cum jam extremas prae 
senüs vitm exspectaret amittere horas, omnique 
anxietatum mole vallats, validis ictuata dolorem 


detegunt ad concilium et remedium obtinendum. 
Sanctus Columbanus, in Peenitent., cap. 1: « Detur 
confessio ànte mensam, ante introitum lectulorum, 
vel cuicunque fuerit facile dare. » Qui tamen, cap. 
29, culpam « sacerdoti fatendam » pras.cribit. 


* 


4081 S. BURGUNDOFARAJE VITA. 1081 
slimulis tantummodo exitus vit exspectabat sola. A tanta suavitas odoris cellulam replevit, acsi balsama 


men. Cumque jam adesset vocatio per silentem 
mectem, et omnes qux aegram excubare curabant s0- 
pore depress somnum carpebant, una tantummodo 
segritudine fessa nomine Gernomeda inibi inter so- 
dales pervigil remanserat. Cumque ergo, ut diximus, 
extremos exspeciarel exitus, nubes densa atque rutilo 
quodammodo (ulgore permista stratam operuit, si- 
m uique voces canentium auditz atque exsultantium : 
Centemus Domino , gloriose enim | glorificatus. e«t. 
Ut ergo audivit Gernomeda caneutium personare 
voces, coepit anxia excitare sodales. Sed cum pullo 
modo quanquam excitare potuisset, attentius (Inem 
rei exspectavit, qua paulatim nubem ab strato suble- 
vari, simulque animam a corpore abduci vidit. Cum- 
que jam in altum nubes elevata fuisset, et ejus aures 
eanentium voces non audirent, tum demum aegra s0- 
dales excitare valuit, ac ut correptze debitos cantus 
persolverent monuil; ipsaque per septem deiuceps 
dies gravibus febrium icluata correptionibus, oclavo 
de vitam finivit. 
CAPUT XI. 
De affiuentia olei et aque commutat:one. 

49. Postbze igitur bonitatis ac muneris institutor 
rursus pietatis sum munera largiri non distul t. Nam 
quzdam puella nomine Blithildis intra adolescentiz 
annos in supradicto coenobio est conversa. Qus cuu 
diu regularis discipline babenis confecta immobili 
desiderio colestia prxmis desideraret, ewenii ut 
justus Arbiter justam animam justitie copia plenam 
eaolis condere vellet. Cumque jam in extremis posita 
lumen posceret noctium per successiones Coram 8e 
accendi, et sacrz lectionis praeconia ante se legi, una 
earum qua assistebant vas quoddam oleo lymphaque 
replesset, omnes sopor oppressit: sicque noctis meia 
trsjeeta, absque sodalium solamine xgra noctem per- 
egit. Ruenti ergo diei erepusculo cum matutinas 
laudes Dumino cecinissent, intuita lucernam quam 
oleo lymphaque oppleverat in lacte commulatam, 
quaerit experimentum utrum hoc quispiam sodalium 
commutassct, lile inquiunt : An nescis quia hic lac 
non fuerit ? Tunc zgra ait: Nequaquam * hoc lac oro 
vestram animam consumite, ac inquirere sinite. 
Cumque ille attentius cognoscere vellent, Matrem 
woeant, reique causam indicant. llla itaque ut dili- 

gentüius cognosceret, oleum a lacte separare jubet. 
(umque segregassent oleum a lacte et nihil super 
apecie lactis remansisset, caepiLoleum denuo crescere 
wi uberius a vase manare. Tunc demum he qua 
asstabant Dei virtutem cognovere, quod studio omni 
«eollegerunt et de industria sacrario condiderunt, 
"Festes tunt hujus rei Burgundofara, pontifexque 
Neldensis urbis, et Waldebertus abba Luxovicnsis 
conobil. Nam et egre quedam qux de eodem oleo 
sunt aUrectate, pristine sunt sanitati reddite; Bli- 
tbildis vero omni jucunditate repleta felicem praesto- 
labatur exitum. Qux cum ccelo animam reddidissct, 


^ Surio koc labore ; [orsan, hoc lacte. 


inibi crederes desudare. Quid hoe fuerit ut hanc 
creaturam aqua in lactis speciem verteret, vel oleum 
fluendo multiplicare juberet, nisi quia miseratio di- 
vina aliis ostendere voluit qualiter supradicta nocte 
divina clementia zgram visitavit? Et dum illa soda- 
libus noluit indicare quid vidisset, virtutis sus omui- 
potens visitationis vestigium reliquit. 
CAPUT XI. 
De bestia in iransgressione cibi visa. 

20. Dum magnarum rerum ob boni meriti religio- 
nisque studium collatarum miracula non omisimos 
tradere posteritati, simulque quax ad terrorem dure 
et ignav:e menti profuisse comperimus intimare cu- 
ramus. Quadam etenim puella nobilis gencre ad su- 
pradictum ecenmobium regularis disciplina colla sub- 
mittere venit, sed hon: vite Intentam ac religiouis 
formam aggressus anguis, denuo per transgressionis 
vitium de paradiso evellere excitavit. Gulze aviditatem 
ac esuriem fnrtivo cibo aggressa est satiare: quod 
facinus per spatia temporum non deprehensa patravit, 
nee prorsus alicui ex sodalibus patefaetum est. Cum- 
que ergo diu gule aviditas animam macularet, dedit 
justus Arbiter justam sententiam sujer injustam 
animam, corripuit gravissimum facinus peena graviori, 
ac super fessos artus excitavit odium liciti cibi, nec 
valebat turbata mens aliud quidquam quam furfures 
(rondesque et herbarum agrestium misturem edere. 
Cumque jam per dies multos hzec ultio super animam 


(. transgressione decoptam maneret, etsi hora refectionis 


supradietum cibum adduci postularet, vidit speciem 
apri magni secum comedere, et more ccnoss suis 
cibus gruunio ventilare. At illa pavefacta interregavit 
qux esset, Respondit bestia: An nescis quia ego 
sum? cibos quos asque modo per transgressionem 
comedisti, 1ccum ego comedi, el amodo scias per 
anni circu'um hunc cibum habebis. Permansit ergo 
cibus per vertentis anni metam, nec prorsus aliud 
edebat quam furfures frondesque arborum aut her- 
barum agrestium, et fzcis quse ex eervisi;e reliquiis 
projicitur. Quid enim fuerit ut diaboli voce fragilis 
mens miüserz transgressionis conscia objurgaretur, 
nisi quia presentium paenarum immanitas non sineret 
9nimam postmodum cruciatibus damnari, et divina 


D pietas voluit per eum improperia consentientis de- 


promere, per quem fuerat transgressio propagata ; et 

liunc habere judicem, cujus suasionibus malis diu dc- 

cepta obtemperavera!,ut post poenas illatas cognosceret 

non diabolo sed Creatori debere creaturam obedire. 
CAPUT XIII. 


(Que sequuntur desumpta. ex tomo » Bede el Surío 
desunt, in ms. Could. Compend., in. quo superio- 
ribus continenter. subjicitur. Vita sancti Bertulfi. ab- 
batis Bobiensis. Certe Jonas ubique dum de. Durgun- 
shi ids loquitur eam uti viventem. semper designare 
videtur: « Tesies sunt, inquit. cap. 10, hujus rei 
Buryundofara; » quo momine simpliciter, nullo 
addilo, nisi [orte Matris, eam. ubique appellat, wt 
verisimile videatur ea qud sequuntur subdilitia esse. , 


91. Similiter alia puella nominc Daractrudis cuin 


40905 


NOTITIA IIHISTORICA. 


1021 


Benedictinam ge rend qux? nihil de hujusmodi re A videtur Pseudo-Maximi locus ad annum Christi 559 


cautum habet, dicere nemo audebit. Pratcerea de 
jisdein rebus diversissima utrobique, scilicet in Fru. 
etuosi et Benedicti regulis, sanciuntur ; quod per sin- 
gularia demonstrare capita facillimum esset. Ex qui- 
bus omnibus hucusque adductis contrarium potius 
ei sententie, qvam  Denediclini recentiores propu- 
grant de fructuosl. inonachatu, colligere dehemus. 
Quod similiter de his dicimus qui ad Augustiniauum 
ordinem referunt (a). Sed jam ad opera. 
Prxcipuum hzc regula est sz pius laudata, quam 
fecisse eum monachis in Coumplutensi, seu Compluti- 
censi, monasterio a se susceptis indicare id videtur, 
quod quadragesimam quamdam pro festivitate san- 
ctorum Justi et Pastoris, quibus hocce dicatum fuit 
snonasterium, indixerit (Cap. 18 prioris partis). Di» 
visa bxc est in duas paries, quaruin posterior spee 
cialim dicitur Regula monastica communis, in Edi- 
tione quam regularum Codicis a sancto Denedicto 
Anianensi abbate collecü e Romana Vitalis Ma»cardi 
officina anno 1661 Lucas llolstenius vir clarissimus 
exire lecit. (b). Qui titulus ex illis qu:e adducta nu- 
per sunt, ex capite sexto hujus partis verbis, placuil 
sancie communi regule, comprobari videtur. Me- 
nardum tamen (Praf(at. 2 ad Concord. regul.), alieri 
et alteri Fructuoso priorem et posteriore: regulam 
Libwere scius quam utique mentem instillasse ei 


hasterii sancla Patrum precedehtium sancsit au- 
toritas uno in cenobio thristo nos precedeute 
hauitemus. et quicquid pro salutem animarum no- 
sStrarum admauntiare, docere. afguere. increpare. 
impetrare. excommunicare. vel emendare volueris. 
humili eorde. inteniá mente. desiderio ardente, 
divina gratia opitulante inexcusabiliter. domino fa- 
bente adimylebimus. Quod si a'iquis ex nobis contra 
regulam et luum preceytum murtmmurans. susurráns. 
&oniumax. inobediens. vel calumuiator fuerit. tunc 
habeas polestatem omnes in unum congregare. et 
lectain quoram omnibus regulam puplicum probare. 
el flagellare. uel excommuuicaré secundum intuylu 
culpe. unusquisque nostrum realu suo conuinctus 
suscipiat. Si quis sane ex nobis. quod ualde execra- 
"tur regula. uel omnis scriptura. aliquis occu!te Con- 
eilium cum parentibus. iermanis. filiis. cognatis uel 
propioquis adprehenderit siue consilio abbati ucl 
Sancte communi regule. habeas potestatem in nos in 
unumquenque qui hoc temtaberil per sex menses 
indutum tecmeu rasum aut cilicio discintus el dis- 
ealciatus in solo pane et aqua in cella obscura opus 
exerceat. excommunicatus. Quod si aliquis ex nobis 
ista prona sua uoluntate uoluerit agere poenitentiam. 
extensus nudo corpore septuaginta et dua flagella 
quoran omnibus accipiat. et deposita veste mona- 
sterii indutus aliquod scisum laycale eapians. den- 
$2» in lenebras nocte cum confusione eL nota a ce- 
nobio excommunicatus euellatur. Promitiimus etiam 
deo et tibi patri nostro sabarico abbati. ut si ex no- 


(Bivar. Edit, p. 512) constituentis « Constantium in 
agro Bracarensi sanctum quemdam Fructuosum Be- 
nedicinum abbatem, sancti ftomani discipulum. » 
Sed quidquid de boc antiquiore Fructuoso et Ito- 
mano ejas magistro, in llhispauiis diem suum ob- 
eunte, cujus alibi memirit idem Pseudo- Maximus 
(Ad an. $68, n. 13, p. 495, 510), ab eoque Menar- 
dus, non otunino tamen rei sive auctoris fldei certus, 
liabuit, commenta sunt vanissimi capitis, qux et in 
Codice Estepano. seu fragmento, quod ad calcem 
excudemus, Dextri, Maximi, et Luitprandi primor- 
diali illo desiderantur, et iis qux de sancto Romano 
in Galliis abbate Gregorius Turonensis (De Vitis 
Patr. c. 1) :qualis. ejus in viri ejusdem sancti Vita, 
quí uno ante sanctum Benedictum szculo vixit, 
ut Martyrologi omnes (28 Febr.) referuut, contraria 
sunt. 

Pro omnibus adi sis, lector ingenue et veritatis 
amans, Godefridi Henschenii commentarium prz- 
vium ad. saucti. Romani Jurensis abbatis Acta die 
28 Februarl.; el confer cum Bivarii ad Maximuin, 
Tamaii, Cardosique in Martyrologiis Hispano et Lu- 
Silano, aliurumque hujus secta hominum, quorum 
idola Dexter, Maxiuus aliique flculuei suut historici, 
rationibus, conciliationibus, tergiversationibus, hzx- 
sitationibus, in Humani historia, futiiitatis et vahi- 


tibi domno nostro pedes deobsculare et nostra hu- 
nil ter querella sugerere. et tu nos patienter iubeas 
abscultare el communi regule constitu:e cerbice liu- 
miliare et corripere et emendare. Quod si corripere 
te minime uolueris. tunc habeamus et nos potesta- 
tem de altera monasteria abbates de conlatione no- 
slra inuitare. el quoram eos te corripias. et ta nobis 


Accepta regula perficias. et nos tibi discipuli subditis 


et adoptibi filii humiles ouedientes in omnibus reco- 
noscas. et Christo sine macula nos offeras. Amen. 
$c sunt nomina qui manus suas sub.criptione vel 


C signum in hoc pactum fecerunt. » 


Subscribunt autem huic pacto bini supra octo- 
inta, in quibus «Alostus presbyter ; Manuel Con- 
essUr ; Sarra. . . [F., Saraceuus| presbyter; , . . muo- 
diyus presbyter et confessor ; DBretus diaconus ; Re- 
cesindus abba; Fuudilani subdiaconus ; » reliqui 
nionachi atque inter eos : « Leobitli monacha ; Lo- 
ziànà monacba ; Eras monaelia ; » et paulo iwferits : 
t Teudildi inànu mea monacha ; alia Tbeodildi manu 
mea monacha; Maria manu mea monacha ; Froils 
manu mea monacha ; Euaeza manu mea monacha ; 
Sontrildi manu mea monacha ; Adosinda cum fila 
mea Frie. maria ubi nos trademus cuu omne nostra 
facultate monache. » 

Videlur autem loc pactum e communi Fructuosi 
regula, cujus bis meminit, descendere. Certe in eo 
suut plurima tum ad monasticam ejus zvi in llispa- 
nia disciplinam spectantia, tum ad monasteriorum 
collationes, abbatumque seu prapesitorui iisdein 


bis sliquis. sine benedictioneni de fratres aut tuo D lieracclhjiam, et& maxime ad prima vagientis tunc 


imperio per uiüum ad aliqua !oca ad liauitandum 
—»nsire uoluerit! liabeatis potestatem incautam eius 
rsequi uoluptatem qui hoc teimtaverit, el comprze- 
ensun ad regule censum reducere! et si aliquis eum 
defendere voluerit aut. presbyter aut uonachus aut 
quilibet layci. ei vestram munitionem. aui ila ulte- 
Fius a se eum retinere voluerit. communicatio 
fllius irrita sit a diabolo. et participatio illius cum 
juda traditore sit in inferno! Et iu. presenti seculo 
excommunicatus permaneat 3b omni cxtu chrisua- 
Borum qui boc lecerit! Certe si quod credi nefas 
e»t! tu doinnus quod deus fleri non patiatur. si ali- 
quis ex nobis injuste. auL superbe. aut iracunde. aut 
certe uaoum diligere et akeruin. liboris odio conte- 
mbere. bunum imperare et alterum adolare blandi- 
li excusare! tunc et nos habeamus potestatem non 
superhe nea iracunde per unumquemque decania 
preposito nostro. queriwounia inferre! et prepositus 


Hispani sermonis crepuudia, qux non facile alibi 
invenias. Quis autem bic Sabaricus fuerit? Dicain 
verbo. Ex immonacho et abbate, Duiniensis primum 
presul, eaque sede a Mauris diruta ad Mindunien- 
sem Ecclesiam iranslatus, quam rexit ab anno 907 
ad 922 ejus nominis Secundus. Fuit etiam sancii 
Rudesindi episcopi postea Minduniensis institutor ; 
exstalque ejus memoria in epigrammate consecra- 
lionis ecclesi:€& sancti Petri Montensis apud cl. Flo- 
rezium, t XVl, pag. 132, et Iusior t. XVIll, a 

(a) Ant. a Purificatione, in Chronol. monastica 
Ulyssippune edita 1642. 

(5) Ms. exstat pluribus in locis. Codicem monaste- 
rii de Carracedo Cisterc. ord. Morales vidit. Alte- 
run sancti Petri de Aslauza Sandovalius ; alterum 
Nucalensis monasterii Divarius, uU relert ipsc gl 
Maxiinum, pag. 551. 


1095 


tatis plenis, quo luto hierere oporlet eos qui, quam- A 


vis alias docti ac probi sint, horum pseudonumi- 
num 
Conspergunt aras, adolentque altaria douis (a). 


Fragmentum quoque exstat quoddam De diversi- 
tale culparum. swper regulam sancti. Benedicti, quod 
in nonnullis libris znss. Fructuoso ascribi solet. In- 
diguum tamen id Fructuoso esse Mabillonius rei auctor 
fatetur. 

Paulo Kmeritensi diacono acceptam referre nos 
debere quorumdam carminum sancti Fructuosi noti- 
tiam apud Moralem legimus (Lib. xn, c. $6, fol. 51), 
duorum scilicet epigrammatum in laudem Narbonen- 
sis episcopi cui l'etro nomen, regisque Sisenandi, et 
cujusdam diaconi (5). . |. 

Exstare quoque ait in Complutensis majoris col- 
legii libro ms. epistolam ad lteccesvinthum regem (c) 
scriplam, qua precari eum videlur ut cum quibus- 
dam nocentibus clementer se habea!, in quo ejusdem 
temporis res agi videtur, quam concilii octavi To- 
letani Patres toto secundo capite satis prolixo expe- 
dire sunt conati. Edita fuit epistola liec a D. Lau- 
rentio Ramirez de l'rado in Luitprandi operum cul- 
lectione Antuerpiz ex officina Plantiniaua Baltbas- 
s2i:is Moreti, anno 1640, sed tanquam ex collectione 
Juliani sancte Juste Toletanze archipresbyteri qua- 
rumdam veterum praesulum epistolarum (d). Julia- 
nus nempe nostr: zelatis, eas quas iu mss. Codici- 
bus, quorum copiam habuit, lectu dignas existima- 
vit, in unum a se coactas, Juliano illi antiquo, si 
vere aliquis fuil, supposuit (e). 

At quam impudenter ideni Pseudo-Juliauus, prx- 
frac audaci: bipes, nostri Frucluosi historiam 
suis faedare fabulis ausus fuit! l'ertinent buc ex 
portentoso Adversariorum ejus opere, quingentesimus 
decimus cum duobus sequentibus numeris, iu quibus 
hoc :n primis falsum est (Advers. 510), Conantium 
episcopum, sub quo ut in ejus refertur Vita Fru- 


S. FIRUCTUOSUS BRACARENSIS EPISCOPUS. 


quam l'alentino episcopo, (h^) quem elogio suo flil- 
dephonsus commendavit? Accedit vicinitas Bergi 

sis territorii, unde se Frucluosus ad Conautii epi- 
scopi disciplinam proripuit, longe major cum Pa!en- 
tina, quam cum Toletana urbe. 

Nedum quoque plusquam Gordium continet, non 
quidem ficulneo scindendum gladio, Fractuosum 
anno 607 fuisse monachum sub Conantio moaache 
Agaliensi Toletano (i) przsule; qui Copantius (si 
revera fuit aliquis Toleti hujus nominis praesul) anne 
6200, juxta Maximum, Adelphio successerit, codom- 
que anno, aul. sequeuti, sive, ut. plurimum, tertio, 
juxta Julianum (In Chron , num. 515) martyr in Gal- 
lia Narbonensi factus, locum Aurasio vacuum reli- 
querit. Fal:issimum quoque est Iteccesvintbam re- 
rem dedisse multa Complutensi monasterio, ac si 
(ujus fuerit privilegium quod de Compludo vocamt, 
anno 645 indutum, et non Cindasvinthi, de 
Morales, lib. xu, cap. 26, exstatque apud Tainaium 
die 16 Aprilis (Pag. 677). Deinde, num. 511, Pseu- 
do-Jul.anus Sisenandi tempore floruisse refert epi- 
scupumm Dracarensem sanctum Petrum, postea Nar- 
bunensem, ad aunum 646 mortuum ; quod factum 
celebrare ait epigrammate quodam Laune sanctum 
Fructuo:um nosirum. locce carinen illud est de quo 
nos supra. 

Sed Petrum illum Narbonensem episcopum a Fru- 
ctuoso celebratum, Bracareuseim antea episcopum, 
floruisse Sisenandi teumpore, merum somnium est. 
Nam vel floruit Sisenandi tempore adliuc Bracareu- 
sis, vel Narbonensis, jam episcopus. Narbonensem si 
dixeris, opponam Selvam hujus sedis antistitem 
aliero post Isidorum lHispaleisem loco sedisse, qua- 
tuorque slios metropolitanos przecessisse in couciio 
Toletano 1v, quod babitum fuit auno tertio Si»enaadi 
regis : quain proedii:s prarogativam ex antiquieri 
ordinatione provenientem, incredibile est triceunali 
recentiorem, hoc est, ejusdem Sisenandi, episce- 
puin consequi potuisse. Aliter enim non potuit qua- 


cluosus alique tempore vixit, (f) non Palentinum C tuor aliis antistare, quain si quatuor illi intra sie 


fuisse illum «cujus sanctus llildephousus menminuit 
episcopum ; sed Agaliensem Toleti abbatem, ex qvo 
ad ejusdem ujbis sedem ascendit. Couautium, fa- 
teor, aliquem, alias Venantium, inter Adelphium 
et Aurasium, Toletanum episcopum habet Loaisz 
catalogus, largeque (g) jseudo - historici ficulnei 
huic nomini favent. Sed cum sanctus. lHlildepliousus 
disertissimis verbis Aurasium post Adelphbiuimn refe- 
rat (De Script. eccles., c. 5) huic Ecclesie datum 
episcopum Íuisse, non est cur ei fidem derogemus. 
Et cuinam alii credas Conantio tributum fuisse viri 
sanctissimi elogium ab auctore Vite saucti Fructuosi 


(2) Regulz sancti Fruciuosi, bujus meminerunt 
v rius Eboracensis archiepiscopus, Burchardus 

ormatiensis, Benedictusque Auianensis abbas, lo- 
cis ab llenschenio adductis in prefauone ad Vitam 
sancti Fructuosi 16 Aprilis. 


breve temporis intervallum omnes met opolt? or- 
dinati fuissent. Si autem Bracarensem adhuc ep.see- 
pum sub Sisenando vixisse credideris, adinilto nibil 
contrarium ex ejusdem concilii ordine subscriptie- 
num peulo ante considerata insurgere; nam qued 
in eu Julianus Dracarensis episcopus interfeerit, 
duosque alios metropolitanos, Justuru Toleranurm et 
Audacem Tarraconeusem post se habuerit, non om- 
uino evincit Julianum veterem jam tuuc fuisse Drs» 
cara episcopum, neque intra idem Sisenandi tries- 
nium tain ipsum quam. Petrum a Fructuoso decana- 
tui przesse Bracarz liaud potuisse. Ex saucto lil 


ag. 985, exstat. Fructuosi presbyteri epistola ed 
raulionem, hoc iuitio : Scripture sacre, etc. Vide- 
tur autem Frueiuosi nostri esse atque in Bergidesi 
monasterio scripta: « Supplex (inquit) suggero s. 
pro wercede tua de Collationibus Casiani illum:'nes 


(P Habentur bina hzc epigrammata in Codice p) monasteria ista; » et paulo inferius: « Nos 


&vsxcopape legis bibliothecze Mairitensis, e quo ea 
toto: kV lüisp. Sacr., p. 152 seq , cl. Florezius in- 
tul;t. 

(c) Penes nos babemus ex Codice Gothico olim 
Ecclesiae Ovetensis, nunc autem bibliothecze Tole- 
tans, Quam in collectione nostra càv 'Avsxóótov. 
(quamvis a Ramirezio luce donatam) cultiorem ac 
einendatiorem iterum forsan luci publicze cointuitte- 
inus. Canb. pE AGUIRRE. 

(d) Exsiat item iu Codice Escurialensi sseculi x, 
Digraum., et plut. 1, n. 14, sub lac rubrica : 
Epistola domni Fructuosi a domno [lecesuindo rege 
direcia pro cwlpaios quos  retinebalur de tempore 
domni Scindani (id est Scindasvintbi, ut «à mwinih 
Gothica dialecto quasi appendix et cauda sit nomi- 
num Scinda el Reccei). Incipit : Vereor ne sep. avg- 
Verendo glori& tesire, etc. 

(e) Apud cl. llisp. sacr. continuatorem, t. XXX, 


positos et Occidentis tenebrosa plaga depressos nea 
despiciatis, ete. » Consonat Biaulien:s responsam 
in quo legitur, p. 587: « Felix tu (Fructuose) qui 
hujus mundi coutemuens negotia praeelegisti ot 
sancta... Felix illa eremus et vasta solitudo, que 
dudum tantum ferarum conscia, nunc :uonacboroa 
pet te congregatorum laudes Deo preciueutium bs. 
Litaculis est referta, ete. » 

(f) Quamvis boc credat Mabillonius, in mous M 
sancti Fructuosi Vitam. 
) Menmur, ad an. 600, n. 1; Julian, in Chros., 


(h) lta censuere Morales, i. xi, c. 55; Loalss. 
ad coue, 'Tol. x, p. 504; Acufía, Hist. de los Obispe 
de Braga, part. 1, c. 86; Sandoval, in Fundatiopibus, 
fot. 16; Bivar., ad Ma«x., p. 705. 

(i) Uti dicitur in eodem (Advers. 510). 


1097 


REGULA MONACHORUM. — MONITUM. 


14093 


defonso enim certum est (De Script. eccles. c. 8) A audit, episcopum parum deceat nulla spe majoris 


Justum Toletanuin trium annorum duntaxat episco- 
pum, ejusdem regis Sisenandi tempore, noveude- 
cimque ante eum diebus obiisse; el consequenter 
sub eodem rege, qui tres annos et üandecim menses 
regno praíuit, creatum fuisse. Quo cum bene stat 
Justo Toletano antiquiorem vel paucis diebus Julia- 
num Bracarensem, terijo Sisenandi anno, fuisse ; 
atque in. Petri sub ejusdem Sisenandi principia flo- 
rentis locum succedere potuisse. 
Attamen inde, ne in praeceps sese dent, statim 
em revoeare debent Pseudo-Juliani defensores. 
ateri enim his necessarium erit Petrum ex episcopo 
Bracarensi Sisenandi tempore translatum fuisse ad 
Narbonensem Ecclesia : quod. preterquam quod 
Bracarenses male habebit, sanctissimumque, qualis 


fructas zqualem pro €quali commutre sedem, im- 
ibile faetu est ; cum concilii iv Toletani tempore 
srbonensem Selva habuerit vetus antistes, Julia- 
nusque Bracarensem, et adhuc Petrus iu vivis fuerit, 
Vixit enim, eodem Pseudo-Juliano teste, usque ad 
646. Quonam ergo abiit Petrus, cum sub aunum 
654 aut circiter, et Sisenandi initia, locum fecit in 
Bracareusi Ecclesia Juliano? Nam plena tunc tem- 
poris erat. Narbonensis cui jam diu prefuerat, 
prafuitque etiam usque ad 633 annum quo sexto 
concilio Toletano interfuit Selva. His salebris cum 
se extricaverint, Achillem eorum nonnihil habebi- 
inus. Et jam satis multa. Sed tanti constare selet ea 
uz antiquitatis specimine sese veuditant fide quam 
orte invenerunt exauctorare. 





SANCTI FRUCTUOSI 


BRACARENSIS EPISCOPI 


REGULA MONACHORUM. 





[Ex Brochie, Cod. Regolarum.] 





MONITUM IN REGULAM SEQUENTEM. ' 





Dues 
sus, regio Gothorum sanguine ortus, et ab adolescen- 
tia vita monasticse cultor, primo Complutensis abbas, 
deinde episcopus Dumiensis, ac tandem Bracarensis 
archiepiscopus, multorom monasteriorum Pater et 
coaditor. Primam regulam ex sancti Benedieti disei- 
plina desumptam pro monacbis suis Complotensibus 
conscripsit; secundam pro hominibus cujusvis sta- 
tus et eonditionis. Prior ergo sancti Fructuosi regula 
leage ante iniium episeopatum scripta erat in usum 
Complutensium monachorum, quibus primum inona- 
sterium eondidiL, continetque Xxv capita; circa ea- 
pitum tsmen numerum in impressis aliquod discri- 
men inveniter, quam in mss. Codicibus, prout vir 
doctissimus Mabillonius notavit in suis Annalibus 
Benedictinis, tom. 1, ljb. xiu, et alibi, obi bujus 
regulae convenientiam cum regula sancti Benedicti 
describit, quod vix ovum ovo sit similius; eum san- 
ctus Fructaosus passim sancti Benedicti sententiss et 


regulas monasticas seripsit sanctus Fructuo- B merentur, utpote sub quadam specie monastic:e pro- 


fessionis viventes, Contra hunc abusum surrexerunt 
concilii llerdensis Patres, qui in canone tertio de- 
cernunt ut. nullus laicus vel ecclesiasticus capellam 
vel ecclesiam ab illis sedificatam auderet in speciem 
vel formam monasterii erigere, nisi congregato ibi- 
dem collecta viveret secundum regulam monasticam 
ab episcopo approbatam , et juxta leges dioecesanas. 
Nullus autem hunc abusum gravius insectalus est 
quam sanctus Fructuosus, prout ex exordio bujus 
regul:* communis omnino constat, ubi talia conven- 
Hcula uou monasteria, sed animarum perditionem 
appellat, etc. Et, ut huic malo obviam iret, pro illis 
hominibus vere ad Christum conversis hanc suam 
secondam regulam condidit, binis reliquis amplius 
temperatam , atque utriusque sexus infirmitatibus 
magis accommodatum, ita ut novum monasticse vitse 
enus introduxisse videatur, Nam , juxta hanc regu- 
am, in monasteria admittebat senes et. anus, con- 


institutiones , imo non raro ipsissima verba in suas (; jugatos etiam utriusque sexus cum liberis suis septi- 


regulas transferat. Sccunda regula xx capitula con- 
tinens , qus et communis dicitur, ab altera adeo di- 
versa est, ut cl. Menardus existimet illam non com- 
pusuisae sancium Fructuosum jam anno 670 defun- 
cum ; sed nunquam mon laudandus Mabillonius 
contrarium probat, et ar iunenie iucontestabilis ad- 
ducit in suis observationibus przviis ad bujus sancti 
episcopi Vitam inter Acta sanctorum ordin., sancti 
Benedicti reperiendam. Et quidem hzc regula com- 
munis a sancto Fructuoso conscripta videtur post 
sdeptum episcopatum , ad auferendum intolerabilem 
abusum jam aliquo tempore apud Hispanos grassan- 
tem, quando nimirum, nullo liabito sexus discritnine, 
conjugaii simul cum uxoribus, liberis ac servis , do- 
micliia sibi in modum monssterii componebant, suis 
cupiditatibus inservientes, atque luxuriam, avaritiam 
ei superbiam excolentes, nulli regula monpastiez 
astricti, nec alicui preposito vel abbati regulari 
subjecti ; quem enim suum abbatem appellabant, illi 
noa adeo 
bant. id vero vitx rustic:e genus ideo multi laici ele- 
gerunt, ut hoc pacto a publicis curis et tribuus exi- 


ParRoL. LXXXVIII, 


mum annum iela!is egressis; ila tamen, ut viri cum 
filiis seorsim degerent in monasteriis a sequiori sexu 
separatis ; quemadmodum et femina cum suis filiabus 
vivere debebant a viris separata ; ita ut quilibet sexus 
habuerit suos distigctos superiores, viri abbatem, 
feminze abbatissam, sive quoscunque alio« superiores 
a regula preseriptos. Denique sanctus Fructuosus iu 
omnibus suis regulis professionem, quam vocamus 
monachorum, appellat paetum, quo initiandi promit- 
tebant 8e omnia cenobii sui instituta observaturos, 
neque —€— ab ejus districtione vel iantisper re- 
cessuros. Hujus pacti specimen etiam in regula san- 
cü lsideri iuvenit Mabillonius, quod et ex Codice 
vetustissimo Lirinensi desumptum suis Annalibus Be- 
nedictinis inseruit tomo I, lib. xii, pag. $63. 
longe prolixius est pactum sancti Fruciuosi hie a 
caleem hujus regule communis appositum, incipiens 
a quadam professione fidei einillenda eirea myste- 
rium sanctissinz Trinitatis, quam faciendam publice 


pareban! , quam voluntates suas approba- D exisiimavit recte piissimus episcopus, ob latescenteu 


forsan adhuc Lseresin Arianam apud flispanos. 


33 





S. FRUCTUOSI BRACARENSIS EPISCOPI 


1109 





INCIPIUNT CAPITULA REGUL;E S. FRUCTUOSI EPISCOPI. 


!. De dilectione Dei et proximi. 

2. De orationibus. 

5. De przyositis, vel officio. 

4. De habitu et veste monachorum. 

9$. De mensis. 

6. De operatione. 

7. De ferramentis, vel utensilibus. 

8. De obedientia, et sessione monachi. 
9. De hebdomadariis. 

10. De hospitibus, peregrinis, vel infirmis. 
11. De nitore et affectu monachi. 

13. De cautela monachi. 

15. De delictis. 


14. De excommunicatis. 

15. De clamosis et lascivis. 

16. De meudace, fure, et percussore monscho, 
17. De culpatis. 

18. De jejuniis. 

19. De cibis. 

20. De ofticio abbatis vel prepositi. 

21. De conversis, qualiter debent suscipi. 
22. De professioue conversi. 

25. De primi conversione. 

21. De senibus. 

25. De die Dominico. 


Expliciua capitula. 





INCIPIT REGULA 
A. D. ET P. N. FRUCTUOSO EDITA IN PACE. 


CAPUT PRIMUM. 
"De dilectione Dei et proximi. 

Post dilectionem Dei , et proximi, quod est totius 
perfectionis vineulum, et summa virtutum , hoc de 
reliquo ex regulari traditione conservari in monaste- 
riis definitum est. Primum incumbere orationi nocte 
ac die, et prefinitarum horarum observare mensu- 
rain ; nec vacare ullatenus, aut torpere a spirituali- 
bus quemquam operum exercitiis diuturnis tempo- 
ribus. 

-CAPUT 1l. 
— "De orationibus. . 

Trim hors observasnd:e mensura sancita est, di- 
cente Propheta : Mane astabo tibi , et videbo te, quia 
iu es Deus nolens. iniquitatem (Psal. v). Et iterum : 


B conscientiam proferat ante Deum. Post deinde adeua- 


tes cubilia summo cum silentio, et babitu tacito, 
gresspque quieto , nec ullus se vel ultra cubiti spa- 
tium juugens ad alterutrum , vel saltem alium respi- 
cere audens , pergat ad lectulum suum , ubi tacite 
orationi insistens, psalmosque recensens, ultimo ora- 
tionem suam quinquagesimi psalmi recitationem at- 
que orationem consummet ; nec strepere, nec mutire 
ausu$, aut excreare, cum gratia nocturni somni €a- 
piat silentium. 
CAPUT Ilf. 
De praepositis vel officio. 

Prsepositus sane in imedio consistens dormitorio, 
quoadusque cuncti quiescant, omnibus jara cubaoti- 
lus circumeat silenter lecta singulorum, ne quis aut 


Ad te orabo, Domine , mane exaudies vocem. meam C tarde se jactet, aut extra regulam occultis mussits- 


(bid.). Secunda quoque inter primam et tertiam 
constituta quasi quidem limes ponitur; une et a 
monaeliis necesse est ne otiosa ducatur. ldeo consti- 
tutum est ut trino psalmorum obsequio frequeutelur, 
qu:e et prima cousummel officium , et subsequenter 
tertie incipiat scandere gradum. Ita quoque in, reli- 
quis institutum est hunc servandum esse ordinem 
horis, tertia, sexta, nona, duodecima videlicet, atque 
vespera, uL ante el post trinas has legitimas horas 
peculiares orationes prosequantur obsequia. Nocturno 
igitur tempore prima noctis hora sex orationibus ce- 
lehranda est ; ac deinde decem psalmorum concentu 
cum laude ac lienedictionibus consummanda in Ec- 
clesia est. Deinde valefacientes invicem, et reconci- 
liationi ac satisfactioni alterutrum insistentes, laxant 
mu'uo debita, et pietate prona, qui segregati a ccetu 
[raterno ob negligentiam suam fuerant merentur in- 
dulgentiam. Cum demum pergentes ad cubilia, atque 
in unum euncti coeuntes ob perfectionem pacis, et 
reorum absolutionem , cantatis tribus psalmis, juxta 
morem, cum laude, et benedictione , Symbolum 
Christiane fidei communi 'omnes recitent voce, ut 
fidem suam puram coram Domino ostendentes, si 
quod dubium non est fieri vel accidere, ut nocturno 
quisquam tempore evocetur a corpore, commenda- 
tun jam fidem suam, ct expiatam ab omoi scandalo 


tienibus vacet ; et ut plenius perscrutans gesta sia- 
gulorum , et merita intelligat, quem quomodo vene 
retur atque suscipiat, Similiter et sut decanus alius, 
aut quisquam e [ratribus bene probatus assistat ia 
secessu communi, quousque quieti se tradant cuncii; 
ne aut fabulas inter se ventilent vanas , aut ridiculis 
studeant, aut quodlibet noxiale vitium consuesecaat 
Quia institutum est regulariter nullum omnino me- 
nachum in secessu loqui debere, sed aut psalmos 
receasere, si plures sunt, aut certe aliquid meditari 
voce, si solus est. la ante mediam surgentes noctem 
duodenos per choros recitent psalmos, secundum 
consuetudinem, prius tamen quam surgant czeteri, 8 
vigiliariis fratribus praepositus excitelur, et cum be 
nedictioné sua et signum 1noveatur, et cunciorug 
lectula ab eo priosquam consurgant strenue visites 
tur. Hoc quoque in omnibus nocturnis oratjonibes 
gerat, ut semper prior surgat pr:positus, quam sd 
consurgendum reliqui monean'ur, ut ipse videat quii 
quomodo jaceat , ne aliquam lasciviam per incariam 
quietionis sus dormiens incurrat. Post pausante 
paululum medium noctis persolvant officium, wbi 
quatuor responsoria sub ternorum psalmorum divi- 
sione concinantur. Sic post mediam noctem , si ble 
mis tempus est, sedentibus cunctis, unus medio re- 
sidens releget librum, et ab abbate, vel a p. rposito, 


3101 


REGULA MONACHORUM. 


4102 


disserente cxteris simplicioribus quod legitur pate- A stiri. Subolx sane, acus, ac fila diversa pro con- 


Sat. Quod quidem et zstate post vesperam conser- 
vetur, ut priusquam compleant liber legatur. lta 
denique duodenis ilerum caniatis psalmis adeant 
cubilia, paululumque quiescentes , gallicinio jum $0- 
pante, recitatis tribus psalinis, cum laude et bene- 
dictione sua matutinum celebrent sacrificium. Quo 
peracto, quia meditationi incumbendum est, mox ut 
ad locum consuetze. meditationis pervenerint, ternos 
recitent psalmos, et. orationem ex integro finjentes, 
meditentur usque ad ortum solis. Sane in omnibus 
horarum singularum orationibus, nocturno ac diuruo 
tempore, ad omnem psalinorum (inem , gloria can- 
tantes Deo prosternentur in terram, eo scilicet or- 
dine, ut nemo prius seniore aut incurvetur, aut 
iterum surgat, sed omnes summa «qualitate consur- 
gant, extensisque ad colum palmis orando per- 
sistant, sicut et aequaliter merguntur. Sabbatorum 
vero et Duminicarum noctium curriculis , seno mis- 
sarum super adjecto oflicio, senis eliam missis vigi- 
lie cum senis responsoriis celebrentur, ut Resur- 
rectionis dominice solemnitas ampliori officiorum 
psalmodia magis honoretur, quod et praecipuarum 
festivitate wissarum praecedente nocte competenter 
olticiorum genere de qualibet solemnitate semper est 
celebrandum. 
CAPUT IV. 
De habitu et veste monachorum. 


Vestimenta non multa nec superflua sint ; duabus 


tantum cucullis villata et simplici, et uno palliolo, C 


ternisque tunicis, et staminiis duabus cujusque ne- 
eessitatis querimonia sufficienda est. In ipeis quo- 
«que caleeariis hoc utendum est, ut. hieme pedules 
ealeeent, qui voluerint, a die Kalendarum Novem- 
brium usque ad Kal. Maias ; reliquis zestivis mensibus 
caligarum tantum solatiis muniendi sunt. Femoralium 
usus cuiquam est permittendus, maxime his qui mi- 
nisterio implicautur altaris. Sed et hoc qui studere 
voleerit, reprehendendus non erit, cum hucusque 
B&ac eonstet pleraque huic usum monasteria etiam 
in bis regionibus non habere. instrumentis compe- 
tens adhibenda est disciplina, nec amplius quidquam 
ab sliquo requirendum, quam unum siragulum, cal- 
nabenque villatum, mappulam, et duabus lanatis 


suendis, emeudandis , sarciendisve vestibus , ipsi tri- 
buenda sunt ab abbate ; et cum necessitas poposcerit, 
lavandi atque emendandi babeat facultatem. Quidqui 
in vestimentis, calceamentis , vel lectariis monacho« 
rum vetustum fuerit, dum nova percipiunt, totum ab 
abbate pauperibus erogetur. 
CAPUT VY. 
] De mensis. 

Cum hora nona ad vescendum convenitur, dicto 
psalmo, residentibus aliis, unus legat in medio. In 
cibo sit strepitus nullus, nemo cormedens loquatur. 
Si quid deest in mensa, is qui przest signo dato vel 
putibus silenter petat, et indicet ministranti quid 
inferri, vel quid auferri, sit a mensa necesse. Prius- 
quam ad mensam con veniant, przcedat oratio, Post- 
quam a mensa surrexerint, sequatur oratio; nec 
ante quisquam alicubi presumat progredi, quam 
eoram altario Christo gratiarum vesolverit actio - 
nes. Carnem cuiquam nec gustandi, nec sumendi, 
est concessa licentia ; non quod creaturam Dei ju- 
dicemus indignam, sed quod carnis abstinentia uti- 
lis et apta monachis zstimetur. Servato tamen mo- 
deramiue , pietatis erga! zgrotorum  necessitudine« 
vel lonfe pro(icisceutium qualitates, ut et vola. 
tilium esibus iufirmi sustententur, et longinquo 
itineri destinati. Si aut a priucipe , vel episcopo spe- 
rantur, pro benedictione et obedientia degustare non 
metuant, servantes apud se de reliquo continentiam 
consueiam. Quod si quis monachus violaverit, et 
contra sanctionem regula usumque veternum vesci 
earnibus presumpserit, sex mensium spatio retru- 
sioni et poenitentiz subjscebit. Vivant enim solis 
oleribus, et. leguminibus, raroque pisciculis fluviali« 
bus, vel mariuis ; et hoc ipsum quoties se opportu- 
nitas fratrum, vel festivitas solemnitatis dexerit 
alicujus, servata in his et similibus causis discre- 
tione inajoris. Per dies singulos vini potionibus 
sustententur, juxta providentiam tamen abbatis, vel 
prepositi, hzc ipsa potionis parcimonia temperetur ; 
jta duntaxat, ut inter quatuor fratres sextarius divi- 
datur. Sabbato vero vel Dominicis diebus ad vespe- 
rum una potio adjiciatur. Quilibet ex monachis jeju- 
nium solvere nou praesumat, nec priusquam in com- 


pellibus arietum. Quidquid in veste, vel cultu est [ !nune reficiant cum cateris, vel postquam refecerint, 


monachorum , non peculiariter apud unumquemque 
habendum, sed sub manu unius fratris spiritualis in 
una cella recondendum est; quique cum necessaria 
poposcerit, petenti cuiquam cougrua statura muta- 
toria tribuat ; nec quisquam e monachis suum asse- 
ren$ dicat : codex meus, tabulze uez, vel reliqua. 
Quod verbum si de ore ejus effugerit, paenitentia 
subjacebit, ne velut propria qualibet in morasierio 
babere videatur; sed sint illis, sicut scriptum est, 
omuia communia (Act. 1v). Unde et studere iisdem 
custos debet, ut summam in his vestibus deligenuis 
habeat solertiam, et cuique, ut dictum est, apta dis- 
tribuat. Nec quisquam de hoc murinurare przsumat, 
cuin sibi distributa aliorum conspicit indumenta ve- 


quidquam quod ad potandum vel edepdum pertinet 
gustare vel contingere audeat, vel occulte quodlibet 
peculiariter recondere, vel habere prasumat. In 
praecipuis solemnitatibus tria pulmenta et totidem 
potiones fratribus prebeantur. 
CAPUT VI. 
De operatione. 
in operando hsec ratio observetur. Verno, vel 
sstate, dicta prima, commoneantur decani a pra- 
posito suo quale opus debeant exercere, atque illi 
reliquos admoneant fratres ; tum demum, dato signo, 
sumptis ferramentis, congregentur in unum, factaque 
oratione, pergent recitantes ad opus, usque ad ho- 
ram diei tertiam. Revertentes ad eeclesiani, tertia 


7105 


9$. FRUCTUOSI BRACARENSIS EPISCOPI 


1104 


cclebrata, residentes locis suis studeant lectioni, sive A vere audeat loco, neque conserere fabulas, deam- 


orationi. Verum si opus tale est quod non intermit- 
latur, in opere ipso tertia dicatur, et sic recitando 
veveriantur ad cellam, et consummata oratione, 
ablutisque manibus, confestim ad ecclesiam econ- 
wenient. Et si reficiendum ad sextam est, peracto 
-oflicio sextze, ab oratione pergant ad mensas, refec- 
tique congrue iterum facta oratione quiescan!, et 
fiat silentium usque ad horam nonam. Deinde cele- 
bratas nona, si necesse est, revertantur ad opus, 
quousque ad duodecimz officium dictum eonveniant ; 
sin autem residentes !aciti per cellulas $uas, hi 
quorum jam aas perfecta est et conscientia pura 
meditentur eloquia Domini, vel opus quodlibet intra 
cellularu injunctum exercentes, nusquam prorsus, 
excepta causa necessitatis, audeant progredi, nisi 
fuerint a seniore pr:ecepti. Juniores vero coram suis 
residentes decanis, lectioni, vel recitationi, vacent ; 
nec se, inconsulto seniore, junior a sua se auferat 
sccessione, aut ad alterius decani locum audeat 
pergere ; sed tam in cessione quam eliam in operae 
tione, semper decania a decania segregala consistat. 
Jun:ores quique suos jugiter decanus ille comnroneat, 
ne in aliquam negligentiam decidant, sed viros spiri- 
tuales et sanctos illis semper in exemplo proferat, 
ut illorum contemplatione assidue ad meliora profi- 
ciant. Autumni vero vel hiemis tempore, usque ad 
tertiam legant, usque ad nonam operentur, si tamen. 
est quodlibet opus quod fiat. Post nonam iterum 
usque ad duodecimam legant ; a duodecima medi- 
tentur usque ad vesperam. Ad opera cum egressuri 
sunt, orationem facturi invicem conveniant ; qua 
expleta, incipiat prepositus psalmum, et sic reci- 
.Aautes pergant ad operationem. Cum operantur, aon 
inter se fabulas vel eachiunos conserant, sive luxu- 
rientur, sed operantes intra se recitent taciti. Illi vero 
qui pausaut, aut psallant aliquid, aut reeitent pariter, 
aut «verte sileant. Peculiare opus institutum est, ut 
nullus exerceat monachus, quasi sibi proprie vindi- 
candum, aut. cuilibet, cum voluerit, sua prasesum- 
gtone distribuendum, Nec quodlibet opus sine pra- 
ceptione et cobibentia senioris suscipiendum, inchoan- 
dum, sive faciendum est, sed in omni re quidquid 
abbas vel prz positus przeceperit, hoc agendum. 
CAPUT VII. 
De ferramentis et utensilibus. 

Ferramenta vel utensilia qualibet artificum sub 
uno recondenda sunt conclavi, et custodia unius 
fratris industrii el providi ; quique segregatim illa 
idoneo collocans loco, prout res expetit, poscentibus 
ad operandum fratribus tribuet ; atque ad vesperum 
suis ea colligens locis, curam habebit, ne quid de 
Lis aut. pereat, aut per negligentiam seruginet, vel 
qualibet eccasione vilescat. 


CAPUT Vli. 
De obedientia et sessione monachi. 


Cum vacant ab operatione fratres, nullus see pro- 
Prio ciua permissionem decani vel prepositi sui mo- 


hulationesque peragere inquietas et otiosas ; sed 
residens, operi manuum, sive lectioni, intentus, aut 
in orationis contemplatione defixus, signo universali 
monitus surgat concitus, communi oratione aut ope- 
ratione detinendus, alias neque respicere, neque 
appellare alium, citra permissionem sui senioris, est 
quisquam e fratribus permittendus. In habitu quoque 
el gressu monachi ita definitum est, ut nulla diver- 
sitas esset, sed omnia cultu vestimentorum, non 
vario, sed uno et sincero manerent, ingressu pullus 
sirepitus, neque saltus amplos tensis passibus face- 
rent, nec alibi, dum pergunt aspicerent, niei ante 
vestigia sua, cum loquuntur, ot lenta et silens vor 
esse!, juramento et mendacio carens, nec fraudem 


B studens, neque multiloquium diligens ; murmura- 


tionem omnino, et contradictionem, et rancorem 
nesciens, vituperare et judicare indemnem aliam 
pertimescens,. Obedientia przceptum est reysle, ut 
Mnpossibilibus quoque rebus opere atque affectu 
ostentetur, et teneatur usque ad mortem videlicet, 
sicut et Christus factus est Patri obediens usque ax 
mortem (Philipp. n). Simili quoque studio et pa- 
tientiz virtus est observanda, ut. nusquam nec odie 
violetur, nec injuria, nec contumeliis omittatur, sed 
in sustentatione et tolerantia roboretur. Ruditas de- 
nique et parcimonia ciborum et lectulorum duritia 
amplectatur. Peculiaritas aut in utensilibus, aut in 
vestimenUs, aut in quibuslibet rebus, vilissimais sai- 
tem et abjectis, omni modo vitetur. Quia abomiastie 
monachis est et infamis quidquam possidere super- 
fluun, aut reservare proprium, vel occultum, quod 
Bon longe ab Ananie et Saphira exemple segre- 
gatur. Munus denique quodlibet, sive epistolas, neme 
nionachus accipiat, neque uspiam sine benedictione 
sui senioris progrediatur, nec cum laico loqeatur, 
nec cum monacho non jussus stet, sive fabuletor, 
vel alium aliquem proximum videst, vel extraneum, 
regulari sententia praefixum est. Nec jejunium solves 
quilibet ex inonachis, nec priusquam in commene 
relicient exteri, vel postquaim refecerin! cum aliis, 
quidquam quod ad edendum vel potandum pertinet 
degustare presumat, consuetudine jussu est die- 
turna. 
CAPUT IX. 


De hebdomadariis. 


Hlebdomadarii per singulas sibi succedant bebdo- 
madas, orationem cum benedictione in ecelesia per- 
cipientes abbatis. Et quando exeunt ita die Sabbati 
explicata vespera, congregatls in unum ac resideoti- 
bus fratribus et meditantibus, manibus propriis aqui 
calida singulorum abluant pedes, aliis lavanübus, et 
aliis extergentibus linteo, sicque prostrati coram 
abbate in conventu eodem veniam simul et benedi- 
ctionem ab omnibus generaliter petant. Sicque ora- 
tione commendaii abbatis pergant ad ministeria (ra- 
tribus exhibenda, plenissimam pro labore suo tempore 
matutino benedictionem in ecclesia percepturi. 


4105 
CAPUT X. 
De hospitibus, peregrinis et infirmis. 

Hospitibus, vel peregrinis íratribus, cum summa 
reverentia charitatis et ministrationis obsequia sunt 
prabends, et ad vesperum lavandi pedes ; et si ex 
itinere sunt confecti, oleo perungendi sunt. Lectaria, 
lecerna, et stramina mollia exhibenda, ac profici- 
seeatibos jaxta posse coenobii viaticum imponendum. 
AEgroti emni miseratione et compassione fovendi 
sunt, eorumque lsngoores congruo relevandi sunt 
»ainisterio. Tales tamen sunt eis ministri delegandi, 
qui et pelmenta strenue prsparent, et devoto eis 
ministerio obsecundent ; et de his, qus illis residua 
sent, neque fraudem faciant, neque occulte come- 
stione se illicita polluant. 

CAPUT XI. 
De nitore et affectu monachi. 

Nullus alterius manum teneat, aut ad punctum 
temporis uspiam sirve benedictione secedat. Nitor et 
pulchritudo vestiom, cultusque, atque ambitio rerum 
temporalium, ab omni penitus monacho debet exsu- 
lare. Vana gloria, superbia, contemptusque turgidus, 
et effrenatss locutionis usus abdicetur sb omnibus. 
Pius enim, et oblectabilis, humilis atque modestus, 
esse debet affectus monachi ; quin et omni spurcitia 
careat, ei andientis vel videntis animus ad amorem 
et timorem Divinitatis accendat, ut illud possit im- 
plere, quod Dominus dixit: Sic luceat lux vestra 
coram hominibus, ut videa vestra bona opera, el 
glorificent Patrem vestrum, qui in colis est. (Matth.v). 

CAPUT XII. 
De cautela monachi. 

Cautele, et moderatio, et pudicitia, fides el sin- 
eeritas, ornant habitum monachi. Duplex enim nullo 
modo esse debet famulus Christi ; sed veridicus, et 
simplex, et humilis supercilio, fastus corens effigie. 
Coram seniore suo prior nullus ambulet, neque non 
jussus sedeat, vel loquatur, sed honorem froiri se- 
niori et reverentiam, ut. condecet, competenler ex- 
hibeat. 

CAPUT XIlil. 
De delictis. 

Omnes actus, sive occasionum necessitudines, suo 
semper necesse est ui monachus referat Patri, et cx 
illius cognoscat discretione, vel judicio, quid atten- 
dat. Cogitationes, revelationes, illusiofies, et negli- 
genUas proprias seniori nullus obcelet, verecundia 
vel injuria faciente, vel contumacia perurgente. Sed 
semper hujusmodi vitia cum lacrymis, et compun- 
elione cordis, atque humilitate verissima abbati, 
preposito, sive probatis senioribus, revelanda sunt, 
et consolatione, oratione, castigatione, sive etiam 
esercitatione idonei operis castiganda. 

CAPUT XIV. 
De excommunicatis. 

Cum excommunicatur, vel arguitur quisquam pro 
Begligentia sua, exercebit humilitatem, quousque 
percipiat orationem ; nec se audebit inter alios com- 
miscere, vel cuiquam occulte conjungere ; sed omui- 


REGULA MONACHORUM. 
AÀ bus ad rationum studia convenientibus, ille prostratus 


1106 


humo, cingulo simul opertorioque abjecto poscet 
veniam negligentiz suz. lHloc etiam is ab ofticio 
regredientibus exhibebit. Similiter quoque et refe- 
ctionis tempore coram refectorio astabit vultu depo- 
silo et. habitu, quousque fratrum compassione solatus 
veniam percipiat, quam deposcit. Cum excommunieato 
nullus loquatur, neque qualibet eum compassione vel 
miseratione refoveat, neque ad contradictionem vel 
superbiam confortare presumat. Quslibet causa in. 
conventu comipuni íraurum est ventilanda, et iuste 
ac subtiliter perserutandum, ne fortasse dolositate 
et inalitia senioris innocens junior opprimatur. Ab- 
bati vel praeposito juxta personarum acceptionem 
non liceat judicare, neque aliquem fraudulenter vel 
injuste damnare ; sed, ut dictum est, spiritalium et 
veridicorun fratrum hujuscemodi rebus est retinenda 
sententia, qui sibi Dei judicium ponentes prz oculis, 
ROn permilant pessime opprimere auimam inao- 
centis. 
CAPUT XV. 
De clamosis el lascivis. 

Clam.suim in locutione monachum, aut iracundum, 
ridiculosum, subsannatorem, sive detractorem, esse 
mon decet. Qui hujusmodi est, et sspe castigatus 
non fuerit emendatus, flagellis verberibusque cu- 
randus est, et acriter emendapdus, crebraque curio- 
siiate et industria a viujo reducendus. Lascivus, 
petulans et superbus, sepius suspendatur a cibo, et 
biduanis sive triduanis maceretur inediis, operisque 
sdjectione conficiatur ; sermone et colloquio casti- 
getur. Si ista perpessus sspe, minime fuerit cor- 
rectus, plagis emendetur instantius, reclusionisque 
divine coarctetur angustiis, brevissime panis et aqua 
esu sustentandus, donec se spondeata vilio reces- 
surum. Inobedientem, murmuratorein, contradicto- 
rem, sive furtivis comestionibus atque bibitionibus 
vacantem, suprascripta coercebit sententia, et. iu 
omnibus monachorum excessionibus congrua ani- 
madversio adhibenda est secundum abbatis et se- 
niorum judicium, conveniens negligentiz, :tati, sive 
person: ; eritque summa discretione providendutn, 
ne gravia pro levibus inferantur, aut e contrario pro 
maximis levis et parva ultio erogetur. Mensura nain- 


p que et pondere zquo, justitiaque pia, et miseratione, 


continuo Pater vel prazpositus debet excellere, ut sie 
vulnus curet azgroti, quatenus sxlutem, et non debi- 
litatem inferat membri, quia sicut subditorum vitia 
per prapositos, ita et praepositorum negligentias per 
semetipsum Deus judicabit. 
CAPUT XVI. 
De mendace, fure, el percussore monacho. 

Mendacem, furem, percussorem quoque et per- 
jurum, quod Dei servum nou decet, corripi primum 
a senioribus verbis oportet, ut recedat a vitio. Post 
hac si nec sic se emendare distulerit, tertio coram 
fratribus convenietur, ut desistat tantisper errare. 
Si nec sic se emendaverit, flagelletur acerrime, et 
trium mensium spatio excommunicationis vindictan, 


1101 


S. FRUCTUOSI BRACARENSIS EPISCOPI 


susciplens, sub poenitentize distrietione solns recln- À tobris interdiana jejunia retinenda sunt , excepto, 


datur in cella ; de vespere in vesperi ex hordeacei 
panis sex unciis, et aqua mensura parvula susten- 
tandus. Ebriosus quis si repertus in ecenobio fuerit, 
superiori sententim subjacebit ; sive is qui citra 
permissum abbatis, sive prepositi, alicubi litteras 
destinaverit, vel ab alio destinatas acceperit. Mona- 
chus parvulorum aut adolescentium consectator, vel 
qui osculo, vel qualihet occasione turpi deprehensus 
fuerit inhiare, comprobata patenter per accusatores 
verissimos, sive testes, causa, publice verberetur ; 
coronam capitis, quam gestat, amittat, decalvatusque 
turpiter epprobrio pateat ; omniumque sputamentis 
oblitus in facie, probraque aque suscipiat ; vincu- 
lisque aretatus ferreis, carcerali sex mensibus an- 


una quadragesima, quz festivitatem sanctorum Justi 
et Pastoris precedit, sollicite conservanda est : in 
qua usque ad nonam quotidie jejunandum est, et 
vino penitus abstinendum. Servanda tamen abbsti 
discretio est, ut cum hos gravi labore perspexerit 
onerari, ad refectionem singulas portiones tribuat, 
Àb octavo decimo Kalendas Octobris usque ad Pascha 
sollicite jejunandum est, et in Quadragesima vino e 
oleo penitus abstinendum. Ad mensam qui tardius 
veBerit, prohibeatur a cibo. Ad orstiones diurnas, 
qui ad primum psalmum noon occurrerit, introire ia 
oratorium cum czeteris non audeat, sed poeniteatia 
delegabitur. Hoc idem sustinebit, qui nocturnis ora- 
tionibus usque ad tertium psalmum tardius venerit, 


gustia maceretur ; et triduana per hebdomadas sin- B aut post tres psalmos dictos in choro se miscere co- 


gulas refectione panis exigui hordeacei vespertino 
tempore sublevetur. Post deinde expletis his men- 
sibus, aliis sex mensibus succedentibus sub senioris 
epiritalis custodis, segregata in corticula degens, 
opere manuum et oratione continua sit contentus; 
vigiliis et fletibus, et humilitate, subjectns, et poenl- 
tenti:: lamentis veniam pereipiat ; et sub custodia 
semper et sollicitudine duorum spiritalium fratrum 
in monasterio ambelet, nulla privata loeutione vel 
eoacilio deinceps juvenibus conjungendus, 
CAPUT XVII. 
De culpatis. 
Quisquis frater pro qualibet negligentia vel reata 


natus fuerit. 
CAPUT XiX. 
De cibis. 

Ministri, sive prsepositus, cum fratribus reficient, 
et mulatos sibi cibos preparare non audesnt ; aee 
extra communem refectionem quidpiam edant. Hoe 
eliam abbas studeat agere, quoties advenientes, vel 
fllii Ecclesise occursione sibi non aspexerit obvisre. 
Abbas vel priepositus fratres in furtiva passim, preet 
voluerint, comestione non inquinent, nisi fortasse 
patula unumquemque aut :xgritudo, sut defectionis 
instantia, defatigat : cui quidem aperte cum consessu 
reliquorum congruam ordinabit annonam, setati sive 


arguitur, vel excommunicatur, et tamen humiliter (, valetudini eompetentem. 


venlam petit, vel confitetur lacrymabiliter, congrua 
ei remissionis et indulgenti3 medela tribuatur. Pro- 
caci autem, et persistenti, atque per superbiam vel 
controversiam deneganiti, amplior et districtior ani- 
madversio, flagellorumque pcena irrogabitur. Duo in 
uno lecto non jaceant; nec dormire extra cubile 

roprium cuiquam licentia pateat, intervallum sin- 
gulorum lectulorum singulis cubitis intercedat, ne 
dum adinvicem proximant corpora, nutriant libidinis 
incentiva. In tenebris nemo loquatur alteri, nec ac- 
eedat ullo modo junior quilibet ad lectum alterius 
post Completam. Lectula singulorum abbas vel prz- 
positus bis in. hebdomada revolvat, atque perscru- 
tetur, ut videat ne quis superfluum aliquid vel oc- 


CAPUT XX. 
De officiis abbatis vel prepositi. 

De officio monachi non prout voluerint evagenter, 
nisi consulto przposito, sive decano : cum seniore 
ad hoc ipsum delegato, cum necessitas compellit, 
egrediantur. Abbas, vel praepositus, divinis semper 
officiis et vigiliis intersint, et prius ipsi agant qued 
alios docent. Abbas, vel] przpositus, e propriis sem- 
per coenobii monachis eligantur ; vir sanctus, dis- 
cretus, gravis, castus, charus, humilis, mansoetet, 
el doctus ; qui diutinis experimentatus — documentis, 
omnibus prefatis rebus bene fuerit eruditus ; qui i 
abstinentia precellat, in doctrina refulgeat, exqui- 
sítas epulas mens: lautioris consuetudineimque con- 


cnltum babeat. Nocturnum tempus peculiaribus ora- [) temnat ; vini nimii perceptionem respuat ; cunctis 


tionibus el sacris vigiliis maxima ex parte ducen- 
duin est, propter lucifugas damoues, servorum Do- 
mini deceptores. Spina si iul:zeserit corpori, citra 
benedictionem sui senioris nullus evellat, ungulas 
sine benedictione nullus abscindat. Fascem cujus- 
libet oneris absque benedictione et permissione 
senioris quisquam deponere e collo proprio non pr:z- 
sumat. 
CAPUT XVIII. 
De jejuniis. 

Jejuniis ista oportet tempora observare, a Pascha 
usque sd Pentecosteu refleiendum ad sextam ett ; 
et monophagia, id est... conservanda per diem. A 
['entecoste usque ad octavum decimum Kalendas Qe- 


in commune fratribus ut peter proprius piissimusque 
provideat ; quem nee ira subita iminoderate dejicist, 
nec superbia extollat, nec moror ac. pusillanimitss 
frangat, nec libido corrumpat ; qui et in patientà 
discretionem, et cum ira exhibeat lenitatem , quique 
sic egentibus atque pauperibus pareat, ut ministres 
se et non praelatum tantum Christi visceribus rect- 
gnoscat ; cujusque tanta debet sermonis et vitse eo* 
sonantia esse, ut id quod docet verbis, confirme 
operibus sedulis, et bis acuto przcedenti glad 
quidquid alios informat verbo, jugi ipse gerat stadie, 
ut nec sermonem operatio destruat, nec e coa" 
operationem bonam sermo inconveniens frangs; 
sed sint ibi cuncta ita in Patre convenientia, sicul 


1109 


dulcifluum ex se sonum repercusse redduut, cum 
artificis pulsante manu temperato zequitatis ordine, 
et non ceníusx inxqualitatis przcipitatione, feriun- 
tur. Ter per omnem hebdomadam collecta fa- 
cienda est, et regul:e Patrum legend:e, disserendum, 
vel a seniore et castigatio ac sermo zdificationis 
proferenda ad fratres : negligentie emendand:e ; ex- 
eommunicatis miserendum, et procacibus sive dure- 
cervicibus iterum irroganda censura. 


CAPUT XXI. 
De converso, qualiter debeat suscipi. 


Conversum de sx»culo Patrum decreta docent non 
suscipiendum in monasterio, nisi prius experimen- 
tum sui in opere et penuria, in opprobriis dederit et 
conviciis; quique decem diebus persistens ad januam 
cenobii, orationibus et jejuniis, patientiz et humili- 
tati operam dederit. Sicque anno integro uni spirita- 
li traditus seniori, non statim commiscendus erit 
congregationi; neque integra fratrum diversoria ac- 
cedet, sed delegata in exteriore corte cellula perfrue- 
ter; ubi omnem sinceriter exerceat obedientiam. 
Moepiübus sive peregrinis stramina comportabit , 
aquam colefaciens pedibus, et omnia humiliter mini- 
steria exercebit, fascemque lignorum suo quotidie 
dorso ferens hebdomadariis tribuet. Atque ita in 
omni" penuria et utilitate subactus, expleto anno pro- 
beatus moribus, et laboribus elimatus, percepta in 
ecclesia benedictione, fratrum societati donetur; 
&nique decano delegetur cunctis bonorum operum 
exercitiis edocendus. Quod si quilibet conversus bo- 
mis ac puris moribus enitens, abbatis vel aliorum 
frawum  spiritua'ium fuerit judicio comprobatus, 
pro merito et puritate suz? conscientia celerius pote- 
rit fratrum consortiis misceri, secundum quod ab- 


batis vel fratrum optimorum censuerit deliberatio 
facieudum. 


REGULA MONASTICA COMMUNIS. 
ehordarum concordia in lyra et cithara ; quse tune A 


4140 — 

CAPUT XXl. 

De professione conversi. 

Ümnis conversus cum ad coenobium venerit, seque 
suscipi postulaverit, confestim in conspectu totius 
congregationis adductus, seiscitabitur ab abbate u- 
trum liber, an servus, utrum bona et spontanea vo- 
luntate, an fortasse qualibet compulsus necessitate, 
converti voluerit. Cumque ejus spontaneam ad con- 
versionem previderit existere voluntatem, neque 
quolibet eum conditionis nexu astrictum esse per- 
spexerit, accipiet pactum ejus, omnem suz profes- 
sionis continens originem. In quo etiam ita se idem 
couvertens alligabit, ut ompia se instituta coenobii 
mente devota proflteatur implere, nec ea ullo unquam 
tempore violare, neque a districtione cepaobii, quam 


B expeuit, polliceatur ullatenus evagari. Cumque hac 


se professione astrinxerit, subjiciatur supradictis, 
per bonorum operum industriam quandoque Domino. 
placiturus. 
CAPUT XXIII. 
De primi conversione. 

Qui prius in monasterio conversus fuerit, primus 
ambulet, primus sedeat, primus eulogiam accipiat, 
primus communicet in ecclesia, prior loquatur, cum 
interrogantur fratres pro aliqua quaestione, prior 
psalmum dicat, in choro primus consistat, hebdoma- 
dam primus faciat, manum in mensam primus ex- 
tendat. Nec :eas sola inter fratres requireuda, sed 
conversatio est, et laboris studiique propositum. 
Unde et hxc discretio senioris est prazstolauda, ut 


C quem quomodo erga Dei amorem cultuinque fer- 


ventem viderit, sic honoret. Non enim generis di- 
gnitas, aut rerum opulentia, quam quisque habuit 
in szculo, vel xtatis grandzvitas exquireuda; sed 
vite reciitudo, et ardentissima fldei merita debent 
esse pensala. llle enira potlor, qui Deo proximior, 
judicandus est. Monacli in monasterio sancte et pu- 
dice alque honeste viventes persistant ; laici foris 
abbatis vel praepositi mandata peragant. 
( Duo postrema capita in Mss. desiderantur. ). 





REGULA MONASTICA. COMMUNIS, 


[Ex eodem Brochie , Cod. Regularum.] 
IN NOMINE SANCTAE TBINITATIS 
INCIPIUNT CAPITULA REGUL/E SANCTI FRUCTUOSI EPISCOPI. 


1. Ut nulius presumst suo arbitrio monasteria facere, [) 


nisi communem collationem consuluerit, et hoc episcopus 
canones et regulam confirmaverit. 

3. Ut presbyteri sseculares non przsumant absque epis 
scopo, qui per regulam vivit, aut consilio sanctorum Pa- 
trum, per villas monasteria construere. 

$. Qualis debeat eligi abbas in monasterio. 

4. Quales monachi recipiantur in monasterio. 

9. Qualiter debeant monachi subditi esse suo ablti. 

6. Qualiter debeant viri cum uxoribus ac filiis absque 
periculo vivere in monssterio. 

7. Qualiter infirmi in monasterio debeant tueri. 

8. iter debeant senes gubernari in monasterio. 
9. Qualiter debeant vivere qui greges monasterii dele- 
gatos habent. 

10. Qui debeant obsérvare abbstes. 

11 Quid observare debeant preeposiu. 


12. Quid debeant observare decani. 

135. Quibus diebus se congregent ad collectam fratres. 

14. Qualiter debeant abbates esse solliciti erga excom- 
muuicatos. 

15. Qualiter monasteria virorum ac puellarum custodiri 
debeaut. 

16. Quales fratres debeant cum sororibus uno in. mona- 
sterio habitare. 

17. Qualis debeat esse consuetudo salutandi ia mona- 
sterio virorum ac puellarum. M" 

18. Ut non recipiantur in monasterio nisi qui radicitus 
omni facultate uudati sunt. 

19. Quid in monasterio debeanpt observare , qui peccata 
graviora in seculo commiserunt. 

20. Quid observandum sit de monachis , qui a proprio 
monasterio per vitium dilabuntur. 


Bzxpliciunt capttuta. 


Au 





S. FRUCTUOSI BRACARENSIS EPISCOPI 


1113 





INCIPIT REGULA S. FRUCTUOSI. 


CAPUT PRIMUM. 


Ut nullus presumat suo arbitrio monasteria facere 
nisi communem collationem consuluerit, et hoc e 
scopus per canones et regulam confirmaverit. 

Solent euim nonnulli ob metum gehennz in suis 
sibi domibus monasteria componere, et cum uxori- 
bus, filiis, et servis, atque vicinis, cum sacramenti 
conditione in unum se copulare, et in suis sibi, ut 
diximus, villis et nomine martyrum ecclesias conse- 
erare, et eas falso nomine monasteria nuncüupare. 
Nos tamen hzc non dicimus monasteria, sed anima- 
rum perditionem, et Ecclesie subversionem. nde 
surrexit bzeresis et schisma, et grandis per monsste- 
ria controversia. Et inde dicta heresis, eo quod 
unusquisque suo quid placuerit arbitrio eligat ; quod 


A bus eorum cognoscetis eos, quia non potest erber 


mala fructus bonos facere (Matth, vi). In fruetu ope- 
rationem dizit, in foliis verbum. Et ut eos in ope- 
re cognoscatis, verba illorum pensare potestis, quia, 
cupiditatis face succensi, non possunt Christi pas. 
peribus adzquari. Christi vero panperes Lhsae 
babent consuetudinem , nihil in hoe mundo copleat 
habere, ut possint Deum et proximum perfecte 
diligere. Et qualiter supradictos lupos possint eva- 
dere, Dominum cognoverunt dicentem : Ecce mit- 
to vos, sicut oves in medio (uporum. Non portetis 
sacculum, neque peram (Matth. x). Proinde Christi 
servus, qui cupit esse verus discipulus, nudam 
crucem ascendat nudus, ut mortuus sit szculo, 
Christo vivat crucifixo. Et postquam deposuerit 


elegerit, sanctum sibi hoc putet, et verbis mendaci- B corporis sarcinam, et hostem viderit trucidatmm, 


bus defendat. [los tales ubi reperitis, non mona- 
chos, sed liypocritas et hzreticos, esse credatis. 
Et hoc optamus, et omnino vestram sanctitatem quie- 
sumus, cum talibus nullam conversationem jubemts 
habeatis, neque eos imitemini. Et quia suo arbitrio 
vivunt, nulli seniorum volunt esse subjecti, et nil de 
propria substantia pauperibus erogant, sed adhue 
aliena, quasi pauperes, rapere festinant, ut. cum 
uxoribus et flliis plus quam cum in szculo erant lu- 
cra conquirant. Et hzc faciendo perditione anima- 
rum non curant, ut non animarum, sed corporum 
plus quam seculares homines emolumenta habeant, 
et pro suis pignoribus more luporum doleant, et de 
die in diem non retroacta peccata plangant; sed cum 


tunc se putet devicisse mundum, et cum sanctis 
martyribus wquiparasse triumphum. 


CAPUT 1l. 


Ut presbyteri. secsdares non. presumant. absque. epi- 
&copo, qui per regulam vivit, aut consilio sanctorum 
Patrum, per villas monasteria construere, : 
Solent nonnulli presbyteri simulare sanctitatem, 

et non pro vita eterna hoc facere, sed amore mer- 

cenariorum Ecclesie deservire; et sub preteztu 
sanctitatis divitiarum emolumenta sectari; et nona 

Christi amore provocati, sed a populi vulgo incitati, 

dum formidant suas perdere decimas, aut esxetera le 

cra relinquere, conantur quasi monasteria aedificare. 


scandalo semper studio rapacitatis anhelant; et non C, P non more apostolorum hoc faciunt, sed ad instsr 


de poena futura cogitant, sed unde uxores et filios 
pascant, acrius anxiantur; et cum ipsis vicinis, cum 
quibus prius se cum juramenti ligaverant, pro hoc 
tepefacti cum grandi jurgio et discrimine se ab invi- 
cem separant; et res quas ante per imaginariam 
charitatem expeundendas communiter miscuerant, 
non jam simpliciter, sed cum exprobratione unus 
alteri raptat. Quod si aliqua ex illis imbecillitas ap- 
paruerit, propinquos, quos in s:xculo reliquerunt, 
cum gladiis, et fustibus, ac minis sibi adjutores ad- 
ducunt, et qualiter hec disrumpant in prima dudum 
conversatione excogitant. Et vulgares et ignari cum 
sint, talem pr:eesse sibi abbatem desiderant, ut ubi 
se voluerint convertere, quasi cum benedictione suas 
voluntates faciant, et quidquid eis placuerit dicere, 
dicant ; et alios more instigationis dijudicant, et ser- 
vos Chrisü dente canino dilaniant ; et hoc agunt, ut 
semper cum sazcularibus et hujus mundi principibus 
commune consortium habeant, et amatores mundi 
cum mundo diligant, qualiter immundi cum mundo 
pereant. Tali se sxpe exemplo taliter alios vive- 
re invitant, el infirmis mentibus offendiculum pa- 
rant. De talibus Dominus in Evangelio ail : Cave- 
te a falsis fratribus, qui veniunt. ad vos..in vestibus 
ovium, intrinsecus autem sunl lupi rapaces : a fructi- 


Ananis et Saphir», De ipsis ait beatus Hieronymes: 
Non res suas pauperibus erogaverunt, non per exer- 
citum in monasterio laboriosam vitam duxerunt; noa 
mores suos reprehenderunt, ot assidua meditatiere 
corrigerentur. Non fleverunt, non in cinere et cilicie 
corpus versaverunt; non penitentiam peccatoribas 
predicaverunt, ut cum Baptista Joanne dicerent : 
lanitentiam agite , appropinquavit enim regnum cale- 
rum (Math, 10) ; non Christum imitati fuerunt , qe 
dixit : Et non veni ministrari, sed ministrare (Mau. x); 
et : Non veni voluntatem meam (acere, sed Patris 
(Joan. vi). Et de cathedra iste quando ducitur &d 
cathedram , id est, de superbia, przesse isti deside- 
rant fratribus, non prodesse; et cum sua timide re- 


p servant, aliena concupiscunt, quia non dispensaat; 


et predicant quod ipsi non observent; et cum epi- 
scopis, szcularibus principibus terrse, vel popole, 
communem regulam servant; et ut sunt Antichrisi 
discipuli, contra Ecclesiam latrant ; et quibus mr 
chinamentie eam disrumpant, arietes fabricant; e 
cum inter nos venerint , dimerso capite gressu tenui 
sauctitatem simulant. Hi sunt hypecriue, qui alid 
sunt, et aliud esse videntur, ut stulti qui eos vide 
rint, imitentur. Ipsi fures et latrones, Dominica voci 
attestante; qui non per ostium, .quod est Christus, 


A5 


REGULA MONASTICA COMMUNIS. 


4114 


sed disrupto pariete Ecclesi per murum praecipitati A a proprio domino pra manibus attulerint przseutan- 


ingrediuntur (Joan. x); et si aliquis fidelium recte 
vivere cupit, eis obstaculum faciunt, ut possunt, non 
profeetum. De talibus Dominus ait : Ve vobis, Scriba 
et Páharisei, caci hypocrite, qui clauditis regmum ce- 
iermm ; nec vos intratis, nec alios permitiitis intrare 
(Matth. xxii). Hi tales sient. de suis lucris, sie de 
mostris gratulantur detrimentis; et quod non audie- 
runt adversum nos quid falsum proferant, omni con- 
fentione componunt, et quod non faciente cogno- 
scimus, qui in crimine deprehensi publice per pla- 
tens. ansuntiantes, defendunt; et qui nobis à mona- 
sterio proprio vitio delabuntur, ab ipsis ovando 
suecipiontur, tuentur, et defenduntur; et cum sint 
monasteriorum desertores; plerique ex ipsis qui nos 
detrahunt ab illis optime honorantur, et, quod nefas 
eat dicere, honoribus cumulantur. Hos tales cum vi- 
geritis, melius odium quaw consortium habeatis , de 
talibus Propheta ait : Nonne qui te oderunt, Deus, 
ederam illos? per[ecio odio oderam illos, et inimici 
facti sunt mihi (Psol. cxxxvui). 
CAPUT iif. 
Qualis debeat eligi abbas in monasterio. 

Primum prsevidendus est abbas, vil sancte in- 
slitutione duratus, non conversatione novellus ; sed 
quí per diuturnum tempus in monasterio sub abbate 
desudans inter multos est comprobatus, et non habet 
hesereditatem in ssculo; scd in toto Israel absque 
sorte ia terra repromissionis est verus Levita,ut pars 
heeredítatis me? Dominus libera cum Propheta voce 
dieat. (Psal. xv); in tantum, ut omnem causandi 
usum radicitus a suo corde repellat; et si fas fuerit, 
per nullun occasionem in judicio cum hominibus 
€outendat; sed si quis eum incitaverit, et tunicam 
tulerit , qualiter conteudat ad vocem continuo domi- 
nicam , ei pallium relinquat (Math. v). Si certe ali- 
Quis insecuior monasterii aecesserit, et aliquid au- 
ferre conatus fuerit, et per vim tollere voluerit, uni 
de laicis causam injungat, et ipsi fidelissimo Chri- 
stiano, quem vita bona commendat, et fama mala 
nou reprobat ; qui el res Monasterii absque peccato 
judicet, et quzrat; et si usus jurandi est, hoc faciat 
siue juramento et poena; et non tantum pro rerum 
lucro, sed ut persecutorem humilem et mansuetum 
ad veniam postulandam reducat. Quod si persecutor 
iu sua perseveraverit contumacia, et plus lucra dile- 
xerit, quam animam, stalim causator cum eo con- 
tendere dimittat. Abbas vero absque ullo usu cau- 
sandi, et eraso rancore stomacli, simpliciter in 
monasterio cum suis monachis vivat, et nullam cum 
szecularibus causandi licentiam habeat. 

CAPUT IV. 
Quales monachi recipiantur in monasterio. 

Monachi , qui ob religionis obtentum monasterium 
ingredi petunt, primum ante fores tribus diebus el 
B^elibus excubent, et ex industria jugiter ab hebdo- 
madariis exprobrentur ; quibus diebus peractis, post- 
modum interrogentur, utrum liberi sint an servi. 
Quod si servi sunt, non recipiantur, nisi libertatem 


dam ; caeteri vero sive liberi sive servi sint, divites 
8n pauperes, conjugali an virgines, stulti an sapien- 
Les, inscii an artifices, infantu!i an senes, si quispiam 
horum fuerit, acrius percunctentur, utrum recie 
abrenunijaverint, au non; si omnia fecerunt qu: 
in Evangelica voce veritatis audierunt, qua ait : Qui 
on renuntiaverii omnibus que possidel, meus nom pol- 
ss£ esse discipulus (Luc. xiv). Et illud quod dives 
quoudam adolescens, qui omnia quas in lege prz- 
cepta suut, se implesse jactabat, ad quem Dominus 
ait : Si vis esse perfectus, vade, vende omnia qua ha- 
bes, et da pauperibus; et veni, sequere me; el habebis 
thesaurum in celo (Matth. xix). lterum ad eum. Do- 
minus loquitur : Qui vull esse. perfectus? Qui cum 


B apostolis patrem ei matrem, releque et naviculam di- 


mittit. Et qui omnia dixit, nihil de propria facultate 
reservari mandavit; et non cuilibet, sed cuncta 
Christi pauperibus erogavit ; et non dedit patri , non 
matri, non fratri, non propinquo, non consanguineo, 
non filio adoptivo, non uxori, non liberis, non Ec- 
clesie, non principi terra, nou servis, exceptis li- 
bertates eonürmandas. Cumque ita, wt dixiuus, 
fuerit sciscitatus, pcstmodum in ultimo gradu reci- 
piatur. Quod si borum, quos supra diximus, more 
pietatis vel uaum nummum alicubi male abrenun- 
tians reliquit, statim eum foras repelli mandamus, 
quia non eum in apostolorum numero, sed Ananiz 
et Saphira sequacem videmus. Sciatis eum non 
posse in monasterio in mensuram venire monacbi, 
neque ad paupertatem descendere Christi, neque 
humilitatem acquirere, neque obediens esse, neque 
ibidem perpetuo perdurare; sed cum aliqua occasio 
pro aliquo a suo abbate ionasterii distringendi aut 
emendandi accesserit, continuo in superbiam surgit, 
et acedim spiritu inflatus, monasterium fugiens de- 
relinquit. 
CAPUT V. 

Qualiter debeant monachi subditi esse suo abbati. 

In tantum debent monachi przceptis obedire ma- 
jorum, sicut Christus Patri obediens fuit usque ad 
mortem : quod si aliter fecerint, sciant se viau 
quam quarebant perdidisse. Neuo vadit ad Chri- 
stum, nisi per Christum. Proinde monachi talem sibi 
debent facere consuetudinem, per quam a tramite 
recto nullatenus possint deviare. Primum discant 
voluntates proprias superare, ei nibil suo arbitrio 
vel minimum aliquid agere; nibil loqui nisi ad in- 
terrogata, et cogitationes de die in diem nascentes 
cum jejunio et oratione expellere, et suo abbati 
nuuquam celare. Et quidquid fecerint , absque mur- 
muratione faciant, ne, quo: absit, murmurando ea 
sententia pereant, qua perierunt ii qui in deserto 
murmuraverunt (Num. x1 seq.). llli perierunt manna 
manducando, et isti in monasterio murmuratores 
Scripturas recitando. llli manna manducando mor- 
tui sunt, et isti scripturas legendo ct audiendo spiri- 
tuali fame quotidie moriuutur. Illi murmurando ter- 
ram repromissionis non intraverunt, et istí murmu- 


1115 


S. FRUÜCTUOSI BRACARENSIS EPISCOPI 


1110 


rando paradisi promissionis terram non ingrediuntur. A (ur monasterii servitio, et coquina officio, ita ut sem- 


Grande malum, de Egypto exire, mare transvadasse, 
tympanum cum Moyse et Maria, Pharaone submerso, 
tenuisse, m»nna manducasse, el terram repromis- 
sionis non intrasse : malum pejus, de Egypto istius 
sx*euli exire, mare baptismi cum peenitentizs amari- 
tudine quotidie pergere, tympanum pulsare, id est, 
carnem cum Christo crucifigere, et manna, quod est 
coelestis gratia, manducare ; et ccelestis regionis ter- 
ram non iutrare. Timendum est ergo, charissimi 
fravres, et cogitandum, et previdendum, qualem 
viam arripere debeant, qui per Christum ad Chri- 
stum ire desiderant, et liquide audiant quod obser- 
vare debeant. Obedientes sint abbati usque ad. mor- 
tem ; in tantum, ut nullam propriam faciant volun- 


per cellarium teneat, propter ipsos parvulos, senes, 
inürmos, vel hospites. Et si major fuerit congregatio, 
junior ei deiur pro ipso servitio discurrende, qualiter 
ipsi infantes ab ipsius imperio ad horas congruas €o- 
pulentur, et accipiant alimentum. A sancto Pascha 
usque octavo Kalendas Octobris manducent per sin- 
gulos dies quatuor vices. Ab octavo Kalendas Octobris 
usque ad Kalendas Decembris tres vices, a Kalendis 
Decembribus usque ad sanctum Pascba iu. potestate 
sit ipsius cellarii. Caeterum vero sic instruantur, at 
absque benedictione et imperio nihil in ore suo mit- 
tere debeant: qui et ipsi infantes suum habeant de- 
canum; qui plus de eis intelligit, ut regulam super 
eos observet; et ab eo semper admoneantur, ne ali- 


tatem, sed Patris. Nihil tam clarum Deo habetur, si B quid absque regula faciant aut loquantur, aot cerig 


voluntas propria frangatur. Hinc Petrus ait: Nos 
qui dimisimus omnia, et secuti sumus te, quid nobis 
erit? Non solum dixit : Dimisimus omnia, quid nobis 
erit? sed addidit : Secuti sumus te (Math. xix). Multi 
omnia dimittunt, sed Dominum nom sequuntur. 
Quare? quia non patris, sed suam voluntatem fa- 
ciunt. Qui vult ergo aretam et angustam viam inve- 
nire, et eam sine offendiculo pergere, et pergendo 
non perdere, ei non perdendo ad Christum perve- 
nire, prius discat voluntates proprias superare, et 
nihil quod propria voluntas corporis quaesierit facere, 
et in Patris obedientia usque ad finem vit:e perseve- 
rare. Ii:c proprie via arcta et angusta, quz ducit 
sd vitam. 


CAPUT VI. 


Qualiter debeant viri cum uxoribus ac filiis absque pcri- 
culo vivere in monasterio. 


Cum venerit quisquam eun uxore vel filiis parvulis, 
id est, infra septem anuos, placuit sanctze communi 
regule ut tam parentes quam filii in potestatem se 
tradant abbatis, qui et ipse abbas omni sollicitudine 
quid observare debeant rationabiliter eis disponat. 
Primum nullam corporis sui potestatem habeant, 
neque de cibo aut indumento recogitent ; neque facul- 
tates aut villulas, quas semel reliquerunt, ulterius 
possidere presumant; sed tanquam liospites et pere- 
grini subjecti in monasterio vivant; et neque paren- 
tes solliciti sint pro filiis, neque filii pro parentibus. 


à — Qualiter infirmi in monasterio d 


in mendacio, furto, vel perjurio deprehendantur. 
Quod si in aliquo quz; diximus deprehensi fueriat, 
continuo ab ipso suo decano virga emendemtur. Lt 
ipse cellarius eis pedes et vestimenta lavet; et qua- 
liter in sanctitate proficiat, cum omni intentione 
edoceat, ut a Domino plenam remunerationem acci- 
piat, et veritatis przecepta dicentis audiat, qui ait: 
Sinite parvulos venire ad me, ne prohibeatis eos, talium 
enim est regnum celorum (Matth. 1x). 
CAPUT VII. 

ebeant teneri. 

Infirini quolibet morbo defessi in una jaceant deme, 
et uni, qui aptus est delegentur; el tanto ministerie 
foveantur, ut nec propinquorum affectus, nec urbium 
delicias requirant, sed quod necesse habuerint, cel- 
larius et praepositus prevideant. psi vero infrmi 
tanta sollicitudine admoneantur, ut de ore eorum aec 
quantuluscunque vel levis setmo murmurationis pre- 
cedat, sed in aua inüirmitate cum hilari mente sine 
intermissione, et ablata murmurationis occasione, el 
vera cordis compunctione, semper Deo gratias agant; 
el frater qui eis ministrat, nullo pacto offendere as- 
deat. Quod si aliquis, ut diximus, ex ore eorum 
murmurationis processerit scrupulus, ab abbate i&- 
crepentur, et ne talia supradicta facere praesumat, 
adwoneantur, ita ut ille eos accuset, qui hoc mini- 
sterium injunctum habet. 


CAPUT Vill. 


Neque communem confabulationem habeant, excepto p (Qualiter debeant senes gubernari in monasterio, 


si non auctoritas prioris przeceperit. Illos tamen par- 
vulos, quos adhue in crepundia videmus tenerculos, 
propter misericordiam concessam habeant licentiam, 
quando voluerint, ad patrem aut matrem pergant, ne 
fortasse parentes pro ipsis in vitio murmurationis ca- 
dant; quia solet pro eis grandis in monasterio mur- 
muratio evenire, Sed inter utrosque foveantur, quo- 
usque quantulumcunque regulain cognoscant, et sem- 
per instruantur, ut sive sint pueri, sive puellz,, mo- 
nasterio provocentur ubi habitare futuri erunt, Et 
qualiter ipsi infantes in mona-terio nutriantur, pla- 
nam ostendimus viam, si Dominus dederit commea- 
tum. Eligatur cellarius bonz paüentiz probatus, 
quem communis elegerit collatio, et ab omni excuse- 


Solent plerique novitii senes venire ad monaste 
rium, et multos ex his cognoscimus necessitalis int 


' becillitate polliceri pactum, non ob religionis obieu- 


tum. Cum tales reperti fuerint, acrius necesse esi 
arguantur ; et inter caetera instrumenta nisi ad iater- 
rogata non loquautur. Ilabent enim et ipsi consuetu 
dinem mores pristinos nunquam abhorrere, et ut olii 
fuerunt docti, vanis fabulis evagari. Et cum forte ab 
aliquo fratre spiritali corriguntur, continuo in irz- 
cundiam prosiliunt, et per diuturnum tempus tristitis 
morbo stimulantur, et a rancore malitiae penitus aos 
desistunt. Et cum frequenter et immoderate in uli 
vitio dilabuntur, tristitia cum deserit, solita consue- 
tudine in fabulis et risu frena lexantur. Proinde cum 


4341077 


REGULA MONASTICA COMMUNIS. 


1148 


tali cautione in ccenobio introducuntur, ut die noctu- A siceis przebeatur vestimentum et calceamentum, quan- 


que non fabulis evagentur, sed in singultu et laery- 
mis, cinere et cilicio versentur, ei retroacta peccata 
eum gemitu cordis peniteant, et paenitenda ulterius 
mon committant. Et quantum liabuerunt in peccando 
prave sus» mentis intentionem, duplum habeant in 
jamentando plenam devotionem. Quia per septua- 
ginta et eo amplius annos abrupte peccaverint, et ideo 
eongruum est ut arcta paenitentia coerceantur, quia 
et medicus tanto profundius vulnera abscindit, quan- 
tnt putridás carnes videt. Tales ergo per peniten- 
tiam veram corrigantur, ut si noluerint, excommu- 
nieatione £ontinuo emendentur. Quod si bis septies 
admoniti ab hoc vitio non fuerint emendati, deducan- 
tur in conventu majorum, et ibidem denuo discutian- 
tur, et si se corripere non permiserint, foras proji- 
elan:ur. Eos vero senes, quos quietos, simplices, 
humiles, et obedientes, in oratione frequentes, et 
tam propria quam aliena peccata deplorantes, ei quo- 
tidie de vita periclitantes, et Christum semper in ore 
habentes, et sí secundum vires otio non vacames, et 
Bon suo, sed majorum arbitrio pendentes, et propin- 
quitatis affectum perfecte deserentes, et cuncta qua 
possideut, non suis, sed Christi pauperibus erogantes, 
et nihil sibimet reservantes, et dilectionem Dei et 
proximi tota mente et fortitudine tenentes, et die 
moctuque in lege Domini meuitantes esse cognosci- 
mus, pia miseratione sicut iufantulos foveri, sicut, 
patres honorari mandaimus, ita ut a pistrino et coqui- 


marum vice excusentur, et ab agro et duro labore C 


quieti vacent, excepto quod aliqua leviora opera eis 
injungantur, ne fessa :!as ante tempus frangatur: 
cibi tamen quibus reficiantur, teneri el molles ex in- 
dusiria ab hebdomadariis coquantur, et carnes et vi- 
num propter imbecillitatem moderate eis pra bean- 
tur; et omnes ad edendum in una mensa copulentur, 
sequaliter cibo et potu uno reficiantur. Vestimentum 
vero el calceamentum sic eis prabeantur, ut absque 
foco frigoris ab eis asperitas arceatur. 


CAPUT IX. 


Qualiter debeant vivere, qui greges. monasterii delega- 
tos habent. 


Qui greges monasterii accipiunt alendos, tantam 
sollicitudinem super eos gerere debent, ut nulli dam- 
num in írugibus inferant, et lanta vigilantia astutia- 
que sollicitentur, ne a bestiis devorentur, ut fragosa 
et. abrupta montium et inaccessibilia vallium prohi- 
beantur, ne ad przcipitium defluant. Quod si per in- 
curiam, aut pastorum desidiam, ex supradictis aliqua 
provenerit negligentia, continuo pedibus seniorum 
provolventes, et tanquam gravia peccata deploran- 
fes, dignam pro culpa perdiu agant poenitentiam, qua 
peracta supplices recurrant ad veniam ; aut si parvuli 
Sunt, virga emendationis accipient censuram. Et tali 
delegentur probatissimo, qui el in hoc servitio aptus 
fuit in szeculo, et eos custodire desiderat bono an:mo, 
ut nunquam de ore ejus procedat vel levis murmu- 
rado. Sed et parvuli per vicissitudines ei dentur ju- 
hiores, cum quibus ferre possit ipsum laborem. Et 


Ium necesse est ad suffectum. Et pro servitio unus 
tantum quem diximus, non tamen omnes in mona« 
sterio inquietentur. Et quia solent nonnulli qui gre- 
ges custodiunt murmurare, et nullam se pro tali ser- 
vitio putant habere mercedem, cum se in congrega- 
tione orantes et laborantes minima vident, audiant 
quid dicunt. Patrum reguli», tacentes recogitent : et 
Patrum exempla przcedentium recognoscentes sibi- 
metipsis denuntient, quia patriarchae greges pave- 
runt, ei Petrus piscatoris gessit officium, et Joseph 
justus, cui virgo Maria desponsata exstitit, (aber 
lignarius fuit, Proinde isti non debent despicere 
quas delegatas oves habent, quia exinde non unam, 
sed multas consequuntur mercedes, inde recreantur 
parvuli, inde foventur senes, inde redimuntur captivi, 
inde suscipiuntur bospites et peregrini. Et insuper 
vix tribus mensibus pcr pleraque monasteria abun- 
daretur, si sola. quotidiana fuissent paximatia in hac 
provincia plus omnibus terris laboriosa. Quamobrem 
qui hoc servitiam habuerit injunctum, com hilaritate 
cordis obediat, et certissime credat quod obedientia 
& quovis periculo liberat, et magnum sibi ante Deum 
preeparat fruetum, sicut et Inobediens Ineurrit animes 
detrimentum. 
CAPUT X. 
Quid debeant observare abbates. 

Primum horas canonicas, id est, primam, missis 
operariis in vineam ; tertiam, sanctum Spiritum i 
apostolos descendisse ; sextam, Dominum in crucem 
ascendisse ; nonam, spiritum emisisse ; vesperam, 
David cecinisse, dicens : Elevatio manuum mearum 
sacrificium vespertinum (Psal. cxL) ; mediam noctis, 
quia ea hora ctamor (actus est * Ecce sponsus. venit, 
esite obviam ei (Matth. xxv), et ut ea hora eum 
ad judicium venerit, non nos dormientes sed vi- 
gilantes inveniat; gallicinium , Cbristum a mortuis 
resurrexisse. [jas horas canonicas ab Oriente usque 
jn Occidentem catholica, id est, universalis indesi- 
nenter celebrat Ecclesia. Proinde ergo abbates per 
monasteria tota mentis intentione, cum fleiu et cor- 
dis contritione, abiata laboris aut itineris occasione, 
cum omni monachorum eongregatione celebrare de- 
bent. Et ubi eis properandi fuerit necessitas, et ho- 


D rarum cognoverint metas, continuo humo prostraii 


indulgentiam a Domino supplices petant, et suis ho- 
ris peculiaribus, id est, secunda, quarta, quinta, se- 
ptima, octava, decima et undecima, orare non pi- 


. geant, qualiter septem et octo Salomonis congruat 


dictum : Da partem. septem. nec non et octo. (Eccle. 
Xi), ut per septiformis gratie Spiritum, et oclo bea- 
titudines, ac reeurrectionis diem, liberis gressibus 
per scalam Jacob, Christo sibi desuper innitente, 
quindecim gradibus cceli conscendere valeant regio- 
nem. Secundo, ut per capita mensium abbates de 
uno confinio uno se copulent loco, et mensuales li- 
tanias strenue celebrent. et pro animabus sibi sub- 
diis auxilium Domini implorent. quia de ipsis in 
tremendo judicio cum grandi discussione sperent te 


S. FRUCTUOSI BRACARENSIS EPISCOPI 


1t26 


Deo reddere rationem. Tertio, qualiter vivere de- A et lioc cum tremore, et simplicitate, et vera cordis 


beant, ibi disponaut ; et tanquam a senioribus com- 
prelensi ad cellas revertantur subplacitati. Quarto, 
reiroacta sanctorum Patrum per scripturas scisci- 
tantes revolvant, ut 3b ipsis quod faeere debeant 
agnoscant, ut. intus ac foris, ante et retro, plenam 
mentem oculis habeant, ne, quod absit, in aliquam 
bzresin devolvantur, et pereant. Pro hoc ergo sedm- 
per in communi concilio fratrum aqua lance tan- 
quam iu penso persistaut, ut praeterita recordando, 
et futura providendo, et przsentia examinando, bs- 
resum non patiantur stimulos. Quinto, ut cum fra- 
tribus advenientibus hospitibus et peregrinis in una 
mensa communiter vivant, quia de ipsis Dominus. 
ait ; Hospes eram, et collegistis me (Matth. , xxv). Sexto 
talem sibi consuetudinem debent facere abbates, ut 
omnem eupiditatem et avaritiam a se radicitus are 
ceant. Si boc malum non esset, idolorum servitutom 
eam Apostolus non dixisset (Galat. 1). Et. per hoe 
virus monaehi cognoscimus mentem sauciari; et a 
mullo vitio penitus unquam poterit liber esse, qui 
tali consuetudinis vinculo fuerit obligatus ; et in Dei 


humilitate, tanquam redditorus Domino rationem. 
Et quod fecerit, semper in arbitrio pendeat abbatis; 
nihil de sua temeritate presumat, ne, quod absit, 
iu morbum van: gloriz cadat. Et non prodigus, sed 
discretus intra Christi familiam dispensator piusque 
gubernator ac opiimus semper accedat, et evangeli- 
cum documentum observans, Dominumque dicentem, 
qui ait : Quis putas esi fidelis servus et prudens, quam 
consisiuit Dominus super [amiliam suam, wu. det. illis 
cibum in tempore. Deatus ille servus, quem cum vwe- 
nerit Dominus invenerit sic facientem : amen dico ve- 
bis, queniam super omnia bona sua comstitwet eum 
(Matth. xiv). 
CAPUT XII. 
Quid debeant observare decani. 

Decani, qui super decanias sunt constituti, tantam 
sollicitudinem gerant super quos delegatos habeat 
fratres, ut nullas proprias faciant voluntates. Non lo- 
quantur nisi interrogati ; suo arbitrio nihil faeiant 
nisi mandati ; alibi non pergant, non ordinati ; senie- 
res timeant, ut dominos ; ament ut parentes ; faciant 


et proximi dilectione nunquam erit firmatus, quia — Quidquid ab eis imperatum acceperint ; credant sibi 
hoc quod in seculo coacupiscimus, sine dubie proxi- —Salulare quidquid illi praeceperint, si boc sine mur- 
mis invidemus. Unde et Patres sancti Spiritu sancto — nuratione cum hilaritate, et taciturnitate fecerint, 


repleti, ut possint Deum et proximum perfecte dili- 
gere, studuerunt in boc mundo nihil babere. Et quia 
Sine aliquo esse possumus, ipsum debemus ba- 
bere, quod nos non pigeat, cum necesse fuerit, 
egenti proximo reddere, ei a charitate Dei et proximi 
dilectione nunquam animam relaxare: cujus vide- 
licet fertitudo charitatis vera sanci» Ecclesis voce 
laudatur, cum per Canticorum Canticum dicitur ; 
Valida est ut mors dilectio (Cant. vin). Virtuti ete- 
nim mortis dileclio comparatur, quia siue dubio 
mentem quam semel ceperit a delectatione mundi 
funditus occidit. Tales ergo debeut abbates esse, wt 
possint Deum et proximum perfecte diligere, oculos 
laxos a concupiscentia mala istius szculi babere, 
quale iu paradiso babuit Adam ante transgressum. 
CAPUT XI. 

Quid debeant observare prepositi in monasterio... 

ln potestate babeant przpositi omnem regulain 
monasterii. Et tales praepositi eligantur, quales et 


dicente Moyse: Audi Israel, et tace(Deut. xxvii). Unus 
alterius onera. portate (Galat. v1) ; et nemo neminem 
judicet ; nemo neminem detrahat, quia scriptum est : 
Umnis detractor eradicabitur. Unus ab alio quod noa 
babet accipiat ; unus ab alio discat humilitatem ; unus 
ab alio charitatem, unus ab alio patientiam ; unes 
ab alio silentium ; unus ab alio mansuetudinem. Co- 
medant sine querela quidquid eis appositum fuerit ; 
vestiant quod acceperint. Non celent fratres Decanis 
suis quidquid per singulos dies cogitaverint. Decaai 
vero sint eis quasi rectores et custodes, tanquam pre 
ipsis rationem Domino reddituri. Negligentias cun- 
ctorum ipsi prevideant, et emendandi poteststom 
habeant ; et quod ipsi non valuerint emendare, pre- 
posito non morentur accusare. Qui et ipsi przposii 
sic lioc districte et rationabiliter 23gant, ut abbates 
suos nullo modo przsumant inquietare, excepto quod 
utrique non valuerint accelerare. Et in lioc unus al- 
teri tiautam humilitatem habeat, ut nunquam ulles 


jpsi abbates dignoscuntur, ut abbatum curarum ]) ullum eflendat ; sed unus in altero tanquam in peaso 


onera per eos subleventur. Et hoc sibi proprium viu. 
dicent abbates cibi ac vestimenti, quod ab ipsis mi» 
nistralum acceperint ; et excepto in adventu fratrum, 
et languoris necessitate, delicatiores cibos non au- 
deant edere abbates, nisi tales quales et fratres. Om- 
nem vero monasterii substantiam prepositi accipient 
dispensandam ; eL si quispiam captivorum aliquid 
alimenti peuerit abbatem, et pro quacunque causa, 
ipse praspositus boc provideat, et ut abbas nullum 
laborem babeat, exceptis quz supra diximus, omni 
intentione sollicitudinem gerat; excommunicandi 
tamen causam sicut abbas, sie praepositus habeat. 
Et quod per singulos menses expensum fuerit, pec 
ouium capita meusium rationem suo abbati faciat, 


persistat, id est, juniores in decanis, decani in prze- 
positis, prz»positi in abbatibus : unus alium portat, 
tanquam in muro lapides quadrati, Apostolo atte- 
stante, sicut supra ; Unus alierius onera portantes, sic 
adimplebitis le;em Christi (Galat. v1). 
CAPUT XIII. 

Quibus diebus se congregen ad collectam fratres. 

Omnes decani a suis prepositis admoneantvr, ut 
cuncti fratres a minimo usque ad mazimum diebus 
Domiuicis in monasterio uno loco congregeatur, lu 
ut ante inissaruin. solemnia sollicite ab abbate pet- 
cunctentur, ne fortasse aliquis adversus aliquem 
odio livoris stimuletur, aut malitia jaculo vulneretur, 
ue intestinum virus quandoque apertc in superlicien 


1121 


REGULA MONASTICA COMMUNIS. 


1123 


eutis perrumpat, et inter palmarum fructus myrrlize A solitarius in cellam olscuram, in solo pane et aqua, 


amaritudo demonstretur. Primum ergo ipsi abbates 
cum suis przpositis atque decanis semetipsos discu- 
tiant, et ad instar suos juniores subditos arguant ; el 
omne malitiz fermentum pradictis diebus radicitus 
a suo corde evellant. Solent nonnulli pro suis uxo- 
ribus atque filiis, aut etiam quibuscunque propinquis 
curam babere more pietatis. Plerique vero qui uon 
suct in talibus implicati, pro alimento sunt solliciti. 
Alii vero uistitiae morbo interius consumuntur, et 
tanquam vestimentum a tinea intrinsecus meniis su:e 
aviditate devorantur, et cum ipso raucoris languore 
del»bumtur in desperationem. Alii namque spiritu 
fornicationis acrius inflammantur, et. sepe tali sti- 
mulo carnis incitati, interiori oculo ciecati captivi 
ducuntur, vinculo perditionis ligati. Alii acedize spi- 
ritu iuflati otio et somno vacare cupiunt, et curiosis 
fabulis sollicitantur, et, quod pejus est, a proprio 
Monasterio se auferre disponunt. Alii van: gloriae 
elationis telo in diversis partibus confodiuutur ; et alii 
alia defendentes, et suas causas magnilicantes, dum 
nolunt Christi pauperibus similes esse, unusquisque 
in vanis istis cogitationibus elabuutur, et quasi. uil 
a Deo acceperint de propriis viribus extolluntur; et 
cum laudatores nou inveniunt, ipsi sibi in suis lau- 
dibus prosiliunt. Alius de genealogia, et de sua gente 


faleiur esse principes : alius de parentibus, alius de - 


germanis, alius de cognatis, alius de lIratribus et 
consauguineis, et. idoneis, alius de divitiis, alius de 
specie juventutis, alius de bello fortitudinis, alius de 
perlustratione terrarum, alius de artificio, alius de 
sapientia, alius de asserüionis eloquentia, alius de 
taciturnitate, alius de humilitate, alius de chaiitate, 
alius de largitate munerum ; alius de castitate, alius de 
virginitate, alius de paupertate, alius de abstinentia, 
alius de oraüonuu (requentia, alius de vigilautia, 
alius dé obedientia, alius de abrenuntiatione rerum, 
alius de legendo, alius de scribendo, alius de voce 
.modulationis. Hzc omnia, quz supra perstrinximus, 
unusquisque dum aliquoties talia non jussi immo- 
derate loquuntur, toües in elationem vana gloria 
delabuntur, et ex ipso morbo, dum quod dicuot via- 
dicare contendunt, in superbiam  precipitantur. 
Propter hoc ergo jugiter jubemus in collecta fratres 
adesse, ei non plusquam septem dies interponere, et 
per omues dies Dowinicos mores pristinos et vitia 
emendare Et quis in quo deprehensus fuerit, contra 
ipsem vitium debet pugnare, in quo se cognoverit 
eertamen babere. Et quod fortasse ab aliis depre- 
henditur, absque verecundia debet manifestare, qui 
hoc patitur. Quod si minime fecerit, non se putet 
effugere diabolum; nec se sstimet victorem, sed 
victum. Quod si mauifestaverit, et se per paniten- 
tiam aut flagella emendaverit, continuo hostem in 
foveam pracipitobit el impellet. 


CAPUT XIV. 


Qualiter debent abbates. esse solliciti erga. excom- 
municatos., 


Cum excoumunicatur aliquis pro culpa , mittotur 


ut in vespera, post ccenam (fratrum, medium accipiat 
paximatium, et non ad satietatem aquam, et hoc ab 
abbate exsuffiatum, non sanctificatum. Absque ullo 
solatio vel colloquio fratrum sedeat, nisi quem ab- 
batis, vel propositi, cum eo przceperit auctoritas ut 
loquatur. [Indutus tegfline raso aut cilicio, seminudus 
atque discalceatus opus monasterii exerceat excum- 
municatus. Si biduana vel triduana fuerit excom- 
municatio ejus, miltat senior qui eum excommuni- 
cavit unum de majoribus, quein probatum habet , 
qui eum verbis contumeliosis increpet, quod non ob 
religionis venerit occasionem, nec pro Cliristi amore, 
nec gehennz pavore, sed simplicium fratrum facere 
disturbatjionem. Si liec ille patienter tulerit, et de 
ore ejus nulla iracundia vel murmuratio proruperit , 
simplicitas mentis et humilitas apparuerit; sie in- 
crepator absque immutatione verborum quod in eo 
prisviderit abbati renuntiet. Abbas vero sollicite et 
prudenter tractet , utrum verato , an imaginariam 
habeat patientiam, per quam possit se ad fratrum 
reconciliare charitatem. Secundo ejusdem meriti 
senem probatum 23d exprobrandum eum mittat, et 
quod priwitus audivit, non facile credat. Cumque 
tertio ita fecerit, et pari convitio increpatus fuerit ; 
et in priore promissionis patientia exconimunicatus 
perduraverit, et hoc abbas per tres testes pr«bave- 
rit, post.hzc eum ejici jubeat, et sic prasentatum 
per se increpet, coram conventu (ratrum. Cum ita 
quarto fuerit tentatus, et in humilitate fuerit proba- 
tus, et fortis fuerit ut ferrum inventus, postmodum 
ecclesiam ingrediatur, et cingulum in manibus ge- 
stans, abbais vel frauum pedibus cum lacrymis 
provolvatur ; et cum singultu et gemita genibus humo 
properaudo a cunclis veniam accipere mereatur; et 
ne talia peenitenda ultra committat admoneatur; et 
post hac osculatus sb abbete in suo gradu recipiatur. 
Si cer!e, ut supra diximus, aJiquis excommunicatus 
in prima interrogatione querulosus, voi murmurans 
apparuerit, et suas sententias superbe , vel impor- 
tune vindicaverit, et hoc senior manifestum esse 
cognoverit, usque in diem tertium maneat excom- 
municatus, ita ut nullus cum eo loquatur. Cum tertio 
vero die ita sciscitatus, et in superbia qua diximus, 


D fuerit deprehensus , eousque ergastulo coarctatus 


perseveret, donee omnem arrogantiam superbi: 
deneget. Quod si in malo perseverans perduraverit, 
et propria voluntate poenitentiam agere noluerit, et 
szpe ac ssepe contumax et murmurator patule coa- 
tra seujorem vel rares in facie perstiterit, et cum 
propinquis se vindicare maluerit, in collationem de- 
ductus exuatur monasterii vestibus, et induatur quas 
olim adduxerat s:ecularibus, et cum confusionis nota 
2 monasterio expellatnr, ut exteri emendentar, dum 
fortasse solus tali correptione lle delinquens corrigitur. 
CAPUT XV. 


Qualiter monasteria virorum ac puellarum se custodire 
debeant. 


Placuit sancte cominuni regule ut monachi cuu 


4125 


S. FRUCTUOSI BRACARENSIS EPISCOPI 


sororibus uno monssterio Gabitare non audeant, A 
neque oratorium commune habere praesumant , Sed — (Qualis debeat esse consuetudo salutandi im monasteriis 


nec conclavi uno vel tecto quivis pre gravi necee- 
sitate manere communiter queant , ablata omni ex- 
cusationis occasione. Sic ergo observare debeant, ut 
ipsi monachi cum sororibus, quas habent tuehdas, 
nunquam uno conclavi vel coffvivio edendi licentiam 
habeant; neque in communi labore opus injunctum 
exerceant, sed si accesserit ut unus sit aeger, divisos 
terminos teneant, et uterque bonos custodes; in 
tanto silentio hoc facient , ut una classis cum altera 
inter se voces non mittant, excepUs recitatione et 
eantilene modulatione, aut certe gemitum aut suspi- 
rium utriusque cum suis habeant. Tanta ihique debet 
esse astutia, quantum fur nocturnus in pectore no- 
stro Christum occidere festinat, et non corpora , 
sed animas jugulare desiderat, Quamobrem tali cau- 
tione firmamus hanc regulam, ut nunquam solus cam 
80la fabulet : quod si fecerint, sciant se rumpere 
Patrum instituta , et cordis vitalia mortis infixisse 
ssgittam. Pro hoc paradisi perditur vita, et supplicio 
tartari adipiscitur jactura. Mihi eredite, non potest 
toto corde babitare cum Domino, qui mulierum ssepe 
accessibus copulatur. Per mulierem quippe »ucu- 
petus est serpens, id est diabolus, primum nostrum 
parentem. Et quia non Deo, sed diabolo exstitit obe- 
diens, continuo carnis injuriam sensit. Et ob hoe 
ergo hanc passionem fllii sentimus, de qua parentes 
a paradisi gaudiis eaptivatos esse cognoscimus. Cir- 
eumspiciendum proinde est, et indesinenter oran- 
dum, et totis viribus fugiendum, ne sensus nostri 
tali muscipula capiantur. Solus ergo cum sola, licet 
in itinere se obvient, non loquator ; nulla alibi sola 
Bisi cum altera sibi comite dirigatur. Quod si de su- 
pra taxatis quispiam solus cum sola fabulare depre- 
henditur, centum ictibus flagellorum extensus publiee 
verberetur. Et qui talia facere praesumit, cum cau- 
tione admoneatur, quod abusive habuerit monacho- 
rum przceptia, et hanc secundo geminaverit eulpam, 
verberatus denuo earceri mancipetar; aut si poni- 
tere noluerit, foras projiciatur. 


CAPUT XVI. 


Quales fratres debeant cum sororibus uno in monasterio 
habitare. 


4191 
CAPUT XVII, 


virorum puellarumbse. 

Cum se occasio dederit ut de inonasteriis virorem 
aliquis de abbatibus aut monaehis ad monasteriem 
veniat puellarum , ut mos est salutandi , non ess 
singulatim priecipimus, sed abbatissa prime, et sic 
omnis congregatio ad salutandum eis occurrat ; et 
hoc pro monacbis dicimus qui de longinquo veniunt, 
non de vicinitate habitatoribus conünium. Et eem 
tempus remeandi ad proprias cellas fuerit, ipsi ad- 
venientes monachi. similiter abbatissam cum sais 
sororihus, sicut primum, communiter eas salutest. 
Illas daas vices intrandi et exeuudi licentiam sale- 
tandi liabere mandamus, supra facere nolumus ; et 


B lioc. ipsum cum summa verecundia et cautela, tam- 


C 


quam si utroque communis Dominus Christus, et 
illarum sponsus , quasi in judicio de praesentia stet 
corporaliter. Zeloiypus es! Christus, von vult domum 
suam facere domum negotiationis. Caterum vere 
talein. consuetudinem facere mandamus , ut si ia 
unam collationem ad audiendum verbum salutis fra- 
tres et sorores copulatz foeriut, juxta viros sorores 
sedere non audeant, sed uterque sexus divisis choris 
scdeat. Nullus abbatum aut fratrum se przsua»t 
deinceps ubicunque, absque imperio seniorum, osea- 
lum seniori porrngere, neque in gremium sororem 
veluti pacto caput declinare; neque in capite mo- 
nachi, vel in vestimento, femina ad excomplanan- 
dum manus mittere audeat. Quod si segrotans quis- 
piam monachorum, aut de longinquo, aut de proprie 
monasterio, non prisumat in monasterio peellarem 
jacere, ne relevatus corpore, animo incipiat zgre- 
tare. Et ut beatus Hieronymus sit : « Periculose dbi 
minisirat, cujus cultum semper atteudis. » Ob hoc 
ergo oinnes segrotos monachos iu monastero vire- 
rum jacere przclpimus; et non matrem, non ger- 
manam, non uxorem, non filiam , non propinquamt, 
non exiraneam , nou ancillam, non qualecuaque 
genus malierum viris ministrare in inürmitate maa- 
damus; sed si accesserit ut ex supradictis aliqua 
cum sorbitiuneulis ab abbatissa fuerit directa, sine 
ministro infirmorum eum visitare non audeat, nec 
juxta eum manere presumat. Esdem et de viris esse 


In monasterio puellarum procul a cella monachos py 'nandamus. Nullus in preterita castitate confidat , 


habitare mandamus : tales praebeantur pauci et per- 
fecti, ita ut de pluribus probati eligantur, qui et de 
aliquanto tempore pene in monasterio senuerunt ; 
quos semper eastitalis vita commendavit, et crimi- 
nalia delicta foras ecclesiam excommunicatos stare 
non fecit. Tales ergo in monasterio puellarum habi- 
tare debeant , qui et eis aliquid carpentarii ministe- 
vium facient, et advenientibus fratribus hospitium 
Tebeant przparare ; et super utrosque sexus juniores 
quasi vasorum fiant custodes. Nullam licentiam eva- 
gandi babeant sorores, et absque benedictioue ab- 
batis deineeps cum viris osculandi aut loquendi 
occasionem penitus non requirant, quod si aliter fe- 
cerint, regulz: subjaceant. 


quia nec Davide sanclior, nec Salomone poterit esse 
sapieutior, quorum corda per mulieres depravata 
sunt. Et ne quisquam sibi de propinquitate generis 
castitatis fiduciam sumat, memor sit quod Thamar 
83b Ammon fratre suo sgritadinem simulante cor- 
rupta sit. Proinde ergo cum tali castitate fratres et 
sorores vivere debeant, ut non solum coram Deo, 
sed etiam coram hominibus bonum testimonium bs- 
beant, et superstitibus sequacibus sanctitatis exem- 
plar relinquant. 


CAPUT XVIII. 


Ut non recipiantur in monasterium nisi qui radicitus 
omni facultate nudati sunt. 


Comperiinus per minas cauta monasteria qui cum 


1125 


REGULA MONASTICA COMMUNIS. 


1136 


facultaticulis suis ingressi sunt, postea tepefactos A liil prodest, si aliquis de regno subtractus, a regni 


cuum  graudi exprobratione repetere et seeulum, 
quod reliquerant, ut canes ad vomitum reWpcare : 
et cum suis propinquis quod monasterie contule- 
sant hoc extorquere, et judices seculares requi- 
yere, et cum senioribus monasteria dissipare, et 
per unum negligentem multos simplices deturbatos 
-wideinus esse. Proinde solerter previdendum est, 
et omni intentione discernendum , ut tales non reci- 
piantur, quia non pro amore Christi isti veniunt, sed 
-wicina morte perterriti , et infirmitatis angustia com- 
.pulsi, non ob amorem coelestem incitati , sed so- 
iemmodo penam formidantes inferni. De talibus 
Apostolus ait : Qui timet non est perfectus in chari- 
late, quoniam timor penam habet, sed per[ecta chari- 
tas [oras mittit timorem (1 Joan. iw ). Non sunt. isti 
4iscipuli Christi , et non in Ecclesia sunt requirendi ; 
sed in membris Antichristi inveniendi sunt: non 
Sunt aceolz bonz reproniissionis, nec veri Israeli- 
Ge , sed de longinquo advenz proselyti ; sed neque 
fratribus fideles, peque iu pugna inventi sunt fortes. 
Tales olim in Levitico Domiuum ecoguoscimus de- 
.ae8t23886 , et in bello ne pergerent prohibuisse : Si 
quis , inquit, corde pavidus est, non egrediatur ad 
bellum ; vadat, et revertatur ad domum suam, ne pa- 
were facial corda [ratrum suorum , sicut et ipse timore 
perterritus est ( Deut. xx ). De talibus in. Evangelio 
Veritas ait : Quom difficile est, qui pecunias habeni 
intrare in regnum culorum ( Matth, xix )! Nihil eum 
de pristinis facultatibus suis in eumdem locum , ubi 
ingredi se petit monasterium , vel ad unum nummum 
recipiatur ; sed et ipse manu sua cuncta pauperibus 
ereget ; et postmodum comprobatus, monasterium 
Sub regula introducatur, et anno integro a cunctis 
frawrilus. ex. industria conviciis comprobatur. Et 
postquam probatus in cunctis obediens fuerit, et non 
in plumbi natura mollitus, sed acer perduraverit, ut 
ferrum , postmodum exuatur szcularibus vestibus, et 
indeatur monasterii religiosis simplicibus ; et adno- 
tetur in pacto cum fratribus, et vivat inter mona- 
chos prebatus et ipse monachus. 


CAPUT XIX. 


Quid in mon«sterio debeant observare, qui peccata 
graviora ir, seculo commiserint. 


potentia exclesus, ferro eonstricius, hodie carceri et 
[est] mancipatus ; ita nihil obstat, si hodie a carcere 
quis rapitur, et regali bonore constituitur. Nullus ei 
sordes carceris imputat ; sed hoc solum laudat, 
quod in eo miratur. Sic nil prodest justum bene 
vivere, ei male vitam (inire ; ita magnum bonum 
est , peccatorem ad poenitentiam redire ; olim male 
vivere, et postmodum bene finire, a nullo retro- 
3cla peccata imputata habere. Credimus judicem , 
qualem quem in fine invenerit, talem coronare, aut 
cerie damnare. £t quamvis sint gravia delicta, nou 
est tamen illis de Dei misericordia desperandum. 
Liquide cognoscimus quod publicani et peccatores , 
nullo precedente. merito, qui futuri per justitiam 
erant damnandi, gratuita miseratione per brevem 
poenitentiam sunt redempti. Sed non est in eis tam 
consideranda mensura temporis, quam doloris, Agat 
ergo unusquisque dignam poenitentiam , secondum 
qualitates eulparum, ut quis in quo. delicto sese co- 
gnoscit reum, de eo delicto necesse est observaro 
primum secundum instituta canonum. 1n lege habe- 
tur ut quis cui quantum intulerit damnum, aut 
fecerit cedem, aut commoverit ultionem, judicis 
dirimatur judicio ; et de numerositate solidorum ad 
auum reducatur arbitrium, ne fortasse persona 
potens damnet oppressum , et qui legali censura 
€entenarium habebat incurrere damnum, tertiam 
reddat, quod de liberis eominetur. Certe nos cum 
essemus servi peccati , Deo miserante, et nullo no- 
stro merito przcedente , liberi facti sumus justitise ; 
et de innumerositate peccaminum in imnisericordis- 
simi judicis pendet arbitrio nostri peceati debitum ; 
et pro centesimo pondere peccatorum iniquitatis 
cognoscimus opponere viillicum, qui de centum ca- 
dis olei octoginta , de centum coris tritici quinqua- 
gibla, decurtatum quzsivit debitum, statim se co- 
gnovit à proprio domino esse laudatum ( Luc. xvi ). 
Ita plerique sunt in monasteria ingressi , qui ob im- 
manitatem scelerum excesserunt nunierum , quos 
sancti canones (oras ecclesi: agere penitentiam 
censuerunt ; eü nisi in finem vita communionem 
percipere negaverunt: nos tamen misericordiam 
Domini comperti , pusillanimes sumus consolati, ne 


Qni gravioribus culpis et criminibus sese deli- p) gravi tristitia coarctati pereant desperati, de multi- 


quisse cognoscunt, primum eos optamus regule 
eolla submittere sub probatissimo abbate, in mo- 
nasterio desudare, et cuncta retroacta peccata tan- 
quam zgrotos medico spiritali seniori manifestare ; 
et sicut publice peccaverunt , publice peenitere , et 
peenitenda ultra non committere ; timorem de sup- 
plicio, amorem de regno, spem de misericordia 
habere, et nunquam desperare, quia in ultimo est 
extrema vit, justificare aut condemnare. Seriptum 
est enim : Ipse judicabit extrema terre ( 1 Reg. n ). 
Unumquemque Dominus in (ne aut justificat , aut 
condemnat ; et universorum flnem ipse considerat, 
ut nec peccator, si fortiter ingemiscat , desperet ve- 
niam , nec justus de propria sanctitate coufidat. Ni- 


tudine annorum ad brevem recurrimus numerum ; 
et iam cito eum conciliamus, quam cito eum cogno- 
verimus in poenitentia et bumilitate fundatum. Quare 
et tunc medicus ab incisione suspendet segrotum, 
cum eam per medicamina cognoverit esse sanan- 
dum. Cibos vero tales eis praebere mandamus, qui 
nec lasciviam nutriant, nec corpus nimis affligant. 
Carnes tamen, siceram, vel vinum eis auferre 
mandamus : quod si per infirmitatem , aut nimiam 
genectutem , aut certe aliquam necessitatem, ex his 
imbecillitas patuerit, in arbitrio et probitate majo- 
rum ponimus. Vestimentum vero cilicinum pr:bere 
jubemus, qualiter per id compuncti per bedos a 
sinistris suorum semper reuiniscantur pe.catorum. 


1127 


S. FRUCTUOSI BRACARENSIS EPISCOPI 


Lecium tamen sternere mandamus corio aut. psíatho, A inveniet eam ( Matth. xvi ) Proinde melius multeque 


quod Latine storea nuncupatur, aut eerte paieas te- 
nues , si borum nihil habetur, exceptis infirmis , et 
nimia senectute defessis, uti et ipsis arbitrio fovean- 
tur abbatis. Hoax qus supra notavimus per peni- 
tentiam dignam, et non fictam humilitatem , unum- 
quemque venire cognoscalis ad veram sanitatem. 
Amen. 


CAPUT XX. 


Quid observandum sit de monachis qui a proprio 
suonasterio per vitia dilabuntur. 


Cum aliquis per vitium dilapsus fuerit a mona- 
sterio, iu aliud non recipiatur cenobium, neque in 
humanitatis eharitatem, neque in pacis osculnm ; 
sed continuo, vinctis post tergum manibus, abbati 


melius est mundam calcare, Christum audire, Evsna- 
geliung complere, vitam beatam cnm angelis sanetie 
in sternum per omnia sscula possidere. Proinde 
divino ardore accensi, ecee nos omnes, qui subter 
notandi sumus, Deo et tibi domino et Patri nostre 
tradimus animas nostras, ot secundum edietum ape- 
stolorum , et regulam, et sieuti sancta Patrum prz- 
cedentium sanxit auctoritas, uno nos in eanobio, 
Christo przcedente, teque docente, liabitemos. Ex 
quidquid pro salute animarum nostrarum annun- 
Uare, docere, agere, increpare, imperare, excomma- 
nicare, secundum regulam emendare, volueris, hu- 
rnili corde, deposita omni arrogantia, intenta mente, 
desiderioque ardente, divina gratia opitulante, inex- 


reducatur proprio. Quod si reversus ad ssculum DB eusabiliter, Domino favente, omnia adimplebin:u«, 


fuerit, et a propinquis fretus cum eis in superbiam 
surrexerit, et monasterio winas intulerit , pariter et 
ipsi cum eo sint a laicorum concilio publice expulsi , 
et ab omni Christianorum conventu maneant anathe- 
matizau. Quod si et ipsi laici suo eum receperint 
consortio, et pariter cum eo contra monasterium 
exarserint, in contumeliam cuncti a nostra Ecclesia 
expellantur, et nulio nobiscum charitatis foedere co- 
pulentur, quousque veritatem cognoscant, et no- 
biscum stantes, injurias Ecclesiz vindicantes , pari 
devotione consurgant. Si certe ipsi apostat:e ab om- 
nibus fuerint expulsi , et buc illucque vagantes diver- 
sis locis instabiles atque vacillantes suo monasterio 
reverti se petieriut, necessitate compulsi , in cou- 
ventu majorum deducantur, et ut vasa figuli in for- 
nace probentur; et cum probati fuerint, suo mo- 
nasterio reformentur; et non prima, sed ultima 
cathedra recipiautur. 

| Explicit regula. 
IN NOMINE DOMINI INCIPIT PACTUM. 


BN NOMINE 8. TRINITATIS, PATRIS, ET FILII 4. — 
ET SPIBITUS SANCTI. 


Quod corde credimus, et ore proferimus. Credimus 
Patrem ingenitum , Filium genitmn, Spiritum san- 
ctum ab utroque procedenteimn, Filium solum carnem 
de Virgine suscepisse, et in mundum pro salute oin- 
nfum in se credentium descendisse , et de Patre et 
Spiritu sancto nunquam recessisse. Quia ipse dixit : 
go et Pater unum sumus (Joan. x). Et ; Qui me ha- 
bet et Patrem habet. Ev: Qui me videt , videt et Pa. 
trem ( Joan, xiv). ldem vero dixit: Coelum mihi se- 
des est , et terra scabellum pedum meorum (Isai. L.xvi). 
lu cclo angeli totam Trinitatem adorant, et in 
terra Dominus hominibus predicat, dicens : Jte, 
vendite omnia qua possidetis , et date pauperibus , et 
venite, sequimini me (Matth. xix). Et iterum: Si quis 
vui post me venire, abneget. semetipsum , et tollat 
crucem suam , et sequatur me (Luc. 1x). Et alibi : Qui 
plus fecerit patri , aut matri , uxori , filiis, vel omni- 
bus qu& cum mundo transeunt , quam mihi , non est 
me dignus ( Math. x ). Et iterum : Qui non odit ani- 
mam suam propter me , non est me dignus (Luc. xiv). 
Et : Qui perdiderit eum propter me, in vitam eternam 


Quod si aliquis ex nobis, contra regulam et tonum 
preceptum , murmurans, contumax , inobediens, vel 
calumniator exstiterit, tunc habeas potestatem om- 
nes in unum congregare, et, lecta coram omnibas 
regula , publice culpam probare, eti flagella, ses 
excommunicationem , secundum intuitum culpe , 
bnusquisque suuni) re»tum convictus suscipiat. Si 
quis sane ex nobis contra regalam occulte eum pa- 
rentibus, germanis, filiis, cognatis, vel propinqoie, 
aut certe cum fratre secum babiiante consilium de 
absente supradicto Patre nostro inierit, habeas pe- 
testatem in unumquemque qui hoc facinus tentave- 
Fit, ut per sex menses indutus tegmine raso set 
cilicio, discinetus, et discalceatus, in solo pane et 


C 3qua , in cella obscura excommuuicatus sit. Quod si 


aliquis istam prona sua voluntate molueri sgere 
poenitentiam, extensus nudo corpore, septeagimta 
et duo flagella suscipiat ; et deposita veste moss- 
sterii, indutus quod in introitu exutus est scissum, 
notabili cum confusione a canobio expellatur. Et 
hoc de viris sive feminis dicimus. Promittimas euam 
Deo et tibi Patri nostro, ut si quis sine benedictieas 
fratrum , aut tuo imperio, per vitium ad alia loca ad 
habitandum transire voluerit, habeas potestetem 
incautam ejus persequi voluntatem , qui hoc tenter 
verit, et comprehensum cum senioribus judicum, 
ad regulz ceusuram reducere ; et si aliquis eum de- 
fendere voluerit episcopus, vel ejus qui sequitur 
ordo, aut laicus, et.tua admonitione audita apud se 
eum retinere voluerit, communicatio illius cum dis- 
bolo sit, et participatio cum Juda Iscariot in iafet- 
no ; el in przsenti szculo excommunicatus perms- 
neat ab omni cetu Christiano, et nec ia fiaem 
viaticum accipiat , qui hoc fecerit. Tibi vero domine 
nostro suggerimus, si velles, quod credi cerie neíss 
est, el quod Deus fieri non patiatur, aliquem ez 
nobis iujuste, aut superbe, aut iracunde babere, ael 
certe unum diligere, et alterum livoris odio contem- 
nere, unum imperare, alterum aduiare, sicut vulgus 
habet , tunc habeamus ct nos concessam a Deo pe- 
testatem , non superbe, non iracunde, per umsm- 
quamque decaniam pr:posito nostro querimoniam 
inferre ; et przepositus tibi domino nostro humiliter 


3129 


CARMINA. 


1150 


pedes deosculari, et nostram querelam ad singuls A te corripias, ei coeptam regulam perficias ; ei noa 


pandere; et tu patienter jubeas auscullare, et in 
communi regula cervieem humiliare, et corripere, et 
emendare. Quod si te minime corripere volueris, 
tunc habeamus et nos potestatem czetera monasteria 
commonere, aut certe episcopum , qui sub regula 
vivit, vel catholicum Ecclesise defensorem comitem, 
et advocare ad nostram collationem, ut coram ipsis 


simus discipuli , subditi , seu adoptivi filii , humiles, 
obedientes ia omnibus quae oportet; et tu demum 
Chiristo sine macula offeras nos ill:esos. Amen. 
Hec sunt. nomina que manu sua unusqui:que sub- 
scriptionem vel signum in hoc pacto fecit, id est, ille, 
ille ; vel i!la , illaque. 
Explicit regula sancti Fructuosi episcopi. 





EPISTOLA AD BRAULIONEM EPISCOPUM CJAESARAUGUSTANUM. 
(Vide Patrologie& tom. LXXX, col. 690, inter Braulionis epistolas.) 








CARMINA FRUCTUOSO A QUIBUSDAM ASCRIPTA. 
(Ex Florez, Espagna Sagrada.) 





l. Carmen in laudem episcopi. Narbonensis. 
Pulcbif... radians meritis et vitae fovebo 
Apparet in cunctis praeclarus ille triumphis 
Sic te vita pia, sic mens te sepit honesta, 

Et merito radies honor in orbe Dei. 
Data quondam tibi series, et origo pra clara 
Extitit in seculo. Enites gratie dono. 
Quse namque pontifex sola sortitus opimam 
Rexit multifariter divina dignatione Narbonam. 
Sicque Beterrensem Petrus elimaverat urber, 
Deceat ut czelicis talem copulare phalangis. 

Il. Carmen in Sisenandum regem. 
Quid Sisenandum recolam gratia przcipua regen 
Populos qui rite rexit, cunctosque refovit. 
fMiustrium si exeam generoso fomite pompas, 
Ignosce ipse proprias stirpis inclita venas. 
Bonum propagine : gemin:x refulgere lucern. 
At Lupus, Brutioque tui germani decori, 
Quibus clarissimo ditatus Britio natu 
Obiinuit legali Justam zquitate matronam 
Mibiqne videlicet extat unicus error 
Unicum sortita p'gnus mirabile nobis 
In quo retentans pii gaudia magna viri. 

lll. Carmen ad quemdam diaconum. 
lHzc tua alme Deus Christi sancteque levita, 
Et vincis merito, transcendis culmine czlus 
Sürpis origo tuz licet nobilissimo fulta 
Eniteat praeconio sanguineque praeclaro : 

Quo tamen constitit amplius propagata succensu 
Tibi namque Dei summus ordo sacer gloria 
Adiributus, spes cui erat, nites vita pudica. 
Nullusque labe tacti conscia facinoris, 
Optimi more vut genti redoles virtutibus 
Lectorisque alabastro pedibus dominicis 
Preciosumn fundis nectar ungino catholico. 
Delibatum ipse constans vario charismatum 
Munera ct sancta carpens dona larga spiritus 
Adfuturis enim electis premiorum sociis. 
Iv. - 
Ceruite cuncti praesens quod pagina gestat 


B Sacris eloquiis quod profert ipsa sanctissima vatis * 


Fructuosi namque dulcis ex oie loquela 

Suavi emulcet, 

Procedens jugiter suavi evoma permulcet 

Cunctorum corpora sisientium sibi devo:a 

Dulcisonis elabimur charismatum donis, 

Concentibus dulcifluis, 

l'romet faceundo ex ore carminis almi glorificum 
: [Düo. m.lus. — 

Sic denique claro intonans eloquio fandi 

Dogmatis przecelsi crebris refulsit miraculis oliin, 

Claret aspectu jocundo, et hilaris semper 

Emicat jubar rutilans introrsus viri in corde dedi- 

[cato 
Coruscans czlitus Paraclyti lumen infulsum, 


C Resplendens sedulle ulla sine intermissior.e beatuui. 


Angeli ad instar intuitu vultus almi 

Sereno semperque pio cernere obtutum, 

Cunctos quos conspicit ipse docet ovan. 

Nec tantum scilicet frequenti admo:et verbo, 

Quantum suo videlicet aedificat sequaces exemplo : 

Docet enim indesinenter quodcumque fait 

Quia facit instanter omne quod ipse docet. 

Sanctorum aguina beata cura alacri pernicique 

Arctam incunctanter intrare protinus per viaui 

Paradisi tripudiando ocius pertingere portis 

Angelicis illico potiri choris consortio dignus. 

Martyrum catervis contubernio mox adjunge beatis 

legium et aternum perenniter frui per sxcula 
[cuncta 


D . . . . 
Linquere mundum suis cum illecebris omnem 


Temere divitias potius renuntiare opibus cuuctis. 

Aurum despicere, respuere omnino argentum, 

Parsimoni: cibis ut optimo pasci. 

Tollere crucem, et pium sequi pastorem 

Qui parat eximios servis post iaborem tropheos 

Ac post immensa gemiti atque semita lachrymaruri 

lteddet bravii superni in exultatione triumphos. 

Parans quoque insontibus, premia quia libere 
[queant 


* Carmen hoc non tam a. Fructuoso. compositum quam in laudem ipsius videtur factum. 


ParRoL. LAX XVII, 


96 


1121 
Adipisci suis promeritis vitam seternam. 


S. FARO MELDENSIS EPISCOPUS. 


A Minima namque ex magnis humillima de prseelsis 


Sed quis mortalium qucat cuncta sigillatim explicare Tripietis nimiram versiculis, omniumque effectum 


[sermone 
Virtutum merito pollet quibus etiam ille? 
Miraculis floret patientia ineffabilis semper 


Memoriz tradere volui exiguus ipse 
Maneat ut semper ejus in compositione honoris 
Üurnium mere nomen semperque per »vum. 








——M 


ANNO DOMINI DCLYXYX. 


CHRODOBERTUS 


TUÜRONENSIS EPISCOPUS. 





JUDICIUM DE MULIERE ADULTERA, 


(Vide Patrologie tom. LIV , col. 1895, Mm iine Quesnellii in. epistolas sanct Leomis 
agni. 








ANNO DOMINI DCLXY. 


SANCTUS FARO, 


MELDENSIS EPISCOPUS. 





NOTITIA HISTORICA IN SANCTUM FARONEM. 


(Ex Gallia Christiana, tom. VIII.) 





Sanctus Faro, qui et Burgundo-Faro, quasi Faro B nonis beats Marize Suessionensis, v: Kalendas Jail, 


Wurgundus, Durgundis quippe editus nobilibus, Pi- 
pimisii in p»go Driegio natus parentibus Agnerico, 
uno proceribus aul: Theodeberti regis Austrasiz, et 
l'eudegunda, fratrem habuit Chagnoaldum episcopum 
Laudunensem, sorores vero sauctam Faram et Agne- 
trudim, l'ost multos annos pie ac saticte consumptos 
in aula Theodeberti primum, deinde hoc rege mor- 
iuo, Theoderici Junioris et Clotarii Il , patris Dago- 
berti 1, cujus et referendarius legitur in veteribus 
diplomatibus , Farz sororis exemplo invitatus, qua 


anno 19 Clotarii. Suburbanum et ipse condidit me- 
nasterium sub título sancts Crucis et sancti Joanals 
Baptistae , omniumque sánctorum , sibi quidem a ag- 
culo , episcopalisque muneris tumultu refugium , pe- 
regrinis vero, maxime Anglis et Scotis asylum et 
diversorium. Hic excepti ab eo Adrianus, cum Roma 
una cum Theodoro in Britasnuicam insulam 

Romarni pontificis anno 668 proficisceretur, Chille- 
nus, quem ad Atrebatenses Christiana fide imbeen- 
dos misit, et Fiacrius, cui aptum monasterio condeade 


monasticam vitam amplexata fuerat, ecclesiastico C tribus ab urbe Meldis milliaribus jocum e suo cesa- 


ipse sese sociavit ordini, postquam  Dlidechildis , 
quam duxerat uxorem , saerum accepisset velamen. 
Defuncto interea circa annum 626 Gondoaldo, Cle- 
tario ll rege aunuente, populoque petente, factus est 
Meldensis episcopus. Cum sancto Amando consecra- 
vit, die 22 Februarii, anno 14 Dagoberti regis, altare 
monasterii Hesbacensis, quod ejusdem regis jussu 
Audoenus construxerat. Elevatioui corporum sancto- 
rum martyrum Crispini et Crispiniani adfuit 1v Idus 
Juuii 649. Subscripsit privilegio Landerici Parisien - 
sis epi-copi pro monasterio sancti Dionysii, anno 16 
Ulodovei regis. Sigillum quoque apposuit suum pri- 
vilegiis quxe€ Emmo Senonensis episcopus concessit 
»uburbanis sanctae Columbze et saucti Petri Vivi mo- 
pasteriis anuo 5 Clotarii regis, necnon privilegiis 
Berthefridi Ambianensis episcopi pro monasterio Cor- 
beiensi, viu Idus Septembris , anno 7 ejusdem regis, 
et Drausii Suessionensis episcopi in gratiam partL.e- 


cessit. Ibi quoque sepeliri voluit. Defunetus v Kalea- 
das Novemb. 672. quo die memoratur in Martyrole- 
giis Usuardi et Adonis. Sacras ejus reliquias e terra 
levavit anno 1140 Andreas abbas hujus moaseteri. 
Surius ad diem 28 Octobris Vitse hujus saneti 

sulis synopsin exhibet; Mabillonius vero sseemle n 
llenedictino iutegram ejus Vitam auctore, ut videtur, 
Hildegario Meldensi episcopo, regnaute Carole Calve 
imperatere scriptam primus in Iueem protelit, quam 
tamen mendis ei erratis seatere tam Mabilleaim, 
quam Cointius , ad annum 672, demonstrant. Nec te 
moveat quod Hildegarius Faronem inibi dieat fuiste 
episcopum vicesimum apud Meldos; id enim éci 
Waldeberium inter episcopos recensens , mec mine 
peccat quam cum ex male intelleeta sancti Epsiniü 
bos Faronis Waldebertum elfratrem et suceessores 

icit. 


CHART,E. 


1 





SANCTI FARQONIS. CHARTE, 


(Ex Brequigny, Diplomata, Charte, Leges.) 


I. 
g qua privilegia concedit Eboriacensi monaste- 
rio (ann. 61 
, gratia Dei, Ecclesize Meldensis episcopus, ex 
imis parentibus Agnerico et Leodegunda pro- 
» pacem optat omnibus in Christi Ecclesia 
wibus. Notum sit eunctis sancta Ecclesia 
i nune sunt, et qui futuri sunt, quod germani 
raosidus et Walbertus , simul cum Fara reli- 
WOore, monasterium quoddam, quod Eboria- 
itatur, xdilicaverunt, quod in honorem matris 
et Salvatoris nostri Jesu Christi construen- 
dedicandum censuerunt : in quo loco beatis- 
oror mea multis Deo dicatis virginibus prze- 
| Domino Jesu Christo pura cordis contritione 


A viderint deservire. De parochianis vero ipsius villse 


hzc eadem constituimus. Pl'eccantibus vero clericis 
ita ordinamus , ut nequaquam ante episcopum vel 
clericos civitatis veniant, sed in proprio capitulo, 
ante abhatissam, vel illos quos ipsa adjudicaverit, 
satisfaciant. De censu vero quem ceterz ecclesism 
episeopo suo in usu debent, omnino liberum esse 
censuimus. Si quis vero contra banc definitionem 
nostram supradicto monasterio infestus esse volue- 
rit, sciat se damnandum aeterna ultione, et detineri 
irremediabiliter in nostra excommunicatione. Actum 
est lioc et corroboratum in ecclesia sanetz Mari: 
Eboriaci, anno Incaruationis domínicz: ncx, regnante 
rege Chlotario, patre Dagoberti regis Francis. Da- 
tum hoc mense Novembri. — S. Childegarii , Seno- 


) tempore deservivit; et quia sprevit gloriam B nensis archiepiscopi. S. Faronis, przsulis. S. Aude 


8 dignitatis, mercedem percipere meruit zeter- 
*ftatis, noluitque terrenum, ut ccelestem pos- 
»ere, sponsum. Supradicto vero monasterio 
beata virgo contulit, propriisque possessioni- 
'entissime locum ampliavit ; eo in tantum pro» 
tavit redditibus, ut ibidem abbatia foret , c:ze- 
8 monialibus abbatissa sub norma regulari 
' prieesset. Rogatu vero ipsius, ego, Faro epi- 
, €um coteris provincialibus coepiscopis , ad 
supradictun: devenimus, copiosamque turbam 
| Deo collatam utriusque ordinis inibi aggre- 
à decrevimus, in cujus audientiam de rebus 
lerii ita diligentissime et diseretissime tracta- 
wt, omni ablata potestatis molestia, femince 


berti, Parisiensis episcopi.'S. Ragnegisili, Trecensis 
episcopi. S. Leubrandi , arebidiaconi Meldensis. S. 
Alberici , archidiaconi Meldensis. S. Chagnulfi , co- 
mitis. S. Maurini, abbatis. S. Chanoaldi. S. Walberti. 
S. Lithomarii, abbatis. S. Audoeni. S. Adonis. S. 
Acharii, principis. S. Landelini. S. Dadonig. S. Gulf. 
S. Gondonii. S. Far: , abbatisste. S. Columbani , 
Luxoviensis abbatis. Bernardus , notarius, relegit et 
subscripsit. 
II. 
Charla qua privilegia concedit Resbacenm  monaste- 
rio 5 (ann. 656". 

Dominis sanetis, et summi culminis apice in pon- 

tificalis cathedra specula przsidentibus, in Christo 


| serviendum Deo de diversis provinciis con- C fratribus Meldice civitatis comprovincialibus, Cbil- 


it, propositum suum in omni sanetitatis custo- 
yerent, ae Deo houorifice deservirent. Consilio 
| auctoritate omnium, in nostram nobilitatem 
Malem monasterium illud fore adjudicavimus, 
| episcopo vel archidiacono, aut alicui praelato 
& in Meldensi Ecclesia successurus est, sit 
| jegum esxcommunicationis super eumdem im- 
| locum, uec super presbyterum qui curam ab 
po tenet, nec super clericos qui in ipso loco 


ita in Ilistoria Ecclesi:e Meldensis a Tussano 
e, t. 1, pag. 720, qui ipsam eruit ex archivo 
terii Eboriacensis, nunc sancte Fare, ubi au- 
ha servari dicebatur , sigillo pendenti munita. 
Isariorum fetum esse pluribus argumentis Ples- 


monstravit; quorum principua satis sit hue 


we : 1? Tempore quo charta confecta fuit, 
idetur fato functa ex ipso contextu, quas tamen 
! subscribit ; 29 Juxta notas chronologicas scri- 
t ebarta anno Christi 610, quo Faro Meldeusem 
pum dicere se non potuit, cura non nisi anno 
eldensis Exclesixw infulas assecutus fuerit , ut 
Nova Call. Christ. t. VIII, col. 1600; 5» Note 
»Mogicae sumuntur ex regno Clotarii, patris Da- 
i, cum ex regno Theodeberti sumi debuissent, 


degario, Palladio, Belthoaldo, Mallardo, Ragnegiisilo, 
Audoeno , pontificibus , Burgundofaro supplex vester 
in Domino praesumit mittere salutem. Lieet nos an- 
tiquxe regulae constituta salubri observatione cus:o- 
diri conveniat, tamen utili provisione tractantes id 
constituimus, ut quod sacris deliberationibus non 
derogat, intrepida observatione servetur. Et quia 
bonae indolis illustris viri Dadonis referendarii reli- 
giosa postulatio nostrarum quippe aurium intima 


qui tunc apud Meldenses regnabat ; 49 Episcopi fere 
omnes quorum signa chartae apposita sunt, nondum 
ad episeopatum pervenerant, ( Hist. Meldensis Eccl. 
ubi supra, pag. 722) ; bo Formulas septimo sxculo 
ineunte insolitas nemo in hoc instruinento non agno- 
verit, De bis et de pluribus aliis falsi indiciis videsis 
llistoriam Meldensis Ecclesiz. 

b ftecudimus ad fldem Plesszi, Hist. Eccl, Mel. 
t. I, pag. 672, qui chartam hanc juris publici fecit, 
ex apographis descriptam in archivo ltesbacensi re- 
conditis. Quadam cense!, p. 48, in hoc instrumento 
vitiata aut temere intrusa, ut notavimus, in prolego- 
menis ; nec tamen ideo huic charte falsi notam inu- 
rere prassumpsimus. 


11:5 


S. FARONIS MELDENSIS EPISCOPI 


1156 


penetravit, quie et viscerale pietatis affeetu, ita cor A metur nullam potestatem in rebus, neque in ordi- 


intrinsecus caritatis sux petitio mollivit, ut petita 
non concedere, aut arte libentissime non implere, 
nosti duntaxat animi Irreligiosum fore putaretur. 
Sancti igitur desiderii ardore succensus pariter Dado 
et * ltado ejusque germani, c:enobii septa, et ad ho- 
norem sanctorum Petri et Pauli et exterorum san- 
ctorum basilicam intra eremi secreta, loco nuncu- 
pante Resbacis , eonstruxerunt , quod gloriosissimi 
domini Dagoberti regis largitatis munere certi suut 
meruisse, ubi monachos vel peregrinos sub regula 
beati Benedicti, et ad modum Luxoviensis monaste- 
rii, devoti deliberant collocare, nostre utilitatis ex- 
tremitati supplici deprecationis petitione poposce- 
runt ut et nos fratresque nostri Meldensis Ecclesiae 


nandis personis, nos vel archidiaconi successoresque 
nostri, vel qualibet persona liabere debeat , aut. ali 
quid de eodem monasterio, sicut de parocb.is a« 
ealeris monasteriis, muneris aliquid audeat sperart 
vel auferre. Et nisi rogatus a congregatione ipsa 
vel abbate, nulli nostrorum liccat monasterii ipsius 
adire secreta aul ingredi septa. Et si ab eis illit pon- 
lifex postulatus pro lucranda oratione vel eorum 
utilitate accesserit, celebrato ac peracto divino mi- 
nisterio, statim absque ullo requisitu dono studeat 
habere regressum , quatenus monachi qui solitarii 
nuncupantur, de perfecta quiete valeant, duce Dv- 
mino, per tempora exsullare, et sub ipsa saucia re- 
gula viventes et beatissimorum Patrum vitam sectan- 


proprium inibi deberemus privilegium impertire. Et D 1s, pro statu. Ecclesie et salute regis el patrie 


ne hoc nos proprii deliberationis instinctu sacerdo- 
talis posteritas zestimel decrevi-se, quum etiam sub 
hujus constitutionis norma Agaunensium locum, imo- 
que et monasteria. Lirinensium, Luxovieusium, vel 
basiliea domini Marcelli, tain de inhabitatoribus li- 
beriatem , quam a quibuscunque ibidem aliquid de- 
legatum , eatenus fuit sancitum. Unde insuper sup- 
plicationum exemplum patriarchz Galliarum Cande- 
rici et ceterorum episeoporum manibus roboratuin, 
vel 5 litteras antefati domini et fllii nostri Dagoberti 
regis, ut id deberetur simili beneficio impertiri, ma- 
nifeste accepimus. Ergo omnes unius consp:rationis 
consensu , antedictorum virorum postulationi sanctse 
religionis libentissime annuentes, ita ab omnibus 
decretum est, ut quidquid pradicti monasterii , vel 
monachis ibidem sub evangelica religione viventibus, 
ab ipsis eorumque parentibus , vel regio munere seu 
a quibuslibet Christianis, in agris, niancipiis, mini- 
sterio, sacris voluminibus, vel quibuscumque spe- 
ciebus qu:& ad ornatum divini cultus pertinere nosci- 
tür, aut ezeteris rebus, collata, aut deinceps collatura 
sunt, seu quod ad sltare fuerit oblatum, ut ad quem- 
cumque, Deo inspirante, transmissum, praesentis vitae 
nostrae suecessorumque nostrorum, nullus sibi exinde 
aliquid clericorum aut pontificum , vel regalis subli- 
mitas suis usibus usurpare aut minuere praesumat. 
Et quum abbas ejusdem monasterii de sxculo fuerit 
evocatus, quem unanimiter omnis congregatio illa 


C 


valeant plenius Deum exorare. Et si alijuid ipsi. 
: monachi de eorum religione tepide egeriut, secundum 
regulam ipsius beaii Benedicti vel beati Coluimbaui, 
ab eorum abbate corrigantur, quia nibil*de canonica 
auctoritate convellitur , quidquid domesticis lidei pro 
quietis tranquillitate tribuitur. Quod sj quis, callidi- 
late aut. cupiditate przventus, ausus fuerit ea qua 
superius comprehensa temerario spiritu violare, di- 
vina ultione prostratus, reatus anathematis subja- 
ceat ; nihilominus etiam hoc privilegium nullus uu 
quam possit convellere, sed pr:esenti et. futuro tem« 
pore, Christo Domino protegente, incorruptum valeat 
perdurare. Quam constitutionem nostram, ut firmis 
vigoribus subsistat, manus nostra subscriptiunibus 
roboratam, per fratres et conservos nostros venera- 
biles viros, Maurinum et Lathomarium abbates, per- 
petuis temporibus valituram, vobis vel caeteris epi- 
scopis destinavimus insuper confirmandam. Actem 
Clipíaco , € sub die Kalendarum Martii, anno xr re- 
gni Domini et filii nostri Dagoberti gloriosi regis. 

Burgundusfaro, in Christi nomiue, indignus Md- 
deusium urbis episcopus, huic privilegio , supplica- 
tione fratrum meorum coepiscoporum vel domiai 
Dagoberti regis, propria voluntate subscripsi. Caade- 
ricus episcopus , Lugdunensis primas, subserips:. 
Sindulphus, sive Landeliuus , archiepiscopus sancta 
Ecclesi Vienneusium, subseripsi. Donatus, episco 
pus urbis Vesontieusium , subscripsi. Albridus, Car- 


monachorum ex semetipsis optiine regulam comper- pj uotenz urbis episcopus, subscripsi. Maurinus, Bello- 


tam elegerint, sibi seniorem instituant, Et si etiam 
eis opportunum fuerit tabulas benedicere, aut clirisma 
consecrare, vel sacros ordines percipere, a quocum- 
que spirituali pontifice decreverint , licentiam ha- 
beant expectandi et explicandi. Et ut superius zesti- 


* Radonis nomen expungendum arbitrantur Ma- 
 lillonius et Ples-axus, sed sola conjectura ex negativo 
argumento repetita opinionem suan tuentur. 

5 Diploma Dagoberli pro monasterio Jtesbacenii 
erdine suo edidimus. 

* Concordat bxc nota chronelogica cum diplomate 
Dagoberti , dato sub die Kalendarum Octobris auno 
15 regni, mensibus septem ante emissain Durguudo- 
faronis chartam. il:ec autem videtur data in episco- 
pali synodo apud Clippiacum habita, ipsis Maii Ka- 


vacensis episcopus, subscripsi. Güido, Virjuuensi 
episcopus, subscripsi. Aigatarius, Noviomensis epi- 
scopus , subscripsi. Ferreolus , Augustodunenus eyi- 
scopus, subscripsi. Bertholdus, Lingonics erbe 
episcopus , subscripsi. Palladius, Altissiudoressis 


lendis , in qua Agilus huic coenobio pratecius fait, 
ut docet Vita sancti Agili a Mabillonio vu!gata, Ad. 
SS. Bene. t. ll, paz. 209. iloc ipso anuo Dagober- 
tum 3pud Clipiacum resedisse testatur Fredegani 
Chronicon, cap. 78, et expressis veibis docet ball 
Martiui pap: , privilegium lResbacensi monasterio 1 
Burgundolarone et aliis plurimis episcopis « coute 
sum fuissc in sancta synodo, ac propriis muanibel 
confirmatum. » M.rum ergo non est plurimis epi 
porum subscriptionibus bullam banc munitam luiie 


CUARTAE. APPENDIX. — TESTAMENTUM BURGUNDOFATLE. 


1158 


8$ , subscripsi. Petruvinus, Vasionensis epi- A, risiacze urbis episcopus , subscripsi. Ailphus, Sanoto- 


, subscripsi. Marius, Tolonensis episcopus, 
psi. Protadius, episcopus civitatis Aquensium, 
3i. Amandus, episcopus, subscripsi. Verus, 
: Civitatis episcopus, subscripsi. Martinus, 
iensis episcopus, subscripsi. Childegarius, 
asis episcopus, subseripsi. Adeodatus, Ma- 
wis episcopus, subscripsi. Audebertus, Pa- 





nice urbis episcopus, subscripsi. Magdegisilus, 
Turoniez urbis episcopus , subscripsi, Magmatius, 
Engolismensium episcopus, subscripsi. Perichonius, 
Genesiensis episcopus, subscripsi. Raynaldus, Niver- 
nensium episcopus, subscripsi. Asaneus, Suessionicae 
urbis episcopus , subscripsi. Et quam plures alii 
subscripserunt. 





APPENDIX. 


* TESTAMENTUM BURGUNDOFAIUE , 
IN GRATIAM MONASTEHII EDORIACENSIS CONSCRIPTUM (Aw. 632). 
(Ex Brequigny, ibid.) 





»0 quinto regnante domno Dagoberto rege B manos meos per legitimam divisionem ibidem visa 


ssimo, sub die vij Kalendas Novembris, cum 
Dei nomine Burgundofara, relicta hujus seculi 
vel dignitate, propter amorem Christi et pee- 
3 meorum absolutionem, monssteriumn | Ebo- 
sub religionis nomine visa sum zdificasse, 
ipso monasterio residerem, tempusque mee 
onis ac diem judicii expectarem, volui sub 
&to conscribere et confirmare quaque ipsi 
pe tradita sunt, quatinus presentibus atque 
essei proficuum in eodem coenobio Deo ser- 
iS. Interea, accersito Waldone notario, pre- 
testibus sacerdotibus ac secularibus viris, 
entia mea rogavi lioc testamentum confirma- 
nulle casu civili vel prztoriano hxc calumnia- 
jen valeat, aliquod jus sibi volens vindicare, 
jestati olfensus, eL hoc testimonio convictus 
at, ltaque ego Burgundofara, honorans prz- 
locum Éboriacum situm in pago Briegio, quod 


WHructum in honore domnz ac sauctze Marie C 


*:i Petri apostolorum principis, dono quie 
habere in szeculo, id est, portionem meain 


| Campellis nomine, quam contra germanos: 


| parte accepi, cum mancipiis, vineis, sylvis, 
aquis aquarumve decursibus , sub omni pecu- 
| quantumcumque transitus mei illic inveniri 
Bt, perpetualiter dono. Dono itaque de villa 
ento Cavaniacus, in pago K:lense, portionem 
ad integrum, cuim terris, domibus, imatisis, 
bylvis, pratis, pascuis, aquis aquarumve de- 
8, propter remedium anime mes jam dicto 
eríio, Volo esse in przedicto monasterio dona- 
lae cognomento D'ilgofaiacus, siam in pago 
nse, medietatem illam quam mihi bon: re- 
buis genitor meus Agnericus , quondam per 
mi sui paginam delegavit, cum terris, man- 
vineis, sylvis, pratis, pascuis, aquis aqua- 
decursibus, ecclesia domnx Marise et saucti 
boriacis monasterii. in suburbio quoque Mel- 
vitatis portionein. mean, quam contra. ger- 


mus vulgavit Labbzeus in Miscell. curios., t. Il, 
(8, ex originali. ltecusum exstat in Anual. 
.&e I1, pag. 861, in Nova Gallia Christ., t. Vlil, 
ol. 547, et in Historia Ecclesias Meldensis a 
», t. Il, pag. 1, depromptum ab oimnnibus ex 
monasterii Eboriacensis, quod poitea sanctae 
uonasterium dictuin fuit, Editionem f'lessai, 
novis cu:is institutam, sequimur. Qui vero 
im Labbzana coutulerit, satis multas depre- 
discrepantias, sed quxe non magni momenti 
if, Ex hoc instrumento colligit. Mabillonius, 
lib. 1, pag. 331, tunc teinporis licuisse abba- 
»$1amenta condere , dum tamen ea fierent in 
us, non in parentuin coumoda. 


sum accepisse , cum terris, domibus, mancipiis, vi. 
neis, pratis,aquis aquarumve decursibus, seu peculio, 
vel quoscumque trausitus, sancto monasterio et omni 
congregationi puellarum ejusdem — Eboriacensis loci. 
]u lege quoque Theudosiana * ut est insertum, sic 
trado, eo ut unusquisque de facultate laicali, qui 
filios non reliquerit, ad suos hxredes legitimos de- 
beat deferre. Propterea dono, dulcissimis germaui« 
meis faventibus, Cliagunlfo Burgundofarone et Agne- 
trade, portionem meam de villa vocabulo Luvra, 
sitam in pago Parisiaco, cum atriis, :edificiis, mancei- 
piis, vineis, sylvis, pratis, aquis aquarumve decürsi- 
bus, seu peculio vel quoscumque transitus, Ad: in» 
tegrurh vero casas, cuim areis, tam iufra muros quam 
eztra muros Meidice civitatis, portionem meam. 
quam contra germanos meos accepi, prz:dicto mona- 
sterio Eboriaco habere eupio, Farinarium, vero, qni 
est super (fluvium Matern:m, ad. ponteur. rapidum, 
ipsi monasterio habere cupio. Similiter alterum fa- 
rinarium situm in Briegio, super fluviolum Alba, pro 
remedio aniinz mes, et uL nomen tineum in libro 
vite sit iusertum, ipsi inouasterio dare volo. Et ut 
festi dies ante sanctum altare solemnius recolantur, 
dare volo vineas, id est pedeturas duas in Cavaniaco 
villa , in Kalense, quas contra germanum meum 
Chagnulfum in concambio visa sum accepisse, su- 
pradictie basilic:ze domna Mare et sancti Peti Ebo- 
riacensis monasterii. De mancipiis vero meis- per 
quasque villas Superius nominatas, quique exinde 
n tabulas vel cartas conscripsi nomine ingenuitatis, 
iberi berg ve permaneant, cum omni eorum pecu - 
liari re concessa. Invoco Domini imajes'atein, ut 
post obitum meum inta legitimi temporis agonem, 
voluntas mea, secundum legeiu el consuetudinem 
loci ipsius, prosequente 9unimodis propitio Dumino, 
convalescat, scilicet, boc quod pro anime me: re- 
medio et peccatorum meorum absolutione tribuo, 
legibusque sit stabilitum, et legaliter consistat, Sai 
si quiscunque contra Irauc volumatem iutare, aut iu 


b Juxta nostram rationem annos regni Dagoberti 
apud Neustrasios computandi , dies vi1 Kal. Noveu- 
bris (id est 26 Octob.), testamento pr.rfixa, inciditin 
annum Chr. 652 ; liac autem nota clironologica diem 
indicat qua recognitum et conlirmatum fuit testa- 
mentum, quod vii [dus Octobris, id est nona die Oc- 
tobris ejas:lem anni videtur fuisse conditum ; et hoc 
ita planum est ut in liis hzesisse Cointium iniremur. 

€ Utrum de Codice Thz0odo-iano genuino an de 
Codice Alariciano, qui ex Theodosiano maxiua iw 
parte excerptus fueral, sermo sit, incertum videri 
potest. Libenter credam ad genuinu:n Codicem sese 
retulisse Burgundofaram quod tamen parvi interest. 
p. 9 in2ute testaineuti, 


4159 8. ADEODATUS PONT. ROM. 411 
aliquod infringere temptaverit, invocata Dei inefTabili A meam infringere, aut in aliquo mendacio, Deo sibi 


potentia , omnino contestor ut pro omnium meorum 
peceatorum examine obnoxius in die judicii teneatur, 
ei cum impiis conscribatur qui dixerunt de Domino , 
crucifigatur ; babeaturque extraneus a limine om- 
nium ecclesiarum Dei ; et lepra Naamau Syri super 
eum descendat, ut nec sic quoque valeat voluntatem 


* Labbseus docet, ubi supra, pag. 418, quzdam 
ad c«lcem autographi scripta fuisse, quie tuuc in- 
juria temporum ita erant oblitterata, ut aciem ocu- 
ferui omuino fugerent. Hiec erant sane testium no- 
mina, de quibus fit mentio sub initio testamenti. Ad- 
dit sigillum in iuferiori parte instrumenti exstare 
aflixum, quod his verbis gallice exprimit, un gros 
sceau. atiaché. ld, si de pendente sigillo intelligas, 


contrario, minime prazevaleat, si qus malas adjectiv- 
nes vel subjectiones imminutionesque faciz fuerint, 
Ego feci flerique mandavi, dum testamentum meum 
mihi szPpius volui revisere, et per singula recogno- 
visse, constipulatione subnixa. Actum iu caouobie 
Eboriaco, sub die vij !dus Octobris * 


contra hujus zetatis morem foret ; et magna mentem 
Subiret suspicio de hujus instrumenti falsitate. tdem 
Labbsus alias retulit, sigillo pendente vallatam 
fuisse chartam Faronis, seu Burgundofaronis, Dar- 
gu»sdofare fratris, quam quidem chartam spuriis 
chartis anpumerandam ex pluribus aliis argumeaulis 
censuimus, llinc veremur ne sororis testawenium 
non melioris notze sit quam charta fratris. 





ANNO DOMIN] DCLIXVI. 


SANCIUS ADEODATUS 


PONTIFEX ROMANOS. 





NOTITIA HISTORICA IN S. ADEODATUM. 
(Ex libro Pontiticali.) 





I. Adeodatus, natione Romanus, ex monachis, de B — secum tollentes, Alexandriam reversi suat 


patre Jobiniano |D., Juviniano] sedit annos qua- 
tuer, menses duos, dies quinque [B., 7, im. 2, d. 
47 |. Tante maguitudinis |B., in tanta maguit.] fuit 
5 mitissimus ac benignissimus, ut omnem homi- 
nem a m»jori usque ad minimuin. Llbenter susci- 
peret, peregrinis compassionem exhibuit [exbi- 
beret], ut. etiam unusquisque quod postulavit, 
Sine dubio impetravit [impetrare]. Sed et ro- 
10 gam omnibus. ampliavit. Hujus temporibus Mez- 
zetius [D., Mezentius], qui erat in Sicilia cum 
exercitu Orieniali, intartizavit | B., tyranuizavit], 
et arripuit regnum. Et [Tune] perrexit exer- 
citus ltali:e per partes lstrie, alii per partes 
43 Campania, nec nou et alii per partes. Sardiniae 
et Africa. Pari modo venerunt per. [in| Siciliam 
in civitatem Syracus. et Deo auxiliante interem- 
ptus est, nec dicendus Mezzetius (Vid. Baron., 
ad ann. Domini 668). Et multi ex judicibus ejus 


populo vix paucis evadentibus, qui per munitis- 
sima castra confugerant, et juga montium. Aufe- 
90 rentes quoque przdam nimiam, et omnem illum 
ornatum zris, ac diversarum specierum, quem 
Constantinus a Romà navigio detulerat, secum 
asportantes]. 
I. Hic ecclesiam beati Petri, quae est via Por 
$5 tuensi juxta campum Meruli, ut decuit, resiae 
ravit atque dedicavit. Sed et in monasterie 
saucti Erasmi situm iu Cielio monte, in quo eoa- 
crevisse [B., convenisse] visus est predi 
sanctissimus vir, multa nova zificia angment- 
40 vit, sed el casalia conquisivit (et multa ibi pra- 
dia conquisivit], et iu vita sua abbatem vel coa- 
gregationem ibidem instituit. Post cujus transi- 
tuin. lantz. pluviz, et tonitrua fuerant, quales 
nullas atas hominum meminit esse, ut euam 
45 homines, et pecudes de fulgure interirent. Et nis& 


90 iruucati, ieu sunt. Constantinopolim simul ( per litanias quz quotidie flebant Dominus esset: 


et caput ejusdem lutartze, Posunodum venientes 
Saraceni in. Siciliam, obtinuerunt predictam ci- 
vitatem, et multam occisionem fecerunt in po- 
pulo, qui in castra, seu montana, confugerant. 
25 similiter et predam nimiam fecerunt, et 34 
quod ibidem a civitate Romana delatuui fuerat, 


propitiatus, non potuissent homines triturare.s 
vel in horreis frumenta recoudere. In tamtuumm 
enim crevere hzc mala, ut ex ipsis pluviis dena» 
bU legumiua renascereutur, et ad maturitatem de— 
venirent, pro quo capti liomines mirabantar— 
Fecit autein. ordinationem unam per monteamm 


VAUJANTES LECTIONES, 


Fubrottus, ex Cod. Freh. — Lin. 2. D., Jobiniano, 
A., Joviniauus, D., Jobiano. Lin. 41. Abbatem. A., 
abbatiam, vel. T 

Ex Cod. lleg., Mas. et Tiu. — Lin. 2. Jobiniano. 
Lin. 5. Quinque. llic fuit mitissimus, atque benignis- 
simus. Lin. 6. A inajore usque ad minorem [M., a 
minore usque ad silocein]. Lin. 7. Exbiberet, ut 
eiiam unusquisque quod postularet, ab eo sine dubio 
iwmpeikaret, Lin, 10. Hujus tempore Mezetius, qui 
erat in Sicilia cum exercitu orientali, arripuit re- 
gnum, tune perrexit exercitus Itali. Lin. 16. A. Et 
pari inodo venerunt in Siciliam in civitatem Syracus. 
et D. a. interemptus est, nec dic. Mezetius, et 
multi ex ducibus [M., judicibus]. Lin. 21. Ejus- 
dem. Pustmodum venientes Sarac. Lin. 27. In 
pop. f, vix pauci... Lin. 32. Navigio illuc de- 


tul. asp. Alex. rev. sunt. Lim. 51. Eo tempore» 
Adeodatus papa ecclesiain beati Petri, quam e£ 
in via Portuense juxta pontem Meruti. Lin. 56. 
Sed et mouasterium S. Her. Lin. 39. sSanctiss. vir- 
pr. multis novis zdiliciis augmentavit, et multa ibi 
praedia conquisivil, abbatem , et congregationes 
ibi constituit. Post. Lim. 45. Atque ton. f. quales 
nunquam (uere a tempore diluvii, ut hoinines, et pe- 
culia de fulgore int. (In ft. Cod. emendatum, de fil- 
gure). Lin. 46. Maz., couidie, R., quot. Lin. 4f- 
Kec. iu tantum ut per ipsas pluvias denuo :eg. r. Li» 
$1. Pro quo omnes mirabantur. Lin. 55. Qui se 
pultus est. Lin. 56. Julii. 

Ex Cod. Thuan. altero.—Lin. 3. Ex patte Jobiane. 
Lin. 1. Tantam comp. Lin. 24. Confugium fecerant, 
et predam nimiam, vel area, qus ibidem a civiatt 


ud 


Decembris, presbyteros xiv, diaconos duos, epi- A 


&copos per diversa loca quadraginta sex jB., 
85 45]. Qui etiam sepultus est ad beatum Petrum 
apostolum sub die vi Kalendas Julias, et cessavit 


KPISTOLA AD GALLIUE EPISCOPOS. 


4112 


4 EE menses quatuor, dies quindecim |D., 
sex], 
A tempore ordinationis sancti Gregorii pape usque 


huc, sunt. anni nonaginta quiuque, menses quinque, 
dies quatuordecim. 


VARIANTES LECTIONES. 


Rom. navigat» fuerant secum abstollentes. A. Lin. 
$5. Pontem Meruli. Lin. 45. Qualis nulla ctas 
hominum, ut etiam h. et peculia de fulgore i. Lin. 
48. In tantum ut ex ipsa pluvia denuo l. r. e. a. m. d. 
pro quo eapit ettam homines mirarentur. 
Penia, ez Cod. Cavensi. —Lin. 25.1In pop. fec. Lin.25. 


Fec. vel es de ibidem a c. r. navigatum f. s. abstul- 
lentes. Lin. 26. Monasterium s. ller sito. Lin. 45, 


Peculia. Lin. 47. Propit. ul potuissent. Lin. 48. lu 
tantum nt ex ipsis pluviis. Lia. 51. Deveneiruut pro 
quo capitulo etiam lom. mirarentur. i 





EPISTOLA ADEODATI PAPE 
AD UNIVERSOS GALLI/E EPISCOPOS, 


Qua immunitatem ab episcopali potestate concedit monasterio sancti Martini Turonensis , 
ezceplis ordinatione sacerdotum et confectione chrismatis * (Ann. GT*). 


" (Ex Brequigny, Diplomata, Charte, Leges.) 


Dilectissimis fratribus universis episcopis in Gal- B rabilis monasterij, quod beatae recordationis confes- 


liz partibus commorantibus, Adeodatus. /Equitatis 
nos admonet norma, quam apprime custodire prz- 
eipimur, ut canonica sanctorum pairuin. consulta, 
presertim a beatissimis apostolicz sedis przesulibus, 
predecessoribus scilicet nostris, qui authoritatem, 
successione ac vice sacratissimi apostolorum princi- 
pis Petri, per diligentem solertiam nacti sunt, quem- 
admodum $slatuta reperimus, intemerata atque inli- 
bata custodia conservemus ; sed et quxque fratribus 
mosiris ecclesiarum episcopis, pedissequa duntaxat 
imitatione consultum ac salubriter fuerit ordinatum, 
utpote functi apostolicze principia, licet impares mi- 
misterio, firmanda simili ratione decernimus. Qua 
ex re dum /Egiricus, relligiosus presbyter et abbas 
zonasierii sancti Martini, in quo et venerabile cor- 
pus ejus est situm, visendass ex desiderio veniens 
apostolicas confessiones et atria, nostris se repre. 
sentaret obtutibus, commendationemquoe fratris no- 
stri Crotperti, Turonics Ecclesi» prasulis, obiulis- 
8et, supplici voce praecatus est ut privilegium apo- 
etolica authoritate subnixum, ob munitionem vene- 

a Sspissime typis mandata, cujus pracipuas 


fantom Editiones memorabimus. Vulgaverunt Papi- 
rius Massonius, de l'oman. Poutif., fol. 418, v*, ex 


sor Christi Martinus et przsul Turonensis Ecclesia 
in Gallicanis pa:tibus ad. conversorum salutem sui 
Sacraissimi corporis consecratione decoravit, cui 
nune praxe:se se perhibens scriptis osteuderat, ei 
concedere deberemus; parumper autem ambigimus, 
idcirco quod mos atque traditio sancte. nostr:e Ec- 
clesie plus non suppetat a regimine episcopalis pro- 
vilenti: religiosa loca secernere: verum uli et 
predicti fratris nostri Crotperti, Turonensis Ecelesi:e 
presulis, monachicam libertatem, hoc est, liberam 
dispensandi licentiam, scripto concessam, religiosi- 
tate ejus exemplaria proferente comperiinus, in cu- 
jus volumine et aliorum per Gallicanam videlicet 
provinciam constitutorum antistitum ad id consen- 


C sum prxbentium, subscriptiones subter annexas in- 


speximus, nullatenus jam exortem rationis, ac ca- 
noniee regule tantorum episcoporum consonat 
sententiam fore perpenditmus. Propterea et nos erga 
quod idem íratres nostri reverentissimi praesules 
conferre providerunt, simili ceusura ex aulhoritato 
profecto apostolorum principis, cui claves ligandi 


do privilegio sancti Medardi Suessionensis, part. ri, 
eap. 20; Monsnerius vero, in libro de Juribus ec- 
clesi:e sanctü Marüni propuguatis, cap. 1, episto- 


Sabulario sancti Martini Turoneusis ; anetores Galliae D lam Adeodati tueri conatus est, Illam Launoius ite- 


Christians, prior Edit, t. 1, pag. 741, ex regesto 
pancharte nigree sancti Martini, Launoius, in Dis- 
«uisitione de juribus liujus ecclesi, pag. 3 et 5, 
cum variis lectionibus; Coiutias, in Annalibus, t. Il, 
pag. 108 ; Mansi, Collectio conciliorum maxima, t. X1, 
col. 105. Exstat etiam in collectionibus conciliorum 
Sirmondi, t. |, pag. 507 ; Labbei, t. Vl, pag. 595 ; 
Harduini, t. Hl, col. 1007, etc. Recudimus ad fidem 
apographi in judicium prolati anno 1708, et editi ad 
calcem defeusionis jurium ecclesi: sancti Martini, 
inter prob. pag. 1, ab archiepiscopo Turonensi im- 
puguatorum. Dicitur exscripta ex Exemplari quod 
sseculo quidem ix exaratum fuit, sed quo non exsta- 
bat antiquius; autographum enim jam perierat. 
Controversia de immunitate monasterii saucti Martini 
&b episcopali jurisdictione szxpe et diu agitata fue- 
rat. Adeodati epistolam qua potissimum nititur, op- 
pugnaverat Launoius in Assertione inquisitionis ste 


rum oppugnavit, in. Examine privilegiorum sancti 
Martini, pag. 7 et aeq. IHujus objecta nisus est refel- 
lere ecclesi: sancti Martini in judicio defensor, 
auno 1709. Launoii objectiones Cointius, Ann. t. 11, 
pag. 709 ei seq. longo ordine recenset, et cum 
Mousnerii responsionibus confert, ae, re omni dili- 
genter perpensa, arbitratur niliil in epistola Adeo- 
dati occurrere quod formulae privilegii a Marcullo 
exhibit, lib. 1, form. 4, refraszari videatur; iia 
ut illa uec supposititia videatur, nec subreptitia. 
llis immorari diutius non sinunt notis nostris prze- 
scripti fines. Fas sit tantummodo dixisse bullam de 
qua agitur solemni judicio curiz Parisiensis, diei 13 
Aprili? anni 1709, pro legitima fuisse labitam. 
Characteres ch:onoloz;ici nulli. Cum autem sedem 
pontificalein occupaverit Adeodalus ab anno 672 a4 
annum 675, epistolain ab ipso emissa fuisse conji- 
cere licet, cum Goiutio, auno 671, ' 


1145 


S. ADEQDATUS PONT. ROM. 


4u1 


aique solvendi conditor ac. redemptor omnium tri- 4 tia; dispositionem autem venerabilis loci gorere, ac 


buit, identidem firmare concessimus, ut apostolica 
fulti authoritate, per privilegii seriem, nullas grave- 
ilines 1 quolibet episcoporum, su5 pretextu. discus- 
$:onis, religiosus abbas vel monachi ibidem degeutes 
sustineant; neque rursus hospitandi sibi apud eos 
licentiam vendicantes, dispendia his atque insolen- 
fias angariarum imponant; neque per occasionem 
regularis discipliuse rimanda atque servandae, 
quaslibet eis importent injurias ; sed liberam licen- 
tiain habere statuimus, salva profecto monacbicarum 
regularum custodia religiosum abbatem, quicunque 
pro teinpore praerit praefato venerabili monasterio, 
id procurante, ut erga quod prisc traditionis ejus 
articulus continet, et ipse conservare nitatur, el qui- 


conversationem monachicam exquirere, religioso ab- 
bati ejusque preposito, vel quiqui probatissimi ia 
eodem monasterio fuerint, quod etiam prsefati prz- 
sules consona sententia definierunt, decernimus. 
Quisquis igitur quolibet tempore, quod nullateaos 
credimus, liujus decretum privilegii, quod authori- 
tate apostolica subnixi, consentiendo firmavimus, 
in totum vel in partem temerare temptaverit, sus- 
que presumptionis audaciam digna emendatioge 
minus correxerit, iu perpetuum percellendum, vel 
anatheuatisandum se noverit, non solum tantorum 
sententia sacerdotum, sed etiam sequissimo a posto- 
lic:e condemnationis aculeo, quoniam violare perti- 
naciter nisus est quod salubriter conservare debue- 


qui sub ejus reguntur dispensatione, solerter custo- B rat. Et ita quoque hujus privilegii sanctio firma ac 


dire commoneat, districleque eompellat. Reveren- 
tissimus vero episcopus, in eujus parochiam memo- 
ratum venerabile monasterium vel res ejus ac 
possessiones constiterint, faciendze tantum ordina- 
tionis ac promotionis sacerdotum atque levitarum, 
vel conficiendi clirismatis sit tantum concessa licen- 


rata iudiminute persistat atque permaneat; erga 
quod et priecellentissimi totius Gallie reges, ut geri- 
pto comperimus, ad reprimendas laicorum infestatio- 
nes edicto premunire idem venerabile monasteriuin 
re;ali pietate dignati sunt. 

Bene valete dilectissimi fratres. 





? PRIVILEGIUM AB ADEODATO PAPA 
CANTUARIENS!DUS MONACHIS COENODII SANCTORUM PETRI ET PAULI CONCESSUM (Ax. 672". 
(Ex Wilkins, Coneillorum Collectío.) 


Adeodatus episcopus, se:vus servorum Dei, Adria- 
po abbati monasterii sancti Petri apostoli. 

Evangelicis atque apostolicis sanctionibus luce 
clarius edocemur, nec servorum solertam in admi- 
nistratione talentorum, nec dominicae vinez opera- 
»ios pondere diei et zstus affectos a remuneratione 
boni operis esse fraudatos. Scriptum namque est : 
Voca, ait, operarios et redde illis mercedem ; et : 
Dignus est operarius proprio laboris commodo per- 
potiri. Quapropter oportet etiam nos, licet imme- 
ritos, pastoralem tamen curam adininistrantes, eis 
qui Inerando Deo animas solerter invigilant , provi- 
dentiam aliquam ad temporalem eorum sustentatio- 
nem utcunque peragere, ne eorum sagacitas erga 
lucrandarum animarum quastum necessitate scilicet 
temporali praspedita , ad opus implendum segnis effl- 
ciatur. Quam ob cau.am annuentes tn2 petitioni, 
queinadinodum nos fusa parte poposcit, a przssenti 
concedimus tibi Adriano, ut pote abbati ab hac apo- 
stolica sede ordinato atque destinato, una cum tua 
propria congregatione, que nunc vel futura est, 
monasterium videlicet sancii Petri constitutum extra 
civitatem cognomento Doroverno, cum omnibus 
s; dditibus ad eum pertinentibus, vel quiequid ei jure 
verbi compe:ere videtur. Et si qua exinde ab ali- 


* De hoc privilegio ita Sprotius in Chronico suo. 
« Adrianus postqu iim regimen mona:terii apostolo- 
rum Petri et Pauli est adeptus, impetravit privile- 
gium ab Adeodato pap: super libertate hujus mona- 
sterii et super. electione abbatis. lc privilegium 
non liaemvs sub plumbo, sed trauscriptum iv tev!u 


quo injuste ablata sunt, restitui absque reerastius- 
tione censemus, quatenus dum nihll eorum qua ad 
sustentationem corpoream sunt profatura, defuerit, 
licenter ad lucrandas (ut dictum est ) Deo animas 
pervigil possit esse sollicitudo. Cujus ad cumulem 
firmitatis praevidimus praefatum monasterium ape- 
stolicis prxrogativis nunc et in perpetuum przee- 
nire, insolentiasque tam sacerdotum quam laicorem 
pariter ab eo inbibere, precipientes ex auetoritate 
videlicet apostolic:e sedis, cui superna largiente 
gratia przesse dignoscimur , oinnes omniao tam Ec- 
clesia praesules , quamque sublimium szecularium 
dignitates, vel inferioris ordinis administraueaem 
gerentes, se a przíati monasterii inquietudinibes 
atque gravaminibus suspendi, nec per quamlibet oc- 
casionem tibi tuzque congregationi in eo degeali, 
vel qui pro tempore suo successerit in loco, quoque 
modo dispendia vel inquietudinum molestias irroga- 
re. Sed et hoc nihilominus sancientes, ut post tgam 
obitum futurus abbas, non alius, vel aliunde ad es- 
rum regimen animarum, nisi quem ipsa sibi prorsus 
Deo servientium congregatio de proprio videlicet 
monasterio communi assensu regulariter przlegerit, 
subrogetur. Si quis interea (quod non credis) 
temerario ausu contra haec sanctze et apostolicae sedis 


Adriani, et in pluribus aliis locis. » Ubi obiter so- 
taudum textum Adriani non fuisse Martyrologicua 
librum quem Adrianus abbas monasterio illi relique 
yat (nti. putavit Clemens lteynerus Apostolat. Bene- 
dict. paz. 52 ), sed Codicein in quo antiqua camnobi 
il'ius privilegia descripta cernebintur.. Hoc Usserius. 


4145: 


DONUS PONTIFEX ROMANUS. — NOTITIA HISTORICA. 


4146. 


decreta contraire temptaverit, et ea, qux» a nobis A Domini Jesu Christi cognoscat se esse sezregatum, 


pie indulia sunt, privilegia convellere presumpserit, 
noverit se (si presul vel minister est) ex auctoritate 
videlicet beati Petri apostolorum principis, cui Do- 
minus Jesus Christus ; Deus noster , ligandi solven- 
dique in eclo et in terra potestatem concessit , pro- 
prio esse privatum officio; si de sxcularibus laicis- 
que fuerit, a participatione corporis et sanguinis 


quousque videlicet quod temere pe^petravit humi- 
liter corrigat, e de excessu peenitudinem gerat. Dat. 
x Kalend. Januarii, imperantibus piissimis Augustis, 
Constantino majore imperatore anno xxi, post con- 
sulatum ejus anno..... sed et IMeraclio atque Ti- 
berio novis Augustis, ejus fratribus, auno xvi, in- 
dictione secunda. 





ANNO DOMINI DCLXYXVIII. 


DONUS 


PONTIFEX ROMANUS. 


NOTITIA HISTORICA IN DONUM. 
(Ex Mansi, ampl. Conc. Collect.) 





» Donus, natione Romanus, ex patre Mauricio, B ecclesix pr:esul nomine lteparatus e vestigio, ut Deo 


» sedit anaum unum, menses quinque, dies decem. 
Hic atrium beati Petri apostoli superius, quod est 
ante ecclesiam [quod paradisus dicitur] in quadri- 
porticum magnis marmoribus stravit, sed et eccle- 
siam apostolorum sitam via Ostiensi , ut decuit, re- 
stauravit stque dedicavit. Itemque ecclesiam sanctae 
E£uphemis positam via Appia similiter dedicavit. 
Clerum quoque diversis ordinibus et honoribus am- 
pliavit. Hie reperit in urbe Roma, in monasterio 
quod appellatur Boetianum, Nestorianitas, monachos 
Syros, quos per diversa monasteria divisit. In quo 
predicto monasterio monaehos Romanos instituit. 
Hujus temporibus ecclesia Ravennatum, qu: se ab 
Ecclesia Romana segregaverat causa autocephali:, 


placuit, vitam finivit. Ilic dum esset electus per Au- 
gusti mensem, * apparuit stella a parte Orientis a 
galli cantu usque mane per menses tres, cujus radii 
collum penetrabant. In cujus visione surgentis (Cod. 
Lwc., surgentes ] omnes provincie et gentes mira. 
bantur, quz post [ quidnam esse possit] in semet- 
ipsam reversa disparuit. Pro quo capitulo et maxi- 
mo [Cod. Luc., maxima ] mors a parte Orientis sub- 
secuta est [Post eam apparitionem maxima mors a 
parte Orientis subsecuta est]. Fecit autem ordina- 
tionem unam, presbyteros decem, diaconos v, epi- 
scopos per diversa loca numero sex. Qui etiam se- 
pultus est ad beatum Petrum aposiolum sub die n 
[Cod. Luc., ww] ldus Aprilis, et cessavit episcopatus 


denuo se pristiuz sedi apostolicze subjugavit. Cujus C menses duos, dies xv. 


* Donus. Donus, quem alii Domnum, alii Domnio- 
nem, alii Conum sive Cunonem appellant, anno 676, 
ipsis Kalendis Novembris, creatus est pontifex Ro- 
manus: quod eum Theodoro Constantinopolitan:e 
sedis episcopo Monothelitz iunotuisset, intermissis 
quas de sui ordinatione ad eum scripsisse debebat 
litteris synodalibus, misit duntaxat epistolam horta- 
toriam qua petebatur ut tandem aliquando concor- 
dia inter orientalem et occidentalem Ecclesiam san- 
cirelur. Constat ex epistola Constantini imperatoris, 
quam ipse ad Donum transmisit. Quid ad eas pouti- 
fex rescripserit, iguoratur. 

Hoc tempore Constantinns imperator bellicis curis 


solutus, pace cum Saracenis composita , ad pacem D 


Ecclesiz restituendam totum animum adjecit; resti- 
terunt Monotlielitarum signiferi Theodorus Constan- 
tinopolitanus et Macarius Antiochenus episcopi , qui 
eum Romanorum pontificum acerrimi hostes et ad- 
vergarii essent, invito imperatore, retento solius flo- 
norii nomine, quasi i cum Monothelitis senserit, 


Vitaliani aliorumque pontificum Ttomanorum nomina 
(ut videre est act. 8 sextae synodi)e sacris diptychis 
abstulerunt. Quo facto imperator vehementer exa- 
gitatus, Theodorum episcopatu deposvit, eique Geor- 
gium quemdani subrogavit ; atque ad reconciliaudam 
utramque Ecclesiam orientalem et occidentalem, ad 
Donum papam , sacram, qu: exstat initio actionis 
sexte synodi, imperialem ille quidem direxit, sed 
cuin vita functus esset, antequam Romam afferretur, 
Agathoni reddita fuit. Sgv. Dix. 

b Sedit annum unum, menses v, dies x. Ex episto- 
la Constantini imperatoris ad Donum scripta colligi- 
tur, ipsum ád aliquot menses amplius sedem propa- 
gasse, cum reperiatur data pridie ldus Augusti anno 
678. Qua enim ratio patitur ut post menses quatuor 
er Romani pontificis imperatorem adhuc latue- 
rit? [p. 

€ Apparuit slclla. De hac stella vide Dedam, lib. iv, 
c. 12. lp. 


114 


DONUS PONTHFEX ROMANUS. 


14$ 





EXEMPLAR EPISTOLJE 


QUAM IMP. FLSV. CONSTANTINUS AD DONUM PAPAM , UTRIUSQUE ECCLESLE , ORIENTALIS 
SCILICET ET OCCIDENTALIS, RECONCILIANDAE CAUSA DIREXIT. ' 


(Ex Mansi. ibid.) 


OeEIA ZAKPA 


Karoantug?tca Tp; Aopyov t0». &ytoraToy Tü&mX» TC 
rpscGvrépac 'Pounc, crmodoütica Oé 'AgáÜwwt t&G 
&yu tco) xal paxxpuorato Tmr« cüe «ocn rptabu- 
tipac "Pepe, ÓtX T0 ty aUcóy Aüpyov ToU Trapévcoc 
ustactüvat iov. 

H RnüirPaeR TÉI rikPAr. 

'E» óvóp&Tt 120 Kupiov x«l Atamrórov "Ingo0 Xputoo 
xxl cerüpor npóv, «uürovp&rop la6rog Kevactevrtvog, 
fite, uéyac DacüsUc. X&xpa Aouvp tq &yre taro xal 
paxaptotéte &pyururxómo cü; mprgOvripac "Pope, 
xal olxovptvtxà mma. 

BH&ycoc éria roto xal 9) 9pscípa motpur) paxxapiuotue, 
xal w)sigto tí» Tüg xaÜ )0pág GCyter&tne Exxhnciag 
Tüc mpea^utépae vpuÀy "Popxc, og &p' ourtp Exi)sucty 


DIVALIS SACRA. 


Directa ad * Donum sanctissimum papam senioris 
Home , contradita vero Agathoni sanctissimo ac 
beatissimo pape ejusdem antique Roma, eo quod 
idem Donus de prasenti vita decessisset. 


SUPERSCRIPTIO SACRA. 

In nomine Domini et salvatoris nostri Jesu Chri- 
sti, imperator Flavius Constantinus, fidelis, magnes 
imperator. Saera 5^ Dono sanctissimo  archiepi- 
scopo antiquz nostr: Rom: et universali papa. 
(Data pridie Idus Augusti Constantinopoli, indictione 
aezta. *) 

Per omnia novit vestra paterna beatitudo, et plu- 
res vestr: sancta Ecclesie antique Rome, quia ex 
quo jussit Deus principaliter nos imperare, dum vo- 


0 Oróc e)roxparopuxéc DecOsóro pac, nox i0r- B luissent multoties quidam motionem-.facere de verbis, 


Ànc&vrem Tt xivqcc Koric«cÜss xspl TG» gUovti- 
xoupgéwev prouátow vnép ToU Tüc sUctÓrimG Ooyuatog, 
pitako vow pépoug Tüc t& xaÜ' upag Gyvoratue "Exx)n- 
cic, xxl T&v vüc lvvaU0a éjaerátne too OtoU psye)we 
'"Exxhncíac , x«i &uguÓOntücoa, Otxeloceaps» ToUtO 
qivéaUeu, coU xatpo) pi iridsy ouévou* *vvoaxOvTS;, € 
&mràó ptpucie &peisCurigtec, mpüc ole (vuoto yevíatot 
ox dveBíy tro, &QAx xal «0 xaxov woGuvt. Kol xà» si 
rx» Vuoi» edvytusÜa omàp m&cey OUUygv, Qu vt àv 
yoópivov ntpl toUcou Ovttop2» ix té» ixÜpàv, xei 
Üc «oru c» duty, T co); xaÜ' unde Gpxuptie, 
«xi và» ópfodolo» uj» Jaüv Ou Ttc xeuvoponlac 
exlepart miperéctiv, x«l voUro ixiyapux *ivíaDos 
voi; v€ &ceÓiot xal aipsronig" G2). avv. &modtdexapty 


de quibas est contentio pro dogmate pietatis, inter 
paries tam sancta: vestras. Ecclesie, quamque hujus 
sancte magna Dei Eeclesie, ut ambigerent; et hoc 
prohibuimua fleri, tempore non admittente, cogno- 
scentes quod ex particulari contentione non solum 
unitas fieri non posset, sed magis malum accresce- 
ret. Et licet animo doleremus, ultra omnem dolo- 
rem, tam pro exprobratione quse nobis ob hoe ab 
inimicis inferebatur, et propter ipsam veritatem, 
quod poniifices secundum vos, et orthodoxus noster 
populus propter quasdam novitates vocum in sebisma 
incidisset, exsultatioque ex boc fieret implis et hzre- 


 Ucis, attamen Deo nostro commisimus ipso pro nobis 


potiora providente, et dum ejus benignitas jusserit 


tÓ Otà &nw, «óto0 cà xprirtowx vrépl pv npovoov- C correctionem hujus rei fleri, tune nobis condoosre 


pívou, xal xa0' Gy xcainn X) «oroU &yaloruoc xctpóy cà 
ToU xtyaaiov xoropÜnÜdvet, vuvtxaUta rrapac y st» üpiy 
üÉrexÓttórara xpóvov mwpóg xaÜoluuw auvaÜpowt cv 
&ppocipey ÜpGvev, tpüc Tó xavovüoytac «üTo)6 voU6 
ópurpo)g v&v &yluv mévre cuvodov , xal vac d«Déocu 
T&y Giov Exxpituv Tarípov, mÀnpogopiay lp.xoti;av 
ajtoic, xxl cvvt)Usiv iv. ivi. exéuatt xal pax xapdi 
Goat» «à m&vrtiov Ovopa, toU O00 ripsv. 'AXY' Enel 
ec dyÜperot Dov)svópsÜn , oc O6 xt)to:t 0 Osüc mávra 
&rort)ui* «ütóc j&p imietacat cà péovca, xal à avu- 
gípovre üpiv, oüvec tüdoxst &rort)siy* dy siüorti rrotov- 


psÜn. civ ópscépav marpuniv paxapitoTa, Og Tpoxtt- 


purDrie  Giólepoc à kytbrarog x«l paxapuorarog ma- 
tpuxpxug tí; Ütopulkxtou Xpéw vavtue x«i DaoOiOor 
wé)htez &wüycyt cü npatkpa vyonyn, xal OgopacÜat 
&Urü» GttiÀat T& mpüg GuvüÜtuxy GuvoduxX mpÓ; Tiv 
épsrépaw T«tpuci» paxaptótnta, poymoeg &mpoógOtxra 

4 |n Greco et 1n vetusus. editionibus, Dommtm, 


lan». 
b Qui vulgo Donus appella:ur. Ip. 


opportunitatem temporis ad generalem collectionem 
fciendam ulrarumque sedium, quatenus conside- 
rantibus eis definitiones sanctarum quinque synogo- 
rum et editiones sanctorum probabilium Patrum, 
satisfacerent sibimetipsis, et convenirent in uno ore, 
unoquoque corde, ad gloriicandum honorificum no- 
men Dei nostri. Sed quoniam sicut homines cogite- 
mus, sicut autem jubet Deus, omnia perficit; ipse 
ením novit futura et queque nobis expediunt, 4 sie 
ei placitum est, ut ad effectum perducantur. Cogno- 
scere facimus vestram paternam beatitudinem, quod 
dum ordinatus esset Theodorus sanctissimus et bes- 
tissimus patriarcha a Deo conservandz hujus nostrse 
regi urbis, suggessit nostrse seremilal suspeciom 
se esse, dirigere consueta synodica ad vestram pa- 
teriiam beatitudinem, ne forsan non reciprantur, sicut 
et sub przedecessoribus ejus patriarchis facium est. 
e Anno Christi 678. 


4 |n Grzeco, sicut ei placitum est, ad effectum yer. 
ducere. lManp. 


1149 


EPISTOLA FLAV. CONSTANTINI IMP. AD DONUM. 


- 


1156 


Sed quia magis przvidit adhortatoriam epistolam fa- A yéverrat, x«Üog xal v& £mi và» mp? avtoo fretpiapyo 


cere ad vestram paternam beatitudinem, quam et 
direxit : ejus per omnia scientiam habel vestra pa- 
terna. beatitudo, et non pravidimus, per praesentem 
nostram piam sacram, de bujusmodi epistola uti 
multiloquio. Sed postquam directa est eadem epistola 
3d vestram paternam beatitudinem, interrogavimus 
eumdem sanctissimum et beatissimum patriarcham, 
et Macariuin sanctissimum el beatissimum patriar- 
ebam civitatis Theopolitan:ze, quznam esset dilficul- 
tas qui pervenerat iuter vestram paternam beali- 
tudinem seu vestram apostolicam sedem, et ipsos, 
olim omnibus expletis, quecunque sunt de imina- 
culata nostra et incommutabili Christianorum fide, 
tam per doctrinam sanctorum apostolorum, quamque 


quyovaaci* &O" 0zt aXXo» auveiz rpovpestuxn iriacoTn 
xpxuracÜat m póg Tüv optrípay maTpociv paxaciü rote, n 
TOX x&l £ottOs, x«i taxTac tv tiüjott r&vrox éyovt» 
$ Uptrépa fartpoi [ixxapuótne" x«l ou Guvildopav Out 
Tüc Tapoucu, )poy tugsÓcUe c&xpac fipi tüg tourotne 
émwrro)üg molvloyUx y puc«cÜoi. Mtr& ovv à TV ToUxÜ- 
Tuv Émigrohü» Graova. wpO; Tüv UptTÉpuw T&tpuniv 
paxeptórqta, üporüc«giy TO) T€ aUTO» éyustaroy xal 
paxxouetaTos matpuspymy, xxl Mexapioy tnr Otovno- 
)trà» mó)uog, Tig à) Ovucxyéiptux X) mpobaivouca pstalo 
Tüc Upatipas marpuxüc puxxpuorqToc, Wyovy toU xaU 
Vpág &roctoluxoU Üpivov, xai aut fiÓn vrtt)scpévov 
Wá&vro) Oytoy Tipi Cue GjiopotOU mud x«l Grapaca- 
)jubrou r&y Xpurruxvóv nigrtog Oux cic Obacxo)iac té» 


per diífinitiones sanctarum quinque synodorum, et B &ziny &roctólem , 9& € t&v IxDictov rày &yiov nives 


doctrinam sanctorum ac probabilium Patrum, et 
omnibus bxresibus jam manpifestatis atque condeu- 
natis et nullo deinceps remanente modo quo possit 
divisio sut schisma saucte et immaculata nostra 
fidei inferri : satisfecerunt nobis iidem ipsi sauctis- 
simi patriarchz», quod verba qusdam novitalis in- 
tromissa sunt, aliquibus quide;u ex imperitia lizc 
introduceniibus, aliquibus vero incongrue scrutLau- 
tibus incomprebensibilia opera Dei : et quia, ex quo 
haec verba moveri coeperunt et usque liaeieuus utra- 
que sedes inter se minime convenerunt, ut inqui- 
rentes. sibimet satisfacerent pro veritate. Propter 
viles igitur inquisitiones non sil infinita contentio, 
ne nobis insultent pagani et leretici, neque in nobis 
usquequaque locum accipiant semina adversarii. 
Cadens namque ab humano genere, quod ei servie- 
bat, et confusus per apparitionem Domini nostri, 
propterea non quiescit haec ad suam consolationem 
facere. Sed per gratiam Domini nostri Jesu Christi, 
veri Dei nostri, etiam in his confundatur per stu- 
dium veslrz paternae beatitudinis, et secundum quod 
scriptum est deponentibus nobis omnem zelum el 
omnem contentionem omnemque invidiam, veritati 
concurramus. Veritas enim Deo chara est; et secun- 
dum Domini vocem, quicunque voluerit omnium 
primus esse, sit omnium minister (Matth. xxu). Et 
iterum dictum est : /u hoc cognoscent omnes quia mei 
estis. discipuli, si dilectionem habueritis adinvicem 
(Joan. xii). Postquam igitur tempus non recipit 
perfectam congregationem fieri, adhortamur vestram 
paternam beatitudinem per praesentem nostram piam 
sacram, dirigere viros utiles ac modestos, notitiam 
habentes totius a Deo inspiratze doctrine, et peritiam 
irreprehensibilem habentes dogmatum, indutos per- 
sonam vestra apostolicz sedis, ejusque concilii de- 
ferentes et libros qui oportent proferri : et omnem au- 
etoritatem habentes ; quatenus convenientes cum hie 
posito.sanctissimo ac beatissimo patriarcha, et Ma- 
eario sanctissimo patriarcha Theopolitanze civitatis, 
perserutentur cum omni inansuetudine et. modestia, 
et per gratiam sancti Spiritus veritati insistere et 
consentire, munitionem habentibus eis qui huc ad- 
venerint ex parte sedis vestro, per praesentem n9e 


gvy;0ov, xxl vüc OubacxcUug vOv Gylev ixxpirev Tia: 
tipo, xal rac 1Ày alpíatov nón xal vn)avyuOttcóv 
x«i x«xupyn9ua v, xxl unxére omalvat tponoy Ouv&utvoy 
mapacracuo» d cxicpa Tj yix xxl Guepüte xps» 
mtpimorirat mígttt xal &mü)oyncavro xui» oi «Urol 
&ytbr«rot maxTpikpyat, oe DüpetA TL)X XGCOpeMVLOÓP 
tio ix nsa», tw&y piv i& &vtiónciag raUta slaoyayov- 
twv, icípoy O4 rapa vó mpogüxos irtztpyatopévwv tà 
&xatálomra fpya ToU OtcU' xxl Oct kp oU TaUTa üp- 
Eavro xuvticÜet «à püuparm xai pízpr TOU mapovteg 
cuv£Atucie ptta5o v&y duo Üpovey o9 ytyovty , tva ixou- 
ToUytt;, T)noogopixv tavToig tigaycyegt vüig G)xOsiac. 
At ov») obp& Unvrüuata , ph yotaÜe cDucrog À 
&pso pix, pi). iriyapsor xpiv ol "EXnite x«l. oi ai- 
prrixot p Ak 6egt x opa Eug coU moyróg và aníppata 
ToU tvavtiou sig Zpg. 'Exntcow yàp ix «ig. àX0permró- 
Tutog tüe arpsuougne «UtQ , x«l xxtau zz vyÜtlg v5 
ünipevtix v00 OtoU pv, lv vo)re dprt o0 waUtTOu 
TaUt« Tpóc fapapuÜi«v íauroü Tou») , (XA cf x&prrt 
*oU Rupiou qué. Ingo) Xpu:90 v00 )nÜtvo0 Oto 
Xpóv, x«i iv ToUtot; xanax 0vÜn Ou Tüc crovOSe Tüc 
vpstípag Warpuxng paxapuoch tog, xal x«và v5 slpnj£voy, 
&notÜip£vov xp mévra Quo» x«l mácaw pua xal 
mávra gÜóvov ci dnÜ:ia cvvÓpapoptw Xj y&p &Üta 
Xyermut£vn dati «à Gs xal xacà àv ToU Kupiou povüv, 
Gocic ODac mávrov mpérroc stvat, £oto) Tr&vtony Oukxovoc. 
Kai td)ty &ipntou" € Oct iy oír yvcoytát, Ort ipol px 
Üntai dat, dv tà &yamáv opc d)uove. ? 'Enáv oov Ó 


p xeéves o)x ériBéy erat Tt)sioy guvaÜpounw yeviaOon , 


mporpéímopt» ci» )pstípay Tarpundy poxepuceia Ou 
Tüc v«poUcuc üpv sócs6oUg; cüxpac ctio &vdpag 
Xpnaipouc vt xai ümuuxsig , z(ünGt Éxovtac Tcuc 
ÜsonrvtügTou *ypagüe, xxl weipa» &vemÜgnto» xtxtupí- 
vouc Ooyp&rwv, dvydtüup£voug có mpocwmro» coU xeÜ' 
ops &mocrolixoU ÜpOv»u x«l vüc cvvodov «UroD , irrt- 
gepopévoug xai «kc fiGlou; &c Oíov dati mpeaxDüvet, 
xai vaca» «UÓtvrix» &xyovrag, mpóg TO cUupuaxouévouz 
pítà vy EvraUÓo, toU Gyuoretou xal paxcpierr&cou 
marpUkpyou, xxi Maxapiou ToU Gytevrátou WaTpuxpy ou 
OtovrüMeg , &vtpsuvücat prrà Tag"; mpaorutog x«l 
knupuiag, xal tà X&prrt coU Giov Ilwópetogs và d&)u- 
Ótix into tüvxi T& xxl vttÜZvoa, và &oyo)de iyOvtom 
199 xata apPayovtuy ix pípoue toU xa)' upag &rocto- 


4131 


DONUS PONTIFEX ROMANUS, 


1153 


lxo9. Üpdvou Ót& vüg matoUcas dp&v t)ciCoUe aáxpec. À stram piam sacram. Per Deum enim omnipotentem, 


M& tà» yáo O:ó» mavroxpacopx , cx &ctt Tp niv 
érecoudznaig oladámoct, à) icótuta coi; porípou 
oo)cloprw, pnO0Àeg Üravayxkzovteg , iv olodrmort x:- 
eoÀuim T;0g Gts))oufvou; Ta«p' opo £v TOt, GU rr&- 
0»; ttüc perà vai tüg ÓtoUcne Oopugopiac [Interp. 
leyit depoyooia;] x«l &noSoy ic Gieocoptv avcoUc. Kel 
ci uiv GuuOi6xoÜGaty &ugottpx v& pípn, (9o) x«l xo2;* 
£0 Ói pà avu6i6ucÜRct, rà) utt& r&ong süba6tiac 
&noctt)houty «otobg mfóg Uuag* ptt& taUTa VTtbtp- 
gouívey qu&v có xpipa oU OtoU TO Ertxtiutoy piv, 
apóc 0 opiaÓnut» gulacttty vv» TapriáOopsy &ylxy voi 
&ucunto» Tigrty, (xkc to) TQ lOi vot minpogopoupí- 
vov, xal u£))ovtog &moloytia0mt iml «oU &yiou xai go- 
G:po0 fxuuxrog toU Otou uv. TportértoÜat yàp xai 


non est apud nos partis cujuslibet favor, sed aequali- 
latem utrisque partibus conservabimus; nullatenus 
necessitatem facientes in quocunque capitulo eis qui 
2 vobis diriguntur quoquomodo : sed et omni bonore, 
cum competenti munificentia et susccptione dignos 
eos habebimus. Et si quidem utrique convenerint, 
ecce et bene : sin autem minime convenerint, iterum 
cum omni humanitate eos ad vos dirigemus : do 
citero nos excusantes [exuentes] in judicio Dei im- 
minente nobis, juxta quod constituti sumus servare 
fidem sanctam et. immaculatam quam percepimus, 
unoqvoque proprio sensu abundante, et rationem 
reddituro ante sanctum et terribile tribunal Dei no- 
stii. Invitare enim et rogare possumus ad omnen 


v«paxcieiv Qv:AuiÓx (nl nion xatopÜbctt v: vol tvo- B coimmendationein [emendationem] et unitatem om- 


ctt T&ytGoy T0 Xpiatuxvov, xavavoyxattty 08 o99apóg 
BovAotÜa. Tà& 0i att) óutvk. mop vüc Optscipag ma- 
Tptxüe parapuTnTOS TpücoTX oUrtog Opign: i» ply 
tüc xaÜ' ux; &yuerkrne l"Exx)nclag, &i uiv &ptavtt 
«Jti, (v t(Agl mrpogcmou &priaOnyyo Enti vai m)eiovaz 
ógovc &píaxtt coxa, exntpptt. "Ex 04 cüc cvvódou. £o; 
Ürx«3óo pmrpomohtrów ct xol imwxómev dx Oi àv 
v&GGGpty Bulayriov uovaatnpioy i& ixxarou povaatn- 
pio» &$6aüa; víacapa;. Ei jap imsüiysto 0 xpovor 
ec Tpotpntat, xai ct)raw GuváÜcowt) ttyout» m«- 
paaxtudaot ytsiaüxtr Q2! éntidav 0 y povog o)x indi- 
gi1«t, 0 06 Oróc Xud, và Ux ouüjctt mponyeyty, 
órép Xtig )rtpteiipíUn, iv «à xpóvo voUzo mvrae 
xrevoptw Táv wprripa) TatpunI» uax«putnta B vc- 
»ioÜot rapíprodoy toU. Ürhzuxrog ToU Oto0, à)X t02- 
touc &mocttüha( 0ojto y&p Dmigout) tig Tuv aUToU 
&ya0otnta, Ort 0 €)0ovr0a; xomÜüvar t& toU xtpa)a:0U 
irl v0 mapóvroc, ÓtX v«0. &yiov Ilysüparoe, eudoxácat 
£;t« vobtou gawspoÜ0n»ai ví» dix), x«l intocüvot 
*/vta; xyopig cxiruarog x«l (pddog tà. Gri , xal iv 
ivi a tóuatt xal pi&. xapdix &vuuvtiy m&vcag Ying vy 


«UtoU d«yaÜornta. Tlapacworngat yxp «jr gobtpov. 


WyncápsÜx, mpóg t0 p vóv )aóy vOv Tpoctpyoptyov 
Kyuxa vat iy zai &ywor&tetg toU. Oto) xaÜo)uxxig xal 
&rscto)xaig (xxÀnziotg, éivayricig dug opti iv- 
volatg, Ü:mpoUvrae Tüv Tpog d)x)esc to» &pyupitev 
3i&e vag. To)» yép tvoraci» Xuiv dmópure) 0, t6 
kywratog xal paxaptoratog TOv dvtaU0« maTppyne, 
xxi Maxaptog 0 Gywota:og matpukpyne Orovrolte; ix- 
Gu)tiv Btrouavóy ty paxapuoratoy ix T&v Ourtoxov, 
pkaxowttg "Ovopio» pynuovtótaÜa, dv coi; Ützt)y ou; 
Ju civ tui) t00. &foaco)txoU Üpovov tic moro vrépac 
$6» 'Pounc. 'Ersl p5 xavadtztoÜat cob; urc& coUa 
mavpi&pxac tüe tipnpévne &ytot&zng 'Exxinciae 'Popae 
uvnuovtüttv , píxpu &v 3) cubuceCi xal m)npogopix 
fé mta: Tóm Dnuato» cGy GupurÜntouuivey parca) 
Tow Íxatípov Üpóvov* xai t0  ojroz 9 üpscipa marpui 
uoxptórne &xolovÜwz pynuovtuÜn. 'AX Xnpsig couro o) 
xartótbautÓx , couríatt t0 ix6)mD vat vóv x)tóv Btra- 
Auivóy dx có» Ürrux v* tvürO piv, Óe m&cav iaotnta 
Tupevyrte, xml vouc A&pgorípouc ópÜodoLoug Éxovctc* 
vouto JE x«l Àià rü» mp07a7fit 00v Zpiv inn» nxpà 
*9U «Utou Brre)anvoU dy tn (ofi «7720 Eni 16g xtv; 


niun Christianorum, necessitatem vero inferre uul- 
lztenus volumus. Personas vero, qu: diligentur a 
paterna vestra beatitudine ita decernet: ex vestra 
quidem sancta Ecclesia (si utique videtur ei) tres 
yersonze sufliciant : quod si et plures, quante ei pla- 
cuerunt, dirigat. De concilio vero usque ad duode- 
cim metropolitas et episcopos. De quatuor vero mo- 
nasteriis. Byzanzenis [Byzautinis], ab unoquoque 
monasterio monachos quatuor. Nam si reciperet 
lempus, ut dictum est, et perfectam congregationem 
studuissemus facere, sed quoniam tempus non ad- 
mitit, Deus autein. noster proprio consilio protulit, 
quod nos differebamus, in hoc tempore per omnia 
volumus vestram paternam beatitudinem minime ef- 


C fici impedimentum voluntati Dei, sed eos dirigere. 


Sic enim speramus in ejus benignitate, quouiam qui 
voluit hujusmodi capitulum moveri in przsenti, pet 
Spiritum sanctum concedere habet, ut veritas cla- 
reat, et instruantur omnes sine schismate atque con- 
tentjone veritatem profiteri. et uno ore unoque 
corde glorificare nos omnes ejus bonitatem [benigni- 
tatem]. Tacere quippe hoc, terribile zestimavimus, 
ut ne pleb:, qua ut sanctificetur accedit ad sanctas 
Dei catholicas et apostolicas ecclesias, contrariis co- 
gitationibus occupetur, considerans antistitum ad- 
invicem dissonantiam, Multam enim nobis instaptiam 
fecerunt tam hic sauctissunus ac beatissimus pa- 
wriarcha, quamque Macarius sanctissimus patriarcha 
Theopoleos, ut ejiceretur Vitalianus beatissimus de 
diptychis, asserentes llonorium memorari in dipty- 
cliis, propter honorem apostolicas sedis antiqua uo- 
sir? Romnz. Nam non acquiescere, uU. memorentur 
patriarche, qui postmodum fuerunt in praedicti 
sancta Romana Ecclesia, donec conquisitio et satis- 
faetio proveniat verborum de quibus coutendiiur 
inter utrasque sedes, et ita vestra paterna beatitudo 
consequenter meinoretur : sed hoc nos non acquie- 
vimus, id est, ut ejiceretur idem Vitalianus de di- 
ptycliis, hoc quidetn, utpote omnem aequalitatem 
servantes, el utrosque orthodoxos bhabeuies : hoe 
autem, et propter collatam nobis charitatem ab eo- 
dem Vitaliano, dum superesset, in motione tyranno- 
rum nostro:u:), Sed sic polliciti summus. praedictus 


1155 


8. AGATIIO ROMANUS PONTIFEX. — NOTITIA HISTORICA. 


4154 


sanctissimis patriarchis, quod per omnia dirigit ve» A t&v xutzé£oov. cupaoyov. "AY o9re omtazousfa coi; 


stra beatitudo liomines qui debeant conquirere cum 
ipsis; et tunc secundum quod claruerit, perfecta dis- 
positio flet. Nam ante hoc nullo modo nos 3equie- 
acere ut idem beatissimus Vitalianus ejiciatur. Il:c 
eognoscens vestra paterna beatitudo, studeat sequi 
voluntatem Dei. Sicut enim prxdictum est, spem 
hahemus in eoronatore nostro Deo, quia dum pr:e- 
viderit super hoc ferventem nostrum affectum, ejus 
benignitas etiam ingruentes nobis perturbationes 
gentium sedabit. Omnem vero concursum venienti- 
bus jussimus pr:bere Theodorum gloriosum patri- 
eium et exarchum Christo amabilis nostre ltalie 
provincie, tam in navi quamque in expensis et omni 
utilitate eorum; et si necessitas exegerit, etiam ca- 


stellatos dromones przbere ad eorum munimen, ut D 


ex omuibus ill:zsi et sine periculo (Deo ceoperante) 
iidem ad nos perducantur. Subscriptio. Divinitas te 
servet. per multos annos, sanctissime ac beatissime 
Pater. 


tipnutvot; &yiwotutot; maTpikpy ote , o Ttg &ro- 
erésC 5) opstipa matpuc) paxapibzue GY0pórmovg, touc 
óptÜovrag GuZutücat ptt aor», xal Ort tuvuxdota có 
pavtpoupsvoy à) t&ix. Otobrogtz yivstat. "Enti mpó cov- 
vov pà xarx0iy&70at xp; Tv aUTÓv paxaptéreroy 
Biceaw;» dx6)xÜiw«i. T«Ut« quéecxovza $ Quttipa 
murpue) pax«puirne, cr£Uctt itaxolov05s04 te Üt)5- 
pxTt ToU O00. "ic y&p mporiparat, DmlBa £y opsv cic 
tó» créjevra XA; Oi», Ort Xvixa  Ütoopxistt Ütpprüv 
mtpl xoUro i5 Xjudv rpi0tat, Xj «üco0 &yaDotne xxl «o)z 
TRokyoU? t0»; Untpyonivoug vus T&v £Üyóvy &ror«vati., 
Iláca» àà aoy8onct» ixt)tócauty voi; ipyoptvotg f«- 
pac x si» Os08opoy róy iyoboracvoy mazpixiov xxl. Etape 
x9» tüc "Iroev Zpáv güoyplarou qGpuc, tic v& moloy 
xxl O«ravag xal mücuy ypti« «üvcv* xai ti 9) yptia 
xaiicot, xxi xomtt))kvoug x«pa6oog mapxaytÜüvet tic 
Qi&comty kUtéy, mpüc v0 mràvrn &Oa6sig xal &xevQovov; 
tj tov É:oü cuvicgix &moxavactWoxt pO; ung. CH 
9Toypxyü. TO Osio» guÀalot c£ émi mo))oUg xpóvuvc, 
iyuotaTt vat uva ovovatt Tlaeto. 








EPITAPHIUM HONORII PAPE 
DONO ROMANO PONTIFICI 


ASCRIPTUM A PAPEBROCIIO 
(Ex Gruterii Inscriptionibus.) 


P'astorem magnum laudis pia prxmia lustrant 
Qui functas Petri hac vice summa tenet, 

Effulgit tumulis nam praesul IIonorius istis 
Cujus magnanimum nomen honorque manet. 

Sedis apostolice meritis nam jura gubernans 
Dispersos revocat, optimo lucra refert : 

Utque s23gax animo divino in carmine pollens 
Ad vitam pastor ducere novit oves. 

Mistria nam dudum sxvo sub scismate fessa, 
Ad statuta Patrum teque monente redit 

Judaica gentis sub te est pe:fidia vicla 
Sic unum Domini reddis ovile pium. 


C Adtonitum patri» sollers sje cura movebat 


Optata ut popul's esset ubique quies. 
Quem doctrina potens quem sacra regula viize 

l'ontificum pariter sanxit liabere decus 
Sanctiloqui semper In te commenta magistri 

Emicnere tui tanquam fecunda nimis 
Namque Gregorii tanti vestigia ju-ti 

Dum sequeris cupiens el meritumque geris 
JEternze lucis Christo dignante perennem 

Cum Patribus sanctis posside jamque diem 
liis ego epitapliiis merito tibi carmina so'vi 

Qaod Patris eximii sim bonus ipse memor. 





ANNO DOMINI DCLXXIX 


SANCTUS 


AGATHO 


ROMANUS PONTIFEX. 


NOTITIA HISTORICA IN S. AGATHONEM. 


(Ex Mansi ampl. Conc. Collec!.) 


Agatho, * natione Siculus, * ex monachis , 5 sedit 


annos * duos, menses sex, dies * tres. Tantum beni- 


VARIANTES LECTIONES. 
! Cod. Luc. Ex monachis deest. Al. : Forte, exmonachus. — * Al., tres, menses vii, dies xv. — * Cod. 


SEVERINI BINH NOT.£. 


Luc., iw. 


* Agatko. Constat ex epistola Constantini iimpera- D 


loris, quam pridie Augusti, indictione sexta, anno 
bomini 678, ad Donum pontificem destinarat, Aga- 
thonem 


b Sedit annos duos, menses sez , dies tres. Tribus 


annis et mensibus plus minus quinque Agathone:rn in 
sede ponti(icia sedisse, verius esse constat ex iis quae 


supra 


1133 


8. AGATIIO ROMANUS PONTIFEX. 


gnus et mansuetus fuit, ut etiam omnibus hilaris et A qualis nee temporibus aliorum pontificum ** esse 


jucundus comprobaretur. * Hujus temporibas Theo- 
doris archiepiscopus fivennz? semetipsum sedi apo- 
siolic:: post multorum annorum curricula przseuta- 
vit. ^ llic suscepit divalem jussionem piissimorum 
priucipum Constantini , lleraclii et Tiberii Augusto- 
rum, per Ep'plianium Gloriosum * a secretis, missam 
pracessori suo Dono paps invitantem atque adbor- 
tantem , ut deboat sacerdotes, vel missos suos diri- 
gere 1n regiam urbem pro adunatione facienda san- 
ctarum Dei Ecclesiarum, quod et ordinarie non 
distulit. ?* Et. direxit * Abundantium Paterneusem , 
Joaunem * Rlegit4num , eti Joannem Dloriuensem *, 
episcopum, Theodorum, et Georgium presbyteros, 
Joannem * diaconum, et * Constantinum, Theodo- 
rum presbyterum liavennatem, atque religiosos ser- 
vos Dei monachos, elerum videlicet diversis ordini- 
bus, et super quod competebat, eos bonoribus am- 
pliavit. llic ultra consuetudinem arcarius Ecclesi:e 
IVomanz ? efficitur, et per semetipsum causam ar- 
carix disposuit, emittens videlicet * de suscepta per 
nomenclatorem manu sua obumbratas; qui infirmi- 
tate detentus, arcarium juxta consuetudinem insti- 
tuit, lMujus temporibus indictione 8, luna eclipsim 
pertulit mensis Juuii die * 38. Similiter et mortalitas 
major atque gravisshna subsecuta est mense supra- 
ecripto, Julio, Augusto, et Septembri in urbe Roma, 


memoratar.. Ut etis. pareutes cum filiis atque fra- 
tres seu. sorures !*! hinatim per lectos ad sepulcra 
deducerentur. !** Postmodum vero foras circumqua- 
que suburbana et castra devastasre non cessavit. Qui 
suprascripti missi sedis apostolic:e, qui directi fae- 
rant in regiam urbem, 4 iogredientes die decima 
meusis Novembris, nona indictione, Domino ** so. 
lante, atque principe apostolorum comitante, suscepti 
sunt a principe in oraculo beati Petri apostoli inira 
palatium, porrigentes ei scripta pontificis. Quse dum 
suscepisset, commonuit eos, atque adhortatus est, ut 
non per schisma, aut furorem, sed pacifica disposi 
Lione remittentes plillosophicas !* asserliones puram 
8:nctarum Scripturarum, Patrumque, et probatam 


B fidem per synodalia decreta satisfacerent. Et dans 


inducias ad retractauda seripta, !* tribuit eis omuia 
qui ad sustentationem sufliciebant in eorum expeu- 
sas in domo quie appellatur Placidia, die 18 mensis 
suprascripti. Die Dominico advocati sunt in proces- 
sione ad sanctam Dei genitricem in Blachernas in 
tanta honorificentis, ut etiam de palatio caballos 
stratos dirigerel euin obsequio pietas imperialis, et 
sic ec$ susciperat; ea ipsa commonens, ut pacifica 
assertione testimonia venerabilium Patrum propoue- 
rent. * De vige-ima secunda mensis Novembris in 
basilica qua» Trullus appellatur, intra palatium sub 


VAIUANTES LECTIONES. 


! Cod. Luc., ^ secretissimo przcessori suo Dono papa. — * Al., direxit itque. — * AL, R 
Cod. Luc., Con-tantium subdiacouum, — * AL., effectus 


* Al. , epircopes.. — * Al, subdiacenum. — * 


est. — * Cod. Luc., desuscepta. — * Cod. Luc., 48. — '? Al., fuisse. — ?* AL, bini. Cod. Luc., vel naii ,er 
lecta ad. sepulcra, ete, — '* AL., pari etiam uodo foras cirea quaque suburbana et caswa eadem mortalitas 


Mitlusa est. — * AL, solatiante; Cod. Luc., solaciante. — '* Cod. Luc., adertiunes. — * Cod. 


buen. 


Luc. . tri- 


SEVERINI BINII NOTE. 
ihonem circa. eadem tempora, post obitum Doni, (; munere legationis apostolic:e fungentes , singulis 


thronum. apostolicum couscendisse, jussuque occi- 
dentalium episcoporum in Italis, Gallia et Anglia di- 
versa concilia celebrata fuisse, cum  iutellexissent 
uie de oecumenico concilio in causa Monothelitarum 
congregando imperator ad Donum perscripserat. Hu- 
jus temporibus pradicatio Evaugelii apud Frisones 
et Saxones. Australes, per Willíridum Eboraceusem 
episcopum inchoata , opera Willebrordi cossuunnata 
luit. 


supra notavi ad vitam Doni pontilicis, et ex tabulis 
ecclesiasticis, quse eumdem indictione decima, iv 
Jdus Januarii, anno 6529, defunctum (nisse auniver- 
saria memoria colunt et reprzsentant.. Eundem 
mense Decembri indictione decima adhuc supersti- 
iem fuisse patet ex epistola Constautiui allegato tem- 
pore 3d Agathouem destinata. Exstat in fiue actionis 
18 sexti concilii aecuinenici. 

2 [[ujus temporibus Theodorus archiepiscopus [la- 
eenne, Post multorum annorum schisma Raven- 
natem Ecclesiam catholice Ecclesi: reconciliatam 
foisse sub Agathone in concilio ltomano in notis 
concilii -Rowani sub Agatlione pluribus annotavi. 

b [lic suscepit divalem jussionem, etc. Exstat ipsa 
8»cra imperatoris iuter prxzambulares concilii vi. 

e Et direxit Abundantium, etc. Ad concilium «eecu- 
menicum duplicem legationem designatam et able- 
gatam fuisse, constat ex saera imperatoris ad Geor- 
gium Constantinopolitanum, qua exstat inter praeam- 
bulares. Nomine sedis apostolicze legabantur Theodorus 
et Georgius presbyteri, et Joannes diaconus ; qui ties 


actionibus concilii cecumenici prasederunt, ut apud 
Acta concilii aecumenici aperte constat, Reliqui, quos 
cum jegatis sedis apostolicze confuse nonnnat Ána- 
stasius, a homano concilio deputati fuerunt; e 
niwirum fine, ul acceptam $yoodicam imperatori 
offerreut, quaeve occidentalium episcoporum de vo- 
luutatibus et. operationibus Christi sententia esset, 
ipsi coram etiain edicerent. 

d Jugredientes die 10. mensis Novembris. Circa in- 
gressuin legatorum in urbem Con-tantinopolitauam, 
in tempore Anastasius aberrat. Cum enim Consisn- 
tinus imperator posi adventum legstorut in urbem, 
sacram illam ad Georgium Conslantinopolitanum 


D scripserit 1v 1dus Septembris, necessum eit aflir- 


mare quod vel circa hnuem Augusti, vel sub initium 
Septenibris utraque legatio in urbein. venerit. Adde 
quod ecumeuicum ipsum concilium sub pr:zesidio le- 
gatorum sedis apostolice jam prasentium, sepuima 
Novembris inclioatuin fuisse legatur. Quamobre:n ve- 
rum esse non potest. quod de iempore adventus 
eorumdem legatorum legitur apud. depravatum Codi- 
cem Anastasii : emendari potest, si pro 10 Novembris 
legatur 10 Septembris. 

* Die vigesima secunda mensis Novembris in basilica 
que Trullus appellatur. Ab lioc loco usque ad fiucm 
vite Agathonis Anastasius describit acturum synoda- 
lium breve compendium, in quo plura inveniuntur, 
quie in ipsa sex!:a syuodo desiderantur; contra vero 
desunt complura qua in exstantibus Actis. synoda- 
hbus scripta reperiuntur. Sex tantum actiones ba- 
bitas esse refert Anastasius, decem et octo. apud 
acta inveniuntur. llle synodum ante pasctiale tempus 


4152 


NOTITIA IlISTORICA. 


regali colto, residente cum Constantino Augusto A processum. Hec prima ejus ruina fuit, die!* 15 men- 


Georgio pstriareha Constantinopolitano sc Macario 
Antiocheno suscepti sunt missi sedis apostolicz , 
deinde metropolitz,, vel episcopi orientalium partium 
nemero centum quinquaginta. Qui proni adorantes, 
residere eos precepk una cum nostris. Post hzc 
" 3 patricli, hypati, omnesque * inclyti introlerunt, et 
babita inquisitione ab ejus * pietate, cojus partis 
deberet ostensio approbari. Legati sedis apostolice 
dixerunt : Opportuna veritas et ratio exigit, ut * a 
parte eorum qui unam voluntatem et operationem in 
Domino Jesu Christo asserunt apostolice sedis * ex- 
ponere. Qui audientes, lzti effecti, paratos se esso 
dixerunt. Et accepta licentia ea hora suos intromi- 
serunt libros , * et tomos diversos, et synodos, quas 


sis Februarii, auxiliante beato Petro apostolo, ut 
veritatis lumen appareret, intromissa sunt coram 
synodo venerabilium Patrum dicta Josnnis Constan. 
tinopolitani, Cyrilli, Athanasli, Basilii, Gregorii, 
Dionvsii, Hilarii, Ambrosii, Augustini, et Leonis 
t* duas naturales voluntates, et operationes in Christo 
dicentiam, ad satisfactionem principis vel synodi. 

* Sequenti die in eodem secretario residente sy- 
nodo una cum principe, synodica sanctissimi Aga- 
thonís pap:ze relecta est, et ad singula comprobata 
Patrum ** dicta inserta, in qua synodica episcopi oc- 
cidentalis partis subscripserunt numero *! ceutum vi- 
ginti quinque. Cumque post liec adhortatus est nec 
dicendus Macarius a saneta synodo, vel a pio prin- 


falsaverant. Nam non per vetitatem se superare ' ni- B cipe, omnique senatu ut profiteretur unam aut duas 


tebantur, * sed per mendacia, et diversa commenta, 
qus» in * libris suis ipsi addiderant, et relegentes 
per singula, reperti sunt mendaces unam operatio- 
nem et voluntatem, *? dicentes : et in quinta synodo 
epistolam Vigilii pape sd Mennam patriarcham, at- 
que libelium ejusdem Menna in quaternionibus no- 
viter additis, falsaverunt, uan voluntatem et ope- 
rationem dicentes, quod coram principe et synodo 
*! elaruit. Alia die catholicze fldei defensor pius prin- 
ceps in secretario !* residens, inquisitione de ipsis 
Codicibus facta, ita reperit falsa noviter addita fuisse. 

Die !* duodecima mensis '* Decembris, residente 
synodo cum ejus pietate, suscepti sunt missi sedis 
apostolice , et przcepit eos !* in synodo residere; 
prasentantes locum sanctissimi ac beatissimi Aga- 
tbonis papa. Quibus dictum est ut omnes libros, 
quos scirent ad causam lidei pertinere, coram synodo 
adducerent : quod et facium est. Et vocato Georgio 
diacono ei chartophylace Ecclesi: Constantinopoli- 
13825, preceptum est ei ut jaxta eorum notitiam Co- 
dices ex bibliotheca Ecclesi: ad medium :* deduce- 
ret, et dum adducti essent, et relegerentur, utri- 
que '* similes reperti suut, duas naturas, duasque 
voluntates, et operationes in Domino Jesu Christo 
habentes. Et confusus Macarius coram synodo in- 
ventus est mendax. Tunc interdixit pietas Augustalls 
Georgio patriarchze, ut minime in Ecclesia sua sus- 


confiteri voluntates, ve) operationes, qui nullatenus 
audivit, sed potius neque unam, neque duas ju sal- 
vatore dicere voluit. Deinde protulit piissimus et 
serenissimus princeps tomum ad relegendum , ** in 
quem vanum haereticum dogma Macarii erat con- 
scriptum , et ejus manu subscriptum, apertissime 
unam voluntatein in Domiuo affirmautis. Sub ipsius 
scriptione, et Theodori expatriarcha, utique juxta 
eum tenorem ibi subscripiio erat, Et interrogatus 
Georgius patriarcha, si eam (idem quam docet sedes 
apostolica ** amplectitur Juxta scripturam venerandi 
Agathonis pape seu sahctorum ac venerabilium Pa- 
trum. Qui respondit quod accepta li.entia ** ju scri- 
ptione qux opportuna erant responderet. Et in his 
recedentes die 17 mensis Februarii, die Dominico 
intra oraculum sancii Petri intra palatium ** astante 
** syncleto, simulque et patriarcha, legatos sedis apo- 
stolicse *" suscepit, ** relegens suggestionem aliam 
pro eorum ?* commendatione a sanctissimo papa di- 
rectam. Qui Georgius sanctissimus patriarcha pro- 
fessus est eo die in seriptis duas naturas duasque 
voluntates et operationes in Domino Jesu Christo se 
credere et pradicare , sicut sedes apostolica credit : 
anathemaiizans eos qui unam naturam, voluntatem 
et operationem in Domino Jesu Christo dieuut. 

Die vigesima quinta mensis Februarii residente 
synodo una cum pio principe simulque et legatis se- 


ciperet Macarium , vel ejus bomines, interdicens ei p dis apostolice, Macariuin adesse jusserunt, Et data 


VARIANTES LECTIONES. 


1 Al., patricii quinque omnesque inclyti cum omni sinditico. — * Cod. Lwc., syncliti et habita inquisi- 
tione ab ejus, etc. — ? AL., parte. — * Ál., aperte. — * Al., auctoritas exponatur. — * Cod. Luc., in tomos di- 
versos, — " Al., sxtinaverunt; Cod. Luc., existimaveruut. — * Cod. Luc. et Al., nisi per. — * AL, libris 
ipsis. — '* A/., in Domino Jesu Christo esse. — '! Cod. Luc., placuit. —'* Al., przsidens. — ** Cod. Luc., 

ie decima. — '* Cod. Luc., et Al., Novembris, —'* Al., synodus. — 1:* Cod. Luc., deducerentur. — *' Al., 
verissimi reperti, —!* Al., 14; Cod. Luc., 44. —'* Al., duas naturas et voluntates. —** A/., dictis insertis. 
— 9! Cod. Luc. et Al., cxx. — ** Cod. Luc., una et haretica dogmata Macarii erant conscripta, et ejus mane 
subscripta. A/., in quo una voluntas et bzrretica dogmata Macarii eraut conscripta, et ejus manu subscripta, 
et apertissime unam voluntatem in Domino affirmantia. Post ipsius subscriptionem eL Theodori. — ** AJ., 
amplecteretur juxta scripta. — ** Al., in scripto. — ** A[., astantes Augustus simul et patriarcba legatos. — 
99 AJ. svncello. — *? Al., susceperunt. — ** A/., relegantes. — ** Al., condemnatione. 


SEVEIUNI BINI NOTAE. 


absolutam fuisse scribit; actiones vero ille, in 
quibus Honorius dicitur esse condemnatus, cete- 
raque sequentes, mense Augusto et Septeuibri celc- 
bratae reperiuntur. 


^ Sequente die in eodem secretario residente synodo, 
etc. H»c qua sequuntur usque ad i'lum locum, 
Macarius vero. cum suis, etc., apud Acta synodalis 
desiderantur. 


4109 


S. AGATIIO ROMANUS PONTIFEX. 


1160 


2 principe licentia ut se ! partes quis in quas vellet A cturis ecclesie * figuras eorum , aut. in foribus, ubi 


divideret, Georgius palriarelha regix civitatis cum 
suis in partes orthodoxorum stetil, Macarius vero 
cium suis in parte alia hzreticorum, Et deducentes 
ad medium professionem Georgii patriarchze , quam 
fecerat, * porrecta est priucipi el relecta est. Et 
compmonitus suprascriptus Macarius, qnid sentiret, 
vel crederet, respoudit se * in ea perfidia, quam 
ante proposuerat, perdurare, et nullatenus ortho- 
doxz fidei acquiescere. Ea hora sancta synodus una 
cum principe ejus orarium auferri jussergnt * a collo 
cjus et exsiliens Basilius episcopus Cretensis Eccle- 
si, ejus orarium abstulit; et anathematizantes pro- 
jecerunt eum foris synodum, simulque ei thronum 
ejus, Stephanum autem diseipulum ejus cervicibus a 
sancta synodo clerici Romani ejicientes expulerunt. 
Ea hora tantzs tele. aranearum nigerrimz in medio 
populi ceciderunt, ut omnes mirarentur ac dicerent 
quod sordes haresum expuls:e sunt. Et Deo auxi- 
liante unilze sunt sanct Dei Ecclesir. In loco vero 
Macarii ordinatus est * Stephanus abbas monasterii 
quod appellatur * Bajas insula Siciliensis, patriarcha 
Ecclesi* Antiochena. Macarius vero cum suis ama- 
toribus, id est, Stephano, Anastasio expresbyteris, 
et Leontio exdiacono, Polychronio, Epiphanio " ex- 
presbyteris; et inclusis ^ * in exsilio in Romanam 
directi sunt civitatem. ^ Deinde abstulerunt de dipty- 
chis ecclesiarum nomina patriarcharum ; vel de pi- 


ubi esse poterant auferentes, id est, Cyri, Sergii, 
Pauli, Pyrrni, Petri, per quos error orthodoxz fidei 
usque nune '* pullulavit. Tanta autem gratia divina 
omnipotentis concessa est missis sedis apostoliez, ut 
ad l:ztitiam populi, vel saneti concilii, qui in regia 
urbe erant Joannes episcopus Portuensis *' domini- 
corum die octavorum pascha in ecclesia beatae So- 
phix míssas publicas Latine celebraret coram prin- 
cipe et patriarcha, ut omnes unanimiter in laudes et 
victorias piissimorum imperatorum eo die Latinis 
vocibus acclamarent. Hic suscepit divalem jussiouem 
secundum suam postulationem, ut suggessit; c per 
quam !* revelata est quantitas, qua solita erat dari 
pro ordinatione pontificis facienda. Sic tamen , ut si 


B contigerit post ejus transitum eleciionem fieri, nvn 


debeat ordinari qui electus fuerit, nisi prius decre- 
tum generale introducatur in regiam urbem secun- 
dum antiquam consuetudinem , et cum *'* eorom 
conscientia, et jussione debeat ordinatio provenire. 
Hic ** dimisit omni clero rogam unam, et ad lumi: 
naria apostolorum, et sancte Mariz ad Prasepe, so: 
lidos duo mille !5 centum, et quadraginta. Fecit au- 
tem ordinationem unam, presbyteros decem, diaco- 
nos ires, episcopos per diversa loca numero decem 
et octo. Qui etiam sepultus est apud beatum Petrum 
apostolutn sub die iv Idus Januarii, et 4 cessaiii 
episcopatus annum unum, menses vil, dies v. 


VARIANTES LECTIONES. 


— ! Al., in partem quam qui vellet. — * A/., et porrexerent. — ?* Al., in eadem. — * Cod. Luc., 3 colle 
ejus deest. — " Al., Theophanius. — * Cod. Luc., Pagias. — " Cod. Luc., Anastasio. — * Al., trusi in 
exsilian, —  * Cod. Luc., liguras eorum deest. — 9 Al., pullulaverat. — :* Al., dominico die Daschz ia 
ecclesia. — !* Cod. Luc., revelata; Al., relegata. — !* AL, ejus iinperatoria, — ** Al., divisit. — ** Cod. Lac., 


et Al., cL.x. 


SEVERINI BINII NOTE. 
* [n exsilio in. Romanam directi sunt civitatem. C mationis antiquitus per tyrannidemv usurpato, iniquis- 


Errat Anastasius ; non. enim ad exsulandum, sed ad 
prosequendum quam interposuerunt. appellationem, 
ab imperatore Homam ablegati fuerunt, ut constat ex 
epistola Constantini imperatoris ad Leonem papam, 
qui? exstat in fine actionis 18 Actorum concilii vi. 
Accedit quod nullum estet exemplum quo relegandis 
hazreticis pio loco exsilii urbs Roma unquarm decreta 
[uerit. 

b Deinde abstulerunt in diptychis, etc. IT:c post la- 
tam sententiain damnationis in Monotbelitas conti- 
gisse videntur actione 17 vel 18. 

c Per quam revelata est. quantitas, que solita erat 
dari. Gothorum reges Ariani el impii per tyrannidem 
coustituerant primum ne quis ordinaretur Romanus 
episeopus, qui non ante habito consensu regis certain 
pecunie summam et quantitatem solvisset. Eamidein 
pensionem imperatores Orientis post exactos Gotho- 
rum reges solvi petiverunt, ut constat ex querela 
eancti Gregorii, hac de re gravissime in commen- 
tariis tv psalmi poenit. conquerentis, quod nimirum 
sibi legitime ad pontificatum vocato et electo muneris 
sui functionem non prius exsequi licuerit, quam data 
pecunia illam ab imperatoribus redemisset. Constan- 
linus vero. imperator 1V, retento adbuc jure contir- 


simam pecuni:e exactionem abolevit. 

4 Cessavit episcopatus ejus. annum wnum, menses 
septem, dies v. Sententiam Anastasii de interregro 
sedis pontifice confirmat canoa secundus concilii 
Toletani xiv, ex quo patet Leonem il successorem 
Agathonis anno quo celebratum est ailegatum ceaci- 
lium Toletanum, 684 , adhuc superstitem fuiste. 
Quare cum omnium sententia Leo non nisi x mensibus 
et septemdecim diebus pontificatum obtinuerit, ae- 
cessum est affirmare ab obitu Agathonis usque ad ini- 
tium ejusdem Leonis tanti temporis interregunm 
intercurrisse. Interim defuneto Georgio Constantino- 
pdt Theodorus syncellus, fide orthodoza pet 
raudem simulata, subrogatus est in sede Constautino- 
politana, a qua antea dejectus fuerat. De hoc Érmis- 
simis conjecturis asserit Baronius, anno 682, qued 
persuaserit imperatori catholico, ut legatos sedis ape- 
$tolic:e non prius dimitteret quam Roma norus pot- 
tifex electus esset ; quodque ille interea dolose pre- 
curaverit interregni prorogstionem , donee aci 
synodalia consecutus, ea antequam ederentur pr? 
libidine intervertisset et corrupisset, atque ex illis se 
e numero damnatorum h:zreticorum exemisset; 5e 
menque llonorii suo substituisset. 


1i61 


rd 





EPISTOLA. 


4102 





S. AGATHONIS PAPJE EPISTOLAE. 


EPISTOLA PRIMA 
AD AUGUSTOS IMPERATORES. 
[Ex Mansi, ibid.] 


* Dominis piissimis et serenissimis victoribus ac À — To:c c0a:6govazou Ota morat. xal yo)nvorzTote vrxm- 


triumphatoribus, charissimis filiis amatoribus Dei et 
Domini nostri Jesu Christi Constantino majori impe- 
rztori, Heraclio et Tiberio Augustis, Agatho episco- 
pus servus servorum Dei. 

Considerauti mihi humana vitz? diversos angores, 
et ante Deum qui unus et verus est, cum vehemen- 
tia fletumn ingementi, ut consolationem animz flu- 
ctuauti divine miserationis impertiret instinctu, et 
de profundo meroris et angustiz? potentia su:e dex- 
terz sublevaret, magnam atque mirabilem cum in- 
desinenti gratiarum actione, serenissimi domini filii, 
confiteor, consolationis opportunitatem exhibere di- 
gnatuse;t, piissimum tranquille mansuetudinis vestrae 
propositum , quod ad stobilitatem divinitus com- 
missz reipublieze Christianze ejus concessit d:gnatio, 
ut imperialis virtus atque clementia de Deo, per 
quem reges regnant, qui Rex regum et Dominus do- 
minantium est, et curet et quaret ejus immacu- 
latz fidei veritatem, ut ab apostolis atque apostolicis 
est Patribus tradita, inquirere vigilanter, atque ut 
vera traditio continet, instantissime desideret in 
omtuibus Ecclesiis obtinere, et ne quemquam tam 
pia lateret. intentio audientium, humanave suspicio 


perterreret sstimantium potestate nos esse com- 


pulsos, et non plena sereniiàte ad satisfaciendum 
super evangelic.e nostrz fidei przdicatione commo- 
mitos divales apices ad apostolíca memorix: Donum 
pontificem uostrz pusillitatis przdecessorem, cun- 
ctis populis ac gentibus per no:tum ministerium 
patefecerunt ac satisfaciunt, quos gratia sancti Spi: 
situs imperialis lingux calamo de puro cordis the- 
s2uro dictavit, commonentis, non opprimentis ; sa- 
tisfacientis, non perterreutis; non affligentis , sed 
exhor;antis, et ad ea quie Dei sunt, secundum Deum 
invitantis, quia et ipse conditor omnium ac redem- 
- plor, cum posset in sux divinitatis majestate in s:e- 
eulum veniendo, mortales perlerrere , humanitate 
magis inzstimabilis clementi humiliter ad nostra 
descendens, quos creavit, dignatus est et redimere: 
qui et spontaneam de nobis verz de se fidei con- 
fessionem exspectat. Et quod beatus Petrus aposto- 
lorum princeps commonet : Pascite qui in vobis est 
gregem Christi, non coacte, sed spontanee, secundum 
Deum exhoriantes (I Petr. v). Mis itaque, mansue- 
tissimi rerum doinini, divalibus apicibus animatus, 


^ Ex alia latinitate est hzec epistola in vewstissimo 
apographo, quod est in Bibliotheca collegii Paris. Soc. 
Jesu, eujus initium est : Considerani mihi humane 


PaTrRoL. LXX XVII. 


T&ic xal v; orato) orc, rponputacazotg víxvou [ L. ipa- 
craig]toU Kupiou duóv Ingo XpigtoU Kwvatavriu 
psy. Buoat. "HzazMiio, xal Ticspioo AYyouacotz, 'A- 
g&0w» lxiax. Oouloc vàv Gou)uv To) Orov. 
Karavoouyti uot toU. &y2peivou iov vá. Otagópouc 
Uva, xai mpóg vv O£5v tov p.0vov GOxftvóv pttà. cgo- 
Opótntoc oduppuy crtyaloytt, 0rog Trapáx)nzty tij xtt- 
patopivn Yjexi t mo0e cuc Ütiag sümmieyy viec us- 
tao, xxi &nà vo9. Bufoo càv Olcjtuv và Ouvaatiia vüc 
eUtoU Óibuxc &vaxougico, ptyxinv x«l Üxvpaotü) ptt 
&rxtamauctou tüyzpuatüx OuoÀoyO, syanvórorot Ós- 
entm xxl TÉxva, rapapuDiac Ercnütó tota rapactá- 
cat xxt05ug6 tiv toct^9, rpo0saty v3c ya)nvaieg opi 
ciu&pornTog* Xivrtya poc cu atugty vii 0s00:y xavomiateu- 


B 6c» ah |a)rüc] Xpwrttxvewerárn moltrtia 3) areU 


&nivtuct; iyaupia7to, orwg à facouxü laxoc x«l tüpé- 
vtx. Tipl 8100, Óc o0 PaaDai; DacOajovct, toU. Baat- 
ig ovre tov Dacituóvrov, x«l Kupiou tày xvpuvuóy- 
toy, xxi gpovrign, xal Qurnon, x«i tüg Apepütos aU 
voU0 nirTcoc civ G)xÜiav, Qc TapR t&v &nogtól wv, «ai 
t&v &roctoluxóy llarípoy maptóo0n, &;póxveg izdye- 
Tücn' xa og » &ÀuÜn; napaÓ.cig Tipiixtu, Evo vactusie 
kmiüupxion i» nàccig taie 'Exxoncia g. éirxpacügat. Kol 
pure; ttvà tQ» &xovGvto» Q ojreg c)gt 02; OuOcÓn 
Gxomig, 4 &vÜpumizg Umojüx wxramroxon Joyüjopé:w) 
i&ovcia Xinac tiat muvoDqaÜivrac, xi o)yi minptt&e 
Tn yo)nvotntt mpg v0 &moloyücacÓe«t mwipi coU xgpu- 
Matos Tüe CUyytuxüc xai amoctojuxog vnj4-v wictteg 
oropyqcÜévcac, at Ücwodst;  xspoiat mpóg v0» vüg &"o- 
ctohuxüg u»üpuc AGvo» tüv &pxcpía xai rporymauat- 
yoy tiv üpstépov pitpiotRTa, fci Toig Àaoi; x«i £0y&- 
qt 0x vr; uv duxxovíaz ipavt.ozoisquy, xai m)npopo- 


. poócw &cToec xipulag X) y*ou ToU Glos IluopMaTOC 


tp xoig th; DacO«xüc jievrug ix to09 xaÜopou vüc 
xapOixg ÜngavpoU jmWyoptucs», Umopip:ynoxo)GaG, xci 
uà xaraf)i6oó0caQ(! &rolcyoupnivxe xxl uà xxTwpobov- 
c«c'pà xxrarovo)cag, &)) mporptrxo2gag" pog taUtC, 
&msp sil toU Ot;0, xxt& Ot9» npozpereucag. Emtuj 
xai «Urüg Ó m&vtey xtig tu; xal Jvzporuüc, órórav QoU- 
vxro iv và prye)uiórntt vg diac Ürtürwtoc ToUg Ovx- 
Toug ixgoficat, vpspórntt pà)lov &vrxactou püewe . 
Opeomiag tamttwóg eic tà xa0' dac xatt)Ónv, oo; làn» 
pioopyngt, xxi JvzpéóacÜat xarnSiecty * Oodtig xol 


p roto /iptroy map Xo» tie éxÜoUc TicTie; Thy 


mipi «)co9 Opoloyiu) ixBiytrou. "Ortp xal Ó poxxáptog 


vite diversas molestias, et ad Deum solum verum cum 
vehementi marore suspiranii, ut animam tempestatibus 
agitatem, etc. Man. 


EI! 


$163 


S. AGATHONIS PAP/E 


1164 


icpog 0 xopuyetog t&v &mrogrolew umopipvüexi €Iloc À et ad. spem. consolationis de profundis angoribas 


patweet T0 i oui» roipyuo» tqü XputaU p Guayxa- 
eràz, à) ixovciuz xxtà O20» rrpotptkousvot. ) Tavtous 
«oly)v taie Ütlat; ou))a aic, Watporator tüy fpa7p&- 
t) Gson tat, (buy esie, x«l mpó; Pia rapapv- 
(lag nó BaDuczárcev ó0uvÀ» xougiDiric, npbapumy vfi xps t- 
covt xat óÀcyoy &vifrig mappnoiz 1à vn tr. voi; 0n] Ouk 
tüc G&vpac tfe duspertxtue vpoy &yoptiag v pont xÜtvca 
[ rota x occ) ] bepyáe mpóDupov Umovpyixv rapurta, 
x«i tty« mpóccma te T6 try 07 xatpoU TOUTOU krOviay, 
xai Tüg Ooviuxüg vd x cpag rot cota SO oviero eüpsfi- 
vat Evtxty f) 2 opoplas or axonie, ixctzütovy, x«i utt Dov- 
Aü; t&v av/doUÀwy pov t&y tnugxómtoy &ró Tt Tc Tr)w0t- 
Co0cne tour ti &moccolxQ Üpowo cuvóOov, tiva Bi 
xai &mà toU dovAxsU xMüpou | b. oixsiov ] vo0. gDoovroc 
[ ro3& eOoüvrag | à Üuérspov Xpurtuxvixcicavoy xpdcoc, 
xai àxoloUDeg &mó «àv ÜtocaÓsa tátov doUÀoy ToU Gto) 
iri cà artücot rat tà Don vic tóetÓoUc piov yoÀn- 
votntog. kal &L pü Ort puxpk mtpiodeg tà yepov, iv 
a; X gGUvoüog x«Üiacnxt vüc Üpttípae vamtGctos, 
v0U TogoUtou q60v.u imtacptugs cá Eréxracto, mo)at 
voUro, Ortp phe meti vov 7tvía0c. sOvvifn, 9 mtpu- 
arovdO«gtoe Onaxon | lc. mtpurrovdacze Vmaxoi ]* $- 
pstíca OovMia. émYüpoty. 'AXX ly deo. &nó Ougbpov 
irapyiv 3 SosXaxà civ dpty aovodo; cvvnDpolotro * iy 
ócw mwpócoz«, Twv plv &mó vü; Qovuxüc rov dutpu- 
v&toy pov xp&toug Tótogc "Poune, Q ix toU mngio) 
exta gpovzüsogto, twà BÀ ix «uv móppoUty cvyya- 
vougGy map, iv alg cóv Xoyo) Tüc Xptattavixo- 
T&Tng TiGtiog TxpX tO) &mogTOxO» ty Tpomynca- 


alleviatus, orsus sum 1neliori refectus confidentia 
paula, iia qua per mansuetissip:m | fortitudiuis 
vestr:: sacram dudum pracepta sunt, cfficaciter 
promptam obsequentiam exhibere, ut. persunas qua- 
les secundum temporis hujus defectum ac servilis 
proviucie qualitatem poterant inveniri, pro obe- 
dients sali4faclione inquirerem , el eum cousilio 
confamulorum meorum episcoporum, tam de pro 
pinqua hujus apostoiica sedis synodo, qu:unque de 
familiari clero amatores Christiani imperii, et se- 
quenter de religiosis servis Dei, uti ad piissim.e 
tranquillitatis vestre vestigia proper»rent, bortarer. 
Et nisi longus provinciarum ambitus in quibus bu- 
militatis nostre. concilium constitutum est, taoti 


B teinporis protelationem ingereret, oliu hoc, quod 


vix tandem nuuc fleri potuit, studiosa obedientia, 
no:ter famulatus impleret. Sed dum de diversis 
provinciis familiare nobiscum concilium congrega- 
tur, et duin personas, quasdam quideni de liac ser- 
vili vestri serenissimi principatus Romana urbe, vel 
de proximo dirigere procuramus, quasdam de longe 
positis proviuciis, in quibus verbum Christian: fidei 
ab apostolicis exiguitatis mex praedecessoribus missi 
praedicabant, remeare prestolamur, nom parvus 
temporom cursus elapsus est: corporales aegritudi- 
nes mei famulatus silentio trauseam, quibus uec 
vivere licet, nec libet assiduis :grimoniis laboran- 
tem. ldeoque Christianissimi domini et filii, secon- 
dum piissimam jussionem a Deo 'protegend:e man- 


uisu mi» lpiv Daytrrixy ol avalévrtg boipuscov, P C suewdinis vestre pro obedientia quam debuimus, 


tüt y ópsÜ Urontpéjat, cà ptxpá mapadpopx) y povov U- 
»vo00n* tyx và; Gopatirae &cÜtvtiaz, (poU toO olxsiou 
Üp&y cw tapilSu, l» alg ovct Civ K$catty, ojct &- 
péaxtt. cux vaic &aÜtvtioug kmox&uvoyca. Kai Oi voUro, 
xpurcuxvoxb sator Otamrotor xal cba, xarà vüv t)ct- 
Otot&ro» xiuciw vc Ütocxtnaatos 0j&v jtporarog 
Ivtav irraxodc Dc ópsDopay, o0y, Pvtwtu rodpnaia; vov 
tle «ocooc |to. vic lv «oxoic | mepwatvosan; clonato;, 
o0g ací)lopsv, t.óc tapovtag avvüoUloug üpówv 'A6ovva 


Oévttov ,. Y'exxyynv , xal loavvnv , roóg tÜü)aÓtatiroug 


&de)podc ru&w xal &rtaxómovg , Gtódepoy xal Ptópyuy cà 
&y«matà fp» viv, Toüc mptaÜvtipovc, pita coU 
é&yamwco0 duOv vixyou l'e&vvou ToU Otxxóvov, xal Kow 
ct«vtivou ToU üroduxxóvou* o) piv &G))& xal OtoOGpov 
«o0 mptaGvcípou Jay&rov ví &yias 'Exodnol«c P'a6tv- 
vne, x«l vou ÜtoctÓtavátovc do)loug toU GtoU coUc 
povaxooe ust& xaPocubotog ixtctutuxd; xapdiag igpov- 
ticapcv &mootti).at. Tapá yp &Üpormoi i» péco ivy 
TV/doogt, xal Xnó gepatiuxtoU póxÜou cv tpopiv pt- 
tà psyéXu Durtayuo0 mopitopivorg, móc sic «ó mriipre 
Üuvieeras süptUrvan Xj vàv Dpapóy ttónate; tl px oct 
xavovixOg &mó ty Giov t&v mponyncapivoy x«i cO 
&jlo)y mívet Guviduy &rip ópuutva tici», i. àr)ózntt 
x«püiag, xal &wmpi60hog &ró cTü; mapado8rec ng ma- 
p& t&v llacipoy mi; Tteg gu)kttouty , £y xal. ibaizeruy 
y tv Ok favróz NÜxOutvol t€ xxi extodovtte, iva. ugs 
8lv rap cà v«vovixioc óptaOtvea uteaÜ, unDiv GXaryá, d 
v pog (05, Gà 1x0za xli Pryact, x«i vor. «mt kmrapátpms 


/ 


non pro confidentia eorum scientize [superabundaa- 
tis] quos dirigimus, prasentes confamulos nogtros, 
Abundantium, Joannem, et Joannem, reverendissi- 
mos fratres nostros episcopos, Theedorum et Geor- 
gium dilecüssimos filios nostros presbyteros, cum 
dilectissimo fllio nostro Joanne diacono, et Coa- 
s'antino subdiacono sanctz hujus spiritualis marris 
apostolice sedis, nec non et Theodorum presbyte- 


. rum legatum sancta Ravennatis Ecclesiz, et reli- 


giosos servos Dei monachos, cum supplici cordis 


devotione curavimus demandare. Nam apud howi- 


nes in medio gentium positos, et de labore corporis 
quotidianum vietum cum summa bzsitatione cos- 
quireutes, quomodo ad plenum poterit inveniri Scri- 
p'urarum. scientia, uisi quod quze regulariter a saa. 
ctis atque apostolicis praedecessoribus, et venerabi- 
libus quinque conciliis definita sunt, cum simplici 
tite. cordis et sine anibiguitate a Patribus traditz 
fidei conservamus, unum ac przcipuum bonum bz- 
bere seinper optantes atque studentes, ut nibil dt 
eis quie regulariter definita sunt minuatur, ihi 
mutetur vel augeatur, sed eadem et verbis et seoi- 
bus illibata custodiantur ? Quibus portitorihus et tesli- 
monia aliquorum sanctorum Patrum, quos hzc spe 
stolica Christi Ecclesia suscipit, cum eorum libris 
irndidimus, ut facultatem suggerenmdi a benignis 
vestr:e Cliristianitatis iinperio consecuti, ex his det 
taxat. satisfacere studeant, dum imperialis mausve 


11605 


EPISTOLAE. 


1156. 


tudo. preeceperit quid hze spiritalia mater eorum ac A c« ev)ez 66g. Ou tiat Quxxopoteic xal yproue vwd 


a Deo propagati imperii apostolica Christi Eeclesia 
credat et prsedicet, non per eloquentiam szcularem, 
qua» nec suppetit idiotis hominibus, sed per sinceri- 
tatem 3postolicze fidei, in qua et ab ineunabulis edvcti 
usque In finem propagatori vestri Christiani imperii, 
cceli Domino, omnes nobiscum depreeawur servire 
atque obedire. Licentiam proinde eis sive auctóri- 
tateen. dedimus apad. tranquillissimum vestrum im- 
perium, dum jusserit ejus clementia simpliciter sa- 
tisfaciendi, -in quantum eis duntaxat injunctum est, 
ut nihil profecto presumant augere, minuere vel 
motare, sed traditionem hujus apostoliez: sedis, ut 
a predecessoribus apostolicis pontifleihus instituta 
est, sinceriter enarrare. Pro quibus flexo meutis 


t&v &yisv Tlacéper, oc dBizaro «2rn [ vxótn | 9. &ro- 
ctoixi) foU XcwrroU "Exsncia, uerà toy fiiov «)- 
té» me«padtddxxpsv* éxox sümopioc TuxOvtte co) 2va- 
gíotto &mà Tou tüjsvo0c Upv xal Xpurrueuxot&rou 
xp&touc ix vto Ut) uovos &mo)oyaogDet artócogu ix" 
&» X «cou 42spétus mporr&tn, ví a 7c2 |rai1n ] 
9» wwtopatod) pürwo te) ÜtoxcvopÜG roy 0u&y xpáTove, 
X TOU Xputou &mrocrolen Exxincía T8 TtUEL, xal xn» 
poca o) Ji& xocuieüc eyylrtiac . ice 0080. Ütorew 
&vÜporrot Bon fei, &))à Si doupotótntog tüc &rorto- 
edic mlereng , iv P xol dx amepykw üvotpaplvtec 
pix pt 1Ó)ove cc» xxtopÜuri ro Xpurruxytretázou Üpüy 
xp&toug tà Kupíe vou o)pavoU müvtag cv Xu-y (xr- 


vtXopty Bov)aósty xal gul&vcia9ot. Aiórtp Gütuxo, fryouy 


poplite, suppliciter vestram ad mansuetudinem sem-' D avoevcuc) didéoxapey adroig mpóz và jpéttpoy quXnvaioy 


per intentam clementiam deprecamur, ut juxta be- 


nignissimam atque sugustiseimam iinperialis sacra ' 


promissionem, acceplione eos dignos efficiat Christo 
imitabilis vestra tranquillitas, atque placabiles audi- 
tus eorum humillimis soggestionibus accommed»re 
dignetur. S:c aures Dei omnipoientis suis precibus 
ad exaudiendum inveniat vestra mansuetissima pie- 
tas reseralas, illesosque tam in rectitudine nostre 
apostolice fldei, quamque corporum sospítate in 
propriis restituere jubeat ; slc restitoat superna Ma- 
jestas per foriüissimos atque invictissimos labores 
vestr3 a Deo corroborate clementie sub benigni 
vestri principatus regimine totam ChrisUanar rem- 
publicam, et fortissimis vestris sceptris adversas 
subigat nationes, ut ex lioc omni animse atque om- 
nibus gentibus sstísfiat, quia quod per augustis-i- 
mos apices de immunitate atque illesione euntium, 
Deo sibi aspirarite, polliceri dignata est, adimplevit 
in ompibus. Nen enim nobis corum scientia con(l- 


dentiam dedit, ut ad pia vestra vestigia eos audere- . 


mus dirigere; sed hoc imperialis vestra benignitas 
elementer jubeos hortata est, et nosira pusillltas, 
quod jussum es!, obsequenter implevit. Ut autem 
vestre divinitus instructa pletati, quid »poatolicze 
nostra fidel vigor contineat, breviter intimemus, 
quam percepinius per apostolicam apostolicorumqne 
pontificum traditionem, et sanctarum quinque gene- 
ralium synodorum, per quas fundamenta catholice 
Christi Ecclesia firmata atque stabilita sunt ; hie 
igitur status est evangelice atque apostolicze fidei 
regularisque traditio, ut confltentes sanctam et inse- 
parahilem Trinitatem, id est, Patrem et. Filiam et 
sanctum Spiritum, unius esse deitatis, unius naturze 
et substantiz sive essentiae, unius eam preedicemus 
et naturalis voluntatis, virtutis, operationis, dumi- 
nationis, majestatis, potestatis et glorie. Et quld- 
quid de eadem sancta Trinitate essentialiter dicitur, 
singalari numero, tanquam de una metura trium 
consubstantialium personarum , comprehendamus 
regulari ratione hoc instituti. Cum vero de uno 
earumdem trium personarum ipsius sanctae Trinita- 
tis, Filio Dei, Deo Verbo, et de mysterio adorand:e 
ejus secundum carnem dispensationis conütemur, 


xp&roc, émày. xt)sógn 3 ópàv pücpuria, toU. &rYag 
&rroloyíexa0ot ic ómov «Xrolc póvov ErttiOn" tva. pxolv 
Ünhovótt mportttucomtat mpoatityat, 3 0gpsto [prac], 
5$ dihxh«t à))à viv rapádooty coítou coU &xoctoJuxoD 
Üpow,v, xaÜc àpisUn &mà vÀv nponynaepívoy &rocco- 
Àexo,y. mrpotüpov, aÜtxptyog Enylaaa0o.. "Trip jy qo- 
vus itoUyrtc tii Quvoin. Ixevoxog [ixersutinne ] và» Ous- 
Tápx» gUavyÜpetix», Xr; mpüc Jpspórnte Qux mavrüg 
&noÉ ire, ÓvawnoDst9, vx. xxvà «2» &;ofo0e)8, x«l 
atbarple ve Baoüaxüc adx:«c Unócx tot &roboyüg 
«)roU0c &btoon À) xputopipscoc Opé» yalnvótrg , xal 
eüptvtig vàg &xo&; óuor vaig pavpiaug a) &vapoprig 
x«plsaaÜa. xetaloon. O2toe Xvtorypéva tà 6r. toU 
wwvroÜuv&pov Gta) mpóc có tlguxoócai c» bxtouv 
946» sopücec. 5$ Opitípa dXuspozátn tÜsí6tx, xal 
&É)«Ótig mpi vt ci» ÓpÜotnta tA; &mocrolxüe mi- 
cttoxc, t&pl x6 ci t» aout »v 0loxinpixv to'c oixtiot; 
&roxavatígat x1)s00)* o2tug &roxaraaTigat d Ur tp- 
vÉTn Ltyotócnc dux c&v. &ydpttor&to» , xul &nrvároy 
xap&tum cTüc 0p&y Ütocrapixtos gs Üpeniz; Ln rà 
&ya0o0g) dc diz8nux tüc 0pv Dacc tia; rácav cüv 16v 
Xpwrtoxvy TOlettav , xal coi; é&vÓpttor&rotg uy 
ewnümpou t& &vtttaccógtva , vrotüst. dUv, iva ix 
ToUrou mTác* yjvuxü, x«l máct voi; SÜvwtzt TÀnto;ooin 
qémtat, Óct ómep Duk «e». as^aapioy xtpetóv rapi 
&ODa6nriac, x«l vou p C vot. BapuvÜnvet vo)e ipxo- 
pívouc, vou O:00. aic ivngrocvcoc, UronzíaÓ«t va- 
tnbiect», dy màcr dmiipectw Ojtt yap 5» t&Quzu 
«)víy majóngia» Oidwxty , iy tolpsuputy mpóc và 
eogsÓi ous Üyyn tootoug cttilvt, à) teUco X Éa- 
cO) pv cüpfvtta gOavÜpamog xiuvovsa mporcé- 
Y«ro, x«l X du&» cpuxpotre v0 xp)iu0iy uiO Unaxoüe 
bnYáipectyv. "I»x 0i «5 0:00vot&cteo [0co3i0kxco ] 9ucw 
s£0cibria, vi. tpi ti x) ÓUvauG vü; krogtolunis Xuty 
riattec, 0x. Dpay tu» Ónorouamutv, 5» xal rapok- 
Coutv Six vü6 &monTohxü; TepaÓogtec Tapà TOv 
&nocto)x&v &oyttpiío», x«i t&v Giov» nivtt uivou- 
prvexó Guysdov, Or àv oi Ütuftot cic xaDclua; toU 
XpicoU "Exx)ngia; éartpioUnzav , xal tava(speououv, 
ajTn ToryacoU» dert) X xavactacig vü; towyytiuxüc, 
xai &moccohuü; Xu» müTTfez, (v« Opoloyouvttg tuy 
é&yixw» x«l &yépuro» Tpudm, Tuvríst. vov VMecipe, 
Yiw, xxl Tlvtope yov, ptg tivet Deürrte;, pts va- 


1167 


S. AGATIIONIS PAP;E 


1168 


etec xal ojcimg, tvóg «Ur» xnbóttopty xxl eucixoo À omnia duplicia unius ejusdemque Domiui Salvatoris 


Oiuipsetoc, Guvaptec, ivtpytiac , Otamottiag, payodsto- 
*nre;, dfovciac, xai Óobac. dal sivi Óümore tpi vc 
eUtü; &yia; Tpi&dog o0cwÓeg; Xytteu, ivoso. &piüio 
ex &nà puRG gügteic tpi Oj.oougiev Tpuóa Tpogamoy 
v«roYap6ewopnsta. |:o., àc exl puc euotor T. Op. wpe- 
c*)rey GuumzspOau6kvopsv], xavovaxà Joyce vouto dt- 
daz0tvrtc. "Ore. Oi mapl ro0. dvéc ré». «ira» cpusy 
mpogG ey xutüe tn; &yüxg Tpudog «o0 YioU ToU OtoU, 
toU OtoU Acyov, xal rtpl toU ivatupiou ri T porxuva- 
Tác «UtoU xat& G&Ox« oixovopixg OpoloyoUpte, mrévra 
QerÀA dvóg xai toU a«UroU kuoiou ToU IeTüoog Juv 
"Incoó XpwroU xarà và» tÜmyythxuv m«pádocty Üux- 
Ct6ot0)paÜa, rovríatt Ouo «)cvoU ràe gUgtig xmpurto- 
ptv. Tüy Üciay OnÀaÓd x«i và» dvÜpemivnv , E, cv x«l 
tv aig xal pat& càv Ünvpac:h» xal &yeptrto? Évucty 
vía tw. Kal pia» éxaatnv aUtoU0 quate iOtTuta u- 
Guy txt Opoloyoüutv* x«l yt cuv Ütixv mt&vca, 
&ntp tlel Otia" xai c» &yüpermivg» m&vva tà d)po- 
Tuy Xopig rtvog &aapriac. Kal éxacípav (vog xai toU 
«)UtoU Oroü Aóyou toU copxoeÜtvroc, tovctavc ivoOpo- 
wücavrog &GvyxUTec, &yepiatoc, tpémtec tiva, 
ixcyvéaxopusv* póvn vorngti tà Xvopéya Ouxpivoycte dux 
tà» tüc dvyx9otog Ón)a02 mÀAvow. "Imo; j&p xcl Tdv 
fü; Quupíatoc * &noGd)ous0e Diacgapiav. 'Onorav Oi 
ouo gücti; xal duo gucuxa Ürhüpeta, x«l ÓUo guctzà; 
bvepysiag ouoloyouptv iv. và iX Kupi» dp&» 'Inco2 
Xpurto, o9x lyxvtíx. cauta , ovrt. Got &vetxtipsya 
)fyopiv, xalog oi kn vüc 0000 tüc GnDslag rO«vopavot 
Tüc &mocroluüg mapadocteg xaTxyopouctv' &rtgto X 
«vt) &cíÓrux &rà tàvy xxpóuby cé TugTOY' eUTE cx 
xixepucp£vag dv duci. mpoaémorg, Yryovv Uroeráctaty, 
&).& 2o Myoutu, Év« x«i tóv «Ucó» Küprv "Iomoov Xpt- 
€1óv, xaPo; ràg guatte, o9re xal guauxk Ürxüpate, xoi 
ivepytiac lv ievvà Ext, Otia Gu)oOd xal &vÜponirav, 
Üsiov ouv Üi)mpa. xal ivíprytux Cytt) t GlBiou usr& toU 
6$uoovciov Ilarpàc xorvóv'. &vpérmtvov y pev; Ez up 
park cc QurtÉ «c pugtog mpocingüév. AUtu iati» à 
&roctolur) x«i «Owyytuxà marájecig, dv xpate d 
mwtupatut) püruwp ToU türuxtCTTO) ÜpAV xpácoug, 
€ &mogzolun) toU XpiugtoU "Exxhqcia, AUtn dor» 5 xa- 
6apà Tüc t)ctÓsinc Opoheyin. AUtn daciy à tüe vy 
Xpurtwvéy migtteg d)nÓnc, xml &ppuwrog Ouoloyix 
Wvrtp oUx &YÜperrivn igtüps ravoupyix, à)3& tà Ilvtüua 
t6 &jvv (à 1íy xopugaloy tüv àroctólev (Oidotry. 
Avtu laci» 3 BeGala xal &vyenÜuntog tow &ylev &rogtó- 
1ev Qujecrsix, jorwoc eDaxpwoUg tücsÜtiu; Tó &xi- 
perov píxpus Oro maénoixattxée xnpórttrat dv cà 
tà» Xpurtixvem moltttia , vüc )pttípa: yolnvétntoc có 
xpatoz gu)arttt, b xai avoUtpusout x«l ijo, xal c ct- 
Jaiec Ünppoüpte, sütuxie &modsüt. Dioctocatt dpoi 
T& TaTttvÓ, Xomttovurator tg mótat xal vixva, Oct 
vrép vüg attpporatoc xal vo0 Uijoparor «UrcU taUra 
pit& éíuruéw ixyéu vc ixtcim;. Kal ravta GuuÓov- 
)tüt» «i vx vélo; xai ikyitoc, yonoiog yam 


* Gr:ecus interpres omisit et commistionis. 

* Graecus interpres legisse videtur stabilit et exal- 
48l, non male, ut mox etiam exaltatione. 
. * Graeca, qua lic deerant, usque ad. verba, que 


nostri Jesu Christi secundum evangelicam traditio- 
nem asserimus, íd est, duas ejus naturas praedica- 
mus, divinam scilicet et humanam, ex quibus et ia 
quibus etiam post admirabilem atque inseparabilem 
unitionem subsistit. Et unamquamque ejus naturam, 
proprietatem naturalem babere confitemur, et habere 
divinam omnia qua divina sunt, absque ullo pec- 
cato, Et utrasque unius ejusdem Dei Verbi incarnati, 
id est, humanati, inconfuse, inseparabiliter, immu- 
labilier esse cognoscimus, sola intelligentia quae 
unitas sunt discernente, propter confusionis dun- 
taxat. errorem. * /Equaliter euim et divisionis, et 
commistionis detestamur blasphemiam. Cum duas 
autem naluras duasque naturales voluntates, et duas 
naturales operationes coufitemur in uno Domine 
nostro Jesu Christo, non contrarias 628, nec adver- 


: 888 ad alterutrum dicimus (sicul a via veritatis er- 


rantes, apostolicam traditionem accusant, abeit bze 
impietas a fidelium cordibus), nec tanquam separatas 
[per se separatas] in duabus personis, vel subeistea- 
tiis, sed duas dicimus eumdemque Dominum nostrum 
Jesum Christum, sicut paturas, ita et naturales iu se 
vo'untates et operationes habere, divinam scilicet et 
humaoam : divinam quidem voluntatem et opera- 
tionem, babere ex zterno cum coessentiali Patre cow- 
munem : humanau:, temporaliter ex nobis cuin mostra 
natura susceptam. Hac est apostolica atque evan- 
gelica traditio, quam tenel spiritalis vestri felicis- 
simi baiperii mater apostolica Cbristi Eccle-ia. Hac 
est minera confessio pietatis. Hac est Christianz reli- 
gionis vera alque immaculala professio, quam noa 
buwnana adinveuil versutia, sed Spiritus sanctus per 
apostolorum principes docuit. Haec est firma et irre- 
prehensibilis sanctorum apostolorum doctriua, cujus 
sincer: pietatis integritas quoadusque libere praedi- 
catur, in republica Christiana vestra traoquil;itatis 
imperium tuetur stabilitur, et exsultat [ tuebitur, 
stabiliet; et exsultans], et felix (ut perfecte coaüdi- 
mus) demonsirabit. Credite bumillimo mibi, Chri- 
stianissimi domini filii, quia pro stabilitate et 4 ex- 
sultatione ejus, bas cum fletibus preces effundo. Et 
hzc (licet indiguus et exiguus) sinceriter diligeade 
[dirigendo], prasumo consulere, quia vestra a Deo 
concedenda victoria nostra salus est, vesirae tran- 
quillitatis felicitas nostra laetitia est, vestre maa- 
suetudinis sospitas nostra parvitatis securitas est. 


. Et ideo cum corde contrito et profluentibus laer- 


mis, mente prostratus exoro, porrigere dignemiai 
clementissimam dexteram apostolicze doctrinse, quam 
cooperator piorum laborum vestrorum beatus Petre 
apostolus tradidit, ut non sub modio condatur, sed 
tuba clarius in toto orbe przdicetur : quia ejus vera 
confessio a Patre de colis est revelata, pro quaa 
Domino omnium beatus esse pronuntiatus esl 


veridicam con[essionem, supplevit ex Ms. Reg. 
1206. HaRo. 


4 [n Graco, exaltatione. tian». 


1169 H 


EPISTOL E. 


Lj 


1170 


Petrus : qui et spirituales oves Ecclesi ab ipso À mporertiiouac rc Àj dx i00 Sopufsica opi» vixn, Ypc- 


Redemptore omnium, terna commendatione pascen- 
das suscepit ; cujus annitente przsidio, hzc aposto- 


lica ejus Ecclesia nunquam a vla veritatis in qualibet : 


erroris parte deflexa est, cujus auctoritatem, utpote 
spostolorum omnium principis, semper omnis catho- 
lica Christi Ecclesia, et universales synodi fideliter 
amplectentes , in cunctis secutze sunt, omnesque 
venerabiles Patres apostolicam ejus doctrinam am- 
plexi, per quam et probatissima Ecclesie Christi 
hnninaris claruerunt : et sancti. quidem doctores 
orthodosi venerati atque secuti sunt, boretici 
autem falsis criminationibus ac derogationum odiis 
insecuti. Hzc est apostolorum Christi viva traditio, 
quam ubique ejus tenet Ecclesia, qu:e przcipue di- 


ligenda atque fovenda, et fiducialiter pr:edicanda B 


est, qu: per veridicom confessionem Deo conciliat, 
quz et Christo Domino commendsabilem facit, quae 
clementiz vestrse Christianum conservat imperium, 
quz 3 coeli Domino largas victorias vestre piissimse 
foriitudini confert, qua comitatur in preliis, et ex- 
pugnat adversos; quas vestrum a Deo propsgatum 
imperium ubique ut murus inexpugnabilis protegat 
[ protegit ], qus terrorem in contrarias nationes im- 
mittat, et ira divina percellat, quze et in bellis trium- 
phales palmas de hostium dejectione atque subje- 
ctione coelitus tribuat, et in pace securum et hilarem 
vestrum fidelissimum principatum semper custodiat. 
l/xc est enim verz (ideiregula, quam et in prosperis, 
et in adversis vivaciter tenuit ac defendit hxc spiri- 
talis mater vestri trauquillissimi imperii, apostolica 
Christi Ecclesia: quz? per Dei omnipotentis gratiam 
a tramite apostolice. traditionis nnnquam errasse 
probabitur, nec hereticis novitatibus depravata suc- 
cubuit, sed ut ab exordio fidei Christianz, percepit 
ab auctoribus suis apostolorum Christi priucipibus, 
illibata fine tenus permanet , secundum ipsius Domiul 
Salvatoris divinam pollicitationem , quam suorum 
discipulorum principi in sacris Evangeliis fatus est : 

Petre, Petre, inquiens, ecce Satan expetivit ut cribra- 
rel vos, sicul qui cribrat triticum ; ego autem pro te ro- 
gavi, ut non deficiat fides tuu. Et. tu uliquando con- 
versus , confirma fratres tuos (Luc. xxu). Consideret 
itaque vestra tranquilla clementia, quoniam Dominus 


vípa gGeropia davl, xai vüc vpaTípag "yelnvótnror d 
türvxi«, Xzgtrépa sügpocuvo dati xal cüc Dptcipoc 
Tpaórgroe à pégig, tvü Sprcépa apuxpórqrt tuÜupío 
icti. Kal xxrd touto patà cGuvrttpuupávoc xapdiac, 
xal toig T3€ Ütxvolac mpoysoutvot; üaxpuat mpoanimcov 
ducem, ixctivet xaraluecets Tüv er. cvÜperoy tiu 
tü  &mocrolxiü Üdecxola, vvtw« Ó cuwtpyóc t&v 
e0os 0d» Uu&v poxÜov , ó pox&ptoc Ilérpoc 0 &róctoloc 
napadiouxsy" c)x, tva. cuyxataÓn ónà vóv pódtov, &UUX 
cd mryyoc Axpwpórtpo» iv 0Àe tw xócpe xnpoxO$ct- 
Tat Oct X) xüroU GnÜLc Ópoloyim, &wó toU ll«rpóg ix 
t&v» oüpayGy &rexaógOUn* D; (vtxtv &ró coU. Kupiov vé 
0v paoxkptoc tivat. &rtpiÜn Ó Wécpoc * óc xel ToU 
motpacivtty TÀ TytupLctexA mpéGovw vüg "Exxlnoieg &m 
«UroU rou AvtporoU TY mdvtow Tí tpitn Tapofictt 
düétaco * e)cwo: imotÓcavtc; tí Don iia, «itu 4 
&moctolun) «UroU 'Exxincia, xal ai xafoMxal covodot 
migTügc Tüprerogaóptvnt , iv mácte. dixolosÜngev, x«i 
mé»rt; oi c«Óaapuot llarípig vi» &rogrolux)» «UTOU 
intorénevro [ Pro irmonácavro ] Sdaaxelux , 0c $c 
xal StDoxqaacpívot vüc "Exx)nciae vov Xpurtoo gectü- 
pte. Dipojov. Kol ol. piv &yeot DibkowoDor ópÜodokot 
lat6&c0naov x«l xxolou0ncev* ol Óà aiprruxol coi soc 
etoig byOXpact xal pictgo &patpírtor) iroxoloU0n- 
c«y. A2xm dativ Xj ty &moctohe» ToU XricvoU Loc« 
mupádost;, 2v vta. péxpr toU mapüvrog Xj «üreU xpett 
"Exxhgcix, dtt; dpeipéres Gyemopiv, xxi Üc)nopniva, 
xal map(nrucTUtse xnpuxÜtice Yt Duk cüc AOmfouc 
ópoloyiac tà Otà xara))àcgt: rt; c6 AMonótn Xot- 
evo maperiÜtrot dri vüc sUotÜtiac Üpàv T9 Xotrx- 
wxortatoy Üuagul&vret xpátog* Wt; &mó TOU ASGTOT(U 
v0 oüpavou SoejOsig wixac vü àvüptik vüg Upttépec 
e0gs6siag auvtug&yte xüicig muvodtor dv volg mo) épot, 
x«l ixnolsus to); ivavtioug, 10 Upécepov ÜtoxatópOu - 
To» xpàtog TGyTXXoU cg Gxctapuk/ uto» ttixOQ Tüpt- 
ox£rtt (rte gü6oy coig ivavciorg tOvsaw dp 6oDai [L., ép.- 
6à3er], xai và 0tle ópyf tuiptizac | L. , rpipüsatco]: 
5c xal i moMpotg tà tüc vixne fpaCsia mepl tüc vv 
ToO)tuiey xaracTpogüe xai Umotayüs |iv. bmi cf Tov 
Tto)spiory xac c poi, xai ymorayn | oopxvoUsy repa y oc 
xai év tipxvn xal Dapornct &pí£puxvov Tv )pstípay iOn- 
Oc rurcot&tnv factis» OuxguXabot. AUtu Sí dart rüc 
&X» foc ricTtex; 0 xXvOv' 93 ctv& xai iv toig sÜTUXd- 


* et Salvator omnium, cujus fides est, qui fidem Petri p pact, xai & roig dvavriot; Otppüg ixparuot xol iürli- 


non defecturam promisit , confirmare eum fratres 
suos admonuit, quod apostolicos pontifices , mez 
exiguitatis pradecessores, confidenter fecisse sem- 
per, cunctis est cognitum: quorum et pusillitas 
nea, licet impar et minima, pro suscepto tamen 
divina dignatione ministerio, pedisequa cupit exi- 
stere. V2 enim mihi erit, si veritatem Domini mei, 
quam illi ainceriter pra:dicarunt, przdicare neglese- 
ro. Ve mihi erit, si silentio texero veritatem, quam 
e: ogare nummulariis jussus sui, id est, Christianum 
populum imbuere et docere. Quid dicam in ipsius 
Christi futuro. examine, si hic (quod absit) praedi- 
care ejus sermonum veritatem confundor? Quid de 
weinso, quid de conimíssis animabus satisfaciam, 


xngt» «UTQ X Tyt)pctuc) gáütep Too uUpstisev ya- 
)nv«iou xp&rouc X émoctolun) toU Xpurtoo Exonci« 
Kg dà vüc xpvroe coU mavroduvápou OtoU &mó vix 
0000 rüc &mocroluxü; mapxdocteg o)dérott nOwvnnvaa 
Ütixvorot* ott cei; toy Giptcox)y xacucpoic atptOo- 
Ótica Üníértctv, &G))à xaÜcg &x mpoowiev The TOY 
Xpiruxvày mriactox; Ttapíla6ty &nó vy iBier) a)0tvcy 
tàv xopugaíuw ToU XpigToU &mogtOlov, o TRpotpooc 
uixptctÜoug péwt xazà ci» ToU Kupiou «UToU TOU la- 
Tipo; (riv raparrythia» [L., imeyyiMav], dv v» d£- 
&pye TG íautoU paÜntüv iv roi; Eveyytilotz eaoio- 
qn0t gácuc" ( Décpt, Iérps , ido) ofXar«vag iUxtnat toU 
cwi&cat Op&c, oc Ó Go&ow tóy cirov* éyo OE mpl 
coU xowtqg«, tx ux tOucpn [62^ iOsirm ] €i iet 


41714 


S. AGATHONIS PAP;E 


1172 


gov. Kai gy nott érirtpagticavüpust toc &dtÀgoUc cov.» A dum de officio suscepto rationem districtam exege- 


Kzr«vodct. toiyv» 9) vptrtépa yxkmuux que peri, 
"Ent9 0 K)pug xal Xoràp mw&vrwv, oUTwog à müctig 
deviv, og v4» micro TDlétpou pàü bxstpz vmícoxtto, 
ToUtoy Urép7nct to)e ÉxutoU Grpi,tty &Ot)yo0g* Crtp 
Too &rocTolxoug Gpyuptis viv iux Oayutiay r0n- 
yn2«uívove mp xta TU GEL TtETTOUQXÉVKL Tt AV. Ey - 
cÜn* &» vwvov xai à igàü cpaxpotnc, «b x«i. &vuroz 
xxi taxicru, opaoe Evtxiv. trc m poringUtiouc £x. cüg 
Üsi«c pemüc Ouwxxoviag &xólou0og éri0upil Unépxto. 
Ov«l ép ud. lat, txv. vx». cxtra toO Kupiou pov; 
Qv «vTol tÜaxprvg, ixáputav, &aiiüae xmpobat. O.ci 
pot Fatou , d&v Gumi xis tí» Guituxy, 4" xata- 
6sÀioÓ0at voie vpartazivoug Entcécpapust , tovctatt rove 
Xpusuutor&tou; Àae0; pottv. xal Oibaoxsty. T6 do 
£y tfj us))oUc xpiat. avto0 ToU Xptacou, i&v ivceUÓa, 
rip &ríctw, xnp)bat cv aUtoU Àóyeov Tz» OQuUttxy 
éraud y VU , TU rspl ipavroU ; vi. mtpi t&v Epructtu- 
Us cv pot vx àv» &noloyáaopoa, én&v mtpi vüc 2)ny0si- 
66 vr (poU )sivovpytag Aoyov aoryxcvüv. &nottüon; Tic 
«oivu» , qUcÜparota:ot xal toetÓ£atotou tarot 
x«l TÉxva, óntp vpipevw xal gcvuzinte» t» TVviÜpatt 
Àtje, p rcpoxe é2nto« ixtivu, &mtp Üxvuaacii vmoc yá- 
«n Tei; TicToi, (nzytÜaro qücag* € Occic ps ópoAo- 
quast ar p009ty civ &vÜpomwv, Opoloyüao »ay6 «Uto 
&ypogÓry vo) ll«cpoz pov toU dv Toi; ovpavoig,; ) kai 
Tx tüv» &mrictwy p ixgoOncn ixtiyn 5 &mótouog 
&rtQdX, utt; Gy«vauxi0UvTR MT.y mpogpapropstot , vol 
(ta cÓnioUtat gkoxouca* € "Octie pt &pvüoszac tpmpo- 
Gt tàvy &yÜporrev, &pyüopa aotoy x&yo tvórrtov toU 


rit? Quis igitur, clementissimi atque piissimi domini 
et (lij (quod tremens et consternatus spiritu dico) 
non provocetur illa admirabili pollicitatione, quas 
fidelibus repromittit : Qui me confessus [uerit coram 
hominibus, inquiens, confitebor et ego eum coram [l'a- 
tre mco, qui in celis est (Matth. xx ; Luc. xu)? FA 
quem infidelium saltem non perterreat illa severis- 
sima comminatio, qua indignaturum se protestatur, 
et asserit, inquiens : Qui me negaverit coram homini- 
bus, negabo et ego eum coram Patre meo, qui in coel.s 
esi ? Unde et beatus Paulus apostolus gentium come 
monet e! dicit: Sed licet nos, aut angelus de caplo 
evangelizet vobis preter quod evangelizavimus vobis, 
anathema sit. Ubi itaque talis imminet depravanti- 


B bus, vel tacentibus veritatem poena supplicii, quo- 


modo non est fugienda de fidei Dominic:e veritate 
subtractio? Unde et apo$tolicze memori: mez par- 
vitatis prz decessores , dominicis doctrinis instructi, 
ex quo novitatem hzreticam in Christi immaculatam 
Ecclesiam | Constantinopolitanze Écclesiz prasules 
introducere conabantur, nunquam neglexerunt eos 
hortari, atque obsecrando commonere, ut a pravi 
dogmatis lieretico errore, saltem tacendo desiste- 
rent, ne ex hce exordium dissidii in unitate Ecclesia 
facerent, unam voluntatem , unamque operatiecncm 
duarum naturarum asserentes in uno Domino nosiro 
Jesu Christo : quod Ariani et Apol'irarist:e, Euty- 
chianiste , Timotheani, Acephali, Theodosiani et 
Gaianitz , et omüis omnino hsreticus furor, sive 


Harpóg pov 10 iv o2p«voig ;» OUtv xal 0 ua«&pto; Tl«U- G confundentium, seu dividentium Incarnationis Chri- 


ào; 6 &mógtolo; t&v iÜvàw jro.wpwüoxt xad Msc 
CA) ab xai uid; à oy;thog d$ oUpevoU tücyytX4ontot 
ipiv, t«p' 0 tue y tiov pi0a. Opitv, &vdÜtpx £010.) Orou 
TouxuTQ Üzixttzot Tot) xolactog Toi; ovptooUgty, 9 
' fapaguorGGc. Tü) &AüÜtu«w , TO OUx £GTL g&UxXzÉA 3) 
vrt«ipigi; &nó các dixÜiiaz vüg As TOTUGIG TGTÉOE; 
"OUtv xai ol vüg &mostixü; uvüpn; o! mponyncautvot 
Tàv ip» pstpiotnta rai; OÜscmorv'aig Ou «oxoDiouc 
xa-npTugpévor, &botou xat.ozouiay aipttuniy tig XV 
XU XpwtoU0 poo» "Exx)ocix» oi mpó:Ópot tüe (v 
KeygtavttyouTOt Exxhngia; sicot» émt&ytipouy , 
e)0érott dXut)nc«» Toj$touvg mporpbj«cÓat, x«l. mapa- 
xülouvrtg UmouvüCat, yx &m ToU quvlou Ocyuaroc 
Tü; aiptruxüe TÀ&yng x&kw Gtemüvr&g &mogTQ"»vtat , 
pxrwg Ux vo)r0U mpooitoy Qux opino iy cfi évoctt 
tü; 'Exxhingia; Totjccoct, v Üb)nuen, x«i pixy tvíp- 
quay 16v Óvo gugtov Ou 6cOatouptyot ly co évl. Kuplm 
Xp» 'ingo) Xpiwso * órtp xxi ol "Aptuxvol , xai oí 
'Amo)Juvapia cal, xai ot EUruj vxvia tol, xai oi TuiOtavol, 
x«i o! 'AxígaÀot, o! O:o0octxvoi, val o! l'ai«vixat, xal 
m&c« TAytbAGg G'prturr) [AXVUX, Tj 16 10V CUZ EOVTO, 
5 tt tà» duxiposytov 1Ó puc tpi «f; "EvyayÜpumzoieg 
toU XpiccoU (ouo aav. $£vyyziovtti Bé» tüg &yiae 'Evay- 
6p7ü7teg *ó pguotüpuv, x«00 vü; Üiornro; vmi cüc 
&vpwzórnrog toU Xpiwrou & xov&v [L., «ocov], Ganep 
évàg, ÜDnpa, x«l. ivépysixv mpoccrtxn? £yuv qo- 
witzoUgt. Ararpooveez O6 «Xv Gymput.) Eve70), TGg 
djo g/ctu, Ke vivae t0». Ywtüoa Equv irtgvdoxos- 


sti mysterium, docuit, Confundentes quidem sanct 
Incarnationis mysterium , eo quod deitatis et hbuma- 
nitatis Christi unam naturam dicant, unam eum, 
sicut unius, voluntatem et operationem personalem 
habere contendunt. Dividentes autem inseparabilem 
uniiionem duas naturas, quas Salvatorem babere 
cognoscunt, non per uuitionem, qux? secundum sub- 
sistentiam facia cognoscitur, uniunt: sed blasphe- 
mantes, per affectum voluntatis, tanquam duas sub- 
sistentiaa, id est, duos quosdam, per concordiam 
jungunt. Porro apostolica Christi Ecclesia , spiritalis 
mater a Deo fundati vestri imperii, et unum Domi- 
num nostrum Jesum Christum confitetur ex duabus 
et in duabus existentem naturis, et duas ejus natu- 
ras, divinam scilicet et humanam , etiam post inse- 
parabilem unitionem inconfusas, in eo esse defendit, 
el ex proprietatibus naturalibus unamquamque ha- 
rum Christi naturarum perfectam esse cognoscil, 
et quidquid ad proprietates naturaru:n pertinet, dupli- 
cia omnia confitetur, quia ipse idem Dominus noster 
Jesus Christus, et Deus perfectus est, et homo per- 
fectus est, et ex duabus, etin duabus naturis : et 
post admirabilem Incarnationem existens, nec deitas 
ejus sine humanitate, nec humanitas ejus sine deitate 
potest iutelligi. Consequenter itaque, juxta. regulam 
sanct» catholice atque gpostolie:s Cliristi Ecclesiz, 
duas etiam naturales voluntates in eo, et duas naturales 
operationes esee confitetur et praedicat. Nam si per- 


0175 


EP;STOLJE. 


47i 


sonalem quisquam intelligat voluntatem , dum tres A av, ovgl xa€ £yugty, Xr x«0  oróctact) gtvouévo 


personz in sancta Trinitate dicuntur, necesse est, 
ut et tres voluntates personales, et tres personales 
operationes ( quod absurdum est et nimis profanum) 
dicerentur. Sin autem, quod fidei Christianz veritas 
continet, naturalis voluntas est, ubi una baec natura 
dicitur sancte et inseparabilis Trinitatis, consequen- 
ter et una. naturalis voluntas, et una naturalis ope- 
ratio intelligenda est. Ubi vero in una persona Do- 
mini nostri Jesu Chrisii inediatoris Dei et hominum, 
duas naturas (id est, divinam et humanam) confite- 
mur, in quibus el post admirabilem adun:tionem 
consistit, sicut duas unius ejnsdemque naturas , ita 
et duas naturales voluntates, duasque naturales ope- 
rationes ejus regulariter confitemur. Ut autem hu- 


q»epüret, évoUctv' à) D«agnuoDvtte, xavà. axíi- 
cc Ürhiparo; eg OUo Umoctacti;, toutíatt O00 ttv; 
xaÜ' ópóvouxw  Guvamtouci.  Toryapouy yj Amoctoluxn 
toU XpigroU "Exxincia 5 Twtuuatuc) purnp 09 Oto- 
Ücps)eocou üpav xpktove xai fva. Rüptoy ciu&v "Inaoty 


Xpwó» üpoloyti ix Ooo, x«i iv O00 Urápyovta 3- 


&t0i, x«l Ó)0 a)roU0 tág q00tw, Tü» Ütixv Onovott, 
xai &yÜpomivn» , x«l pttk ti» &yópuro» (voc 
&cvyxótoc iy aütà tlvyat Gdáoxtt, xal ix tàv qvct- 
x&v» orutev uix» ixkctus aUrév TOV ToU XpiugtoU 
gUctey t&v &iymt Uncyoógxtt, xal str Bumroca 
&vüxtt wpóg vag lÓtótntag T&v gUctuv, m&yra Oum) 
üpoloysi, ort «ütüg 0 KÜptog xXikàv "IpcoUg Xpiccóg 
xal 64g cÉsiog lac, xal dvüre o; cDsi0g dott, xal 


jus veridicze confessionis intelligentia ex Veteris B ix $Uo xal i» duo gcsgi, xxi pavk và» Üavuactüv 


Novique Testamenti a Deo inspirata doctrina, ple. 
tatis vestre mentibus clareat (plus enim eti in- 
comparabiliter vestra poterit clementia sensum san- 
ctarum Scripturarum penetrare, quam nostra pusil- 
litas verbis defluentibus explanare), ipse Dominus 
noster Jesus Christus , qui verus et perfectus Deus, 
verus et perlectus homo est, in sacris suis Evauge- 
liis protesiatur in aliquibus humana, in aliquibus 
divina, et simul utraque in aliis de se patefaciens, 
ut se verum Deum , verumque homine: credere ac 
pradicare fideles suos instrueret. Orat quidem ad 
Pstrem ut lomo, ut calicem passionis transageret, 
quia in eo nostrae humanitatis natura absque solo 
peccato perfecta est: Pater, inquiens, si possibile 


'EvevÜporn7t0 vrépuucv», oUtt 5 Ütórng «UroU Xpis 
tüc ioÜperórntoc, ott x) &VÜpurorne aoroU xopic vüc 
Otótntog ÓUvat«t vortaÜa:. — "AxolouDwg  colvuy mp6 
tÓy xavóva tig ayive xaÜoluüc xal &mocro)uxüe ToU 
XpirtoU "Exxhnci«g xal Ó0o quctxk Ünpata iv ajto, 
xxi dUo gucua; ivpytiag ttvat. OpoAoytt, x«l. xnpit- 
ttt. "Édy yp ti mposerucv voran v0. Ürinua. iy oao 
tpix mpogea bv cf Gyi^ Tpuxde Myoytoa, &veyxaiov 
det, (a. xal Tpix mpogwrixà Ürhipata, x«l cptic 
mpocomtral ivípyttuu, ürtp d)óxoro» ictt x«l May 
£t6xYov, Mx05aovta. "Ensi [ L , Ei 9i], ón:p 9 à2à- 
Üeux cic Xpurtucixerétne Tigt&oe Tp yt, guaixoy 
T0 ÜDnp& dec, 0x09 pix gücig AMyttoan cc. &yiac 
xal àyopis tos Tpuxóoz, &xoloüfoc xal (v quaixov Di- 


esl, l(ranseal a me caliz iste; verumtamen non sicut ego C )xpz, xol pie quate) lvépytux vosivot. "Hy:xac 0. iv 


tolo, sed sicut tu vis (Math, xxvi). Et in alio loco : 
Non mea voluntas, sed (ua fiat (Marc. xu; Luc. 
xxi). Cujus testimonii sensum si a sanctis el proba- 
bilibus Patribus explanatum , cognóscere cupimus, 
cei, quid mea voluutas, quid (ua signiflcet, veraciter 
intelligere, beatus Ambrosius in secundo libro ad 
beate meinori» Grailanum Augustum bis verbis de 
hoc loco nos intelligere commonet, inquiens : « Susci- 
pit ergo voluntatem meam, suscipit tristitiam meam, 
con enter tristitiam nomino, quia crucem praedico, 
mea est voluntas, quam suam dixit, quia ut homo 
suscepi! tristitiam meam, ut homo locutus est, et 
ideo ait: Non, sicul ego volo , sed sicut tu vis. Mea 
e»t tristitia, quam meo suscepit affectu. (Ambr.sius. 
lib. u, e. 3, de Fide, ad Gratianum). » Ecce claret, 
piissimi principum, quod hic sanctus Pater, verbum 
ipsum quod Dominus oraus protulit: Non quod ego 
tolo, ad humanitatem ejus. pertinere consignat, per 
qam et obediens secundum doctrinam beati Pauli, 
apostoli gentium, dicitur usqme ad mortem, mortem 
autem crucis. (Philip. 1). Unde et obediens paren- 
tibus intimatur (Luc. 1), quandoquidem obedientiam 
ejus?voluntarium non secundum divinitatem , qua 
omnium dominatur, pium est intelligere, sed secun- 
dum humanitatem, qua sponte se parentibus subdi- 
dit. Quod et sanctus Lucas evangelista similiter 
commemorat, eunidem  Domitum uostrum Jesum 
Christum secunduin. humanitatem 


orautem ad Pa-.- 


tà él mpogcómo To) Kutiow Xp&v "coU XpurtoU, 
TOU ptgírou OÉtou vai &vyÜpemey ÓUo gUGSU, tovtictL 
Tiv Osixv xal vX» GÓpunivm Opolwyovpt» , iv aX 
xxl uit& TÀv Üxupadti» woco) jt&pyri. KoÓo; 0:0 
ToU ívóg xai coU aütoU tàc gucti, o0te xxl 020 
gvauxx Üe)ipata, x«i. Duo guctxác eXroO tà lvpysiac 
xavovuxog OuoloyoUps». 'lvx Óé TaUtne tüc noc 
Opoloyiac Y) voncig ix TH; Taxe x«l Kawüg Ax- 
Ürxnc X) 8t0rvsua tog Ono xci [ L., ix vic iv c5 TI«- 
Aetx xb Katwü AuxÜü«n Otomwtózrou — QidaoxaAia; | 
tai; ivvoimi; vü; Üpatlpag rctÓRiac gavi' mio yàp 
xxl &cvyxpireg X) Qpst/px qOuUponin Ovvücttot 
Tàüv £vvouxy t& Gio» lpapQy éntbepyxaaa0au, wtsp 


$ üptcipa OpuxpÓtn; Divotoig püpagt Gagnvicat 


D aicóc ó Küpto; xp» "huzoug Xpiuvóg, óc Gino; 


xal céstoc tóc, dnÜnc x«l csi — GYÜpenóc 
lotw, b» voi; itpoi; a)toU Ej«yyclou mpoguaptu- 
petet & cut à éÜpormiva, € cut tà tin, xol &px 
lxárspa iv G))otg mtpl «UtoU pavepa r'otodpusvóc" 03 ec 
&)rtó» &nÜá Gt» x«i d)xOa &yÜperow fucttutty xai 
xnputtit) tO0)& TiGTOU; GUroU xa«tuprien. Tlposco- 
XiT«& 00» mpg Tóv Dlarípm og uvÜowfmor, (yx t0 mo- 
Táüpi09 To0 máÜsuc mape&yn, Ott iv aUrG Tü; nut- 
tíoxg &vÜpemórntog X) gUct; xpig nove &pgapriag 
TOslx lori* € Il&àcto, gàaxov, ti duvavov. iate, mapti- 
Óivo àm'&pou tÜ Torüpuw ToUro" mÀ4dw oUxy c io 


OD, dU óc e) 0D. » Kai iv o « Mà rà. ipàv 


ODxpa, 4X à aw tvíoÜo, » "Haro; paprvpioc 


4275 


S. AGATIIONIS PAP.E | 1176 


tü» ÜvvÓtay iy. ám ty irylov xal byxpitew Tlarpoy A trem. introducens , et asserens : Pa'er, si possi- 


caenvta0ticky lnceysóovet (riÜupApav, xal c0 TO ipóy 
0Dnua, ti Tó cóv enucivm, tó &nÜig voüncou, 0 p«- 
«xptog "AuÓpóstog iv tà Osvtípe Ycyo mpóz vov tüg 
toctÓo0g p»üpns lpatuxvóv v6) DacOÁx voóror col; 
puuaci Wspl vO)0 r0T0U -oUtoU juae votiy Umopt- 
pvucxtt 9xoxow  Aíystat Toivo» tà». Bou)nate civ 
uiv, Oiystat v0 otvyvóv' Üxpcow yàp Ovopalo cru- 
y*otnta, imuón xnpócgo ct«upos. 'Euóv 9v tovto tà 
BoXinue, ómtp idw» Duycv: intiüürip cc GYÜpuroc 
t& tüg dpü; ctoyvórntoe ()aÓsw, dc GYÜpoco; xal 
i)a)agtw. Kal. 0k coUro gociv' « Ovx, óc iy 0D, 
&X) ég G2 Ou.» 'EuG y&o doc 9» otvyvotu;, 9v 
xat ipu Oubagty GudtSacot Ido) gaivevat,  cvos6É- 
ctatot ÜxcOsov, ott ivraU0a. Ó Gto; Tlavüp «0 pnuua 
v0Ut0 , Ontp Ó K-proc mpoctuxÜpsvog Tporjeyt, có 
O0, o itjgo 0n, mpo; có» &Üpenorata «)toU &vi- 
xtty iris; paü,tt, xaÜ x» xai omüxoo; xat& Tüv Óu- 
Qazxo)ix» toU paxxpiov IlaUÀov toU dGTogtOlou TV 
£0vày Abjsvat píxpt Üxvatou, Üav&rou Oi caupo. 
"O)ty xai ÜnotacGüutvog TOig *^vtUci  yverügttat. 
O2ct [L., xai mà] oU» cuv Umaxou» «)üroU vüv ixoU- 
cioy xarà cu» Ürücnra, Hrig Tüvtoy OtcmOQ , tÓ- 
ctÓíz ict« vosiv, &J)à xarà cu» Y Óperótuta, OU 
£e xovuciog Toi; 7o9tüct» Umtrtéyn. "Omip xai Ó 
&jtc  Aoux&c O0 &)my;tucüc  Opolec —pynuoysutt , 
v5» GUtóv KÜpuw Xu» 'Incov» Xputóv xatà Tu» Gv- 
Üpwmórnra Tpoctuxopivov mpóc tà» llevípa tigGyor, 
x.i GtxCaÜato)pavse" € Dixvep, &i Ovvavov. iati, maotà- 
Gí:o &mw' ipo) v0 moTiptow toUzo* TÀi» gà tÓ (pov Oi- 
npa, &i& 10 cóy quía Do.» " Ovctya vórov Ó coU Xctacou 
ópoleyazü; 'AÜwvacto; Ó &pyupotic vüc "AXE. "Exx). iv 
TÓ Àóyo và xxt&k '"Amo)pen6cu r0) «ipttumU rtpl cüc 
Tpi&dog xai và; 'EvavÜpeizoimtog, xui ToU Ovixso Gpiiuo2 
Ü:a:cóutvog oDco gaynvittt Kal Ocov Xéyn € lactp, ei 
Üvvatóv, tÓ Totüpiov To;co Tapt)DÍco* m)r» pu tó fpoy 
6ijuua yévntat, d) xà gv.) Kai rat € TÓó. Totuüpa 
T o00.uov, 3j 06 aip5 &abterc* » Óvo. Ür)ruaza ivratÜa 
ü:ivvugt, tà uiv &ybpemooy, orto loti vüc Gxpxzc, và 
Gi Üsixóv. Tó yàp dvÓpcomwov, Ótà tv achévttey cài 
cepxog mapatztizat T0  maÜog tà Qi Ürixóv «crroU 
wo00u40»* icc; Gaymwtimg ti éOxÜfacrpov Ouvaxat 
JwepurÜüvac, ll; «o o)« iv «)üra Óuo Ürniuara, 
tovtigtt Üsioy xal. ay cervos mtTTO; Éncyvoa ünovcat, 
i£» C ÓU0 qucti; x«i piz& Tí» Gy 20709 PveGLY Guyo- 
Quee  xuc)quatt xupoctovrmt; Kei "lokwycc "&p, O; 
(mi vÓ GiüÓC; toU Kupios &vírsctw, O Gy«muzoc p&- 
Ürrig tdv «)tx» mtpioyn» tuoUtoig GGuwr. tol; p- 
pact € Ozt xavablÓnxx ix ToU oypuvoU, O)X, (yg trou» 
và Üihaua có iuov, G)ÀX và Ünua ToU Tjypevog put 
llazo0g. ? Rmi Kat" € roU7ó igrt v0 Ünaa t0) mía- 
vato; ut, bx T&v, 0 Oiüexé ut, uu &roáew d 
&):09 tt, Q)À &vadtáü7€ &v:0 iv 738 (UyOTm "Aukom.) 
"zaüre; t6» «t6» Rubtoy gügoytt uita T&v "Ioyoaiey 
Ouxsyourvos, xxi Myovzx pivX c9 Aeciv" € Ocio) 
Cutà v0 Ürnux v0 iuov, «a t0 ÜDxum :09 Tíu- 
Y«vzo; us Derpo;. ) Oo:tvo; Ütiou Àoyoo tO» cCxo«ü» 
0 paxapt;; AUvy9ugrivo; O0 i;og cao; Ota xx)06 0779 
xa:x Meg, [L., Maguiov] 102 "Artiave2 ceotit, zai 


bile cet, trunseat a. me caliz ie,  terumtamen non 
mea toluntas, sed (iua. fiat. (Luc. xxn). Quem locum 
confessor Christi Athanasius antistes Alexandria 
Ecclesiz, i» libro adversus Apollinarium haereticum 
de Tiinitate et Incarnatione , etiam duali numero 
comprehendens sic explar.at ; et quando. dicit : Pa- 
ter, si possibile esl, transeat a me cali iste, et. tamen 


. non mea, sed (ua voluntas fiat (Matth. xxvi); et ite- 


rum : Spiritus promptus, caro autem infirma ; duas 
voluntates hic ostendit, et unam quidem humanam, 
que est carnis, aliam autem divinam. Quoniam he- 
mana propter infirmitatem carnls refugiebat passio- 
nem, divina autem ejus prompta ; qua explanatione 
quid verius poterit [potest] intiiari? Quomodo enim 


B non in eo dus voluntates , id e«t, divina et humaua 


fideliter agnoscuntur, in quo du:? naturz etiam post 
inseparabilem adunationem synodali praeconio pra- 
dicantur ? Nam et Joannes, qui super pectus Domini 
recubuit, dilectus discipulus, eamdem continentiam 
lis explanat verbis : Qu.a descendi de calo, ut non 
faciam voluntatem meam , sed voluntatem ejus qui mi- 
sit me, Patris (Joan. xn, xxii). Et iterum : Hec est 
toluntas ejus qui me misit, ut omne quod dedit mihi, 
non perdum ex eo quidquam, sed ut resuscitem illud 
in novissimo die (Joan. vi). ltem eumdem Dominam 
introducit cum Judzis disputantem , atque dicentem 
inter cz:etera : Quia non quero voluntatem meam, sed 
voluntatem ejus. qui misit me (Ibid.). Cujus divini 
sermonis intentum beatus Augustinus prastantissi- 
mus doctor ita adversum Maximinum Arianuim dis- 
serit, et dicit (Lib. m, cap. 20) : « Ubi aotem diiit 
Filius Patri : Verum non quod ego volo, sed quod ts 
tis, quid te adjuvat , quod iua verba subjungis, et 
dicis : Ostendit vere suam voluntatem subjectam soe 
genitori, quasi nos negemus bominis voluntatem 
voluntati Dei esse debere subjectam? Nam ex uatura 
hominis hoc dixisse Dominum, cito videt, qui locom 
ipsum sancti Evangelii paulo attentius intuetur. lbi 
euim dixit: Tristis est anima mea usque ad merien 
(Math. xxvi). Nunquid ex natura unici Verbi poteit 
hoc dici? Sed homo, qui putas gemere naturam Sp- 
ritus sancti, cur non etiam naturam Verbi Dei uni- 
geniti tristem dicas esse potuisse? llle tamen ne qud 
tale diceretur, non ait : Tristis sum ; quamvis etian 
si hoc dixi-set, non nisi ex natura hominis oper- 
tu'sset intellizi : sed ait: Tristis est anima met, 
quam sicut homo utique habebat bumanam, que- 
quam et in hoc quod ait: Non quod ego vole, ali 
se ostendit voluisse, quam Pater, quod nisi bumise 
corde non posset, cum infirmitatem nostram in suem 
non divinum, sed humanum transtiguraret affeciom. 

Homine quippe non assumpto, nullo modo Patri d- 
ceret unicum Verbum: Nom. quod ego volo. Nu- 

quam enim posset immutabilis illa natura quidquim 

aliud velle, quam Pater. Hzc si distiogueretis, Aris- 

ni , h.vrretici 000 essetis. » Per quam disputaiionem 

bic venerabilis Pater demonstrat, quia et cum dicit 

Domiuus, suam, humanitatis suae significat volucu- 


4177 


EPISTOL.£, 


1178 


tem ; el eum dicit nou facere vo'untatem suam , ad- A Xéyrc "Orov 3i strey 6 ioc cà llerpi* «Tx ox, órtp 


monet nos, non nostram quzrere principaliter vo- 
Juntatein, sed per obedientiam, nostram voluntatem 
divinse subjicere voluntati. Unde patefacit quia et 
humanam habuit voluntatem, per quam obediit Pa- 
tri, et immaculatam ab omni peccato eamdem hu- 
manam voluntatem , utpote verus Deus et homo, 
banc in semetipso habuit [habuit et probavit]. Quod 
et eanctus Ambrosius in explanatlone sancti Lucie 
exangelisve sic disserit (Lib. xix, sup. Luc. xxu): 
Suam, sd hominem retulit; Patris, ad divinitatem. 
Voluntas enim hominis, temporalis; voluntas divinita- 
tis :xterna. Haecspiritalis Pater commemorans, astruit 
qualem voluntatem ex zterno cum Patre et Spiritu 
sancto Filius communem naturaliter habet, qualemve 
temporaliter per assumptam hurnanitatem idem ipse 
in «ua persona suscepit. Qvod et apostolice tmemo- 
riz sanctus Leo inepistola ad Leonem Augustum ex- 
planat, unicuique forme, id est nat:urz, que in Chri- 
$to sunt , discreta consideratione, quz in Scripturis 
de eo referuntur, assignans ; et hoc, quod suam Domi- 
pus dixit voluntatem, ad humanitatem ejus pertinere 
demonstrans, sic dicit: Secundum quidem formam 
servi, non venit facere voluntatem suam, sed ejus 
qui misit eum. Ecce enim hic apostolicus Pater, ad 
formam servi eumdem Domini nostri sermonem con- 
grue nos docuit intelligere, Przterea : quomodo ie 
poterunt intelligi diversa super hoc sanctarum te-ti- 
monia Scripturarum, qux nunc quidem ex natura 
bumanitatis, nunc autem ex divinitate unius ejus- 
demque Domini nostri Jesu Christi veri Dei et ho- 
minis astruuntur ? et modo Scriptura commemorat : 
Omnia quecunque voluit Dominus, fecit in celo el in 
terra (Psal. cxxxiv). temque: Sicut. Pater. suscitat 
waoriuos et vivificat, sic et Filius quos vuli vivificat 
(Joan. v). Et leproso dicit: Volo, mundare (Matth. 
vin). Ei : Nemo potest cognoscere Patrem, nisi Filius, 
et cui voluerit Filius revelare. Itemque quadam de 
humana ejus voluntate, Evangelii sacr.men:a com- 
memorant, eum dicunt eum super mare ambulantem 
(Matth. xiv). velle, ut vere. bominem, suos. transire 
discipulos. Et dum cum discipulis per Galilzeam 
transiret, noluit ut aliquis coguo:ceret. Et ut homo 
dicit : Meus cibus est, ul [uciam voluntatem ejus qui 
me misil. Et nolebat per Judeam ambulare, quia quce- 
rebant eum Judai interficere (Joan. iw, vi). Et iterum; 
Surgens venit in partes Tyri, el ingressus in domum, 
noluit aliquem scire, et non potuit latere (Marc. vii) : 
Ergone ille oinnium conditor ac redemptor, de quo 
dicitur : Omnia que voluit. Dominus, fecit in celo et 
ín terra (Psal. cxxxiv) ; cujus velle lioc est, quod 
posse ; cujus nutui coelestes cum teirore deserviunt 
potestates, in terris latere volens, non potuil, qui 
per divinam majestatem ex :tecno cuin Paire in 
co»lestibus dominatur arcanis, el in manu ejus fines 
terra sunt, nisi hoc ad humanam ejus vo'uutatem, 
quam temporaliter dignatus est assumere, redigatur? 


Quaute ergo errore, talia non disceruens, involvitur, 


ut dicat una eademque voluntate et. omnia in ccelo 


by 0n, à) orep co ODqu* » ci oot Dorf, óc x& 
e pápat« omo6a)uug, x«l Jytu* "Edtliev cOn0Gg to 
ijwv Üf)nua vroctraypivoy 1à iBio ytvvítopt, óc &» 
t0 pti; »pvoóptiÜx và 0Dwua toU &vÜpurou fü ToU 
Gto0 Ücpztt ógsOsty siyon mrotetoyuí£vor ; xul yàp 
ix vüc güctec ToU dGYÜporou oUto tipuxívar cà» 
Kvupto» tayéog Ütopti, Octic tic T0» Türo» at^ 
toU &yiou Eveyyshiou puxpà mpoczyé£ovtpow émtcxo- 
Jet. "Exit j&p size € DapOvróc iac» 3 jux pov fo; 
Ocv&tov.9 Matt ix cfic qo0tec ToU. MovoytvoUg Ouvict- 
vat toUro AéytaÓm ; 'AXY &vÜperrt, 0ctig vouittiz act- 
v«btey Tiv gUcty toU. Tlvrupatog ToU yov, Qtx. ví. à 
xal ti» yüGtv toU O00 Acyou mtpOvmoy ttvat tUrotg 
à2vacÓat; IXóv «utoc, peg Tt tO(0t09 )5yÓsin, 
o)x £9n' WepÜvrmóc sipt, &l xai và pota ti xal 
ToUTo slpyxtt, oUyi 3 ix vüc goctoc toU &kvÜporov 
dypü» voticÓnu, à ucc € IIepOvnóc dovw 3 (vy 
pov,» 2v ó& &VÜpuror mávtwc tiy ty &vÜporivnv , sl 
xxi v& uá)urva xol (v Toute Ó gngtv* €OUx ortp cyo 
0e,» do £xvtàv Otixvust ÜDaty rap& cov Tlacípa, 
órtp e| pi tü &vÜpunivwn xapÓim o)x xÓUv«ro , ómo- 
tax» |íc.  Omóts] vXv npitípa» &cÜtvtux» sig tÀv ióiay 
odyl vü» Otün, à)X ci» (Upenim» pusracxnpaticut 
[to., pacto xni ] 9idioo. "AY0ponou B3)had3 uà 
mpocingÜt»to:, oUünp&c tQ l«cpi simt» &v Ó povo- 
gt:3ic A*yos* €OXx, Ortp bj 0D. » O90ÉEnort yop dx0o- 
varo X Grptmrog ixi gücig Tí mor& [ctpov ÜDuty 
m«p& civ Hacípa. TaUra £l QuactÓDact, "Aptiavol, 
«iprruxol oux  &cegÓe. AU 5; Outer 0 ct6acputoc 
eUvoc llarüp &roüsixvugc», Ott Wixa bytt Ó Ropte 
"Iduy , Trüc &vÜpuomórnrog a)ro0 Gapaivtt 10. ÜDnpa* 
xal órt Mtt p moti c0 Üf)nua r0 éavroU, Umo- 
pipyügxtt Quae oüxl có Zpérepow mperorónogc butt» 
6npua, dx ÜC Umoxoünc TO duirstov Omne và Otio 
Ürnpatt vror&actio. Ot» oavysporoui , Ott xal tO 
é&vOportoy Faxs ODnpya, xa 6 ómáxovst tó Tlarpl, 
x«i dpuop.ow &ró mone &paprlag v0 aUcó (ÜpLermrtvoy 
ODnpa, irt d Otrüg AinÓüc xxl GvÜpemog, roUro iv 
(«vto Fays xxl &knidtdtv. "Orso x«l 0 &ytog '"Appó- 
cwoc Gagnvitoy Tày to» Aoux&y TÓy &Uoyytiuocrs 
ojto qpaáltt TÓ "Iàroy «üreU tg Tov WyÜpomo» &vü- 
q«yt, 1? toU llarpóc tig tz» Ósótuta. TO yàp cY0pa- 
mtvoy Üf)npa mpocxa(pov, 10 ÜDxnpga tü; Ürituror, 


p ciet». T«bra à mwtupatec Dlarüp jrtop.tpi rigo» 


x«raptüpst, ómoioy ÜDnue i5 aidiou cv vo llecpl xal 
và Ihsüóuatt tQ &yio gucue xonóv Ó Yióg (yt, 
xxi moiow xpowxég dux Tüc Tpoclng0tigne &v0penó- 
vnto; Ó mUrü; iy và iio mpocóre A&vOa6tv. 'Ontp 
xai 0 tü; &mogroluxg pvüpne cyue Atov d» c5 (nt- 
cro] tà Tpóc Atovta tóv DacOéa capnrwdtt, piu 
éxàctn poppn, tovtigti qüGit, A vty& sigiv 5v TÓ 
Xpicto, GxonQ Owxixgtuívo, &rtp iv vaic l'pagaic 
mipl «vTo0U &vagépoyrat, gavipovy [poavéun, , sai 
toUto , Omto idioy Üi)nux 0 Koproc srt, Tpóg Tv 
&yÜpterótuta xUroU wüxsw Orixvóoy ojro guoi* Katá 
tü» popgü» coU ÜouAou oix x30s morügcat rà Obnpa 
v0 íavroU, d)Àà ToU m£p«vroc «ürOv. Ido) 96p iv- 


- Tav) à d&mocroluxog l«trzp  mpog tà» toO doU)ov 


1159 


S. AGATIIO ROMANUS PONTIFEX. 


1160 


2 principe licentia ut se ! partes quis in quas vellet A eturis ecclesie * figuras eorum , aut in foribus, ubi 


divideret, Georgius patriarcha regio civitatis cum 
suis in partes orthodoxorum stetit, Macarius vero 
cum suis in parte alia hareticorum. Et deducentes 
ad medium professionem Georgii patriarchze , quam 
fecerat, * porrecia est principi et relecta est, Et 
commonitus suprascriptus Macarius, quid sentiret, 
vel erederet, respondit se * in ea perfidia, quam 
ante proposuerat, perdurare, et nullatenus ortho- 
dox: fidei acquiescere. £a hora sancta synodus una 
cum principe ejus orarium auferri jussergnt * a collo 
cjus et exsiliens Basilius episcopus Cretensis Eccle- 
six, ejus orarium abstulit; et anathemalizantes pro- 
jecerunt eum foris synodum, simulque ei thronum 
ejus, Stephanum autem diseipulum ejus cervicibus a 
sancia synodo clerici Romani ejicientes expulerunt. 
Ea hora tante tel aranearum nigerrim: in medio 
populi ceciderunt, ut omnes mirarentur ac dicerent 
quod sordes hzresum expulsx: sunt. Et Deo auxi- 
liante unitz:e sunt sancte Dei Ecclesim. ln loco vero 
Macarii ordinatus est * Stephanus abbas monasterii 
quod appellatur * Bajas insulz Siciliensis, patriarcha 
Ecclesi*€ Antiochenz. Macarius vero cum suis ama- 
toribus, id est, Stephano, Anastasio expresbyteris, 
et Leoutio exdiacono, Polychronio, Epiphanio ? ex- 
presbyteris; et inclusis ^ * in exsilio in Romanam 
directi sunt civitatem. 5 Deinde abstulerunt de dipty- 
chis ecclesiarum nomina patriarcharum ; vel de pi- 


ubi esse poterant auferentes, id est, Cyri, Sergii, 
Pauli, Pyrrni, Petri, per quos error orthodoxze fidei 
usque nunc '* pullulavit. Tanta autem gratia divina ' 
omnipotentis concessa est missis sedis apostolica, ut 
ad lztitiam populi, vel sancti concilii, qui in regia 
urbe erant Joannes episcopus Portuensis *'* domini- 
corum die octavorum paschz in ecclesia beatz So« 
phie missas publicas Latine celebraret coram prin- 
cipe et patriarcha, ut omnes unapimiter in laudes et 
victorias piissimorum imperatorum eo die Latinis 
vocibus acclamarent. Hic suscepit divalem jussionem 
secundum suam postulationem, ut suggessit; * per 
quam !* revelata est quantitas, quz solita erat dari 
pro ordinatione pontificis facienda. Sic tamen, ut si 


D contigerit post ejus transitum electionem fieri, nun 


debeat ordinari qui electus fuerit, nisi prius decre- 
tum generale introducatur in regiam urbem secun- 
dum antiquam consuetudinem , et cum '* eorum 
conscientia, et jussione debeat ordinatio provenire. 
Hic !* dimisit omni clero rogam unam, et ad lumi: 
naria apostolorum, et sanctze Mariz ad Prasepe, so. 
lidos duo mille !* centum, et quadraginta. Fecit au- 
tem ordinationem unam, presbyteros decem, diaco- 
nos tres, episcopos per diversa loca numero decem 
et octo. Qui etiam sepultus est apud beatum Petrum 
apostolum sub die 1v ldus Januarii, et 4 cessavil 
episcopatus annum unum, menses vil, dies v. 


VARIANTES LECTIONES. 


— ! Al., in partem quam qui vellet. — * A/., et porrexerunt. — ? Al., in eadem. — * Cod. Luc., 2 colle 
ejus deest. — " Al., Theophanius. — * Cod. Luc., Pagias. — " Cod. Luc., Anastasio. — * Al. , trusi in 
exsilium, — * Cod. Luc., figuras eorum deest, — !" Al., pullulaverat. — 1* Al., dominico die Pascliz in 
ecelesia, — t* Cod. Luc., revelata ; Al., relegata. — !* Al., ejus iinperatoria, — '* A[., divisit. — :* Cod. Lac., 


et Al., crx. 


SEVERINI BINII NOTAE. 
* [n ezsilio in. Romanam directi sunt civitatem. C mationis antiquitus per tyrannidem: usurpato, iniquis- 


Errat Anastasius ; non. enim ad exsulandum, sed ad 
prosequendum quam interposuerunt appellationem, 
ab imperatore Romam ablegati fuerunt, ut constat ex 
epistola Constantini imperatoris ad Leonem papam, 
quie exstat in fine actionis 48 Actorum concilii vi. 
Accedit quod nullum estet esemplum quo relegandis 
hzreticis pro loco exsilii urbs Roma unquam decreta 
fuerit. 

b Deinde abstulerunt in diptychis, etc. I1:cc post la- 
tam sententiam damnationis in Monothelitas conti- 
gisse videntur actione 17 vel 18. 

€ Per quam revelata est. quantitas, qua solita erat 
dari. Gotliorum reges Ariani el impii per tyrannidem 
constituerant. primum ne quis ordinaretur Romanus 
episcopus, qui non anle habito consensu regis certam 
pecunie summam et quantitatem solvisset. Eamdein 
yensionem imperatores Orientis post exactos Gotho- 
rum reges solvi petiverunt, ut constat ex querela 
sancti Gregorii, hac de re gravissime in commen- 
tariis 1v psalmi poenit. conquerentis, quod nimirum 
sibi legitiine ad pontificatum vocato et electo muneris 
sui functionem non prius exsequi licuerit, quam data 
pecunia illam ab imperatoribus redemisset. Constan- 
linus vero imperator 1V, retento adbuc jure confir- 


simam pecunie exactionerm abolevit. 

4 Cessavit episcopatus ejus. annum unum, menses 
septem, dies v. Sententiam Anastasii de interregvo 
sedis pontificie confirmat canon secundus concilii 
Toletani xiv, ex quo patet Leonem ll successorem 
Agathonit$ anno quo celebratum est allegatum coaci- 
lium Toletanum, 684 , adhuc superstitem fuisse. 
Quare cum omnium sententia Leo non nisi x mensibus 
et septemdecim diebus pontificatum obtinuerit, ne- 
cessuin est affirmare ab obitu Agathonis usque ad ini- 
tium ejusdem Leonis tanti temporis int num 
intercurrisse. Interim defuncto Georgio Constantino- 

litano, Theodorus syncellus, (ide orthodoxa per 
fraidsm simulata, subrogatus est in sede Constautino- 
politana, a qua antea dejectus fuerat. De hoc firmis- 
simis conjecturis a»serit Baronius, anno 682, quod 
persuaserit imperatori catholico, ut legatos sedis apo 
stolicze non prius dimitteret quam Romse novus pon- 
tifex electus esset ; quodque ille interea dolose pro- 
curaverit interregni prorogstionem , donec acta 
synodalia consecutus, ea antequam ederentur pre 
libidine intervertisset et corrupisset, atque ex illis se 
e numero damnatorum hzreticorum exemisset; no- 
menque Ilonorii suo substituisset. 


4i61 


AUGESEEEEHEETHUSMENTEG GEM NEU Rs s 





EPISTOLA. 


4102 





S. AGATHONIS PAPJE EPISTOLA. 


EPISTOLA PRIMA 
AD AUGUSTOS IMPERATORES. 
[Ex Mansi, ibid.] 


* Dominis piissimis et serenissimis victoribus ac À — Toi; z0c:0gov«zou Ota motae. xal ya)uvotztote vrxm- 


triumphatoribus, clarissimis filiis amatoribus Dei et 
Domini nostri Jesu Christi Constantino majori impe- 
rttori, Heraclio et Tiberio Augustis, Agatho episco- 
. pus servus servorum Dei. 

Consideranti mihi lhiumanz vita diversos angores, 
et aute Deum qui unus et verus est, cum velhemen- 
tía fletumn ingementi, ut consolationem animz flu- 
eltuanti divin: miserationis impertiret instinctu, et 
de profundo moeroris et angusti: potentia sux dex- 
terz sublevaret, magnam atque mirabilem cum in- 
desinenti gratiarum actione, serenissimi domini filii, 
confiteor, consolationis opportunitatem exhibere di- 
gnatus est, piissimum tranquille mansuetudinis vestrae 
propositum , quod ad stobilitatem divinitus com- 
missze reipublicze Christianze ejus concessit d:gnatio, 
ut imperialis virtus atque clementia de Deo, per 
quem reges regnant, qui Rex regum et Dominus do- 
minantium est, et curet et quzret ejus immacu- 

late fidei veritatem, ut ab apostolis atque apostolicis 
— est Patribus tradita, inquirere vigilanter, atque ut 
vera traditio continet, instantissime desideret in 
omuibus Ecclesiis obtinere, et ne quemquam tam 
pia lateret. intentio audientium, humanave suspicio 
perterreret o»stimantium potestate nos esse com- 
pulsos, et non plena sereniiate ad satisfariendum 
sucer evangelicie nostrz fidei praedicatione commo- 
mitos divales apices ad apostolícaa memorix Donum 
pontificem nostre pusillitatis prdecessorem, cun- 
ctis populis ac gentibus per notum ministerium 
patefecerunt ac salisfaciunt, quos gratia sancti Spi: 
situs imperialis lingux:e calamo de puro cordis the- 
s2uro dictavit, commonentis, non opprimentis ; sa- 
tisfacientis, non perterrentis; non affligeutis, sed 
exhor:autis, et ad ea quie Dei suut, secundum Deum 
invitantis, quia et ipse conditor omnium ac redem- 
ptor, cum posset in sue divinitalis majestate in sie- 
eulum veniendo, mortales perlerrere, humanitate 
magis inxstimabilis clementie humiliter ad nostra 
descendens, quos creavit, dignatus est et redimere: 
qui et spontaneam de nobis verz de se fidei con- 
fessionem exspeciat. Et quod beatus Petrus aposto- 
lorum princeps commonet : Pascite qui in vobis esl 
gregem Christi, non coacle, sed spontanee, secundum 
Deum exhoriantes (I Petr. v). Mis itaque, mansue- 
tissimi rerum dotnini, divalibus apicibus animatus, 


2 Ex alia latinitate est hac epistola iu vetustissimo 
apographo, quod est in Bibliotheca collegii Paris. Soc. 
Jesu, cujus initium est : Consideranti mihi humane 


PATROL. LXXXVII. 


tig xal v; orato 0'6, pon puso Tazotg tíxvotg [ L. ipa- 
craig]to) Kupiov duóv Ingcoü XptrroU Kwvotavrim 
pay). Baadat. *Hzoxiio, xal Ticspi) Ajyouaconz, 'A- 
q&0u» lricx. Óoolog t&v Gos)v ToU tob. 
Kacayoouvti uot 100. &vpemivou iov tác. Otagópouc 
óóuvas, xxi rpóg vóv Os2» tov 9voy üXrftvóv ux. ago- 
Gpótntoc OOSuppáy ctty&ovtt, ürcg Tapax)ngty tfi ytt- 
patopévn yox t6 ToÜo cu; Üragc t)mriayxvieg us- 
tado, x«l &nà coU. Bufoo cà» Oljsuv c5 Suvaaciia cvüc 
eUtoU Otbixc &yaxovgion, ptyxlov x«l Üaunaetis petà 
&rxxtama)ctoy tüy7puctüt OuoloyO, yaÀnvócverot Óc- 
exa xxl. cxx, trapapuDiac Erernót tuta mapaatü- 
cat xatosugt tà)v toct^9, mpo0saty c3c yalavaiac 0piv 


cAspotntoc" üvctya mpog auatucti tri 0550:» xatontatiu- 


B 6: abrz |a)rüc] Xpurttxvexrktn molectía X) a)coD 


inivtuct; iyopiazto, óroc 1 Pacosxà ioxoc x«l tüpé- 
vtta. T2pl Oto0, OC o0 DacOstz; facüsPovct, toU. Dxct- 
ig ovrwe tov Dactuóvtov, x«l Kupiou tàv xvputuov- 
toy, xai gpovricn, xal. Qnrncn, xai vüg 'Aptcpütos «o 
toU miatto mv d)xÜrxv, oc Trap càv &nogtolwy, zai 
t&v &roctoluxov llacípoy mapido0n, &ypixvog izdju- 
Tác» x« oc » &ÀuÜn; napaÓ.cig Tipiixtt, Evotatuxde 
&rupxov 0v n&coig taie "Exoncix €. érxpocaoot. Kal 
pure; ttwà tüy &xovovrey 0 ojT€c cogtÓd; OuOc0n 
qxomig, d &vÜpermiva Umojüx x«ramroxsa Joydopises | 
i&oucia Q&c ttyat move qaÜcvrac, xal o)yi minptat&e 
Tn yoa)nvocntt mpóg vÓ &moloyücacÜai mwipi ToU xpU7- 
patog tüc tueyytherüc x«i amoctolixüe üpov mictteg 
vropyncÜivrac, at Üctcodstg  x&paiat mpg TOV tÀüg &no- 
ctouxüg uyüpoe AGvow t0» &pxv pia xai r ponynGaut- 
yoy tiv npstípav pstpuotnta, mci toig )«oi; xai £Üvt- 
et Qi cl; Tipi Dtxxoviag ipavtzomoixgay, xai n)npopo- 
poocw &crO«c xipaiag Xj yXou toU &yiou IlosuMaxco£ 
T9 x«)apo Tn; DacOuxüe ylortus ix t09 xaÜopou cuc 
xapüuug Oncxvpoü )ruyoptuct», Uropusvugcxo)caé, Xo 
pà xataÜ)Óouccc" &ro)oyouuivzg xmi wü xxtupoboU- 
c«g'u3) xxtamoso)006, GÀ) mpocptmosgag" rpóg taUuta, 
&rtp tigl coU. 81,0, xxrà Otóv mpozpereugag. Entidü 
xai «Urüg 0 t&vtey xvig vu; xal )uzporüc, oróvav xOU- 
varo i» cj ptyoltiótn:t Tig üQiug ÜrürnTo; ToUg Üve- 
oue ixgofiücat, Zpspóruti pà)lo» &wtuxactov püew- 
ÜLemiag v«mttvOg tig tà xaÜ' npa xertiDov, oUg dàn» 
piospynot, x«i AuzpomacÜat xaTntiectw * occi xol 
«)rompo,iptro» Tp' gov Tüg üinÜoUc mitto; Ty 
mipi x)ro3 Opoloyix» ixÜiysrau. "Omtp xal Ó paxüpue 
vite diversas molestias, et ad Deum solum verum cum 


vehementi marore suspiranti, ut animam tempestatibus 
agitatem, etc. lan. 


37 


4165 


S. AGATHONIS PAP/E 


1164 


Dirpoz ó xopuyotog t&v &roctOhev vmoptpyügxtt €Toc A et ad spem consolationis de profundis angoribus 


patvste 10 iy vui» roipwtov tqj Xptgtab pu Qua yxa- 
evà;, à) £xovciuz xatd 10» rrporpemonsvot.? Taotate 
coiv)v taie Üsiat; ov2)a alc, Sutporaror vGv Tpuypà- 
cy Gson icat, ipu eric , x«i mpó; iria mapapu- 
(lag &mà DaDuc&cuv óÓvvà xovgurOiic , npbauny cfi xpiit- 
covt xat óÀcyoy &vifsig mappnoiz và x0 [to. vot; 0n] Qui 
vic a&vpas tfc ipsporktne 9uàv &vüptiae n porta y ívca 
[ rogata y Uoc. ] ivspyéxe mpoDupov Urrovp'yuxy frRpuT T, 
x«i tty« Tcpüc«oTta t6 TE Tv 102 xatpoU vOUTOU GTOYiZ, 
xai üc dovuxüc 0póv xcpae rotta Ta fO Ovkyto eupsO- 
you Évexsy r)m oogoplag raxofic, Extpirovv, x«i utv& Bov- 
Jd; vv avJQouAey pov t&v nixórto» krÓ TE 7c T)»ct«- 
Coócng toUte cà &mocrolxQ Üpówo cvv0dov, tita Oi 
xai &mü rou dowAxeU xiupov | b. oixsiou | v09. gUoovros 
[102c gOoüvras | à Ouévtpoy Xpurruvixarato xpácos, 
xai &xolo0De; &mó và)» ÜtoctÓsa táto» ÜoUAov toU Gto) 
irl cà amtügot fat và Uoyn clic tàotÉo0g OpÀv o)n- 
votntoe. bai 4L pü Ort puxpk mtpiodog TG ympovw, iv 
ae 5» güv)dog x«Ütccnxt chc üpttÉpag vamtUvOCSo£, 
«oU TocoUtou xpóv.u imtaopsuas àv inixcaato, mé)ot 
voro, Ómtp uóg meti vov ytvía0q. ddvuifn, 9» mtpi- 
arxovd«etog onaxo) | fc. mtpuamrovüRaze jmaxoi ] 3 3- 
pstíca dov)aia. im)üpoats. 'AXY ly dc. &nó Sugbpoy 
irapyiÀv X dov)xà cÓv dptv aovodoz cuya politro * iy 
ócw wpócena, ttv& plv &nó ci; Qovlodic «oU djutpo- 
tÁtoy Up xpároug Tósog 'Popune, à ix toU mingio) 
cto gpovri;ogso, twà Oi ix civ moppoUto cvyya- 
vougày érapyiu, lv oic có» Àoyo» tüc Xptattxvixo- 
v&tnc TüGTto Tapa tv &mocto)xOw T9 TpUryuca- 


alleviatus, orsus sum 1neliori refectus. confidentia 
paulatip, iis qui per mousuelissipm fortitudinis 
vesir:2 sacram dudum pracepta sunt, efficaciter 
promptam obscquentiam exhibere, ut persunas qua- 
les secundum temporis hujus defectum ac servilis 
provincie qualitatem poterant inveniri, pro obhe- 
dienti$, satiMfactioue inquirerem, et cuin cousilio 
confamulorum meorum episcoporum, tam de pro- 
pinqua hujus apostoliez sedis synodo, qu:unque de 
familiari clero amatores Christiani imperii, et sc- 
quenter de religiosis servis Dei, ut ad piissim.e 
tranquillitatis vestrze vestigia proper»rent, hortarer. 
Et nisi longus provinciarum ambitus in quibus bu- 
militatis nostre concilium consiitutum est, taoti 


B teinporis protelationem ingereret, olim boc, quod 


vix tandem nuuc feri potuit, studiosa obedientia, 
no:ter famulatus impleret. Sed dum de diversis 
provinciis familiare nobiscum concilium congrega- 
tur, el dum personas, quasdam quidem de liac ser- 
vili vestri serenissimi principatus Romana urbe, vel 
de proximo dirigere procuranius, quasdam de longe 
positis provinciis, in quibus verbum Christian: fidei 
ab apostolicis exiguitatis mez przedecessoribus missi 
pridicabant , remeare przstolamur, nom parvus 
temporum cursus elapsus est: corporales egritudi- 
nes mei famulatus silentio transeam, quibus nec 
vivere licet, nec libet assiduis xgrimoniis laboran- 
tem. Ideoque Christianissimi domini et filii, secun- 
dum piissimam jussionem a Deo 'protegend.e man- 


uizoy mi» lpiy Dayurrixy ol ereoivetz boipvosov, O$- C suetudinis vestrze pro obedientia quam. debuimus, 


tOt x ópsÜn Umontpéjat, o) ptxp& xapadpopd) x póvov iz- 
»vóa0n* tyx vàg Gopaturae &o0tvsiac, (00 vo0 oixsiou 
jp&v curi taptSo, i» al; outt Gv. État, obrt &- 
péaxte cox vaic &c0tvtioug &kmox&uvoyca. Wai Oi coUco, 
xpurcuxwoxosaro. Otarrotat xal cba, xarà vüv sÜct- 
Gsov&tov xDsuct» c; Ütooxenaatos Uj&v nptpótarog 
[wy omaxofic, Sc optÜopsy, o0, Evexty roppnalx; vo» 
elc aocoUc |to. clic lv «xcoic | reptrotuoson; slóxatos, 
o9g av()Aoptv, v:)c mapovtac auvdoUlous né 'AGovv- 


O&yteov ,. V'exeyvm , xal Yoavynv , to)c tUaÓratkrovc 


&de)godc vipioy xal értaxórove, Gtódwpoy xal Ftópytoy rà 
éyerhTà pd. TÜe«, ro); mptaÜvtipouc, pira o0 
&yoTwr0) Q6 cíxyou l'e&vyvou ToU. Otuxóvov, x«l Kov 
ctaytiveu ToU UToltxxóvou* 09 piv à) xxl Otodcpou 
vo mpsaÓvcípov Jryácou tàc &yiac "Exxnaiag P'a6Év- 
yvne, xal voug Ütoct6ta trou; SoUlovg toU Ot00 coU; 
povax oue usc xaDoatoctoc bxttrutudis xapdiag igpov- 
ticapsy &rogttioat. Tapá yp &0ponot lv píao i9vov 
tVJXév6u0t, xxl &nà aepatixoU uoxÜou ci» tpopiv pt- 
tà pryó)ou OurtacyuoU mopi;op£votg, rüg si; to miripte 
Quviatcas coptÜzyon X) vàv Cpu) &0naig; t0 p ort 
x«vovixOg &T0 TGy &yiw ty Tponmyncapivoy xal có 
&giey mívtt avvidoy &ntp dpusuévx tici», é. &r)óznet 
x«püiag, xoi &vmpzi6oMec &mó tüe mapadobre ne r«- 
pà và» llacípov mitte gu)kTrouty , Ey xal. iaictvov 
Éy uv $ik wayrüc iy ónusvoi 7€. xxi excudovttc, tva. age 
8lv rapá v& vavovotoc ópuaDEvea ptvo08, umdiv &eyá, d 
m poc 105, Gt 1x0 xbi (x pact, x«i vonpa«ct) kmapitphs 


, 


non pro confidentia eorum scienti: [superabundan- 
tis] quos dirigimus, praesentes confamulos nogtros, 
Abundantium, Joannem, et Joanuem, reverendiissi- 
mos fratres nostros epi»copos, Theodorum et Geor- 
gium dilectissimos filios noswos presbyteros, cum 
dilectissimo filio nostro Joanne diacono, ei Con- 
stantino subdiacono sanctz hujus spiritualis mauris 
apostolica: sedis, nec non et Theodorum presbyte- 


. rum legatum sancte Ravennatis Ecclegize, et reli- 


giosos servos Dei monachos, cum supylici cordis 
devotione curavimus demandare. Nam apud liowi- ' 
nes in medio gentium positos, et de labore corporis 
quotidianum victum cum summa hzsitatione con- 
quireutes, quomodo ad plenum poterit inveniri Scri- 
pturarum scientia, nisi quod quzxe regulariter a sas- 
ctis atque apostolicis praedecessoribus, et venerabi- 
libus quinque conciliis definita sunt, cum simplici- 
t:te cordis et sine ambiguitate a Patribus tradite 
fidei conservamus, unum ac przcipuum bonum ba- 
bere semper optantes atque studentes, ut nibil de 
eis quie regulariter definita. sunt. minuatur, sibil 
mutetur vel augeatur, sed eadem et verbis et sensi- 
bus iltibata custodiantur ? Quibus portitorihus et testi- 
monia aliquorum sanctorum Patrum, quos hxc apo- 
stolica Chrisii Ecclesia suscipit, cum eorum libris 
lradidimus, ut facultatem suggerendi a benignissimo 
vestr:e Cliristianitatis imperio consecuti, ex his dun- 
taxat satisfacere studeant, dum imperialis mausue- 


1165 


EPISTOLAE. 


1166 


tudo. preeceperit quid hxe spiritalis mater eorum ac A c« euex Gat. Orc tuat Buxxopto tate xai Xp5eite vog 


a Deo propagati imperii apostolica Christi Keclesia 
credat et preedicet, non per eloquentiam szcularem, 
qu» nec suppetit idiotis hominibus, sed per sinceri- 
tatem 3postolicz fldei, in qua et ab incunabulis edoctl 
usque in finem propagatori vestri Christiani imperii, 
cceli Domino, omnes nobiscum deprecamur servire 
atque obedire. Licentiam proinde eis sive auctóri- 
tate). dedimus. apud. tranquillissimum vestrum im- 
perium, dum jusserit ejus clementia simpliciter sa- 
tisfaciendi, in quantum eis duntaxat injunetum est, 
ut nihil profecto presumant augere, minuere vel 
motare, sed taditionem hujus apostolicae sedis, ut 
2 predecessoribus apostolicis poutifleibus instituta 
est, sinceriter enarrare, Pro quibus flexo meutis 


poplite, suppliciter vestram ad mansuetudinem sem-:D 


per intentam. clementiam deprecamur, ut juxta be- 


nignissiniam atque augustiseimam linperiaiis sacra "à 


promissionem, acceptione eos dignos efficiat Christo 
imitabilis vestra tranquillitas, atque placabiles audi- 
tus eorum humillimis suggestionibus accommed»re 
dignetur. S/c aures Dei omnipotentis suis precibus 
ad exaudiendum inveniat vestra mansuetissima pie- 
tas reseratas, illesosque tam in rectitudine nostre 
apostolice (fldei , 
propriis restituere jubeat ; 
jestas per fortissimos atque invietissimos labores 
vestrz2; 3 Deo corroborate clementi: sub benigni 
vestri. principatus regimine totam Christianam rem- 
publicam, et fortissimis vestris sceptris adversas 
subigat nationes, ut ex hoc omni animse atque om- 
nibus gentibus sati-flat, quia quod per augustis-i- 
mos apices de immunitate atque illesione euntium, 
Deo sibi aspirante, polliceri dignata est, adimplevit 
in omuibus. Nen enim nobis corum scientia con(l- 
dentiam dedit, ut ad pia vesira vestigia eos audere- 
mus dirigere; sed hoc Imperialis vestra beniguitas 
elementer jubens hortata est, et nostra pusillltas, 
quod jussum est, obsequenter binplevit. Ut autem 
vestre divinitus instructa pietati, quid spostolicze 
nostra fidel vigor contineat, breviter intimemus, 
quam percepimus per apostolicam apostolicorumque 
pontificum traditlonem, et sanctarum quinque gene- 
ralium synodorum, per quas fundamenta catbolic:e 
Christi Ecclesim firmata atque stabilita sunt ; hic 
igitur status est evangelic:e atque apostolic:e fidei 
regularisque traditio, ut confltentes sanctam et inse- 
parahilem Trinitate, id est, Patrem et. Filium et 
$anctum Spiritum, unius esse deitatis, unius natur: 
et substantie sive essentize, unius eam preedicemus 
et naturalis voluntatis, virtutis, operationis, dumi- 
nationis, majestatis, potestatis et glorie. Et quid" 
quid de eadem sancta Trinitate essentialiter dicitur, 
singulari numero, tanquam de una matura trium 
consubstantialium — personarum , comprehendawus 
regulari ratione hoc instituti. Cum vero de uno 
earumdem trium personarum ipsius sauctze Trinita- 
tis, Filio Dei, Deo Verbo, et de mysterio adorand:e 
ejus secundum carnem dispensationis contitemur, 


quamque oorporum sospítate iw 
sic restituat superna Ma- 


t&v &yiov Tlacésev, o0c dBÉtaro a Sen [ vxi1o | i. &mo- 
cro) to) Xpuwrrou "Exincia, uetcà cv Bi8iiey «- 
v&v x«puósidxaprv* érox rómopiec tuxortte co0 àva- 
gíote àrà vov tc)usvoUc Unóv wal Xpurtueuxetárou 
xp&touc ix tout uóvoy &kroloyáseg Det gtiicoGt, Ux 
&» € fecun) d»spéroc mporrkzn, ri &7c2 [caíwn ] 
y Tytuu ato) pwo ve) ÜtoxocopÜc rov Uu5y xp&toue, 
X ToU Xpigtou &mogtoloo] Exxincía mümTtÜtL, x«l xn- 
pocau o) 0k xospreüc eiylerríac. cite o080. Üurew 
&yÜpomot Bonet, &))& Di Goutpoeótntog tüc &krorto- 
)udic rlettog , iv 3 xod ix erapykyoy &votpavtvcte 
péypt 1£)ove tro xxtopÜuci ToU Xpwrtiavtrert&coy ópi 
xp&roug t& Kopie Tov o)üpavou müvrag cUV Xy ixt- 
TeU0pty Boat» xal 9ircsodoa. Aiirtp &Ótux, vyov» 
avOsvcüco Os0yxapty axroig mpó; «à Üpittpoy yalnvaioy 
xp&toc, imàv. xt)sogn 9| üp&v eUeoprria, toU. &rYag 
&rrolo*yáa za 0a eig omo» «Xrolc nóvov émttiUn* tva. pooiv 
Ón)oyótt mportttucovrat mpootityas, à 5» 9gt)si» [^pa], 
9» d&xL«u dà nv rap&dsacy toUTOU toU &nocrOALxDU 
Dodo, xxÜoc opis Un &mrà tà» rponyncapívwv &rogto- 
aov mrpotdpovy, aÜtxptwog Ünydcac 0o... "Ynip Óy yo-- 
yur:toUvtee tf Quxvoix. Dxecoxog [ixereo tovc ] v» Ous- 
tpa» giavÜperix), cte rpàc Jpspótnte Ok fravróg 
&rof)ért, Ovcwno0/sy, tva. xarà c)» ijaDu0n S, xal 
etbon plo vc B«oDaxüc adxcac Unócytat &rodoyüg 
«oroUg; Abt» 9 xpurtopipxicoc Vp» yalnvótre , xal 
e)ptwtig T&g &xo&c uev voie utcpiaug aicay dvagopede 
x«plaaata: xerraÉubon. OUruge Zwtoryuéva tà Cra coU 
wwvroÜuv&pou Ora) Tpó; tÓ tleuxo)gai i8» bxuoiy 
»u4ó» tópüce: 9 OprtÉpa Yviuspo-&tn tbcíÓtx , xcl 
&É)xÓri; vtpi vt vh» ÓpÜotnta cü; Grecrolwüe mi- 
c ttox;, tepl c6 cy tà» cepit oy ox Ynpixy vo c oixtior; 
&roxatacticat xt)gó0n* o2to6 &roxatacTáOat $ rtp. 
TÉtQ pfyeriórnc dux àv. GyOpttor&toy , x«l Gxvnárey 
xap&tuw Tüc Up6v ÜtocTnoiotou gÜcvÜpenis; 5 mà và 
&ya0o0s) ic Bi8npa. v3; 0uàv B«cv tac mácav vüv 16v 
Xpiwrttxvoyv TrOlrtlav , xal v0i; &vÓpttor&rotg uy 
exümpot; t& &vtttacoóptya, omotü;st iÜyvm, iva ix 
vovrou Tct jux, xal mrácc voi; (Uvtzi mÀnto;ocia 
emot, Óst Órip Dià cw» ai^mapioy xta ripi 
&O)a8nriac, x«l vou uà t$ vo BapuyÜnv«t vo3e ipxo- 
pívoug, tou G:00 aiti ivnygrcavrog, ron zia0t xa- 
tnbiecty, iv màs ÉnXjpectw, Olícvt yap Y» tut; 
«)ríy Tapóugia» Odwxty , ya. tolo pty mpóc cà 
t)ctÓ5 9469 Üyyn tovtoue cxtiÀot, à) euro 9) Za- 
cÜ.od) opàv tüufvttx gUavyparmeg xi)isovga mporrc£- 
Yao, x«l $ du» cpupótre v0 xDruOly puiU  orasosz 
brXipoctv. "Iva 0i «5 0:00vot&to [0s03idaxco ] 9uov 
socibziu, vi. mpi 6c 0) ÜUvaut; vá; &noavolunds cuoy 
riattoc, 0x. Dpay tov Onlonounmoutv, 9» x«l mapi&- 
Copt» Sux cTüg Amoccohxü; Tap«Qdoctoc Toepà TU» 
&nocto)xéw Gpyiutpéínv , x«l àv yl» nívrt dov- 
prwxéw Guyódov, OU cv oi Ütué)tot cx; xabclue 100 
Xpuwrcou "Exx)nmia; imctpióUnzav , xol ia ca: pora «v, 
a)Tn totyacoU» iGtt» Y xxt4ctagtg t; &oUTytiuxüe, 
xai &mocTO)uxü; Xu» TügpTteg, 7)X OpioloyoUvctg TV 
&yi«w xxl &y&purro» Tpuxóm, tuvríet. vo» VMecipe., 
Yüv, xxl Vveopa dyrev, pix; sive Üeürnzes, pitXs 2-7 


1167 


S. AGATIIONIS PAP;E 


1168 


ete xal ojciac, £vóg «üt» xnoUTtepty xxl evcixo) À omnia duplicia unius ejusdemque Domiui Salvatoris 


Ouuecroc, Duv&ptosc, ivtpytiac , Otmottiag, payodau - 
*nre;, ifovciac, xal O0bnc. dal s(rt Ójmort mtpi vüc 
eUrü; &yia; Tpi&dog oUm do; Meyrcan, évono. &pihp 
é &nó puRG güctec tpi Op.oougiev Tpukóa vpogamoy 
vera lap 6awopsta |:o., eg enl pake gutes T. Ó. mpo- 
e*one» GupmSQauÓ6kvopto], xevovaxo Jóye rovro dt- 
Ón,0ivesc. "Ore. Qi mpl vo0 dvéc Té» airív cvpusy 
Tpocó ev xvrüe tüg &yiag TpuxOog toU YieU toU Oto, 
toU Oto0. Acyou, x«i rtpl toU va tupiou ríe Tpogxuva- 
Tüc «UroU xarà c&ox« oixovopiue Op oloyoUpuv, mr&vra 
QumrÀA dvóg xal toU «UtoU Kuolou TOU leüoog npn 
"Ingoü XpictoU xarà tüv tüeyySuxü» T«padoctv Óuc- 
Ct6otojpsÜn, toutíatt 090 «Xx00 tàg euettc xnpirto- 
pt. Tuv Ürixv Onadn x«i fü» dvÜpemüvuy , E, v xai 
tv aig xal pat& cà» Ünvpactr» xxl &yoptrtoy £vocty 
jyí£atuxs. Kal pav £xac tuv aUtoU0. gunt» iOuTnTAa 9u- 
CU» txt OpoloyoUusv* xal £ytv civ Ütiav w&vca, 
&ntp lol Otia" xai riv &yüponivg» m&vva tà ipo 
Tiy& Yopig twog &papriac. Kal ixatípav ivóg. xoi ToU 
«UroU Otoü Aóyou toU GopxeÜtvcoc, tovrta vu ivopo- 
wücavrog &cujx9Toc, &xwplctec, &rpímtec tivat 
ixcyevdiaxoptv* uovn vorat và Svopíéva Ouxpivoycec ux 
Tí» rüc Gvyx0ctegc ÓnlaÓQ ni&vnv. "lae; j&p x«l Tüv 
tüc Oupéatoc * &no6oopt0« f)acgupiav. 'Otovav Oi 
Guo gücti; xal vo yugix& Ürhnuata, x«l d0o ouatza 
ivyep'ysiag opoloyoopsv iv t (b Kupi» xp&» "Ingo? 
Xpurto, oyx lvyxvtíx. tavta , ovt. GO &vrixtiuya 
)éyoprv, xag oi &ró Tüc 0000 tüc GOnDsi«z v)&voptvor 


Tüc &mocroluüe mapadogtogc xaTwyopoUctv' &mécto dà C 


«utà &cíótux &nà tí» xwpiuby cy TigTüY' eUTE cj 
xtxoptapévag dv ucl mposéno, Tyovv Urroeráctaty, 
&).& 020 Myoutv, Eva xai cov exco» Küptov "Iocouv Xpc- 
€t», xao; và guatte, o2te xal yuguxx Ütxipate, xol 
ivtpytiac lv iavvà Ext, Otixv Ou)odd xal &vÜpomirav, 
Üsiov o0» 0i)mpa xol ivíprytuxs Ext» tb cidiou usrá toU 
óuoovciov Ilarpàc xorvóv* &v?pérmtvov y povats Ez dpioy 
par vüc Wjutb «c puce mpocingÜiv. Ajvo latlv à 
&rxoctolon] xal sÜeyytiuxà mat&Óecig, 1» xpatei d 
mwtupacutü ürup Tov türUxSGTÁTO) ÜpV xpároug, 
€ &roccolux) toU XpucroU "Exxhgsia, AUtn doti» 5$ xa- 
Üapa Tüc t)ctÓtia; Opolvyla. AUtn docly Xj Tie vy 
Xpurtuxvéy nigttog &xÜnc, xal àpópwreg Ouoloyim" 
Wvrtp oUx &XÜperrivn igtüpt mavovpyyia, à)X& xà Iivtüpa 
19 X0» Qdià :ày xopupalos t&v &roctólevy dOidolry. 
Avv latly Xj B«Ocla xal &verÜnvcog cov &yiey &noccó- 
Aew Óujacze)iz, Zcttvoc «Daxpwoug tüctÓtiue t0 &xí- 
peiov péypic Gvou. mapénawatixle xopórtttot dy và 
T&v Xpurcuxvér) mro)ttia , vüc »pstipa: yolnvotatog 10 
xpatot gulacttt, b xai acaDep.moui x«i Ujoi,lxal àc ct- 
: Jatec Ünppoupte, totuxic &moürüt. Dwrtucate iol 
TÓ TaTttvÓ, Xouttxvioxoracot Ota mótat xal víxva, ort 
vrép rü; gcttQpornrog zai toU Uy éparoc «UrcU vaUta 
pit& édvcuów ixyíu v&g ixtcim;. Kal raUta cuu6ov- 
jet) €i vei wikio; xal bkyirrog, yonoieg &yxmi»y 


* Gr:ecus interpres omisit et commistionis. 

* Griecus interpres legisse videtur stabilit et exal- 
iat, non male, ut mox etiam exaltatione. 

* Graco, qua hic deerant, usque ad verba, qua 


nostri Jesu Christi secundum evangelicam traditio 
nem asserimus, id est, duas ejus naturas prsedica- 
mus, divinam scilicet et humanam, ex quibus et ia 
quibus etiam post admirabilem aique inseparabilem 
unitionem subsistit. Et unamquamque ejus naturam, 
proprietatem naturalem babere confitemur, et babere 
divinam omnia quz divina sunt, absque ullo pec- 
cato. Et utrasque unius ejusdem Dei Verbi incarnau, 
id est, humanati, inconfuse, inseparabiliter, immu- 
labiliter esse cognoscimus, sola intelligentia quse 
unitas sunt discernente, propter confusionis dun- 
taxat. errorem. * /Equaliter euim et divisionis, et 
commistionis detestamur blasphemiam. Cum duas 
autem naturas duasque naturales voluntates, et duas 
naturales operationes coufitemur in uno Domine 
nostro Jesu Christo, non contrarias ea8, uec adver- 


: 82s ad alterutrum dicimus (sicul a via veritatis er- 


rantes, apostolicam traditionem accusant, abeit bac 
impietas a fidelium cordibus), nec tanquam separatas 
[per se separatas] in duabus personis, vel subsisten- 
tiis, sed duas dicimus eumdemque Dominum nostrum 
Jesum Christum, sicut naturas, ita et naturales in se 
vo'untates et operationes habere, divinam scilicet et 
humanam : divinam quidem voluntatem et opera- 
tionem, habere ex zteruo cum coessentiali Patre com- 
munem : humanani, temporaliter ex nobis cuin mostra 
natura susceptam. Hiec est apostolica atque evan- 
gelica traditio, quam tenel spiritalis vestri felicis- 
simi hnperii mater apostolica Christi Eccle-ia. Hac 
est mera confessio pietatis. Hac est Christiapz reli- 
gionis vera alque immaculala professio, quam non 
humana adinveuit versutia, sed Spiritus sauctus per 
spostolorum principes docuit. Hzc est firma et irre- 
prehbensibilis sanctorum apostolorum doctrina, eujus 
sincere pietatis integritas quoadusque libere prasedi- 
catur, in republica Christiana vestra tranquiliitatis 
imperium (tuetur stabililur, ei exsultat [ tuebitur, 
stabiliet; et exsulians], et felix (ut perfecte confidi- 
mus) demonstrabit. Credite bumillimo mibi, Chri- 
stianissimi domini filii, quia pro stabilitate et 4 ex- 
sultatione ejus, bas cum fletibus preces effundo. Et 
hzc (licet indignus et exiguus) sinceriter diligendo 
[dirigendo], prasumo consulere, quia vestra a Deo 
concedenda victoria nostra salus es!, vestrae Lrau- 
quiilitatis felicitas nostra letitia est, vestra: man- 
suetudinis sospitas nostrse parvitatis securitas est. 
Et ideo cum corde contrito et profluentibus laery- 
mis, mente prostratus exoro, porrigere dignewini 
clementissimam dexteram apostolicze doctrinss, quam 
cooperator piorum laborum vestrorum beatus Petrus 
apostolus tradidit, ut non sub modio condatur, sed 
tuba clarius in toto orbe pra dicetur : quia ejus vera 
confessio a Patre de colis est revelata, pro qua a 
Domino omnium beatus esse pronuntiatus est 


T veridicam con[essionem, supplevit ex Ms. Reg. 
206. HAno. 
4 [n Graeco, exaltatione. HlaRp. 


1169 ] 


EPISTOL E. 


1170 


Petrus : qui et spiritusles oves Ecclesix$ ab ipso À mporersiouac rt Àj dx too Sopufticx opiv vixn, dpt- 


Redemptore omnium, terna commendatione pascen- 
das suscepit ; cujus annitente przesidio, hzec aposto- 
lica ejus Ecclesia nunquam a via veritatis in qualibet 
erroris parte deflexa est, cujus auctoritatem, utpote 
spostolorum omnium principis, semper omnis catlio- 
lica Christi Ecclesia, et universales synodi fideliter 
amplectentes , in cunctis secutze sunt, omnesque 
venerabiles Patres apostolicam ejus doctrinam am- 
plexi, per quam et probatissima Ecclesie Christi 
luminaria claruerunt : et sancti. quidem doctores 
orthodozi venerati atque secuti sunt, hsretici 
autem falsis criminationibus ac derogationum odiis 
insecuti. Hac est apostolorum Christi viva traditio, 
quam ubique ejus tenet Ecclesia, qu:e precipue di- 
ligenda stque fovenda, et fiducialiter pr:edicanda 
est, qua per veridicam confessionem Deo conciliat, 
quz et Christo Domino commendabilem facit, quz 
clementiz vestre Christianum conservat imperium, 
quz 3 coeli Domino largas victorias vestrze piissime 
fortitudini confert, qua comitatur in praeliis, et ex- 
pugnat adversos; qua vestrum a Deo propsgatum 
imperium ubique ut murus inexpugnabilis protegat 
[ protegit ], que terrorem in centrarias nationes im- 
mittat, et ira divina percellat, quze et in bellis trium- 
pbales palmas de hostium dejectione atque subje. 
ctione celitus tribuat, et jn pace securum et hilarem 
vestrum fidelissimum principatum semper custodiat. 
lMizxc est enim verz fideiregula, quam etin prosperis, 
el in adversis vivaciter tenuit ac defendit hxc spiri- 
talis mater vestri trauquillissimi imperii, apostolica 
Christi Ecclesia: quae per Dei omnipotentis gratiam 
3 tramite apostolice traditionis nnnquam errasse 
probabitur, nec hzereticis novitatíbus depravata suc- 
cubuit, sed ut ab exordio fidei Christianz, percepit 
ab auctoribus suis apostolorum Christi principibus, 
illibata iue tenus permanet , secundum ipsius Domiui 
Salvatoris divinam pollicitationem , quam suorum 
discipulorum principi in sacris Evangeliis fatus est : 
Petre, Petre, inquiens, ecce Satan expetivit ut cribra- 
ret vos, sicut qui cribrat triticum ; ego autem pro te ro- 
gavi, ul non deficiat fides tua. Et tu uliquando con- 
versus , confirma fratres (uos (Luc. xxu). Consideret 
itaque vestra tranquilla elementia, quoniam Doininus 


vípa Gwropix doti, xai vüc vprrícac yelmvórntoc d 
cUtuxia, ÜZuttépa sUppocuvm dati xal cüc optcípoc 
Tp«órgroc X péci, tü Wpstipk cuuxporett süOvuie 
icri. Kal xatd tovto uttà Guvtttpiupévoe xapóiac, 
xal toic tüe Ütxvolag mpoxytomíévois Odxpuct mpoaTimrew 
Qucon&, ixrtivat xevalbuoaets civ eo&vÜporoy Obi 
tü  &mocrolxü Oiecxala, vvttva Ó Guvepyóc vé 
tógt6oy 0uày poxÓov , 0 uax&proc Tlévpoc 0 &xócoloc 
n«paStduxty o)y, tva. av'yxMiOn dró cov pow», 6X 
cd nryyoc Axpmpórepov iv 0o tw xócpe xnpuxD)ct- 
t&v OTt X) xUvoU GOxÜnc Opoloyix, Xmó toU llarpóc ix 
1&» o)payé&ry &rtxolugOn* S; Éytxtv &mró o0 Kupiou có 
Ghev pexptoc stvot &mtgivÓn Ó Tlérpoc* Óc xal vo0 
vouuatytiy tà frytupatix mpó6etva tüc "ExxÀnciac m 


B «UroU TOU AvtpotoU TÓÀY mT&yTe» T tpitn rapaféatt 


iBítaro * ejcwoz; imotócaytc; cf Doxfux, «itn À 
&roctoxà «uroU 'ExxÀncix, xal ai xaÜouxal covodot 
migTü; Tprrrugaópevor , iv mágctv- djxolos0ncev, x«i 
mé»teg oi c«Óacpim Tlacípig vi» &mocrolonv aÜcoU 
intonézavco [| Pro irnonácavro] Qdaaxol , QU $c 
xal jedoxipac pivot tüg "Exx)ncime vou Xpwrqu gectü- 
pie. Dpejos. Kal oi piv &ytov. Qiü&oxo)ot ópOodokot 
lotG&o0naav x«l xixoXouUncav* ol S& aipttuxoi vot; wÀo- 
eroig kyüdpacgt xal piseges &patpíose iruxolostn- 
cav. AÁ9vm dativ X) cy &mocto)o» ToU XpiucoU Coc« 
mupádosts, iv tcx. péxpi coU. mapüvrog 3j abreU xperti 
'ExxÀncim, ütt; (jmipére: &yemopiv, vai ÜeXroniva, 
xal map(nrtcTuxAe xnpuxÜtice: fug Oux tüc dÀnnUc 
ópoloyiag tà OtàQ xatol)aggt Xt; v Atgnótn Xpt- 
eto. napatiÜtcoe dete cüc eUotÜtiac Dp và Xpta- 
vxetatoy Üuxgulatrtt xpátoc" rrt; &mü TOU ASGTÓTUU 
toU obpmvo) Ooosig vixag vü &vÜptim ríe Upttípec 
sügsOtiag cuvtia&tytc vice movoütótt dy coig mo) épot, 
x«l ixnolspsi to); £vavriouc, tO Upévtpov ÜtoxatópÜn - 
Toy xp&tog TaGytaXoU cc &xatapa,/ to» ttiyog Ttpt- 
oxírtt* ficte go60v coig lvavcio tUvtow ig 6o00ai [L.., £pi- 
6à3oi], xai ci Osi« ópyf ttpiopticat |U , t«popioatco]: 
Tti x«i év molore tà vüc vic pasta vtpl cüc vÀv 
Totpiev xaractpogüs x«i vmotayüs |i. bri cà vv 
to)tpio x«tact po, xai Uüroctayn ] oopavcty repaa y oc 
xai £y tipxvn xai Üaporntt &pípusvoy tx» )pscépov n - 
Ong rtrcocatnv factis» OuuAakEot. AUtn Oi dati cüc 
&xBo)üc nicttez 0 xavOv' X3 ttv& xai iy toic tÜtvyd- 


* et Salvator omnium, cujus fides est, qui fidem Petri p) ast, xai d» voic ivavriou, Ütpuág ixprust xai. t&el- 


non defecturam promisit , confirmare eum (fratres 
suos admonuit, quod apostolicos póniifices , mez 
exiguitatis praedecessores, confidenter fecisse sein - 
per, cunctis est cognitum : quorum et pusillitas 
ea, licel impar et minima, pro suscepto tamen 
divina dignatione ministerio, pedisequa cupit exi- 
stere. Vx enim mihi erit, si veritatem Domini mei, 
quam illi sinceriter pr»dicarunt, przedicare negleve- 
ro. Ve inihi erit, si silentio texero veritatem , quam 
e'ogare nummulariis jussus sum, id est, Christiauum 
populum imbuere et docere. Quid dicam in ipsius 
Christi futuro examine, si hic (quod absit) przui- 
care ejus sermonum veritatem confundor? Quid de 
meipso, quid de commissis animabus satisfaciom, 


x»gt» «UTQ X») Tt)uctun) uotop Too Upstipev ye- 
Ànwxiou xp&touc » Gtogroltxà TOU Xpirtoo Exx)ncía 
Wr Óuà cüc xprrog coU mavroluykpoy OtoU &mà cie 
00oU tüg &moctoluxo; rapmÜóctec oudérort nOuvnÜ nva 
Ütíxvormu* oDct zig toy aiptcuxoy xacvnpoic avptOlo- 
Óticx Omintct», &)là xaÜQg &x mpoowuievw The tv 
Xpertixy&y migctog T«pila6ty &nó càv iie» aUÜrvcóy 
tà» xopugaíov ToU XptgToU GmocTOÀov, cTtRpe.tporrog 
uíxpt touc pévtt xa7X Tiv TOU Kupiov a)roU ToU Xe- 
vüpos (iav mapoyytiay [L., ireyyiMav], àv t» iE- 
&pye tàw iuuroU paÜntóv iv voi; Eveyytiiot; dpoió- 
4n7t yücug* € Décpt, Ilérps , idoU ófavavag (oituat toU 
cotkcet opác, og 0 cok&bew và» cirov* dy Oi mepl 


k] 


cou xowtng«, tyx ux bon [6X iosimm ] » wierie 


11714 


S. AGATHONIS PAP,E 


11723 


Gov. Kaigu nott imwrvpagticavüpist vo); àe)god; cov. ? A dum de officio suscepto rationem districtam exege- 


Kzrewojct. Totyu» Xj vgtrépa yaXgaiux que prix, 
'"EnxtiÓQ 0 Küptog xal Zoráp návtwv», oUtwvog X) micTig 
&cxiv, óg tdv mici» llírtou pà ixMbj» vmicyto, 
ToUto» orépunct toUe ÉxvtoU cruopi,tty &Otiyosg" Crtp 
t026 &rogtoluxoog &pauptis c1» iux Cai tiay mcon- 
qua«puíévoug Tp xauxc tuos REL TrETTOUQXÉVIL TOV Üyyoo- 
cÜn* à» voveo» x«i X ipà cpixpotne, b x«i avtaoz 
x«i Daxictn, owe Evtxty. cnc mpoz)ngOtiaue £x. Tf; 
Ütiuc pemüc Ouaxoviac &xülovÜoc ériüopti inapyt. 
Obs«l y&p po latc, Gxv cx». à)x tux 100 Kupiou pov, 
àv «UTol tÜuxpivég, Exüputav, &paiüow xupuobat. O:ci 
pot £acoa , d&v Gum xooje tüy» Gui/ttxy, à« xaTa- 
6sisÜat cote cpertszivoig énvcévpapuoxi, vovcéatt roug 
XpurvUunutotá&tov; Aue); pttv xol Qiácxtt. Ti 2o 
dy 1i ps))oUon xpiatt aoToU toU Xpia toU, i&v ivreUOa, 
érsp &mícto, xnp2bat rÀy aUtoU lóyev Ti» xtv 
érauryv90o ; Ti mtpi ipavroU ; ví. mepl vv Epnuctu- 
0s cv pot ox v &noloyáaopat, inày vpi vüc )nyÓsi- 
€n€ wr ipoU )sitovpylag Xoyov Gqryxvüy. &merüon; Tic 
«olvu» ,. 9C Üpeftota:o, xal «2et6éo rotor Osa morat 
x«l Tíxw, 6n£p Tpiuev xal cuuxinte» t» TyÜpatt 
À£je, p rpoxe £200 ixtiva, &mp Ünvuaati ümoczíé- 
en coi; Tictoi; énzyytÜato qícac* € Occic ps óppoDo- 
yüett Car poc?ry vày évÜpormev, óuoloyáao »cye a)tóv 
épmpocÜiv ToU llarpoc aov tov dv coit oupavoig; » kai 
Tia t&v &mrictey p3j dxpoOáon üxtivn X &kmótouog 
&rtOxX, Xt; &yavaxtoüyra «t^» mporpaprptcot , vod 
Stc OaioUcat gkoxouca" € "Octig pt &pyücstzan Cpmpo- 
G)&v 15v &yDporrov, &pvücopa at0y xüyo tvortoy toU 


rit? Quis igitur, clementis-imi atque piissimi domini 
et ülii (quod tremens et consternatus spiritu dico) 
non provocetur illa sdmirabili pollicitatione, quas 
(idelibus repromittit: Qui me confessus [uerit coram 
hominibus, inquiens, confitebor el ego eum coram Pa- 
tre meo, qui in celis est (Matth. xx ; Luc. xu)? EA 
quem infidelium saltem non perterreat illa severis- 
sima comminatio, qua indignaturum se protestatur, 
et asserit, iuquiens : Qui me negaverit coram homini- 
bus, negabo el ego eum corom Patre meo, qui in cael.s 
esi? Unde et beatus Paulus apostolus gentium com- 
monet e! dicit: Sed licet nos, aut angelus de capo 
evangelizet vobis preter quod evangelizavimus vobis, 
auatliema sit. Ubi itaque talis imminet depravanti- 


B bus, vel tacentibus veritatem poena supplicii, quo- 


modo non est fugienda de fldei Dominic:e veritate 
subtractio? Unde et apo$tolic& memori: mez par- 
vitatis przdecessores , dominicis doctrinis instructi, 
ex quo novitatem hzreticam in Christi immaculatam 
Ecclesiam  Constantinopolitanz Écclesiz prasules 
introducere conabantur, nnnquam neglexerunt eos 
hortari, atque obsecrando commonere, ut a pravi 
dogmatis hzretico errore, saltem tacendo desiste- 
rent, ne ex hcc exordium dissidii in unitate Ecclesiz 
facereut, unam voluntatem, unamque operaticnem 
duarum naturarum asserentes in uno Domino nostro 
Jesu Christo : quod Ariani et Apol'ivariste, Euty- 
chianiste , Timotheani, Acephali, Theodosiani et 
Gaianit: , ct omüis omnino haereticus furor, sive 


Hlacpóc pou 100 6v o)pevoic ;» O0tv xai 0 papi; Tlao- G confundentium, seu dividentium Incarnationis Chri- 


e; 6 &mócrolo; t&v iÜvàv Uroppiyücxes xal Mgec 
CA sl. xai fuii; 5 oy7&kog i& o0pkvoU tüoyyt)iancot 
Upiv, t«p' 0 tücy,€t00 puDa. 0piv, &vdUtgx Fato.) Onov 
TOoixUtQ drüxtizot Toti) xolagtog toi; otpt^)oUcty, 9 
' TapacuoréAGci vá) &inÜn«v, mOg OUx £GTt q&UxtÉG Y) 
vrtb«iptgig &mó vüge GixDuag vüg A:gTOTUCOG T:0TEO6 ; 
"OÓtv xa! ol vüg &noctihwüe uyüpn; o! mpomyncapsvot 
Tíóv dpi» pstptóTwt& rais Ütcmottmig Oi «oxoDlatc 
x«znpticpuávot, £botou x«rozouüx) aipstuxv tlg cüy 
v)U Xpurto0 Cpoe» 'Exziocixw ol mpó:Bpot vüg iv 
KeyctayttyovTÓOMt Exxhngia; siceeytiv émtytipouy , 
o)0énott Xuílncaw tojrovg mpotpéjecÓat, x«l. mapa- 
xa)ouvtig UTOouvücat, (yx &ró v0U quuou Obyuarog 
TÉ: aipstonig T)kvng xk» Guenüvttg &roctüT vta , 
Mure ix ToUTOU Tpooiutoy Ox opiauo2 dy 7f évoctt 
T2; "Exxkogüx; TOtjcOoct, Ev ÜDnue, x«i piu» tvip- 
qua» v&y Ovo gUctor OuxGrGatodptvot dv t» évl. Kupio 
Xp6w 'Imgo) Xpuwco ' ortp xxi ol Aptuxyol , x«i oi 
'Ano))uvapu cal, xai o£ Evtux veviartal, x«l oi TipsÜtovol, 
x«i o! 'AxígoDot, o: O:00o0«xvol, xal oi l'aicvitat, xal 
mAO4 TGytEÀog QG'pttirx MAXUL, Y) TE TOV CU AEOVTO, 
5 tt tà Otxiposvtoy 10 puc tüpiy «f; 'EvavyÜpumücue 
t0U XpigvoU iOi0ue«v. $vyz£ovrt; piv tác &yiae 'Evav- 
6po7t9e 6 pMuogiüpuv, x«D0 cà; Üiotnvoz x«i cüc 
év)pozórntog toU XpurcoU £y a)tóy [L., eoro0], Go ntp 
évoc, ÜDpa, x«i ivépytixv ponente €ycv 9o- 
wttz0Ugt. Aratpooytsg O6 cy» &y&pirT.» 6voz0, Tàg 
$20 gíctu, &g t:veq có» Xorüpa Éytuv imt m02- 


sti mysterium, docuit. Confundentes quidem sancte 
Incarnationis mysterium , eo quod deitatis et huma- 
nitatis Christi unam naturam dicant, unam eum, 
sicut unius, voluntatem et operationem personalem 
habere contendunt. Dividentes autem inseparabilem 
unitionem duas naturas, quas Salvatorem babere 
cognoscunt, non per unitionem, qu: secundum sub- 
sistentiam facia cognoscitur, uniunt: sed blasphe- 
mantes, per affectum voluntatis, tanquam duas sub- 
sistentias, id est, duos quosdam, per concordiam 
jungunt. Porro apostolica Christi Ecclesia, spiritalis 
mater a Deo fundati vestri imperii, et unum Doni- 
num nostrum Jesum Christum confitetur ex duabus 
et in duabus existentem naturis, et duas ejus natu- 
ras, divinam scilicet et humanam, etiam post inse- 
parabilem unitionem inconfusas, in eo esse defendit, 
et ex proprietatibus naturalibus unamquamque lia- 
rum Christi naturarum perfectam esse cognoscit, 
et quidquid ad proprietates naturaru:n pertinet, dupli- 
cia omnia confitetur, quia ipse idem Dominus noster 
Jesus Cliristus, et Deus perfectus est, et homo per- 
fectus est, et ex duabus, et in duabus naturis : et 
post admirabilem Incarnationem existens, nec deitas 
ejus sine liumanitate, nec humanitas ejus sine deitate 
potest intelligi. Consequenter itaque, juxia regulam 
sancix catholice atque opostolicie Cliristi Ecclesie, 
duas etiam naturales voluntates in eo, et duas naturales 
operationes esse confitetur et praedicat. Nam si per- 


1175 


EPISTOLAE. 


4171 


sonalem quisquam intelligat voluntatem , dum tres A at, ouxl xa £yogty, xit xaO. oróatagt) Qtvonévn 


persoo2 in sancta Trinitate dicuntur, necesse est, 
ut et tres voluntstes personales, ei ires personales 
operationes ( quod absurdum est et nimis profanum) 
dicerentur. Sin autem, quod fidei Christianz veritas 
continet, naturalis voluntas est , ubi una baec natura 
dicitur sanctze et inseparabilis Trinitatis, consequen- 
ter et una. naturalis voluntas, et una naturalis ope- 
ratio intelligenda est. Ubi vero in una persona Do- 
mini nostri Jesu Chrisii mediatoris Dei et hominum, 
duas naturas (id est, divinam et humanam) confite- 
mur, in quibus et post admirabilem adunstionem 
consistit, sicut duas unius ejusdemque naturas , ita 
et duas naturales voluntates, duasque naturales ope- 
rationes ejus regulariter confitemur. Ut autem hu- 


q»opüsat, évouctv' d)xx  DiaagnpgoDvrig, xaxa. at- 
ct Ürato; cg Ovo Umoccaoti;, rouríctt ÓU0 ttv 
xaÜ' óuóvouxy — CuvamcovGt. 


Totyapouv X) dmocto)uxn 
t0U XpigtoU "Exxhncix 5 TwtuuatUe) pxtnp Too Gi0o- 
Ürps)tcorou Dj.» xpktove xai (va. KÜptoy iuGv Inaouv 


.Xpurvóv Opoloyti ix ÓUo, xai iv O00 Un&pzovta qU- 


050i, x«l 000 a)roU tàg «Oct, Tiv Üsixv. ÓnYovott, 
xai évÜpomivn» , xal pi&tà ü» &ycopurvo» Cvecty 
&cvyxotoc iy aütà. slvai Sidánxti, xol ix v6» quat- 
x&w |ó:o0vütev uix» ixactny aür&v tV ToU XpurroU 
gücsow t&)ixv &iyau imcycyoGxt, — xal irt. Ojmort 
&vüxtt mpóg ràg lÓitntag TOV gUctuv, màyra Oum) 
ópoloysi, 0rt «Ut Ó Küptr "pv 'lgcoUg Xptwcóc 
x«l O4); TÜ(g dott xal GVÜrero; cO, dott, xai 


jus veridicz:e confessionis intelligentia ex Veteris B ix 3o xol iv 3)o gücsgi, xui park và» Ünvuactüv 


Novique Testamenti a Deo inspirata doctrina, pie- 
tatis vestra mentibus clareat (plus enim et in- 
comparabilitet vestra poterit clementia sensum san- 
etarum Scripturarum penetrare, quam nostra pusil- 
litas verbis defluentibus explanare), ipse Dominus 
noster Jesus Christus , qui verus et perfectus Deus, 
verus et perleetus homo est, in sacris suis Evauge- 
lis protesiatur in aliquibus humana, in aliquibus 
divina, et simul utraque in aliis de se patefaciens, 
ut se verum Deum , verumque hominein credere ac 
predicare fideles suos instrueret. Orat quidem ad 
Patrem ut homo, ut calicem passionis transageret, 
quia in eo nostr» humanitatis natura absque solo 
peccato perfecta est: Parier, inquiens, si possibile 
esl, transeat a me caliz iste; verumtamen non sicul ego 
tolo, sed sicut tu vis (Matth, xxvi). Ei in alio loco : 
Non mea voluntas, sed iua fiat (Marc. xu; Luc. 
XXil). Cujus testimonii sensum 8i a sanctis el proba- 
bMibus Patribus explanatum , cognoscere cupimus, 
et, quid r&ea. voluntas, quid (ua significet, veraciter 
intelligere, beatus Ambrosius in secundo libro ad 
beats memoria Gratianum Augustum bis verbis de 
hoc loco nos intelligere commonet, inquiens : « Susci- 
pit érgo voluntatem meam, suscipit tristitiam meam, 
confidenter tristitiam nomino, quia crucem praedico, 
mea est voluntas, quam suam dixit, quia ut homo 
suscepit tristitiam meam, ut bomo locutus est, et 
ideo ait: Non, sicut ego volo , sed sicul tu vis. Mea 
et tristitia, quam meo suscepit affectu. (Ambr.sius. 


lib. n, c. 5, de Fide, ad Gratianum). ». Ecce claret, U 


piissimi principum, quod hic sanctus Pater, verbuni 
ipsum quod Dominus oraus protulit : Non quod ego 
volo, ad humanitatem ejus. pertinere consignat, per 
quam et obediens secundum doctrinam beati Pauli, 
apostoli gentium, dicitur usque ad mortem, mortem 
autem crucis (Philip. n). Unde et obediens paren- 
tibus intimatur (Luc. 1), quandoquidem obedientiam 
ejus?voluntarium non secundum divinitatem , qua 
omuium dominatur, pium est intelligere, sed secun- 
dum humanitatem, qua spónte se parentibus subdi- 
dit. Quod et sanctus Lucas evangelista similiter 
commemorat, cundem. Dominum nostrum — Jesurh 


Christum secundum humanitatem. — orautem ad DPa-- 


'Evyx/Üpomnso ónépgov, ojrt X Ütórng aUro) xwpic 
T&c cÜpemórnroc, oor xj &Üponótue adtoU xwplg cüc 
Ütórnrog OUvarat voriÜai.  "Axolo)Umg rov»  mpóg 
vÓv x«vovx Tüe Gyivc xaÜoluüc xal &meoctoluxüe ToU 
XpurtoU 'Exx)nci«g xal Ó0o gucuxk Oshipata iv novo, 
xxl Ó0o guau; iwtpytiag stvaa. üpoAoytt, xal. xnpic- 
ttt. "Édy yáp vi6 mporonoy voran v0 Ütnue. ly oco 
tpi« mpócwma b» ví &yi« TpuxÓt Myoyton, &veyxaióv 
dart», (ya. xal tpix mpocwrixà Ürhüpgata, x«l vptic 
vpogdwrxal ivípytuu, omsp &)jóxoto» doti xol May 
Éé£63ov, Jay Oncwvtos. "Ensi [L , Ei 3i], on:p 9 à- 
Ótix cic Xpurtucuxerátne migttoc Ttpi yt, quauxóy 
T0 ÜÜxnpa det, óxov pix gócig Mystzt thc &yiac 
xal àypepie rou Tpuxdo;, &kxolodüngc xxl i» quaixóv Di- 


C )»ua. xal ui qucta) dvépytix vosicat. "Hyxa d. iv 


và £l mporóre ToU Kufiov rnp&v 'IncoU XpuwroU , 
oU ptcírou Orou xai &vÜpomev ÓU0 quet, vovticti 
Ti» Ürixv xal c» GXpuniv Opoloyovpt» , iv a 
xal ustà Tí» Ünvuaeti» (vog itápyti. KoÓoz 9:0 
toU ívóg xai voU autoU tàc gücti, obto x«l Ojo 
gvauux Üchüpava, xai Óvo guctxác eXroU tác lvtpytiac 
xavovuxg OuoloyoUpsv.  "lvx Óà taUtne tüc nÜouc 
OJ.o)oylae; Y) vonctg ix tüc TtaxÀ«ixe x«l Koivüg Au 
Orxne X) Gsorvtvo cog Oda xol [ L., éx vic. tv 7 Ta- 
Ae xad Katvü AuDü-n Otofwtó7to) — OiónoxaMa | 
t«ig évvoigig vü; Qpatípac «üctÓtiug pavü' m)iov vy&p 
xxl &cvyxpirteg X») Üpat/px qUcYÜponin Ouvücttot 
Ti» Évvotxy ty Gio» Tlpopov üntbtpyacaatDo, nnsp 
» dApuripa Gpixpórnc psvctoig pupast capnvicat 
aUróg à Küptoc Xj» 'Inzoüg Xpidrog , 6g à)xBwó; 
xal vésto; Org, doÜnc x«l cÉioe — GvÜperóc 
icto, bv coi; itpoi; «)toU Ej«yythoi mpocuaptu- 
perat Ey. cut 1& &Üporria, £y ct0t x Üsia, xol &pa 
ix&vtpa év G))oig Ttpi aütoU guvsp& rotodpavoc" óa e 
&)t0» à&)nfn Gro» xal nOn dyÜpcoro» fuctsutty xai 
xnpoTttty TODQ TcTOU; GUro0 xaTuprign. Tipooto- 
xitat 00» mpó; Tóv llarípa ce &vÜpwmoz, iv« vó mo- 
Táotow t^0 móÜ.ue Tapeyé&yn, Ott Ev «Ur Tü; Xpt- 
tíoag &vVÜpemóturog X goci; xwplce nove &uaptiag 
TD)sia ioci* « Ilactp, g&axov, € duvatóv dictt, mapii- 
Óíro A&m'iuoU vÓ Torüpiow TOoUto " T)Xdw ovx og i70 


0o, d oc e) 0D. 9 Kal dy aQQ' «€ Mr rà ipày 


ÜDzpx, 4 c) cv tvícÓn. » "Havwo; paprupixe 


1275 


S. AGATIIONIS PAP,£ 


1176 


tà» Éyv0tx) láy Ax vÀv Glo xal byxpirov Tlacépoy À trem. introducens , et 3sserens : Paler, si possi- 


caenvaÜsicay  breysivat émiDuudptv, xal xi TO iuóov 
ODnpa, vi Tó cóv enpaivn, tó &AnÜlg voncot, 0 ua- 
«xptoe "Au6pocto; iv và Ütvríépo Ocoy» mpog có» tüg 
&oo56o00c pvüpne Dlpatuxvóv TOv DacOdx cojroig col; 
püuaci m&pl TOU tóTOU OUtoU Tg votiy Umopt- 
pyucxtt exaxov' Aéystat Toiv c3» Dovincts civ 
iuiv, Óiyito« 10 ccvyvóv: Üapców "yap óvouate cru- 
q»otnta, £rud6 xopócco ct«upoy. 'Enóv 9 Tovuto tO 
BoXnuo, ómtp tOww Dueytw inciüimip dc &yÜporroc 
tà Tüe ipü; aruyvorntoe (Q)aÓ6tw, dc GYÜpomog xal 
i)c)nctv. Kai. 0& voUto guai € Ovx, óc byà 0D, 
à) de a) 6n.» 'Epà y&p deve X) etuTvOTnG, lv 
xat éu5zv usos &RveOEEuro* 1doó gaivstat,  coctÓÉ- 
ct«tot Dac Oiov, óc« ivtaU0a. Ó &vwo; Tlatup vó püua 
v0UT0., Ontp Ó K-pic mpoctuxÓpsvog mpomyayt, vó' 
O2, dc i70 DD, npo; có» &Üpenotata «Üto0 &váj- 
xtty iris; pocyi;tc, xa0 dv xal ómáüxooz; x«t& Tàü» Ót- 
$acxoXM«» to) paxxpiov Ilaólou coU d&ToctOlou TOV 
iÜvàv Mygstat páxpt Üxvavou, Ücxvacou Od ctavpoU. 
"O9r» xai ÜOrotagcpsvog Toig *^vtüct ve[üttcat. 
Ojcs [L., xal md)i] o9» cv Umaxon» «roD «ví» íxoU- 
cioy x«tà cn» Ürotuta, "tig m&vtov  ÓtcrOltL , eo- 
ci6íc doti. votiv, &)& xarà ví»  GÜpurótnta, OU 
$e éxoucieg Toig yowtüct» üÜrttéyu. "Omip xai Ó 
&Je Aouxág 0 tÜuyyt)umrüe  Opoiog —pynpovtütt , 
toy aütóv KÜpiuow Xu» "Incouy Xpurtóv xaT&k t4» &v- 
Üpótnta mpogtuxopivoy mpóg tv llatípa tigóyyo, 
xl Qux6sÜotodpavos" € Iatep, &i Ovvetov dott, maptà- 
6íreo &m' ipo tÓ morüptov toUto* miny p 10 dpày Oc- 
npa, &)& 10 có» quía0n. » " Ovrtyx vónoy Ó ToU X ota coU 
ópoleyntüs 'AU«v&cto; 0 &pyuptoc vüc 'AXeS. Exi). iv 
t Àóye tQ xxrX "AmoDtvepiw To) «ipstuxoU Tipi tre 
TpiáOoc xai tà; '"EvaYÜporríctoc, x«l voU Ovixsü &pilpo? 
ürcatcóptvoc obce gagnvlste Kal orav Aéym € Tlactp, ei 
Ovvatóv, 1Ó TOtüptov toUro rapt)OEvo min» px TÓ (aov 
Ünu« yévncat, c))à xà aov. 9 Kal rav € Tó. mvtÜpa 
t o00vpov, 3j 00 cap &a0tvüc^ » dvo. Ürkipata bvcau0a 
O:ixvuat, tà. piv &vbporriyov, Onsp laxl tic capxoc, tO 
Gi Osixóv. Tàó yàp dAvÜporiwo», ÓtX t?w &cÜCvwttav cài 
c«pxóg mapatrtirut v0  vaÜog và di Okixóv coroU 
mpoUuuoy* QoTwwog Gagnytixg ti cOxÜtattpoy Ovvatat 
qvepuÜswar; óc yap o)« iv mito Ojo Üruipata, 
tovttG tt Ütioy xai. ayÜpoomwoy murt&g Ércyvoo0dgovrat, 
iv $ ÓU0 gocti; x«i pac& tí» &yopuotoy Evegty Guyo- 
Que  xopüypat( xnportovraut; Kal "lokvyng yàp, Or 
éri t0 ctzÜo; toU Kupiou &vímtct», 0 Gy«mntóg pa- 
Üntig vv «ütXV T&ptoy5» ToUtotg GCa&nvüyst TOig pu- 
pact* € "Orc xara6i6nxa ix toU oupavoU, ox, tva TroLG 
T6 Üilopa v0 ipóv, &))x v6 ÜDmua voO Tpjavrog pas 
l«tpog. ?» Kai f&Aty" € roUtÓ ko tt v0 ÜDua 100 mép- 
Yawtóg pt, tvx mv, O Otüuxé ut, px  &mo)éco di 
«UroU tt, QU' &vacctücc «vtó bv tf taxótn "pipa. ) 
'De«üreg tóy «UT0» Koptoy sigoytt ust c6» "lovdaiow 
Ouuyüpsvos, xal Myoyra prr T» Óomav' € Ort o9 
(ntà tó Ü)nux T0 $dpóv, dà r0 Ünpux ro0 mípu- 
V«vro; ps Tlarpó;.  Ovttvoc Ütiou Aoyou cO» cxo«óv 
6 pax&ptog AUjougtivoz 0 lox oraroc Olbaoxo)og oot» 
xarà Mezigo, (L., Mabuxoy] 100 "AptixvoU. gpotit, xai 


bile cel, transeat a. me calix ie, verumtamen non 
mea roluntas, sed (tna. fiat (Luc. xxn). Quem locum 
confessor Christi Athanasius antistes Alexandriam 
Ecclesiz, in libro adversus Apollinarium hazereticum 
de Tiinitate et Incaruatione, etlam duali namero 
comprehendeus sic explai.at ; et quando dieit : Pe- 
ler, si possibile est, transeat a. me caliz iste, et. tamen 


. non mea, sed (ua voluntas fiat (Matth. xxvi); et ite- 


rum : Spiritus promptus, caro autem infirma ; doss 
voluntates hic ostendit, et unam quidem humanam, 
que est carnis, aliam autem divinam. Quoniam ho- 
mana propter infirmitatem carnis refugiebat passio- 
nem, divina autem ejus prompta ; qua explanatione 
quid verius poterit [potes] intimari? Quomodo enim 


B non in eo dus voluntates , id e:t, divina et hbumaus 


fideliter agnoscuntur, in quo du:? naturz etiam post 
inseparabilem adunationem synodali praeconio prae- 
dicantur ? Nam et Joannes, qui super pectus Domiai 
recubuit, dilectus discipulus, eamdem continentiam 
his explanat verbis : Quia descendi de celo, ut non 
faciam voluntatem meam , sed voluntatem ejus qui mi- 
sit me, Patris (Joan. xn, xxu). Et iterum : Hec es 
voluntas ejus qui me misit , uL omne quod dedit mihi, 
non perdum ex eo quidquam, sed ut resuscitem illud 
in novissimo die (Joan. vi). ltem eumdem Dominam 
introducit cum Judzis disputantem , atque dicentem 
inler c:etera : Quia non quero voluntatem meam, sed 
voluntatem ejus qui misit me (1bid.). Cujus divini 
sermonis intentum beatus Augustinus prazestantissi- 
mus doctor ita adversum Maximinum Arianuin dis- 
serit, et dicit (Lib. m, cap. 20) : « Ubi autem dixit 
Filius Patri : Verum non quod ego volo, sed quod ta 
vis, quid te adjuvat, quod tua verba subjungis , et 
dicis : Ostendit vere suam voluntatem subjectam suo 
genitori, quasi nos negemus hominis voluntatem 
voluntati Dei esse debere subjectam? Nam ex natura 
hominis hoc dixisse Dominum, cito videt, qui locum 
ipsum sancti Evangelii paulo atteutius intuetur. [hi 
enim dixit: Tristis est anima mea usque ad meriem 
(Math. xxvi). Nunquid ex natura unici Verbi possit 
hoc dici? Sed homo, qui putas gemere naturam Spi- 
ritus sancli, cur non etiam naturam Verbi Dei uui- 
geniti tristem dicas esse potuisse? llle tamen ne quid 
tale diceretur, non ait : Tristis sum ; quamvis etiam 
si hoc dixi-set , non nisi ex natura hominis opor- 
 tuissel intelligi : sed ait: Tristis est anima mea, 
quam sicut bomo utique habebat bumanam, quan- 
quam et in lioc quod ait: Non quod ego volo, aliud 
se ostendit voluisse, quam Pater, quod nisi bumano 
corde non posset, cum infirmitatem nostram in suum 
non divinum, sed humanum transf(iguraret affectum. 
Homine quippe non assumpto, nullo modo Patri di- 
ceret unicum Veibum : Non quod ego wolo. Nun- 
quam enim posset immutabilis illa natura quidquam 
aliud velle, quam Pater. flzc si distingueretis, Aria- 
ni , hieretici non essetis. » Per quam disputaiiouem 
bic venerabilis Pater demonstrat, quia et cum dicit 
Domiuus, suam, humanitatis suae signilicat volunta. 


171 


EPISTOL EF. 


1178 


tem ; et eum dicil non facere vo'untatem suam , ad- À Jéyec "Orou. 8i ary 6 ioc cà Tarpi « Tay o)x, üntp 


monet nos, non nostram quzrere principaliter vo- 
luntatein, sed per obedientiam, nostrain voluntatem 
divinse subjicere voluntati. Unde patefacit quia et 
humanam habuit voluntatem , per quam obediit Pa- 
tri, et immaculatam ab omni peccato eamdem hu- 
manam voluntatem , ulpote verus Deus ei homo, 
banc in semetipso habuit [habuit et probavit]. Quod 
et sanctus Ambrosius in explanatione sancti Luce 
evangelisue sie disserit (Lib. xix, sup. Luc. xxu): 
Suam, sd hominem retulit; Patris, ad divinitatem. 
Voluntas enim hominis, temporalis; voluntas divinita- 
tis :eterna. Haecspiritalis Pater commemorans, astruit 
qualem voluntatem ex zterno cum Patre et Spiritu 
sancto Filius eommunem naturaliter habet, qualemve 
temporaliter per assumptom humanitatem idem ipse 
in «ua persona suscepit. Quod et apostolicze^memo- 
riz sanctus Leo inepistola ad Leonem Augustum ex- 
planat, unicuique forms, id est na'urz, que in Chri- 
slo sunt, discreta consideratione, quz in Scripturis 
de eo referuntur, assignans ; et hoc, quod suam Domi- 
nus dixit voluntatem, ad humanitatem ejus pertinere 
demonstrans, sic dicit: Secundum quidem formam 
servi, non venit facere voluntatem suam, sed ejus 
qui misit eum. Ecce enim hic apostolicus Pater, ad 
formam servi eumdem Domini nostri sermenem con- 
grue nos docuit intelligere. Preterea : quomodo jie 
poterunt intelligi diversa super hoc sanctarum te-ti- 
monia Scripturarum, qux nune quidem ex natura 
humanitatis, nunc autem ex divinitate unius ejus- 
deumque Domini nostri Jesu Christi veri Dei et ho- 
minis astruuntor ? et modo Scriptura commemorat : 
Omnia quecunque voluit Dominus, fecit in celo et in 
terra (Psal. cxxxiv). Itemque: Sicut. Pater. suscitat 
mortuos ei vivificat, sic et Filius quos vult vivifical 
(Joan. v). Et leproso dicit: Volo, mundare (Math. 
vii). Et : Nemo polest cognoscere Patrem, nisi Filius, 
et cui voluerit Filius revelare. Itemque quaedam de 
humana ejus voluntate, Evangelii sacr.men:a com- 
memorant, cum dicunt eum suyer mare ambulantem 
(Matth. xiv) velle, ut vere bominem, suos transire 
discipulos. Et dum cum discipulis per Galilzam 
wansiret, noluit ut aliquis cogno:ceret. Et ut homo 
dicit : Meus cibus est, ut. [uciam voluntatem ejus qui 
me misit. Ei nolebat per Judeam ambulare, quia quc- 
rebani eum Judei interficere (Joan. w, vi). Et iterum: 
Surgens venit in partes Tyri, e ingressus in domum, 
noluit aliquem scire, el non potuit latere (Marc. vii) : 
Ergone ille omnium conditor ac redemptor, de quo 
dicitur : Omnia que voluit. Dominus, fecit in colo et 
in terra. (Psal. cxxxiv) ; cujus velle hoc est, quod 
posse ; cujus nutui coelestes cum teirore deserviunt 
potestates, in terris latere volens, non potuit, qui 
per divinam majestatem ex atecno cum Paire. in 
coelestibus dominatur arcanis, et in manu ejus fines 
terra sunt, nisi hoc ad humanam ejus voluntatem, 
quam temporaliter diguatus est assumere, redigatur? 


Quante ergo errore, talia non discernens, involvitur, 


ut dicat una eademque voluntate et omnia in cce!o 


by) 0D), à Onep c) ODsu » ci coc fonti, óvt cà 
c pápata ómoÓdsu, x«l Ang "EÓtdity. OnBac có 
ijtv Ümpa vjrorttoypivoy 1Q iio ytvvitopi, ds à» 
sl Xptic xpvoipsÓx và Üiwua toU &vÜpo*ou rà ToU 
Gtoo Or)ópzrt OptÜsty eat. omottcoyu£voy ; wal yàp 
ix vüc gUctoc ToU cYÜpomou oUto tipnxívut vbv 
Kupiy T&yÉog Üsoptt, Ogtt; sig tÓ» Tórov q)t^U 
ToU &yiov Euaeyytiou puxp& Tpoctyécrtpow ümimxó- 
Vet. "Exei 9p eire? € Iepüvuróc docto à jvxx pov fo 
Gevitov.) Mitt ix tfi; qo0toc vou MovoytvoUc Ovyict- 
tat ToUto )íytafo: ; 'AXY avÜperrt, 00ctg voulzt'c ac&- 
vattty tiv guct» toU Tlysupatog ToU Gyiov, Qà tí p 
xal tí» y0Gt» v00 G:00 Acyou TtpÜvTov stvat eUmorc 
02vacÜnt ; IlXàv adróg, puxmec tt tot0tov )£yÓtin, 
o)x £9n' HiipÜumóg siut, t0 xai à pita ti xol 
toUTo tipxx, oDxyi p dix tüc góctec toU &vfporov 
dypiv» vosiaÜut, x ucc €CIlepüunóc dove 3 vy 
pov,» fv óg &vÜpuroc Tüvtoc tiy ty &vÜpemivnv , el 
xxi và uéjicta xal (v voóto 0 gnow* (Ox ortp yo 
0.9,» 0220 iavtàv Otixvosi ÜDaw rap 10v. Tlacípa, 
ómep db px cü &vÜponiym xapOix ox xOUvuto , Óno- 
«X» [fo.  ómóre] tx» Xpitipay &oOtvtuxo eic viv. (Guy 
oüyl cü» Oti, &)X cuv éÜpemivmv petag y nuaciaat 
[fa., parto x np ree ] Ouhsacy. 'Av0ponou Onkaón pi 
mpociny8ivto;, ovOmp&c tQ Tlavpi simt» &v Ó povo- 
95:3ic A&yoc* €O2x, Onep (jo 0D. » Ox0Erott 2p di- 
v«ro X rprmcog ixtiyn quie Ti mort [rspoy Duty 
map& có» Tlarépa. Taüra sl Qua vate, "Aptixvol , 
aiptrxol oux  Üe«cÓs. AC o Du uienc 0 as6àmpuoc 
oUvoc llarüp &moütixvuct», OTi wXwixx Xéytt Ó Rupte 
"1dàuv , cüc &YÜporótnrog «)roU copaivtt vó. ÜDnpa* 
xul ótt Àé4tt px Touiy vÓ Üfnpa và favToU, Umo- 
puuyümxtt Quac o0xl có duértpoy mperoróroc Unttiy 
6npa, dx Oi )maxoünc 16 du£cttov Ol)mpo «à Orio 
Ütiupatt omor&cctt. "OÓtv gavepomout, Ort xxl tà 
&fpórtoy Foxs 0Dnuz, xa0' ó ómüxovct TÀ Tlacpi, 
xai &jup.ov &mó m&cn; &paprlug v0 «uro évUpLomtvoy 
Opa, &ct 05 Otóg AÀnÜuc x«l &vÜperoc, touto iv 
diavvà loxs xol &niüttv. "Onsp xal 0 &ytoc 'Ap6po- 
Cioc Gagnvtoy Tóv yo» Aovx&y Ty &Uoyytiuacis 
ojte ptt Tó "Iàrv. «toU t$ riv GyÜpuro) &vó- 
ywyt, To toU larpóg sig TX» Ótótnta. TÓ y&p dv0po- 
mto npa mpócxeipos, T0 ÜDxpa Tüg Ütituros, 


p ^ev. Te)ra Ó Twtupgatué Tlavüp UTOpUAVrIT XO 


xcraprüttt, ómoiow Üinue l5 &idiow cov v» lletpi xal 
và llwüuatt TQ &yio quce xowóy Ó Yióg £y, 
xal moiíow xpawxég Óux Tüc TpocingÜtione &vÜpeno- 
Tuto Ó &ürü; iv TÀ iÜim mpocone &vOaÓtv. "Ortp 
x«i 0 Tü; &mogrox"?e nvüpne «yg Ato» d» c) (m 
ero)j ti Tpóc Aéovta t0» DacOía cagnwt p 
éx&ctn qkopgü, tovrígtt uci, à Tt& &lcww 6v vÓ 
Xpurto, GxomQ Otixptuívo, «rtp iv vai; lpagaic 
Tipi «uroU &vagípovrat, gawtpoy [pocvíge, , fal 
ToUTo , Orto ito Üi)npx 0 Kopie timt, mpg tiv 
é&yÜpiotórnra xUroU &vüxtty Ottxvóoy oíto uci Kat 
tüv popgü» toU OoUlou o)x 10s Toujcat T0 Ü)npe 
v0 íavto0, d))à ToU m£pjavvoc «oTov. Ido) ép iv- 


. ftaU)a Ó &moctolxóe ll«rüp  mpóg tà» roO oU)ov 


1176 


S. AGATIIONIS PAP.E 


1189 


poti» viv «ot)v toU Kupiov Aoyoy &pucdieg np&c À elin terra, qua voluit, Domihum posse, et eadem 


iBidaEt vosiv. TlooctxitGUrotg, Omog £UctÓG; [L. «66 
&v c9os6é] üuvcÜct vosia Det ai Dukpopo Eri roUte 
vGy &yüsw TpapAv uzprupiat , & voa [L. ot ccc] 
moti piv ix tü; gUctoc tü; &YÜpemócutoc, mori Oi 
ix vüe Üdac vo) ívóg xxl toU aíroU Kupiou nuów 
"IacU XpttoU ToU &XcÓwoo O07 x«l &vÜpomov xa- 
t«mavátovtat [rapáyovrai] ; xal ort [émi t00 mrapóvcoc] 
ulv 4 T pagi uvnuovtutc € Ilayza oca nfAogty à KÜptoz, 
lroinaty Üy tà oopuvi xai lv c8 y.» 'Qaadtoc* t orte 
à nachp éysiptc obe vaxpooc x«i Quoroui, o2co xai 
0 Ylóg o9; 0ilut, Ceoroui.) Kal t Jump Aégte €8o, 
xaufupiaUnti. 9 K«i* « OU!slg Oovatat yvvot. rà Tlacé£pe, 
ei. pj Ó Yióc, xal e vot Ost 0 Yiàg &roxo via. » 
'fgaóte; Ttv& Ttpi toU. &yÜpcnivou aUro0 Üt)xuaroc 


iterum voluntate in doma.vili volentem latere non 
posse, secundum evangelica testimonia !*. Sed si ad 
d spensalionem humanitas ejus, per quam bhumili- 
tatem nosiram assumpsit, redigitur, omnia quzcun- 
que divina ejus majestate minora sunt, ad humani- 
t t&im. ipsius pertinere cognoscuntur, quam perfecte 
suscepit absque ullo peccato, ut banc etiam perfecte 
salvaret. Quod enim ab eo non susceptum est, nec 
salvatum secundum quod nos constantissimus prz- 
dicator veritatis Gregorius Nazianzenus praesul insti- 
tuit (4n epist, 4 ad Cledoniwn). Itaque ^i. ab eo bu- 
mana voluntas, sicut et natura, suscepta est, et sal- 
vata est, ct quod: a susceptore salvatum est, noo ei 
poterat esse contrarium. Nihil enim sibi contrarium 


toU  Ejeyythou vT& qvGtüpux  pynuovtUOUGt) , vvixa B Creator omnium condidit, vel per mysterium in- 


Myovcto «oto» ini vüg Üe)accug; Tipirotoovra ÜBaty 
&; &)nÜog &VÜpemov to?e iOiove mstpkaet [L. rcp&cot] 
paf9urag. Wai dv và OupyscÜci «)ró» Óià vg  l'&Ja- 
)«ix; git tÀ» pofnrGy, ovx nrw, ya tt; yv&. Rol 
exe &vÜpenoc Xytc € 'Euóv fp&pa latu, tvyx vou «à 
02xnpga too míuj«vroc pi. Kal o)üx vns $ik cune 
"lovóaixg m&ocmacácat, ott ijütov? «Uto» ot 'lovOniot 
&roxcityat. » Kal. Dav" CEyspÜsig 0r» eig và. psÜopux 
Tópou, xai &iesAÜQw si ox» oox vÓD cwe gvovat, 
xul oüx xOvvüÜa AzÜtiv. ? M3) oov avrOc 0 Ünptovpyóe 
ty fávtoy xxi Jvzportus, fpi o0 £tputou* € lldvr& 00q 
z0Dxct» 0 Küptg, imoinctv dv vo o5pxve x«i iv tü 
TÀ. ? vUctvog và ÜDaty voUxó /aroy Ortp. Oovatos |órep 
16 ÓvvacÓm]* obrwvog Trà wüpe«tt «l o0p&vuna. Üvy- 
pi'$ GUv qü6o Jarptiouct, JaUsiy irl vyüz Oro) oUx 
YóuvüUn; 0 xarà rà» Üsiaw pago)ecuyny iE &iüiov aov 
t& llarp! dv voi; o)pavoig &moppütogc Oug molo, xel 
(v 1j xtpi ao:00 Tà Tipata tüg Uc; ti uà tuUTO 
Tpóg tó &y)püni0» «UroU Ünpa, Omtp xy pewxoc »a- 
tn;egt mpo0laÓ:iw, ümavaóo0in; llócn oU T&vg 
€puxshutat Ó TX Touxüta MÀ Ouxpivov , iva sir, 
i xal cà e)rQ Üspart xal mávta d» TÀ o0puwi 
x&l iv vh n, &mtp x/Dnct, vóv Küpiv» OUvaoUct, 
xai t€ aüro mé)» Über (v obxo t)ttai ÜDov- 
tx asi» px OóvacÜot x«:à v&g tÜcyjt)wàg pap- 
tupi&c; 'AJXY bcv mpüg 9 olxovogixv Tüc &vOporró- 
Tuto; &UroU, xaÜ z» tà rartwóv dpüw» TpocihuÓty, 
&rodo'ü, m&vra v& ne Ütiac; «ütoU  ptye)ocUvng 
XAartopéveh mpó; cà»  dYÜpemórnta «UtOU  &kvüxtty 
f*epütta, 5» trades mpocü.aÓs yepi; vwoc &pap- 
tiac, (vk TaÓrm» xai ciloc cogn. Tó yàp rap' 
«UToU p mpocny0iv o00à cóttzai, xaffóg Yu 0 
CuctatruÓ; ríe AnUtlac xüpuz Tpnyóptec ó NetuvtoU 
mpütÜpog ioeOíacs. Toryapquv sl; tà map «)roU &y- 
Opwrivoy | L., ei m«p' eóvoU. t6 àviportov ] 00xp«, 
xaÜonc 9» qücig, mpoctiigÜn, x«l icóUn, xal ómnsp 
fap *oÀ mpoglaCepévou iain, oUx dOüveto «ivat 
«Jtà iv«vriov. O90iv yàp dvavrlov éxutQ 0 Anpiovpyos 
T&v» Olew Pxrwtv, 5 Oi o0 puctnpios Tüc "Évav- 
Üpexmücseg  mpocéia«6s. Kol à eAueOó; Aa6id «à 
Tpocerto» oU Kupio) Zpov 'IncoU iv Yopoig sicá- 
qd?" TpouxuvUtt (€ ToU Toujcat 10 ÜD) nua cov, 0 Oso 
07, 3607)x0nv. flan Utos: C'Exouciog 0000 cot.) Mütt 


C 


e 


carnationis assumpsit. Et hymnidicus David perso- 
nam Domini nostri Jesu Christi in Psalmis intre- 
ducens, pronuntiat : Ui faciam voluntatem tuam, Deus 
meus, volui (Psal. xxxix). lemque : Voluntarie sa- 
crificabo tibi (Psal. Li). Nunquid secundum deitatem 
alia est voluntas Patris, quam Filii |Filius], aut aliud 
vult Filius, quam Peter? Si igiiur unum volupt, et 
nulla est in sancta Trinitate differentia voluntatis, 
quomodo intelligendum est quod Propbeta de ejus 
persona testatur :. Ut faciam voluntatem (uem, Dess 
meus, volui (Psal. xxxix), nisi fideliter intelligatur 
de immaculata ejus humanitatis volunta'e dixisse? 
Unde et se3uitur : Legem tuam in medio cordis mei, 
Nullus enim est qui ambigat quod idem psalmus ia 
persona Christi a Propheta pradicatus est. Quod et 
apostolus Paulus in Epistola ad Philippenses, si fidem 
p'enam quisquam intendere velit, annuntiat, de eodem 
Domino nostro Jesu Christo sic inquiens: Qui cum 
in ferma Dei esset, non rapinam arbitratus est esse se 
equalem Deo ; sed semetipsum exinanivit, [ormam 
servi accipiens, in similitudinem hominum | factus, et 
habitu inventus ut homo ; humiliavit semetipsum, [actus 
obediens usque ad mortem, mortem autem crucis. Ecce 
hic verissimus praeco, et formarum (id est, nais- 
rarum) Christi differentiam docet, et obedientiam 
usque ad mortem humana form: prudenter assignat. 
Nam quis in tantum a luce veritatis abscessit, ut secum 
dum divinitatis suz voluntatem prxsumat dicere De- 
uinum nostrum Jesum Christum Patri obedisse, cai 
est aequalis in omnibus, et boc vult in oninibus et 
ipse quod Pater ? aut quis non intelligat obedientiam 
humana magis competere voluntati, in qua nullam 
habuit omnino peccatum. Nec diceretur obediems 
usque ad mortem, nisi humanam in se susciperet 
voluntatem, sicut animam rationalem, carnemque 
cum omnibus suis proprietatil:us humanatus assum- 
psit. Preterea, ut clareat vestre piissima benignk 
tati quod naturalis est humana voluntas, et qui vo- 
luntatem humanani in. Christo abnegat, absque solo 
peccato, eum nec habere humanam animam con&- 
tetur , veritatis prudentissimus preedicator beatus 
Augustinus in quinto volumine disputationis adversus 
Julianum Pelagianistam (Cap. 4^, 42 et seqq. ), 


^ 


EPISTOL.£. 


1189 


voluntas, his defloit verbis : Motus animi À xxr& viv Ürótuca. 730 levi 0i)naa ToU llatpog * mca 


t, sisi motus nature ? Animus enim sine 
ORM6 natura est; proinde voluntas motus cst 
quoniam mo!us$ est animi, Ecce per hujus 
issimi Patris definitionem, quid sit humana 
M fOnsiritum est quia animi motus est. 
| eodem : Veritas autem dicit, quamdiu est 
P ulla, a natura non potest separari : Et rursus 
m volumine : Et aliunde est voluntas, et esse 
moscitur : et si ejus origo quzrenda non est, 
0 quserenda nom est, quod voluntas aliunde 
» $6d quia manifestum est. unde eit. Ab illo 
t voluntas, cojus est voluntas : ab angelo 
veluatas angeli, ab bowine bominis, a. Deo 
; si eperatur Deus in bomine voluntatem 
id agit, ut oristur abillo bona voluntas, 
& voluntas. Et iterum : Cur ergo negas, in- 
wasis eculis res apertas, de natura hominis 
hominis voluntatem ? Itemque : Ipse aniini 
regente nuilo, voluntas est : quapropter hoc 
'e, voluntas existit de animi motu, quod vo- 
zisiit de voluntate. Et iterum : Itane vero, 
ex homine hominis voluntas non oritur , 
ae bonum opus Dei sit ? Postremo, potuit- 
Mere ia cor tuum, exoriri quidem hominis 
BE, Sed non de libero ejus arbitrio ? Dic 
de, si non de n»tura, id est, non de ipso 
! Quibus testimoniis cleret, unzmquamque 
juae hie spiritalis Pater dinumeravit naturas, 


8 Baturalem habere, et unicuique assignari C 


velentatem. Neque enim poterit angelica 
lvimam habere voluntatem aut. hbuma..am, 
MEABA nalüra voluntatem Dei, vel angeli : 
» alterius, quam est, quidquam naturam ba- 
erit vel motum, niei quod est naturaliter, 
lm est, Cum bae ita veritas habeat, certis- 
Wet quod in Domino nostro Jesu Christo 
est, Dei et hominis, natoras sive subetan- 
Mentes in unam ejus convenisse subsisten- 
) personam, necesse est, et. duas nos natu- 
€9 [fateri voluntates, divinam scilicet el 
8; quia neque divinitatem ejus quantum 
"-- raüonem pertünet, bumanam habuisse 
un dicendum est : neque humanitatem ejus, 
habuisse naturaliter voluntatem, credea- 
| Beque rursum aliquam ex eisdem duabus 
imbetantiis absque naturali voluntate exsti- 
adum : cum et bumana per omnipotentiam 
8 ejus sublimata sit, et divina per huma- 
ejus hominibus reserata. Reddere ilaque 
est, qua divina sunt, eidem ut Deo : que 
Sunt, eidem ut homini: eL utraque per 
ialem adunationem unius ejusdemque Do- 
stri Jesu Christi, veraciter cognoscenda. 
dsaima definitio sancti Chalcedonensis con- 
» V) comimonet, asserens : Sequenies igitur 
Patres, unum eumdemque confiteri Filium 
ium nostrum Jesum Christum, consonanter 


896 videtur interpres quam filius. Man. 


t» Yóv; à x) Oi 9 Tic wapk cv llarés« ; 
Ei «oivuv 6v 0ovct, x«i e))tuia ioci Üctpop& 
Üshüuarog b» «8 (yix Tout, méc dott vouréov, 
órsp 6 lpopico; tpi coU mpogáov «XroU peprupti" 
«ToU sor)g zt. T0 Üt)na& cov, 0 Otoc uov, x 6ovirDqy.» el 
p migtO. von)n t'puatvo» mspl tou &ubuov Üriua- 
to? Tü; WUteU GvÜpemrorwro; ; OÓtvy xol imateu* € Kod 
vó» vóuov gov iy níco Tüg xo0iag ov.» OU0tlg yop 
&p9i^d)st, óvt 0 vjyalpg oUToc tij T0 mpocwmo toU 
XpigcoU &mà toU ipopuütou dxnpóyUn. "Ormtp xol o 
&mocto)og «Uo; iv và 'Emwro)] t4 pc éüum- 
cios &vxyyb)at, si ntm iupepivo mürctc Ürhjott "E 
mpogÍy st» , ztpl toU aUtoU Kupiou Xu&w 'lgcoU Xpr- 
GoTÜ oto Myov: € "Oc lv oppi 8:00 9ndpx ev o), &p- 
Weypév Wyücazo và £iyat tox Otey, &QX. davtóv ixévocs, 
Mopgiv GoUiou AaGow, lv GuouopaTt kÜperymor ytvópsvog, 
xai cx putt süptÜsi; ez avÜperroc. '"Erartivoctv avtov 
qt»945vog Umáxoog uky p. Üvarou, Üxvávov Oi aravpov.? 
"Ido) évceüUm à d)xÜic tutos xünpub, xai vw popgów, 
Tovríctrt r&y qUOto» ToU XpiucToU cà» Oixpopáy Gt- 
Qácoxu, xb vüv ómaxoj» pnizpi Üavártow Tac (pe 
Tiv; poppüc copAc im.cppecy tu [t5 &v6porvm p. 
c. &xviptt ex Lat.]. Tig y&p sl; tomo0r0v &ró toU qo 
vüg c5 &iuÉilag &mtypurtw, tva xat& x0 0D:xua Tüc 
«Utou Ütórutoc mponsctómutat XMytty ró». KÜptov Yjuiy 
"Incoüv Xpurtóv và llarpl omaxoocat, $ tol daty 
[coc i» máct, xci roUro ÜDuc iy náct xol eXróc Orco 
é «vp; $ vig pd voXon vü» omaxodv cà (peni 
ÜDxpar. piov &ppólt» , iv d mavtt)Gg ov0tpiay 
8c x1» &goprlav ; O?ve puüstvot orixoo; péy px Ücva- 
10v, £l i3 &vÜprwes On iv lavo &vila6t, xa0nc 
Voxuü» )oytxi», x«l capx« pttà müwtey «otOv TOY 
ióworétev CapxoÜsl; mpocéla6s. TlpoosmtroUtot fva 
gevü Tü Upatípa «)ctÓsi süptvtin, Ort. 9uaixóy. (at 
v0 &VÜpérrtyoy Üf)npa* xal ó &pyosptvoc vó &vÜportuoy 
Onua xwpl; póvg &paprim; €» «à XpiugTé, ovrt 
€xuv x)tóy éÜporrivoy iuxiv Oporyti, Ó copbtatoc 
Tüc &ÀnÜriag xüpvb, 6 pax«pic AUyevavivog 0» và 
ríprte Tépe Ti; Üwéhrec x«r& lovjuxveU ToU lle- 
jeyteu tov , tl. iovt Üi)nua, vo)rorg Opügt oig pü- 
pacc Kivqgie voxüc vi docto, sl px xivnste guatec ; 
*H yàp yvxx &wvÓowkotoc gite lari, Ouomep 1 Ot- 
Anpa xivogcig qUctog Umapytc, intr xivocte dictt 


D Vvxüc. 'Idoó xarà 0v Opo» voutov v20 GopwTátou 


lavcpóc, ti &üq v0 &VÜpeymtow Üi)mua , OtGxrvrat, ó1t 
Vuxüc xivost dot. 'Ouolec iv và «órà* 'Hl GiÓto 
0l Msc, dg onov dori Ocipatc [ 0Dnuk vc] &ró. cüc 
gUctoc xwpta0avat ou. Süvacat. Kal méÀty iv» 49 exté 
vópo* Kal nüUty. laci 10 0px, xal etvat 09 Joyitarot, 
xal iv d» &pyawynvía e«)roU o)x fcrt (ntutíx, ov 
i coUro o)x Povt. Untntía, Orc và Ünpa méÓtv oix 
£cvc , 0X Or mtgavípeocan mórv acm. "ES burivoo 
yép iste t6 Umum, ojrooc ioci và ODmuw &n* 
&yyüou Sulovótt ÜDimua GyyXlou* &nà &yvÜpámov , &v- 
Üpirrov* &mà Gto0, toU. Kal i&v iwgryüi ó Gsàóc 0D npa 
&yaüó» i» tà &páme, voUro dwepyrti, ta &vocetilg 
iz a)roU cy«Üó» Üllnpa, eUTróc dort vó ÜD)mpa. Xoi 


1183 


S. AGATIIONIS PAP;/E 


4180 


way ensi Ai tí o0» &pyiicat vtX)urpévo 0,0«).5oig A omues nos docemus, eumdem perfeetum in deitute, 


m .écyuxt« yav£pz, &mO T; yugte; to) &vÜpo rou &v&- 
qutaÓe 0i mua va 6vUpoxo, 'Dexótec Aur) À xiva- 
c'£ tüc pvc unütvoc &vayxezovrog Ope tac... Kol 
T&Ày* OUr»e o)x &in0ag cpx [o?rexc coa ex Lat.], 
"Josuayi, i£. d0pirou ODmpux &yÜparmou o)x &vagütteu, 
órüra» ) &yÜrerog cyaÜoy Tvoinux O:o0 S10; "Entut« 
8i [nà| iduvsOn. kvt0uo aic rx» xaplux aov, qXtc0c1 
vé£v i& àvÜooyrou ÜDuua, à ooyl ix ToU axttbovciou 
«UcoU ; Eimd oj» mó0tw, iàv o0xl àmÓ cvügc gUcter, 
vourígTt», lá» o0yl &m' «)toU ToU dvÜpdmos ; Alc- 
Tw, pxpcuolatg eoivtzat plov. Exaa truy corOv, kc. Ttva 
ivraUUa 0 mwivpazixóg l«tüp — &rvpunc& uctu6, 
(iow gucu» Üytv, xul. ivi (ixkato mpomxopovaDeu 
ógtitty Üihnaa. Ojr& yàp Ovuvücttai 4 c» &yythey 


eumdem perfectum in humanitte, Deum vere e&t 
hominem vere, eumdem ez anima rationali et. cor- 
pore, consubstantialem Pairi secundom deitatem, 
et consubsiantialem nobis eumdem secandem bhu- 
manitatem, per omnia nobis similem absque pee- 
cato, ante szcula quidem de Patre genitum secus- 
dum deitatem, in novissimis autem diebus eumdem 
propter nos, et propter salutem nostram ex María 
virgine Dei genitrice secundum humanitatem : uam 
eumdemque Christum Filium Dei unigenitsm, ie 
duabus maturis inconfuse, immutabiliter, indivise, 
inseparabiliter cognoscendum, nusquam sebista as- 
turarum differentia propter unionem, magisque sal- 
và proprietate utriusque naturae, et im unsm per- 


gjste Üiiov É,try Ünua, $ &vÜpoztov, ovrt 3 &x- D sonam atque. subsistentiam concurrenies, moa ia 


Opmivn yógu Üikqua O:00, à &yyühou, xaÜcg oct 
írépov, map'0 dort tl Üytio posco Quvigttas 0»). xà- 
vnc:» , tl uà orto icti guguxegc 9 Wnuovpyxfn. 
"'Oróra» t«2ta ojvw; Üxyiu, &xpióégvaca guivytrat, Ort 
év 1À RKupio Xu&v IncoU Xpwro Ooo, routíctt, toU 
x«l à&VÜpemou gü7tig, vrot o)ci«g Ouoloyouvttc &le 
pix» «utoU GuyrinhuÜivat Ti» )TOOT&CO, fto! TpOGer 
T0», &wcyxaió» icti x«l Ó0o Xpagc pucixx dv ere 
ónooysty Ütjuatz, Ütiow. Ünlovott xal &vÜpérmivow* 
ined ojr€ civ «To Ütürnta, 070» mpóg vÓv tüg 
güctee Acoyow &vrxut, avÜpomtwo) daynxivxs O)nux 
Most» kocív* curé vü» &vÓpunórnta «órou Üsiov 
qcug ica nxévac ODnaa mwttóty. laciy * ovrt. OE 
mRGÀw vt ix co» aü:Gv ÜUo toU Xpurroo ojctoy 
ixtó; vo0 gucixoU Ünhüuvrog 9n&pystv Opoloytiv iaviv 
ómórxv xal tó &vÜpàmtuow Jtà cüc  mavroxparopiac 
Tüc «UroU Üsoraroc Ujxiov dart, xal c0 Otiow Bi 
tüg &wÜpemórnrog p«vspóv voi; &vÜpimot;. 'ArodoUve 
Toivuy &weyxaió» ígTt tà Ovra Ütia to «otQ dc Ot&, 
t& ovra dYÜpomwa t a)vo ec dYÜpore, xxl íxa- 
típ Óià cà xeÜ'Umócraci» í(voctog o0 6vàg xel 
toU  «UtoU  Kupiou mà» "'IndoU Xpwro0 &u0ok 
incyooaxtty. "Omtp ó infe pog cüg yia; d» 
Xe)xnóów Guvodou UTmouitvhaxtt uA; OuxOtÉatoipavoc. 
'Emóptvo( Toivu» TOi; &yiote llarpágu tva, xal vy 
«Orüy Onoloyti» Yióv tà» Küpu»w YjiG» "locoUv Xpi- 
GTÓV. G)p.ovyog &ravttc (xüi)kaxopty , TÜttoy — cÓy 
«uto» dv Üiórutt, x«l v(tt0y c2y. «bt0v dv &v0po - 
TüTntt, 6:0» &)xÜGg xai &vÜte nov &)xÜOc tüv «Uràv 
ix yuxüg Xoyaug; x«i cGuxrog, Opoo)ctov tà llacpl 
xarà cü» Üt;roro, xxi OpooUgtoy cui» tOy x)t0y xarà 
tZ» GYXÜpemótuta, x«t& T&vr« Opotwy xui» «pl; 
&puptiag, rp? aiove» piv ix ToU Dl«tpóg jtvvrÜivra 
xatà Tü» Ütornra, im' id vuv Di c&v Xutpov iv 
&)tóv Órupac, x«l Duk uw üuttépay cetupixv dx 
Mapimg tüc T«pÜivou ng Ototüxw  xatk tr» &v- 
Üperórnt«, iva. x«l tóv «vtów Xpwrów Yióv Kuüpto», 
povoytyj d» Óio üctgtw &ovyx)tog , &trpímtog, 
&Oixpéreg, aympicveg ywopttóutvo, oU0xpo0 cüc 
tüy gUcto» QOuugop&; &vnpnpivoe Óuà Tüv 6vwcty, 
ctbSopgkvng di ua) cüe idXTvtop éxatipag  9o- 


c:oc, xxl si; 6» rpócwomos, xol pniav UOrmoctact) - 


vvvtpeyougm; , oUx &ig Ojo mpogcomna ptprtóutvov, 3 


duas personas partitum atque divisum, sed unum 
et eumdem Filium unigenitum Deum Verhum De- 
minum Jesum Christum. Hoc idem etiam sancta sy- 
nodus quz sub august? memorie Justiniamo pris- 
cipe in Constantinopoli congregata est, im septimo 
definitionum capitulo pradicat: Si quis in dusbes 
naturis, dicens, in deitate videlicet et homanitate, 
unum Dominum nostrum Jesum Christum cognesti 
non confitetur, ut per hoc significet diflereatiam 
naturarum, ex quibus inconfusa et ineffabilis enites 
[.cta est, neque Verbo in natoram carnis traasó- 
gurato, neque carne in Verbi naturam traneleta 
(manet enim utraque quod est secundum aatersm, 
etiam post factsm unitionem secundum subeistea- 
liam), sed in divisione per partem hujusmodi ses- 
cipit vocem in mysterio Christi, awt numerem 
naturarum confitens in uno eodemque Domine ne- 
stro Jesu Christo, Deo Verbo incareato, noa Ge- 
tummodo contemplatione differentiam earam ac 
cipit, ex quibus et compositam est, non interempum 
propter unitionem (unus enim ex wtrisque el per 
unum utraque), sed propterea numero eüiter te- 
quam divicas proprise subsistentise consistentes nste- 
raliter [divise sunt, et propriis subeistentiis conl. 
naturse), talis auathema sit. Propterea, qua nos ba 
venerabiles synodi commonent, fideliter necesse et 
custodire, ut nusquam differeutiam naturarum pre- 
pter unitionem adimamus, sed salva proprieusts 
utriusque nature, unum Christum Deum verum at 
perfectum et eumdein hominem verüm atqne per- 
fectum confiteamur. Quocirca, si in nulle differeatia 
naturarum Domini nostri Jesu Christi sablata est, 
necesse est ut in omnibus proprietatibus eaméen 
differentiam conservemus, (Qui enim in nulle sd 
mendam differentiam docuit, in omnibus bane ser 
vari debere commonuit. Ubi autem gna voluntss e 
operatio ab haereticis lizreticorumque sequacibus 
dicitur, qualis in ea differentia cognoscitar? ve 
ubi secundum hanc sanctam synodum differesiia 
conservatur ? dum, si una in eo voluntas (quod sb- 
surdum est) asseritur, necesse est eos qui lioc as- 
serunt aut divinam eam dicere, aut humaaasm, se 
ex utrisque compositam, commisiam atque cosi 


1185 


EPISTOL JE. 


1136 


sam, sut (ut lzeretiei omnes. asseverant ) Christum A Siaepooputvov, à0 fva. xal. có». er) Yíó,  uovoyrvü 


unam habere voluntatem. et. operationem, tanquam 
de una ( ut perhibent ipsi ) ejus natura eemposita 
procedentem, Et perit in boc proeul dubio diffe- 
rentià naturalis, quam sanete synodi, etiam post 
admirabilem unitienem, nobís in omnibus conser- 
wandam sanzerunt, Quia et si unum Christum, 
uUnamque ejus personam ac subsistentiam, propter 
unitionem videlicet naturarum, qus facta est se- 
eundum subsistentism, docuerunt, differentiam ta- 
men ipsaram, qux in eo unite sunt, naturarum, 
post admirabilem adunationem, usque ad intelli- 
gentis contemplationem nos cognoscere ac przdi- 
eare tradiderunt. Si itaque proprietates naturarum 
jn uno eodemque Domino nostro Jesu Christo pro- 
pter differentiam conservantur, et differentiam quo- 
«que natoralium ejus voluntatum et natur.lium ope- 
rationem plena fide nos congruit confiteri, ut eorum 
doetrinse pedisequi in. omnibvs approbemur, et nihil 
hareticz novitatis in Christi Ecclesiam adinittamus. 
Licet enim nomerosa etiam aliorum sanctorum Pa- 


" &ruin existant. volumina, parva |pauca| tamen testi- 


snonia de libris qui in Grxco sunt, propter fastidium, 
Fn hac humillima suggestione subnezimus. 


ToUto «Utó 
xai 3? &yíx evw.do; X iml cov tüc ctÓacpieg pwá- 
p»e "lovertvxvoo TOU  Dacüéogc iy Kevetavttvovroltt 
cvvaDpowÜiica 4» cà £60óu- xipa)mie, rüv Ocu» 
xnputtet Et t$ dy 020 902:0t, Óiy^uco, p ce dv 


O:.v A60» KXüptov "InooUv  Xctacov. 


Üsotntt, xai &Yüperóvutt t.» £va. Küproy Xipày "Incouy 
Xpurróv qwwpü;scÜmt Opoho/ti, tva Óu& teuTov ec«- 
petvo tá» Óuxpopav T&v pUgtoy, i5. cv &cvyy tos 
* &epacroc [wecig Jjiyowtw, oUrt TOU Aüyou tig Tv 
Tü; GC«pxóc prtamoÜívro; Ugo, outt tüg GCa/»óc 
Wpó; Tr» TOU AOyeu óc» prtayopncdcn;. Mévat 
yp éx&kcvepoy Om:p dgci cü qUctt. xal jrvouívug 
vüc ivéctoc xaÜ' oróctaac ^. à)Y inl Otipécet cj 
&vX pépog tX» euxóTu» Aap6avtt evi» ini ToU 


B "^4 Xpuwtóv pvctnptov* à tó» App» cav qUctev 


OpoÀoyé imi te0 «JroU ivóg Kupiov Xuv 'hneoU 
XpwroU tvo0 O5o00 Aóyou capxeÜívroc, pn Tn Ütor 
pi« nme càv Ówgop&y toítu» Jou6avtt, iG; cv xoi 
avytréüa, oux &vnpupévoy Ox tX» Evegir^ tig. yàp (d 
&jpo£y, xai Ot évog &ugortpar à) érl. coste xéy pnTot 
v9 &pibué, de x&y optapévac rad luo mor rátovg tivxt Tg 
géctc* ó votoUroc &vaOsua £avo. Aux cavTa, Kxtp xipág 
ei csÓ&auamt evtot cUvoOot ruo cOG Uropuvi TOUT, 


&veyxeioy dart guiébot, ümogc guümuoU tüv Ütpopcv 
T&v gigtuy Qià civ ivo datpaty, Q0 aotoptvoc vüc lou tnroc éxucípac gootoc, iva Xpurcóv Otüv d)nÜtvoy xai 
«Éatov, xal tàv «Xtó» «vÜpoeroy Àu0Ovóv xai rí)ttev opoloyáaejav. Ac O5) d&v lv o2Ótvi 9 Oiepoox cy» postev ToU 
Evpi»v xyuór Ingo) Xpurcou. &vnptÓn, &veyxaiov taTw, ta (v m&con toic idiótnat civ «ocv Otapopxy euAdfoptv., 
*O 4p i» ovdcvi. &vouptviav c5» Outyopky Qiüukac, dv m&ci vaítu» ógtÜto ou)ATtEOÓRt Omiuyasty. "Oxov 
dà d» ODnpa xxi béptu  &nó / cà» aipstuxsov xal Tw Tovtow ÉExoptwo» Atrei, moi iv eórü Otgopa 
Qq»epütre ; À neo xarà cà» &ylav vxícq» Guvodoy 5j Quagopa gulértecat; irtidn ikv. Ey. OD)mua dv exco, 
éxep  dODéxotóv dert, DiÓmtoUcot, &voyxoiów Egtt coUe tavta Ouxduouvcag Xd Ütioy a)ró )£yt», à kVÜpé- 
we», $ d &ugoly GuvÜtrov , xsxpepévov, xal Guyxsyupévos, 2, ee ob aiptrtxol mávcse Ota t ÉouoUyrat, 
£» dyso cv Xpwróv ÜDxnpa xal ivépytt) , ec &nó tüc paxc, € avrol e&awovct, cuvÜÍrow ict 
wperlDévra. Kai &mhrto i» voUto Gvangióólec X guetrü Üugopk, v vv ai yu cóvoder reb pacà 
vi» Ükupacti» fvecry dv mágu 9pi» nepagulayUncopévay iÜíamiwww. '"Ersi xxv iv Xpuwtów, xal ív ci- 
ves mü.Óó7emo) x«l )mocruct), Ok vüv (wecc) Üalovóri vàv gUctem, crue yéyot xaf  9nónvaco, lBetav 
épec uv Punopk? «Ur Té» evctww», el cote dv auto  xvoUscov, ptrà v» Ükupactàs xal &yépucoy 
fecto, píxpt Ütoplag voatuc yvopitrey xpag, ^ai xupurttty vapodsdoxact: Teoryapooy dxv «i iOtoturte 
ww» eóctos iv tà ivl xxi cà «vr Kupie x&v '"Inrow Xpurté ux cüv Dtxpopiv pul&trovrat, Ópoieg 
mal cu» Üuxpopüw c6» pucuxGv «)Urtow Ürknpkre? , xxl TÀw euctxév xoToU dvipyti? &puózte xi Ópo- 
Aeyeb» z)npserarn misti, Orec TÀ e«Uvríüm O«cxm) i» mrt? üxolovÜouvrt; modtiy psv, xul. not 
«éc eiprtonog xatótnrog tl; tüv ToU Xpurtou "ExxÀogiuw mpocóetepiÓa. K&y el yàp &v«piüputa x«i ví» 
da ky» Tlarípev  UT&pyedct Tk TovüuTz, ópegc Oyac xpücti; &nà Tóv [kOe» t&v Tpeuxov idv 


vmór» pov cà parola &vepopa pelupiac [10-, Bapvtvplac] xp omscékapav. 


Sancii Gregorii Theologi ex secundo libro de Filio. C Too *Ayiov TEVIopeo toU Oto)ryou ix reU Ü:vripou 


Septimum dicatur descendisse 'de coelo Filium, 
mon ut faciat voluntatem suam , sed voluntatem ejus 
qui mis;t eum (Joan. vi). Si ergo non ab eodem qui 


 éeseeudit hzc dicta fuissent , dixissemus utique tan- 


quam ab homine formari verbum , non illo, qui in 
Salvatore intelligitur : illius enim velie nec contra- 
riwua egt Deo, cum deilicatum sit totum. 


Sancti Gregorii Nysseni lib. 1 contra Exnomium. 


Quomodo Dominus mundum sibi reconcilians, dis- 
tribuebat animz corporique beneficium , quod ab eo 


Gyov toU vwepi Yiov. 

"EG0opov J7íc0r và xartaGsÜaxéva: ix. 100. edpavoo 
tó» Yiów, oux tw« motíj T0 ÜDgpa v0 éavTeU, dX có 
toU méjrjevroc. El piv ovv pd map& toU xecsiniu0otog 
e)roU tavtx Üjtro, simos» Gy ec [00s] rapa 
To) &vyÜpuvxou TuTOUGÓRL ví» )óyow, O0) TOU xatà TÓN 
Xerüp« vooupívov* t0 yàp ixsivou ÜDxpa evi Üwe- 
vavrios 8sà. OsuDiv oov. 

Toy &yiou lpwyopiou vov NUccne ix veu Óturípov 
Hes ToU xatà Euvopiou. 

Hióüg à Kógtog vóv xocpew tavt  xaro))agcev int- 

uéíput và jvxa Tf x«l v cóuatt vÀàv map' eUtoÜ 


1157 


5$. AGATIIONIS PAP.E 


quopízu» roig &v)pémou türpytgi;», Ür)ev piv Out À& Bebet hominibus, voleus quidem per ausau, tas- 


Tü: (vx9e. &nvóptvog 06. Dià voU. cópiero,; 

ToU «óro9 ix vou fi5)iow v0) xot& 'AmoXvepiou. 

Tà; Ói coux) rug xat& 10» )oyov àpnyeving pix vyé- 
votro &y mapeuvÜix, $ clu8de To0 puatupiov ópoAoyüa" 
0: 10 udv. Ótüuav mpoc v0 máÜo; «5; éYÜpwni.vng &- 
cÜtwux; tart, xaÜog; o.ct xai 0 Küpiog, t0 mwibpe 
vpoluue» slvat Mey, &cÓÜsvü Oi tuv c&px«. TO B 
&vaOÉy taÜa. c0 &5 oixovoniag vaÜoc, «xc Üsiac dacl xai 
Éoviüg xxi Óvv&psec. "Ertiód volvuv d)ào 19 üvÜpéx- 
ttyo» Üt)npa, xoi «o Ütivv é2Ào, eCéyytvon piv, oc ix coU 
&vÜpéjmou «à «i àcÜtwsix «uc pogtec mpóceopoy Ó cà 
Quirtok maU oixsuegapivos iméycit 04. rà» Ocucípey 
qwvzv, tO vyniy xal Otenpsmig Doo)nua xvopelüvet 
Tap& tó &VÜperrivos vmíp tíc vOv &KYÜp.moy ce Thopüz 
0iltv. *O *j&p t&ixov, € My v0 luóv. ) 1ó &VÜpormtvoy 76 
Mryo &cxpave, Dcoo0sic 0i, « Tà aàv,) EOti5c r0 Gvyagig 
tüg («vvoU mpg vàv ratépa Ütüóvnvoc, Wc eUtpix Óe- 
Aéu«tog izti Ótugopa Óux civ xecevvixy tüc quate. 
ToU éyiov "levvou iriexorou Kwveotavttyouróhtog dx 

Tüc 0uOüac Tic Tpóg TeUc p Uravtücavtoc dv TÀ 

Cuvébty xal mipl to0 Opoovaiov. 

Ei toivuv Iletpóc xal YioU uix BoUunci; dett, wég 
eoci ivrauÓa' « Ox, à; éyà Obs, dX ec cU;» "Av 
piv y&p tri vüc ÜióTusoc tipnpévoy 9X teuto, lvavtt- 
Oloyim Ttg *ivaess, x«l mo) Growa ix ToUTOv rüxtt- 
vm &v Ob inl. vüc mapxós, &yxu [ Ex | Mryov c& cipue 
péve , xui o9div yívou' àv. Fynua. O0. yáp và pà &i- 
Au» &noUecwi» Tüv GGpx&, xatéyveci" yUctec áp 
écrt voíro* avtóc dà T&à vàc qUcSec &We&vra xoplg 
&pupviuc Urditixvucos xul psvá mo))ze vüc mspinvciae, 
Gert t& T&v» «iprtuxy épppélhat crópata. Orav ovy 
Acya' € Orc tl Quvacóv, xapt)Üive &x' dpou v0 moré- 
puv fo$7o,? xai* € Qux, ec igo) iam, &))' oc mU' » oU- 
div icepov deixvvacs, &)) à. ovt c&pxi (On 06g nipi.- 
Gintat gofouutvos Ücuuvov* TÓ Gp qo6tieÜat Ükvecav, 
x«i &vadutaÜet, xxi yemas ixtivog dcciv. 

ToU &yicw Kvpüeu imuxónow 'Alibevipsim; ix c&v 
Onc«vr à». 

"Ote ovv gaivwren. Ütuiw cóy. Üdvatov xod. Myey* 
€ Bl Óvyegóv, muptiDieo &n' ipoü và mroniptoy, » ivvótt 
tà» ót. Ótiiudga tw Ükyeroy $ ap idibdoxero 
gopospévo w«p& vou Oteü Abyou pnxíra coUTO x&r7 te* 
"Ejrye yàp wpóc vov llecépe* € QUx e bye) 0i), 600 de 
ev. ? OUx dgo6tiro piv yàp, xa00 Aéyeg lati wai Gtà;, 
vi» Ükverov aUtó;, GU Si; vlog Outbayct) Tv olxovo- 
pu WSiytvo' roUto yep xv» vb Üi)nue rov Mjerpéc. 
"Exst Qé xal «5 u3 0Dey &nofaveiv, Bik xo Tapottsi- 
GÜct c» gépxa. 10» ÜÉ&varov gucixác. 'EE àv. GOnOtvov- 
cà» pepropuly &rodidturron, 900. dy ivl. d. cà aix 
Kupim nudv'IncoU Xpurtà Orduece mpoxnpoEou, 8itoy 
üniovórt x«l. &vÜpómtvow, voUrouc obe ctfaculovc 
Ilxríoac. *Oonórav XM'ym à &ytoc Tpxyóscoc Ó NolzvtoU, 
Tà' *&p bxelvou 8D c00. dy tà. Zocüpt voovuiyou. &v- 
0pémrov Ürixyvat tó &Vpomivo? coU Xorüpo; ÜDnpa 
d «)rvüc ch; dvéctogc cü; mpóc Tüv. Aóyov ÜtoPaven, 
x«l Óu tootQ à tcv lvxvrioy Otà. "Daaítee &no- 
Gsbxyooty, Ott xal &vÜpimwov, si. xal Oto Üiv, Cox mus 


gens aulem per corpus? 
Ejusdem de libra contre Apollinarem. 

Hujusinodi autem sermonis bxsitationi oss eri 
consolatio, vera wysterii confessio : quoniam formi- 
dare quidem in passione, human: (fragilitatis est, 
juxta. quod Dominus ait, spiritum premptum eset, 
dicens, carnem auiem infirmam (Math. x1v1): suso- 
pere autegs ex dispensatioug passionem, divinas vo- 
luntatis 3tjue virtutis est. Quoniam igitur altera 
humana voluntas et divina altera est, loquitur qui 
dem ut homo, quod isfirinitad carnis congruit, qui 
nostras passiones suscepit ; preducit autem secundam 
vocem, excelsam, et Deo dignam voluntatem co &r- 
mari potius quam humanam, propter salutem bomi- 
uum voleas. Qui enim dixit: Non mea velnntes, bu- 
mana praesenti sermone sigbilica vit : addens agiem, 
iuam, ostendit * cognationeni, cujus divinititis nulla 
est differeutia propter unitatem naturas. : 
Sancti Joannis episcopi Constantinepolitani ex sermon 

ad eos qui ad siss8s mon occurrerunt ; et de coa- 

substantiali. 

Si igitur Patris et Filii una voluntas eet , quomodo 
hic dicit : Verumtamen non aicu! ego vele, sed sicui ta 
vis (Matth. xxvi, Luc. xxi). Si enim. in divinitote, 
quod dictum est, sit hoc, aliqua contradictio erit, e 
mulia absurda ex eo nascuntur. Si autein de cane, 
babent rationem «quss dieta sunt , et. nullum ox hoc 
erit seandalum. Nee eniin, nolle mori earaeu , re- 
prehensio est, quoniam hoe nature est : ipee sa'em, 
que naturse sunt, omnia absque peceato osteadil , e 
cum inulta abundantia, ut etiam hasreticorum obie- 
ret 0.2. Quando ergo dicit : Si petest feri , irensest 8 
me calix iste, eL: Non sicut ego vole , sed. sicul ia, 
uihil aliud ostendit, nisi quia carnem vere indutus ex 
tiinentem mortem ; mortem euim timere , et dubita- 
re, et anxiari, illius est. 

Sancti Cyrilli episcepi Alexandrie, de libre Thews- 
rorum. 


(Lib. x, c. 3). Quando videtur timens soporte , e 
dicens : Si potest fieri , (rauseat & ma calix isle, coa- 
sidera iterum quoniam formidans mortem, care 
docebatur a Deo Verbo ge-tata, ho: deinceps mio:me 
pati. Dicebat enim ad Patrem : Now eic ego vole, 
sed sicut tu. Et non quidem timebat ipse mortem, 
secundum quod Verbum est et Deus, sed usque d 
fiuem diepensationem  períicere properabat : bae 
eniin erat Patris voluntas. llabet autem et nolle me- 
ri, eo quod mortem caro recusabat naturaliter. E: 
quibus veridicis testimoniis similiter demonstrate, 
dus ln uno eodemque Domino noetre Jesu Christe. 
naturales voluntates pr:edicasse, divinam videlicet ef 
humanam, hos venerabiles Patres. Cum euim diet 
sauctus Gregorius Nazianzenus, ilftus enim velle, 9 
in Salvatore intelligitur, hominis ostendit husssast 
Salvatoris voluntatem per ipsam unitionem ad Ye 
bum , deificatam fuisse , et ideo non esse contrarias 
Deo, Itemque demonstrat quia et humanam, licet ét 


* |i Graeco est, cognationem divinitatis, cujus voluntatis nulla est, etc. Haap. 


1189 


EPISTOLJE. 


1190 


ficatom , habuit voluntatem ; et idem ipse (sicut ia A ODimua, x«l à «)zó; o9:oc, xaÜO; «ig c& &xólov0« 3i- 


sequentibus docet) habuit et. divinam, unam eaim- 
demque cum Patre. S; ergo et divinam et deificatam 
habuit, duas utique hobuit voluntates. Quod enim 
natura divinum.est, deifleari non indiget : quod vero 
deificatur, non est. profecto natura divinum. Et dum 
dicit sanetus Gregorius Nyssenus magnus eyiscopus , 
veram esse mysterii confessionem, alteram debere 
intelligi liaumanam voluntatem et alteram divinam in 
Christo, quid intelligi commonet, alteram dicendo 
voluntatem, et alieram, nisi duas mauifestissime volun - 
tates ? itemque cum S. Joannes pr:esul egregius docet 
unam quidem secundum divinitatem Patris et. Filil 
im'elligi voluntatem, et eundem iterum Dominum 
Jesum Christum Filium Dei velle dicit ut hominem, 


et seeundum carnem , rationabiliter et sine scandalo B 


dietum debere cognosci , quod nollet mori, idcirco 
quod bumanse sit nature. irreprebensibiliter boc vo- 
lentis : elarum est quod et ipse duas naturales in 
Christe priedicet voluntates : divinatn, qu: una est 
Patris et Filii; humanam, quz affectum vivendi na- 
turaliter gerit. Et cum constantissimus orthodozee 
fidei przdieator beatus Cyrillus dicit quia secundum 
quod erat Verbum, non timebat murtein, sed volebat 
esque ad finem dispensationem perficere , quia hec 
erat voluntas Patris, qüx est secundum divinitatem 
et Filii, et habuisse eumdem ipsum Dominam no- 
strom Jesum Christum, secundum humanitatem, non 
Peoriendi voluntatem , id est, humanz vite natura- 
].-»0 affectum, ostendit duas euin, divinam scilicet et 
buusanam, procul dubio in se voluntates habere : 
uaa scilicet, quod dispeusatiouem volebat perllcere, 
alteram, qua dicit nolle carnem naturaliter mori. 
Nihiluminus aotem et de duabus naturalibus oyera- 
tionibus Cbristi datur intelligi, quando iidem venera- 
biles l'atres unicuique Christi naturae propriam ope- 
relionem assignant. Unde sanctus Iilarius defeusor 
veriatis egregius, in nono libro de flde adversus 
Arianos, ita nos instruit : Natus igitur unigenitus 
Deus ex Virgine , bomo, et secundum plenitudinem 
teuporem, ia semetipso provecturus in Deum homi- 
nem, hunc per omnia evangeliei sermonis modum 
tenuit, ut se Dei Filium credi duceret, et hominis 
fiium praedicari admoneret , locutus et gereus hoino 
universa qux Dei sunt, loquens deinde et gerens 
Devs universa qux hominis sunt : íta tamen , ut Ipso 
iHe utriusque generis sermone, nunquam nisi cum 
sigailieatione et hominis locutus et Del sit, ut vera- 
citer due intelligerentur naturae. ltemque ex eodem 
volumine post pauca ; Videsne ita Deum et homiuem 
praedicari, ut inors homini, Deu vero carnis excittio 
deputetur? non tamen, ut alius sit qui mortuus est, 
el alius sit, per quem mortuus. rexurgit : spoliata 
enim caro Chrístus est mortuus. Et rursum, Ghristum 
, * Imorüuis exeitans idem Cluigtusg est, earne ye ex- 
. spolians. Naturam Dei in viriute resurrectionis intel- 
lige: dispensationem buminis in morte cognosce. 
Et cuim sint utraque sui3 gesta naturis, unum tamen 
Christum Jesum eum memento esse , qui utrumque 


üxcxi, Pojt x«i Ütiov iv xai «0 «)rÓó ców cà Ila 
vpl. Ei o)v x«l Orio x«l Oiu0iv (cyc, O00 mavreg 
£oxt Ürxipata. Tó yàp goatt Ótiov Ürofzuat ox. ént- 
Sig eco [ L., éco], cà 9£ Ütospsvoy oox £a7t On2ovitc 
qUctt Üriov. Kal trav Xn 0 &ywc Tpmyóptg ó Nuc- 
cnc. Ó ubyag émigromog, xn ttwut ToU pucTwnpiou 


* , - . - * , , 
, Onolo,ixv, ir1pov OytÜate votiaÜu. c0. &vÜpdmivoy 6i- 


nua, [ctpov 1ó Osiqy dv và Xpito, ci. votiaÜut ixo- 
pauvüaxit, Écipoy Jiyov ODmnux xai (Etto0v, € p O o 
gevtpé; Ürhjuara; 117«2t0z Wux« 0 yw "Ie&ving à 
€5^x ^; xaÜnqgigov Oi Zoxti, iv. plv vatà Xv Ütótnta toU 
Bartpóc x«i toU Yio) vosio0t Üf)npon xai x02 ar» rà- 
Àtv Kóctov "IngoUv Xpurtóv 10v. Yioy toU O00 )4gtt. 0i- 
Jut» dg &vÜpemo», x«i xarà cápxx GinÜnz xai xig 
axayód).ou )tyüpsvoy Optisty yvpittgÓot , Oct oix £026 
viUvivot , Qiorsp [to. Gtort ] ovt cic d parivne oxi go- 
cto &yer- jr tog voUto Ür)g20 ng, qavtpov ict , ovt xoi 
«Utó; 0.0 gucix& dv v» Xpuwte xnp)oqt, Üripata: 
tio», Ortp icvl toU llarpóg xai roU Yi,0 * dyÜpémuoy, 
énsp tà» OuxPsoty toU. Civ guaixóg mpárttt. Kal ónóTay 
6 cvccatuxó; tüc cpsdoteu müscto; xüpus à pax&ptos 
KjpOXoc 24n, orc x«00 dv AGyoc, ovx igobsiro rov Ü&- 
va1ov, à qOrie uéx pc cüiov; triv oixevouia» dugcytu, 
Ott tcUro X» x) ÜD)nua tov Iavg0; , or:p ioci xacà Tuv 
Üsórqta xal 102 Yiaü. xai 6c;pxx£vat tÓv «otüy teUrou 
Küptov "IngoUv Xpttóv x&tà tx» ca!perótsta TeU uà 
&roüavs(» Üj)num, vouvigti vüg évÜpomiwug Qeüge tuv 
gucuxiy Oufteu * Stixvvai Odo a)tóv , Orio» Onladà x«i 
é&vÜpoomtvov, &vapqu6óVuag iv éauvà Fg tu) Ürhüyera* 6v 
piv, iv à và» oixevopiay Gc «v laci)écor" (rtpov Ui , dv 
$ Mtt civ aépxe ux 6o quatxog ttÜwonu. Oudív. i 
$:c0v xal mtpl. t&v üvo guauxiv ivtpysuov vou Xpurvoü 
Qietát votiaÜat, 0nQzav oL. «tol caCAcpuos — llecipse 
pak ix&cvn Tü Xptrra2. yUctt Txv iDigy luicyitay n pog- 
tx)py»c«y. "O0ry à. &»toc "IDpuoc 6 Tüc Gr Qtiag igoxer 
«&19c ixdtxgràc (v tà ito )oyo xtal nictte; xar 
"Aptuxvés oco dads were otis * "Eri Uu votuuy 0 po- 
voytwüg 6:ó, ie llepÜivau &yÜperrec, xal wxr& TÓ r7ü- 
popa tà) xphe , iv («vc nOD» xpocqtaÜst tic 
G1 cóv &vÜpomow, veUvev xatü v&vra TU» vpóWov TOU 
tómyythixo) Aeyou depátactv, émoc iautó» Yüv Gto) 
mu tsugoÜat Di0éen, e &Üpirrou Yiov xoputttaÓn vfrO- 
u»ócn' lo)óv x«i rpáttew 6 &YÜpumoc [ xui s párrov 


D &vÜpemor:] ámgvrk TÀ coU Orou, siru. eye ptvoc, 


xai rp&ctev 6 Osóc | x«i rpavrrov Gió; | ér«vem. &mp 
ticly &àvÜpiyou. Oüte pévrot, t& dv «ocó «oo. Exacvi- 
pos ivoug và Aye, nxÓ6 mors ti uà pet cie cn- 
u&giag xal &vÜpimou 6 Jl» xWi Oto0 sm* Gcrt 
&xÜéc due vesicÓea càg pueri. "exztog ix ToO e 
vov pst Qéy«* Eidae &pa aute Otóv xui evÜpomev xn- 
povttaot, tva à. Üvaroc và &vÜpomo, và 9 Grà ci; 
qapxóc à Cyegeiw frpocwuxÜn; Opec oy wm &u; 
tín, i o9 ó wexpóg &viqrerar 9$) qxvltuÓrisa yap 
[«D2.og 3 Üxwem , xal &Q))ec d o) à vexpéc &vietoten, 5 
yupwe9eica y&p ex. L.) cáp; ó Xprecóc dott vixpoc. 
Kei wu», 0 ré» Xpertiy ix. vexpév. Ec yelpeg, à eocóc 
Xpiwróc doti Ó vi» G&pxu. &xoDépsvec. "Tuv guety v»? 
Oto) dy vij Óvvápsi tüe &kvoctáctog vongov, try Oixo- 


1191 


S. AGATIIONIS PAP;E 


140 


vopixy toU &vüpómou i» ro Üavkro vp. Kai ónó- A est. Nunquid ambiguum poterit arbitrari , quod bie 


«ay &gtv ix&ccpa tig ixvtuy  vUGiGt vpaxDivt« , Eva 
Guwg Xpurtóv "IngoUv voUcov elvat pípynao «v tà éx&- 
tipoy Ovra. Màj 7t &pelGolov OuvrÜtin un-2apGaw Ont , 
órtp lvcavÓ« Ó evüp v quz ve G)n)süx; guvtporout 
(y cà AMquy, xai Ydlovra xal mp&rtovca và» avüv 
Küpu» XpÀv IngoUv Xpigróv m&vra và ToU Oto Ovc& 
&vÜperrov, xai xóy aytóv ToUTOY v&)uy T& toU ky porov 
mpé&troyt& Ovta Oróy, xai íxdvtpoy yévog cnpavttxoy 
G:»0 x«l &vÜparrov &rodtuxvoycac ; omg Uneyvivat. Tolg 
iBlovat tüv cüc &Oxbtc'a; 000» &va5n [080v &volln ex L.], 
inaá à «rig oto; ti; o» XpigTóg 0 Otóg xai [0 «- 
vó; ojcrog tiov, Xpurtóc 0 O:üg x«l] &vOperror xoi 
tüg Ütiuc (vet tinc mày Juvaavtiuv, xal cTüg cGv0pemri- 
yn; góctoc Tüv dvicgtuxy Ext «)tóv Otixvugt, xod 


ixattpm pat! kXx)es xipuux Dt& vüg Ütepntirüc Qu- D 


xpictog cnuaiv&t. kal Ott ix&ttpx xai cà tüg Ütiac Óu- 
vut; xal và v5 ol ovopiac cfc v pmrivme (va xal vüy 
&Utóv Müpioy uy» locoU» Xpugscóv v0 íxátspoy óvta 
Taie liae gUotot t:mpayévat mpounyott, oc xal Üciav 
dv£pytuxy pixy €ytc i :Oiou cov và Tlarpi, x«l x povt- 
xiv &vÜportimy évipyrtay Ordp dp&y ytvóptvog av0po- 
moe dl» laucG mposílaÓsv &w))uxoe, tva. ààn08c £x&s- 
po» '£vncau, x«i ix ty yontov cate Gia ivtp riae ya 
pura [ 9mápzm xal ix cv Bev vate guatac) Dvtpyruoy 
yeopraós ex L.), órsp sv. "O àyto; 8E "A0av&ctog üpoteg 
à ópoloynrüe ToU Xpwroü iy to t&t&pto oye tà x«t 
"Apsukvory T& Uma wvác ixÜdKcxti. "Oc yàp ó K^ poor 
ivoucepsvoc «Ó apa yéyovtv GYÜperroc* o9voc ripti; ol 
evÜperot mep' aoro toU Aüyou ttÜtororjusÜe mpoc- 
ingDivet; Ow& vüg aapxóc «UtoU, x«l Aorrév Qehy cid 
wy xupevopoüpsv. TaUra &weyxaieg; mpostntüceputv, 
tva. d&v (opt a)cóv Oc ópzévou coU iDiov aópotoc 
Ortxá;  mpárrovtk c0 1) Yolo)vta, yevooxout?», Ort 
Gsàc à» ravra dp, Gttrat, xal rol d&» opt evróv 
coU pemivec laoUvta, 3) r&cxovra , uà yocpty , órt 
Gé&px« qgocày yéyovts avÜperrog , xal oUto mkvra mou 
x&i Ao)ai. 'Ex&acov *y&p vo (dtoy yjtvbaxovrte, xai ijoó- 
^o ipa. l5 (vog npattüpt»a ÉMérovrsc xal vooovrtc, ópfog 
mta c80gopsy, xal ovmoct mevaUnaópaÓo. Tog copas iv- 
1&vÜa 6 &E-opvmpóvtvtos Haràp ix G6» mfoittüTe» Tv 
fvepytioy té yUcton tày iv. tà Xpurtó àv Ouxgopiy 
Üi&cxst vetisÜai xai ór và mpkypatw aírk mpó 
oyÜc)uers xttpitow tà xtpl vüz mwvperuxde Ouaoxa- 
Aa; Toig é&werycvoaxougt Dtixvugte, xvin Miqti, slvat 
ivóc «& éx&rtpa mp&crtaÓo , vovvistoy ixxcípag Tág 
Ppytias » t& Otia Ónlovótt x«i cà éyÜpertva dE (bc 
xxi TOU ewroU mpoípytcÓn:; Kol )mopusvüoxet ge O0- 
»a20ci mÀavacÜn, ví» xavà vaUTw$ cuv OpÜQv vónct) 
TiGTEU0v7&. "Qgaíteg dvixa )éytt «0, "E)syt xai ue 


Pater luce veritatis illustrat, dum dieit, et locatum 
et gereutem eumdem Dominum nostrum Jesum Cbri- ' 
stum, cum esset homo, universa qux Dei sani : et 
eumdem ipsum rursum gerentem, cum sit Deus, uni- 
versa quz liomipis sunt, et utrumque genus signif- 
cative Dei et hominis demonstrantem ? ut intellig-re 
volentibus viam veritatis aperiat, quia idem ipee 
cüm unus sit Christus Deus et homo, et divina 
o,erationis potentiam, el bumana natura opera- 
tionem habere se comprobat, ut utraque eum 
alterutro salva contemplativa. discretione  sigui- 
fice. Et quia utraque, et virtutis divinze el dis- 
pensationis bumanez , unum  eumdeinque Domi- 
num nostrum Jesum Christum, qoi utramque est, 
suis naturis geseisse pronuntiat, qui et divinam 
operationem unam babet ex a erno cum Paire, 
et teinporaliter humanam operationem, bomo fa- 
ctus pro nobis, in seipso indiminute suscepit, wt 
veraciter utrumque esset , et ex naturarum propriis 
operationibus quod erat nosceretur. Sanctus vero 
Athanasius adzeque Christi confessor in libre tertio 
adversus Árianos, pariter nos instruit : Sicut enim 
indutus carne Dominus fáctus est homo, ita et oos 
homines per Verbum deillcati sumus, assurpüi per 
carnem ejus etiam vitam sernam soriiemur. llzc 
necesaario preexercuimus , ut si viderimus eum per 
instrumentum sui corporis deifice agentem vel di- 
centem aliquid , cognoscamus quia Deus existens 
hzc operatur : et iterum. si viderimus eum humane 
loquentem aut patientem , non ignoremus quie carae 
indutus, factus est bomo. Et sic omnia facit, ei lo- 
quitur ; singulorum enim proprietatem cognoseeutet, 
et utraque ex uno a3i videntes et iutelligentes , recte 
credemus , et non aliquando errabimus. Quam pra- 
denter hic memorabilis Pater ex operationum quali- 
tatibus naturarum qua in Christo sunt differentiam 
docet intelligi , et tanquam res ipsas prse oculis ge- 
rens, manu spiritalis doctrinz legentibus monsiral, 
cum dicit, ex uno utrasque agi, id 6st, utrasque 
operationes , divinam scilicet et humanam , ex uno 
eodemque procedere? Et commonet , non posse er- 
rare, qui secundum hanc rectam intelligentiam cre» 
dit. Itemque cum dicit: Dicebat ei simul [sciebat 


p humana, docebat quod et humau:e in se operationis, 


sicut et locutionis proprietatem babebat. Nam si bu- 
mnane non operatus est, nec locutus est, quamquam 
et dum humane locutus et operatus est, simul ope- 
rabatur ut Deus. 


imoi( và &vÜpoma, Oboxst xaÓ6 rüc ioOpunime iv «vro Dpyriag, Oc val vic Mouig vip DDdiraru d'a 
'E&» y&p &vÜpemiveg oix évüpyogte, oUtt Did)mar * x&v sl và pduora xai 0:6. GvÜpemtvog Daoxat xoi bvüpyt- 


gtv, dpa inipytt xod e Gs0c. 

'O &ytog AMueyóatoc Ó Aptoreryitue 0 Uxisx. 'AÜnyay iv 
tà Bii tà mpl Oti» 'Ovouictev, xspe) ui Otvctpu, 
$uoueg Qil&Gxit, Auxxíxprton OE cüc éyaÜonpemouc sic 
q4&; O:ovpyiag «0 xeU' Quac i üuév Oxec xal àÀa- 
0c eocteÜüye. ó» Umtpeucty Abyov, xxi. üp&cet xal 
faÜtiv, 0c« vf évüpwnivg avceU Ütoveyiac lcriv. Kx- 


Sancins quoque Dionysius Areopagits, episcopus 
Atheniensis, in libro divinorum Nominum, cap. 9[4], 
similiter docet : Disereta est autem benigni:sin 
circa nos Dei operatio per hoc quod secundum noi 
ex nobis integre vereque humanatum est Verbum, 
quod est supra aubetantiam, et operatum, et passum 


1195 


EPIS10L £. 


4194 


quanta humap: ejus et divin: operationi congruunt, A xper& tt xal ieiprea. Tojrot; p 0 Tlaráüp xal 10 IIvib- 


przcipua ac probabilia. His namque Pater et Spiri- 
tus nulla ratione communieant, nisi quis dixerit, 
seeundum benignissimam et misericordem volunta- 
tem, et per omnem sublimissimam et ineffabilem Dei 
operationem, quam operatus est secundum nos factus 
incommutabilis, eo quod Deus et Dei Verbum. 


Sanetus Ambrosius , lib. 11 ad Gratianum imperae - 


torem : ZEqualis ergo in Dei forma, minor in susce- 
ptione carnis et hominis passione. Nam quomodo 
eamdem possit minor esse aqualisque natura? Quo- 
modo autem si minor est , eadem facit similiter quae 
Pater facit? Nam quemadmodum eadem operatio 
diverse est potestatis, nunquid sic potest minor, 
quemsdinodum major operari? aut una operatio po- 


p& xxv" oddtva xcxocivoxe Xoyov, sl. párov tit caih 
x&t& TZ» dye Jorpsmü xal wÜdvÜpero» fons, xal 
x&r& T&Gwy tà Orspxtuivgy xxl. ajgntoy Üteupyiav , 
$v £Bpa xzl xa0' Spa ytyovóe 0 &veDDoitog Októg. xoi 
O:e0 Aoyoc. 


"O d*toc  AjsÓpóctog &rb tov Otucípou 0,09 mpor 
T'patuóy 1üv Bead" *O oov (aoc iv pop Gtoo, Dat: 
tay iy cà mpoclijst rüc capxóc, xal vo0 éüpéómou «d$ 
far. Dlàc y&p $ aótàü gout; dovuto Dctov. etyot , 
xxl (o2; là; 04 dàv Dttov duvl , tà a)rà voul 
Opoiee, &msp O llatép moui; Kai yàp rívx pomo à 
«Urà ivipytx Oiuupopou doti Ouv&ptec , Mütor oto 
Buverot évtpyeiv 0 ttov , xxÜ' Oy cpórov Ó utizov ; À 


test esse, ubi diversa substantia eat? Itaque accipo B pig évépt:a OUvevat elvat , ümou Dupopot ovcia laxi; 


Christum, secundum divinitatem, minorem non posse 
dici. 


Ex tomo fidei sancti. Leonis Romane Ecclesie ponti- 
is, ad sancium  Flavianum episcopum et con[es- 
sorem. 


Agit enim utraque forma eum alterius commu- 
nione quod proprium est, Verbo scilicet operante 
quod Verbi est, et carne exequente quod carnis est. 
Uaum horum coruscat miraculis, aliud succumbit 
injuriis. Et sicut Verbum ab zqualitate paterns glo- 
rie non recedit, ita caro naturam uostri generis non 
relinquit. 


Ejusdem de epistola ad Leonem imperatorem directa. 


Tewuy À«Ós ro» Xpiugtó» wat và» Ütóruca pud Óvve- 

uUa. Datrova MytaOn. 

'Ex 100 vópov Tüg Wicttog TOV &yiou Aíovtot TOU tó 
*Pojeuiov &pyupéuc, toU mpóc rà &ywv €aGuxvó» 
tóy ériaxoroy xal ogooyntny. 

'E»wpyti yàp ixarípa peppü par& Tü; Üaripou 
xotvevíag, omtp (uv fQyxxs, toU. plv Aoyou xartp- 
qetopévou voUro, ómsp lavi coU AOgov, toU Ub copa: 
tog dxrcÀoUvro;, Omtp doti «o0 GOuatog. Kal v pi» 
eutGy Oupgrtt toic Ücdpaci, tó 9i roig D6ptat 
Omomémroxt. Kal xaÜdst£p ó Afvyog &mó vüg lcótntof 
tüc ToU Ilacpóc Oóbnc doti &y&piwrcoc, oóco tó epa 
viv góc) ToU Jptrépou yé.oug ovx &roXDorrty. 


ToU «Ur00 é&mrà cüc ámuwrolüc Tüc CreMiong pof 
Aí£ovra 1*9». facia. 


Licet ergo in uno Domino Jesu Christo, vero pei € El x«i «v& u&ucta dy và dv Atomótn "Imcoü 


atque bominis Filio, Verbi et carnis una persona 
sit, quie inseparabiliter atque indivise communes ha- 
bet actiones, intelligende tamen sunt ipsorum ope- 
rum qualitates, et sincerz fidei contemplatione ccr» 
nendum est, ad qux provehatur bumilitas carnis, ct 
ad qux inclinetur altitudo deitatis : quid sit quod 
caro sine Verbo non agit, et quid sit quod Verbum 
sine carne non efíicit. 


Sanctus Gregorius episcopus Nyssenus in lib. v 
eontra Eunomium hzreticum (Libro m de Bealitud.) : 
Jejunans autem quadraginta dies, postea esutiit. 


Dedit enim, quando voluit, natura tempus propria D 


operari. 
Sancii Cyrilli Alezandrie episcopi de libro Thesauro- 
rum, cap. 24. 

Ergo quee Deo decenter dicta vel acta sünt, osten- 
dunt Salvatorem Christum Deum : et iterum, quz 
seeüundum hominem dicta vel facta sunt, ostendunt 
veraciter hominem. H»c est enim mysterii virtus. 
[lomo factus est Deus Verbum, non ut iterum, sicut 
Deus ante humanationem omnia agat et loquatur, sed 
ut sepius propter mysterium dispensationis, qua 
cum carne est, et sicut homo dicat aliqua. Hanc ergo 
habentes mysterii virtutem, quomodo non est ineptam 
scandalizari auditores, cum aliquid [G., aliquando] 
ut homo loquatur? Loqu:tur enim ut homo, loquitur 

Pargnort. LXXXVII. 


Xpurto tQ à)nÜi voU Oso xal to) dYÜpómov Yio, 
toU t& Aóyov xal rüc Gapxó; €» omrapxt và Togo 
mov, OXtp &yopicreoc x«l &Ótupécog xondgc cit 
t&c Tpoltg, Ot voriv Opec «vr» Tüy Epyev ràf 
wotótntac, xal i xar&vonctt cü£ tÜuxptoUg Ti^ 
etvtoc Ori xaÜopa», iri moiu pi» d$ vüe capxoc 
fpocytvat vamatyotof, iml moin Od cà Uoc vüc Otó- 
troc éxoOivteet, Eel ci pév. datw, Ortp X capb o) 
mp&rttt Óiyam toU Aóyouw xai ti dett, Ómto 0 Aoyog 
xople tüc GCapxóg oUx &mort)si. 

'O &yoc. l'pojopug o0 imiexomo: Nucovnt iv tà 
Tit&pte uye tüg Éppnwlac TGy pex«pucuoy* "Anóo- 
Cttog *y&p TtcG«pàxovtm WuÁnage diuxpttoae, vattpo» 
Ériiyact. AíÜnxs "yàp, ova xboulnÜs, tÀ quoti xepo» 
t& faute ivtpyüaat. 

ToU &yiov KupüXeu «ou 'AlszevÜpting &ftó coU x) 
xs9aÀaíou toU rà» Gncavupóv BiOiov. 

Oixo)U» rà Üsomperüg slpnpiva vt xai mprmpo*yitva 
Onxvüct t0» Zetüpa Otóv xal m0 và GYÜpenivef 
slpquéva tt xxl otyovora — Ostxyóct. xez& — dOxÓOtuxy 
&Y0permow. AUrn yàp iect voé pwotnplou 3 Ovvaptc. 
"Avüperrog "yéyoww Ó ro9 Otou Aóyog oUxy Tw TdDty 
égc Otóc mpó rüc iwoÜpumüetec m&vrx Tp&rro x«l 
jc, «XX tvx moXJGouc x«l Su cvi xprie» cle 
p&r& capxióc oixovopiag xxl oe cvÜpemoc bym vtwk 
Taócus (£xovra; [ £xovroc] toU. puctuplow tiv OUvo* 
puo, tüc oux dromoy cxcydmittcÓet co06 &xponraít- 
yeuc &ypwmivórtpoy (a0 óv« ooUvtoc aJroU; À 


98 


1195 


S. AGATTIONIS PAP;£ 


1196 


jàp de &xüpumog, Aat Bi x«i óc Gió yov iv A autem et sicut Deus habens in utri-que pote.tatem. 


&uporépor; và» desciuv* gaivtrat Ob [xei] vobte 
rà» &yiev larípey 0 Gxotós T Twtupxtue Oiux- 
xpiott Toig Ópacte, Ó:s xarà Tí» tho TiGTteg rxvovm 
Tü; xaÜozüg x«l &moctoluüg 'Exx)nciug Oo éwtp- 
qtiag dy. và Xpigco, coutíosi Üsixy xal &Vüpumivns, 
Jvc püjoucty, Em&y ó &yroc Atovógtog plv. 2m , Ouxs- 
xptuévoc [Otacezpusévny] stvac mív Ééprytuny 00 Xpiscoo, 
ftu xa 4$uxe dore p duovt xal bx to)rov Oro ral 
&)x0g 1óv dvavÜpemücavra Oióy. AGy.v Envy tiocxtatot 
égauto; Xvix« Aéigt Op&» x«l moÜci» v& rpiogora t 
&porrivn aoro Ücoupi« [ei x«i Ocio; cup Caivovc:), x«0' 
v à Ote à Tlavzp xai livstpa v2. dgt09 vat! o00iyz )«yov 
| rpérov] «Xcü xocwevoUciv. "Ext 4&p Oiexpuris ctvat 
yvepitstat, órou 3j Otayopà Gyxugi60lu; émodtixvvzat. 
El o)» xxt dim dwíoytx» pia derl coU ll«cpóc, 
x«i vou Yioo, val roO üjíov Mwrüperog 9» ivipytta, 
x«i xat d))n» x«t oJÓfva )óyos 0 Tl«zàp, xal TÓ 
Htüux tà aürG qucueo Ayo  xowwwct, vo 
&vau.gi6 2e lvipqgtton iv tQ £l xal tà avtÀ Kupio 
qué» "lou Xpwt Ot Aio x«l ciis, xal 
&vüporro  GnÓwo xal cOsie rxyÜOscorrar xol dy 
óc9 Otüvuct» à píga; Odcxocc AuCpocvs  pà 
$2vaafe Singópou Ovvéussg pixv iyd, g:txy onpy to, 
pnÓdb và» Ükocovx 8.vacÜcs  ivepytiv và. vüe psipo- 
vo; ort Omov Üi&yopog oUcia éctl, uia» OUuvacÜm 
yotizÜ. vx» ivípytuuy &modtixvugt, qu)tpote [i.v)nzat 
t) px Üuovac^at pis quguxd» dvécytxy Py to) «xv 
Ócürnra xai Tüv AvÜpemorura ToU Xpugroo, «i xol 
évig mpocómou slvat *yowogxovrat, xxl pivà vü; À- 
AQÀe»  xotwwvíxg évtpysiv Ütepoüvcat*  OmoU — Tuvuy 
piu» xal Dcvrow ivipytux Meytcat, o2 mtpl. piae, 
à mipi Ojo quctxÀy» ToU dvóg Xpuwroo dvepytiov 
guvtpourai xal (má Ó ixÜtortüc Tü; dOn6tlag Ó yc c 
Aíwy wpóc tó» Opolvyntü» toU XpwroU $)a6u0y 
dv và Üoyuaruo tüpe Eypact exaxov* 'Evspyti yàp 
Éx«ripa poppà paià vüc Üwrtpou  xotwevíag  Omtp 
(uv fayxx. Kal &xolouUn; x«và t0» Tüc Owcvoiag 
Aóyos Staxzivtt ve» Aoyoy OR&o doti ro Acyou iwp- 
qowwta, xal vó cüpa ómtp ksrl To0 cóparog ixve- 
louv, xal pi&g 6£x&ctuog qücteg và Tpocyopx fpa 
— Üsopsitou, &l xal c& póduate ta0tag &mó vüge dO)d)ey 
xotvoiag oU xepits, aUroi; vole mpeyuact Otixvuaty 
ó ifeipsrog &kpxuptóc, nón» Odi xal màca aiv 
«UtQ Tü; yao dv» Xo)xn00wt Guvodou X» xotwórng, 
óvt xxl Ütótnc ToU Xpigto0 gucuxá» dvéipyrev. &ovy- 
q9Tec U ti ict ipoake, xal x dYüpunótne «Uco0 
và mpóg ivipytxs Tüg Y Üpemivng o2cixg &puolovta 
diecÉuct. Kai ixà:tpa mà ToU £vóg &a yx vos, xal 
&ywptrrec mpoü))o) Kupiov n4&w 'Inzoü XpecroU i$ 
íxatípuv TO» qéctu» GuwigrOToc ,exal iv ixavépo 
te xai 0 «0:0 Oiigtvt. Kal iv 00m mpóg TOv iv 
sUgtÓsi c5 pvüun Atowa Tüv facOix tà cópboloy 
tac dixÜeuc ópoloyiac caynvütt, xal 100 AOj0v xal tüc 
Gupxic iv mpogwro siyat GYo e xopUrttu Opoc viv 000y 
rüe ivvolag Ouaxvolgtt, tyx dx v&v. mototritov aUTGY t5y 
£pyuv vo0 XpwtoU, tovréc t!) ix tüc guOuxne CUtp'ytiac 
pix ix&ccn vÀv xaÜ' 9rmoctacwy & và Xpuro £vofacóy 
giecuv, mola; éctiv o)Ucing, dmeyvoc0á* oi0i 7p 


Claret et horum sanctorum Patrum intentio spi itali 
discretione 'cernentibus, quod secundum citholica 
atque apostolica Ecclesix fidei regulam, duas opera- 
t.ones iu Christo, id est, divinam humanamque co- 
gnoscunt, dum sauctus quidein Dionysius dicit discre- 
tani esse operationem Christi, que secuudutn nos est 
ex nobis, et ex hoc integre et vere liurianatum Deum 
Verbum cognosci. temque, cum dicit, operari e: pati 
qux humanz ejus divinzque operationi congruunt, 
id est, quxi& humanz cjus operationi, licet divinite 
[divinitu-], conveniunt, secundum quam Deus P'ater 
et Spiritus sauctus nulla ei ratione communicant. [bi 
enim discretio essc cognoscitur, ubi differentia pro- 
cul dubio deinonstratur. Si ergo secundum aliam 
operationem una est Patris et Filii et Spiritus saneti 
operatio, et secundum aliam nulla ratione Pater ei 
Spiritus sanctus eidem naturali ratione communicant, 
duz procul dubio operationes in uno codemque Do- 
mino nostro Jesu Chri to vero Deo et perfeeto, et 
homine vero et perfecto, dicendae sunt. Et dum 
ostendit doctor magnus Ambrosius (Ad Gratian., lib. 
it, €. 10), non posse d:versz potestatis unam opera- 
tionem existere, nec minorem posse operari quod 
magnam, nec ubi diversa substantia est, unam posse 
operationem intelligi, demonstrat manifestis indiclis 
quod non possit unam naturalem operationem babere 
divinitas etl humanitas Christi, licet unius persons 
esse noscantur, et alterum cum altcrius commaunionae 


C operari cernantur. Ubi itaque major, et minor dieitur 


operatio, non de ona, sed de duabus naturalibus 
unius Christi operationibus iutimatur. Et dum defea- 
sor veritatis sanctus Leo ad confessorem Christi Fia- 
vianum in dogmatico tomo edisserit, inquiens : Agit 
utraque forma cum alterius communione quod pro- 
prium, et subsequenter per intelligentige rationem 
discernit, Verbum quod Veibi est operans, et carnem 
quod carnis est exsequentem, et uniuscujusque na:ura 
congruentia opera contemplatur, quamvis eas ab al. 
terutrum communione non separet : rebus ipsis o:ten- 
dit exiinius pontifex, imo et omnis cum eo gcuerali- 
tas sancti Chalcedonensis concilii, quod et deitas 
Cliristi naturalem operationem iuconfusam in uni- 
tate [unitione] servavit, et bumanitas ejus, qux ad 


D operationem humani substautie competunt, exse- 


cuta est, et utraque de uno inconfuse atque insepa- 
rabiliter processerunt Domino nostro Jesu Christo, 
qui ex utiisque naturis subsistit, el in utrisque unes 
idemque permansit. Et dum ad. pia meinoriz Leo- 
nem Augustum symbolum verz confessionis expla 
nat, et Verbi carnisque unam personam esse veraci. 
ter przdicat, intelligentie tamen viam aperit, et et 
ipsorum operum Christi qualitatibus, id. est, ut us 
turali o, erationum  unaqueque unitatum in Christo 
secundum subsistentiam naturarum, cujus sit substaa 

Liz, cognoscatur, Neque enim hic praeco verii2us 
adsit, ut humana operatio, quam ex tempore De- 
mínus cum natura humana suscepit, aeterus e;us 
assignetur essent, aut divina ejus substantiz, hu- 


1191 


EPISTOLAE. 


4198 


manz operationis megsura ascribatar : sed manente À ivraoa o xopof tüc dGixÓsiag mpoctóéiaré, tvk. €t» 


Mibllominas unitate persons, naturas quze in Christo 
seeundum subsistentiam unite sunt, es operationibus 
suis agnovit. Si itaque du: natura sunt, quarum in 
uno Christo unitio facta est, dux profecto suut, et 
barum naturarum operationes, qua cum suis naturis 
inconfuse atque inseparabiliter convenerunt in uno 
Domino Jesu Christo.Similiter autem et sanctus Nys- 
senus Gregorius dedisse dicit Dominum Salvatorem 
humanz nature, quam in se habuit, tempus propria 
operandi, ut apertius demonstraret quod et humana 
natura qua in Christo est, habuit propriaz operatio- 
nis ellicaciam naturalem. Unde certum est, et hunc 
düas in Clristo naturales operationes nibilominus 
cognovisse. Nam et defensor veritatis beatus Cyrillus 


Alexandrinus antistes dum colligit, quod ex his, qu D 


Deo dceenter dicta vel acta sunt a Domino Salvatore, 
Deum eum ostendi, et quxs ab eodem secundum ho- 
minem dicta vel facta sunt, ostendi eum veraciter 
homine : manifestum est, quod ex naturalibus ope- 
rationibus Christi, Christum Deurh verum àtque pér- 
fectum et eamdem hominem verum atque perfectuin 
e-se cognovit. Nec enim est alia tam manilcsta pro- 
batio, quze posset eumdem ipsum et Deum et homi- 
nem demonstrare, quàm naturales operationes, ex 
quarum qualitatibus et nalurz, de quibus essentia- 
liter procedebaut, certissime in eo esse credebantur. 
Si itaque in duabus, el post inseparabilem unilionem, 
naturis esse cognoscitur, ubi dualitas naturarum in- 
confusa perman:it, nccearum potuerunt operatiohes 
tonfundi, sed de uno eodemque Domino uostro Jesu 
CLhri:to suis naturis congruenter procedebant. Non 
desunt autem et aliorum venerabilium Patrum pro* 
batissima testimonia, düás manilesté dicehtium natu- 
rales operationes in Christo, ut silehtio transeamus 
s»nctum Cyrillum Hierosolymitahum, sánctum Jo:n- 
pem Coustantinopolitanum, vel quicünque postmo- 
dum pro.rectitudine venerabilis concilii Chalcedo- 
nensis, el tomo sancli Leonis satisfaciendo, laborio- 
808 conflictus adversum cobfundentium hzreses per- 
tu'erunt, de quorum errore et novi dogmatis descen- 
dit assertio : id est, beatze memorix Joannes Scytho- 
politanus episcopus, Eulogius Alexandrinus episco- 
pus, Euphrsemius et Anastasius major, Tlieopolitanze 


éXÜpenivss dwípynxv, d» xpowxüc à Ejpcc pui 
Tüe éÜpemrororo; d)aÓt, cà dip «roo vwyciH 
mporropien, 5$ rj Ütim axroU dcin rác dYÜpumiwie 
bwpylac T6 pérpow imrypayn* d pavobonc o0BiV 
rro» và ívàste; [ivéreroc] too ftpocombv, Té 


gUgté, aite; dv vo Xputo xxÜ oróctagt), cvs | 


Oncau, ix ców i&ev dwpyns dmíyws. Ei coivuy 
dvo güctig cii, Ov d fvosi i có. dvi. Xpwcà Jé- 
qot, Óío Onlowirt simi xml coírew» Tv gUctey al 
iépysiat , aire; GUv tal; («vrü» euctct &cvy- 
xoTue xxl &ywepicro; acuwioyw i» € ivi Rupw 
Incoü Xpwró. '"Opoiegc Oi xxi à yc Nuccesog 
TCpwyópus, dtÜwxivat AMyev Tó» Xerüpa WÜptw 
&x)penim eictt, qv iv (xut (cxt, xoupiv và (Oui 
ivtpyücet, gevtpértpos vrtídadiv [ &rídadzey ], óc xol 
9 évÜpwmivm gc , Sr idtlv i» và Xpwrrà, (éxi 
Téc oixeimc ivtpytiag t0 euaixüv Arovíltouu. "O0r) 
Oàióv itt xmi vouco» jío i» cà XpwrQ evccké 
dvepysiug osdiv drio» émtyvavot. Kal yàp ó vüg dx: 
(sag dxjucmtüe KópüDoec à tüc "AMbevdpie» soltee, 
Cuwcyo» ix coótow» v3» Ütonptrüe OrxÜivruv, d 
mpayÜivcor map& co) Kuplow xl Xerüpog Otov ero» 
&rodtixvus 0st, xal tx vv $apá v6U «ütoU wt v^ 
Opomov JuaxDévrev , 3 qtbpívos — dtixvoaÜas — eUró7 
&isÜGc &vÜpemow, povspé» d&tuv, Ótt ix víw pustxé 
bwipyttb»  vo0. XpurroU , Tóv Xcowtró» álnÜwó» xat 
t£)rov Ov, xal rà» «0-0» &YÜpwmo» &)nÜtóv, Raf 
tÓ)atoy siya. Enéyvo. OUtt yp dece Qn ojto. gavipd 
&to0tit, utt; Ouviettor T0» «Ut09 coUcoy xxi OtOY 
xxi aYÜpero» àmodtibat Wwpà vàg gucuxkg i»tp, tiec" 
dvrwov ix tí» mouTéte» xai al póctu, kp d 
evcie0Gg mpojpyovro, &xpiÓGg iv eürQ sÜvm dti: 
etsvovrat. Ei roiv» d» Oval gíatct val pacà c9 
&yopultos (v»cty. yvopitsvat sot , (0x d Ovàg vüy 
yéctw» &cvyyotuc Oupsouv, o2ct ei wórbv bkp- 
quat xÓvyi0ocay cuyxuÜüvet. 'AX) &knà. ToU. dog xot 
toU «)ro0 Kupiou "mco! Xpuwrrou Teig iBixig gUcret 
wpocgüpeg Tpoupyovto, Ovx Dx(joves 96 xal G)w* 
etÓacpiev» Tl«rípa» üjoxuacpévet papropict có 
Ojo gavtpóx Myevton) pugixag ivtpysiag iv to Xpurtés 
iva Guoríj vrapadp&uspty vov &yoy KopoXoy vóv "Ig- 
pocokópov, Tóy &yroy 'lokvygs c0» Koevarevytoovré- 
see, à óGoidámort pir& vaUTa d'ip Tác ópÜotnroc 


Ecclesie antistites dignissimi, et prz: omnibus zmu- py rác es&acuiae dv XeXezdów évvó80v , x&l ToU rüpbV 


lator verz et apostolica fidei pia memoriz Justiuia- 
nus Augustus, cujus [idei rectitudo, quantum pro 
sincera confessione Deo placuit, tantum rempulli- 
cam Christianam exaltavit. Et utique ab omnibus 
gentibus ejus religiosa memoria veneratione digna 
censetur, cujus fidei rectitudo per augustissima ejus 
edicta in toto orbe diffusa laudatur : quorum unum 
quod ad Zoilum Alexandrinum przsulem adversus 
Acephailorum haeresim missum esi pro apostolicae 
fidei rectitudine satisfacere sufficiens, cum hac nostrae 
humilitatis suggestione vestra tranquiilissime Chri- 
stianitati dirigentes, per presentium latores offeri- 
mus. Sed ne multorum dictorum onerosa putetur as- 
serio, et. maxime, quibus totius mundi tenquam in 


v0) àylou Aé£ovro; &relogoupsyo, voug imutCsovg &yD: 
wxe x«r& rà» gcuygtoucówv cipicsey imsürmvto |&ri: 
$ei&avro ], vttvov ^ &rü tüc mfikvne kal 4 ToU xmrvóp 
Géyparoc x«rüÀÓ6 ^ céi& [g&rtc], tovricvo 0. € 
pex«pimc pvüuac "lexvvng 0 XxvÜonO)soe éftigxosos, 
EOloyto; à 'AJs&avdptiac mpotpoc, Eoppeiqtóc xal 'Ava.- 
et&gue Ó píyxe , tüc Grovnü)sog Exxuclag oi. aL 
xoÜuytuoweg, x«l 0 omip m&vrta( Üxherüc vüc dn- 
Üslag xol &roctoluxác miactog, 0 iv tostÓst t3 uvóps 
"Jeuctevexvog à facUsU;, oUtwoc X opÜórec tüc mi- 
cttec ómóco» )nip vü; cDaxptvoüc Opoleyla; v6 9:Q 
üpsct, roceutoy viv Xpurttayotetátruy molrtiav Oject. 
Ke] píypt TOU vuv &mó m&vte» TOv iÓvéw d ajtob 
(rogcCác  pvápn mporxovügteg Gbwuce. Oves d 


1199 


S. AGATIIONIS PAPJE 


1290 


épÜotag tZc ricttog Óux cv GsÉamcpioy ajroU XOi- À fortissimo fundamento cura ac dispensatio inesse 


xt«» dv 0)p rà xócpe Quy vOsioa Erariticon. "EE dv 
dy, 0x:p mpógc Zoo» v0» 'AltbavOpsimg xoDwytuóva, 
dcvéln xarà cüg T&v» 'Axtgílow cipícteg )nip cic 
ópÜótnrog Tür; A&moctolxüe mictteg Tpóg v m)npoyo- 
pica. «)rapxoUu», pscà vavtnc vj Tüc Lrtplag &va- 
gooàg tí) yoXgvai« vpév» Xpiurtunocott artuvtte, 
(à v&v &moxopició v và» mapóvto»  mpocoíponty. 
'AUrítvx gü mec TG» fo)hew pnpárov goprtxy vo- 
pigOn xj Ouxauooyia, xal péXugta olg vut 10 mpicyua 
[L., X epovtic] x«i 9» Otox»s:c O.ow toU. xócuov à 
dv icxvpQ Orus)o énixtisat, oliyae &nó TOV (va- 
piÜpxierv «i10 15 parpla &vagopa ivraSat (ev yov 
llatépo» papropiae iamceudacaptw * inu xol roUro 
&cuyxpvto» này) xal péyur voy. éacty, iy tiic gpovcidoc 
é)ng tüe XpurtuuxerktTue TOlttiuc km! otyo» xw- 
juÜticng , ümép moÜou cüg dnÜouc micttec U£ovca, 
toU é&mogrohxo0 xnpoypatog cu» Oaxaca» dinv- 
Ü,npívoe EnvysGvoa EniÜuurian 0 et Óncuix xol * 9u&y 
gUevÜpunia. 'Aln0Gc yap ix Oupopev dyxpivov Tla- 
Típov» Tüc ópÜodobou Tiícito; 9 dna iykvm, ci xal 
óMiyote papropiaie* éntidà mpaypua nvteryuivoy zal mráct 
g«vtpó» ol bmervtcol Ilacépse wtpiaaóv évpcav. gpa- 
Qu. Tig: yàp, &l x«i Bpadoc «in mpóc và vorcat, oj 
Ürepüctt, Omtp gc, qoivwttat , ot? &Oovarov , x«l 
vWpà c4» Tvà5c) Tüg gUgtoc kac OUvxcOat tivot 93- 
ctv, xal. évépytia» à Exsty. góotoz; ontp o)di oró 
vy» a«iperxv — mort. lOoxipaoÓn  2éqeo0ot *.— oicoitz 
vt&cae và; (XÜpomivowg mevoupyiac, xxl axocc Cn- 
Tüctig xatà vüc ÓpÜUcntog vüc miatto;, x«l auvoÓpot- 
Cpoóg t&ig qavÀotngt? aoTGw mpogpopoug  dtüpov. 
Tóc ovv Ontp outs &mó Ty &yiov ópÜodo5ov Tlacípuvy 
ipptón morb , ovtt &mà tÀ» Éa6dlow ciptruxày ct- 
TOÀuntet &opsÜnvat, inl co0 mapóvrog Ouvrctrat mpo- 
mittuÜGyuit, iva cv ÓUu0 gücto» ToU Xypigtoo, vüg 
Oslag ÓnÀevórt xal c&c éoÜpemivnc, ovttvow ai. 19u- 
tutt Axípator stvac. yvopüjovrat iv tà Xpircà play 
£x st) [Uo., sivc] dvipysinv, ic mort opc epovaw Ovvij- 
Outxi &xo0tisui; Ova) ixy pix. koci», simeogty à xpo- 
wuxi 3, &:0toc 2ex0natcas, 0tlo. 3. SO puni, &xrirtoc 1$ 
xttGtX, 7? «)ócrà, üt xxi toU Il«vgoc dott, 9) écépa 
Tap& T)» ll«cípa. Ei coivuv pix doti xal 5» «oci, 
pix x«l cüc Ütóvnroc xal cüg &vÜpemotntog ToU Xpt- 
€100 xod iac, orep &))oxoroy laxt MytaÜat, o)xoUv 
irá» Ó Yióc vo0 Oso 0 avrüg Otóc x«l avÜpemno; 
icti, và &VÜpony« dwpyücag imi vüc yüc , opoies 
e)» «wto x«l ó llatüp guctxüe dvüpynote, értin & 
6 Ila«ráp Toui, Ta0ra x«i 0 Yióc Opoiege mowi, Ei Ói, 
Oxtp X) QüxOtia nepiéy eu, év oce Gp coa Evüp- 
qnciv 0 Xpoigriüc, T(Óc pvo» TÓ Tü0cOTO? QCUTOU 
&c Yio0 énzvapipstat , & Ttyx oUx (GT, tÀ GUtÀ, 
oix xmi vo) llarpée, [Orzp oux fat vaUróv tO Ilavp!, 
xu Ge ez Lat.] xav d)ào Óniosó:t x«l c)io idwüp- 
yoet» à Iarrég « vatà vx» Ütovmra , & moUi Ó 
Uetàp, vata xal ó Yióg ópoieg mot, xarà Óà cuv 
&vÜperrérora, & «ict rou. &VÜpirmov (dix, ó «Utüc oUtoc 
[o9rec, bvxüpytt óc &vÓperoc, trud). duc dott xad 
Gtóc xe KvÜpenor. 'OÓty xai dinÜng micctosTOu, OTt 


dignoscitur, exigua de numerosis huie bumillim:e 
suggesUoni inserere sanctorum Patrum testimonia 
maturavimus :.quia et hoc incomparabile nimis et 
magnum est, ut totius relpublie: Christianz cura 
paulisper submota, pro amore atque verz religionis 
flagrantia, apostolice przxedicationis doctrinam enu- 
cleatius agnoscere cupiat augustissima et religiosis- 
sima vestra clementia. Enimvero ex diversis proba- 
bilibus Patribus orthodoxz fidei veritas claruit, licet 
exiguis testimoniis : quia rem apertam et omnibus 
claram Patres laudabiles superfluum esse censebant 
disserere. Quis enim, licet tardus sit ad intelligen- 
tiam, non videat quod omnibus patet? Quia impos- 
sibile et contra ordinem natur: est posse naturam 
et operationem non babere nature : quod nec ab 
hzreticis unquam tentatum est dici, qui omnes ad- 
versus rectitudinem fidei humanas versutias et calli- 
das qnxstiones, atque collectiones illorum pravita- 
Gbus congruas, repererunt. Quomodo itaque quod 
nec a sanctis orthodoxis Patribus dictum est unqu:m, 
nec a profanis h:ereticis prassumptum est. inveniri, 
nunc poterit autumari, ut duarum Christi natura- 
rum, divinze scilicet et humanz, quarum et proprie- 
tates salvze esse noscuntur in Christo, unam babere 
[Forte esse] operationem quisquam recte sentiens 
possit demonstrare? cuim si una est, dicant, si tem- 
poralis, an zxeterua dicenda est : divina, an. humana; 
incondita, an condita : eadem quoque et Patris est, 


C 3n altera praeterquam Patris. Si igitur una est, ea- 


demque una et divinitatis et humanitatis Christi eom- 
munis est (quod absurdum est dici), ergo dum Filius 
Dei quidem, qui Deus et homo est, humana est ope- 
ratus in terris, pariter et Pater cum eo uaturaliier 
operatus est: quia quis Pater facit, hzc ct Filius 
facit similiter (Joan. v). Sin autem (quod veritas con. 
tinet) dum humana quzdam operatus est Christus, 2d 
solam ejus ut Filii personam redigitur, quie non es! 
cadem quz et Patris; secundum aliud profecto ei 
aliud operatus est. Christus : ut secundum divinita- 
tem, quz facit Pater, eadem et Filius faciat : simili- 
ter secundum humanitatem, qux sunt. hominis pro- 
pria, idem ipse operabatur, ut homo, quia verus e-l 
et Deus et homo. Unde et veraciter creditur, quod 


D idem ipse, cum unus sit, duas habet naturales opc- 


rationes, divinam scilicet et humanam, inconditin 
el conditam, ut verus et. perfectus Deus, verus per- 
fectus homo, unus idem ipse mediator Dei et hoai- 
num Dominus Jesus Christus (/ Tim. i). Quocirca 
et ex operum qualitatibus naturarum quoque, quz iu 
Christo per unitionem qux: secundum subsistentiain 
conveniunt, differentia inoffensa cognoscitur. Ut au. 
tem et [Forte his] Deo odibilium hzreticorum, quo- 
rum sicut vocabula pariter abominamur et dicta ad 
demonstrationem duntaxat eorum quos novi dogma- 
tis inventores unam in Christo dicendo voluntatem el 
operationem secuti sunt, pauca quadam ex eoru 


* [fie cvidenter deest vox toes 2ioz&rn, aut alia ejusdem significationis. EpiT. 


EPISTOL E. 


4203 


exsecrabilibus dictis innexuimus : Apollinaris hseretici À à aíroc ovroc elc | àv] 300 ueuxkc £xec Dipyslac, 


contra Diodorum, secundum quod positum est in 
edieto orthodoxa fide: Justiniani pig memori: Au- 
gusti : Organum, et quod movet, unam eolet per(i- 
eere operationem : quorum autem una est operatio, 
horum una est essentia. Una ergo essentia facta est 
WXerbi et carnis. Item ejusdem in sermone qui su- 
perseriptus est in epiphania incarnationis Dei. 


"vuv Üsixy OuAevórt xal civ &YÜpuxirnv , viv. Gxvurcoy 
wl xr cu, ec GiuuUwóc x«i vÜsnoc 0:06, oÀnÜocc 
xxi Télttog GyÜpermog, tig O aUtóc pagi:ng OtoU, x«i 
éVÜpoTre» Küptog 'IngoUg Xpugtóc. Ai|ó Opeiee xol 
éx t&v mottücuy ctóy (pyov, T6? puctoy, Glttyie 
iv vj  Xpwtà wt Td» x«Ü' 0nóctaco — Évyety 
cvvilOüos, 3 Oupop& &rpócxomog "wepüscet. "Omne 
[vovrov] 9à x«i cà» Ütopirátow aipttuxév, ev xa0oz 


và mporsyopiac Opoioc BirhurtóutÓx x«i và puüuara, mwpüc EvOtd;y xml uóvoy cvotwy, oig vtty ol. 02. x&tvoU 
Seyparoc 6£proptral Ey dv c. Xpurto Myoytte 00)mua xal ivipytuxy dxolo)Unaav , üya vo& ix vc&v xata- 
pre» ebrü» fau&te» dmtvvüjasrv "Amo)hvepiou aipstxoU  x«rà Atoüdpow mpóg à xtipsvev d» tà 
XÜixro Tuc ópÜolojew micTtog vo0 iv eUceÓei T pvüpn louctouxvoU roo facüdec* "Opyavov xal và xryoUv 
pio) mréguxt) &novtisiv ciy ivéytiav* ov 0E pia lvípytin, to)tovy pia. igziv o0gia, pix &px o)cix vo) Acyou xal 


vüc capxóc. ToO gütoU iv vÀ Jóyo tà Tpoytypaputvo, Elc t& irepivu cris ivaüperrictec toU Oto AÓyov. 


Unus enim Cbristus divina tantum voluntate mo- 


*O sig yxo Xpurróz, Dsixg póvo Oshxpnatt xtvouptvoc, 


vebatur, secundum quod et unam ejus novimus ope- D x«6o x«l nic» oar» a)roU cd» dvépyttxy dv. Ouxyó- 


rationem, et in diversis miraculis et passionibus de 
una ejus composita natura procedentem. Deus enim 
carnem indutus est [(carneus est], et creditur. S-- 
verus hereticus in prosphonetico sermone faeto in 
Daphne in martyrio sanct: Euphemiz, ubi sic ait : 
Anathematizamus autem synodum Chalcedonensem, 
sed et tomum Leonis presulis Romanz Ecclesie, et 
eos qui dicunt vel dixerunt in duabus naturis unum 
Dominum nostrum Jesum Christum post ineffabilem 
et incomprehensibilem unitionem, et sequenter ea- 
rum duas operationes aut proprietates. ltem ejusdem 
Severi ad Sergium grammaticum, ubi ait : Quoniam 
igiiur ungs est operans, una est ejus operatio, et mo- 
tio operaria (operatoria]. ltem ex libro secundo Ne- 
storii hominicolz, quem inscripsit praeclaram initia- 
tionem : Incon(usas. custodimus naturas, non seeun- 
dum substaniiam * arbitrio tantum copulatas, propter 
quod earum unam voluntatem et operationem et do- 
sninationem videmus [statuimus], dignitatis aquali- 
tate ostensas. Deus enim Verbum, assumens quem 
prsedestinavit. hominem, per potestatis rationem, ad 
eum non est secretus propter przxstitutum | Forte 
prseeognitum] affectum. 

Tbeodosii beeretici Alexandrini de tomo ab eodem 
scripto Theodore Augusue : Reliquum est, ut una 
sit operatio ex utrisque deifica, quoniam el unius 
esse et ejusdem dicimus Deo decibilia miracula, et 


pote Onopagt xal maÜupact) ix cü; pag wUtoU Gvuw- 
Üicou góctec TpoioUc«v. Gróg yàp £vcepxoc dett xal 
fi7ttUttoet. Xe 6noog 0 «'prttxóc &mü vo0 mpoceovu- 
tuoU Aóyou toU "tvopívou iv rà A&gyo, i» tà uop- 
tupiüo Tü$ &jio; EUgnpíac oUvo engiw' 'AveÜtuaci- 
koutv 04 x«i vXv cUvodo» XoOxnióvog, xai cw TOMoV 
A£ovtog toU Ac TG» 'Popaiov '"ExUnci«; Wyscapé- 
wow, x«l vo)p Ódyovruc, à timóvrag iv Sio guatet 
tóv [va Küpio» dpów 'IncoUy Xpwtijv nerk tiv dype- 
erov xal àmepuónro» [vecgty , xol voUtov éxolouUnc 
$09 bwpytiac, 5 ótutag. "Opolec tuU «üreu 1:6d- 
pov vpóc Xéppww jpapuaruxü» ÜvÜa quotv* 'Exeddd 
qup sie 9 iwpyüv, xoi pim oa)ro0 4 ivípytu , xel 
xivncig iwepyntucó. 'Qceüwec xxi ix co0 Üsurípou 
B«GMiou Nsccopiou toU &vÜÓpemolkrpou, o9 (ypajev 
"Emtpavouc uvxctec * 'Acvyxotovc guiktroUsy T&c 9U- 
€t 90 xat o)cic» , yvow O6 cuvaupévec. AMO xd 
pix» «)rov và» ÜQncw , lvipytuv c€ xxl Üsamotelov 
opílouzy &iimc lmórura Üsceropívac. "'O yàp Gs; Aó- 
qoc &vo)a6oy , Óv xpoopurty uyÜpumos, Twpéc «UrOv 
e) Guxpión Ju àv  mpoywocDtica» «Ut — Oufe- 


gt 


G109ociou  alpsruxoU  "AjabavOpteee &mó voU poU 
toU Tw&p'aUroU popérroc Gtoüopa và AUyoucTR "Oc 
Alocmóv xal ivépynav tivat ToU cvvappotípou Üsompsmii 
píav, iml xal dvóg eivmt xal ToU  aÜroU papuy v& 


maturales omnes, aique irreprelensibiles passiones. D 6rorpenü Ó«dpata, xal rà qucux& w&vta xal &Su- 


Et post pauca : Et unam esse eamdemque unius Do- 
4nini nostri Jesu Christi, et Deo dignam sapientiam, 
scientiamque omnium, et cognitionem secundum 
utrumque, id est, secundum ejus divinitatem, et se- 
eundum ejus humanitatem, quia et unam operatio- 
nem confitemur Deo dignam, sicut superius dictum 
est. Et iterum : Deo digna autem ejus operatione una 
existente, necesse est et inseparatam [G. impartibi- 
Jem] eam esse, atque indivisam. Et iterum : Propria 
sibi faciens, qua ejus sunt, id est, qux carnis sunt, 
faciensque in ea [inserensque ei] sus natura opera- 
tionem. Facere [inserere] vero in ea quid est, nisi 
locupletari per unitionem Verbi ejus Deo digna opc- 
* Ex Grazco, sed arbitrio. Hanp. 


Gigta man. Kal usv O)byx* Kal piav sie xal mà» 
eUr5z» ro0 ivóc Kupiou 'Iqgo0 XpictoU TOU OtoU üy 
xal tX» Ütorpenü Gopixw, qywci» T€ TéV Olov, wel 
enc: xarà v6 Gvvapgortpos, TovricT. x&r&k Ti» 
&UtoU Üsórota, xxi x«r& vu» «UroU AÜpenócere, ingl 
x«l ivípysum piv. üuoVoyoUpsy Ütonpsnü, oc idu wpe- 
AMOexrat. Kal mí) Tüc Óconptmouc dwpytime pag 
eUcn; aXUTOU, dwcyxn xal àpipurtos sve c&ócuv xel 
&dixiprtov. Kal T&v OixtioUprvog piv v& «Urü, 
voutícr. cà các capxóg, lumovicac Od xal abe vüg 
iliac qUasoc viv lípytuty. Tó. 06 «€ ipxomcag ast 2 
&Utó tà xacamAouticat và Tpóg t0» Oso» Aoyoy ivé- 
c« rà» aUco0 Ütonptmü ivípytuc, vq» &evyxvtos 


1205 


S. AGATIIONIS PAPAE 


x«l &epíwveg le süiray airo Cnjuyos cápxa mepi- À rstione, ineonfuse atque incommutabiliter unitam el 


ecngu., "Idob, tvoc0iarazot Ótarotot xal Tiva , té» 
&yiev Ti«répev «ig ueprupim , dz Twtuucttxelg 
&xvict, tüe xaÜoludgg xxi &moccolonc "Exx)gciag d 
. $d«dxoix dpavrpoDUs, xxi igu:igÜn, xal Tüc aips- 
vue TupÀegtec T6 CxOTe;, Oxtp wcyu» voi; pt- 
ueuudvote 9nofé))at, kxexelóg0a. NUv éwryxaió» kacty, 
(»x ToU víeu Óo;paroc ó cremóg ixibgrvÜn, ict» 
2xoleU027t, xal moi» diüxcxale» c5 aUUtvria vmo- 
etnpüberat, Küpoc 0 'Alszovopróc iv và £606no xt- 
goÀeaio té Ópwv «2100 mpàóc rÓ» tOTOV* Kai róy «Uv 
* &y Iva. Xpurvóv, sal iva Yióv. lvepyozvta và Ütonpeni 
xal época pui Üxvdprxn dupytia xarà có» dv 
éryiotg Aw023atov. 'Opoteg OtoBopeu toU "ytvoutvu émt- 
cxomou €apavirov ix voU &vrtyp&gou mpbg Xícyw» 
iricxoroy "Apscotvny* Kal Quà couro uia. lvípysux roU 
€ov, à ívóg xal coU aUtoU Iwrüpog m&vta TaUvtà 
sictv. 'Opoieg Xspjlou ToU KewcravrttvoUTO)to; ix ToU 
&vrtyo&y&u  mpó; Kupes «àv "Alsbevüpti«g * "Epmrs 
Toivu» (xa)ó» y&o éctt xal ajtaie oig itpuig Üpv 
y"weig xgücacÜm) Gc £v« x«l và» o)0rà» Xpuwróv 
évpyti» và Ürexprmü xal &vÜp&mca pid (wpysin, 
xai t«Ura tuctLéc, xal ccv dxpiÓepévec ibíüsoÓs. 
&«l iv và Qidacia vüc ixÜtatoc, xai Qo, ty 04- 
Aon, xal máccw Üsixv x«l &vÜpormivgv kvipytuxy Üyety 
vóv Kupio» i26» 'hocov» Xpigróv ewpgayt, páte Oi 
piv Glec [cuputron urs uie» Oleg]. wurt O00 óeti- 
lw Aiyes0ui. imtpiru. 'Orsp xai i» Qo. usc& 
Ouctéryparog xoÜsipéctez , xal kxorernciug  &ropa- 
voie Otx6cCoteUrat. Dlócgoz iv v Ooyuatixo tópo, 
xxi d» và D«6wubct cügc ix0latoc iv ODxux  ópole- 
ytt i». *6 Xpwró. Kal pur va2ra dv cà X60o 
«àc micrtoc, óv slg. ópoloyics [iv «6 ewxà. Lat.] coo 
pa«xpiou [lévpou coU xepugaíeu r&v &nocv)lwy rpoe- 
«yt, 5o (shipata, xal $00 guctxàc dvep princ üpo- 
loyst iv và Pvl Kupim xuàv 'Ineoo. Xpwto, iv à x«l 
«aic peprupiug t&v» óyów» Tl«céípev oótec «vti» 
vüe ópÜodójou micrtoc *vü»  dOxÜtuy Py» Qux6e- 
6vtovtat. Tl«UÀog ópoíeg à vojrou QOtjoyoc iv vü 
 dmaroO tü npe ví» víüc &moctouxü; nváunc O«ó- 
Jepe» vov mma» viv wpomynckutvQ» Tí» Xprripay 
uscpiórora , dv Ofnna vóv Xpwwó» Üytt» üuoloyst. 
Kal à «)ró; eUrog d» ti xxracxtuü TOU TÜTOV pstá 
woceyyt)iug xÜcipkosuc, xxl ixotwownaiag ur dv, 


animatamque carnem demonstrat? Ecce, piissimi de- 
mini et fllii, sanctorum Patrum testimoniis tanquam 
radiis spiritalibus Ecclesi catholice atque aposteli- 
es doctrina illustrata est, et bareticze cseitatis tene- 
br:e, qu;e errorem imitantibus objecerunt |G., obji- 
ciunt], revelate sunt. Nunc necesse est ut novi de- 
gmatis intentio quosnam secula sit, et quorum docte- 
rum auctoritate fulciatur, annotemus. Cyrus Alexaa- 
drinus iu septimo definitionum ejus capite ad loeum: 
Et eumdem unum Christum, et unum Filium, ope- 
rantem Deo decibilia et humana unà deivirili opera- 
tione, secundum beatum Dionysium. Item Theodori 
quendain. e; iscopi Pharanitani, ex rescripto ad Ser- 
gium episcopum Arsinoitem, ad locum : Et propterea 


B una operatio totius, sicut. uuius ejusdemque Salva- 


toris nostri aac omuia sunt. ltem Sergii Constaati- 
nopolitani ex rescripto ad Cyrum Alexandrinum : 
Asseruistis autem (4uoniam bonum esl et ipsis sacris 
vestris uti vocibus) ut unum eumdemque Christum 
operari Deo decibilia et humana, una operatione, et 
hiec pie nimisque subtiliter exposuistis. Et iu eon- 
Struciione ectheseos, et in aliis, unam volubtatem, 
et omnem divinam humanamque operationem liabere 
Dominum nostrum Jesum Christum significat. Nee 
unam tamen, nec duas operationes debere dici per- 
mittit. Quod et in aliis cum interdictione, deposi- 
tione et excommuuicatione sententialiter asserit. yr- 
rhus in dogmatico tomo et confirmatione ceibeseos, 
unam voluntatem confitetur in Christo : et postmo- 
dum in libello filei, quem in confessione beati Petri 
apostolorum principis obtulit, duas voluntates et daas 
operatioues naturales confitetur in uno Domino nostre 
Jesu Christo, in quo et testimoniis sanctorum Patrum 
ita seorthodoxze [fidei veritatem hahere con&rmat. 
Pau!us quoque hujus successor, in epistula &d apo- 
stolicz& memoriz Thleodurura papam, nostra bhumi- 
litatis preedecessorem, unam voluntatem Christum 
habere confitetur. Et idem in constructione typi cum 
interdictione, depositione et excommunicatione, ne- 
que unam neque duas voluntates aut operationes 35» 
serit dici debere in uno Domino nostro Jesu Christo. 
Petrus ejus successor ad sanc! memoriz Vitalianem 
papam scribens, et unam duas voluntates, et unam 


putt Uo Üaópzve pácxtt ÓprÜseo Mete Ont iv. to D duas operationes in dispensatione incarnationis ma- 


&upie qu&v 'Inceu Xpwre. Tlírpog à voUtov Oikde- 
Xo; TOoé; v)» Tü (yia; nMyüuog; Birojuxvó) 109 m&- 
we» ypápuv xal ív 5 üUo Üs)iusca, xai pix» xal dvo 
Pupysme dv c oixovouím tüg £wofiperüesog TOU 
pryé&)ow G:00 xal Xerüpo? wWw»» "imceü XpcreU 
epovtiy ópoloyti. Ti, Séoust, ux xavavvytin , Xut- 
perarot, xai gc Üporotarot DacOiev, xxi «2; &v- 
Operi Gea; Tác Apy:tónouc mayO«c  vplpoy 
x«tavonen xal nsta cttveyuoU ix DáÜou; tóv Gv, 
éc dett meyd oixttpuém, ixertómn , puOuvat  davTóy 
&ró r&v imiÜovÀav vou kyÜpoU vOv mpóg &xüvey 


. Süe é&yOpusivne Dtavolac mdvcobs) mspoutuívev, Oso- 


gni Dei et Salvatoris sapere se profitetur. Quis, 
qui$0, non compungatur, mansuetissimi atque cle- 
mentissiml principum, et humanz vitze ancipites la- 
queos tremens consideret, atque cum interno gemis 
Deum, qui est fons misericordiz, deprecetur eroi $6 
ab inimici insidiis ad deceptionem humans mentis 
undique circumpositis, ceruens hos, qui se desum- 
mitate scientize przedieabiles zestimabant, in bzreti 
erroris laqueos incidisse, nec in ipso errore consist. 
tes, sed semper instabiles? quandoquidem Sergius ia 
aliis et in aliis scriptis, unam voluntatem et oss 
operationem Dominum Jesum Christum babere prs 


* Legendum £v xai 3o, aliter enim sensus coustare non poterit. Consequenter in Latino legendum erit bi 


unam gT duas. Eni. 


1205 


EPISTOLAE. 


1206 


dicat : et in ecthesi omnem divinam et omnem liu- A p&» rourouc , 0 tiw &avto)g &nó Gxpoac tiónsieg 


uanam operationem unius esse Christi pronuntiat : 
el subsequenter e contrario affirmat, unam operatio- 
nem a quibusdam Patribus esse dictam in Christo, 
duas autem operationes a nullo : nec unàm tamen 
operationem, nec duas, definit debere dici in uno 
Domino nostro Jesu Christo. ltemque Pyrrhus in 
* conformatione typi, et in aliis pro Cyro Alexan- 
drino satisfaciens, unam voluntatem et unam opera- 
tionem intelligere se demonstrat. Et in scriptis ad 
sauctze memorix Joannem papar, unam voluntatem, 
et unam operationem Dominum nostrum Jesum 
Christum habere conürmat. Et idem ipse in libello 
lidei, cum sanctorum Patrum testimoniis duas natu- 
rales voluntates habere comprobat Dominum Salva- 
torem. ltemque Paulus ejus successor, in ejist.la 
ad Theodorum apostolica memoria papam, unam 
voluntatem bibere Christum pronuntiat. Ft idem 
ipse in compositione typi, nec unam nec duas debere 
dici voluntates aut operationes statuit, Petrus quo- 
que, eLunam, et duas voluntates et operationes in 
dispensatione incarnationis Salvatoris nostri Jesu 
Cli,isti sapere se protestatur : et unusquisque eorum 
aliter asserentes condemnat, excommunicatque, 3tque 
de numero Ecclesiz projicit. Attendat igitur a. Deo 
institutum vestr: clementie fastigium interno disere- 
tionis illius [suse] oculo, quem ad dispensndum po- 
pu'os Christanos, divina gratia illustrante, perci- 
pere meruit, quemnam talium doctorum sequendum 
censeat populus Christianus, cujus horum doctrinam 
debeat amplecti, ut possit salvari, quiet omnes, ct 
alterum unusqu:sque eorum condemnat, sicut vaiize 
eorum et instabiles de(initiones in scriptis asseverant, 
modo upam voluntatem et unam operationem, medo 
ncc unam nec duas operationes, modo unam volun- 
latem et operationem, ct rursum duas voluntates et 
duas opcrationes, itemque unam voluntatem et unam 
eperationem, et denuo nec unam, nec duas, et alius 
unani et duas. 


xnpuxtuxo)g d&Loyljovro, Taig Tayigi Tepurcnioxéyat 
vü; cipstuxüg TO&vag [x«i và meyidag Excipyrty vüc 
eipituxüg mcos ], uxct. iv abrü vj n)kvm ar«Ürpoüg 
siyac , &)À àsl. &grárovc ; "Ore piv oU) Xípytog idv 
&)Àot x«i iv Qu 7p&ppacc év ÜDnua x«l pia» 
évipysuay xà» Kópuy Xuév "Incouv. Xpegróv — £y 
vpoxnpürttt xxl dy và dxÜict màca» Üsinv, xai m&- 
c«» GYÜpenivus dvipytuxy co. dvóg Xpurroü — eivai 
vp.xyasyry)t. Kal éxopésog £x ToO. iyxvriou Ouxbe- 
6atoUtet, pixv. tvipytuny &x0. Toc». Dlacépov. siproOct 
iri P i óUo Oi, &nà oOdnvós, tpytiag. "One 
ojct  Biay ivíp;tuxy , ovt& Uo Opiztt . óptÜsey. 2&ye- 
cÜc iv cà ívi Kupio 'Inco0 Xpirvo. 'Qcajrog 
njgoc d» ví fiÓmtóatt vo c0mov, xal iv Go 
$rép Küpou tU. 'AlibuvOstixg &moloyojptvoc, iv. Oi- 
)nua x«i pio» dwipysuav votiv. autüy &roü:ixvuct. Kai 
byyp&pwe mp^c v6» iv &ytote "lo&yygy t» n&ray Év 
0:jnua, xxl plv. Üvépyttxv T6». KÜptov "Inz0Uv. Xpiatóv 
£47. Qux OcCatoUtat. Kol 0 «X0rüg oUrog lv à Xi6E 
tH; TioTtog pitÀ tÀv papropumy T.V &ylev llatípuy 
$Ua gvcux& Ürüpura (ys) imurpivtt có). Yerüpa KU- 
pov. 'Qc«ótug lavÀog 0 to9v0v O:xdoy o; iv Ti imi- 
cto) tà mí0g Otüdwpo» tO» thG &mozrohr7Se pvuüpae 
v&ray iv ÜOnpa (ys) vv. Kóptov uxvott. Kal 0 «ütóg 
o)vo; [» rj cuvÜict. vo) vümOv ojtt ív, oj9r& JU0 
0:)4pgava ógtOtty Aéj&a0at, 0 lvapytiag, &pics. llicpoc 
Ouoiwg x«i £v» xal Óuo Ürhiuata, xal dwepytino ini 
tüé oixovopiag tüc éivavÜprücte; toU Xwrüpoc àa6» 
"IngoU XptotoU gpowti»v rpopaprópstau. Kai sig [x«- 
cto; «UrÀy to)g Gi)ws Ouxetoloyouutvoug | &2À-»e 8t 
xatoloyo)ztvot] xaraxpivtt , &moxotwovtt , x«i ix 02 
x«ra)óo) tüg 'Exxlnciag &mo6d)re. Tlpogy» toi- 
vuv X Ütogugtaror Tür; ópsrípkg guuvÜpermixe xorvgü 
tà ivÀotutve ToU Otxprtox0 a)ráe ópÜcÓne, 0v mpoc 
oixovopiyy tà» Xptuotuoretütoy a6» üe sia; 
x9spioc (aproocne mapolaÓs» W5wn, riw àv 
TOtoUT0v ÓtÓxcoxa)ov» xcw&t dxolou0siv 0 Xptortavaw 
Àa0;, ri.og toUrow TÀv Oidacxo)Mey CotÜst vipertuo- 
c:00««, Ox Óuyn"n  co95vet.— Otvttg xol RÁytG , 


xai &))ilove tig txactog «Ut» xataxpi.t, xaÜOg oi mowilot «or» vai acvatot v6» Pyyt&pov opor Qts- 
G:GewoUvtat, morb piv 6v Üinux x«i pix» évépytuxs, movi O6 oDct Ev, ovrt ODo. Üvepytiaz* mori. (v Ol)npa 
x«i pix» dviépqyuaw* xai mv duo Üruuata, xal $00 iwpyeisc. "Opoio; d» 0Dnp« xal plav  ivipyrux, xoi 


£nttvra 016 pixy, oot OUo, xai aÀÀo; Mix xai Óuo. 
Quis exzestuans, piissimi domini, tante czcitatis 
errores non abomipetur et caveat, si utique salvari 
desiderat, et immaculatam suz (idei rectitudincm 
venienti Domino cupit offerre? Eximenda proin.le, ac 
summis conatibus cum Dei pirazsidio liberanda est 
sancta Dei Ecclesia Christianissimi vesui imperii ma- 
ter de talium doctorum erroribu:, et evangelicam 
atque apostolicam orthodoxz fidei rectitudinem, quae 
fundata est super firmam petam hujus bcati l'etri 
apostolorum principis Ecclesie, quie cjus gratia 
aque prasidio 4b omui errore illibata .permanet, 
«eimnnis pri&sulum numerus ac sacerdotum, cleri, ac 
populorum, unaniiniter ad placendum Deo, aniuiam- 


* Grece, fa6aisosn, confirmatione. Manp. 


lleiog T&^&ppwv, Tapexo)o, tuct6ScTato: Osa mócat, 
Tü; Toc«Utng tuglorntog tàg TmÀkyag p fóe)Enros, 
xi mapapulkintat, dàv ÓxÀ«Ón ceD8üvcs ÉmiÜvpn, xol 
&porov tTüg ÉautoU migtteg c» OópÜotuta (pxoptvo 
*À Kupio mero mpocayativ ;, Atymtp Ovrpetía 
laci [)jurpoPiotvo«], xal dE 0Ànc vü6 loyXog patà vüc 
toU Oto0 onÜtix; ttvrpocin [DsuOspu0rostor] x 
&yí« 100 OtoU "Exowncia 9» pürp toU Xpurtavuxo- 
T&tou pé xp&rovg, &KO tüg TÀ&YO; TOV TOl07TOy 
6i0acxóoy. "Iva cz» cooyjt)urxiv xal &roetolon)» tàe 
óo^o04fou miccteg OpÜótnra, vig ttÜtur)vorat dri 
Tr» dttpt&v mírpa» TuüTOG Tüc TOU paxapter&tou 
xopug^tou TQ» A&rog:oÀey llérpou '"Exxinci«g, "ttg 


* 


1901 


S. AGATIIONIS PAPAE 


tj e«)reU xépri xod Boutin &«ó mácne m)&vo; À que salvandam, veritatis formulam apostoliez tradi- 


&xp«vroc Siapéve, Dàc à &pónàüc t&v mpoiüpov, xoi 
vày ütpíev, rov [Tostov] xXüpou, xul t&v Aa&v Ópo- 
(vpajó» poc và tü«peetsiv c Otà, xal vüv vy 
soÜQvoct, cc dOxnü:ia; 6v» Uno» cvüc Amrogccoluxüc 
««padóctec apa Qni» Óuoloyücn x«l xopübu. TaUt« 
8b ch ustépa parpim &vepopa dvÜeivac kppovtiaauty 
wxvaRenovapévor , xxl àdusimreg acivatovrec mpi 
véóg ToCaUtng WÀkwg T&v üc 'Exoncixc ipio», 
Vx uo) Qurodvtov rap tdv GiwÜtxy cc miattox 
ópicat , x«l vüc Othuene vrmonváctegc TÓ &xípeuev 
eig oluíav xarappóvigty &vüx&w xpuovtew' o) gÜe- 
vovvrt Aoytapé, óc à. 8:0; naprupet, oUTt xedlina,- 
*u à)«tovtiag , ovtt. xaT ly«vtiogty qoytux ac, QUCE 
pvo) inda6ic0e và; a)tey Qdaoxe Mac iniÜvuoUvtte, 
poit olevdámore ükorqtUgn Ti &YÜpwnívog  típjeus 
éDabovsiay, &)À' órdp vüc üpforaroc a)tüc Tüc dOmÜilac, 
d» $ cef üvoi üpc Üxppoüptv, x«l Umip coU xavóvec «u- 
vüc rüc x&Üapàc xal coa yyt)uxüg 0uoloiac, vrip aetn- 
piace. daiovórt vàv jux Gv, x«l vüg cuarágteg cüc TOY 
Xpiatiavéy voÀcteiug, umip puctog v&y toU '"PopaixoU 
xp&roug tàg xuÜrpváüotig Oiuxovvtov , cüc l(püc pt- 
tpiótuTO; TQUg mpowyocapévou; &rogrolxoóg UümOoLvü- 
e«t, iporücat, énetipücot, rapaxa)lgot , DOfrzat, x«l 
T&vra vpórov tporporüg iy,;ouvacoas, rog Ütpartuxy 
Qvvimutat «0 venpüs cpsUpa Aa6siv. OUvt pecà mi 
woauóTur« Tc [ L., érixpatuoáqn;] jvsódavc md 
voc &mé tüc Umopvücteg &nieuanncay , AA Oi 
f&ytà; Tpotrpria» val Oupgaprópevro , x«l voro ii 
éyXrue áÓe)guxüc , cà xarà movapix», à xatà mticp& 
picouc (&mrigcte, &mícim d&ró Tüg tà» Xpuwriuxvéy 
x«pdixc, tvx eg 0luoUuy. Erépou |EmtpÓatvn] rex Uvacat, 
óróra» 0 Ty Tt&/te» Nüpi; Oiícxn' OO 02 cov 
Ükvxro» toU &jixpvwlou, à tvyx Ertorpayr, xal oxon* 
0 xwipe» imi évl. urvavooUvrt, à Url ivyevüxovta ivvéa 
Ütaiorg* Og mpg và DuavÜrpoaat vó &xolu)óg mpó- 
6«tvov tüc («vToü ptyoeluáintog vzv Üvvaciti«» imi- 
zivag d oüpowoU tig vüv yw x«rÓOiCoxt), x«l iho- 
TÀepnivou Tig Tvtvpatuni; xtpciv soyopavot, xal 
Qvcereuvttg «Utobe tig và Opojvyim» cvüc opfobóo- 
teu mxiztto& imravaxaprtevtog &anácqa0at, xal Tiv 
voUtov imuprpapi) mwpüg v)» wyui ópÜórera cüe Óp- 
Q»ógau micv&ec &vapévavrt; , Omer &nà coU xurté- 
5o xaraoyov qrot 09 paxapiow Tlírpou toU &rma- 
«19)09 , ovtto0g, tl. xal &vaLuu, qiw Ótuxeyiay ixtt- 
4o)pty , «al tüc wapaDogtog Tó» vümcw xq.óccont», 
g^ monícecty davtou; dOÜrtlovg , à) ópovontraoe 
Gua nui» Tiv Gpopnto) Üvcia» QOmip c&c GvcTá- 
etoc ToU GvÓpttorkreu xai o)nvortártou —xparoue 
| rpoceípovteg| A&xavamaUcto; Xpuwtà) 60v Küpiuav 
ixducenóst. Ihectoopt», eQ)a6íctaret cv. Tpayuá- 
Te» Qsanótat, pxÓtpíay &ugiboiag &y)0v &ropsivan 
5v wpée *à Üjyepice Suvíücttot &vriotüvoer voie 
éxopíwow toig dqg&vpetaig ToU xmwtvoU Ooyp&Tog. Kal 
q*» 4 mwtuparodh cüedia rüc  yvóctec, 00r» ré» 
[4v v&v] larépey &vexvétc c& püpata, iru» viv 
(puo) xaDE£avoxe, xai v6» aipsrux» X) &mavÜpormoc 
4ucedia &mó llàvtev «à» TmigtO» dLov0tvofm* xal 


* fu Graeco, et ecangelice. Iano. 


tionis nobiscum confiteatur, et przedicet. Hzc autem 
nostre humillim:e suggestioni innectere curavimus, 
alDicti atque Incessabiliter ingementes de tantis Ee- 
clesie sacerdotum erroribus, propria magis qusrren- 
tium, quam veritatem fidei staivere et fraterna ad- 
monitonis sinceritatem ad proprium contemptem 
pertinere censentium, non invido (sicut Deus testis 
est) animo, neque per elationem jactantise, neque 
per conten!ionis adversitatem, neque inaniter eorum 
doctrinam cupientes reprehendere, neque quamlibet 
quis suspicetur human: delectationis arrogantiam, 
sed pro ipsius veritatis, in qua salvari nos copádi- 
mus, rectitudine, ei pro ipsius purze * evangelica 
confessionis regula, pro salute videlicet animarum, 
ac reipubliez Christianz stabilitate, pro sospitate Re- 
manui imperii gubernacula dispensantium, mea be- 
militatis apostolicos predecessores commonuisse, 
rogasse, increpasse, obsecrasse, arguisse, et omnem 
modum exhortationis exercuisse, quatenus medelam 
possit recens vulnus accipere. Nec post inoliti erroris 
diuturuilatem a cominonitione siluerunt, sed semper 
bortaij sunt ac contestati, et. hoc ex fraterna chari 
tate, non per malitiam vel pertinaciam odiosam (absit, 
absit a corde Cliristiauo, ut. in alterius lapsum gras- 
setur, cui Doninus omnium doceat : Nolo mortem 
peccatoris, sed wl. convertatur et vivai- (Ezech. xv) ; 
qui goudel super unum penitentem magis quam 
super nonaginta novem justos ( Luc. xv) : qui ad 
liberandym ovem perditam, sus majestatis iuclinang 
potentiam, de ccelis ad terras desceudit), sed et ex- 
pansi$ spiritalibus ulnis optantes atque exhortantes 
eos in orthodoxz fidei unanimitate remeantes ame 
plecti, eorumque conversionem ad integram ortho- 
doxa fidei rectitudinem praestolantes : quatenus de 
nostro consortio, imo beati Petri apostoli, cujus, licet 
indigui, ministerio fungimur, et traditionis forma- 
lam praedicamus , seipsos non facerent alienos, sed 
concorditer nobiscum immaculatam hostiam pro sta- 
bilitate fortissimi ac serenissimi imperii indesinenter 
Cliristuui Dominum exorent. Credimos, piissime re- 
rum domine, nullam ambiguitatis caliginem reman- 
tisse, quze ad disceruendum possit obsistere iis qui 
seculi sunt novi dogmatis inventores. Nam et saavi- 
tas spiritalis intelligentix, qua Patrum redolent dieta, 
coram oculis constituta : et hereticorum abomina- 
bilis fetor, ab omnibus fidelibus aspernandus, inno- 
tuit. Et quia novi dogmatis inventores, hereticorum 
sectatores ostensi sunt, et non sanctorum Patrum 
pedisequi, nec remansit incognitum : igitur quam 
tüumcunque suum colorare velit quisquam errorem, a 
luce veritatis arguitut, sicut et Apostolus gentium 
ducet : Omne quod. recelatur lumen. est (Ephes. v) : 
quia verilas constans semper et eadem permanet, 
semper autem falsitas variatur, et sibi ipsi, variaa- 
do, approbatur ac redarguitur esse contraria. Ex hoc 
enim et sibi ipsis adversa docuisse novi dogmatis ia- 
ventores osteusi sunt, quia evangelicee atque aposto- 


EP.STOLAE. 


lice Odei sectatores csse noluerunt. Quapropter, quia A óc c£ roo [i5su8svo03 xal intidà ol. vov] xao Óojpa- 


et veritas claruit Deo inspirante vestra» pietatis obtu- 
tibus, et falsitas denotata, et qua digua est, abomina - 
tionem conaecuta, restat ut a Deo coronate vestra 
clementi:ze piis favoribus victori:& coronam redimita 
veritas fulgeat, et novitatis error cum suis invento- 
ribus, et iis qui eorum doctrinam seculi sunt, pro- 
pria przesumptionis ponam exsolvat, et de medio 
orthodoxorum antistitum prosux uvovitatis hzretica 
pravitate pel'antur, quam intra unam sanctam catho- 
licam atque apostolicam Christi Ecclesiam conati 
sunt introducere, et iudividuum atque illibatuin cor. 
pus Ecclesi: contagione pravitatis h:retic:ie inacu- 
lure. Nec. enim zquum est ut nocentes inno- 
cenlibus noceant, aut immunes aliorum delicta 


to; igeupsrai có» aipituu &xolovÜo. iOsiyÜnaev , 
xal o9 toig yi; llarpacté ámÓpsvot, pít& toUto 
&rípsoty | &mousin ] &yvootov* 1otyapouv 0covdürocé 
Tt Tü» iÜuxv mi» Ünhüctt xpouaticc;, &mó TOU 
gerü0g tüg OuÜrgo Dd;xstat, xag xal 0 'Arortolec 
TÀv iÜv2w Qdacxsr €llky yàp TÓ gewtpouptwov we 
icto * 0 dnuión. à és ti ovaÓipà xal $ «otTÀ 
Otxpivtt , c0 O46 yuüdog Ail moron , xai dy t 
moixÜd.scÜas xvtpoütat, x«l iQdyy tros davcQ voUto 
éyavvio» &tyat, "Ex vojtov yàp xol davrvo)g cà iwew- 
vix Qikoxtty dde Ünaav oi x09. xatv;U Ooyuavoc igtv- 
prval, Ozi cx; SÜxyytuxüe xal &rogrolxüg mictteg 
&xólovÜot tivo 09x xÜfinca». Au imtó2 xal à d- 
Üix dgkvu cü imwcxijtt cüc OiomwtucTO) Jp» tu- 


percellant : cum etsi in hoc sxculo condemnsti$ B c«6siac, xal ró cxórog &mtcuptuu0n, xxi 2c xum, 


parcatur, sicut ipsi quibus parcitur, nullum in 
Dei judicio sentiunt parcendo beneficium, ita par- 
centibus non minimum ingerunt [ingeritur] pro 
Mlicita compassione periculum. llzc autem ideo 
Deum omnuipotentem felicibus vestre  mansuetu- 
dinis ad emendaudum credimus reservasse tem- 
poribus, ut locum et zelum ipsius Domini nostri 
Jesu Christi, qui vestrum imperium coronare digna- 
tus est, facientes in terris, pro ejus evangelica at» 
que apostolica veritate justum judicium proferaiis : 
quia dum humani generis redemptor atque salvator 
sit injuriam passus, nunc usque sustinuit, vestrieque 
fortitudinis aspiravit imperio , ut ejus fidei causam 
(sicut a quitas exigit, et sanctorum Patrum, sacra- 


&rof)jctoc &Tuxtv, UmohDsertat , (vu TOig  Süps- 
vti«ig tüc Ostoctértuu Up» gücYÜpemi«g cTüe vixug 
Tü» gtígxyov d dGtux &vaducapávo bajo, xal vüc 
xatvótuto; à TÀ&kvm unità t6» «Utüc dptupstów, xal 
tà» rj Üiacxalig «Utd &xolovÜoUvrev cüc olxsiag 
TOÀune Tà» mot» motizm" xal ix veU pácou Té» 
ópÜodoze» mpoíópev umip tüg xawüótntog tü6 «UTÓV 
eipere-)e q«ulotntog di$ecÜncuw^ 42» i» píce cüc 
&yixe xaÜoluxüe xai &moctolxü; ToU Xputo0 'Exxhu- 
cing émtytipncav sigeyayiw, xxl tó àÜrmirstoy aed 
üypayto» Güjix *ü;  Exxlogixg toU  XputeU «Ó 
powcgé Tüc «ipsctxüg gevAorhrog GmüG zo. OUdÍ 
y^p t9Àoyów datrv, tva. ot urctiÜvvot vo96 &vtuÜovoug 
BAepesw, à tobc évxttiov; àv Quy v& ninnus- 


rumque generalium quinque synodorum decrevit iu- C ligata  x&raj&óeciy * Ónóray x&y si dy ToUto 


structio) exsequi dignemini, et redemptoris ac core- 
gnatoria injuriam de su: fidei contemptoribus per 
ejus presidium vleiscamini, propheticum illud vati- 
cinium cum imperiali clementia magnanimiter adim- 
plentes, quo rex et proplieta David ad Deum loqui- 
tur : Zelus domus tue, inquiens, comedit me (Psal. 
Lxvii). Unde pro tali Deo p'acito zelo collaudatus, 
lllam beatam vocem audire a Creatore omnium ine- 
ruit : Inveni David virum secundum cor meum, qui 
[acia omnes voluntates meas (Act. xii). Cui et. in 
Psalmis pollicetur : Iuveni David servum meum , oleo 
sancto meo unzi eum : manus enim mea auailiabitur 
€i, eL brachium meum confortabit eum (Psal. uxxxviu), 
ut cujus causam conflagrauti studio elaborat Chri- 
stiane clementi» vestre piissimus principatus eflicere 
remunerationis gratia, omnes actus fortissimi eorum 
imperii felices, et prosperos faciat, qui in suis sacris 
Evangeliis repromittit inquiens : Quarite primum 
regnum Dei, et hec omnia adjicientur vobis (Math. 
vi). Omnes enim, ad quos sacrorum apicum pervenit 
notitia, et quia sic benigniter august: magnanimi- 
EAS vestr:&. mansuetudinis est demonstratus inten- 
ics , innumeras gratiarum aciiones et inces-abiles 
laudes, admirati de lanta clementi magnitudine, 
propagaltori vestri fortissimi imperii persolveruut : 
quio vere, ut piissimi et aequissimi principes, qua 
D.i sunt, cum Dei timore dignati estis peragere, 


tQ xócpo Tol; xataxtxptakvous cvy x epuD5 , xao; a- 
toi oí cvy x'epoopgtvot oUdtpiX; €)spsciag  algcvovton 
[aiz0&»ovrag ] iv v3. xpictt o0. tob, oUtw toic gtt- 
Üonivotg oUx £)kyigTog "mip Tüg Cv«ppodio cuuma- 
Ütiag 0 xivduvog émigeptó:cat. Tavra Óià ToUTOV TOY 
r«vro)uvapo» Or)» voi; icy tot; * xpovoug tü6 Up» 
dpspornrog &ig v0 ÓiopÜnaaaÜa. mic Ttiopty guiabot, 
fva xal tó» t0z0v, xai t0» (QuÀov «vroU tOU Kup'ov 
üké&v 'Incou XputoU coU t0 )pártpov xpxvog xarakun- 
cavto; Gtbj ot, motoUytte inl yüc vmip vue «oto sum 
yeux; x«l &rootolxüs éx0ilac Quxalav xpi wpoa- 
y&ynt&* 0crig toU &YÜperriveu ytvouc Yvrporüc xal ge- 
Tüp omápy ov, uíy pv tüc aáptpoy o6pisüptsvoc dvio xe 
to, xai cQ xp&ttt tüe DpiTipae &vüptuvrto; dvímvtu- 
0t», (yx tí; nUroU mlattog tO mpaypx, xaÜOg và Ódi- 
xatQy &rattti , xal vÀv &yiov Tlatépoy x«l c&v üpev 
oixovptvixav Tívct. cuv0Onv  Üjnpicaro à Ouacxcin 
xxva5uogntt imsseAOstv [ i&axoAovOzvat], xad 700 Jupe 
toU x«l avuGac tog vi» rtpl cüc riattec «)roU Dp, 
Óu& TÉ; aUTo0 Tpoctaciag &mó tV xatappovnc&vten 
ix8üuxáants, v0 mpogntixóv bxsivo )óywv» pírà fac. 
xüg gUmpenriac peyom[oxez &vamzinpouvrtg, 0n 
| to. , ón1p] 6 BaoDabe xal rpopxene AaCió mpc róv 
Gió» gÜty;ecat. € *O CiÀog coU oixoU GOV, páGXen, xa- 
Tígeyé pt. 9 "O0: Umip voU. rotoóvov Oiepéccov CXXou 
&rauviUsig bulvay ví» uxapiay ev» üxovcot &xó ted 
AxpioUpyoU ty Qo )fusUn* € Wipoy A«6ió avpe xat o 


* Lege ex primigenio fonte Latino, tórvxsosacorg. llanp. 


—-J 


1211 


S. AGATHONIS PAP/E 


4213 


viv xapdlay nov, 6c mronialt áyra cà Os )ipatá pov.» À omnem immunitatem a nostra parvitate dirigendis 


*Qxoc xal. dy cot; Voouoic inayybXrvos* € Hopoy. Aa6l8 
«óy QoUÀóv u^v, i» Dai &yio pov Cypua «cov * à 
y&p xsip pov avvavrOdjevat oocà, xal ó pay iov pov 
x&zt0 X 006i CUTÓy, ) Org QOtLvog tÓ mp&ypux tij (sooo 
erov05 9» tüc XpurtuxwxeTaTOC Upv PacOtiac tocí- 
€etx. &yovüzttat koci éot , m&cag v&c mpzktug ToU &y- 
Gotioráro) 0nd» xpkrovg tÜtux:l; xal aicia; mou, 
é6; dv voi; íavr0) &yivc Elogio éncyydstat 
g&cxow* € Znttivt mpót;y ti» Dacuü.tiay toU OsoU , x«i 
vXUt« T&vr« TpogctÜdctrat opty. » Dlvcee yap Tpóg O06 
xxtilxÓty à tà Ütimv OjuV xtputy tiàng:g , xai 0 tOL- 
eUroc toptvog vüe ct6acplag psyolopvx ias Tü; "py 
Yuspórn:og &ntÜtiyÜa Gxonóg, &vapiÜuxitou; tÜyapi- 
Ctixg, xxi &kOrxuimtoug imatvosz, ÜcupAcevrig Tipl 
«00 tog0oUTOU tf; CuuTaÜRiu; ut7iÜovc, t. xaTopori 
ToU &vüpttorátos Dj» xp&vou; &moütüoxaco irudü 
eg &X 0c, c)rs6iovaxor xal Oc a:órato. BaaDate, &ntep 
tici toU O00 pit& gübou O:o0 xarubto7«T: Üuxn[&t- 
tt0Üot, màcay &6)a^ttxy volg oct))opivot; Tap npo» 
mpocómoi; Urocx0ptyot. Kal Üapooüptv, órt &rtp Uné- 
oxsto à Dpstípa s2010üz e)péviix , Üovatat xal &no- 
vigo, ómeg óntp tà 8:3 &plípeorat Otocthtt gUav- 
Óperia &ap& vo9 gOoxpiatou Upó» vp&roug , o9ólv c- 
t^» tüe «)ro0 mwavtorpatopiae guvtpyoucn xal X vnó- 
c4t0t; minpeDU5. "Oürv x«l (mziwog &mó myrto» Tí 
i9vé» cé» Xpuatuxyéy , xal «levi5ovga pyüun, xai avv- 
exc eUxÀ movit onip poto; , xai vü; üopnÜoao- 
pévng vporatoíyou xal t£sim; vixng &mó vo Atcmó- 
v09 XpigtuU , oUttvog xai «à mpzyu& iatty, Ono t; 
&»wtítng pi,;a)tótntog TO gí0m T)xmyivta tà "yivm 
ty (viv (T0 rot; axüntpo|g ToU (muo)ou Doy xp&- 
q0Ug T0)6 la uté» e)xy6Evag cante Üivtt; vrogcpoco- 
et, tw« cüg Dutripec sogtGoUg DacOalag xpatauoDn dà 
Swactix , Ee; v0 xpowxü» vp&rog 9 Otwuevitouca 
pax«poruz tüg o0poviou [&àtdiov] 9:a9i2nvat fecüstoc. 
000i j;&p Üvvücttat Go opotw tOpiOZvat, Orip civ 
g«oerix) Tü; üptripag &uttürov &vOpsiog vfi Orla 
v apaU asta: parya).etóz zit, ti ux tyx ÉrmaÜévzov tv rÀa- 
wont» &m0 TOU tüg &nÜtec x«vóvog, Tüg tUuy)t)t- 
xüc x«i &mogzo)rüg 410» mi;ttwg T«/ta700 gaytpe05 
x&l xnpez0 và &xíputow. A: vovto, cugiGictacot x«l 
G:0Si«xtot O:zaTOtat xol téxva, ko toUtOV TOV. xaY0VA 
vOv &y'o» l'pagóv, t&v ct6aTuiny GuvüOny, TY Trvtu- 
pattzÀyv Ylaripevw &vrmünrmtToy v09  &rocrohxoU Qoyua- 
tog xat tá» tet)» ary &vvotxy , OU 09 cfe &àn- 
Üsiag vXiuiv TOv tÜTOV , TOU. Tyt2Uuato; kvaxa) Ur tovto? , 
(Otia, 0 mróxidpoc xz iv Eovatavroovmró)st 'Exx)nc(ag 
c5» üpiv xp«ttiy x«l xnpótt&o £ré2ntat, sipaiyn T0223 
gerüctvat Toig &y«mogt TÓ Cyopa to) OtoU, xxi o)x 
&mroptytt t ax&y0o).07 Óty ovoloc , xal zynattat vo Ey vag 
D péks ct àv &rogtCÀoy , ir&y Oi t£ c z&prco; coU &ylou 
Dy:uuoz26 0 Àaog vpóg irijventy tC Xptotuxyototátng 
[x ur ttovórnroc, ex Lat.] mposé)9n, n&ctv Xipiv vap8ia 
pi« xal Quz pix. 'Entl [ El 0d, L.], óxep. &rioco, 
riv n£à pixpov &n' G))ov tlo«xicov xatóts ca (rio rrá- 
cag Da. OÜtiüott, xal cxi; &orpici; Oddaoxo Mog &rà 
teu xavovog tg &)w)t(ng vüc OpDol0;ou xal dTocToluci; 
54&y nlettec (avtov Geyny:0coi" jvrtva Xtv&. Ov) taie 


personis polliciti. Et confidimus quia que promisit 
vestra pia clementia, potens est et e'ficere, quatenus 
quod Deo a vestre Christianitatis imperio religiosa 
humanitate devotum est et promissum, nibilominus 
ejus auxiliante omnipotentia impleatur. Uude et 
laus ab omnibus nationibus Christianis, el perennis 
memoria, et frequens oratio pro sospitate, et trium- 
phalibus , ac perfectis victoriis con-edendis, anie 
Christum Dominum, cujus causa est, effundatur, 
qualenus superne majestatis terrore perculsa gen- 
tium nationes, sub sceptris vestri robustissimi pria- 
cipatus buniliter colla prosternant , ut piissimi ve- 
stri regni continuetur potentia, dum temporali imn- 
perio zierni regni succedit perennis felicitas. Nee 
enim poterit aliud simillimum inveniri, quod vestra 
iuvictissimze fortitudinis divine majestati commen- 
det clementiam , quain ut repulsis a regula veritatis 
errantibus, evanugelic: atque apostolicae nostrae fidei 
ubique illustretur et przedicetur integritas. Propter- 
ea, piissimi et a Deo instructi domini filii, si hanc 
sacrarum Scripturarum  veneralilium &ynodorum 
spiritualium Patrum  irreprehensibilem apostolici 
dogmatis regulam, juxta evangelicam eorum [earum] 
intelligentiam , per quam veritatis nobis formola, 
spiritu reserante, monstrata est, Constantinopolita- 
nx presul Ecclesizt tenere nobiscum ac pradicare 
delegerit, pax multa erit diligentibus nomen Dei 
(Psal. cxvi) et ullum non remanebit dissensionis 
scandalum , et fiet quod in Actibus apostolorum, 
dum per gratiam sancti Spiritus populus ad cogbi- 
tionem Christianitatis accesserit , omnibus nobis cor 
unum et anima una (Act. 1v). Sin autem (quod per- 
ro longe sit) novitatem nuper ab aliis introductam 
amplecti maluerit, et alienis a regula veritatis or- 
thodox:e atque apostolice nostrze fidei sese irretire 
doctrinis, quam, ut pote animabus noxiam, declina- 
re, indesinenter ab apostolicis mex humilitatis prae 
decessoribus exhortati atque commoniti , usque hac- 
tenus distulerunt, ipse noverit, quid de tali con- 
temptu in divino Christi examine satisfaciet. apud 
judicem omnium qui in ccelis est, cui et nos ipsi pro 
suscepto vere przmdicationis ministerio , vel pra- 
sumptione Christianz religioni contraria , dum ad 


D judicandum advenerit, reddituri sumus rationem : 


nobisque (quod suppliciter exoro) liceat apostoli- 
cam atque evangelicam rect» fidei regulam, ut ab 
exordio percepimus, inconfuse etl libere cum sim- 
plici puritate integram atque illibatam servare. 
Proinde ves!re augustissimze serenitati pro affec'u 
ac reverentia catholice atque apostolice rcetz 6- 
dci, ab ipso coregratere Christiani imperii Domino 
Jesu Christo, cujus veram confessionem intemerata 
cupitis conservare, perfecta piorum lahorum repe 
labitur merces , quia nihil in aliquo neglectum es 
vel omissum a vestra a Deo coronata clemeniit, 
quod non possit salva integritate ver:e. fidei ad Ec 
clesiarum concordiam pertiuere : quia judex omnium 
Deus propositum 1ne^tis exquirit, et studium pie 


1915 


EPISTOLAE. 


1914 


tis acceptat , qui causarum exitus, sicut expedire A Jvxozc xxteduem [f)aÓrpév] boXivet  &SuDalmce c 


judicat et dispensat. Obsecro itaque, piissime atque 
c'ementissime Auguste , atque una eum mea exigui- 
t316. omnis anima Christiana flexo genu suppliciter 
deprecstur, ut omnibus Deo placitis bonis atque ad- 
w.irandis imperialibus beneficiis qux per eorum Deo 
scceptabile studium superna dignatio humano generi 
concedere dignata est, etiam hoc ad reintegrationem 
perfect: piejatis coregnatori Christo Domino ho- 
stiam acceptabilem offerre jubeatis verbum impuni- 
tatis concedentes , et liberam loquendi facultatem 
unicuique loqui volenti, ei verbum impendere pro 
fide, quam eredit et tenet, quatenus ab omnibus ma- 
nifestissime cognoscatur quod nullo terrore, nulla 
potestate, nulla comminatione vel aversione quisquam 


&nó t&v rporycapivey Tí» üptrípev pscpuoeaca mpo- 
Tparévctg , xal UmojvymoOtvcec aby pt coócou Urtcicvro, 
«Ure yv&cttat, Ti mtpl cüg votaUTQC XXTtugcpOv/Stog 
dy 1o Üsieo 100 Xpiroo xpeenpio &moloyüctrot mapà co 
Ücxactü myrto» tà iv o)p«volg Ovtt* Grove xol Xuasic 
xxi cUràg [««i patte «orol] ónip vüc mposiueÓtirnc Ou 
xoviag ToU & nÜou; xnpóyparog, 9 €ü$ ivavriae mpoló- 
Jtoc tüc Xpurtuxveotort&tne vüotteg , 0txy mpg T0 xpi- 
wt» apoyívgtur , Àv;o» &krodocout»* x«l üpi» niv 
[Xv 96 |, rep Otousvoc mrapoxxio, iyévntot t0» &ro- 
Gtoltxóv, xal tüey;t)xó» vüe ópÜng mícrteg xovowe, 
é ám ápyüc mwaosiaGontw, &Üuctiovo; xai Dav De- 
piece pat &mnc xaÜapórurog àxépauov xal «pero» qu- 
id$at . Momep ti uptrípa ct6acpia yolqvotatt onip 


pro veritate catholice atque apostolicae fidei loqui vo- pg vüz cropyüs x«i Ttpüg Tüc xoÓoluxág x«l &rootoluxüg 


lens, prohibitus aut repulsus est, quatenus omnes 

unanimiter pro tanto et tam inzstimabili bono per 
, cunctum suee vitz spatium divinam majestatem glori- 

ficent, et pro incolumitate atque exaliaiione fortissimi 

vesui imperii unanimiter incessabiles Christo Domino 

preces effundant. Subscriptio. P'iissimorum domino- 

yum imperium gratia superna custodiat , eique om- 
: nium gentium colla substernat. 


ópÜüg niccte; &r' «)roU vo0 cupOacsoc tov Xpurcux- 
wx TATOU Upiy xp&tov; toU AtTmOTOU "b "IgcoU 
Xpwto), oüroo; tüy à)uÓán migto» &xypevro» dmdv- 


 u&ctt. QuA«cttoy , cé)stoc puoÜ0oc x«raloyiÜnsteet coic 


ecas6éot xapétot, 0v« €». cec o90l» ipuuiüq , d magt- 
exp&ÜUn &mrà vc Üpv OtocrkpoUc tüpsvtiac , Ortp &vi- 
xt» Qvvücwt(t Tü Üyui á&xtpeiótnTt vüg GOxDoug ni- 
Ctt; Tog tiv T&v Exxiogtoy Opovouxy, Emtidà Ó xprrüs 
fów m&vtoy Otüc civ mpóOtoc) ixQuttt rc Quxvolac , 


*al vjy Grov0z» tü; tuciÜ:lag mpocütytrut Dc vx; dAxÜAc uc ví» mpayuáton, xod; cup pipsy xpiytt. xol 
Üvoesé. Tlapexe)à coivuv, «os6ioratot xal püovÜpenór&tot ezüev, xal AUyovctot, xai &u« civ vü lpü 
Boywria maca jox2 Xpurtuxvàv yovererouca Oátcot, (vx máct toic Ütoptacoi &yaÜuig , x«l vai; Ü«upaatet; 
x«l DacOuxoic cUepysciatg , Gata Quà cüc Op.éy Oratcéztou amovüs; X) Djurrog porà và cp eri ivit xapít- 
eacÜet xotn2iect, xai roUro tlg 0loxinpo» &moxar&kctact) vig tütiac s)o«Óslaug v cupubagQruov:t Asamóozm 
Xpità evzpogdrxro» Üuciuw «pocoyecysis xDsümutt, 109. Jvyoy ví &ttpopnaiag x xpir&pivot, xal DavOEpey rod 
)oDtiv xÓeuxy. £l £x&a vo t. Ac)ety üÜDovrt, xal Aoyoy ónlp cüc ríattogc Gc mu tcOtt xal xpavii, &modov:qt, tva 
&ró mávzuv gevtpog Emcyvm507, üct o00tvl go6o, odXtuia Üuvsuctti«, o)0tpX &rid. 9 &rogvprpr, vig mort Umi 
T2c dOxÜti«ge vie xaÜolong xai &zoctoluxügc miettog Ao)stv Üd)ey (xo):300 , 3) &ns62x0n, 0ze€ m&vtte ousÜupaduy 
$mip toU cotoUvov xal oítug &vwtx&ctou GwyaÜoU si; r&vrg và» xpüvo» vüc é«utGw Leüc Tü» Ür'ev payo)ogovay 
delatus, x«i. órip poster x«l vipoater: vo) &vptorérou px xp&rouc àxezamaugtous Gpo0vuaO:v vÀ Atgrórn 
Xpwrà Ótóctg ixgioco. 'H omoypagá. Tó tüos6iacatoy càv Otarotóv xp&vog 3 vjuoco; xapig Duyu)kot, xui 
TQUTO R&vtey ty iÜvày coUe aU ívac Umerásot. 

C scripto s$uo ac benedictione sua illud confirmaret. 


EPISTOLA 1l. 


Decretalis ep'stola Ayathonis papa regi Merciorum 
AFihelredo, Theodoro archiepiscopo Cant., Saxulfo 
Merciorum episcopo, etc., directa, in qua abbatem 
Medam tede legatum llomanum  constiuit / super 
omnem Angliam, ejusdemque monasterium. (instar 
liminum apostolorum) fore pro absolvendis votis quae 
de peregrinando Romam concepta fuerint. Est autem 
Medhamsted, id quod posiea de Durgo nuncupatur, 
novissime Petriburgum , vulgo Peterburqh ,. forte 
quor liminis sancti Petri vicem. exhibet, (Ex Chron. 
Saxon. in ann. 015.) 


3. lio ipso anno (675) Wulfherus Pendzx filius et 
Aescwinus Cenfuvi filius pugnabant in Bedanheafde ; 
ei illo ipso anno SVulflerus obiit ac Aethelredus ip- 
coepit regnare. Suo tempore misit Romam Wilfridum 


episcopum ad papam ibi dezentem, qui Agatho ap- D 


pellabatur, et nuntiavit ei litteris et verbis , quod 
(fratres ejus l'eada et Wulfherus atque abbas Saxul- 
fus exstruxeriut. monasterium Medesliamstele Ji- 
cium, et illud immune reddiderint cum rege et cum 
eyi-copo a servitiis omnibus. Eumque rogavit, ut ipse 


Papa igitur mittebat bas suas litteras in. Angliam ila 
inquiens : 


9. Ego Agatlio papa Romanus hene sabito lionora- 
bilem Ae helredum Merciorum regem, et Theodorum 
archiepiscopum Cantuari, et Merciorum episcopum 
Saxulfum, qui nuper abbas erat, et omnes abbates 
qui sunt in Anglia, Dei salutatione et. mea bene- 
dictione, Audivi regis Aethelredi desiderium, et ar- 
chiepiscopi Theodori, et episcopi Saxulphi, et ab- 
batis Cuthbaldi; et volo ut omniuo fiat ita ut vos 
locuti estis ; ac jubeo ex parte Dei, et sancti Perri, et 
omnium sanctorum, et omnium sacris initiatorum 
capitum ut nec rex, nec episcopus, nec comes, nec 
ullus hom^ habeat ullam indictiónem, aut tributum. aut. 
pecuniam, aut exercitum, aut ullum aliquod servitium 
exigat aliquis ab illa abbaiia de Medeshamstede. 


9. Precipio etiam ut dioecesanus episcopus non 
audeat ord nare vel consecrare vel facere in hac ob- 
batia, nisi id sbbas ab ipso petierit, vel wultam 


1215 


S. AGATIIONIS PAP.E 


1216 


episcopalem vel synodalem, vel ullam alicujus generis A — 10. Tunc dicebat rex: omnia qua (rater mieus 


indictionem exigat. 

4. Volo etiam ut ille abbas habeatur Ih'omanz sedis 
legatus per totam Angliam, et ut quicunque abbas ibi 
electus fuerit a monachis, consecretur ab archiepi- 
scopo Cantuariensi. 

5. Volo et confirmo, ut quicunque vovcrit fRhomam 
peregrinari, et ille hoc prastare non possit, vel 
propter zgritudinem, vel propter servitium NDomiui, 
aut inopi: causa, aut alius necessitatis cujuscunque 
illuc abire non possit, sive sit Anglus, sive ex aliqua 
" slia insula; adeat monasterium de Medesliainstede, 
et eamdem habeat remissionem a Christo, et 
sanctio Petro, et ab abbate illo, et a monachis 
illis, quam habuisset si Romam profectus fuisset. 


Peada, et frater meus Wulferus, et soror Rinebarh, 
et Kynesvith dederunt, et confirmaverunt sancto 
Petro et abbati, rata esse volo, et in diebus mei- 
illud implere volo pro eorum anima et pro anima 
mea. 

.— 41. Nunc do hodie sancti Petri ecclesi? Medesham- 
sted terras has et omnes adjacentes ei, hoc est : Dre- 
dune, llrepingas, Cedenac, Swineshaefed, llean- 
byrig, Lodeshac, Suffanhalch, Castesford, Stretfor, 


. Waetellburne , Lufgeard , Aethelbuniglond , Bar- 


thanig. 

12. Ilas terras dono sancto Petro, adeo omnino 
libere, ut eas ipsemet possidebam, et ita ut nullos 
successorum meorum aliquodcunque inde subtrabat ; 


6. l'ropterea te rogo, frater Tlicodore, ut jubere B si quis hoc fecerit pape Bomani maledictum et ora- 


facias per totam Angliam synodum congregari, et hoc 
breve perlegatur, et observetur. lta etiam tibi pre- 
ficio, Saxulphe episcope, sicut rogasti ut monasterium 
hoc sit liberum: ita tibi interdico, et omnibus epi- 
scopis successoribus tuis, per Christum et per 
omnes ejus sanctos , ut nullam indictionem lia- 
beatis ex monasterio illo, nisi quantum abbas ille 
voluerit. 

7. Nunc verbo declarare volo, ut quicunque breve 
hoc et prrzceptum ejus servaverit, lhabitaturug sit 
ser per cum Dco omnipotente in regno ceelorum ; et 
quicunque illud violaverit excommunicatus sit, et 
deirudatur cum Juda, et cum omuibus diabolis in in- 
fernum, nisi resipuerit. Amen. 


8. lloc breve miserunt Agatho papa, et cxxv q 


episcopi per Wilfridum archiepiscopum Eboracen- 
sem in Angliam. lioc factum crat post Incarna- 
tionem Domini nostri 630, regis Athelredi anno 6. 

9. Tunc mandabat rex archiepiscopo Theodoro, 
ut indiceret omnium sapientum concilium in illo 
loco, qui vocatur Heatfelde. lllis ibi congregats, 
jussit perlegi scriptum hoc quod papa illuc miserat, 
et omnes illud ratum habuerunt, et plenarie confir- 
maverunt. 


nium episcoporum maledictum habeat. Et omnium 
illorum qui hic sunt testes. 

Et hoc confirmo signo crucis Christi, 

Ego Theodorus archiepiscopus Cantuariensis sum 
testis scripti hujus de Medeshamstede, et ego con- 
firino scripto meo; et ego excommunico omnes qai 
aliquam ejus partem violaverint, et benediceo om- 
nibus qui illud observaverint. 


Ego Wilfridus archiepiscopus Eboracensis sum 
tests seripti hujus, et confirmo idem illud male- 
dietum. 

Ego Saxulphus qui primum abbas eram, et nunc 
sum episcopus, maledictum meum et omnium sue- 
cessorum meorum denupjio in eurn qui illud viola- 
verit. 

Ego Ostride Aethelredi regina hoc testor. 

Ego Adrianus legatus hoc confirmo. 

Ego Putta episcopus Roffensis hoc scribo. 

Ego Waldberus episcopus Londineusis boc coa- 
firmo. 

Ego Cuthbaldus abbas hoc confirmo, ita ui qui- 
cunque violaverit illud, omnium episcoporum ma- 
ledicta, et omuis Christiani populi liabeat, Amen *, 


EPISTOLA lll. 
Epistola Agathonis et Romaua synodi centum viginti quinque episcoporum, quat fuit velut instructio legatorum, 


qui missi sunt ad synodum sextam celebra 


"Ertypag? vüe avvodurüg &vayopá. 
Toi; «oatÓta v&to:c Osa moo; x«l yo)nvoratow vurg- 


am. 


Subscriptio synodic? suggesltionis. 
b Piissiniis dominis, et serenissimis victoribus a€ 


aic xai tp oratovxo:e,r.o0ntoic tíxvot; toU OtoU xai At- D triumphatoribus , dilectis filiis Dei et Domini nostri 


enótoy 'IngoU Xpuotou 100 8:00 uv Koygravtiyo p£- 
géo B«züai, 'HpexMio xal Ti6spio Avyovacote, 'Ayá- 
0c» Erin xoroc OoUlog tv dou)» toU OsoU cU» mco 
vai; cuvódotg aic kvnxojGatg tfj Guv0Ót toU mocto- 
JaxoU Üp$vov. Tlávrev c&v &yaüGy Dmig (nápyiy qvo- 
prat , vivíxa X) Bacuxà) xopugü tov avtjavca aotUv, 
xxi toig éyüpimoig FyxxraaTücavta mpóc gerropusdn xu- 
6£ pna, incyvicioxova a tiv r&pl «oco Giu Opolylav, 
jr geo vmip vávra tà Óbpa irtclprttoa , ruo tO 
initntti , xal &valwmupoUyrt Joyspó) rapurtocato0o1 

* [lanc epistolam dedit Labbeus ex versione Spel- 
'mauni. Ego, ea subducta, substituendam censui no- 


vam ex Saxonico versiunem Wilckinsii qualem ille 
tcprassentat cum accessionibus ex Saxonico Chronico 


Jesu Christi , Constantino magno imperatori, Hera- 
clio et Tiberio Augustis, Agatho episcopus servus 
servorum Dei, cum universis synodis subjacentibus 
concilio apostolice sedis. Omnium bonorum spes 
inesse prznoscitur, dum imperiale fastigium ejus, a 
quo se corona:um et hominibus przesttutum ad sa- 
lubriter gubernandum cognoscit, veram confessio- , 
nem, qua sola prae omnibus muneribus delectater, 
inquirit fideliter, et vivaciter amplecti desiderat. Fi 
hoc Dei prestantissimum munus est , à quo procedit 
ibidem ab eo datis. MaNsr. 


b Vetus interpretatio ex Grzco, eui similem aliam 
asservat collegium Parisiense soc. Jesu. laa. 


1217 


EPISTOLAE. 


19:8 


" emne quod bonum est : ad quem redigitur, quod de A irivpsi. Kal tovro 8100 lert tex otazoy Boro», iE o3 


ejus majestate perceptumr est: cujus spiritu prz- 
siruente in. mentis arcanis, et convalescente spirituali 
üisgrantia, pize intentionis radii circumquaque perlu- 
strant, et suavitatis odor de sacrificio cordis ascen- 
dit ad Dominum , qui tali munere complacatur, unde 
et in terrestribus felicitatem donet et gentes subjuget 
universas, quas ad verze de se cognitionis eonfessio- 
nem àasciscat, quas subjectas Christiano imperio de 


potestate liberet tenebrarum , ut felices faciat humi- 


liatos, quos infeliciter exaltari ad eorum dejectionem 
permiserat, Quia vero, piissimi atque fortissimi prin- 
cipum Augusti, vestre pietatis cum laude admira- 
mur Deo dignum propositam , quod circa apostoli- 
eam nostram fidem habere dignamini , Deo secretius 


Té&c« Óogi &yaOd mpofpysraut* mpóz Óv inevesípstot, 
-A*tp vwpocchig Un &rà Tüc «Ucou puyossimaroc * o)tcvoc 
tà Twt)üpati. 6v Toig Tü; Üuxvoiug &moxpogote olxodo- 
poüvroc, xxl kvadrevyüvtoc T fwtvpatuxü Dpéctt vxc 
d&xvivog to) s0ctÓoug GxoToU xÜ)xÀo m&vra QixaÜotpu- 
Tat | L., £0os6o0c exoxoo &xvtvtc xoxÀo Ouxrtovoty], xal 
Tüc tàodiac X ócpX xà vüc Üveiag «ic xapdiang &vép- 
yitet mpóg vó» Küpuov, OcTt; tc totoUTQ Üdpm tüxpt- 
ettirat* 00tv xal. iv voic énv,tiotg cUrux lav. Üopuante, 
x«i &mavra tà £Üvn ÜnovÉLot Gp mpogvo)dret Tpóc 
T» éptoYeyiocy tüc G)xÜoUc e)co0 émeyvéoto?, tà Vrott- 
Teypéoa c» Xptetuxvixoráte xpáttt |3rtye Um. c. X» v. 
tUe toU axócoug iEouclac Davospoco, L.], tv« eótuz ei; 
voujcn titemtiwuévouc , o)9g alauroper viobsüat 


satisfaciente , non verbis fluentibus, nec loquacitate B xpàc xacá6)natv iavt&» maptixat». "Emsi. b, eoacCi- 


fallaci , sed divina sua gratia commonente, omnique 
ambiguitate sublata, desideratis cognoscere, qux ve- 
ritas orthodox:e et apostolica fidei contineat, omnes 
nos exigui Ecclesiarum preesules , vestri Christiani 
imperii famuli, in septentrionalibus vel occiduis 
pariibus constituti , licet parvi et simplices scientia, 
fide tamen per Dei gratiam stabiles, pro iis qua per 
divalem sacram pracepta cognovimus, coregnanii 
ac dispensanti vobiscum conditori et dispensatori 
omnium Deo exlilarati, pro hujusmodi pio propo- 
sito eum intimis cordis fletibus gratias reJdere 
ecpimus , quod tam laudabile , tani mirificum, tam 
saluberrimum , tam singulariter Deo pra omnibus 
terrenis sacrificiis acceptabile tranquillitas vestra 
opos creditur concupisse, quod a multis quidem 
pletate et justitia praeditis P"regibus desideratum , 
paucissimis tamen raroque ad effectum Deo placi- 
tum , eum sinceritate apostoliez fidei perduci possi- 
bile demonstratum est. Credimus autem, quia quod 
paucis raroque concessum est, a Deo coronato ve- 
stro imperio divinitu& concedetur, ut per ipsum ca- 
tholicz atque apostolice verze nostra fidei splendi- 
dissimum in omnium mentibus emicet lumen : quod 
ex yeri luminis fonte tanquam de radio viviliei ful- 
goris , per ministros beatos Petrum et Paulum apo- 
stolorum principes, eorumque discipulos et aposto- 
lieos suecessores, gradatim usque ad nostram parvi- 
tatéfn, Dei opitolatione servatum est, nulla licretici 
erroris teira caligine tenebratum , nec falsitatis ne- 
bulis eon'eedatum , nec intermistis haereticis pravi- 
tatibus velut caliginosis nebulis perumbratum , im- 
mune atque sincerum, et suis radiis perlustratum, 
* plissimis conatibus eonservare cupit vestrum a Deo 
coronatum fastigium. In hoc enim tam apostolicze 
sedis, quamque nostri exigui famulatus przdeccs- 
sores usque adhuc non sine periculis desudarunt, 
nunc decretali commonitione cum apostolicis ponti- 
ficibus consulentes , nunc synodali definitione, qua 
veritatis regulas eontinebat, omnibus innotescentes: 
et terminos [sempiternos term.) quos trangredi nefas 
est, usque ad anim: ipsius exitum constanter de- 
fendentes , non sedueti blanditiis [ adulationibus ], 


? l'iissimis... fastigium desunt in Graco. Epir. 


c teTot xal &opsióvato faatev, voc ct acula pv 
e0gsÓ6siac móv ineivo Ücvpazopty vüv Otapsacoy mpó- 
Ósct», Xivrsp mpüg viv &moctolu» npày mürcty €x ttv 
x«vuübiec&tt, toU O00 puctuxge T)npopopouvto;, o) 
füuact ptotoig, ojvt )x)ux &matn;, Ó0)à tl «reU 
Üci« xéptet oTopipüoxoytoc , xal macng iyusolie; 
mspuupsOriang ériüupsiva. (meyvvon, &rtp x) cxtra 
t/c ópÜo305ou x«l &noccoluxn; repiiysi miactoz üptic 
mé&ytic ol Dk vrtot. cy "Exx)n0i0) toU Xpurz00 mpot- 
Ópoi , o: QoUXot «60 Xptattxvinorrktou Üpó» »patoug , Ev 
1€ toig Óuttxoig xai áprtoot péptat tuy kvovrtz, si xal 
QAiyot xal &rioUcttpot tii jwocti, cüg miottos [t5 ni- 
etti, e L.] opc 9i& ti; «09. Ot00 xóperog ctaDcpol, 
[wxsy. c&y. mpontaxDivtov OiX cfc Üttodou; c&xpos, 
(yvoxóvt; «0v cvpÓaaDtiovta vxl OttxoUvza 02v Upiv, 
Tiv xtictny xal mputaw» tà» nüvtwy O:2», Daptuo- 
pivot pl cc To:xótne £20t6o0; mpoDícte ptc& t6v 
ix Ba8ouc cüc xapdiu; oOuppóv tóyapwrt:ito &nupbsa- 
psUc, Oct «0 oítug &luraiutro s, T0 ovt» Üxvuacco» 
xxi coTQpuÓt;, 091€ L0vogtwog TG OtG vrip rácos 
«dc qnivag Üucíac tünpócÓtxrov ipyov 9 Opatépa gi- 
JayÜporria x«vartateuttat EniÜupüimat, 0mtp r.o)otg niv 
e0gtGtix xal Qixatc iym mpouxovci Baatzoto ÜGniDv- 
psico, One; Olbyot x«i &poeroig mpóc Otxpegto) &ro- 
tÜscpa pttà Gxtpsiótutoc vüc &mosvolonis fiartoc Oux- 
ew0nvat Quvavóv &mtüsiy On. Tlovtoonty 06, Ort Orsp 
diyeic xal &poco?; auvtguvifn. [muse opifa, L.], «à 
Gtocrérto Opóy xp&ttt soe Cpu datcou, iv OC ocoU 
tüe xaÜoluüe xai &moctolurüg dad miczteg T0 TQ)«v- 
gictaxo» Vuxn góc [|b9Ruor] i» raiz mavcov xapduuz: 
ónep ix vüg mnc vo0 GÓxÜtwoU oortic, o; Ot ixrciveoy 
Tüc (uomotov J«urnOovoc voie pxxapiotg Jercoupyotc Tlí- 
tpe xai aóÀo Toi; TOV &roctOoy xopugaiotg, x«i toit 
voUcty poUnraic xal Otxd0yorg tolg &nocvoluxole xav 
BoOpo» né y px c6 iptctpas dicere tij coU 8100. Bon- 
Oca. lguAX 0n, pnÓsjuz. 056 aiptronig ri&vac ducadt- 
ec&rou axóroug &yJXUi, u$ct vegbeuc xrüOovc, 3) ipto 
&r&tue pokovÜtv, wet mapopspeyuévasc oí pecu» eau 

Aótnet, x«eÜ&rsp &paupot; vitat xaraowa50ly , &6ari 

xal &xípo:oy xal «aic liat; &xvict Oto. "Ev. 10? 

Te yàp Ó «& &mogco)ixóg Üpovog, o( € Tponynaaputvo 

và» Aprrípoy uarpióvuta pix pc cogosrov [roure, L.. 


1219 


S. AGATIIONIS PAPE 


12170 


€) xeple xwiUvow .Críxapos, vu» Oojyaattràc para À non periculis territi , ut illam iu Evangeliis Dowiel 


t&v &WwocrolxG» &pyupíoy» foultucausvor , vov. avv- 
odixQ Opo Tü; AxÜ:lag Tepuxopévouc xcvovag màGt 
ywopigavtig* xal rà alówux ópux, &rox fapa6avet 
o) Odp derl, niypi vüc di03ou aUvüc tüc YyJvxüc 
cvctatixée Ouxbuoüyrte, uà) &movoÜbvete xolaxtioug, 
párt xwdovoug Ogopopntyot, Grec ixtivo xà. iy EUay- 
gOiotg ToU Kuciou Xpóv Üiamipe Kpyot; &rodsüsvco, 
Qmep &mogavroxoe Bi)agxey mapeyyihr €«"Ocvig pl 
Ouoloyácti $wortov và» d pónev, xXyo Opoyico 
eutóv divom» toU llarpog uou v09 d» oüp«voi;, ) xal 
tü émaxolouUjon cue pim kxpobti, Tro alcTnpég 
&ri:ut €Kal oatt; pl &pvücetos ivoymiov có dpa 
Tt», kpyómopat a)Tó» x&yo ivomi0y toU llarpóg pov 
rou iv odpavoic.? "Attorpínscot yap mpóg Tác Üuxpopse 
T xoupi à X)nÜng Opolvyuk tüg tüciÓ&la; moux- 
jtaÓen, xaüdg oU0à a)róg tàüv Tow» vposcOtSaco, 
mtpl o9 iato) aca à indc ópoloyia, 0c Xéyti* € ESO 
ipt, x&l ojUx Q))oiujzt. 9 Toivuy. Entidz. te yo)mvaiag 
Up&» é&vóptiug 9» tüptux mpozenra &nà coU Ty 
imicxónow &Üuo0 actuEver dxDiv7t, Dip «€ xal 
eixott r&vt» |macóv, L.] T'p«eóv tpe? »vta, v:pl 
pl» tüe xaÜapotmrog too iov, sl xal và puoi cu 
xa)«poz uctu, Opec Üxppsiv o0 rolua* à 0 cicin 
exci (&v móc síÀÓngi» AnÜoUg sÜctÓtiag irava- 
Op&pn, uóva iati» d)u0tiag imiyoenu dv Oi np'e 
£yyectixy Duotexiy, ox, Unolau6evontv rtyx iy «oig 
Zusrípotg xpovorg QóvacÜnt tüpsÜfvat vóv mpl axpag 
eiüjcteg x«vxypsvow Omore dv voig vpitépoig xX- 
past tà» Oxpópov iÓvàv X) p«vim patei, mort uiv 
xal x«ramovoUvttg, morb Od xe«satpézovtec xal &p- 
v&,oyttc. "O0iv 0)og 0 Diog duí» pntpuvav laci ms- 
finpeutvog, eocttvge Trtpixuxiot X t&v dÜvow xtlp, 
xxl ix ro) copa«rtuxo0 xoparos 9 tpopü lott, x00 
X3 To)aik OuxpTusi; Ty "Exx)octow xat ólcyo» Tac 
Sixpópote cvpyopaig bOatjasa  ónirto:. Kal póva 
éévly Xptzipa óróctaci à miti  Xí6v, prü'de 
*b Qu» &xpx da: ola, Or d» «à moDawi» xépBog 
«levy docte), Aura. iocly Xj ttslx. cuv siüncic, tva 
ToUg Opoue Tüg xa«Üolmxüe x«l &mocTozü; micttog, 
o0g pixcot toóres 0 &mocrolxoóg Üpóvog &px ui» xal 
ixpàtnct x«i mapadióec:w, 0)n ti t5€ ÓOuxvoiag fa- 
paouaxü evcbourw Thorto:vtig tig £va Otà» Iiz- 
vípx T«yroxpATopa, Toutüv eUpavoU xal yüe, Opto 
t£ Tüytew x«i &opktoy" x«i elg vOv Ylióv «uroU TOv 


C 


powrystvs, tü» mpó Tüvtow TOV «love» d$ «oToU tv- 


vnÜévva, &nütvóv Otóy ix Gto9. GxÜtvoU, gà ix gor, 
quoiBivcn, c). mowÜ:ytra, ópoojciu» tà llarpi, Ov ov 
v& mayra bytwro, «1t d» T ojpoo x«l «à iv ci 
QW xal sig vó llvsüpa v0 Gyiv, TO xóptov, xal Quo- 
Sot00y, tü ix toU Tlarpóg éxmopsvoutwo», c)v llarpi 
x«l Yió cupmpocxovouptyos , xal avvdoSaloptvov* 
Tpi&dx. dv uov&dt, xal povkda £» Tpuxdt, tv?cuta piv 
eocte;, Tpukda Ob mpogómov, Tyov» Umoctéctev, 
Oróv và» Tlarípa OpoloyoUw:te, O0) TO» Yiów, Otóv 
«6 Hysüpa tÀ &yww o) cptig Os00c, (2) iva. Otóv, 
Ül«rípa, Ylàv, x«i D»eüpa aytov* o9 vptóy Ovop&toy 
Qróctxcgty , KU cpu) umogràctu» pia» oUcixy cy 
a [d est,... substantix desunt in Greco. Epi. 


nostri sententiam operibus demonstrarent ; qua sea- 
tentialiter przecipit, dieens : Qui me confessus fuerit 
coram hominibus, et. ego confitebor illum coram Pe« 
tre meo qui in calis est (Marc. vni; Luc. xi); et sub- 
sequenti poena deterret, qua severiter commlnatur : 
Qui me negaveril coram hominibus, negabe et ego exm 
corum Patre meo qui in celis est ( Matth. x ). Exse- 
cratur [Aversatur] enim versi confessio pieiatis juxta 
diver:itates temporum variari, sieut aec ipse varie- 
tatem admittit, de quo est ipsa verd confessio, qui 
dicit: Ego sum, et non mutatus ( Matih. in ). lgiter 
quia tranquillissimz fortitudinis vestrae elemeniia 
personas de episcopali numero dirigi jussit, via 
atque scientia omnium Scripturarum przdisas , da 
vite quidem puritate, quamvis quisquam munditer 
[pure] vixerit , condere tamen non przsumit : per- 
fecta vero scientia, si ad vers pietalis scientiam 
redigatur, sola est veritatis cognitio : si ad ele- 
quentiam szcularem, non zstimamus queuquam 
temporibus nostris reperiri posse, qui de summitate 
scienti: glorietur, quandoquidem in nostris regio- 
Tibus diversarum gentium quotidie zestuat furor, 
nunc confligendo, nunc discurrendo ac rspiendu, 
Uude tota vita nostra sollicitudinibus pleua est, 
quos gentium manus circumdat, eL de labore corpes 
ris victus est, eo quod pristina Ecelesiarum susten- 
tatio paulatim per diversas calamitates deficiendo 
succubuit. Et sola est nostra substantia ides nostra :! 
cum qua nobis vivere summa est gloria : pro qua 
mori, lucrum acternum est. IIzc est perfecta nosira 
scientia, ut terminos tatholicze atque apostolica 
fldei, quos usque adhuc apostolica sedes nobiscum 
et tenet et tradit, tota mentis custodia conserve- 
mus. Credentes in Deum Patrem omnipoteatem, 
factorem coeli et terre , visibilium omniurm et invi- 
sibilium : et in Filium ejus unigenitum, qui ante 
omnia secula ex eo natus est; verum Deum de 
Deo vero , lumen de lumine, natum, non faeimm, 
consubstantialem Patri (*id est,) ejusdem cum Petre 
substantiz, per quem omnia facta sunt, que ía 
colo et quie in terra : et in Spiritum sanctum, do- 
minum et vivificatorem , ex Patre y rocedentem , cum 
latre et Filio coadorandum et conglorificandum : 
Trinitatem in uuitate, et unitatem in Trinitate ; 
unitatem quidem essentie, Trinitatem vero persa- 
narum sive subsistenti'arum , Deum, Patrem. conf- 
tentes, Deum Filium, Deum Spiritum sanetun; 
non tres Deos, sed unum Deum. Patrem et Filium 
et Spiritum sanctum (Joan. v) : uon trium nominum 
subsistentiam , sed trium subsis'entiarum unam sub- 
stantiam ; quorum una essentia sive substantia vel 
natura, id est, una deitas, una aternitas, una po- 
testas , unum imperium , una gloria, una adoratio, 
una essentialis ejusdem sancta et inseparabilis Tri- 
nitatis voluntas et operatio, quae omnia condidit, 
dispensat et continet. Confitemur autem unum ejus. 
dein sanete coessentialis Trinitatis Deum Verbum, 


1221! 


EPISTOL £. 


1:23 


qai ante sxecula de Patre natus est, in ultimis s2- À pix ojcía, stet gioi, tovtíott uia. Ütótu;, uix. &i- 


cuiorum temporibus pro nobis nostraque salute de- 
scendisse de coelis , et incarnatum de Spiritu sancto 
et sancta, immaculata, semperque virgine gloriosa 
Maria domina nostra, vere et proprie Dei genitrice : 
secundum carnem scilicet ex ea natum, et vere ho- 
minem factum , eumdem Deum verum, eumdemque 
hominem verum. Deum quidem ex Deo Patre , lio- 
minem autem ex virgine matre incarnatum ex ea 
carne animam habente rationalem et intellectualem : 
consubstantialem eumdem Deo Patri secundum dei- 
tatem , consubstantialemque nobis eumdem ipsuin 
secundum humanitatem, et per omnia similem no- 
bis absque solo peccato : crucifixum pro nobis sub 
Pontio l'ilato, passum, sepultumque et resurgentem, 
ascendentem in celos, sedentem ad dexteram Patris, 
: iterumque venturum judicare vivos et inortuos, cu- 
jus regni nen erit. finis. Unum qui; pe eumdemque 
Dominum nostrum Jesum Chr.stum Filium Dei uni« 
genitum, ex duabus ei in duabus substautiis iuconfuse, 
incommutabiliter, indivise, inseparabiliter subsis- 
tere cognoscimus, nusquam sublata differentia natu- 
rarum propter unitionem , £ed potius salva proprie- 
tate utriusque natura: el in unam personam, unam- 
que subsistentiam cencurrente, non in dualitatem 
personarum dispertitum vel diversum, neque in 
unam compositam n»turam confusum : sed unum 
eumdemque Filium unigenitum, Deum Veibum Do- 
minum nostrum Jesum Clristum :. neque alium in 
alio, neque alium et alium, sed eumdem ipsem in 
duabus naturis, id est, in deitate et humanitate, 
et post subsistentiaeleim adunationem cognoscimus : 
quia neque verbum in carnis naturam conversum 
est , neque caro in verbi naturam transformata est: 
permansit enim utrumque, quod naturaliter erat : 
differentiam quippe adunatarum | unitarum ] in eo 
naturarum sola contemplatione discernimus, ex 
quibus incon'use, inseparabiliter. et incommutabi- 
liter est compositus : unus enim ex utrisque, et per 
unum utroque : quia simul sunt et altitudo [ msgni- 
tudo] deitatis, et humilitas carnis, servante utraque 
natura etiam post sdunationem sine defectu pro- 
prietatem suam, et operante utraque forma cum 
alterius communione quod proprium habet : Verbo 


Gtórn;, pix Ovvacttix, 6v xp&toz, pix. Ooza, pla ^07. 
xJvigt, i» ojeiéUt; vc aUTíe Gylac val &yupiacov 
Tpuxdog nua xal dépytx, Xtip  mkvtx — Éxtict, 
Otocui x;i Ütaxparti. 'Opoloyoüuty O4 víóv fva cü; 
&Urüc yix Ojoovclov Tpukdoz TOv Otóv Aóyov, tàv 
Tp alówey £x toU llavpig ytvvuÜtvte, im id uitov 
T&v &.Gvoy OU xua;, x«l Qux mí» duttípey cotupiay 
xxtéA)ovra ix t&v oUpawow, xal capxtwÜivta ix Ilvto- 
patog ayiov, xal vüg é&yime, Gypkwtou, xal. &strap- 
Üivov, ivóc5«u Mapiae tüc Otamolvnc Xp), ci; aàn0og 
xai xuole; Ototóxou, xarà cápxa Ónlovótt ib «oce 
TtXÜtvra, xal &i»9og «vyÜpomow tvóutvov, tóvy airov 
G15y iac 29, xxl v6» airo» GvÜporrrov: &OnOvióv^. Odiy 
piv ix toU. Ot60 Ilavpóc, &v0permov Ói ix vüc napÜivoo 
pntpó:, cepxeÜivra i$ ajvü; capri dug» Eyovra 
[4xo$oxé| Xoycm» xai worp&kw  ópooício» T0» a)t'v 
tà O:o x«l Marpl x«và và» Ütótura , xal óuoojóu 
Xal» tüv «Uróv xav TX» (Üponócuta, xarà Tm&v:a 
poto) Xpi» X'wpig kp&pcixe" cvavpativca oníp uv 
ürl Tlowcíou TlO&rou, muÜiv?x, xal taivza, xal &»«- 
er&vta* &w)Üovra slg vo)g ovjp&vo?g, xa" é,optvov i» 
Orzux ToU llavpóg, xai Tu» lpyónt:ov xpivat. tvcag 
xmi vtxpoU;, 09 t1üg D«c0tixg oUx fGTot t(lo;. "Ev 
Qnhaón x«l róv aOró» upto pov "Inzo0y Xpurto» 
vóy Y'óv coU O:00 t.» povoytyü ix 9o x«l i» Qvo 
o)cimt; &cv ttg, &rpimrog, Gütetpizogz, Cy tio tee 
jmoztü»wt qtwocxoutv, oUduuo0 üc Ouxp^pao row 
gucioy &vnpnuivne 9/à4 Tü» Evwcty, à) pov go- 


C Kouivne Tüc iOwTurtc  dxatípog quoto, x«i slg Év 


mwpózoro) xai piw) vT00T,Gt9 Guvt(EyoUGQe" OUx iv 
Buádi mpocómw» pipuousvoy Y) Óuupooptyov, oUct i 
pix aüv!ivow eUci» Guyxtsop:ivos , à) fva xal vov 
«Uto» Y» povogtwü Otóv Aóyo» TO» Küpto) Toy 
'"InzoUy Xpugtóv, osrt &)Àoy iv do, ojct Gies x«i 
&1)09, &À)& tÓv «Uvüy voUto» dv Óuo guctai, rovcíatt 
Üiócnzt xal GM Üpormóturt pivA t9 UToGTaTUXN ivymciy 
inrywócxousy * &mudà oUvt Ó Aoyog tg vü» e) 
tüe capxX;g écpámn, ovrt * cop; ti; 
guct» psctu-ppoUn* Ouutwe yóp  ézátv:pov Omtp gu- 
cexac X) tüv Otxpopiy $nkovózt vy Cvu0:taaw iy aov 
gUcto» póvm Ütepía Owxpivouty, i£ ev óxoplacor, 
&cruyx Ute, x«l &rpimzeg cuwttiün* si; "yp d xo 
tépuv, xai dc £&yàg và Exottpa* irt. 0 &ux tcl x 


T.9 100 A070 


operante quod Verbi est, et carne exsequente quod [) có. piyiÜoc  cüc  Órórnroc , x«l v6 anto» ci 


carnis est : quorum unum corruscat miraculis, aliud 
succumbit injuriis (Leo papa, epist. 10). Unde conse- 
quenter, sicut duas naturas sive substantias, id est, 
deititem. et. llumanitatem, inconfuse,, indivise, in- 
commutabiliter, eum habere veraciter confitemur : 
ita quoque et duas naturales voluntates et duas na- 
turales operationes habere, ut pote perfectum Deuin 
el perfectum hominem unum eumdemque ipsum Do- 
miunm Jesumn Christum píctatis nos regula instruit ; 
quia hoc nos apostolica atque evangelica traditio, 
sanctorumque Patrum magisterium, quos sancla 
apostolica atque catholica Ecclesia, et venerabiles 
synodi suscipiunt, instituisse monstratur. Ex quorum 
dectrinis hxe reco'ligenteg in brevitate perstrinxi- 


c«px;' éxatipve yócter gpularroUOne xal psc tuv 
fwoctv Gvt)unGg Tí» («utüg (Otocnta, x«l bwepyoscue 
íx«cípe: poppze ptt Tür Üwripow xotveviag , Omtp 
(.o) ic,nxt' 700 pé» Aóyow xavipyaloutvos ToUU" 
órtp igzi 700 AGyou, toU Oi cop«rog ixriloivto; 
órsp loci toU Gópaco;" xal tà piv autów $raMg- 
mtt tolg Üuüuact, tó Ob vai; Ü6psaw Umomérroxts. 
*Ofty &xo)od0tg xaÜOg duo pictis nzot. o0giac, Tovzigrt 
Ótóvntx x«l AY Üüperotnta &cvyxXtee , GOuupitog, 
&tpiímtec a)r0» Éste Ox ópolvyougty , oUtwg 
ópoieg xci Uo gucu& Ünxparx, xai 0o gugixa 
iwpjgtog Pit. Gs Ón tty 645v val véatoy 
&yÜpormov, Eva xxi Ov «)tóy toUroy TOY Rr peoy dpin 
"Igcooy Xpizz0s, O tle toctÉsioe xasaptibtt xav; 


1225 


S. ACATIIONIS PAP.E 


1254 


énudd coUro dpác [Xpiv] à &roctolxà xai tÜmyye- À mus. [loc enim credimus quod per traditionere apo- 


le mapáSocig, xal tw cyio» Hacípov 9 Si0acxoMa, 
oUcttva; Xj yim xaÜoluxà x«l &morcouxà 'Exx)nci, 
x«i «i at6&cu.xt GóvoOo. Oy ovrot, opia«t Osixvuvriu, 
'EE ov Oiiaogro)uy tavta &vo)sbaptvot Quà Dpay ierw 
cuvm&yoptw. Toüro yàp ficttÜopiv, OTip xat TV 
&rogcolun]y» m«p&)oct» T«pthaÓont», 201Ttvog T «U- 
Ür;cia àv mci» érópsÜx" c0 «UrÓ yop yuoUxopty 
xxi toUc Tap «UTüc x«toctkyrae TOUG TLOWyncapi- 
voug [xai didaxOtvrae mao eütü; voDg mpon., L.] 
tv custipaw pscpiotnta, Xv xal píypt ví)oug ma- 
p«puhax0nwar. ui» su6 dw Quan, sis do Ünvato 
toxóusÜa. Toürov Totyapoov cüc xaÜapa; raÜolvüc 
x«l &mogroxüc Opoleylag tà» xavóva xci X» &yia 
evvodo; , Xi; dv corn tü ovx) cov UOpttipou 
Xptgtunuxeotátou xp&krovg v&v» "Popaiey TO) dmi 
TOU tüc &rogtolxüge pvüpu; Maptivou toU Téra 
evvi)Ós, cuvoduxog xnpobar, xai cvctatuxog Ouxbc- 
xücet, m&vttg ptig, ócttoOünort ónovürmots ico», 
ol bDkyitot tà» "Exx)ngtow toU Xpigto) mpótüpot 
inb&yvopsy* (£v. T xal ol mporyncáptvot «uy Qpacégev 
é)ryornta GvyiÜowtte vív &mogtoxQ» Opoloyiay, 
$» ($ &pyüc maptu6o», xal avvodtxo xnpoypact éxá- 
pobxv , x«l xwpig oimcÓxnort x«.voropioz;  mÀayng 
&vapgri5o)eg Gpias. Toivo» tüc s)gtÓtlag cà Cio, 
xal «à ToÜw «ac &moccoxüg óuoloyiag X» tüpiveux 
Tüc vpt£típag oe)nvotntog xwuoDtic« iri mo» Q«g- 
vpóvat taUTnW, ty vf «oro Oclpte moÀ0 pov 
lfaccpéjat, &roxopti» opovricn' Ze 2 tüxy, irudü 
ix coU O:00 ictt», ix 100. OtoU. &roct)saÓstn tyx xad 
$ dra fue &xpxs coi dw Owtequo [toig Gxpüv 
lv Qut. ] cvy x &vovat qovü, x«l toig voótw?. «Daxpeyog 
mepurcugcopt£voig &y0psia. mpoattÜs, xal c&v Dujaviey 
T& GTípuata ci TWtvpaTUt) Optrayo, Qc Tpocxop- 
p&tog xal óTm&tnc opui ix «oU pícou tày To) Xpu- 
ctoU 'Exxhncto»  boxorz. 'yrtvov a) ivrat — Uráb- 
Xoust O«)opo; 0 S9apewitac, Küpoe "A)tzavOptioc, 
£épywe, loppoc, TlaU)og xai lérpog oi 
ct«vttyouTQÀtoc , x«i oí ToUte9 Ouoppowt; néypi cí- 
joue &&roótixÜtvcte, oitrvez tne xatvü; TÀ&kymge a)- 
Oivrot, xol cie c&)sloz olxovopiac, àv T) mávete tac nucy, 
ix0pol o) póvow Tüc O)xÜoU; 6poloyie; ivavciot, dX 
&tt à) TÀ)avopntvot &nO0 Tüg 6000 «ng dnÜsiug t& 
ivavria dOidoEav, oX)eg x«l Ge Owaxtoloyonpsvot, 
x«i &)nev t& Ooynat« xxr0)00vttg. TÓ y&p unti 
&nÜtte Ütus)unÜ0lv, &kvoyxoio» daz, vx cüc TÀevng 
tà &cuctáte Toi) tat [óx0tt y&p uxótpik. GOmOtla: 
dÜeps)4c0n , &veyxatov lotto, tva. tüg Tyne 10 &va- 
xólovÜoy zouüdmrat]. 'H yàp &inÓreà mictig ivoXDac- 
yüvat o) Óuvarar 3 motd piv GOec, roté O6 GOOoc 
pttà cata xnpuxÜüvat, Ert) € favet 0pàv, » óc Ó 
"Anócto)oc Qtd&cxt,, € c0 val val, xai v0 o0 997 c0 yàp 
wÀíow &rà cO) TOvnpoU icvtv. ? Tlpóg toj-otg &rroloya- 
Téev iotiv dui voip Dayieros olxívug mp cà 
£uuivtux tí gaXqvorktow "jy OrcrotOv x&ptv cie 
Bpedétu:o; ví» cta vto» ix cüc Xürtépac cvvodov 
mpocóRe», oU; cra)nvci Ou cüc; GtÓacpiag e«ürüg 
C&xp«; € Outrípa xopugh maptxirocoto. Tlporoy pi» 
ovv, Gt. &vxpilunroy vifo; tüv "psripey p£ypt voy 


Kov- 


' 


stolicam accepimus , cujus auctoritatem in omnibus 
sequimur: a qua et institutos hoc ipsum nostr:e 
humilitatis praedecessores cognovimus, quam et 
usque ad finem servari nobis sive per vitam, sive 
per mortem optamus. lianc igitur merse catholica 
atque apostolice confessionis regulam, et sauetum 
concilium , quod in hanc Romanam urbem servilem 
vestri Christianissimi imperii sub apostolicse memo- 
rie Martino papa convenit , przdicasse synodice, ae 
constanter defendisse , omnes nos, quisquis ubique 
est , lumillimi Ecclesiarum Christi antistites, cogno- 
scimus : in qua et nostr:e parvitatis praedecessores 
convenientes, apostolicam confessionem , quam a 
principio perceperunt , etiam synodali przconio prz- 
dicaruut, ct absque cujuspiam novitatis errore citra 
ambiguitatem  determinarunt. Pie:atis itaque zelo 
alque amore vers apostolice eonfes-ionis , vestrz» 
serenitatis benignitas mota, amplius declarare eam, 
ut regali fomite multo magis fulgeat , elaborare pro- 
curet : cujus votum , quia ex Deo est, a Deo perfi- 
citur : ut et veritas adhue in ancipiti positis clareat, 
el eam sinceriter amplectentibus robur accreseat, 
el zizaniorum genimiua spirituali falce, ut offensio- 
nis ac deceptionis occasio de medio Christi. Eccle- 
siarum tollatur, alscindantur. Quorum auctores ex« 
stiterunt Theodorus Pharanitanus, Cyrus Alexandri- 
nus, Sergius, Pyrrhus, Pau'us et Petros Con- 
stantinopolitani, vel quivis eis consentanei usque 


C in finem demonstrati sunt, qui novi erroris auetores, 


perfecteque dispensationi , qua salvati sumus, in- 
festi, non solum veraz confessionis adversaril, sed, 
ütpote a via veritatis aberrantes, sibi ipsis contraria 
docuerunt , aliter et aliter asserentes , et alterutrum 
dogmata destruentes. Quod enim nulla veritate fun- 
datum est, necesse est ut erroris inconstantia varie» 
tur. Nam vera fides immutari non poterit, nee aliter 
nunc, aliter postmodum przdicari. Quia si sermo 
vester, ut Apostolus docet, Est, esi, nen, mon : quod 
plus est, a malo est (I1 Cor. 1; Math. v; Jacob. v). 
Praeterea satisfaciendum est nostro exiguo famulatni 
apud serenissimorum dominorum nostrorum clemen- 
tiam, pro tarditate missarum ex concilio nostro per. 
sonarum , quas dirigi per suam augustissimam $3- 


D cram, vestrum piissimum fastigium jussit. Primum 


quidem, quod numerosa muliitudo nostrornm usque 
ad oceani regiones extenditur , cujus itiperis longin 
quitas in multi temporis cursum protelatur. Spers- 
bamus deinde de Dritannia Theodorum confamulum 
atque coepiscopüm nostrum, magna insolz Dritape 
ni: archiepiscopum et philosophum, cum aliis qui 
ibidem usque liactenus demorantur, exinde ad no 
siram humilitatem conjungere, atque diversos hoju 
concilii episcopos in diversis regionibus constitutos, 
ut a generalitate totius concilii servilis no-tra sug. 
gestio fleret, ne si tantum pars , quod agebatur, co 
gnosceret, partem laterct : et maxime, quia in medi 
gentium, tam Longobardorum, quamque Sclavorum, 
nec non Francorum, Gallorum, et Gothorum , aique 


1225 


EPISTOL/£. 


4226 


Britannorum, plurimi confamuryrum nostrorum esse A xxr» rou extavou ixexctiottav — QTTOO; GuvodQV 


noscuntur, qui et de Loc euriose satsgere non de- 
Mlatunt , ut cognoscant quid in causa apostolieam fldei 
peragatur : qui quantum prodesse possunt, dum iu 
consonantia fidei nobiscum teueniur, nobisque con- 
corditer sentiunt, tanlum , quod absit, si quid scan- 
dali in üdei capitnlo patiantur, inveniuntur infesti 
, atque contrarii. Nos autem, licet bumillimi, summis 
viribus enitimur, ut Chris:iani vestri imperii respu- 
blica, in qua beati Petri apostolorum principis sedes 
fundata est , cujus auctoritate omnes Christianae vo- 
biscum nationes venerantur et colunt, per ip»ius 
beati Petri apostoli reverentiam , omnium gentium 


[93o0, L.] «à püxog iv m0))à watpov mapadpouáü Qu 


435b. Eira xnüpous» &mó Bptttavie; Oso0opo» ro» 


GUydev)o» ü&v x«l cuvtzigxOROy, vü; uty∈ vücov 
Berrreviag &pyumürxome» xmi quogopow, pttà Gur 
buias x«r& vàv cómo» Otasyovren, ixsiüev cà üpscipa 
éveÜavou ptcprótutt, xal Oupüpouc vxutn; Ti GuvoOov 
imurxómovg iv Ouugoporg xipegt coyxvovrac, ive. dE 
$)xc Tüc xotvórgro; tüc Qovitxac üpev cuvédov d Sus- 
Típ& &wapopà *tvücovro , pec dv povouspéig «à 
fpettóu£vo» yveg0entat, 10 pépog )&Tn* x«l. uéduct « 
intdà i» uico -Gv dé) rüv c« AoyyobepÜov, xal 
ZxÓev, o) px» 6) xxi epeyxery, lotÜov, x«l Bps-- 


sublimior esse monstretur. Personas autem de noelrae — cavov m)uier ix v6» cvvdoUlav Wudy sivxt qw- 
hgmilitatis ordine pravidimus dirigere ad vestra a — pljovrau , o.«tvec xal mepl. coUcoo — mapurpyetiaGot 
Deo protegeudz foriiudinis vestigia, quie omnium 9 eux &picravrat, tw 7vocevrot, vi sic v mp&ypux 
nostrum, id est, universorum per septeotrionales — và; &mecroMiüg Tmügttec Tp&rtttat— Octvt; óróc^. 


vel occiduas regiones episcoporum suggestionem, iu 
qua et apostolicze nostrz fidei confessionem praeliba: 
vimus , offerre debeant, non tamen tanquam de in- 
certis contendere, sed ut certa, atque' immulsbilia 
coupendiosa delinitjone proferre : suppliciter obse- 
erauies, ut a Deu coronato vestro iunperio favente, 
b»c eadem omnibus praedicari, atque apud oinnes 
vim obtinere jubeatis, nt Deus, qui veritatem etl 
Justitiau diligit, omnia prospera vestirz serenissiuie 
benignitatis temporibus donet, in quibus apostolicae 
przdicaiionis et pielatis veritas fulgeat, meliori , ae 
prospero suecessu eorum frtissimo tranquillitatis 
imperium lztari de hostium suljeciiono concedens. 
Suscipere itaque dignamini, piissuni prineipum , a 
nostra busmilitate directos episcopos cum reliquis 
ecclesiastiei oidinis viris atque religiosis servis Dei, 
cum solit$ tranquillitatis clementia, quatenus cx 
ipsorum testimonio cuin gratiarum actioge in propría 
remeantium , apud omnes nationes laus clementise 
vestras crebreseat ; sicut magni illius Constantini, cu- 
jus post obitum laudabilis fama nihilo minus viget, 
cujus iusigne non tantum potestatis est, aed et pie- 
tatis : cuin quo illud sacraüssimum concilium tre- 
centorum dece ei octo anitistitum in. Niczna eivi- 
tate, iu defensionem consubstantialis Trinitatis con- 


&eacst OUveytat, in&v dv và Cvugwyia cii; migctoz 
ps0 Xupév xpatévcat, xmi dpi Oueporvügt, TocOUTOY, 
ógep &míere, ikv exévie)óy ci mort iv tà xsqeDaio 
TÀC miottec Üropstvonco, süpirxovrat dy pol xal ix. 
viet. "Hutt; 9à ei. xxl. Dy trrot, 40) üpec &ró 0)»: 
iexooc Ünpéonut» [L., xtipépt0n], tyx «o0. Xpioti- 
itxerrz toU Upusy xp&touc X) ro)urt[a, dv 3 «00 uaxapise 
Hétoeu ToO xopupeiou t&v &momcoÀev Ó Üpóvog ctÜi- 
MéMioret, eUTog Ti» &wÜtwtixv ci  GÀnÜtik muta 
Tév Xpurtucév» T&à PÜvm zp« dpi» mpozxuvoUgt x«l 
ei6oust, x«t& c» «üreU ToU paxapleu Tlérpou 52 
&rocrélou coy svrow Tw dÜvsv &rodtyUn ojs- 
Mrépa. T& Óà wpücena, & mxpk cü; fprrípec pi- 
eputurog x«tà-. v&bc imüizeofo: [L. vporox« 8E 
ix các vóito; cí; xnprcépag prtpiznro; im. | evvsido- 
pr» wpóc c& Üyvn các üpstipa; Otorxsnaavou &vüptiac, 
ógtÜovcx Tporoyeytt) «iw Kvxpopz) méYte duc». 
TeuTégtiy Xmr&yro» rÀY xxrà v& Àpxcx xmi Óvrtet 
xipera bmuwxómev, di» $ xei TAO &rocTouxüe dupé» 
mürttec c)» ópeloyiv mpoxxnpiéusÜn* opor oy 6 
Tipl bie» püovwterto, à à; Bíón xal Grperx 
Gwvt)ovtt 0pm ftpogyépecy* ExsrtuvixG? mapaxsoüvrte , 
tw 190 vpetípou Gsoncimrou xp&covc ixtioyroc, vate 
«Ur& Tct xnpuyÜZmt, xal mpüp màvrog ivwxpersio 
xSómnts" tv à Góc 0 ci» iuÉtuxi xl. nip Sonuc-- 


venit. Et sicut Theodosii magui, cujus inter alia$ — eóvnv &yeróm, r&vr& «(cta xopiratat toig Xpóvorz 
ejus virtutes singularis pietas pradicatur : quo am- — T5c opurép«c yoa)nvotütu; tUptvtioc, bv oie ToU. dmo- 
witeute , per sancti Spiritus gratiam centum quinqua- py ereAonü xnpiypacos xal chc tüctÓriac 3 XxOso: bou - 
ginta Patrum sententia, qui [quam, G.] eis inspirabat, . zn, xocirtew xxl. «icix ix6Rotc cü; Qué &vOpteo- 


Spiri. us sanctus consubstautialis Patri et Filio prs. 
dicatus ext. Et sicut egr.gii veritatis amatoris Mar- 
ciaui priucipis, qui et primum concilium Ephesiuui, 
ut pote catbolicau et apostolicam fidem pradicaus, 
sancta Chalcedonensi synodo suscipi fecit, et errores 
[G., terrores], qui accreverant, de Dei Ecclesia re- 
pulit, sacrum illum tomum anplexus apo-tolici viri 
pape Leonis, quem beatus Petrus apostolus verbis 
ejus ediderat. Et sicut extremi quidem, prastantis- 
sini tamea omnium, inagni illius Justiniani, cujus 
ut virtus, ita et pielas omuia in meliorem ordinem 
restauravit : eujus instar. f.rii:sunz vesuse cleiuen- 
tig principatus, virtutis quidem conatibus rempebli- 
ParnoL. EXXXVII, 


Tátng yanvérqrec t0 xp&roc cugpovDüvot ntpl vá; vOv 
mo)epniov vxoreyüe x«pijoptvor. AtbaaÜat cotyov xera- 
Etre. contÓlo:oro( Duaüto» toig cto)fvrarc tack 
tüc Üpttipac us-puvcuto; bmwxómove prrk vv üm»- 
Loire Tüe (xxhnoixcTud;; vXbtec G»dpOv, x&l Tv» 
sU)aÓ:gT&rov ÓdoUÀev ToU Gov tT soprvtlac các 
siÜ.cu£vag yx)nvótunrog. Omeg xal ví ib a)tév uep- 
vupix pat! eUxopurrlag elg và olxtia. «Ut» inava- 
etpígovre [Enavamrptpóvrvv] map& mát voip EUwat 
cvxw«dn ó frate; vüc Üptripac gusÜpetinc, o; 
bxsivou voU ury&)ev Kuvrt&vtivou, oürte; pità mày 
c5suràv &Édmrawog [3Xaroxlusrog ] e8iv irtov. gd 
&xu&tte e)rtvo; 9) pivov T0 Hficauc» vio Diovein; 


3q 


4277 


S. AGATIIONIS PAP'/E 


. 
'*. 
ub a 


dati» , GO xal cü; «ntÜting, pi ou ix X) upestary À cam Christianam tuetür, et restaurat in melius , pie- 


evvolo; r&v tpicxociev déxa xai óxcó mpeidpe» i» ci 
Neemisy T6. dxi juzdoicet Tüg Gpoeuciou Tpi&dor 
cvvi)2t. Kel vao; Osodorios coU wry&lov, outtvoc lv 
Taie X))stg «UTOU &prtoi; €) Maveyrvüs tociótie xnpvv- 
w£teu* ovttvoz irtusueaytoc [ovvevrüuuÓevopivev|, S 
TÁC X pros cvo90 éyiou DIsiupzTOQ cV ÉA&TOV ftvTrOVTE 
lixtépo, cà veio, 9» aru; iine, có Ilveopa và 
&ywv (poovgtov t€ lievol x«i co Yi bmpoyOn. Kal 
xa0og |n yoga émpox 9x uv «cov ivíxvtucs «có Tl.eope 
v6 &yi0?, 10 0. t. TI. z. v. Y. xal xaÜdc] veo dfiyor 
xüc &inÓsiug ipowroc Mapxuxvoó vou facOfoc, voU wei 
TW» Tpwrq» iw Epíco cuvoóo», cs Óu xoaÜolpew xe 
«Rogtoloci» xlatrs xapisrovtec |xnpórroveav], 0n cr 
& yit; iy Xe)ndovt gavvó6ou 0t vat T-otieavtoc, wl coóc 


«uggav:mg eobspurpoog ix vü; to) OuoU |rà; «Ubn- B 


C&Ge; KÀkv«g à» c&; toU Oroa] &rtixcavrog Exxincig;, 
Tó» üporrkro) izusivoy c020v ixacxencusvog [Go maux 
pívov] coU émoecoluxo) &vipc cob xz« Adovtoc, 0v 
0 u&x&pio; llírpog 0 &mécce)ec toig ixsivov idiot; oTrw- 
yoptoat péumct. Koi xoÜDO; T90 cé)futmio, piv, ope 
9i v&vrov itoyexrípou, toU psyküeu lxtivou "Iova tse 
woU, obvteg d; d àptrà, eoro xxi 4 sveiÓna cic 
xp&iv:ov« vàbc daAwxmuct và K&»ta^ ojrwoc — xal 
ooi Ax d «vtoxpxtépia vüc; Gwüpsurétn; üpée» tüpt- 
vtikg &ptrei; T8 x«l byyapiuesi niv zehtt tóy 
Xpiotuxvisv xavagoolitrcet, xui (xi vo xpsitrov &yeuxet- 
vijet, voi vt Tüc &UctÉtia; axoviaguagt và xoluxé 
cuytpéx tt Rxx)ogós, zv« dv cj ivoest [évérovt L.] các 
&nÜeo6 &xoeto)uxác üpoleyíag «tatrrepay cvyegtà , dv 
WBáxpi 90 m&2óvto; Góv üpiv à éyim vo? Pepeiw» 
'"Exrhngur gu)&t:ti, Orco Tag xÜo0; tügtÓta; T6 
puccáptov Japzpüripo» üECyJoc tig Gov TOv wómuov 
xüpox0n' xal £vÜx v&)oTuc Tür diuÜeug Opoleyiug và 
&xípero cmic (270i6éc:1 Gxovdoig các vpatipe; Dect- 
)eiag irapazti, Ereuvo; Gp& wRl tU6pytGin toU yeQn- 
wxiow Vuó xp&:owc xupuxÜn, ve pied tGv tQ; tUGE- 
6iinz (aive xai tà; OacOsia, uua» w)ervÜGct Osou 
bmoDoyteg tà ibaipsza [éniswyua]" xai oU d thc 
édnüov; «2csÓrlug Opooyix mzporpintcei , $ Daacaxéó 
évdpti« xvücgret. Kel Qusig &p €l xol kvébier viv 
*oU Gso0 gÜpuriky ixsr&U0uss , tva xeple éieOou 
to); pixpu «üto) toU Tà; (wu; Opov &qzüo» neg 
quién , xel xup)bat cuyxepüucp, x«l àd edTüc ive- 
iov «üro) xaviuc«cü« [Sojac0sven]. "Extiddà si. x«i 
COopl«) xocuuxXuw, xai xreix? An&tq), € QuOiV O puc 
xxptog WMauiog 0 &rocrOlog, z&yTtlg GyYe0Ups?, Ope 
TO) x&vóva ToU dGÀnfoUg xopvjg«toc tü éx)ougtérQ 
nig. Q0 xopav, xxi lxdtxoüpsv | Duxduobusv]" éxet- 
84 oóxl apm&e pnpátor (xs ixüupoupsv, loa «aig 
govtoique mpoxatologOGpsy, ovtz yxp idi cat [p-. 
6oivet]. dv. Gttvoxopixig Üueyóvzow xni, &) Tour 
CDovcac [voie 0090] Entotobpon npóc và» dixOttav 
vü; ópB&c duy micztog viv r&ero pesü. &x)xc xapiduss , 
xai D*páre» wpaótqrog Tporgépoutu Igor yap Ouk 
2/1 diyfsiag tüc &rocto)uxác Opologi«g té ix Tu; 
(ria; porüc épmwttuÓsima; piv ux &c imupoujuv, 
5» Ow 9lvapía; t6jc &xojovtac sig m)«w» ipÓcltw. 
Aw"tp 3aticdárore rà» piu) raU:« tA i» Tj 9po- 


tatisque. studiis catholieze succurrit Eeclesix , ut in 
unitate verse ac apostolicee confessionis perfeetius 
copuletur, quam nune urque nobisenm sancta fto- 
mana servat Ecclesia, quatenus sincerz pietatis ar- 
canum , tuba clarius per totum orbem pradicetur : 
et nbi hujus vers confessionis sinceri:as pii vestri 
imperii favoribus vim obtinet, laus simul 3€ meritem 
serenissimi vestri imperii predicetur, ut cum pie- 
tatís laudibus, etiam regni eorum, Deo annuente, 
dilatentur insignia, quosque ver: pietatis invitat eon- 
fessio, imperialis fortitudo possideat. Nam et nos, licet 
indigni, Dei clementiam deprecamur, at sino aliquo 
lapsu usque ad ipsius vitse terminum , immaculatani 
nos servare ae prsdieare concedat, et pet eam ihi 
suo conspectu gloriari. Quia etsi sxeunli sapientiam 
et inanem fallaciam (Coloss. m), quemadinodum bea- 
tus Paulos apostolus dicit, peuftus ignoramus, vers 
tamen prsedieationis normam simplici veritate doce- 
mus atque defendimus, quia non verborum pompss 
habere eupiuus ut. contentionibus occupemur : nec 
enim lieet in angustiis nobis de;entibos, sed qui 
eonver|| ad veritatem voluerint, rect» nostrae fidei 
ordinem eum simplicitate cordis, verborumque lesal- 
tate proferimus. Salvare enimi per apostolice con- 
fessionis veritatem commissas nobis divi dignatione 
sn'mas magis cupimus, quam per verbosam loquaci- 
tatení in errorem audientes immittere. Quicunque 
proinde sacerdotum hac, qux» in liac hostrz bumili- 
tatis confessione continentur, nobiscum sinceriter 
przdicare desiderat, ut nostr apostolicae fldei con- 
cordes, ut consaterdotes, ut comminisiros ejusdeim 
fidel, et (ut simplleiter dicamu:) ut spiritales fratres 
et coepiscopos nostros suscipimus. Qui vero hee 
conft:eri noluerint , ut infestos catholicze atque apo. 
stolicz;e confessioni, perpetuzx coudemnationis reos 
eese centemus : nec aliquando tales in nostra humi- 
litatis collegio, nisi correetos susci;ere patimur. Nee 
(ransgredi nos quisquam eoruin arbitretur, quod a prz- 
decessoribus nostris percepimus. Przeteres [ Propteres] 
gsudium magnem erit in ccelo et in terra, si vestra be- 
nignissima pietate mediante, lic corregnator vester 
omnipotens Deus ad effectum perduxerit, ut celum 
jeeundetur , exeultet et terra, dum pax mutta fit dili- 


D gentibus veritatem, et non est eis scandalum, et au- 


feratur de domo Dci abominatio scandali , que crat 
ad ruinani multorum inconstantium, vel simplicium, 
Ul sit una fides, unum os et labium, una apud on- 
ne8 apostolice priedicationis confessio , dum omues - 
uuanimes loquentur magnalia Dei : quam vestre 
serenissima f.licitatis temporibus niscricors Deos 
concedere dignabitur, dum dissipata in zdificatie- 
nem Ecclesi: Dei construuntur , segregata in com- 
pagine veritatis conveniunt, dissociata in charitatem 
apostoliee fdei copulantur, di-persa in unitatem 
obtinente apostolica veritate concurrunt , ut. concor- 
ditet nobiseum oinnes hoc bonum operantes, Dei 
majes stem valeant fideliter olisetrate pro fongzv- 
t3te. aujue. perfecta. prosperate vesiree. fortitudinis 


1339 EPISTOLA. 1919 
imperio divinitus concedenda ut eorum invictissimze À 2eyie vüc Suscipe utcpiTnTo; mipuyóutvx GA uuiv 
mansuelàdinis laboribus congregentur ex gentibus, tlazpeye xnpüttuy imÜvpictt., os - »nnstipa xo: 
wd eonfitendum nomini sancto ejus, et.gloriandam in — erolxi xicttt ópóppovac, iz Guvttptie m cv)aeroup- 
laude vere ejus confessionis, qui facit mirabilia ma- 9906, c6 tüe «üTüg TicTto, xol Da &m)&e &ürepsv, 
qna solus , qui facit prodigia super terram , auferens & TyuLetuxo)g AütÀpoUg , rai CuvtmtOXÜTCUS pov 
bela esque ad fiues terrz, qui. dispersa congrégat, — OeziueÜn. Te)c 9i taUta, mU» dpiv Opoloyriy p Ot- 
et congregata conservat, qui tam piissimos principes — Jevrac, óc ix pouc cüc xu Q6rae x«l &mocroltxüg Opio- 
super populum $uum regnare przcipit, quem pervi- — Jvyiec, ivoxovz ttvat xpivousy cà; aitrsiou xacaxpictes, 
gii pietate et invictis laboribus, Deo cooperante, ovr: dí mort r00c totUrouc i» cà cuXoye tü; iut- 
eustoditmt. típxe precpitmtoz , tiu Suo pUeÜlvrac , &vryópiÜa Ói- 
: - Eac0ct Miri apa üvot Quz tu Ü5 «otov vfo)abot , 
rep maptiabents kmó tà» mpowpmha&ivoy qiie. At& voUto xap& .puyn (utat iv cüpuvà xal inl yüc, bà 
tüc Vuscipec eintye)c Badüsie; picicetvoUsne 0 évpÜncOsi: Xp» xal mxvroxp&tep Org cxUr« mpóg Tips; 
Wyéyn, ta d eopavóg rUgpaVÓL, vul byoXuaenTtes x» yn yoopivoc sipüyne molMüg toig c» d) íne» Gymmàc:, 
wel 9Ux Ée:iv adtok; axxvÜulos xci ApatpiÜ rà tos oixoo coU OtoU. BOOvyua cxxv0diou, «à Oy sig rta 
wo)» &cuccvávo$ vul &tiooctipow x«l yimrat ple mictic, (v otópa , xai ysDoc év,— val uix mpüc qrévt& 
[fep stübii] coU dmécte)onU xbpbyueros üpoloyl, iv oci mávrte üncDupuuóby Aoioodt t& pryesix to) Oicv* 
Xvvet l9 coit ypévet türc Justípac q&)miaiac siÜmipovlag 0  mo)vDuog Otoc xepieosóot xxtaLubso , iv à 
[t 9c] và Quer uéva phe olxedopi» tác '"ExxÀnciag toU Oxo xxracxiv&loytat, T Üuouyepuwpiva sig &p- 
poyív &cOsing avvípyovzot, và. Suttugutva &i& &y&mqv &nostolxüg riotiec [Ouslas]| cuvkrtovtei, v& Óu- 
exepxituivw ti; ivacvs ixekpktoUd'q; rüc &mocteluxü, Exxicia; cuvipyovtat, yx. ópoytoveg pa dpt» fév- 
vc tí» prys)stuta toU byrpyüsoyroz c0 «yelóy tuuro Oro0 mitüc lexcoct vapewlsex Umip toU paxpo- 
xpóno» xmi trix s)jaigovixy ÜsüUty yapia Sven c xpkttt cuc Opin) &vüptükc, Tvx  coic xxpé&cerc rüc )u6v 
&arvérov dpipotutoc cuvay Picwytat Ux c&y BUvày el; v9 mireris [L., Iopoloyárac al] tà Ovbuart ci jio «rov, 
»sd Bozéere i) Up we cis KG aoro Opd)oyixr, coU roibevtog Ücvpacex peyéii pulvere, coU. mroujsuycor vípera 
ixl cüc Tüc kyrwespeUvroc moMpueuc uiypt và iay&cov tlc ü; Oc cx uareppiva evriyeyt, x«l và. ovva- 
x95vre eul&rtsc e co)c. eiocÓsic Baccaic enl cóv Jaóv ebré0 facit) fport&ttt, Orto Oi cc &ypomveo 


SUBSCRIPTIONES *. 

Agatho episcopus sanctze Dei catholicze atque apo- 
steliee Ecclesie mbis Rom:e, huic suggestioni eur 
generalitate totius apostolicae sedis concilli, pro re- 
etitudine apostolic:e confessiohis facte, sicut superius 
ogntinetur, cous. et subser. 


svetÓsinc, xal c&ày kntciirev xapácey avvtpgovvroc BtüU. guittouat. 
B 


Andreas gratia Dci episeopus sátretre Ostiensis ec- 
elesim , iu hanc suggestionem, quàm pro apositolica 
nostra fide unanimiter contruximius , simil. subs. 


Agnellus gratia Dei episcopus sanctse ecelesiss ' 


Tarraeinensis provincie Campaniz, in hauc sugge- 
stipitem , quam pro ápostoliea nostra lide unanimiter 
construximus, simil. subs. i 

Agnellus gratia Dei episcopus sancte Fundanz 
ecclesiz provincia Campaniz, in hanc suggestioner, 
ete., similiter subscripsi. 

Adeodaius gratia Dei episcopus sancte Formianze 
ecelesiee provinciz Campariise, in hanc suggestionem, 
etc., similiter subscripsi. 


Petras gtatia Dei episcopus sanctte Cumanze eccle- 
sis provineim Campanis, in hauc suggestionem , 
quain pro apostolica nostra fide ubanimiter Constva-' 
simus, similiter Sdbscr. 

Agnellus gratia Dei episeopus &ahct9 ecclesiae MI: 
senatis provincie Campanis, in suggestiorem, quaii 
pro apostolica nostra fide unanimiter cohstraxinres, 
smiliser subscripli. | 

* [n sequentibus subscriptionum formulis Graecum 
tuer e&t Latinum sermonem, oliquot, nece graviolis 


Al YHOTPA9A!. : 

'"AgiÓuv iwixoroc tüc yim toU OroU xafolutüc 
xul étosteluü, 'Exxioctag Xohtog '"Popue, tato fü 
&vagopá, &pa« tà xowüó ing tüc Guvódov reU me- 
&toltxoU Üpóvov , tà ytvopivwi xp vüc óplornre: 
tüt &mtcróloei OpOlvjac, bé &votipe rtouytcet, 
gpovdv oní*ypea. 

"Avüpéag x&pvtt OtoU dmiéxomog tüc i» *ü "Oen 
ixx)noia; i» caótn và kvagop&, dv virip tiic dhodtolodi; 
3Mp£9 riccto; Uuofupadóy avvetalogav, üpslag ozfyp. 

'AyrüDog x&pt Geb. bkídxórog cnc kying i» Ta- 
pax ixxinciuc imapylaz Kapredik;, dv téUTy tü 
&vagopd, d» Uitip vile &momtolonig ipw xicttec Ópo- 
Üvnadóv evuvitilawus», 0ucime Urtéyp. 


"Aütoláro; xápitt Obo2 idrigxomog tü; pa; dy 
fápun ixxs6iag, irapyiae Kaumaviang, il» t«Utn 
tí &wagond, jw vrép tüc &moctolüg "py ricciec 
GuoPupadov cuvtvaSduty, tuoug jniyp. | 

Dícpo x&ptvt Gto. lhicxomog cii; kylac i» Kojpyn 
ixX)ucia; inapylac Kapmraviac, l» taóvr «ii &vagopé, 
2» vrip vü; &mogto)uxü; vpe» mictte; ópobvuad:» 
Gvsici apt), opoime vrrizp. 

'iysf)log x&prrt OtoU iricvonoc cis &yi&c d» Mc- 
Caiyn deoncixe Adpyiae Kopkosiot , iy. dootfr 18 
&yugop&, dv Vmip Tür; &rocrolcü: Ápi» würctec ópo : 
Oupadév avytreSepas , ópolec Uirivyp. 
tamen momenti discrepantias animadvertere cst, Qua 
de re lectores tantuinmodo monere'so liciat. Enrt, 


4?31 


Te«vdeBtoc xepi:c oU. imiczorog v; &yiag i» Tlo- À 


-ci0)hkwe donciug imapyixe Kapmawag, iv tarn T 
é&agopá , 1» orlp vf; &roctolxhe qas» vicrtec üpo- 
Ovpo35v cvvttéZapay, óuoleoz Uxtypeja. 

Zrípavoc &vábtog dmigxomog cü; yp dixx)nalag 
Aovxptriz; inapyioc Ko)aÓpiaz, iv vaocn tii &vagopa, 
3» onip cüp &mocrolocie wXjko» micttog OuoDouadoy 
avytrdtauty, üpotec vríy. 

"AyyiDoc Dio Oso. imiaxoroc tüc &ylac ty Nramolu 
lxx)nciac lm«pyia; Kapmaviag, lv taUtn t/j &vagopé, 
2» )mip tüg ATmoctoxüc Xp» Tviertec opoDupad0) 
evytcalauty, üpole vnty. 

Aópulavóe tElxyicto; imicromog The yix; ixxn- 
ciag NeXvou irapyixg Kaurcviac, iy «0:7 13 &va- 
e^pi, "» (nip Tüc krocTolteü; XuÀ» nüctec Ouofv- 
pad6» avytxa apt» , ópolog zty. 


. Bapt&zog x&pii O:À00 dnigxorog vü; &ylug ixxÀn- ^ 


eixg BtvtÓfv:ou iropyiag Kaumowag, i» t«ocn TÀ 
&vagopá, y» wrip tüc &mrocrolxü; nuvw mictteg Üpo- 
Üvuadóv auvstélapty, Opotoc vmi. 

. Atxóce 70; x&pitt soU. inigwomog tíg &ylag bxxig- 
guxg karovzx; imapyix: Karan, bv taUTQ Tj &y«- 


eopá, Xv Urip vü; &zocTouxü; Qudw ricrteg üpoüu- . 


pao0y Guvttakaputy, 0n.Uog Uné7. 

" "ovXumvóg &vabto; imigxemog üg xyüeg daxhnciog 
Kovatvtou, [ omissum est ixapxiac Wpuriov] iv tatu 
tü Xwayop, jv vumip cüc &moctolxü; Zü&» Tict&wg 
éusPvuadoy cuvttGSRuty, Opoiz Umi. 


'loxvyne z&ptrt Otoü. inlaxoxo; vic &yiuc ixx)uaing 


*"Yüpasvtov érapzi«, Kw)abpiu;, lo vajcn tà &vgopá, 
d» ómip cüc ánoctouxüg duo» migtteg ÜucÜvuadoy 
cvvttakausy, opoieg jr£j. 

 Ttpuavóg Üdxyiwtog kricroroc Tüc &Xjiag ixxinciog 
Té&pavroc [Tapévrovu] imapyia; k«Xa6piae, iv t«)tn 
Tf &àv«popü, x» vnlp cüg; &mocroxüe pev rürttw; 
óu00vpadóv auvtrélauty, Opoleog Umty. 

&sog&vng ÜRycato; £migxorog vüc &yi«; ixx)neiac 
€o/por [L. Govpivac ] Ivapyiae Ke)xOpinc , iv zavry 
t4 &vxpopx, 9v vrip Tüg &mogtoltxüc Xpow Ticttec 
6u08u 200» cuviTaEapsv, Gpoieg vri. 

liérpog &Ayiwrog imicxomog cüg &yug iv Kpotuw 
Dosctac trapylac Bpuciov [Gec, Bperciev], t» «Uca 
TÀ &vagopa, jv umip cüc ámocrolxüc dus» mictteg 
époÜvu.adóv Gvvtr&Sapty, Opoime Dig. 


S. AGATIIONIS PAPJE 


1952 

:* Gaudiosus gratia Dei episcopus sanetae Puteulanz 
ecclesi provinci:& Campanis, in hanc saggestio- 
nem, quam pro epestolica nostra fide unanimiter 
construximus, simil. subscr. 

Stephauus gratia Dei episcopus sanctze Loerensis 
ecclesi» [Provincie Calabriz], in hanc suggestionem, 
quam pro apostolica nostra fide unanimiter ooustrn- 
ximus, simil. sube. 

Agnellus humilis episcopus sancetze  Neapolitanz 
eccles :** provincie Campaniz, in hanc suggestionem, 
quam pro apostolica nostra fide unanimiter constru- 
ximus, similiter subs. 

Aurelius [ Aurelianus] ^ bumilis episcopus sanete 
Nolan: ecclesias provincize Campaniz , in bape sug- 
gestionem , quam pro apostolica nostra fide uaxpi- 
miter construximus, similiter subscripsi. 

Barbatus gratia Dei episcopus sancte Deneventans 
eccles:z provincie Campanie, hanc suggestionem, 
quam pro apostolica nostra fide unanimiter cougstru- 
ximus, simil. subscr. 

Decorosus gratia Dei episcopus sancte ecclesix 
Capuanz provincie Campaniz, in bane suggesii«- 
nem, quam pro apostolica uestra üde unanimiter 
construximus, simil. subsdr. 

Julianus indignus cpiscopus sane!w Consentine 
ecclesie provincie Brutiorum [Calabris], in hauc 
suggestionem, quam pro apostolica nostra fide una- 
nimiter construximus, similiter subscripsi. 

Joannes gratia Dei episcepas sanete. Hydruntin:e 
ecclesie provincie Brudorum, in hanc suggestionem, 
quam pro apostolica nostra flde unanimiter constra- 


. ximus, simil. subscripsi. 


Germanus humilis episcopus sanctm Tareniius 
ecclesi: provinciz Calabrie, in banc suggestionem, 
quam pro apostolica nostra fide unanimiter cou- 
struximus, similiter subseri,si. 

Theophanes bumilis episcopus sancis Theriuz 
ecclesim provincie Calabrie, in hanc suggestiemem, 
quam pro apostolica nostra fide unannnitler coustruxi- 
mus, similiter subscripsi. 

Petrus humilis episcopus saucta. Crotonensis e- 
clesie provincie Drutiorum , in banc suggestionem, 
quam pro apostolica nostra lióe unapiuiter consuroxi- 
nius, similit. subscripsi. 


HaUAog iA&yitovoc émigxorog vüg é&yiag dxOxncixc p) Paulus humilis episcopus san-tz Scylletiensis ec- 


Yxvaxiwme inapyiag Bpvriov, i» vitu ti &vapopé, 
$» érip tüc &roctohxó; Xp&v rictteg OpoDupadoy 
cuvtralautv, 0uoloc vmiy. 

Ycépyee ikywrrog imigxomog vc &yisc ixz)nciag 
Tavpucrüg imapyiag KalaÓpiac, iv vaUtn vü vagopá, 
x» vxip Tür &moctolxüc dé» mictte; Ouoluuadóy 
cuvttétepty, pole Urty. 

Otobepec D&ytroc kriaxorog vig &ylag ixxlugiac 
Toextine inapyia; Ke)a6piac, iv taUtn TÀ &vagopá, 
&» oxip tüc &Tocroxünt X»49» ricette; épsPupadoy 
v uTÉCRUsv, à Opec vnty. 


- MÉevyQ&vtieg Dywrsos ixiaxerog vüg &yiec bxn- 


* Ms. Paris., Tawsius. HARD, 


clesig provincie Drutiorum, in hanc suggestionem, 
quam pro apostolica nostra fide unanimiter con- 
struximus, simil. subscripsi. 

Georgius humilis episcopus sancta Taurians ec- 
clesi, provineiz Calabris, in banc suggestionem, 
quam pro apostolica uostra fide unauismiter con- 
struximus, siniliter subscr. 

Theodorus humilis episcopus sancte Tropejaam 
ecclesi provineim Calabriz, in hauc suggestionem, 
quam pre apostolica nosti? Gde uBanimiter construzi- 
mus, similiter subacripsi. 

Abundantius humilis episcopus Tempssnes eccie- 


» Paris., minimus episcopus et sic in seqq. Ip. 


1155 


EPISTOL &. 


(2^4 


sie provincim Brutiorum , in hanc suggestionem , A cíze Trujéyn; inapyux; Bpuciev, 6 casto t$ &ua- 


«quam pro apostoliea nostra fide unanimiter con- 
struximus, similiter subscripsi. 

Hyacinthus humilis episcopus sancte Surrentinze 
eeclesiie provinei Campanis, in hanc suggestionem, 
quam pro apostolica nostra fide unanimiter coustruxi. 
mus, simil. subscripsi. - 

Placentius humilis episcopus sancta Veliternensis 
ecclesi: provincie Campaurz, in banc suggestionem, 
quam pro apostolica nostra fide unanimiter con- 
struxiius, similiier subs. 

Juvenalis humilis episeopu« sancte Albanensis 
ecclesise, in hane suggestionem, quam pró aposto- 
lica nostra fide unanimiter construximus, süniliter 
subscripsi. - 


gop&, fj» vmip tüg &mocroloni; npe mictewg ópoÓv- 
pado cvviTéEaprv, Ópoiec Uriypuja. 

'Y&xwÜog Dyirrog irigxonoc Trüe &yiac boncies 
X/pruc [Xovjfívou] dmapyimc kmpreviag, iv. vavzv. 
TÀ &vapopá, 1» urip vü; &woccolxüe uev ricTie; 
0j.o0upx807 avvscáSaptv, üpolog Unby. 

IDaxévrtog iMyigrog émigxomog tüg &yixg lxx)ngüac 
Bi)ecépvne [add. inapyiae Rapmavixc]. iv vavtn «5 
&yagopx, d» ümép tüg &roctoluxü; Wer mictSeg Ope - 
Üvi.adó» avvtrazapay , üpotieg oníy. 

"lov6tvadtog Dxyrurvoc ériaxornoc vic &ylac Doonsiac 
'AM6avne, iv. tarn Tü &vegopü, 1v Vmép vic &Kocte- 
juxüg 4n» micttes épotouadv qvytrabe«putv, Ouboisic 
93. 


Vitns humilis episcopus sanctm ecclesie Silve B Bio; D&ywrog inicxonec các ayioc jiodualeg àv- 


candida, jn hane suggestionem, quam pro apostolica 
nostra fide unanimiter construximus, similiter sub- 
scripsi. 

Paulus humilis episcopus sauctze Nomentana ec- 
clesie , in hanc suggestionem , quam pro apostolica 
nostra (de unaniuiter consiruximus , similiter sub- 
scripsi. 

' Joannes hümifis episcopus sancte ecclesi: Por- 
tuensis , in bane suggestionem , quam pro apostolica 
nostra fide unanimiter eoustrüximus , similiter sub- 
scripsi. 

' Stephamus humilis episcopus sancte Prznestinz 
etclesiz, in bauc suggestionem , quam pro apostolica 
nosira fide unanimiter construximus , similiter sub- , 
scripsi. 

Felix exiguus episcopus sancue Spoletanz eccle- 

sim, in hanc suggestionem, quam pro oposto'ica 
nostra fide unanimiter construximus, similiter sub. 
scripsi. 
' * ]onestus exiguus-episcopus sanctas Esinatis ec. 
cesi, in hanc suggestionem , quam pro apostolica 
nostra flde unanimiter coástruximus , similiter sub- 
scripsi. 

Feliz exiguus episeopus sanct» Camerinz eccle- 

s, in hanc suggestionem , quam pro apostolica 
nostra flde unanimiter construximus, similiter sub- 
scripsi. 

" Florus exiguus episcopus sauct»e Fulgiuatis ec- 


clesie, iw hanc suggestionem , quam pro apostolica p 


nostra fide unanimiter construximus, similiter sub- 
Scripsi. 

. 5 Decentius exiguus episcopus sancta Furoflami- 
niensis ecclesi, in hanc suggestionem , quam pro 
apostolica nostra fide ananimiter construximus, si- 
suiliter subscripsi. 


Joannes exiguus episcopus sanct Nursinz eccle-. 


siz, in hanc suggestionem , quam pro apostolica 
10.ira fide unanimiter construximus, similiter sub- 
scripsi. 

Felix exiguns episcopus sancta ecclesie Ascula- 
nensis, in hauc suggestionem , quam pro apostolica 


* paris., Honoratus. Han. 


xüg XO ac, iy cauto «à. &vapopi, d» órdp cüc &roeta- 
uxüc vió Twictéoe Opo0upadóv cuvtcabautv, Opolec 
vriy. 

li«olo; Daycrog inioxonog tà; &yiac lxxinciac Ne- 
pávtou, iv r&UTn ti &vapopa, dv drip tüc &xocroluxdc 
24d» rigrtog üpoüup.a00» Gvviti;eutv, 0uoioc Urty. 


"lexvvoe &vabug (mürxomog tüc ylxc ixxlgriag to9 
Hlóprou, i r«ótn Tf &vagop&, jw Onip tüg &kmocro- 
xác Zu» ruttog OuoÜvpadóv cuvstékapsy , Ooiez 
Uniq. | 
Xrípevog D&irog imigxenog tüg &yim; ixxhwclac 
Woatvysdcivne, iv ravtn T8 vagop&,. Xd» vrip üe 
&mroctolxüc uüpOvw Ticttec OpoÜupaóo) cuvttékaatv, 
polo ürty. 

4Xub Ayuwrog Ümürxomog «üg &yi«; beoxc(ac 
Zmolntivo;, ly T«ítn T$ &v«gopa, fiv orip vüc &rocto- 
Ane v4 TüiCTEeG CUWETOLGILEV , qvvivca opoDuua.- 
Qv, xal ón£y. 

'Ovop&to; Dytrroc dnicxomog thc Gyuxg bon- 
elac... [F. "Actcivoc] ceóTn tà Xvpopá, ti xotvog rap& 
m&yrov Jp&y evopgívn (vtxry cfc Arorcolonig vpóv 
mictto Guvívtao, x«l onéy. 

XXE Dáytrvor éricxoroz tfi &yluc bxx)ncikc Ke- 
pupiens, v&Ótn tí &vxpopà, tÜ xonée mapà mxvtev 
Ww yrvopévn ivy cfc inei dkéy ricttex 
oviivsga, xal vréy. 

9Mipec Dyirroc imimxomog cüg yc inàwsue 
$ovXybwoc, t«UTn Tij &v«pop& , vf xotWóe map'dpov 
T&vrey ytvouéyn. Pvrxtv vüc &xomcoluxi; dpóv vloctec 
cvvivtoa, xal vé). 

 Atxívrtc Üywroc bmicxomoc vüc écyiag bodncoiec 
dopoplap.teo, ruotn Ti Gvupop&, ví) xorvéic map& wárs- 
«tv cip/ov yevopé£ya inip tüc &weeroltrüc üpv xicttoc 
opo0upadov cuvivtaa, xal omty. 

"locvvn; ÜXyiotrog (nloxowog Tüc &yi«c NN 
Noupu£, Tao1n t$ &vagopa, Ti xotwWoóg Tpà frávtos 
quy ywvopév. ivexty Tüc &rroc rojuxüc Wkév mürctoM 
cvvieaa, xal vri. | 

aul Dzxuros bmügxomog Tüe iac boncüw 
'Acxov)&vo), taUtn ti &wepop&, th xovg mop& r&ve 


b Paris., Decentinus. Tp. 


3235 


S. AGATIIONIS PAPE 


1x5 


tuv Üpéy yevou£vn Evtzsy ti); kramtolaonig Vv rirt&og A nostra fide unanimiter coustrusimus eimilitor »uu- 


vvrivoa, val oníiypoja. 

"Adp'evóg Daywvog inioxonog vüc &yiag Doonola; 
"Péartme, t«ur» TÍ &vapopá, T xonwo; T&p& Tüytty 
fud» ytvouivn Pwivté cQ &mecroxüq àuG» miettwg 
Curia, xal cméy. 

po; Oa xoc érigxomog c5; yia dxO0ncíac 
ov pxorme, tat) Tü &yagopa, Tü X0ty Oe Tp TÁáyTey 
Ap *ytvopntrm Pwxt» vüc &mnecto)rü; ünu&ov rictTtegc 
evviveon, xal ort. 

KYepbtuc Dáywrtoz irlaxorog ci; 6ytaz Exx)naiag 
Be)wjcn; TxUTn €ü Gvap^pá, vi xowüg Tuapk aycu? 
Xpu&v yryoniw fvsxt) vA; XmocTolon)e Xiuew migtUos 
cviríivtoa, xal óntyp. 

* &ofeuc |'Opiótoc] D&yiovoc &riaxomoz ci; jio 
(x)noiac Bi6evog, inapxiac Ke)«piaz, taU» tf &va- 
qog&, tí xoég rapà füytov Ynu6y qnop£og £vEXE? 
Tic &romrouxi 5 jov micttoc qurivtaa, «al 3zty. 

O1edócioc Dé&yuwrroc inigxonoz tüc kia; bonsia; 
Supaxo)sng vüe iw Xuulig, vaítn tü &weyopz, tà w^t- 
wor; Tru[ & Tréycooy civ yrvoukoo Evtriy rà; krorroluxiüg 
X6» nicctec duvüvtoa , x«l only. 

Bivlduxroc Dyurtoc (rioxonog vic km; (ixx)ncíag 
Mic adve vüj; b XouMa, rcotn tj &vapopá, ví] xong 
rapd wüvre» py yrs (vixt9 tü; kmoetolods 
üpén Tietto qveico, xal ün£&j. 

'ezvwoe Üdywroc imicxeme; rà; &jing ixxÀncüme 
el, 1& Otrperétyx cóc dv. Xaxtía, Tav t8 &vxgopá, tf 
otv; Tap& süycwv xpovy qiopém E EvyExI9 tie ATOQTO- 
leac dp» ficttes cuvzytca, xal onig. 

"aim 20200. 10.0.0. 2... 


Mi:po; J&yiwrtog drmigxorog tüg Aji»e sxiecing 
Tes pov peo fügp b» Xu)la, txUtR tjj évepepi, Tj 
xotyg Top vro» $pów yevopin Cvtxty *ü$ ároqto- 
Àutüe npo» nigttoc quvüveex, xxl osty. 

lowavé; Dáyievog imigxomog vüg &ylac ixx)naisg 
Kecévng TA; dv Lou)ix, v«UTR T (vagopá, vü xotwac 
maLA TévTe» Qu» ytvonivg (utxsy Tüc &ractouxüg. 
éuy Tigttos Guvívtag, x«l oni. 

Teopytc D&ywrog iricxomog rj; &yiag Uuxalag. 
T poxaJutevag [b. Tpoxdeciemg | Ue ix Pouli«, cautn 


Tü «opi, Tj. xou» fap TZOCICOPj. Xudoy qeopém D 


Wxip vüc dyocto)uxAe Xu züatieg Gurjwuca, x«l 
Vní7. 

Tipo; Qowrsoc ixiquone; v8e xyige lex)uoinc 
"Aupuarriswa vg i» Xoulig, taírs tü (egopá, TÀ 
XOt/OQ mapa müyten| ue» "rioniym vip vüc &nogco- 
)tci; Quy riactec dvvjytaa, xai uni. 

'Alsadegoz £4 àvàuart tol OsoU &zíqromoq rüe &yisc 
ign»süu; Atuxes, lig&re; Tüg ctÓncuiag Gvwódon vue 
£v l'aà)iu cà inapxia, caotn t3 Gyagopd, tx avuodqxXc 
fep juóro yevopávn auvaty&y Urt. 


"'OXÀ)ppido; Ü&y toc éfrLO X0T0g tüc &jla; ixxnaias 


* Pro &pigsnc. Hanb. 
» Le,e, Crescens, ut iu concilio Rom. anni 679, et 


scripsi. 

ladrianus exiguus episcopus sanetz Reatinz ec- 
clesie , in lianc suggestionem , quam pro apostolica 
nostra fide unanimiter construximus , siiliter sub- 
scripsi. 

Florus exiguus episcopus sancta: Furconiensis ec- 
clesie, in banc suggestionem quam pro aposiolica 
nostra fide unanimiter construximus, similiter sub- 
scripsi. 

Clarentius exiguus episcopus saanetz ecclesias Bal 
nensis , in hanc suggestionem , quam pro apostolica 
nostra flde unanimiter construximus, similiter sub- 
scripsi. 

' b Orestes exiguus episcopus sanctz eeclesig Vi- 


B yonensis [Add. provincie Calabrig), ia liauc sugges- 


tionem, quam pro apostolica nostra fide unguimilet 
construximus, similiter subscripsi, 

Theodosius exiguus episcopus s»nctze ecelesiz Sy- 
racusanae provinciz Sicilie , in banc suggestionem, 
quat pro apostolica nostra fide unanimiter consiru- 
ximus , similiter subscripsi. 

Benedictus exiguus episcopus sanctse ecelesia 

Messanensis provincis Siciliz, in hanc suggestionem, 
quain pro apostolica nostra fide unanimiter constraxi- 
mus, similiter subscripsi. 
— Joannes exiguus episcopus sanetze ecclesim Ther- 
mitanz provincim Sicilie, in hane suggestionem, 
quam pro spostulica nostra fide unapimiter con- 
struximus, similiter subseripsi. 

Joannes exiguus episcopus sanct ecclesie Mylana 
provincie Sicilie, iu hanc suggestionem , quai pro 
apostolica nostra fide upanimiter constrüximus, si- 
militer subscripsi. 

l'etrus exiguus episcopus sancte ecclesi: Tauro- 
menitanz provincie Sicilie , ia hanc suggestionem, 
quam pro apostolica nostra fide unanimiter constru- 
ximus, similiter subscripsi. 
 julianus exiguus episcopus sanctz ecclesiz Cata- 
nensis provincize Sicilie, in banc suggestionem, quam 
pro apostolica nostra flde unanimiter coustruximus, 
similiter subscripsi. 

Georgius exiguus episcopus sancte ecclesize Triocli 
tanz provincia Sicilie, in hanc suggestionem quam 
pro apostolica nostra fide unanim ter copstruximus, 
similiter subscripsi. 


Georgius exiguus episcopus s:nct:e Agrigentiàx ec- 
clesie provincia Sicilix, in banc suggestionem, quam 
pro apostolica nostra fide unanimiter construximus, 
similiter subscripsl.' 

Adeudatus humilis episcopus sanc! ecclesie Leu- 
corum, legatus venerabilis synodi per Galliarum pro- 
vincias constitut3, in lianc suggestionem, quam pro 
apostolica nostra fide unanimiter construximus, simi- 
liter subscripsi. 

c Wilfridus humills eplscopus sancta ecelesjae Ebo- 


ita hie habet Ms. Paris. lv. 
€ laris. , Ulbuclridus. lp. 


12 


EVISTOL.F, 


1.258. 


racenz jusula Dritanuüe, legaius venerabilis synodi A Evveraxüc [L. 'Ezepaxeva; |] vücos tü; Botcrewiec, 


per Britnuiam coustiut;r, io hano suggestionem, 
quam pre apostoliea nostra (idu unanimiter consirezi» 
mus, similiter subseripsi. 

Mauricius bumilis episcopus sancte Tiburüns ec- 
elesun |Prouneüe Picenz];, hi hane suggestienem; 
qvam pro 3postoliéa aestrs (ide unanimiter construsi 
mus, similiter subscripsi. 

Felix. humilis episcopus sanete. Arelateusis eeclc- 
sie, legatus venerabilis synodi per Galliasum proeín- 
fias eonslitulam, ia honc seggestionenr, qmm. pro 
apostolica nostra (ide unanimiter construximus, simi- 
, liter. subscripsi 

* Taurinus indigaue diaconue sanctae ecelesius fe. 
lonensis, legatus wenerabilis synodi pee Galliarum 


je7&to; Tác ctÓxepi«e cwwodeu Tàc i» Dpsccavik x«- 
Ücecécoc, caUtn t8 &v«eopi, xà cuvedoxec ND pen 
Jivopévn Gvvatyoy onéypoja. 

- Mumupixec ÜD&yiwog émügxorog Tü; xy;  dndieQus 
GiCovprou ixapyüx; Hixawnc, Teaütn v4 é&wpopü, hv 
vmip rüc &xosreluré; duém Tictsec OpeDupadós €uve: 
TG RUIy, OU0le 6 UT. 

e DOeyiarog | L. éxiaxores ] n psc Gurepes fg 
érag (oxk»eiag 'Pshavíwcou [L. 'Apsiarev |], Ayéec. 
Té CtÓ«cpi«g; Guv;dov Tür i» Tj xogw ci Dee. 
xaÜtatéócne, t«Utn tíj &vapopa, rü Guvedcsg evopáva 
fo! dgeóbv, GUYGRIVe9 URÉJ. 

- Taupe? Avec  Óuneovog — éeyiae - —— 
'Axkoévcov [ L. Tz1evov ), Jty&to; c» c«Éeepénc ev.- 


proviucias consti, i bane suggestiesem, quam D o3ev cà; iv cá yea tov l'à))«v v«Qtevocwc, c&óra ch 


pro apostoliea nesira flde uwuanüsiter constraxiuus, 
siniliter subscripsi. 

Mansuetus De gratia episcopus sancta Modiola- 
veusis ecclesie, in hanc suggestione, quam pro ape- 
stolica nostra fide ugguigmiter coustruximus, similiter 
subscripsi. 

Joannes iudiguus episcopus sanctae eeelesio Dev- 
gomatis, in banc suggestione:, quam pro apoestelies 
nostra üde wpanimiter coustraxinus, shniler sub- 
scripsL 

Donatus episcopes saucia eoclesice Loss in 
hane suggesiionem, quam pro apostolica moutra fide 
unavimiter censiruximus, similiter subseripsi. 


! Anastasius episcopus sancke ecclesi» Ticinensis, in C 


éveyood, c4) GuvedRusc petens €VYREYY 
origp. 

Moeo)PToe x&t& O99. yap ise). vie &yles 
éxxÀngia; MtÓto)evov, raUtn Ti. éwempepé, T noc 
yevopévg mr&p& w&vrem dpém vuvigp voc AxoctoOuxü; 
due» xicTtee €vwstoa, xul Unis. 

"Iméyyog bosiac Brpyopácyne He. Bepyégov] évéktoc 


iricxomog, t«vTn Tü &»a,0pà, tü xOUMÁe Xp Tévrey 


ds qeepip Ürip rüc üxerrdexig ips misctec 


evrivtsa, xzi oniy. 

&owkrog imjcxomog tüc yim iexkwcüag h«vdésgov, 
v&UTm ti &vagop&, vj xorvé map w&vrw» pube ye- 
wopiya vmip ti; &xecteltrác dé. mTiec Tunica, 
xeà vrdy. 

'Avaer&ciog ixícxerogc ràc Kec iudseiug: Tuctegeu 


bauc suggestionem, quam pro apostolica nostra fide |L. Tuxivou], t«óta Tà &vepop&, t& xotwés wapk w&v- 


unanimiter consiruxiuue, eimiliter vubeeripei. 


. Valentiuus episcopus sac exiens Aquensis, iu 


hane sugge»tionein, quam pro apostolica nosua fide " 


vpaubo iter consuruxiaus, suniliter asubsoripsi, 


Desiderius humilis episcopus sanctos ecclesi: Cre- 
wionensis, ia hanc suggestionem, «quam pro aposto- 
lica nostra üde umenimiler €oustruximus similiter 
subscripsi. 

Gratianus episeopus eancue eeclesie Noveriensis, 
in hanc suggestionem, quam pro apostolica nostra (ide 
unaniuniLe£ censiruximus, similiter subacrips 


Desiderius episcopus sauctoe. ecelesie Eporediensio 
[G. , Hipporicz in Calabria], in hanc suggestionem, 
quam pro apostolica nostra ide unanuniter oengtruni- 
mus, Similiter subscripsi. 


Joannes clementia Dei episcopus sanete ceclesiss 
Genuensis, ia hane suggestionem, quam pPo 2^0s'o- 
lica nosira fide unanimiter construkimus, Gdeliter 
subscripsi, 

Deusdedit episcopus sanctz ecclesi: Drixianensis, 
in bane suggestionem, quam pro apostolica nostra flJe 
unanimiter coustruximus, fideliter subscripsi. 


.. *  Paris., Charinus. lanp, 


vuv dpi yewpivg rip rác &xcrcoknie 3yéro riot. 


ewnbicee, xol varéy. 
. Bedswchwoc inÍaxono; vüc &yéxg Dxnetne  Axoubvaeo, 
raUtn tü &vapop&, Tü xorvóg WAgx Tüvcem db» ye- 


wouébm ómio vg &moctouxic üpAm wicttec eveiweee, 


x«t ort4. 

Asaidépioc BVajurog énigaoog rác éyi; baia; 
Eptzóvgou [L. Kpspévnc], vautn tí &v«gopét, vi xonme; 
vp rdvros jjeév yrvopévn rip vüc droavolaxic dpo- 
würrsue Guvivsg«, xal om&y. 

FIperuxvóg iniaxowoc vüe &yia; kednolec Ne6apev, 


vxítn T éwogopü, tij xorvog map Tüvcev. dp yt- 


p *»utm orip Tü; &roccolele iub» sürrtec Duviveoa, 


wi Umby. 


Ascilíptoc imiexomog cii éyixc bxxnolac "Iiezepiym: 
[L. 'Ezopsding], r«0tn tü &vapop&, tfj xowÜ? wer 
mévtev fué» yepíra jrip cüc &morcoxíg da) 
miottoc gowivtra, xal vrt7. 

"Love  e9ot6sio- [eowéponta] GOo0  irimxoxo; 
và$ onec xefouxig bodie levesoc, veo. c &vo.- 
cop, vi womüc fopk mákvre» dpi ytoplm vrip 
Téc- deoa eoluvüc dM séduit iid ido 

Azooqüiet imíauonoc Tác &yla; bodscier odíec, 
t«ütn tí kwayopá, Tf xoWo; map Tuvcwy "u) yt- 
wo7£i9 Unip vü; &knocceh ce niv niette o gurivico, 


Kal VTÉJ. 


1159 


&jdéoe imisxomo; Tüg &yio; üxxincüx; Adpremoc, À 


T«Ut9 TÀ xoroc wap&. wüvrwy xpéiy ytvopévn &vagepá, 
vrép Tü; &T*ogcrOlurAc É fi8Ttok Fre »«l 
vréypaya. 

Bewevarog ümicxonec các &yiag bxezinc "Aertv- 
CO0U, CaUTQ TÀ xODéQ T«4pX Tytw» da? ytvonivo 
&vagop&, Urip tüc &mocTOxü; üuéw mictteg Cuwi- 
vice, xal un£7. 

Btvédutror Dx ure; trigxozoO vüg &yiag ixz)uoiac 
Be)Otvygov, c«utn fü Cwtyopa, Cà xOtwAg T&AX TvTwY 
Xuów ytwpérn vmip róg &mociolwüc dXaém Wigtieg 
cuvav&g x, xal urty. 

Bévog D&xwto; iniaxoxog tüg €yiug be)ncia; Al- 
CryxvévGQU, t«Utn t) &vepapa, T xorWag TXpK TüvToy 
Xa» y&vopivo vrip tü; &roetelurüg npos mictpug 
cvvrsWce, xxi vxC. 

Osédupesc D&yurcog éxurxono; vüg iu bo0xsi«g 
B:ipxi))éss, t&Utn €f &vapop&, Tü XOtyog TUA TuüytOy 
VjAGN ytuo[akvn Uxip vü; &TogTOhuü; zuów mícTtwg 
Guváwca, xal vxéy. 

Pougttxac D«yurto; bxucxomoQ Tü; &ytxc bodusüie 
Tavpvátu, tavtQ Td &vapepa, tü xarweg Tp& mé 
Ty -bptóry yowpiva Vrip các &moecoluxü; $46» nigctog 
GVVr9E7€, xxi Url. 

. Aevwvog xy urroc éxirxoxog T4; àyixc bxooxaciag 
Bryrt:ou, TaUtQ TX &vagopá, tü xobWé Tap TevTwy 
Yuw.*evepivwo Urip cüg &roctolunk Xue» rigTteg 
Guvivsce, xxl. Uxiy. 

ie8dpo; diéyerreg dxicxomoc vüc yag ixx)eeiag 
AoUYne, t&UTY tU Gvagopá, trj Xorvkg Tra. Try TOPV V)séiv 
vevepivo Vxip tüc &mogcoluxüc üuév rigTtec Gvriuton, 
»«l vmi7. 

'&evüipee Déxyeeces iniaxorog tn; &yim; benciae 
Aouxívzov, tavTn T &Kv&popq, tí xowi; Trep& wáv- 
Tow Wpéb» tyouiv vsip fü; &xectolaxo; énév vic- 
tie Guvi/ MO, xxi Uxf7. 

Mevgaxvóg Duxy wrrec THEN TZ &yim; ixx)ngiag 
MirGv, v&óTQ TÜ &we9opa, Tj xotg Tap& mvten 
nue? jevonivn Unip Tà$ éKocielxa; dp» RüttOc 
GvVQWCK, x&l Uni7. 

Xspüvoc- ay urcoc éxíiexorog «üc &yiac ORE llo- 
tovÀevisv, raUt) t$ &vXpopü, tü xODééQ TwpÁ xévytuw 
xA» J&vouéve oxdp vàg &roctolnei Ünéw rectos 
GvYünVtG&, xgl Unt. 

"Prmep&ro; Détytaros iníexone; vüc &yia; GxxXacixg 
tAuptvcivnc, TXVTQ ti &vapopd, t3) xot; fGapk Tv» 
10 Üpory yevopivg WRip Tü; «FOCTOAXQs XjM»y ria TEC 
cuvrytga, xxi )níq. 

Deospuxvog biowrroc ix.Gxono; t$; &jiag Do0xeiag 
*Pougs)évaov | PouvttXévgov ; al., *Povcs)Divn; L.], «ura 


Ti &vayepa, T xocée T&pà KKvte» Sp Umip Tüc 
& 00 to)uxi; quo riGvtog yevouávp GuviwOK, x«i )néy. 
Kumgukvog 6A&ygotoc ÜÉxigxoKog Tüc &yixc bxnciug 
'Apsrivge, T&UT2 Tü &wapopé, t xorwo; m«gK Tüvroy 
Wué» gévouáyo Unip Tác &XocTolod; "aes fig tio 
0vnuge«, x«l ont. 
luveQuavoc &À&yigto; imigwOTOQ Tüg éyimge ixx)ngix; 


a , Varis,, Auwdaz. llano. 
* Ms. Paris. , Albiganensis, lp. 


S. AGATIIONIS PAP,E 


1340 
* Audacis episeopus sanct ecclesi: Dertonensis, 

in hanc suggestionem, quam pro apostolica nostra &de 

unanimiter censtruximus, similiter subecri, si. 


Denenatus episcopus saneta ecclesim Astensis, in 
hanc suggestionem, quam pro apostolica noetra fiie 
unanimiter construgimus, similiter subseripsi. 


Benedicius , humilis episcopus sanetsm ecelesia 
» Valvensis, in banc suggestionem, quara pro 2pot:o- 
lica nostra fije usanimiter construximus, similiter 
subscripsi. 

Bonus humilis episcopus sanctze ecelesism « Albiga- 
nensis [Corr. wu! in Graco Albigaunensis, vel Albingae- 
gensis], in banc suggestionem, quam pro apostolica no- 


B sira fide unanimiter construximus, similiter subecrip.i. 


Theodorus liumilis episcopus saneta eeclesim Ver- 
cellensis, in hanc suggestionem, quam pro apostolica 
nostra éide unauimiter construximes, similiter sub- 
scripsi. 

Rusticus humilis episcopus sancte ecelesize Tauri- 
natis, iu hauc suggestionem, quam pro apostolica 
nostra fide unanimiter consuruximus, simHiter sub- 
scripsi. 

Joanaes humilis episcopus sancte ecelesism Vinti- 
miliensis, in hauc suggestionem, quatn pro aposto- 
lica nostra fkle unanimiter censtruximus, sünilitet 
subseripsi. 

Severus bumilis episcopus sanctte ecclesias Lunen- 
i5, in banc suggestionem, quam pro apostol.ca nostra 


C üde unanimiter construximus, similiter subscripsi. 


Elcutberius humilis episcopus saneue ecclesiz La- 
censis, in hanc suggestionem, quam pro apostolica 
nostra füde usaaimiter cosstruximus, similiter sub- 
scripsi. 

« Maurisnes benilis episcopus sanetz ecclesie Pi- 
5302, in banc suggestionem, quam pro aposiolica 
DOetra fide unanimiter comstruximus, similiter sub» 
scripsi. 

Serenus eyiscopus humilis saucup eeclesiz Pope- 
loniensis, in lianc suggestionem, quam pro apostolica 
nostra fde uuanimiter m Similiter sob 
&Cripsi. 

Reparatus exiguus episcopus saucia eccles: Flo- 
renting, in hauc. suggestionem, quam pro apostolica 
uosira lide wuanimiter constreximus, simil;ter sul- 
scripsi. 

Valerianus exiguus episcopus sauetz ecelesis Ro- 
sellensis [Ruselliua:], ip hauc sugyestionem, quam pe 
apostolica mostra fide unanimiter ' comtruximus, yi 
militer subscripsi. 

Cypriauus exiguus episeopus sanctas. ecclesiis Are- 
Ung, in hanc auggestonem, quam pro apostolica 
nostra fide uuanimiter constraiimus, süuiliter sub- 
scripsi. 

Vitalianus - exiguus episcopus senctz eeclesie Se 

t |lolstenius legit Albensis. lp. 

d Pais. , Marianus. Ip. 


12/1 


EPISTOLAE 


1211 


. pensis in hanc suggestionem , quam pro aposioliea A Xrvévgov, Tavtq vB év«popü, ci xore; WfupX Tévt«v 


nostra &ide unanimiter construxumus, similiter sub- 
scripsi. 

Marcianus exiguus episcopus sanctze eeclesie Vola- 
terrana, in hane suggestionem,quam pro apostolica no- 
stra fide unanimiter construximus, similiter subscripsi. 


Mauricius exiguus episcopus saneta ecclesim Sua- 
mensis, in hanc suggestionem, quam pro apostolica 
nostra fide unanimiter cuonstruximus , similiter 
sabecripsi. 

Agnellus exiguus opiscopus sancti ecclesise Vulsi- 
miensis [ Volsiaiensis]. io hanc suggestionem, quam pro 
apostolica aostra füde unaniüniter indie. 
similiter subscripsi. 


dn» yrvepivo onép cü; &Xoctoxüc Xp» WictOMg 
cvvijvtaa, xxl vntypecja. 

Mapuoevó; Déy. ixigz. Tóc &yixc booxnc. Boh«- 
t£p&voc, i» t«UTg Ti Kveporé, Tü xoréc Tap mévtey 
Qué ytrvopévn orip tü; &xogto). üuév vig ttez Gvvó- 
WIC&, xai vrty. 

Mevpütog di&y. imígx. vüc é&yixg donc. Xeve«- 
wévygov, i» TeUtp c8 &vaj0pü, TÀ xotvüc fap mé&vtoy 
pé ytvopíva vrip vü; &rogrol. dpóv mictteg quvi- 
vt7&, xai un. 

'Ay$JÜUeg D«yucrog imigcxemog Tac é&yüxg ixxhmc. 
Bovlgceévgou, i» t«órn rà é&ve«popx, dv Omip Tie 
&xogtol. dé» micttec Ous/upad$v cuvttidepty, Óp. 
Uzty. 


Theodorus exiguus episcopus Siscus sodass Clu- g— G«)ecoc Dáywro; iniexomo; vüc yu ixxko7. 


sinm, in hant seggestionem , quam pro apestolica 
mostra fide unanimiter consiruximus, xdi sub- 
scripsi. 

Custoditus bumilis episcopus sancte eeclesim, in 
bant suggestionem, quam pro apostelica nostra áde 
wnanimiter construximus, similiter subscripel. 


Vitalianus bumilis episcopus sancta ecdesim Tu- 
eculamensis, in hsac soggestionom, quam pro 
apostolica nestra fide uuanimiter — si- 
militer subeeripsi. 

Mauritius bumilis episcopus sanctse I dai 
gninc, in hanc suggestionem, quam pro apostolica 
nasa &de uasnimitor aatem. similiter sub» 
acripsi.. 

. Saturninus humilis episcopus. sancte ecclesi Alo- 
wins, in hanc suggestienem, quam pro apostelica 
nmestra fide unanimiter —Ün: similter sub- 
seripei. 

Valerianus humilis episcopus shpcus yasunn [Ro- 
s2aensis] ecelesism , in hanc suggestionem, quasp pro 
ppeutolica nostra ide unanimiter consuruximus, siamili- 
ter subscripsi. 

^ Gaudiosus bumilis episcopus sancie ecelesim 
Signis, ip banc suggestionem, quam pro apostolica 
mostra üde unanimiter cousturuxumus, similiter sub- 
scripsi. 

Agatho humilis episcopus sancie ecclesi Aqui- 
leiensis previncus lsuri:e, in banc suggestionem, quam 
pro »poetolica nostra fide unauimiler consuruximus, 
sumiliter subscripsi. 

Cyriacus peccator eti indignus episcopus sancise ec» 
clesim Polensis provincizs Istri, in banc suggestio- 
nem, quam pro apostolica nesira fe unanimiter 
CuonSLruXimus, similiter subscripsi. 

Aurelianus humilis episcopus sanete ecclesie 
Parentins provincim lstrie, in hanc suggestionen, 
quam pro apostoliea nostra fide unaniimiter construe 
XiDUS , süpiliter subscripsi. 

Ursinus humilis episcopus sanciz ecelesie Cene- 
tensis provincie Istrie, iu hauc suggestioneur, quam 


? Paris. , ut iu Grieco, Gauziscus. 


, 5» raüotn fà &vapopa, jv Urip tic &rocto). 
piov kisteue CET cuvetélRusy, üpoluc oni- 
pee. 

Kevotóitro; Day urrog lniaxorog tà; &yiac ims. 
toU Balavrtvox&a pou, à iv taUr9 Tj &v«popa, d» Umip 
Tüc &mosro). üuév» zicrte; OpoUuuadó» cuvtréGaquy, 
óp. Urbg. 

BeroOuayóg bl&xurvoc imigxomog vüc &yixg boüge. 
Toscxuc | TovaxoUiov], i». vaítn T3 &vagopá, Qv vrrip 
fü &rocte). àp» mígiteg opoÜvuadóv cuwct&iapsv, 
ép. 9mégy. 

Mevpíxtoc Üay. iniax. vüc &ylag ixx)no. "Aveyvivoc, 
dy t«uTy Tü &v«popé, TÀü xoryég .m«p& Révrov üuóy 
jtrepírvg vrip tüc &xocto. Gp» wigTEUe, GUvZVCK, 


Q x«l xà. 


Xerovpvüvo; D&yiwrrog imiaxomo; vüj Xyime bxc. 
"Alevpliyac, tv vevtp TÀ &vapopa, Qv omip và; &xorroA. 
dpév micrtoc épo)vueló» gvvatokopt», Ggoueg vr- 
pelo. 

Be)jsptavóg D&yivoc dmicxorog Tüg &yiag bxxigc. 
ij tà "PPec&va, iv. TaíTp Tj &vagopá, dv Unip cüc 
&*octo. pv micTtegc ópoÜvuadó» cutabapsy, Op. 
vni,. 

T«vtigxog [L. '«vdvococ] Dx. dzicx. cóc &yloc 
bung. Xcyivng, lv t«UTg TÀ &v«popd, àv omlp vü; 
&xocioh. vw migtt»g  OpoÜvpadóv Guvttékeu, 
0p. Vnty. 

'Ay&Doy bay urvoc itiaxonoz ràc &ylag booao. 'Axv- 
Xei«g irapxinc "latpiac, iv vavT$ vài kvagopa, dv Vrip 
TÀc &mosro. üpé migtteg Opo0vuadó» cuyttátausv, 
op. vriy. 

- Kuptaxóg ajeprooc x«i &vabtog BmücxoKo; vic xia 
dixx)xc. Ylold»cou [Holec] imàpx. 'Ievtpiac, iv vavt» 
tü kvepopá, d» (vip vüc &rogtol. ópé» xicttec Ópe- 
Üvpadóv cvvetéSaasy, óp. vxty. 

A)puhuxvóg D&yicrog émigxomog T8 &yimg ixxhgs. 
Hlepévrou imapy. lecpimo, i» taovp Tü &vmpopà, d» 
Vzdp tóc &moctol. up wiottog oucDunuaóev evwir&- 
Ünpty, op. Unty. 

Ojpcivc Üywroe éwicxomo; Tüg yim; boss. 
Kívsou tyécou L.] éxapz. "lozpiaz, àv za0ta Tà dva 


124$ 


S. AGATHONIS PAPJE 


t944 


copa, dy drip cüc krocrolxóg Xp&r» mirtter ón00v- À pro apostolica, nestra fide unanimker IN 


pubs cuve táÉauety, 01oiwg Uméjpenba. 

'Av)píag DRyito; izigxoroc tüg dye; ÓeUmo. 
Keie&yne [O0texvsavüg E. | Utopy - "Fregiag, dv vavcn 
tí àyagop&, fiv Ulp chc &mectol. qc» mictteg Ouo- 
Üvpadov avvttoSz pt», bp. rig. - i; 

LC«vdévttog (kyi0to; érigxoro; tü; &/lmg badmnc. 
Tipydiwne [Tipyto cere L. ] map. "Nevpios, i voor» 
vj ÜvayopR , vi xorvb; xapà fàvres» vu *tia- 
pim Unip tüc  &noctol. Juv wictie; dicii 
xai on£y. 

Bevároc D&ywroc imicxomeg cic &ytxc bwOns. 
Ortripyipt ['Omerpyiou L.], & codrn ci. ivagopd, 
X» omip rüg &moctol. dudw nictwg OpoDopad0y cvvi- 


tébauty, Op. Urly. 


similiter subscripsi. 

Andreas humilis episcopus sanctae eeMesis. Veen- 
taux prowiseke lstris, ia benc euggesiiopem, quam 
pro »pestolica nostra (ide unanimiler copneicusimq, 
similiter subscripsi. 

Gaudentius humilis episcopus sauct:e ecclesia 
Terdestüne proviacis Istrim, in bsac. suggestionem, 
quae pro apestelica nostra fide usanimiter construsi- 
ius, similiter subecripsi, 


- Bonenatds. bsmilis epiqcopas sanctum eoclexisc Qi- 
eecgiensis previneis. leuis, in haue auggesuonem, 
(quam pro apostaliea nostre $de unaniaice ConSqm- 
xiinus, similiter subscripsi. 


Ojpaivog F'O0patvtavóg L. ] D&y. lzicx. vic. &j loe ' (uc D — Ursinus humilis episcopus annee eodtin 


ixnc. lareOinc [ Ilovxivse L ) izopz. "Iccpioc, & 


«a0tn t? &vagop&, 1v or tüg &mogco). npo muttee 


SuoBupdiy qvyttóbapty, óp. Unt. 


— Rlaíloc Dzoroc iniaxonog cic & jin ixx)nqa. "ne 
vévaou, imapy. explo, ly «aotn 1f &vxp»pá, fiv orip 


tüg &roctol. üuov nictio« $pobvpiaoy a vytcéla pu, 
ip. 9nij. 

Ma); D&yiwroc irirxomog cüg ejas ixx)nc.- Apt 
piu irepy. IUvrarólteg, i» caítn t2 (v«gop&, dv 
Vrip tüc &roctol. Qus» wigttoc Opofupadoy evwrk- 


Éxpsv, op, Urty. 


Bréroc Dkyiotoc inloxomoo tüc kylae bac. Ih- 


e«dpev in«py. TivramoMeg, d» txírn v5 dvapopül, 
fi» Ümip cic &momroh. Xp&y victtec QucDvuadóv cvvt- 
Tübapt£y, Op. orty. 
Aoptwxog Dywtog brisxom?o tüe &yixc iudws. 
^ [ddyov E.] irapy. IyranOlsoe, dy taótn «n. &ve- 


* Paduege: [Pecinane] provincie Idea, in. hanc sng- 
$gceioneu, quous pro apostelica nostra (nde saa uimmdter 
construximus, similiter subscripsi. 
. Paulus hemilis episcopo: sanotm ocelesim Pataciue 
jAMinensis] previocis Istrun, in. hanc suggestionem, 
quam pre spesielica noaw3 Gde unsnimiter congire- 
ximus, similiter subscripsi. 
- Posbesbuniilis episcopus sapcie eeclesiae AKiuen. 
fAlsien., Mltien., €., Arimiacusis] previncia Pentap»- 
ilis, .ia hanc suggcstíienem , quam pre apostolica 
nosira (Qde unanimiter IMMER UE similiter sub- 
scripsi. 

b Desjus bumilie episeopas sanctae eecioda, Piesa- 
rensis presiucig Peatapelis, in hane suggestionem, 


C quam pro apostolica nostra fide unanimiter ceastre- 


'Xinus, similites subeeripsi. 
. Dominicus humilis episcopub sancte Fanensis ee- 
«lesia proniacim. Peniapelis, ín hane suggestionem, 


e 5» jmlp tuc &moctol. üuíw wícttwc ópoPupaó$y Quam pro apostolica nostra fido unanimiter comatra- 


CUyttózapsy, Op. rtis. 

'Abpuxvóg Dkyvrrog Prioxomog vür byihe Boxe. 
Novpasétrac lIrapy. TitveunOae:, ly cc)rn tà àyagopd,, 
52» Vmip tüc &mogco), xpuiov Risrtit óuo?uuadoy evst- 
valjapsy, op. Urty. 

"edyvoc Ddiyotog intexomoc var &ylxc dxXxv. Av- 
cuiaply [4XSipov] Ürepy. WevremÜkec, iv veotn cü 
&vyapop&, qv UTtp tic &rocto). e nigttug ép Pupra- 
0o» avvetóSupty, op. vnl. 

locrraz. Dóyutros Inlovoroc vic Gylus Duonciag 
Anvoc broapylac Yryvaroltoc, i» ruitz vil. dvdyopat, 
r9 vmip Tüg «moctolxüg Za&v mxigttog OpePouadé» 
cowtobapty, óp. riy. 

Bevtvavog  fAxyiosoz; érmigxomog tü; y bxxx- 
ciae Bipeuciyn; inapyixg Tovcxac, i» toórn vil &ve- 
yop, X» VmRip cüc &kroGroluü; Up» micctoc ápebv- 
p.2060y cvvtTéXopty , üpotec dry. 


T similiter subseripei. 
: Hadrianus humitis epivenpas sanete ecce. * Ne- 


TsnMtis provincie Pentepelis, in bsne Sugyestionem, 


quam pro apostolica nostra fide unaniwriter eonetra- 
*imus, similiter sebsoripeh 

^ Jjeaunes bamiife episeopus samet:9 ecclesia Aezi- 
matis previueio Pentapelis, in hane ssggestienem, - 
quam pro apostolica nostra fide unanimiter consteszi- 


bug similiter subeeripsi. 


Jesunes bamilis episcopus suncts ecclesi Àn- 
Piu siia Penispolis, ia-hauc suggestionem, 
quam pro apostoliea nostra fide unapiadter constre- 
ximus , similiter subscripsi. 

Beuenatus humilis episcopus saeries eoetesim e- 
rusimo prosimci» Tuscue, iw ino 8Ugpettionem, 
quam pro apostolica nestra fide unanimiter consee- 
ximus, similiter subeertpsi, Z 


Bowepkttog D&yurrog ixicxemog cür éyixc ixxXw- — * Bonifacius humilis epissopes sencte esciesim Tu- 
cizc Tovisprivus irapxyike Tovoniag, t9 ce)ver vir&va- — dertius: provincie Tuscis, jn hane suggestionem, 


g^p&, (» 9mip tüc &mogrolodig Qué miccawe éuolu- 
paSóy cuvitéEapty, Opoisee óméypeja. - 
"EjOap&tog Kytorog imicxoxog vü; &yi«; ix. 


? Paris., Ursinus. . . Patavine. Manv. 


V J'aris., lenenatus. Ip. 


quam pro apostolica nostre fide mmanimiter constru- 


*Wous, skniliter subeseripsi. 


Exbilarates humilis episeopus ssnctz ecclesia: Mo- 


* l'aris., Nomen:ana.. cp. 


1945 


EPISTOL,E. 


- 1346 


t'arensis provincis Tuscie, iu hauc suggestionem, A Mayroupias (urodpes L.] ézapziac Tovaxius , e» va9:v 


quam pro apostolica nostra fide unanimiter censtru- 
ximus, similiter subscripsi. 

Amstoer bupilis episcopus sancte ecclesie Dlersnze 
provincia Tusci, in hane suggestionem, quam pro 
apostolica pastra (ide unanimiter construximus, si- 
militer subscripsi, 

Gratioeus humilis episcopus sancti ecclesi: Sutri- 
na proyincig Tuscis, in hanc suggestionem, quam 
pro apostolica nosira fide unagimiter construximus , 
' similiter subseripsi. 

Theodorus humilis episcopus sancte ecclesie Ne- 
pesin: provinciae Tusciie, ip hanc suggestionem, quam 
pro apostolica nostra (ida unanimiter construxinua, 
similiter subscripsi. 


Joannes humilis episcopus saneta ecclesi: * Saler-.p 


Ditanz [Sarnensis, aed e. Greco corrupto videtur (egeit- 


tj &vepop, X» vmipo vü; &moctoludic Xduáw Tigtie; 
óp.ofupado» avvtti aut», Ópoieg ird pupa. 
'Ap&rep &yurog imiexomoc vüg éyxe Guneiot 


Wispírac irapyiac Teucxiac, ly *«)tn Th &vagopz. 


9 Uem tg &mocioludig ogay mitto CT ATICTA 


Cui téLuuty , euoloc vréy, 


T p«titécog D&x wv tec inia xonog và: $guxg ixxncüoc 
Zowrpivos; imapyiag Tougxiug, i» veÓrn vÀ áv«yporü, 
52v vrip tüc &moctorüc duo» mictieg; Guodupaiór 
Gvvyttékapty, Quoloe vxiJ. 

&toó9&roc [Giao poc] Dx tarog bxiaxoxoc tà Ayo 
(xXnclac Nextaivaz inapyine Towaziug, lo teur» 1: 


&vagop&, dv óndp vüc &nagcoluüc uuo» mette Ópo- 


Üuuadó» auwrcehauty, Opolec vxiy. 
"Ie&vyng ÉAkaurroc (micxomog Tüg &yimg dxxlocw; 


Si)kptez [t«XMpyov L.] ix«pxiac Teuaxiac, à» c«vtw 7 


dim Sarsipajis in Umbria] provincia Tuacie, iu bane — évagopa, à» nip tóc &roctoluxüc duy nicrtec Ope 


suggesiioneg, quam pro apostolica uosua fjde una- 
yimiter copstruxiumus, similiter subecripai. 
Theodorus indignus ct humilis episcopus sancte 
ecclesie Auneriana provincig Tusc.a, iu, hauc augge- 
stionem, quam pro apostulica nostra lide unanimiter 
CODSITURimusS, Similüer subscripsi. 
. berbajanus humilis episcopus sapeto eoclasia Do- 
lunszrüensi& peovineim Tuscis, in hane suggestio- 
DCID, QUAm) pro apostoliea noslra lide unanimiter con- 
siruximus, eimiliter subscripsi. 
Deusdedit bumilis episcopus sancta ecclesix Nar- 
niensis provincie Tuscim, in hanc suggestionem, 


quam pro apostolica nostra fide uuanimiler ceusuu- c, 


mus, suuiliter subscripsi. 

Theodorus exiguus episeopus sancto ecclesia 
Ravennas, iu hanc suggestionem, quam pro aposto- 
liea nostra fide unanimiter construximus, similiter 
subscripsi. 

Stephanus exiguus episcopus sanctae ecclesio b Sa- 
Fanatis, in. banc suggestionem, quam pro apostolíca 
bostra fide unanimiter coustruximus, similiter su5- 
seripsi. 

Berbatus exiguus episcopus sanete ecclesle Cor- 
peliensis, iu hauc suggesti.nem, quam pro apostolica 
nostra fide unanimiter construximus, similiter sub- 
seripst. 


Victor episcopus sanct: ecclesix Bononiensis, in 


Oupadós ewvecálapn, üpeisq Umég. 


Gxdopoc &veXoe xxi D&xurvoc ixioxoroc các cyw«c 
dwu»ssiag Tür xétec 'Apsptmg irapxiac Toaxicc , 
ly vaotn ti (vagop&, üv Ónip cüc &moctolene duó» 
nicrtec Opoüvuado» cuxrébepay, OMo' ee Uni. 

Bepüxtw:; Üywrog Ure vüg &yia Óo9n6i; 
Ilo)upup rine trxpyUxe Tovaxige, lv teXtn 19 &v« 
gop&. d» vmig ni &mogtolpug dupéw TürtfeC Ouo- 
Üvu«jü» cwwacdlepr», Opoipg wriy. 

Asoucütdte Dkyiacog dmioxomog vüg Gyi«c idc 
cag Napyix; irapyiag Tovaxiac, ly sa7tn t8 &vagop&, 
2» wzip. t émociolxüc pv micttog Montes 
cuyttazapti, opolo inp. 

Gecdepoc Dkymrroc ixisxoroc vüc yug lodoeicc 
"PaÉtrrnc, y. tatu. tij dyagopi, 1» rip viz &roco- 
juxüc X$u&v» Tricttee OpoDupadó» cvvttálapay, óptoitog 
Unbypeba. 

Zcbpevog Ükywro; (mtcxomo? Ti Gyüxg buxociec 
Z«wnwévne [troic, Zapy&cuc], ly vaXtn. Tl dvagopà, 5» 
Vmrip rfüc &mocroluxü: duSv niottoc üpoDonedó» cvi - 
vabapty, opiotoz Qríy. - 

Bopb&rog d)&y4ctoz brigxerog cp GCytag bensie; 
Kopyn)nc, i» caUtn ci &vepopü&, 2v Urip cic &nocc.- 
Axüg Xduów mictteg OpoÜvpadov cvvtralatv , cuoio; 
Uriv. 


peri iricxorog vi; &ylag Boünciae Bowovin;, 


lane suggestionem, quam pro apostolica nostra fide p) £y vxíTn Tj Gvagopá, d» Dbnip v5; kmoctohxaü; Sus 


unanimiter construximus, similiter subscripsi. 


Flesus episcopes sancta eeclecin * Caesenatis , ia 


banc suggestionem. , quam pro apostolica nostra 
fide unanimiter coastruximus, similiter subecripii. 


Vitalis episcopus saneta ecclesie Faveniinse, jp 
hanc suggestionem, quam pro apostolica nostra fide 
uuanimiter construximus, similiter subscripsi. 


- Jusünus episcopus sancue ecclesie Fidentinensis 


* Lege Falariana, Vide conc. rom | anni 675, In 
M», l'aris., P'halcritaue. Manb. 


ricttugc $uoBupadoy 


«ya. 

VXopoc iriexenog «ho &ylec Dennis Ktotrosvo; 
Iatoivtc], i raórn. t5 Rvanpord, dv rip vic &mo- 
ctolxüe Xp&v mictteg OpoPupadóv covizóTapty, on. 
vr. 

BiroDuavóg imicxorog «vü; yag iwnolue a6ro- 
vixc, iy. cadrm ci &vopopi, 2v ónlp cvüc Grostolaxüg 
Üpo» micrtec ÜnoPuuaSby cvvttéSupty, Opolec Ox. 


Mourtüvog imigxorog Tüg &yüge (xxinciag DuxoaGry- 


cvvttóGapty, Onoieg  Üri- 


* b M«, Paris., Cesennatis. lo. 
" Ms. l'aris., Gelitanw. 1p. 


^ 


1913 


S. AGATIIONIS PAP/E 


1118. 


vüvgc, iv tutu và &vagopü, jv vmip các &mocrolwüc A [Vicoaventinensis], in hanc suggestionem, quam pro 


"nv Tvirrtec GOpOÜvuadóv cuvtrahopty, Óuoito;  Uni- 
voee. 

Bofvrioc intaxoroc cüc cyiog bxxnoiag MOvaov, iv 
TaUtu T4 &vagopi, jv Omip cüg &moctouxüg nuw 
vicrtec opcvualóv covtcátautv, Opoie; Ombypeja. 

DA«xévrtog  é£micxomoz; -üc &yixg Lbxxhnciag TDa- 
xtytixg, iv ver» v5 &vapopá, fi» Orlp cüc &morroluxüc 
Zuóv Ticttec Opo0uuadóv cuvtrohautv, ópoleg OTmiy. 

Mevpixtog irtaxoroc vàc &yixc Gooneizs toU "Pryiou, 
iv. raoTn tü &vagopa, X» vrlp vüg &mosrolucüc cov 
viümttec OpoÜvuadóv cuvstübapry, ópoiec OTrtypepa. 

Méírpog imicxoro; cüc yxc beOncíag  Movrtcov 
[Mevrte  L.], i r«ótn rà &vepopà, $» jxio cüc 
&rocto)iü; xpdw micttec OpoÜupadó» cuvtvéepuy , 
Ouoieg onéy. 

l'o«ttionec imlaxorog vüc &yixz £xx)moiac U«ppévsou, 
iv v«Utn c kvugop&, 5» ünip Tüc &moctolunig üpv 
vfigtto£ Opo0upaÓd» GuvwtréLapry, Opec Ortypeja. 

M«yvoc énigromog cag yiag dxmsiag Tlorüuog 
[levita L.], iv v«ótn cj &vepopi, 3» Jmlp cüc 
&rogtolxüs vpém Ticctec OpoÓvupadoy MRTOONMIE ; 
Quolog vmty. 

Keveravrivoc Ó sósÉictaro; Dacüsüg (mcr ux- 
wog Üye« xxl c& xatà và» cduepos àpípa» &ve- 
p»00év-«. Maxéáptog 3À 0 bcworetcc &pyxunioxorec 
"Avrtoyslac ,. xul. oi a)» a)c& xaÜ' icípxv vàc 0a 
órocyiÜgicag Top' adr ud D«cípe? xpietwe 
wpoxoutécemo, 


apostolica nostra fide unanimiter coastruzimus, si- 
militer subscripsi. 

Vincentius episcopus sanct: eeclesiz Liviensis, 
in hanc suggestionem, quam pro spostolíca nostra 
fide unanimiter construximus, slmiliter subscripsi. 

Placentius episcopus sanct:ze eccelesize Placenting, 
in hanc suggestionem, quam pro apostolica nostra 
fide unanimiter eonstraximus, similiter subscripsi. 

Mauritius episcopus sanctze ecclesise Regiensis, in 
hanc suggestionem, quam pro apostolica nostra fide 
unanimiter construximus, similiter subseripsi. - 

Peirus episeopus sanctz ecclesie Mutinen-is, in 
hanc snggestionem, quam pro apostolica nostra fide 
unanimiter construximus, similiter subscripsi. 


Gratiosus episcopus sanctz ecelesie Parmen:ig, 
in hanc suggestionem, quam pro apostolica nostra . 
fide unanimiter construximus, similiter subseripel. 

Magnus episcopus sanetz eeclesi:e Papi'ensis, in 
hane suggestionem, quam pro apostolica nostra fide 
unanimiter construximus, similiter subscripsi. 


Constantinus piissimus imperator dixit : Sufficieat 
quae hodierna die relecta sunt ; Maesrios vero vene- 
rabilis archiepiseopus Antiochiz, et qui eum e» 
sunt, in. altero secretario testimonia Petrum qen 
jam pore sunt, proferaut. 


EPISTOLA 1V. 
PATRES 8YXODI SEXT.E AD AGATRONEM PAPAW. 
IZOTYTIA TÓN ZTAAAENTON "peii roy mapa vic C EXEMPLUM LITTERARUM missarmm a s»ncto et wak- 


&yíac xml eixousutvoxlic ixruc cvéouou mpóc 'Ayéfiev 
tóv üytérvarov xul pen, ptiYt rco z&ray tüc mpra Cv 
cioec "Poung. 

*H &yix xal olxovutson) avvodog, *) xxt& 6560 x &pry 
x«l x«vtuctÓÜ'c Ülaricpx coo «ücsÓtgTÉcOU xal mt- 
etotatou pry&)ou DacOéoc Kevevavrivou cuvax tice 
iv t«ótn ti Oropulkxte xal facOidu Koevoravrcrov- 


nó. wx 'Póun iv tà cixpévro ToU Ótiou Tulatiov 


T4 oórec imüdtryouíve Tpoulo , rà éywráto xal 
paxepterr&re mxma cue mpsgÜvvípag "Pounc 'AyéDora 
iv Kupie xaipttv. 

T&à pyra có» vosnpátoy utüóvov Otirxt Don- 
Ünp&rom, dc lect pxxepibreror uk rot T0010. Xptacóc 
0 &ÀnÜtvó; Osog xpGw, $ Ovtw; TOv Oytwy Ouptoup- 


versali sezto concilio ad Agathonem sanctissimam et 
beutissimum papa senioris Roma. 


Sanctum et un;versale concilium, quod per Dei 
gratiam et piam sanctionem piissimi ac fideliesimi 
magni imperatoris Constantini congregatum est ia 
hae a Deo conservanda et regia Constantinopoli aeva 
Roma in secreto sacri palatii dicto Trullo, ssactis- 
simo ac beatissimo pape senioris Rome Agatbeni ia 
Domino salutem. 

* Maximi morbi majoribus indigent auxili, wi 
scitis, beatissimi : atque idcirco Christus verus Deus 
noster, virtus vere rerum omnium conditrix et gu- 


q00) t£ x&l mpovogtux) Üovapez 00,0» é&iÓtditv. ixrpóv [) bernatriz, sapientem dedit, medicum, vestram a Deo 


Ti» Upstipav Otoripntov &yututa, tÓ Tt. vosódic üt 
eipsruxüg Aupxe opÜodobieg geppáxog peottxég &mnt- 
A«ovovgav, x«i mevaÜivü vu» vytixv Tüc "Exx)gciag 
x*püopivo» toig p)sate. "O0sy xai Xusic, ox mpero- 
0pó»- cot cae oixovpsvixüe "ExxXeciac, T0 Tpuxtíov 
axperÓiusÜm , émi cü» creptk» mírpav  (atGTi DS 
zíctrt;, Tol; W«pk tTüc Upstipag merpunüc nuaxeptó- 
vwtog wpàóg vóv sXct10foruvo» DacüÉa üc din'oug 
óuolwy; dupÜoyepücavtte ypappasiy* Grep. xal og 
&x9 The xopugaim; «5v &morrtohew üxpéràroc Ütolo- 
qnÜtvra. qciaxouto , OU óry xol vv Tü; fveyyoc &yx- 


* Velus interpretatio, 


honoratam sanctitatem, contagia heretice luis for- 
ter propulsantem remediis erthodosis, asc valetu- 
dinis robur membris Ecclesize largientem. [taque tibi, 
ut primas sedis anlistiti universalis ecelesie, quid 
agendum *it relinquimus, stanti super firmam (idei 
curam libenter, perlectis vere confe-«ionis literis a 
vestra paterna beatitudine ad piissigum imperatorem 
missis: quas ut à summo apostolorum vertice divine 
perscriptas agnoscimus, per quas exortam nuper 
multiplicis erroris lizreticam sectam  depulimus , 
Constantino nobis ad decernendum hortatore, qui de 


"4. 


1249 


EPISTOL £. 


4970 


vine imperat, scepiraque clementissime regit, quo AÀ gavsiguc aipéaseg moluniavü Qobay i&idcobapsv, dSao- 


adjutore, impietatis errorem evertimus, hzretieorum 
nofariam doctrinam quasi obsidione adorti. Inde fun- 
damenta exsecrand: eorum hzereseos prorsus couvel- 
lentes, eosque armis spiritualibus paternisque aggre- 
dientes, et linguas eorum, ne inter se accommodate 
loquerentur, confundentes, exstructam ab iis ünpiis- 
sima heresis turrim subruimus: ac ipsos, ut lapsos 
circa fidem ac peccatores, in matutinis extra castra 
siriorum Dei, ut Davidice loquamur (Psal. c, 8), 
anathematibus interfecimus, ex sententia per sacras 
vestras litteras de iis prius lata, videlicet Theodoruin 
episcopum Pharao, Sergium, lHlonorium, Cyrum, 
Paulum, Pyrrhum et Petrum. Ad hoc autem et post 
eos anathematibus hzreticorum juste subjecimus et 
eos, qui vivunt suscep'a illorum impietate, vel, ut 
apertius dicatur, Apollinarii, et Severi, et Themistii 
exosorum Deo , Macarium qui fuit Antiocbens uim 


maga urbis episcopus, quem et pastoriiia pelle me-- 


rito ipsius denudavimus, propter impoenitentiam ejus 
circa orthodoxam fidem et obsiinatam pervicaciam ; 


et Stephanum ejus ad amentiam discipulum, ad im- 


p'eltatem doctorem : item Polychronium , qui in 
dogmatibus hzreticis nomini suo respondens, invete- 
ravit: eos demui, qui similia, atque hi, impeni- 
tenter docuerunt, aut. docent, aut sentiunt, aut sen- 
seruut. 


xovtoc Zpày £v voic Ooyuact Kovsravtivou Tou ÜttoBaz 
B«c0abovtoc , xal cá exürtpx dptperácer; Üovo,- 
Toc, quÜ' oj cà» che AosÜsikc  midvm» — xectOtpt- 
V&ptÜx , cà t&v» eipsruxw ÜucceÓG — wobiopxícav-: 
ttc Oóypara. K&vrtUUsy lx fá6pow avtov &vacma- 
exvvtg Toug Ürpsliou; vüc DOovperárme aipíato:. 
xal xotabavtt; mpóg mürtobc paÜ Onle) Twtup&tuxoy 
Tt xb maTpuxGy, x«l rüQ ioogac «Urov mpecpópwe 
jfytw avxksvttc, vü» 0n' aücàv xnwÜtvra cuc &ct- 
Cratátne eipictog müpyos dbtuoy)sücautv*  a)rodc 
0b àc rtpl víüv mügrwv dpepruxózae slg cg mpw:ac 
€ím cüc maptuDolüg có» «Uv «oU OtoU, AaÉrixoc 
[ Azvirexóg ] eirtiv, voie &vaDipacty Gntxttivmpav, xacà 
TX» toig isooi jp&v pápuagts ém'aUtoig Tpojn- 


B. 9iotiicey &nópacc* gauiv 9ü Gsodopov 1ày ví eapav, 


iípywmw, 'Ovópi», Küpov, Il«ulov, Ilófpev x«l Dírpov. 


* Dlpó; Ob rovrotg xal per& toírouc toic &yeÜluagi tÀv 


aiprtuxe dydi«ee xaÜunsÜODoury , xxl To0g li» UDGctv 
&vadtdejuévoug civ. coUo «aíÓtexy, timtiv Oi. u)Doy 
cugíüttpow, Tu) 'Amo)txpiou, XtÓópou ct, xal G«- 
pagtiov T&v» Otoctvyó&yv, Maxxpioy Ty Jjryoptyoy cü6 
'"Avttoxésv  psyolorolteg ixiaxon.y v xoi Tüg T'i- 
pavuxüc Gopág xav' àSuxv &rtyupvocagty 9k xà &pt- 
Tevégro) toutou pO; T4» opDodoLow micru) x«l &wrmi- 
qvpopo» * Ivígxvow và» toutov pog vou pant» 
x«l üujacxu)o» mpàg; &ciÓrtuxv, x«i xov lv voi; aiptci- 


xeie Ooyuaci lloluypóvcow, x«l toóg T& Onoux voUtotg &uscevojteg; Ouaavrag X Oudkoxovtag, 3) gpovoüvtag, 


à gpovóc«vrac Oóypaza. 


Hactenus igitur moror nobis et tristitia, et mulis 
laerymz fuere. Non enim risimus proximorum rui- 
na3, nec eorum effranato furore lx»ti exsuftavimus, 
mec idcirco suus elati, ut eam ob rem grevius ca- 
deremus: non sie in his, o venerabile et saerum 
caput, edocti sumus , qui universitatis dominum 
Christum bamanum ae somme bonum et benignum 
habeamus: qui et horiatur nos, ut, sicut bonos 
decet, sacerdotalium ipsius legum, in quantum fieri 
poesit, simus imltatores, formamque obtineemus 
pastoralis ejus et conciliatricis gubernationis. Sed et 
ad poetitentix conversionem tum serenissimus impe- 
r&tor, tum nos, cos varie hortati sumus, omniaque 
gessimus religione et diligentia singulari: non com- 
moti gratia, non odio, quema.!Imodum ex iis cogno- 
scere potestas, qua in unoquoque negotio sunt per- 
tractata, et relata in commentarios, et iB przesentia 
3d vestram beatitudinem miltuntur: se iutelligetis a 
vicariis sanctitatis vestre, Theodoro se Georgio di- 
leetis Deo presbyteris, et Joanne religiosissimo dia- 
cono, et Constantino venerabili hypodiacono, vestris 
spiritualibus filiis, nostrisque dilectis fratribus : tum 
ab iis qui a sancta vestra synodo missi sunt, sanctis 
episcopis qui recte ac probe ex vestra diseiplina in 
primo üdei capitalo una nobiscum decertarunt. Sio 
nos sancto Spiritu illustrati , vestraque institui 
doctrina , infesta dogmata impietatis depulimys , 
reetissimam orthodoxiz sewitam complanantes, piis- 
gimo ac serenissimo nostro imperatore Constoutino 


e - 


Míypi voírey votruv dgiy «6 xecoplg vol ervyyó» 
xul xo))/Smxov. Ov yàp byàscapre có» TwÜac «à 
wtüuar«, oU0i tnc irsiyev itowrrpresec imyapivte: 
xxttcxiptü7&utv, o3! péya Ou voro igüphnnty», tva 
zal paitoy irl voUTe wetrvry eiipuv. «oy oec Xue 
mtcl covtew, O et Óomuia xmi itpà xtd, immtso- 
Ünuzv , tUv t9 Oboe» dtcróro» Xpueviv xtxtnuivot 
gOsoÓperó» t& x«l VmecaymÓov" óg zal piuxtdc ipe, 
óc idgutóv, vüp lpapyoe euro) vouoMecioc &yeflo- 
vprxüc vytvíaet wepexthtóstat x«l vorov. iri yovroc 
Tüc «UToU vouukyrorne T€ xxl cugrarunie xvÓtpvü- 
etoc. 'AJ& xal mpóg émurpopik? pttavolag 0 — t$ 
qewwóvarog  facOróc x«l dpt; Óteyopeg  vevteug 
mpottpsijápata* xai ua  Gàng vüc tontÓslug c& mávt« 


D xtrosxepro, o93i» mpóg xp» 9» &niyOÜttev Ówyi- 


vóptyot. [io., Ouytrpópryot| x«Üàc  oxac Cotoe (ix 
vÓy dn xtxyQuíve» ip (xacto  TÀYv T«pnxolevOs- 
xó-e» xal byypágeg Omopyodetu ivo», vv xel iri 
v00 mapóvro; «à vp» dcoco)pévww»  pexxptocITI, 
Jr&vou rà» Üóvapco* sirk Oi xui Out rv &vn)npe- 
C&vroy t0 mróceTO» Tür Üpsrípac ynbcurog Oto- 
ópou xai lsoprylou t&v OtopOsav&ro npseDucipov, 
xal 'lo&vvou x00 ÓtoctÓtat&trou Óuxxóvov, xxl Ke- 
ctwvtivou coU tUlmÓscr&tou vxoduxxovow Tov Upsri- 
pe» mwwvpevuy Tixws, xxl Jyaxupíve» igi» àÓe- 
9à»' xal tày ix Tüg xaÜ' )pac &yimc cvvódjeu cre- 
Mvtew ócwurt&rto» dmiwxómov, OpÜO; x«i xpeetes 
xet& vüv Üpày» maidrugiy d» và mpéro Tü; TiGttué 
cU» Zn» é&yewwrepitveoy xtpolaio. OvTec upsig TQ 


4351 


S. AGÀTIÍONIS PAPJE 


4353 


&jip flvctÜpart A«nmpuvou:rv , xal cai; Jptrípau M sapienter et divinitus confovente nos ia omnibus ac 


Sasso; 08nodutvot r& Oubxepr -üc Susatoriac 
dmtxpovr&utÜa Oozpata, cxv tucátny Tüg ópfodoEiac 
vpifoy éEono)icavtte, ly Olow vo t)gsÜso:drou xai 
g«Mnwot&cou 4u&» facótoc Kovcetxvrivou Ütocbpoc 
$uxc mtpu)javróg tt x«i xvÓtpvü&avrog^ sir ft 
x«l coU dvó; Tiu&» the D«cOsvo)jong tatu Kww- 
GtavttvouTOs o6 &yior&tou rpotdpou cuvÜspivou mpo- 
vov coU mpüc tà» tücsbi2vato» Xu&» Dacüia nap' 
Vu&» cüj à obokins gta)évrt Gvyt&ypatt, kr xat 


tuente : deinde uno ex nobis, regnantis bujus Cod- 
stantinopoleos sanctissimo pr:esule assentientem in 
primis misso a vobis ad piissimum imperatorem or- 
tliodoxize scripto, ut in omnibus convenienti probabi- 
libus et a Deo instincts Patribus ac sanctis et uuiver- 
salibus quinque contiliis, et quidem nos omnes 
Christo Deo continente, quod studebamws, facile 
confecimus. Deus enim movebat, Deus coronabat 
con'essüm. 


v«vta «oig ip Dac x«l 109500 lavet, xal teg &yüug Wíyt& olxovptwxoie  avvbdoi Spopirrüomtt , 
xxl dà mávta; "és Xpiotoo vo) Ésov mipiíyevro; tÀ erovOa to uryoy tüpaupbg Ourédaptv. Ótóg q&p iv 6 


dvipy&v xal attpavo tO guyidptos. 

'EvyttoÓty voryapoUv ly npà; 9 toU ftaveyiov Tlytüpe- 
«og xp; impe, viv ikousiev Qux. cie 9uóv. ixtt- 
ytGtátug t?x fs xupuwapkm «00 m&y b-Eavtoy xul Eokoy 
p3À frotoov x«pnóy xa)by bxxópea, xal mo. xacavodétrot 
xiuUcaca, K«l xmpÓiz, yhncog tT& xel xupi cvp- 
e-vác«vttc &mxvictarO» i xxl &cgalicraro» tü 
cvwepyia toU LuomowU llwüpeto; ópo» (Gteevüce- 
pt9, o) per&pavttc xavà «0 dà Jugópsvoy, Opie alonut, 
Là yívorrot GU tel; tà» yan x«i ixxpltty Ila- 
Tipwuy lpusivevrie xpietew, óp.gavttc, tva xol ki 
ix $90 xal Ls üjo guatci Ütócn:ó; ct x«l dVüpe- 
rotntoc, l5 v auvtiOtic, xul. ly al; ürapy ov Xpiocóc 
ó éunéc Od duó» xurórttter map jaív , xul 


God sscat Ky epiatogc, étpltzoz, &evfa ore xul &duu-.. 


pite, oíto xal Bóo gucmáz lwspyitag &Stuiplcor, 
&:pímreg , àcvyyotec, usplero; — mptoOtoopty , 
xe éec xxi iv ve We«p üpo» puÜrist cuvootxég 


debzetes* el; xai «à toU Otouuudrov Xp» f«ct-. 
Aíee xp&te; aGwwuvíeey uy tipog xdÜurtoxaxvTo. 


&xé6xegsves os noODaxckn ti? &osÓsatato xal 
e«mparédo xtol évec Onupotor x«i pug ivepyiiae 
ixl cà; ivckpxeu oMovouia; XptevoU toU dxÓtvou 
G:o0 xdv, xl vkrauplivevtic eiplcc* £vüty vt cày 
gvyytüvtey» x«i GOuipeuvre» và) Nvapuyos xavtn«)- 
ceps», wx civ &upiplegos DoXxr/ t&y Jonràv aipéstuy 
x«vag dao), có» 0i rà; apfolioieu xictieg gutavziay 
TOÀav pec civ (uiv dxapiktapsv Xv xoi &)0tg Qi ct- 
ier) UpLS &vcgoipuv ixurpporyiaat. Tí» UM ixh- 
Repebpey zearpun? &yutut«" OC de tofArideg elg Xat- 
€tós evtee. ÜDadcouptv, viv. aUvoo mo)vi)soy éyotoruta 
t$v vUcvagto tü dx Otou ÜOnpuUsima và mpaozatp 


Istine igituf in no$ saneti. Spiritus gratia illuxit, 
potestatem largiens, per assiduas vestras pteces, 
cuucla zizania et. omnem arborem nou fatientém 
fructum bonurh exeidendi, et jubers ut igne coasu- 
mantur. Et corde nos, ei lingua, e£ mahu €onve- 
nientes, ómnis erroris expertem, éertainque nee 
fallentem definitionem, vivillel Spirilus ópe, edidithos, 
non transferentes, éicut $criptüm esl, Cetininos an- 
tiquos (Prov. xxi, 28) ; ábsit: sed in sanetore&m et 
probabilium Patrum téstimoüiis et auctoritatibus 
permanehíes, ac deflnientes, ut, sicuti ex duabus et 
in duabus naturís, divinitate atqué humanitate, ex 
quibus compositus est, el là quibus existit, Christus 
verus Deus noster predicatur a nobis, et glorificaut 
inseparabiliter, et iricoüiverüibilitef, Ínéotfese , e 
indivise: ita et duas naturales óperatiohàs indivise, 


C inconterübiliter, incoufuse, impartibiliter pradi- 


camus, quemadmodum in iis quz? a nobis synodaliter 
definita sunt, declaratum est; quibus et. Deum imi- 
tantis imperatoris nosiri potestas annuens, propria 
manu gubsigoavit ; abjicientesque, ut prsedictuimn esl, 
impiissimara et imagiuariam de una voluntate unsque 
operatione in dispensatione incarnationis Christi veri 
Dei nestri, et conpdemnantes hasresin, ex eoque coa- 
fundentium ac divideutium turbas compressimus, in- 
flammatamque procellam czeterarum heereseop exstin- 
zimus, orthodoxa autem fidei sp'endidam locem 
vebiscum elare predicavimus: quam ut iterum per 
bonorabilia vestra rescripta confirmetis , vestram 
oramus paternam sanclitatem: per quam bona spo 
in Christum freti confidimus, misericordem ejus be- 


4uéw Bacosi "Pone zoXtta x«pitscÜat, vicis 1t. y nignitatlem Jargituram Roman reipublicz,, clemen- 


WOÀuypowiotg tà» «0:00 xat&xocputi» mwayx)ny09 Lp&-. 
potete" vu» Oi jpurípaw Giozipgncroy &y(rnt« mapt- 
cTéce«» mpoó; voi; EVty xai rà qo6spQ aüroU ixtivoy 
Püpecti sOíxypri; v5 xal A)wÜ; oucloyüragc» tà Tü 
wigTiG, i» pàcu yul«ttont-nw. xxi Óuncofowqay t& 
íx GcoU dusie ctuÜivca aizà op/edola rolavu. 


IMecy a)» ti sgecipe paroepitie i» Xotcvo. àdd(X2 
eotnta Jus vt, zwi o0 ev. Jae TÀsiota f'peUoses 
p[coop.ey. 

T'tp'jtog DM GtoU (nlzxoroc kovyztivctiourt o) 
víac "POune vrUmpnyaumv. 


lérpo; (ii) O:o9 mptcÓvttpog vai tonotnpnzüe 


Ussimó imperatori nostro commissae, stabilitatem: 
evornaturamque diu! urnis jugibusque victoriis ser: nam 
ejus mansueiuJinem: foreque ut, prater bona qux 
hic elargita est, sistat vestram Deo honorabilem 
sanctitatem tremendo ejus illi tribunali, que sincereac 
rere fidem confessa est, custodiendam ijucolumem, el 
eonservantem creditos ipsi a Deo ortliodoxos greges. 


. Universam, qu» cum vesta esi beatitudine, in 
Christo froternitatem nos, ct id aobiseun sunt, plu- 
rimum salutamas. 

' Georgius misericordia Del ejiis. Consthuiisegwteet 
nox Itoure subsishavi. 


Petrus misericordia Dei episc. [presbytei ] et vicatius 


4353 
sedis Alexandrirte magne urbis subsignavi. 


'llheoplianes misericofdia Dei epise. Theopolees 
sivo Antiochis aubsignavi. 

Georgius humilis presbyter sancte Chrisii Dei 
nostri Àusastaseos exhibens loeum Theodori sanctis- 
simi presbyteri, el vicarit 3ostolicse sedis llierosoly- 
merem , similiter subsignavi. 


Joannes misericordia Dei episc. Thessalonicensis 
rivitatis, pro me et synodo qua sub me esl simililer 
subsignavi. 

Philalethes indignus episc. Casiarez metropoleos, 
et primas Pontica dicecesis, pro me similiter subsi- 
gnavi. 


EPISTOL E. 
À voí Üpevou rüc 'Alefewhpéov mtyeDetoMegs óntcwun- 


[554 


WX 
Otop&ync iéo Oto) lmiaxorog G:ourólsug diro. 'Av- 
Tex&ag opousc ÜRtTUOK. 

PTeópyie; Üdyuwrot xpra^órtooc vàc &yiae Xpereou 
ToU Os0U Xuóvw 'AvagtáGto;, imíyev tOv rOftOy Üto- 
Oópuu tes értetárou mnptaÓvr. xal rorotnputed 60 
&rogto)uxo0 Üpovou 'Lipogolupsuw, Opole; ÜxtCWuxeó- 
pav. 

'lesyvnc Díq Ote0 ixiaxoro; Otcaeovoxiey mó)tac, 
rip lpavtoU xal vü; óm' lud cvvidov üp. orsauuwvá- 
pm. 

aun &véltc (micxokoc Tür Kotompío» uutpo- 
fuer, x«i  Fénpxoc Tüc Dovrxüs Qduoujcter, Unip 
lyavtob óp. VTICQU. 


Theodorus misericordia Dei epiacopus civitatis * Gródopoz Die OroU. Enlax. mÓleug Tpuutoivroy Tüso 


Trimithuntorum Cypri imule , et locum tenens 


Epiphanii sanctissimi mei arehiepiscopi, subeignavi.. 


Citonaltus indignus episcopus sanctas ecolesiz Ca- 


Kumtpie» wügow. xxl vo» vómev inézev "Emtwaviou ToU 
irqursiccou pov àpyurigx, tü£ «Urüg Kumpiey vicov,. 
óp. Ure. 

. Ketovéxo; &vibvog. émiax. vá; &yla; ixàüwcinc Ke)«- 


laritanje insnlze Sardinie pro me et synodo qua) sub pies vigov. Yapdevlog, nip épavtow xai Tüc Ow dpi 


me est, similiter subsignavi.. 

Theodorus presbvter sanctzm eeclesiae Raren-- 
pitis, et locum exhibens Theodori reverendissimi 
mci archiepiscopi, similiter subsignavi. 

Jesnnes indignus episcopus sauetm ecelesia l'or». 
tuensis, legatus totius concilii sanetz et apostolicze 
ecclesim apostolie:e sedis urbis Rem», pre me sinil. 
subsignavi. 

Stephanus misericordia Dei episcopus Corinthio- 
rum metropoleos Greecorum provineiz pro me etl 
pyuodo qus sub me est siniil. subsignavi. 

Basi'ies misericordia Dei episcopus Gortynenaia 
melropoleds Crete insula pro me et syaedo qus tub 
gue egt simil. subsignavi. 

Abundeniius misericerdia Dei episeopus sancto 
ecclesi? Tempsanz, ct legatus totius concilii sanct;e 
et apostolice Ecclesise apostelicss sedis ubis Tom, 
pre me simibicr auhsignavi, 

Joannes indiguus [peccator] episcopus urhis Rhegii, 
et legatus totius eoncilii souctze et apostoliez sedis 
urbis Romz, simil. subsignavi. . 

"Theodorus misericordia Dei episcopus Ephesiorum 
inetropoleos, et. primas Asianorum dicecesis, pro me 
et synodo qu» sub me est simil, subsignavi, 


SisInnins misericordia Dei episcopus [leracle:e 
metropoleos Éurop:eerum provincie, pro me et sy- 
nodo quz sub me est simil. subsignavi. 

Plato misericordia Dei episcopus Ancyrz metro- 
poleos primm Galaiie regionis, pro me et synodo 
quiz sub me est similiter subsignavi. 


Georgius inisericordia Dei episcopus Cyzici me- 
tropoleos prim: Tlellespontin:e regionis, pro me et 
syoodo quie sub me est simil. subsignavi. 

Marinus misericordia Dei episcopus Sardensis me- 
tropoleos Lydise regionis, pro me et synodo quz sub 
anc est simil, subsignavi. 


Gv;00ou üp. ówtaupny. 

Gibdopoc mptsGórepos , Tüc  Gyterkrec  Dxxncieg 
*Pa6évvoc, xal «Ov cÓrov "mrs Grodopeu. ToU é&que-- 
TítOU Lov &pyuemine, ó op. Ürtenpny. 

"Io&vyoe ivdztog iex. vüc &ylac Dooncieg. Iléprev, 
x«l )s;&teg tüc ylac xal &roctolxü; ixxinciag ud 
&mocrouxoU Üpóvou wóltuc "Pépm, órip ipaurov Qu. 
vxiCTWp. | 

Ecígavog ide GtoU Irímx, vüc Woptbluy parcponólstuz 
Tüe "EXxvev X5pei, émidp lu&uvoU wx rüg Um dui 
e»vidov, óp. Vztaup. 

, Bacüstoc béo O:o0. imíax, các l'epruviuy nurpo- 
TOMoc rüc Kpntóy viaov, Umlp ipevzoU xal rüc on iyi 
cvvodoy Op. orta. 

"AGovydavttog Dio O:«90. (mic. cüe &ylag dzxXhnalac 
Tüppjévoc, x«l )n;àvog m&cw"$e Tü; cvwdov.rüc &yluc. 
x«l émoeroxüc LboOncieg rov &rortoixoU Opóvov 
zóuox "Popxne, ónip ip&utoU ó 04. VKt€1U. 

'"pecwne &paprelóe (migx. móteg ToU "Pmylou, xc! 
)wy&roc m&cué tü; cuvódou ToU yíou xel &rogtoVuxo2 


| Opóvou mro)sse "Popne, óp. Urtoup. 


Grédupoc Me Gto0 iximx. cü; 'Eptcioy ptporo- 
TOuec, xal Pinpxor vüé 'Actxóy Btoixiate;, Unio 
luavto2 xol vüg O7 dpi avvodov poicog UTtta WIE - 
pn». 

Zuivvtoz Df» Oto) Enicox. cfic "Hpoztot&y pnr poma 
)teic Tüe EXpesaiuy inapx. ;Urip iuauroU xal ti; 
vm ipt cvvobou Ou. ortonp. 

DAkto» Dio 6:29 imicxorog tüc "Ayxopxvüw um- 
vporoltog Tüg Tpwtne tO» Taatoy Inopías, nio 
duxucoU xxi vfü; vm épà acuvodos ópoiíog vricnun- 
vésumy. 

. Tiópytog Dio OtoU (rloxorog cü6 KvPcvóy pm* 
tponóltug the i) gasrovetei» inapxiag, ónlp lyavcoo 
xal tüc 9m ipi avvódou Op. Dftauyp. 

Mapiveg (ie G:00 dnicxomog vüc SfapÓteY gm- 
tporDisec tüc / AvOOy Inopxíac, Untp luuvtoU -Á 
tüj vm iui cuv0dov óp., OrtmRp. :: 


LS 


1955 


S. AGATIIUNIS PAPJE 


1256 


Dérpoc évkkiec iniaxonoc tüc NotuxBiov uazperéArog & — Petrus indiguas episcopus Nicomedixa nsetropoleos 


tüc Bówvvev ix«pyiag, orip ipxvto)0 xel vüc vw ipi 
cvyodoy üpelo; UrttaWwnvijny. 

etie 6o Oto) Erigxomo; vüg Noadey aui go 
)tec tà; BivvGv itapyiac, orip ipeucov x«l vàc Uv 
iul dv»09ov 0u. Urta"p. 

"lokvyne ie  Otoo  ixicxoroc chc — Xoalxndovéo» 
patporóec cü; BÜvvo» imapyict, Op. UrtdWuwvk- 
pov. 

"[e&vync Do Otoü iriox. tác X9ntà» uarporbsog 
tüe l«peU)o» ixapy.,Omip ipavtoU xxi ràc Um ipd 
GuvóOov opt. UrrtOQA. 

O:0800ctoc iAío  OtoU  lrigxomoc ci; X«6actmvAy 


prpomóer tüe deocipac. T&» 'Apptvey kmapyiat, . 


Unip ipavtoU x«i vüc )m ipi cvvódou Op. Untcupm- 
y&umv. 
"lexvyn; (io Oro. inícxoroc cà; bacs i 


vpozxóltog Tác 'EXsvoroyrlo éropx., 0rip ipauvoU xai 


tà, 9r ipd avvodou Op. Urtcup. 

Oii$upoc Dio Gro) inicxoroc cf; Mc» pgn- 
Tporélseg tüc Tpóruc TÀy "Apptviey Urepy loc, omip 
&pavtoU xal tü; Ur ipi cvwédov Üuele; $rtonun- 
v&unv. | 

"Ievacivog iq G100 ixiaxoroc vüc Tuwvie pxtpo- 
1ó)see tüc drocípac t&v Kerradóxov imxpylac, vip 
ipeorol zl vüc Ow dpi evvoliou bpoie instuda- 
yap. 

'Ajumioz Do Gto0 ixlax. cfc Toyypuvéw putponé- 
Mur tüc ngleryovosw irapy.,Umip dpavreU xel «ic 

vr' ipi avvódou üp. vrtewp. 

Kumpuwóg Do Oto0 mix. rüc N«vdwurolrcy 
putporóMec rüc 'Owopiarow éxapy., unlp lpavtoo wl 
Tíc 0m ipi cvvodov óp. orta. 

"ledvroc Dio Oto) irüixoroc tüc Titovytuo» 
pnrpomouec Tác Ostépac r&v TeÀetó, (irapylac, 
vrip ip«utou xal và; Uum ipi cvvodeu óp. Ur1GuUx- 
viua. 

Wolusuxtog dip O90 itiox. c5; Muplev paotponó- 
jte; Tüc Avxiov lnapx., vip lpavroo xal tl; vr ipi 
evvodou op. Urtonp. 

e«ódoxpor Dio O«o0. éniax. c8; ErRORPUNSALTNE um- 
vporólsec ràc Kapév ixepx orip épaxutoU wol vüg vt 
ipi avvódov óp. Unteup. 


Ti.Óiocc Din Orco imicxomo; cüc A«oduéov pn- 


Bithyuiorum regionis, pro me et syuodo que sub 
me est similiter subsignavi. 

Photius misericordia Dei episcopus Niczae imetroe 
poleos Bitbyniorum proviaciz, pro me et synodo qua 
Sub ine est simil. subsignavi, 

Joaunes misericordia Dei episcepus Chaleedonen- 
sis metropoleos Bitbyniorum provincie, simil. subel« 


| gnavi. 


Joannes misericordia Dei episcopus Sidoram me- 
tropoleos Patmphyltiz regionis, pro me et tyuedo qua 
sub me est similiter subsiguavi. 

Theodosius misericordia Dei episcopus Scbasten- 
sis metropoleos setuads Armeniorum proviueis, 
pro me et syuodo qua sub ine esi simil. subei- 
gnavi. 

Josunes misericordia Dei episcopus Amaseorum 
metropolees Helenoponti provincim, pro me et sy- 
nodo qum sub me est simil. subsiguavi. 

" Theoderus misericordia Del episcopus Melitenen- 
sis metropnleos: prims' Armeniorum provincise, pro 
me ei M/nodo que sub me * en similiter sabsigoavi. 


Justiqus misericordia Dei epíscopus Tyaneusis 
metropoleos secunde Cappadocim regionis, pro me 
et synodo qua -- me est similiter subsigaavi, 


 Alypius misericordia Dei episcopus Cángrensism 
meiropoleos Paphlagoniz regionis, pro me et sy- 


nodo qui sub me est similiter subsignavi. 
Cypriemus misericordia Dei episcopus Claudie- 
politanz  metropoleos llonoriadis provinciz, pro 
me et synodo qus sob me est similiter sebsigaavi,. 
Joannes misericordia Dei episcopes Pessinuntis 
meiropeleos secund:e Galatim regionis, pro me et 
syuode quie sab mo est similiter subs'guavi. 


l'olyeuetus misericordia Dei episcopus Myrersiem 
metropoleos Lyciae regionis, pro 1ne et Tees qn 
sub ime est similiter subsiguavi. 

Theodords misericordia Dei episcopus Stauropo- 
litanze metropoleos Cariís provincim pro me et sy- 
nodo qua sub me esi similiter subsignavi. 

Tiberius misericordia Dei episcopus Laodice:s me- 


tporólrec Tc b irapyies llaxerwvóv, rip B tropoleos Pbrygis regionis Pacatianorem, pro me 


ép«vtoU xci v36 vr ipà Gvvodou Ouoieg; Urtcnpn- 
vaun. 

Rocuag Lo 6ro9 éricxorog tü; avvyvadioy px- 
vporóug fü *pvyav Xalovyteoiuvy iropxiais vrip 
épavtoo xml rü; vm ipi eviilov à Opel; vrtCuAnv&- 
pov. 

Kevgravtivog Dio toU ixisxono; vüc Bapariww 
vO)hrog, xxl tv toro» &v«rinpow TlauÀov ToU éytw- 
T4109 qp40U antpomolitou 36 ixowde» pnrponótog 
Tié Avxamóvem irepy., 0p. UniCUQ- 

Irépeavog (iq G«00 £nigxomog t5 'Ávtogiovy un- 
vporólte; cüc Duiov inapy., nip épavroU xml cüc 
vr ial qvvó^ou Op. oriTRA. 

"etirvo; Do 0«02 inigz. vüg Uepyisw pxrponóMeg 


et synudo quz: sub me est similiter subsiguavi, 


Cosmas misericordia Dei episcopus Synnadorum 
metropoleos Pbhrygim Salutarue provinciz, pro me 
ei synodo qua sub me est similiter subeiguavi. 


Constantinus misericordia Dei episcopus Baratco- 
rum civitatis, et locum exhibens Pauli sanctissimi 
metropolite lconil metropoleos Lycaonim regionis, 
similiter subsignavi. 

Stepbanus miscricordia Dei episcopus Antioche- 
ne metropoleos regiouis [Pisidarum], sitniliter sub- 
signavi. 

Jo:nnes misericordia Dei episcopus Pergse metro- 


- 


43251 


EPISTOL £. 


1958 


poleos Pamphylie regionis pro me et synodo qu& A cic HaggoAou érapxíac, 9mip ipautoU xal vüc Um ipd 


$ub me esi similiter subsignavi. 


Theopemptus misericordia Dei episcopus Justinia- 
nopolitanorum, sive Mocissenorum, Christo ama- 
bilis metropoleos secunde Cappadocis regionis si- 
militer subsignavi. 


Isidorus misericordia Dei episcopus Rhodi me- 
tropoleos Cycladum insularum, pro me et synodo 
quis sub me est similiter subsignavi. 

Sisinnius misericordia Dei episcopus llierapolita- 
norum metropoleos Phrygiz Pacatian:xe regionis, pro 
me et synodo quz sub me est, similiter subsignavi. 


Theodorus misericordia Dei episcopus Tarsensium 
meiropoleos prima Cilicia regionis, pro me et sy- 
nodo que sub me est similiter subsignavi. 

Stephanus misericordia Dei episcopus Anazarbeo- 
rum civitatis secunda Cilicie regionis, pro me et 
synodo qué sub me est similiter subsignavi 

Macrobius misericordia Dei episcopus Seleucia 
melropoleos lsaurorum civitatis, pro me et syno- 
do qux sub me est similiter subsignavi. 

Georgius misericordia Dei episcopus Bizyenorum 
civibtis 'Ihracie regionis subsignavi. 

Theodorus misericordia Dei episcopus Pompeio- 
politanorum civitatis Paphlagonis regionis similiter 
subsignavi. 

Zacharias miserieordia Dei episcopus Leontopo- 


SOSA 


Gvvojou Opoiog UT&CUQjJXVETV. 


O:ónsumroc 4e Oto0 ixicxorog Tüc "lovatowe- 


^voumoletov drot MoxiccuWey goxpietou purpoxó- 


use tüg Oturípac Tw Kammadóxov imapyixe Opoieg 
vrtOnUmpuny. 

'Ioídepoc iMm G:00 mix. vüg "PoSioy uxrporóisec 
tà» Kuxhàóev vücev, ómip ipavtou xai vüg Um" dpi 
avvódov opolec Urtonpuviunv. 

Xiivwog ie  Oto0 drmicx. cüc 'lepamolwvov pm 
tporólMtog Tüc $puy&v Tlex«cuvév inapyiac, nip 
ipavtoU xal vüg vm bud cvvodou Opoleg Ürtcuu. 

Gró)opo; ilo Oto0 imicxomog vüc Tapsíew pn- 
vpomólteg Tüg Tpütuc t» Küixev imapyiae, omip 
éuxvrou xal 106 Um dpi avvódou Ópoieg Orta. 

Zrépavog io Gto0 imigxomec Tüc 'AvatapOiew mó- 
Asoc 15c Oturípac v&v KÜdxov érapy iac, vmip ipxutoU 
xal tüe 0m ipi cvvódou Opolog OTrtenp. 

MaxpoGve Do Oso). inioxoroc cüc XOsuxéov un- 
tporoMseg tü; 'lcaüpow xyópac, Urip ipaucoU xal cüg 
vr' ipi avvodou Op. orsowpxmv&gny. 

Ttopyic Déco Grou inicxonoc vüg Bijuqvav müMos 
«fg Op&xo» xopac ortanp. ! 

Otode poc; Dép Oro) inícx. cüc Tlouruiovroltavy 
féltog Tüg Wagleyówe» imapxla; ón. Umscup. 


- 


» 


Zaxapix; &)q O100 inigx. rüc Atovromolurav fó- 


Jitanorum civitatis lsaurorum regionis subsignavi. (q Me tüc loaupov xopac urtavp. 


Gregorius misericordia Dei ep:scopus Mitylenen- 
sis urbis Lesbiorum insule subsignavi. 

Georgius misericordia Dei episcopus Miletenz 
civiLitis Carie regionis subsignavi. 

Sergius misericordia Dei episcopus Selybriurum 
civitatis Thracie provincie subsignavi. 

Andreas misericordia Dei episcopus Methyanensis 
civitatis Lesbiorum insulz subsignavi. 

Alexander misericordia Dei episcopus Cetrado- 
ruu civitatis lsaurorum provinciz similiter subsignavi. 

Epiphanius misericordia Dei episcopus Euchaiteno- 
rum Chrisij amabilis metropoleos Helenoponti regio - 
nis subsignavi. 

Joannes misericordia Dei episcopus Carpathi insulz 
similiter subsignavi. 

Joannes misericordia Dei episcopus lleracleopo- 


litanz urbis secunda Armeniorum regioni& sub- 


Bignavi. 


Petrus misericordia Dei episcopus Mesembriz ci- . 


vitatis llzemimoutii regionis subsignavi. 


Petrus misericordia D.i episcopus Sozopontanx 
civitatis Tlüracie provincia subsignavi. 


Parnor. LXXXVII. 


TCpwjópios iio Ot00 irigx. Tüc Mitv)nva/eov sohteg 
Tüc AscÓiey vícou Uvrtcup. 

Ttpytog £o Gt00. irigx. rü; MÜnctev mrü)suc Tác 
Kapóv irapx. vrr&cnp. 

Zépqugc (éco Goo niox. cic ZuÀvOpuvéry roMoc Tüc 
Opáxo» xópagc vmtaup. 

'Ax8péac iq Gto9  Eriax. vüc MiÜvuyaiey roue 
tü; AtgÜiov vücov Op. vntOQU. 

"AMEavOpoc Eo Gto) inlax. tüc Korpedéay mOsw; 
Tüe lg«Upev xopae vrtGag. 

'Ertg«vioc  &Mq GO:100  irigxomo; Tü; Evxaicqvém 
gOoxpiccou qntpomolteg Tüc 'EMvomovrio» dmapy. 
Urtound. 

'"lexvyne iiio OsoU émicx. tüc KapmaÜus vücou 
Óp. UTtOQAe 

"IeXvyng Oe  Gso0  inigxomogc tüg 'Hopcxttovrmo- 
Aetüy móteg tüg Ótvrípac Gv 'Apusviev émapxyiac 
UTtcnH. 

Dérpoc iw 600 &migx. vüc MionuÓbpnydw mOhsug 
Tü; Áipipoyciev émapx. vntamnp. 

Dérpog iw Ot00 £micx. Tüg Xwtorohtow w0hto; 
TÀüc Opáxoy xopag vrtaup. 


A0 


1259 


DAMIANUS TICINENSIS EPISCOPUS. — NOTITLE fiIST. 


PRJEMONITIO 
IN SEQUENTES SUBSCRIPTIONES. 


[ Subseriptiones istze episeoporum in charta Niliaca a Joanne Sambuco olim repertz sunt, quas cum Lu- 
cio Scharedo cominunicavit, et ab illo Seldeno vulgandze commissz sunt , quas eí idem Seldenus dedit in 
notis ad fragmeutum Historie Eutyehii patriarcha Alexandrini, tribuitque concilio Nicseno primo; dein 
a P. Harduino recognit» suut ad concilium Constantinopolitanum 11 pertinere. Labbeus tamen tanquam 
Nicznas dedit, et inter Niczenas edite sunt in postrema Veneto - Labeana editione. Ego vero inde subda- 
ctas tanquam alio referendas huc suum in locum transtuli. Mawsi. ] 


inéypoba. 

'lovctivoc Dést Osc0. énigx.. tüc Tuxvéow  pntpo- 
müMec Tág Üfvrépae Kammadoxiag opicue UOmtyp. 

'Olspmiog Mtt Os00.— érüzxonog T'eyyprvov» un- 
tponólsec Tüc llaplayü» érapxüxc  opicag  vmnt- 
ypele. 

Kurptayóc Dt Oso0 imisxonoc vüc Hau « « . 
bra « . AngmOMrGy, pxrepomólsec cüs Ovapl- 
cto» ixapxiac óplzac oré*ypeja. 


IHojjóexrog is; Otou imicx. vü; Mupétev putporó- 


jte tüg Avxiay iKapx. óplaaz üméy. 

Ocatopog itt OtoU érlax. cc Xcavporólsev pu- 
vporültes tüc 'HÓpoy itapx. óp. oríé4. 

Tépic Dt Otou. inicx. 136 - . . . . . Ano- 
Quxíev potporoMec cüc épuyé imapx. ópisag Umt- 
ypela. 

Kocuág dst Oto0 dricxomog cüc; XupÓadio» pmn- 
tpomó)sog tüg Xalovtapiew» i£mapxiac Opigag vuméjp. 

Kovocvaytivo; Dit. Oso0  dmigx. cüc Büp, untpo- 
Woo Tüc Auxxlew iwepyiug penrpomólseg ópiguz 
Vréypea. 

Icípavo; d)étt Oto0 imicx. cüc 'Avttoziov uu 
Tporo4ec Tóc ieugÜ0e» drapyiac Opicag Jmíi- 
ypoya. 

Otórtprtoc Dt. Oso) bricxomog the "lovettyomo- 
Ar&w, Wtot Muxpagü»o», nxvponóoe Üturípag cw 
Kazredorioy ixcpyiac óricag Umiypao. 

'Iqidepoc Dt Oso. Enix. cüc "Povyivww porpo- 
Tec tüc epuyóv Iaruxiev ópigag Uréype[ja. 

Orodupor Dist GsoU— éríox. cüc Tapaícv  pn- 
tporóMeg tí Ilporne» ixapyimg ópigag  vmi- 
eee. 


Irípavot btt O:00 imigx. cüc 'AvatapOiov pu. 


irapxi«e ónlcac À rporóltog «ü; Oturípa; vw» KüÜuxim» &mapyime p. 


vnéjp. : 

Maxpobto; ist OtoU imícx. cüg Xshowéom prgrpe- 
woe; tüc lc«Upo» érapyüte ópicag uréypecja. 

'lokvyng  Qétt Gso0.— énigx, "Aünvaiog xal ty&ter 
tüc &yimg avvódow coU &moctolxoU Otcíow tüc mpt- 
a6vrípac "Pope üplaag Untéjp. 

Trópytoe y&ptet O100 iriax. tüc Büjnvésv wo)sex tà 
Opexiy xép«c óplaag ont. 

Zaxapixc (tt Gso0 émiax. Atovrorolcér tüg 'a«u- 
pov xepae óp. vri. 

G«ódopoc Dist Oto). knicx. tác llopmwiovmo)stev 
v0)soc tüg llagAuyóve» Erapxyiag oplcag omtyp. 

Tpwjóptog iMt Oto) émicx. Tüc MiruXgvíe» nÓMw; 
Tüg AtGÓiev vijcov Op. vméy. 

Xépyiog dst Oro imicxomog vüg Xt)up^ pie» mo- 
)tog tüe EUpérg vtüwew GOpáxo» xéópag Opicws 
oréyp. 

'Avpíac Mtt OtoU. imioxorog cic MtÜupytioy miu; 
1i Aso Giov vioov, ópigag oméypeja. 

€royóvicc EMist Otro0 £xioxorog vüc Nadwe» ow; 
tüc BÓvvéov érapx. ópicag vnéypoxa. 

"AXi&«vOpoc Dást Oto) éxiaxomog mo)oc Kumpadus, 
tüe "lexipov x opae pica vrréypopa. 

'Entpkwtog &vabtog émigxomog Tig EUjgaitey WO 
vüc "Elsuotov irapxiag ópicag vntypopa. 

Hícpog x&pvtt XpigvoU voU Ot00 pé éPmicxomo 
tüc MecnpÓpiev güoypicrou móiug ópigeg oftypaye. 

érpoc (itt Ot00. iricx. vüp Xotomóhte» ixzepx. 
óp. vr&yp. 

" .. . . Üát Os00 imigxono; HivoGiw» piger 

vzéypeya. 
e^. PD 

érapx iac. op. oméq. 

TUxov ri OtoU iricx. moe TOV. « . s * 


OtoU  iwlox. cü; t&v Kunpies 





ANNO DOMINI DCLXXIX. 


DAMIANUS 


TICINENSIS EPISCOPUS. 





NOTITLE HISTORIC/E IN DAMIANUM. 


l. 
[Ex Fabricio, Bibliotheca med. et inf. Lat.] 


Damianus, 'episcopus Ticinensis, qui adhuc pres- 


D byter sub nomine Mansueti, Ecclesiz: Mediolanensis 
, archiepiscopi, et l'atrum synodi Mediolanensis, an. 


679 scripsit Epistolam atque Expositionem recu 


1261 


EPSSTOLA AD CONSTANTINUM IMPERATOREM. 


1262 


fidei contra Monothelitas , quam in sexta synodo A plicationibus ad ipsum adiret sacrum facturus. An. 50 


Constantinopolitana (an. 680) non inedioere suffra- 
ium tulisse scribit Paulus Diaconus, vi, 4, de Gestis 

ongobardorum , et Humbertus adversus Nicetam 
Pectoratum, ad calcem tomi XI Annalium Baronii, 
p.798. De hoc Damiano Ughellus tot. 1 Italie Sa- 
cre, pag. 1U82. Epistola illa atque Expositio- fidei 
s:epe edita Latine in tomis Couciliotum ante actionein 
primam concilii sexti, ut in llarduiniana, tom. lll, 
pag. 1051-1053. 

i. 


[Ex Ughelli Italia Sacra.] 


Damianus Biscossia Anastasio successit, cum esset 
civis Papiensis, anno 6050. llic vir dociissimus fuit, 
annoque antequam eligeretur episcopus, illum narrat 
Paulus Diaconus, lib. vt, c. 4, nomine Mansaeti ar- 
chiepiscopi Mediolanensis, celebratvque ibidem sy- 
nodi coutra Monothelitas, ad concilium Counstantino- 
politanum quasdam litteras scripsisse, ejusdemque 
sanclitatem extollit. Igitur Damianus cum Papiensis 
episcopus füisset allectus, pro se suisque successo- 
ribus satis commodutin paravit domicilium ; reliquias- 
que sancti Sebastiani a Romana poutifice impetratas, 
cujus precibus Papiensis civitas, primo auno sui 
episcopatus, contagium faerat emolita, solemni pom- 
pa in ecclesia sancii Petri in Viuculis honorifice col- 
ocavit, eidemque erecto altari, se clerumque voto 
astriuzit, ut tribus diebus ante festum, ipsoque festo 
die, episcopus cum clero solemnibus institutis sup- 





Papiensem rexit Ecclesiam, postque multos labores, 
clarus miraculis, evolavit ad colos, die 129 mensis — 
Aprilis an. 710 (a), sepultusque fnit in cathedrali , 
ubi adhuc ejus sacrum corpus conditum jacet. lilius 
meminit Martyrologium Romantim , Baroniusque in 
suis ad ip-uin notis, ubi demiratur Paulum Diaconum 
Damiano epistolam sod nbn nomine Mansueti 
scriptam ad Conustantinopolitanum concilium contra 
Monothelitas, eum in coucilio [tomano sub Agathone 
yentifice reperiatur subscriptus Maguus, non autem 
Damianus episcopus Papiensis. Sed si vir peritissi- 
mus rerum ecclesiasticarum rectius ac vice calculos 
po-uisset advertissetque Magnum  Popiliensem se 
subscripsisse, non Papieusem , Anastasiumque, qui 
ei concilio interfuerat , prsecessisse hunc nostrum 
Damianum Papiensem episcopum , non adeo demi- 
ratus fuisset Paulum Diaconum, qui eam epistolam 
atiribuit Damiano episcopo, qui per id tempus tan- 


p (um presbyter erat, illamque epistolam dictaverat 


anuo antequam succederet Anastasio, qui etiam ipse 
Romani concilii decretis subscripsisse reperitur. Nec 
tamen Paulo Diacono dandus vitio est, si duxerit 
prem referre dixisse, an presbyter, an episcopus 

amianus epistolam illam confecerit ; gravi enim 
historico facile fuit, unius anni morulain contempsisse : 
ab exarata epistola. 


(a) De eo Acta Sanctorum, Aprilis tom. ll, pag. 91. 





EPISTOLA DAMIANI 


SUB NOMINE MANSU£T1 MEDIOLANENSIS ARCILEPISCOPI 
AD CONSTANTINUM IMPERATOREM *. 





Domine serenissimo atque tranquillissimo, et a (; imperatoris, qui ortus sui primerdia Christi amori 


. Deo coronato, religiosissimo Constantino imperatori 
Mansuetus Mediolanensis, metropolitane ecclesia 
indignus episcopus, vel universa sancta episcoporum 
[nostrorum] fraternitas, qu: in hac magna regia urbe 
convenit, eternam in Domino salutem. 

* Si apicem imperialis fastigii et infulas sacratis- 
sima potestatis avis et proavis vestris coelitus attri- 
butum cognovimus, et pro meritoram actibus ad vos 
propagatum scimus, dignum est his vos zequiparare 
[squiparari] vestigiis, qnorum et celsitudinem obti- 
metis; nec disparilia debent esse instrumenta ec- 
lestia, ubi paria possidentur sceptra regalia. ZEmu- 
lari ergo |v0s] oportet eorum magisterium, quorum 
documenta permanent salutaria. Ab ipsis enim ru- 
dimentis vita incolitur, cum paternis traditionibus 
tenaci memoria animus delectatur. Et dum prace- 
dentium antiquorum mens callem triverit, a norma 
zequitatis et justitixe tramite non recedet. Fixis nam- 
que * gradibus in cunctis vestigiis 4, qui non per devia 
aut abrupta aberrat, Habes quippe, probatissime 
imperator, specula in quibus tuas actiones imaginari 
debeas. Nam si excellentissimi ingenii Constantini 


^ Ex vetustissimis membranis qua apud nos sunt, 
De fide catholica. 
' b Hujus epistolae meminit Paulus Diaconus lib. vi 
de Gestis Longob., cap. 4. 

* Graditur fiabent membranae nostra. 


[amore| dedicavit, aeta recenseamus, qui et auctor 
Christianae religionis exstitit, magno sunt praconio 
ejus opera ponder.nda. Cujus tempore dum pestifer 
morbus et omni calliditate [crudelitate] grassautior, 
intolerabilis Arii yrannidis in Dei Ecclesia serpere 
cepisset, qui tres naturas in sancta Trinitate, hoc 
e»t, tres deos ausus est pradicare ?, amplissimus 
princeps zelo orthodoxze (idei animatus, congregavit 
sanctum concilium trecentorum dccem et octo san- 
ctorum Pauum iu Nieea urbe Bithynis : in qua 
sancta synodo nefandz secta serpentinam malitiam, 
una cum auctore suo Ario in perpetuo [perpetuum] 
fecit damnari, et aeterna. animadversione percelli. 
Post cojus damnaiionem sancti Patres regalis for- 


D mulam de fidei orthodoxa unitate statuerunt, et 


capitula canonum promulgaverunt , qux» nos cum 
omni veueratione suscipimus. Post hsc vero man- 
suetissimus el tranquillissimus Theodosius impera- 
tor ! Macedonium quenidam, artis diabolicae versutia 
deceptum , qui Spiritum sanctum non consubstan- 
tialem Deo Patri, sed magis createram , impulsu 
Satan ausus est pra dicare. Tunc vero a praedicto 


4 Fortassis deest hic ingreditur, inharet, vel simile 
aliquod verbum. : 

* ita huuc locum citat Thomas Waldeniis, tom. !l 
fol. 4. Han». 

f Deest invenit aut aliquid ejusmodi. 


1265 


DAMIANI TICINENSIS EPISCOPI 


1961 


serenissin,o Christiano Thcodosio principe in regia A — Dempiis his omnibus, deinceps Christianissimo 


urbe Constantinopoli centum quinquaginta Patrum. 


concilio congregato, perdite audacix auctorem una 
cum venenatis suis presumpiionibus anathematis 
vinculo suhdiderunt [subdi decrevit!. His sopitis, 
clandestinus hostis suis nefariis machinationibus 
non sinens pacatam Dei Ecclesiam manere, qui 
scmper consociata divellere et consolidata di-per- 
dere consuevit, excitatus est homo peccati, filius 
perditionis, humanam quidein liabens speciem, sed 
diabolicam gestans imaginem , Nestorius quidam, 
Constantinopolitan:e Ecclesi: magis praedo quam 
pastor, qui posuit in coelum os suum, et lingua ejus 
transiit super terram, in lante perditionis foveain 
demersus, ut fastu superbissimo et fretus temeritatis 
audacia, ausus sit dicere beatam Mariam non Dei 
genitricem, sed tantummodo liominis fuisse mat em, 
et propter duarum veritatem naturarum tergiversa- 
tionem faciens, duas in Christo asserebat esse per- 
80n3$, unam passibilem et aliam impassibilem. Quod 
infandum dogma piorum aures non ferentes [auribus 
non ferentibus] , congregata est sancta synodus in 
Ephesina civitate, ducentorum sanctorum Patrum 
nemerus, ubi sancte memoris Cyrillus Alexandriuze 
Ecclesix przsul, auctoritate sanctze sedis apostolica 
praditus, caput exstitit, qui ferventissitno zelo Dei, 
scuto fidei et lorica protectus catholic auctoritatis, 
haretica pravitatis inventorem et assertorem iniqui- 
tatis przfatum Nestorium cum [suis] vipereis com- 
mentis perpetuo anathemate condemnavit. Dehinc 
vero dua vasa iniquitatis bellantia, Dioscorus scilicet 


Alexandrinus presul, et Eutyches Constaniisepoli- ' 


tanus archimaudrita , intra venerandos Ecclesi:x 
aditus, ut sevus cancer omnia serpere cupientes 
[$z?va cancroimnata serpere cupierunt], sünpliciores 
quosque peste nefarig persuasionis inficere volentes, 
qui asserebant in Doinino nostro Jesu Christo ante 
adunationem, duas naturas, post vero adunationem, 
unam. Tunc a prestaniissimo et Christian: religio- 
nis amatore Marciano iinperatore collecta est sancta 
synodus in civitate Chalcedone, sexcentorum triginta 
Patrum veneranda cohors, quibus mediatores fuerunt 
beatissimi prassulis Leonis urbis Roma missi, quorum 
auctoritate pr:edicti Dioscorus et Eutyches hzretici 
anathematicis sententia perculsi , extra gremium 
matris Ecclesie catholicze sunt ejecti. Qui sancti 


Patres in concilio constituti, omni cavillatione hz- ' 


retic: pravitatis abrasa, fidei fundamina statuentes, 
splendidissimo sermone et elegantia urbanz scientiz 
symbolum orthodoxa fidei confeceruut, retro Patrum 
vestigia sequentes, tam sancti Niczeni concilii, quam 
Constantinopolitani , seu Ephesini primi, quorum 
sanctionibus Del Ecclesia in toto orbe decoratur. 
In quibus promulgationibus statuentes , ut si quis 
supra id quod ibidem in causa fidei statutum est , 
addere aut minuere presumpserit, anathematis vin- 
culo suljaceret. 


^ [n ms. erat existentes quosdam; iu nostris mem- 
bravis, ezstiterunt quidam. 


Justiniano imperatore, cujus cum nomine et opera 
micuerunt, * existentibus quibusdam qui sanctam 
Chalcedoneusem synodum sub n:vo offensionis rc- 


; icere [sub nzevurn of. rejici oportere] inconsideratis 


vocibus Jactitabant : tunc a Przfato principe iterato 
in regia urbe Constantinopoli concilio, congregati 
sunt cLx venerandi Patres [concilium congregatum 
est 16) venerandorum Patrum]; capitula illa, de 
quibus infamari [infamare] gestiebant, obloquentes; 
pradictam ChalceJonensem synodum ab omni su- 
spicione pravi erroris absolventes [absolvens]; wia 
capitula, pro quibus accusabatur, aperia damnatione 
fecit ulcisci; ubi et decesserum Patrum regulas et 
forinulas sacre. institulionis sequentes, sanctam ct 


B immaculatam orthodoxam fidem viyacibus sententiis 


roborantes, firmissimain assertionem [6rmissima as- 
sertione] confirmaverunt. 

Ecce, prestantissime princeps, antiquorum Pa- 
trum $iatula, una cum consensu piiss:morum impe- 
Talorum definita, qux convelli vel infirmari nul!a 
ratione pietas vestra permittat. Nam si sunt qui au- 
dacia dialecticee artis inflati, cothurnata cervice, 
buccis tumescentibus, sinuosis circumitionibus et 
flexuosis ambagibus, phaleris verborum pompisque 
sermonum, sua ferali calliditate simplicem fidei ra- 
tionem convellere, et delegatas a Patribus regulis 
conculcare vel temerare voluerint, eorum inflationi- 
bus tranquillitas vestra non acquiescat : sed recor- 
damini qualiter propheta dicit : Verbum breviatum 
faciet Dominus super terram (Isa. x); quod per. san- 
ctos apostolos vidumus impletum. Quid enim bre- 
vius, quam simplex fidei symbolum ab apostolis in- 
sütutum, in quo mysticum sacramenti continetur 
arcanum ? Nam si [regulas fidei) relegas, insignissune 
imperator, non cum dialeciicis, non cum rhetoricis, 
non cum grammaticis, sed cum ruricolis et piscato- 
ribus Dominus posuit 5 rationem, et his tradidit sui 
secreia consilii, quos et principes ordinavit, quibus 
ligandi solvendique tribuit potestatem ; nonne vobis 
videtur, optime imperator, dementissii mentis 
esse, qui apostolicas traditiones, el venerabilium 
Patrum insituta depravare festinant? Noe autem 
omnes, qui sub felicissimos et Christianissimos a 
Deo custodiendos principes, dominos no.tros, per 
excellentissimos reges Christiane religionis amato- 
res, una cum eorum sancta devotione pari tenore et 
reverentia traditiones sanctorum apostolorum, seu 
reverendissimorum Patrum, qui in supradictis €ou- 
ciliis adfuerunt, omni cum [Felicissimis et Chriatia- 
nissimis et a Deo custodiendis principibus nostris 
dominis Peretharit et Cunibert, przexcellentissimis 
regibus (Langobardorum), Christiaug religionis ama- 
toribus sumus, una cum, etc.] veneratione suscipere, 
amplecti, defeudere, predicare, praecipue sanctis 
memorie Leonis apostolicxw sedis praesulis dicta, 
sed etiam orthodoxos Patres, qui per diversa loca 


b Vox ista non est in ms. 


4255 


EPISTOLA AD CONSTANTINUM IMPERATOREM. 


1966 


£clo Dei ferventes dogmata salutaria nobis relique- A lium post Patrem, nec Spiritum sanctum inferiorem 


runt; ut venerande memorie Gregorius Nazianzen 
eivitaiis episcopus, et Basilius Cappadociz episco- 
pus, et Cyrillus Alexandrinus przsul, et Athana- 
sius ejusdem Alexandrius Ecclesie pontifex, nec 
hon et Joannes Constantinopolitanus antistes, et 

Milorius Pictaviensis episcopus, et omni sapientia 
c'arus Augustinus Hipponiregieusis [llipponiensis] 
episcopus, et veneranda corona [venerand: coronz] 
Christi confessor Ambrosius Mediolanensis Ecclesia 
praesul, simul et eruditissimus et omni luce conspi- 
euus Ilieronymus presbyter, quidquid hi docuerunt, 
sapueruut, pradicaverunt, vel defensores exstite- 
funt, nos eorum acta vel statuta omni devotione 
suscipimus. His delegatis opere pretium duximus 
quid nostra fides contineat adnectere [huic mostre 
soggestioni fidei formulam, ut se nostra fides con- 
tiaet, adnectere]. »: 

Incipit *expositio fidei Patrum Mediolanensis sy- 
nodi. 

Profltemur nos credere indivisibilem sanctam Tri- 
nitatem, hoc est Patrem et Filium et Spiritum san- 
etum, unuin. Deum, ita unum ut trinum, et. ita tri- 
num ut unum : Trinitatem in distiuctis atque discre- 
tis personis, lioc est, Patrem, ex quo omnia ; Filium, 
per quem omnia; Sp ritum sanctum, in quo omnia, 
unius tamen divinitatis, unius esseutiz, uniusque 
Bubsianti:z : in tribus quidem subsistentiis seu yersonis, 
ut Pater Pater sit, Filius Filius sit, Spiritus sau- 
etus Spiritus sanctus sit: in una natura unaque sub- 
stantia, ut Deus unus, et solus, et summus credztur : 
pon tres introducentes, ut Arius blaspheinat, qui 
res deos praedicavit, excellentiotem , minorem et 
inferiorem. Nos vero sanctam Trinitatem in unitate, 
et unitatem in sancta Trinitate confitemur. Nam cuu 
dicimus omnipotentem Patrem, appellatio hujus pa- 
terni nominis ad Filii personam íntenditur, et cum 
dicimus zeternum Filium, ad z2terni Patris personam 
refertur; et cum nominamus Spiritum sanctum ab 
seterni Patris persona eum procedere monstramus. 

Cum autem dicimus Deum Patrem omnipotentem, 
non potest hujus nominis evacuari sacramentum. 
Quia cum dicimus Patrem, Filium demonstramus ; et 
cum dicimus Filium, Patrem declaramus ; et cum 
dicimus seternum Patrem, seternum Filium demon- 
stramus. Nam si non invenimus initium vocabuli 
hujus paterni nominis, quando Pater sit dietus, con- 
sequenter ostenditur quia nec initium genili repe- 
rimus. Obsecramus ut detur nobis ratio quando 
Pater hoc vocabulum, ut. Pater vocitaretur, sortitus 
est : si in tempore, si extra tempus, dicat nobis ali- 
quis quando primitus coperit appellari : et si po- 
Werit hoc approbare, nulla erit dubietas ex illo ini- 
tio paterni nominis Filium initium accepisse quo 
pater nominatus est. Et si defecerit, imo quia deficit, 
nec polerit approbare, nec dare initium paterni no- 
minis, quando Pater esse ca»perit : profiteatur ergo 
nobiscum sanctam Trinitatem coessentialem atque 
consubstantialem nec Patrem ante Filium, nec Fi- 


C 


fuisse, quia dum iniüum paterni nominis non inve- 
nitur, nescimus qua ratione Filio initium ascribatur. 
Quia cum dicimus sempiternum Deum Patrem, sem- 
piternum Deum Filium ostendimus. Ideo sanctam Tri- 
nitatem it una natura unaque essentia atque substantia, 
et tribus subsistentiis, sive personis, profitemur. 


Credimus autem ipsum Dei Verbum, hoc est, Fi- 
lium Patris sine initio genitum : eumdein unum ex 
tribus subsistentiis de sancta Trinitate zternum Fi- 
lium, pro dispeusatione facta pro nobis et nos!ra 
salute descendisse de coelis, incarnatum Verbum Dei 
et hominem factum intra Virginis uterum, unieuns 
sibi mostr:e naturx veritatem ex sancta et gloriosa 
Dei genitrice Maria virgine, perfectius Deus et per- 
fectus bomo in duabus naturis, divinitatis scilicet 
atque humanitatis, consubstantialis Deo Patri secun- 
dum divinitatem, et consubstantialis idem ipse nobis, 
secundum humanitatem : non in duobus Filiis [duos 
Filios] divisus, sed unus et idem Dei et hominis 
Filius, in veritate duarum naturarum : in una sub- 
sistentia sive persona, divinitatis videlicet et huma- 
nitatis unitione facta,'ut ex duabus perfeciis naturis 
non duo Filii, sed unus idem Dei et hominis Filius, 
permanens quod erat, ccepit esse quod non e at, 
dum sine initio eterni Patris Filius factus est homiais 
filius. ldeo et unus est Dominus noster Jesus Christus 
habens in semetipso perfectionem divinas natur, 
et perfectionem human: naturz : el est. unigenitus 
quidem ex Verbo [et Verbum], ut pote ex Deo Patre 
Datus, et -primogenitus in multis fratribus ; Filius 
enim Dei filius hominis factus est, Unde et duas 
nativitates ejusmodi ipsius unigeniti Dei Verbi con- 
fitemur : ante siecula quidem ex Patre incompara- 
biliter natum [unam], in ultimis autein diebus ejus- 
dem ipsius incarnationem | Incarnati alteram] de 
sancta gloriosa Dei genitrice et semper virgine Ma- 
ria; qui de Paire splenduit supra intellectum, de 
matre ortus est supra rationem, et cum Deus vere 
esse!, factus [est] vere bomo. ldeo proprie et vere 
Dei genitricem sanctam et gloriosam et semper vir- 
ginem Mariam confltemur; non quia Deus Verbum 
initium ex ipsa accepit, sed quod in ultim:s diebus 
unigenitus Deus Verbum, qui ante sscula erat, in- 
carnatus ex ipsa immultabiliter [mirabiliter] homo 
factus est, et cum invisibilis in sais esset, visibilis 
factus est in nostris; el cum impassibilis Deus esset, 
non dedignatus est passibilis homo esse, et immor- * 
talis, mortis legibus subjacere. Ip-um autem Deum 
et Dominum, qui in Bethlehem secundum carnem 
natus est, et similis factus est. hominibus absque 
peccato, et crucifixus est pro hominibus sub Pontio 
Pilato, ipsum confitemur Deum, ipsum hominem, 
ipsum Filium Dei, ipsum filium hominis, ipsum de 
colo, ipsum de terra : ipsum impassibilem, ipsum 
passibilem. Deum enim verum [Deus enim verus], 
qui natus est ex Deo Patre ineffabiliter, inenarrabi- 
liter, incomprehensibiliter, ipse in tempore «3 
est de saucta. virgine Maxia, Vexa. We Wen wa 


l 


4267 


S. AMANDI TRAJECTENSIS EPISCOPI 


ster Jesns Christus, anas in [de] sancta Trinitate, A adjuvent veteres membranz in obscuris plerunque 


eonglorificatus Putri et sancto. Spiritui [conglorifi- 
exndus eum Patre et Spiritu. saneto]. Nee enim 
quartam person: [quarte personz] adjectionem sus - 
cepit saucta Trinitas : duas autem naturas in una 
subeistentia divinitatis et humanitatis incoufuse, in- 
commutabiliter Dominum nostrum Jesum Christum 
bibere veraciter confitemur. lta quoque et duas na- 
turales voluntates, et duas naturales operationes ha- 
bere, ut. pote perfectum Deum et perfectum homi- 
hem, unum eumdemque ipsum Dominum nostrum 
Jesum Christum, pietatis nos regula perstruit, ipsum 
patum, ipsum passum, ipsum crucifixum, ipsum se- 
pultum, eumdem ipsum resurgentem, et in colos 
astendentem, ad dexteram. Patris sedentem, et ad 


vivos et mortuos judicandos venturum, cujus regni B 


non erit finis. | 
OBSEBVATIO PHILIPP] LABBE , S. J. 


Atque hinc leetor animadvertat velim, quantum 
yem hiterariau omnem, sive sacram sive profanaim, 


bibliothecarum angulis delitescentes, quidve confe- 
rant ad eruditionem, aut qui eas magno studio eon- 
quisitas et magno nonnunquam zre sibi comporatas 
viris diligentibus cominunicant, ul iis utantur, aut 
q eas $ua aliorumve opera nacti cum excusis Co- 
icibus Hlerculeo labore conferre non abnuunt. Ecce 
quam varia quamque eximia in collatione przce- 
dentis epistolz: suggesserunt nobis duo triave foliola 
in nostram bibliothecam, unde unde comportalta, 
atque illud imprimis quod nemo hactenus divinare 
potuerat aut. explicare : Nos autem. omnes qui sub 
felicissimos el GChristianissimos a Deo custodiendos 
principes dominos nostros per excellentissimos reges 
Christiane religionis umatores una. cum, etc. Quod 
veteres illz:- membranz omnibus deinceps manife- 
stissimum efficient hisce verbis qua inter wncos 
ascripsimus : Nos autem omnes, qui sub felicissimis el 
Christianissimis et a Deo custodiendis principibus no- 
stris dominis Pereiharit et Cunibert ; praexcellentissi- 
mis regibus Christiana religionis amatoribus sumus 
una cum, etc. Qui vero fuerint Pertharitus, et Cum- 
bertus ejus filius, a patre in consortionem regui Loa- 
gobardici ascitus, $i nescias, consulesis Pauli diaconi 
Aquileiensis Historiam Longobardorum. * 


^ 





ÁNNO DOMINI DCLXXII. 


S. AMANDUS 





TRAJECTENSIS EPISCOPUS. 





SANCTI AMANDI EPISCOPI VITA 


AB AUCTORE ANONYMO. . 


[Ex Actis Sanctorum, mens. Febr. tom. 1.] 


4. Beatus Amandus in pago Ilerbatilico non fonge C perfusus, per momentum horz totus orbis terrarom 


a littore oceani Galli, ab iuclytis et catholieis pa- 
rentibus traxit originem : enjus pater Serenus no- 
mine dictus est, mater vero Ámantia nuicupata est. 
llie ab infantia litteris eruditus, inspirante sibi di- 
vina gratia, relictis parentibus et patria, vitam cece- 
nobitarum eligens, navigavit iusulam nomine Oyem, 
quze distat a littore. Gallix 40 milliaribus : ibique in 
quedam monasterio religionis habitum assumens, 
cum gs5udio est susceptus. Quadam vero die dum 
per insulam ambularet, vidil quemdam serpentein 
scu colubrum mire magnitudinis. Quo viso territus 
puer sanetus Amandus, in oratione prostratus, si- 
gnum crucis contra serpeutem opposuit, el ad late- 
bram suam, ut inde nunquam exiret, fugere compulit, 
nec ex tunc apparuit. Et sic babitatores illius insulae 
3 serpentino periculo liberavit. Parentes vero ejus 
voluerunt eum ad propria reducere, quibus minime 
acquievit. 


- Post hzc Amaudus licentiam et. benedictionem ] 


a Patre monasterii, quod erat prope mare, postulans, 
causa peregrinationis solus in terra Burgundiorum 
in civitate Bethoricas multis diebus, annis videlicet 
15, peregrinavit, et a sancto Austrigisilio illius civi- 
tatis episcopo benigne susceptus est. Ubi constructa 
cellula juxta ecelesiam, cilicio indutus, et pane hor- 
deaceo et sicera sustentatus, vitam austeram duxit. 
Dum autem quadam die ad quemdam orationis locum 
ire desideraret, hora diei quasi sexia radio clarissimo 


quasi sibi apparuit. 


9. Deinde assumpto uno comite, asello sedens, per 
devia Alpium ltaliam penetrans, ad visitanda san- 
clorum apostolorum ac martyrum limina et patro- 
cinia, ad urbem ftomam pervenit. Ubi deambulaus 
per loca sanctorum diebus, ad ecelesiam Sancti Petri 
noctibus revertebatur. Sedente autem eo in gradibus 
ecclesie in exstasi mentis, sanctus Petrus apparvit 
ei sereno vultu, et blando sermone dixit ut. causa 
prsdicationis reverteretur. Gaudensque de visione, 
cognovit invenisse gratiam Dei quam  quzsivit. 


4. Post hzc Amandus in Gallias remeavit, przdi- 
cans Evangelium regni Dei. Erat autem vultu sere- 
nus, corpore castus, vigiliis et orationibus deditus, 
sermone cautus. Sic inter gentes anachore:arum 
gerebat vitam. Hie vero pueros transmarinos com- 
Parmi plurimos, et per baptismi lavacrum einun- 

avit. 


5. Rursum cum officio clericorum ad urbem Re- 
mam perrexit, et ab apostolico honorifice est sus- 
ceptus. Pueros vero, quos duxit, per loca sancto- 
rum donavit, Codices diviuos utriusque Testamenti 
et tractatus, rediens Galliom, secum tulit. Cum ae- 
tem pelago Sardinie navigasset, nautis de pace el 
charitate przdicavit. lllis vero bibentibus et man- 
ducantibus apparuit piscis ingens, qui arte piscatoria 
captus e»t, unde nauGe gavisi sunt, Orta autem snagues 


1299 


VITA 


1270 


tempestate, de vita desperantes, omnia qu: habe- A uitus illos verbi Dei contemptores subsecuta est. Unde 


bant jactabaut in mare. Tunc omnes servum Dei 
Amándum. deprecabantur, ut per orationem ejus 
Deus illos de mortis perienlo liberaret. At ille con- 
solans eos, verbum Dei intrepidus przdicabat. Beatus 
vero apostolus viro Dei Amando apparuit, dicens : 
Noli timere; non enim peribis Lu et qui tecum sunt, 
Facto autem mane reddita est tranquillitas magna, et 
omnes ad portum incolumes pervenerunt. 

6. Transacto autem aliquanto egi cuti. audivit 
Sanctus Amandus esse in confinibus Francorum et 
gentilium unum pagellum, cujus vocabulum est Gau- 
dens, juxta Sotaldis fluenta : qui propter ferocitatem 
gentis et terr:e. infecunditatem, praedonibus dere- 
lictus est, sed profanus et idololatrix:& deditus. Pro- 
ism Amandus exposuit se periculo, ut habitatores 
ocj illius a laqueo diaboli liberaret, et Deo duce illue 
perrexit, ubi multas tribulationes pro nomine Cliristi 
perpessus est, e sociis suis propter inopiam victus 


per biennium inopína!a pestilentia castra deserta 
sunt, vacuas domus, agri in solitudinem redacti sünt. 
Per illam omnem regionem, ubi prsedicare ipse vo- 
luit, pene ullus remansit qui ejus preedicationi con- 
traríus fuit. 

11. Post spatium vero temporis, visitatis fratribus 
quibus per diversas provincias monasteria et ecclesias 
regendas commendaverat , audivit esse quamdam 
foem ferocissimam errore deceptam, qu: nunc 

asconia appellatür. Qu:e gerts per saltus Pyrenzos, 
per aspera et invia diffusa est loca: qus crebris 
eruptionibus, pugnandi agilitate, Francorum fines 
longe lateque vastando contrivit. Illuc itaque causa 
praedicationis accessit, ut eos ab idololatria et rapinis 
et a fallacia hujus mundi eriperet. Cum quadam 
autem die predicaret, surgens unus ex eis, verbis 
risui aptis , Evangelium. Christi et servum Dei 
Amandum detrahendo irrisit, et populum post se illa 


et vestimenti ad propria remeantibus, solus remansit: p vana lzxtitia attraxit. Eadem liora, divina ultione, 


ei propria manu molam vertebat, et panem cinere 
wistum, quem edebat, faciebat. Szpe etiam duin 
fana destruebat, a feminis virisque percussus in flu- 
mine jaetus. Captivos tamen nihilominus de servitute 
redimens, ad baptismi graliam perduxit. 

7. Dum autem quadam die ad Francorum curiam 
cultor Dei Amandus adveniens, ut Francis in unum 
venientibus Evangelium przdicaret, adduxerunt illi 
comites unum vinctum semivivum, gravissimis vul- 
neribus percussum. Deprecatus est vir Dei pro ipso, 
ui religiosam vitam haberet, si de illis vulneribus 
evadere potuisset : niliilque potuit cum illo principe 
o::tinere ; Jine comes illum hominem in ligno 
suspendi. lgitur suspenderunt eum, mortuumque re- 
linquentes, domum sunt reversi, Servus autem Dei 


angelus Satanz miserum invasit, Statimque omnia 
membra ejus contraxit, et inter poenas confitens quod 
ideo patiebatur , quia servum Dei Amandum irriserat, 
miserabiliter exspiravit. 

12. De finibus autem Vasconum egrediens, dum 
ad civitatem quamdam venisset, episcopus illius illum 
suscepit, et pro reverentia hospitalitatis, aquam ad 
lavandum manus sancto Ámando detulit, jussitque . 
ministro ut ipsam aquam servaret. Erat autem | illic 
homo, qui lumen amiserat oculorum : cui episcopus 
ille ait: Si babes fidem, crede et lava oculos tuos in 
illa aqua in qua Amandus lavit manus suas, et lumen 


tecipies. Cumque lavisset oculos, aperti sunt oeuli ut 


videret clare. 
45. Venerabilis autem senior Amaudus, Christo 


Amandus ad stipitem cucurrit, et corpus ejus ad — duce revertens, in extremas Francorum regiones se 


suam cellulam portari przcepit, ubi more solito solus 
soli Deo pro se et omni populo preces fundere sole- 
bat. Jussitque fratres quiescere, et cellulae ostia 
claudere. Totamque noctem in vigiliis, lacrymis et 
orationibus . deducens, facto signo ad mhdítotirias , 
aquam portari jussit, quam fratres more humano ad 
illuaa hominem sepeliendum putabant necessariam. 
Cuinque cellulain. fuissent ingressi, invenerunt ho- 
minem illum, quem mortuum dimiserant, sedentem 
atque loquentein, super quo j[flurimum admirari cce- 
perunt, Amandus vero manibus suis plagas illas 
oleo fovit, et carnem ad alteram conjunzit, et cum 
coelesti medicina sanum et vivum ad domum suam 
ire permisit. 

8. Audito autem tanto ac tli facto, ad baptismi 


gratiam et poenitentia lamenta populus utriusque 
sexus currere cepit, et idola atque faua ipsorum igne 
concremavit, et in illis locis ubi inimicus humani 
genéris habitabat, S. Amandus monasteria con- 
struxit, ecclesias fundavit, et ad cultum Christi popu- 
lum induxit, et animas errore cecas luce veritatis 


illuntínavit. 


9. Deinde trans Danubium, ad terras ubi Christus D 
non nominabatur, predicare perrexit, ad martyrii 
palmam animo przparatus, ubi libera voce Evange- 


lium salutis praedicans aliquos ad baptismi gratiam 
adduxit; sed adhuc peccatis exigentibus alii verbum 
Dei audire noluerunt. 

10. His itaque gestis, contigit ut "rajectensium 
episcopus moreretur. Tunc vir Dei Amandus a rege 
coactus, et a sacerdotibus jussus, et a populo electus, 
"TTrajectensiaim Ecclesiam regendam suscepit. Castra, 


vicos, villas cireumiens, przdicando, arguendo, obse- 


crando, per triennium viam Dei populo demonstrabat, 
multique ad viam poenitentiz* suut. conversi. Sacer- 
dotes vero et levite vocabulo, non officii merito, 
virum Dei pradicantem, et eis viam salutis demon- 
strantem, audire contempserunt. Sanctus vero Aman- 
dus excusso pulvere a pedibus suis, in testimonium 
illis in solitudinem perrexit, ibique in parva insula 
aliquanto tempore habitavit, Ingens autem plaga divi- 


direxit , egitque ibidem predicationem apertam 
propter Christi nomen, et per diversas provincias 
multas perpessus est injurias. Construxitque coeno- 
bium, et sicut pastor filios in Christo quotidie verbis 
divinis instruens, quosdam docebat verbo, alios pro- 
prio erudiebat exemplo. 

14. Quadam die Dominica dum sanctus Amandus 
Palatinis proceribus pradicasset, rogatus ab episco- 
pis et a rege Dagoberto missarum solemnia celebra- 
vit : finita vero oratione, privatim eolloquium a rege 
secretius expetiit, ipsumque regem de capitalibus 
criminibus arguere cepit. Rex vero typbo superbiae 
elatus, verba viri Dei audire noluit, sed iratus de 
finibus ejns exire jussit. Cumque servus Dei Amandus 
gaudio repletus a. conspectu regis... ad locum mari- 
timum navem invenire volens perrexit, et mare Dri- 
tannicum transire voluit ad gentes Saxonum, ut eis 
Evangelium przedicaret, et in peregrinatione cunctis 
diebus vitze su:& permanere volebat. 

45. lost hxec rex correptus febribus, culpam quam 
in virum Dei Amandum commiserat recognoscens, 
misit celeriter pro eodem ut ad se rediret: rogans 
humiliter, ut sibi indulgeret, et filium Sigebertum, 
qui ei natus erat, baptizaret. Sanctus vero Amandus 
benigne regi offensam remisit, sed timens scecularibus 
negotiis implicari, puerum baptizare primitus renuit, 
sed tandein per sanctum Eligium et sanctum Audoe- 
num, qui tunc in curia regis morabantur, precibus 
et instantia flagitatus, puerum filium regis baptizavit. 
Finitis vero collectis et orationibus catechismi et 
baptismi, cunctis tacentibus, infans ille regis filius 
40 diebus clara voce respondit Amen. Quod pater 
audiens, repletus est gaudio, et compatrem suum 
cunctis diebus vitx: sux habuit in magna reverentia 
et favore. 

16. Sanctus autem Amandus impetravit a rege Si- 
geberto locum unum in Gallia qui dicitur Vauruim, 
et ibi cenobium xdificavit. Sed episcopus proxima 
civitatis boc moleste gerens, jussit famulis suis ut 
inde eurn ejicerent aut certe occiderent. Beatus vero 
Amandus eorum malitiam, Deo revelante, ee«se- 


L4 


1271 


martyrium aífeetabat ; sed subito orta tempestate, 
pluvis et grandines ità montem obtexerunt, quod 
maligni qui eum volebant occidere nihil viderent. 
Tunc sancius Amandus tandiu oravit, donec reddita 


S. AMANDI TRAJECTENSIS EPISCOPI 


scens, ivit ctím eis &d cacumen montis, ubi eum oc- A serenitate et visu recepto ad 
eidere cupiebant, nee suis sociis hoc revelavit, quia 


1212 


ropria redierunt, 
Multa quidem et alia miracula fecit Deus meritis 
$ancti Amandi qua lic scripta non sunt, Hie 
quoque plenus dierum et operibus bonis migravit ad 
Dominum. 





S. AMANDI CHART E. 


[Ex Brequigny, Diplomata, Chart», Leges.] 


I. 


Charta. qua. sanctus. Amandus villam — Barisiacum 
Andree abbati donat , ad monasterium cdifican- 
,dwm * (ann. 664). 

Com presentium rerum status celeri cursu no- 
seitur dilabl ad ruinam eternam, modo eternis com- 
perimus sedibus permanere que in alimonia servorum 
Dei vel peregrinorum conferimus, hortante nos ac 
monente scriptura divina, dicente : Facite vobis 
amicos de mammona iniquitatis, qui vos recipiant in 
eterna tabernacula ; et alibi: Jubemur condere the- 
sauros in celo ubi fur non sppropiat. Proinde ego 
Amandus miserrimus et peccator, pro remedio anime 
mee vel retributione vite eterne, ea que michi a Deo 
vel ex munificentia regum domi Childerici regis, 
nec non et precelse domne Chineclildis regine per 
eorum preceptionem nobis fuerunt colla!a, hoc est 
villam nuncupatam Darisiaco, in pago Laudunensi 
sitam, ubi cenobium in loco cognominato Faverolas, 
in honore sancti Petri et Pauli apostoli, vel reli- 
quorum domnorum sanctorum sub regula b domni 
Benedicti seu domni Columbani construere inchoa- 
vimus , ubi virum venerabilem Andream abbatem 
preficimus; et ipso loco vel villa superius nominata 
Barisisce eum omni integritate vel adjacentia ad se 
pertinentia dedimus ad edificandum ; nec non et 
locella nuneupata * in Cinciniaco quem vir illustris 
Fuicoaldus dux per suam epistolam, cum jure et soli- 
ditate s»a nobis pro anime sue remedio contulit, seu 
et mansum qui est infra muros civitatis Laudunensis, 
quem vir venerabilis Gonfinus archidiaconus nobis 
per cartulam donationis noscitur delegasse ; nec non 
et vineam in fine Crispiacense, cum vinitore nomine 
Wulberone, nobis vir illustris Chedenoaldus quondam 
dedit, seu et terram quaa antedictus Chedenoaldus, 
nec non et illustris vir Vulsmarus super fluvio Ses- 
mereia, ad monasterium ediüicandum inprimitus de- 
derunt : bec omnia superius nominata a die presente 

* Edimus ex apographo in chartophylacio nostro 
reposito, exscripto anno 17753 a domno Queinsert 
eongregatienis Sancti Mauri, ex chartulario xit sze- 
culi, in archivo Eluonensis monasterii. Jam Cointius, 
Annal. t. IV, pag. 8:2, et Mabillonius, Act. SS. ord. 
S. Den. szc. n, pag. 1044, chartam hanc vulga- 
verant, ex eodem, ut videtur, chartulario de- 
promptam. 

b [ialicg" charactere scripta expungit Cointius , 
quasi textui inserta, cum regulam saucii Denedicti 
non impositam fuisse ascetis Darisiacensibus ab 

9 contendat. 


B ipsius abbatis sua ditione ibidem consistente tradi- 


dimus atque transfudimus, ita ut ab hac die ipsum 
monasterium vel villam szpe nominatam Barisiaeum, 
cum integritate vel adjacentiis suis, seu et locellis 
superius conscriptis, cum omni soliditate eorum, vt 
superius diximus, id est, domibus, edificiis, curti- 
feris, accolis, campis, vineis, pratis, pascuis, aquis, 
aquarum decursibus, vel reliquis quibuscumque be- 
neficiis, habeat, teneat, possideat, suisque snceesso- 
ribus, auxiliante Domino, in perpetuum possidendum 
derclinquat. Si quis vero vel quelibet opposita 
persona, quod fieri non credimus, contra hanc car- 
tulam deliberationis, quam ego spontanea voluntate 
mea fleri rogavi, irrumpere aut temptare voluerit, 
inprimitus iram divinitatis incurrat, et ab omuibus 
liminibus sanctorum excommunicatus appareat, el 
insuper inferat vobis cum socio fisco auri libras x, 
argenti pondera xx, et coactus exolvat, et piclilo- 
minus presens cartula deliberationis omni tempore 
firma permaneat ; et, ut circa vos cartula firmiorem 
optineret vigorem , manus nostre subscriptione 
subter eam subscr'psimus. Actum Lauduno civitate, 
xvin Kal. Septembris, 4 anno v regni domni nostri 
gloriosissimi Childerici regis, In Christi nomine ego 
Radebertus dyaconus mea manu hanc chartulam de- 
liberationis , rogavte domno Ámando, seripsi et 
subscripsi. Notavi diem et tempora. Ego Amandus 
peccator hanc epistolam a me factam subscripsi, et 
eos qui subscribant rogo. In Christi nomine Attols, 
ac si peccator episeopus , subscripsi. Ego Paulus 
presbyter subscripsi. * Ego Willo presbyter sub- 
scripsi. Bertuinus subscripsi. Vafinus dyaconus 
subscripsi. Althecarius presbyter subscripsi. f Gisle- 
hardus subscripsi. Ymnius subscripsi. Grinbertus 
subscripsi. Gleobaldus, quod manu domni Amaudi 
couscriptum vidi, subscripsi. Dado subscripsi. Mar- 
tinus dyaconus subscripsi. 


€ |n Cinciniaco, id est, in territorio loci de Ciceri, 
qui parum a Darisiaco distat. Male in editis umo 
verbo Jucinciniaco. 

d Aunus v regni Childerici ll eoncordat cum anno 
Christi 664 aut 665. Vox autem Childerici deest in 
editis a Comtio et Mabillonio. 

* Voces Ego Willo presbyter subscripsi desunt in 
editis. 

f Voces Gislehardus subscripsi , pariter. in. editis 
omissze. Varizx lectiones, si qud alia, nullius momeati 
vis sunt. 


1218 
II. 
Codicillus sancti Amandi, de sepultura sui corporis * 
(ann. 675). 

In nomine Domini Jesu Christi, ego Amandus 
miserrimus et peceator. Credimus ubique divinam 
nos pietatem regere et clementer salvare velle, quia 
et ingressum nostrum in mundum et exitum de mun- 
do aute szcula ipse prenoscit. Proinde omnibus non 
labetur incognitum qualiter nos, longe lateque per 
universas provincias seu gentes, propter amorem 
Christi seu verbum Dei annuntiare, vel baptismum 
tradere, discursum habuimus; et nos de multis peri« 
culis pietas Dei eripuit, et usque tempore ipso per- 
ducere dignatus est. Sed dum jam corpore fesso et 
multis laboribus fatigato, jam in summa senectute 


HYMNI DUO ANTIQUI. 
A vero contradicere, aut. de ipso monasterio corpus 


1274 


meum per fortia abstrahere, aut temerario  spiritn 
contradicere voluerit, imprimitus sanete Trinitatis 
incurrat offensam, et ab omnibus Ecclesiis catholi- 
cis excommunicatus appareat, et a societate sanetorum 
extraneus efficistur, et. damnationem quam Dathan 
et Abiron sustinuerunt, quos infernus vivos absor- 
buit ipse sustineat, et sit anathema maranaths, quod 
est perditio, in adventu Domini nostri Jesu Christi ; 
et nec sic nostram voluntatem mutare valeat, 
sed hae deliberatio nostra in perpetuo firma et 
inviolata permaneat; et, ut certius credatis, manu 
propria subscripsi et omnibus hominibus Deum ti- 
mentibus ut subscribant supplicamus et rogamus. 
Quam epistolam fratri nostro Baudemundo presby- 


pene corpore premortuo exitum de lioc. mundo in B tero fleri rogavimus. Facta epistola in monasterio El- 


proximo habere speramus, et quia nos Deus in istum 
locellum qui vocatur Elnonis perducere dignatus est, 
quem super largitate regia proprio labore visi fui- 
mus construxisse; si nos ibi Deus de hoc mundo 
decreverit emigrare, peto, et coram Christo Jesu Fi- 
lio Dei, corjurare przesumo ut nulli episcoporum vel 
abbatum, seu szecularium virorum, aut quibuslibet 
potestatibus boc contrarium si!, ut corpusculum 
meum in ipso monasterio quod superius diximus 
b Elnone, inter illos fratres requiescat, ubi jam nosad 
ipsos fratres et corpore et anima commendavimus; 
etsi itinere, aut ubiubi fluis noster provenerit , ad 
ipsum locum quem superius memoravimus corpu- 
sculum nostrum liceutiam habeant fratres vel abba 
de ipso monasterio Elnone ibidem revocare. Si quis 


* Editus in sancti Amandi Vita , apud Boll. ad 
diem 6 Februarii, a Philippo Harvengio, abbate Bo- 
nzspei, scripta s:eculo xi ; a Mabillonio recusus in 
Actis SS. ordinis sancti Benedicti, sxculo n, pag. 
705, ex codice lInoneusi, in quo belle depictz erant 
imagines subscribentium, quas zri incidendas cura- 
vit idem Mabillonius, in Annalibus, tom. I, pag. 628. 
Iterum. Awandi codicillum typis mandaverunt Coin- 
tius, Aun. tom. ill, pag. 742, Mirzeus quoque, Oper. 
dipl. tom. I, pag. 8, et Fast. Belgic. ad diei 6 Febr. 
Editiouem Mabillonii sequimur. Foppenus, in notis 
ad opera Mirzei diplomatica, ubi supra, loc instru- 
gentum reterendumn censet ad annum Christi 661 ; el, 


none, anno secundo regni domini nostri Thodoriei 
gloriosi regis, sub die decima quinta Kalendas Mil. 
Ego Amaudus peccator hanc. epistolam a me factam 
consensi et subscripsi. Ego in Christi nomine Iteo- 
lus, ac si peccator subscripsi. Ego in Christi nomine 
Mummolenus episcopus subscripsi. Ego in Christi 
nomine Vindicianus ac si peccator episcopus, hanc 
epistolam, rogante domno Amando, consensi et sub- 
scripsi. Ego Dertinus abba subscripsi. Ego Alde- 
bertus abba subscripsi. Ego Jobannes , rogatus a 
domno Ámando, consentiens lane epistolam sub- 
scripsi. Ego Baudemundus peccator, jubente domno 
meo Amando, hanc epistolam deliberationis sud 
scripsi et subscripsi. 


ut id cum nemine regis tunc regnantis conciliet, conjieit 
legendum annum 92 Chlotarii, pro anuo 2 Theodorici. 
Sed nomen Tiieodorici servandum esse arguit Coiu- 
tius, ann. ubi supra, ex subscriptionibus episcopo- 
rum, abbatum, et ipsius Baudemundi scriptoris, quas 
omnes expendit. Mensis autem Aprilis auni 2 regii 
Theodorici H1 incidit in annum Christi 675. 

^ Votum assecutus est Amandus ; sepultus enim 
fuit in. monasterio Eluouensi, teste Daudemundo , 
qui et codicillum exaravera!, ct Vitam sancti Amandi 
literis. conunendavit. Obiit Amandus anno atatis 
nonagesimo, arx Christianze 079. 


CMM UU MA M Ln ALL nnn 


HYMNI DUO ANTIQUI 
IN HONOREM SANCTI AMANDI. 


[Ex Actis Sanctorum, mens. Febr.] 


Mundurn replesti lumine. 
Asirum poli nunc splendidum 


Amande, prazsul optime,... 
Amando Christum congruum, 


Quicunque venit debilis, 
Nunc Abrahz vernan!ibus 


Audi tuorum dulcia, 

Qu:e concinunt, gratissitno 
fum floruisti corpore, 
Dignus tuo qui nowine, 
Sortitus es vocabuluin, 
Vernaculorum carmina 
Pracordiorum g»udio. 


Pater pius, pastor bonus, 
Has recreando flümin?, 
Frater pupilli flebilis, 
Patrem vocavit orphanus, 
Czcis ocellus lucidus, 
Perir'que ligno pegndulus, 
Quid plura, uiles inclyte, 


De Jesu dulci corpore. 
Jam copulatus inclytis 
Vertex rube:cit genunulis, 
Nosiri. memor sanctissime 
(Tuus popellus adsunus) 
Ut quando Jesus venerit 
Nou segregemur a tuo, 


1975 S8. MANSUETUS MEDIOLANENSIS EPISCOPUS. — NOTITIA IIIST. 


Deo Patri sit gloria. 
Candore vincis Cynthiam. 
Multis fuisti gentibus : 
lilas docendo famine, 
Soror gementis exsulis : 
Matremque sensit languidus. 
Claudisque pes tutissimus, 
Vitam recepit mortuus. 
Nostro canamus carmine? 
Nullus recessit flebilis. 
Laetus quiescit sedibus, 
Mandis bibisque sanguine. 
Archangelorum gaudiis, 
Et colla candeut infulis. 
Jic exsulantum corpore, 


Succurrere nobis quxsumus : 


Cum carne, qua hiuc abiit, 
Clemens Pater consortio 
Ejusque soli Filio, etc. 
HYMNUS ALTER. 
Ave Pater, pastor noster, 
Ave charus amor noster, 
Ave, praesul gloriose, 
Jure tibi Isudum melos 
Sed condignas tanto Patri 
Corde tamen quod gestimus, 
A priuagevo nempe flore 
Moribus avum senile 
Multis et normam praebere 





Mox signorum gloriosis 
Triumpbalis signo crucis 
Verbique virtute pellis, 
Virtutes excoluisti, 

lpse sed occuluisti, 

Favor ne daretur tibi. 

Hinc facetus Przesul mactusque 
Ut lucerna ardens fide, 

Jure celso candelabri 

Tu redemptor captivorum, 
Tuque pater pupillorum, 
Vigor paralyticorum, 

Tu surdis auditum praestas, 
Lurida tu membra purgas, 
Verbis simul et exemplis 
Nostra laus suceumbit tantze, 
Dum muudum reples doctriaz 
Famam diffundens et terra, 
Nunc precamur, Pater aime, 
Et Jesum benignum posce, 
Ac post hujus finem vitz, 
Annue votis poscentum, 
Esse credimus quem trinum 
Manet quem laus aute vum 
Pontifex egregie, 


: Dulce nomen, Amande, 


Semper amantissime, 
Concinendu paugimus. 
Ferre laudes nequiimus, 


ANNO DOM;NI DCLXII. 


Plectro linguz promiinus. 
Sacra pueritie 

Visus es attingere, 
Perfectm justitise. 
Muneratus titulis, 
Ánguem sxvum proteris 
Ogix de terminis. 
Studio pervigili, 

Mente semper bumili, 
Sed superno uumini, 
Deitatis munere, 

Claro lucens opere. 
Sublevatis stipite. 
Consolator pauperum, 
Tu mater orphauorum, 
Effugator demouum, 
Tu cecos illuminas, 
Mortuum resuscitas. 
Animas vivificas , 

Tibi date gratiz, 
Virtutumque munere. 
Ei cceli per cardines, 
Vota nostra suscipe. 
Nobis semper parcere. 
Tecum semper vivere, 
Deus factor omnium. 
Aique unum Dominum, 
Nunc et in perpetuum. Amen. 


SANCTUS MANSUETUS 


MEDIOLANENSIS EPISCOPUS. 





NOTITIA HISTORICA IN 5. MANSUETUM. 


[Ex Ughellio, ltalia Sacra.] 


1216 


Sancius. Mansuetus (a) Sabell& gentis Romans A, scopus scripsit epistolam ad Constantinum imperato. 


sancto Ampelio suffectus est anno 677. Qui, ut sui 
episcopatus pie sancteque auspicaretur initia, suis 
comprovincialibus convocatis episcopis, contra Mo- 
nothelitas synodum celebravit (anno 679). Anno 
vero 679 [680] cuum iisdem interfuit Lateranensi 
concilio sub Agathone ponti(ice contra eosdem con- 
vocato, cujus decreta Mansuetus subscripsit. llujus 
Mansueti nomine sanctus Damianus Ticinensis epi- 


(a) De eo Acta Sanetorum, Februarii tom. Ill, 
ag. 155 


(6) Sanctus Mansuetus ex catalogo «sedit an. 1X, b 


rem in eosdem. Sunt qui afirment Mansuetum ma- 
gno illi Constantinopolitauo concilio interfuisse , 
quod vix credibile est, cum reversus loma paulo 
post in contagio illo quod magnopere Insubriam af- 
flizit, decessisse narretur die 19 mensis Februa- 
rii (b). Jacetin Ambrosiano templo. De eo Martyro- 
logium ltomanum. 


obiit xi Kal. Martii, sepulius est ad sanctum Am- 
brosium. » Obierit ergo an. circiter 631. Paegsao 
CHIUS. 


[AR RR —n d 


EPISTOLA MANSUETI AD CONSTANTINUM IMPERATOREM. 
(Vide supra, ad Damianum, hujusce towi col. 1261.) 





FRANCORUM REGUM IV 


PhRIM/E STIRPIS 
DE REBUS ECCLESIASTICIS 


DIPLOMATA ET PLE DONATIONES. 


- 


(AN. 660-700.) 





CLOTARII III 


FRANCORUM REGIS 


ECCLESIASTICAE PRJECEPTIONES. 


[Ex Brequigny, Diplomata, Cbarte, Leges.] 


Diploma [Clotarii 11! | quo duc partes ville Tauricciaci, 
causa cognita , ecclesie Sancti Dionysii asseruntur 

& (ann. 653). 

[Chlotarius] rex Francorum , vir inluster .... dere- 
mendum vel justo judicio termenaudum resedere- 
mus , ibique venientis acturis monasthirii peculiaris 
patroni nostri domni Dioninse, ubi ipse preciosus in 
corpore requiisset , Ingober. ... ^ sup. . .. fimena de- 
dit in respunsis, quod acta conposcio talem habibat, 
qualiier ipsas villas ipse Ermelenus jocalis suos ei 
eon!ullerat ; sed ipse agentis econtra . . . . et predi- 
etus pontefex in presenti adstabat , et precaria osten- 
debat ab ipsa fimena facta, quo relicta, inventuin est 
quod ipsa fimena de omne corpore. ... corpore fa- 


cultatis ipsius Ermeleno fecisse : sed agentis predicti B 


basilice vindicione, vel precario ab ipso Ermeleno in 
germauo suo Chugliberetus .... conscripta ostend .... 
de omne corpore facultati sui conscripserat , et ipsas 


^ Mutilum valde instrumentum ex tabulario Dio- 
nysiano deprompsit Mabillonius, et ad calcem tomi I 
Annalium edidit, pag. 694 ; iterum typis maudavit, 
Felibianus, Hist. abb. S. Dion. prob. pag. 8, ex cor- 
tice, ut ait, exscriptum. Uterque nomen Clotarii 
oblitteratum initio diplomatis supplevit ex conjectu- 
yis, et nos uncis inclusum restituimus. Recusum 
exstat diploma in Collectione scriptorum rerum Fran- 
cicarum, toin. IV, pag. 629. 

5 injuria temporum et scripture viris deforma- 
tum , ipsis Mabillonii verbis, Annal. t. 1, pag. 601, 
interpretabimur : « lugoberga , jugalis seu uxor Er- 
meleui, contendebat Tauriacum villam ab eo sibi 
concessam fuisse ; monastéfii Sancti Dior ysii actores 
denegabant. Sed quidam pontifex , cujus nomen ex 
autographo avulsum,.. . ostendit precariam ab ipsa 
femina de eadem villa factam, qua constare vide- 
batur Erinelenum ei hauc donationem fecisse. Ácto- 
res Sancti Dionysii contra ostendebant venditionem 
et precariam ab codem Ermeleno factam germano 
ipsius Chuglibereto, de omni corpore facultatis su2 , 
el quod duz partes ab eodem Cliuglibercto accepis- 


À in presenti osteudedirunt recensendas, et intendi- 


bant , quod ipsas duas partis de predictas villas Tau- 
ricciaco et .. .. dictas villas adgaecenciasque aearum 
in integrum suo dominio valeret vendecare. Pro- 
pterea nus una cum nostris procerebus constet decre- 
visse, ut ipsas duas partis de pred..., dum et in- 
lusier vir Chadoloaldus, comis polatii nostri. ... 
quod taliter hac causa acia, vel per ordeni inquisita, . 
$e0 defenita fuisse denuscetar, jubemus ut ipsas .... . 
domni Dioninse lactu.... que.... omni tempore 
liabiant evendecatas ; et sit inter ipsis de hac re in 
postinodum subita causacio. 

Teobercetus rog. ... Novembr... . an... . rigui. 
nostri tercio * [in nomine Domini feliciter ]. 


Diploma quo Clotarius villas plures monasterio Sancti 
Dionysii donatas , a Berac..ario episcopo restituen- 
das , causa audita pronuntiat 4 (ann. 658). 


[Chilotarius] rex Francorum, v. inl... Siniscaleis 


sent. » [u gratiam monachorum sententiam tulit Cha- 
doloaldus , comes palatii, quam diplomate suo Clo- 
tarius confirmat. Mabillonii lectionem sequimur. 

e Mense Novembri anni tertii regni Clotarii jam 
currebat annus Chr. 658 , cum Chlodoveus ll, Clo- 
tarii pater, obierit circa initium Septemb. auni 656. 

4 Ediderunt Mabillonius, Ann. tom. Ll, pag. 695 
et 501, ex authentico ; Felibianus, Hist. abb. Saucti 
Dion. prob. pag. 7, ex autographo in cortice ; au- 
ctores Collectionis scriptorum rerum Francicarum , 
tom. IV, pag. 659, ex Mabillonio. Mutilum admo- 
dum instrumentum. Felibianum sequimur ; Mabillo- 
nii varias lectiones inter uucos exhibemus. Null 
note chrouologicz ; sed cum diploma Clotarii, quod 
proxime precedit, et quod soper eodem negotio 
intervenit, datum fuerit anno Clotarii tertio, mense 
Novembri, id est, anno 658 , satis apposite potest 
diploma de quo nunc agiuus 8ub hoc eodem anno 
collocari. Beracharius episcopus, qui ibi memora. 
tur, Ceuomanensis videtur prasul, vulgo Dercarius, 
seu Berarius, qui ab anno 655 Ceuemanenseui re- 
gebat Ecclesiam. 


1319 


FRANC. REG. IV PRIM/E STIRPIS 


1350 


Vuidrachado et Anseberctho referendariis, et Cha- A nem pro Clagilbertho quondam et Ermeleno ads.... 


deoloaldo , comiti palatii nostro, ad universorum 


causas audiendum, vel recto judiclo termenando . 


resederemus, ibique venientes agentis monasthirii 
domni Dioninse , ubi ipse preciosus domnus in cor- 
pore requiiscit, adversus apostolico viro domno Be- 
rachsrio episcopo adserebant, eo quod Ermelenus 
quondam , vel filius suos Goddo in ger... . erachario 
contradicere... debet, qui Beracharius econtra di- 
cebat, eo quod ab ipso Ermeleno in geniture suo 
exinde epistola donationis fuisse conscripta, et ob 
hoc ipsa heredetas ad eodem pervenissit : sed in 
presenti antefati agentis domni Dioninse precepcione 
[ucliti recordationis domni et genituris nostri Clilodo- 
viei, quondam regis protullerunt recensenda, ubi .... 
Ermeleno.... (Mab. .... eceptio) contenibat , ut ubi 
et ubi ille... . Ermelenus in Beroaldo heredebusque 
suis ficerat, invenibautur vacuas et inanis perman- 
sirent, et nullum sortirentur effectum ; sed ubicum- 
que antedictus Ermelenus vel filius suos Goddo 
eorum facultatem d;re aut derelinquere vellibant , 
liberuta ex permisso predicto princepe habirent ar- 
litrium. Sed dummodo inter se fo... .( foret) et de 
h.... iat (desunt apud Mabill.) revocare dominium.... 
parti Beracharius episcopus ex ip:a facultate absque 
repeticionem agentium predicti monasthirii ad suum 
jure revocare deberit : quod et in presenti judicia 
nostra utrasque partis pro caleada (Mab. calcanda ) 
lite, vise fuerunt accepisse. Sed dum in ipsa causa- 
cione intenderent, veniens ex pro....lomo, no- 
mene Madroaldus, presentebus suprascriptis viris.... 
qvod de predict. ... fecere suprascr.... loca Ma- 
dro.ldo viro dedissit. . . . sed in presenti professus est, 
quod ipsas villas per vindicionis titolum, accepta 
sue pecunia distraxerat ; suprascript. agentis sancti 
domni Dioninse in presenti asserebant quod illas 
duas partes de predictis villabus, quod Deracharius 
vindedirat, recipire vellibat. Sed in quantum inlu- 
$ter vir Chadoloaldus, comis pal. nostri nobis.... 
absque resp.... que heredebus vel.... seo agentis 
domni Dioninse habeat, evindicaret in villas, id sunt, 
Simplicciaco , Tauriaco , Stupellas, Flaviniaco, Po- 
ciusciniaco, Vassurecurti , Burgonno , Alintummas, 
Sastivale, Gamibariaco, Bursiaco, Coriaco et Mun- 
ciaco sítas in pagus Cinnomannico, Andicavo, Do- 
donuo (Mab. Rodonico) et Musfa : unde ia causacio- 


* Vulgatum a Mabillonio, de Re dipl. tab. xvim, et 
ag. 978, qui partem ejus Merovingicis litteris zri 
Jjucidi cura: it, tum quidquid ex autographo corticeo 
semilacero elicere potuit, vulgaribus litteris edidit. 
Recusum a Felibiano, in lli-toria abbatize Saneti 
Dionysii, prob. pag. 6; et iu Collectione scriptorum 
rerum Francicarum, t. 1V, pag. 658. Primum qui- 
dem Mabillonius illud Ch!odoveo II tribuendum con- 
jecerat; postea, de Re dipl. suppl. pag. 21, Clota- 
rio lll restituenduin censuit, cum fuerit confectum 
post uiortein Erchinoaldi , majoris domus, qui Chlo- 
doveo supervixit. Ergo male Felibianus lioc iustru- 
mentum collocat sub anuo. 655, Chlodoveus enim 
obiit auno 656 ; Erchinoaldus vero, juxta Fredegarii 
continuatorem , cap. 92 et Gest, Franc. cap. 95, iioc 
eodem auno vita cessit : juxta Cliron. Moissiac, t, 1l ; 


prescrip. villas Simpliceiaco, Tauriace, Stupellas, 
Flaviuiaeo, Pociusciniaco, Vassurecurti, Burgonno, 
Alintummas, Sastivale, Cambariaco, Bursiaco, Co- 
riaco et Munsiaco, quem per nostro... . quod in 
ipsas villas Beracharius habire poterit , inspecta sua 
episto.a liujus mereti parlibus sancti domni Divninse 
vel....[lacire et.... dictum... . domnus Bera- 
charius. ( llic aliquot puncta apud Mab. ) [las duas 
partis... . partibus monasthirii placuit restaurare 
semileter antefa . . .. et expopondedit ut omni tem- 
pore, se alequa calumnia aut repelicionem quis- 
lib. ... Madro. 
Ii. 
Diploma [Clotarii 111] quo lis in palatio dirimitur de 


B quadam villa Erchinoaldo majori -domus collata, 


quam filius ejus Leudesius possederat, inter eccle- 

siam Rothomagensem et. monasterium. Sancti Dio- 

nysii * (ann. 659). 

[Clotbarius, rex Francorum, vir inluster. Cum 
nos]..... Vwuarattone, Daseno, gravionibus, item 
Amalberto, Madelando, seniscalcis, et Vuaningo, co- 
mite palatii, resederemus, ibique in przsentia.... 
latione actores sancti Aecclesie ^ Rotoniinse adver 
$us V.... ad sancta Aecclisia Rotominse.... per eo- 
ruwn epistolas delegaverant post.... tenerent inlebete 
qui.... ab,... vel actores antedicti.... dicebant red- 
debere. Sed inquirentes eorum instrumenta, invene- 
runt quod illa porcio, hoc est de ipsa villa quod 
3.... erat lioc Erclienoaldo quondam majorem-domus 


C contulerat : et ipse Leudesius ligetemo ordene illa 


medietate... liabe.... ad.... ordene pri.... inter se, 
Sicut decet sacerdotes, cum caretate inracioncs ad 
basileca inter»se zqualiter devidere deberint. Quod 
et in presenti taliter noscitur convenisse.... ut... 
omni imnereto vel adjecentias suas, una cum terris, 
domibus, aedificies, m.... pascuis vel.... ad baselica 
doruni Dionynse absque repeticione.... Audoino epi- 
&Copo, vol successores suos Ecclesie Rotominse 
cu.... nomenanle.... viS.... ipsa.... loca medietais 
valeant possedere.... unde.... Dei. 


IV. 


Diploma quo Clotarius villam Corbeiam et alias con- 
fert monasterio Sanctorum Petri et Pauli, in loco 
qui dicitur Corbeia , super fluvium ui vocatur 
Somma * (ann. 659). 


Chlotbarius, rex Francorum, vir ipluster. Ad mer- 


Coll. hist. Franc. pag. 652, auno 658; juxta Coin- 
tium, Annal. t. lll, pag. 478, anno 659; unde nos 
liunc annum huic diplomati prafigimus, quod cou- 
cordat cum temporibus Warathonis et. Waningi , qui 
ibi memorantur. Germunius, de vet. Dipl. reg. 
Franc. t. ll, pag. 215 et sed Waningum vult palaui 
comitem non exstitisse ; sed id nou saiis firmis ratio 
nibus evincit, Argumentum auiem instcumenti in li- 
tulo huic przefixo declaramus, quantum ex valde imu- 
tilo exemplo erui potest. 

b [tothomagensis Ecclesia est quz& hic. Rotontinsis 
appellatur. Sic Kotomo pro  hotomago legitur in lli 
storia tegori Turonensis epitomala, Coil. hist. Fr. 
t. I1, p. 407. 

c Exstat in Conciliis ant. Gallie Sirmondi, t. 1, 
pag. 900; et iu Conciliorum col'ecüonibus Labbei , 


1251 


DIPLOMATA. — CLOTARII Ili ECCLES. PR/ECEPT. ' 


1282 


cedem nostram in Dei nomine credimus pertinere, A ullas redbibitiones in villis superius nominatis, quid 


quicquid pro animae sa'ute locis sanctorum conferi- 
mus, ut ibidem perenniter proficiat, et gloriam, Deo 
auxiliante, babere mereamur. lgitur dum nos et 
przcelsa genetrix nostra, domna Baldechildis regina, 
monasterium in honore sanctorum Petri et lauli, 
apostolorum, et sancti Stepliani, proto-martyris, su- 
per fluvium Somna, in loco qui dicitur Corbei:, 
quem Guntilandus quondam possederat , et ad fiscum 
nostrum pervenerat, ubi praest venerabilis vir Theo- 
defridus abba, pro zterni numinis intuiti aedificari 
precepimus, ut monachi sub sancta regula ibidem 
debeant conversari. Cognoscat strenuitas vestra quod 
nos ipsam villam Corbeiam ad ipsum monasteriuin, 
€um adjacentiis suis in integrum , seu et alias villas 


quid tempore przsenti videtur possidere, aut adhuc, 
ut diximus, a nobis vel a succedentibus regibus, vel 
8 Dcum timentibus liominibus inibi additum vel de- 
legatum fuerit, ipsa judiciaria potestas non praesu- 
mat ingredi, sed pars ipsius monasterii vel omnis 
congregatio ibidem consistens , absque introitu judi- 
cum, ut diximus, sub integra immunitate possidero 
valeat vel dominari. Et ut hec preceptio nostra pe- 
renni tempore firmiorem obtineat vigorem, nos et 
przcelsa genetrix nostra Baldechildis regina, signa- 
culis manus nostre subter decrevimus affirmare. 


V. 


Diploma quo Clotarius immunitatem ab omni teloneo 
concedit monasterio Corbeiensi * (ann. 660). 


nuncupantes Folieto, Gentilla, Cipiliaco, Fortilca- B  Chlotharius, rex Franeorum, vir inluster, omnibus 


Villa, vel reliquas adjacentias earum ad ititegrum, 
Alb: niaco cum adjacentiis vel appendituiis suis, quan- 
tum ibidem fiscus noster tenuit, ad integrum in pago 
Ambianense, seu et Monciaco, Walliaco, Bellirino, 
cum aJjacen'iis earum in pago Atravatense : immo- 
que et villam quz vocatur Tewplum Martis, sitain in 
pago Ambianense, ad integrum, cum pagena de silva 
de foreste nostra Windegonia, hoc est, per loca de- 
nominata, a fine Cartainse usque in dominico lacco, 
per Siccasi derude, per cervorum Marcasio, per Ba- 
gusta, per via publica, nsque Fraudehario exsarto. 
Similiter et portionem in loco qui vocatur Taceaco, 
quem Frodinus de Ursino dato pretio comparavit, et 
ad fiscum nostrum ipse Frodinus in compensationem 
pro alia re dedit, in ipso pago Ambianense, a die 
preseuti, sub integra immunitate, absque introitu 
judicum, visi fuimus concessisse. Proinde per hanc 
praceptionem specialius decernimus esse mansurum 
ut, lam ipsum locum Corbeiam quam el suprascri- 
plas villas, una cum terris, domibus, mancipiis, 
sedificiis, vineis, silvis, pratis, pascuis, farinariis, et 
cunctis appenditiis, vel quod ibidem videtur adspi- 
cere, pars ipsius monaslerii vel omnis congregatio 
de ipso monasterio valeat possidere vel doininari. 
Et nullus quilibet de judicibus, nec ad ipsum mo- 
nasterium , net ad homines suos, nec in curtes suas, 
quicquid a die przssenti ibidem contulimus, et quod 
3 nobis vel à succedentibus domnis regibus, vel a 
Deum timentibus bominibus inibi fuerit collatum, 
nec ad causas audiendum, nec freda exigendum, nec 
mansiones faciendum, nec paratas requirendum, nec 


t. Vl, col. 525, Harduini , t. IT, col. 1009, etc.; in 
Annalibus Cointii, t. IIl, pag. 418; in Nova Gallia 
Christiana, t. X, inst. pag. 281; inter Opera diplo- 
matica Mirzi, t. 1, pag. 638; et in Colleciione scri- 
ptorum rerum Francicaruin, t. IV, pag. 642. Meino- 
ria est conditi monasterii de quo agitur, per Bathil- 
dem seu Baldechildem reginam, in Vita ejus ab 
anonymo scripta vir sSzculo, inter Acta sanclorum 
ordinis sancii Benedicti a Mabillonio vulgata, sec. 1, 
t. Hl, pag. 747. Desunt in diplomate note chronolo- 
gice. Mabillonius illud circa annum 659 collocan- 
duin censet, cui assentimur, Cum enim ibi monaste- 
rium a Baldechilde conditum appelletur nominibus 
SS. Peuri et Pauli, et tunc primur ei concessa fuerit 


C 


ageutibus tam przseutibus quam futuris. Cognoscat 
magnitudo seu industria vestra, pro mercedis vestrae 
augmento et divino intuitu, tale nos actoribus seu 
discursoribus monasterii virorum Corbeia , quod 
domna et genetrix nostra Baldechnildis regina suo 
opere construxit, prestitisse beneficium, ut quo- 
tienscumque monachi , missi, vel discussores ipsius 
monasterii, partibus provincia, vel per reliqua loca, 
ad cappas comparandas aut reliquas opportunitates 
ipsius monasterii exercendum , seu cellarium fuerint 
egressi mercandum in quibuslibet locia vel territoriis 
seu partibus, ubicumque teloneum , pontaticum , ro- 
taticum , ceterasque redhibitiones fiscus noster a 
discursoribus, seu iter agentibus exigere consuevit, 
habeant hoc monachi in jam dicto monasterio Cor- 
beia consistentes, tam praseptes quam in futurum 
inibi advenientes, in ommibus indultum simulque 
concessum, Ea scilicet ratione ut neque nos, neque 
juniores, aut successores nostri, ullo unquam tem- 
pore, de eo quod superius continetur, a monachis 
aut inissis vel discursoribus ipsius monasterii exigere 
nec requirere, ullis locis ullisque ordinibus iníra 
terminos regni nostri prasumatis. Sed ut super ha- 
betur insertum , habeant ipsum beneficium jam dicti 
monachi sancte congregationis Corbeia monaster.o 
el actores eorum , ex nostre largitatis munpificent.a 
concessum simulque indultum, quo potius delectet 
ipsam sanctam congregationem ex ipso beneflcio pro 


D stabilitate regni nostri Domini misericordiam exo- 


rare. Et ut hxc preceptio firmior habeatur et per 
tempora conservelur, nos et precelsa genetrix no- 


"Corbeia villa, videtur hoc diploma datum fuisse ante 
allerum, quod idem rex emisit anno v regni sui, 
uodque proxime sequitur, in quo lioc monasterium 
orbeixz nomine jam designatur. lllud autem alterum 
instrumentum datum fuit, ut videre est col. 1234, 
anno v regni Clotarii, die xxi Decembris, id eàt, 
nondum expleto anno Christi 660. 

a Exstat in ConciliisGalliz Sirmondi, t. Il, pag. 501; 
in Collectione conciliorum a Labbeo, t. Vl, col. 526, 
Harduino, t. lll, col. 1010, etc., et in Collectione 
scriptorum reruin Francicarum, t. IV, pag. 045. An- 
nus quintus regni Clotarii lll, à morte Clodovei 1l 
repetitus, exordium suinpsit mense Soptembri, anno 
Christi 660. 


12835 


FRANC. REG. IV PRIMAZE STIRPIS 


1284 


sira domna Baldechildis, regina maxima, nostris A Signum prsecelg:e  Baldeehildis regins. Deta sub 


signaculis subter eam deceruimus adlirmare. Vidre- 
hadus jussus. Signum gloriosi domni Chlotarii regis. 


die * xxiu mensis Decembris, anno v requi nostri, 
Sürpiniaco. In Dei nomine feliciter. 


* [n Collect. concil. Labb. et Hard. legitur dies xii pro die xxii , quod forte typographorum oseitaptia 


tribuegdum est. 








AD DIPLOMATA CHILDERICI II PROLEGOMENA. 


Decem edimus diplomata sub Childerici Il nomine, 
sincera quidem septem, sed supposititia tria. De 
sinceris priinum agendum est. 

$ I. — Diplomata sincera. 

4. Diploma * n. l, quo Childericus Il] et Cbi- 
nechildis regina Amando episcopo villam Barisiacum 
in Lauduneunsi pago sitam concedunt, szpius editum 
recudünus ex apographo quod domnus Quinsert, inter 
alia plura, ex chartulario Sancti Amandi deprompsit, 
.St iu chartophylacium nostrum invexit. Mirzus, 

pera dipl. t. l, pag. 125, et alii. editi in notis citati 
reginam appellant Blidechildem, qua regina quidem, 
et uxor Childerici fuit, sed quam Childericus adhuc 
puer, anno 2 regni sui, quo datum diploma dicitur, 
i1 uxorem nondum duxerat. Genuinum hujus regine 
nomen docet chartularium, Hiuechildis, seu asperio- 
ri sono, ut olim efferebatur, Chilnechildis, quse 
scilicet relicta fuit Sigeberti 1l. Eo defuncto, ia Au- 
strasia tutelam gessit Childerici regis, genHi a viri sui 
Sigeberti fratre. 

2. Childericus !I dona monasterio Senonensi, in 
Vosago, coutulit diplomate n. Il, ex archivo Seuonensi 
a Mabillonio deproimpto, Annal. t. !, pag 692. Desunt 
note cbrenologice; aunum praelximus 661, juxta 
receptam crilicuruin opinionem. Sic autein ii septen- 
tian suam tuentur : Ab Ottone. rege anno. 949 con- 


- firinatum fuit instrumentum, ut videre est in Coll. C 


script. rer. Frauc. t. Ili, pag. 581, quod dicitur einissum 
ab anjiquo Hildrico rege. Inde autem arguunt Childe- 
ricum hunc fuisse hujus nominis secundum, quem 
antiquum vocant, ad discrimen cum Childerico ter- 
Lio, regum Meroviugicorum ultimo. Fatendum tamen 
id nou bene cengruere cum chronico Senoneusi (Spi- 
cil. Dacher. t. 11Í, pag. 215) quod conditum Seno- 
neuse monasterium testatur. anno Christi 720. 'l'uuc 
autem, non Childerico ll, sed Chilperico filio ejus, 
tribuendum foret diploma de quo agimus. Facilis de 
Chilperico in. Childericum lapsus , uec raro gravius 
erraveruut amanueuses. 

5. Progemium breve diplomatis Childerici II, n. Ill, 
a pluribus editum, ex ciironico Monasteriensi Saucti 
Gregorii deprouptum est, exarato anno Cliristi 1194, 
a Martenio primum vulgato, nuper 3b abbate Graudi- 
dier, in Hist. eccl. Strazburg. , t. ], pag. 19, accu- 
ratius recuso, Ex chronico diseimus collata fuisse 


hoc diplomate dona, a Childerico rege, ioDasterio ]) 


Saneti Gregorii in Alsatia. Id quidem ex ipso frag- 
mento erui aequit; sed noinen. Enmbhildis regius, 
4juod ibi legitur, a Childerico ILemissum instrumen- 
4um docet ; hoc enim nomine aguoscere est reginam 


dlinechildein , &éu Chinechildem, qui tutelam Chil« 


gerici l1 gerebat, ut supra, num. 3, diximus. Ex cliro- 
Óico eodem, annus emissi diplomatis arguitur 661, 
Aut circiter; ergo Cointius, Annal. t. Ill, pag. 596, 
infeliciter arbitratur conditum Sancti Gregori mo- 
4asterium circa annum 64/7. Periit autoyrapbum, 
4uod suo tempore salvum exstitisse ait chronogra- 
qbus, apud Marten. Thes. auecd.. t. ill, col. 1455. 
Noiaudum pracipue ibi ttotharium dici Strasburgen- 
sem episcopum. Prima enim est hac Argentinensis 
Ecclesiae appellatio sub nomine Strasburgi ^; de loc 
videsis Hist. Eccl. Strasburg. t. !, pag. 2. 


* [n nostra recensione. Edit. 
b Vide tamen Gregorium Turonensem, I. ix, c. 26. 


4. Aliud exstat, n. X, omnino sanum ejusdem Chil. 
derici diploma, quo eidem monasterio conceduntur 
homines duarum villarum in Alsatía. Jam pluries 
editum, sed corrupte, recudit ex autographo Sehey- 
flinus, Alsat. diplom. t. I, pag. 4, et :eri incidendum 
curavit : Instrumentum, quo antiquius nellwm Alsatis 


B possidet, eodem Schoepílino teste. Monasterii bujus 


prunarium nomen (uit monasteriolum Confluentis , ut 
lioc testatur instrumentum; et sic dictum , quod con- 
ditum fuit ad confluxum duorum rivulorum, ut docet 
Mabillonius, Annal. t. |, psg. 457. Quod autem sas- 
cto Gregorio dicatum fuit, Sancti Gregorii in Valle 
nomen sumpsit, vernacule Munster en Gregoriental. 


à. Duo habemus Childeriei I[ diploniata, pro mo- 
nasteriis Stabulensi et. Malinundariensi. Prius, n. V, 
a Martenio, ampliss. Collect. t. I1, col. 9, ex chartula- 
rio Stabulensi deprotiptum fuit. lbi Cbildericus H 
Germiniacum his monasteriis a Sigeberto rege coa- 
cessum asserit, Expungenda insolita nota chronolo- 
gica anno Incarnationis 6&0 , ad calcem a neotericis 
addita, infelici coimmputatione; neque enim, nisi pos 
vigiut abhinc anuos Clildericus l4. regnum 2uspica- 
tus est. Circa annum 664 datum fuisse conjicimus 
instrumentum, quod ibi Remaclus solo abbatis nomine 
appellatur, qui anuo 662 episcopales infulas depo- 
suerat, ut dicit Mabill. Aunal. t. 1, pag. 457. Fatemur 
:3inen Onmissam videri posse voeeu! episcopus. Sic 
enim legitur: Pater noster Hemaclus et abba. Scriben- 
duin forte fuit. episcopus et. abba, ut vulgo in aliis 
instrumentis vocatur leuaclus; et hauc lectionem 
tuetur vocula et, quxe hic otiosa manet, et praetermis- 
sam episcopi vocem ijndigitat. 

6. Alterum Childerici I[ diploma, n. VII, ab eo- 
dem Martenio, amplise. Collect. t. Il, pag. 10, ex 
cbartulario Stabulensi vulgatum, et sz;pius recusum, 
confirmat monasteriis Stabulensi eti Malmundarieni 
silvam quam eis Sigebertus ll coucesserat *, ad wedie- 
tatem tamen reducta donatione. Hujus confirmato 
data est sub nominibus Childerici sunul et reyina- 
rum, Emnechildis, Sigeberti relicte, ac  Blichildis, 
uxoris Childerici ; hxc ei nuperrime nupserat; emis- 
sum enim fuit instrumentum octavo regni regis anno, 
id est anno Christi 667, quo vix quartum decimum 
annum expleverat Childericus. Hinc patet emacium, 
qui tunc dicitur Stabulensis et Malmundarieusis ab- 
bas, vitam produxisse pluribus annis post aanun 
664, sub quo ipsius obitum ex conjectura collocat 
Mabillonius, Acta SS. Beued. t. ll, pag. 475, not. 

T. Diploma n. IX, quo Childericus 1l. immauuitla- 
tem amplissimam couced:t Derveusi monasterio, aue 
Christi 075 ascripsimua : dauunn enim dicitur anne 
regni i1, quod de regno in Burgundia accipienduia 
est, siquidem iu Burgundia situm est monasteriuu 
Dervense ; reguum autem Burgundie adeptus esl 
Childericus post mortem Clotarii Itl, qui obiit. anno 
6;0. Erutum fuit insirumentum ex chartario Der- 
vensi, e. ad fideim Camusati a. nobis recusum csl; 
sed posunodum, inspecto ipso chaytulario, eidiligea- 
ter cum | editis collato, paucas quideu, nec maa 
momenti, lectionum disurcpantias deprebeudinus 
quas inter uuces ascripsiuius. 


* Diploma Sigeberti vide supra, col. 521. 


1985 


$ Il. — Diplomata spuria. 

Tria sub nomine Chiderici |l] edita diplomata 

manifest falaitatis indicia exhibent. 
4. Primum horum, n. IV, .!flugitur ad Amandum 
uletn et. abbatem. lloc diplomate Childericus 
ntuacensi mouasterio dona confert, et con(irimat 
privilegium a Gregorio papa eidem monasterio con- 
cessum, quod ad se rex a Gregorio directum ait. ld 
vero fal-um prodit; ncc ullus papa nomine Gregorius 
exstitit regnaute Childerico ll.Deinde, datum dicitur 
diploma Parisiis, anno v (regni) Childerici, id est, 
anno Christi 661; hoc autem anno, Parisiorum civi- 
tas in Childerici ditionem nondum cesserat. Deni- 
ue, privilegium emissum a rege dicitur, concedente 
heodorico fratre ejus, quasi tunc regnaret. Theodo. 
ricus, qui nonnisi post annos plures rex renuntiatus esi, 
Bulla Gregorii, quam Childericus conürina:, ipsa sup- 
posititia est. Amandus presul et abbas, conditor Nan- 
tuacensis monasterii appellatur; is est Trajectensis epi- 
$COpUS, qui inter sanctos fuit relatus, et quem ibi se- 
pultum pro eonditore venerantur Nantuacenses. Sed 
vetus fabella est potíus quam traditio, ut Mabillonii, 
Annal. t. l, pag. 575, verbis utamur, quaia. tamen 
antiquis loci monumentis et martyrologiis consigpa- 
tam, cum nova Gall. Christ. t. IV, col. 915, fa- 
temur. Cointius, Annal. t. lil, pag. 791, et Mabillo- 
nius, Annal, t.l, pag. 461, volupt(íalsarium confudis- 


DIPLOMATA. — CHILDERICI I1 ECCLES. PIUECEPT. 


A $e Einonense monassteriam in diceesi Tormacensi, 


aU Elnone Belgii fluvio sic dictum, cui Nantiacensi 
monasterio in d.ccesi Lugdunensi, Helnoni monti 
proximo. Sic quoque conjiciunt auctores Novae Galliae 
Christianz, ubi supra. 

$ et 3. Duobus diplomatibus, n. VI et VIII, Childe- 
ricus || ecclesia Ceuomanensi concedit quidquid 
fisco competebat in curte, seu villa Arduno, in pago 
Pictaviensi. Ambo supposititia judicavimus, qua non 
$lia, nisi Aclorum episcoporum Ceunoimanensium, 
auctoritate nituntur, quoruim fides maxime suspecta 
est. Sic autem fa!sum arguimus. Prius diploma 
datum dicitur anno 7 regui Childerici, scilicet hujus 
nominis Ill; nam directum est ad Didouemn Pietavien- 
sent episcopum, qui, regnante Childerico Hl, Ecclesiae 
Pictaviensi prefuit. Porro, falsi indicium est bxc ad 
Pictaviensetn episcopum inscripto. Hoc euim in. 
strumento ecclesi: Cenomanensi rex fiscales reditus 
in Arduni curte concedit; quod ad Cenomanensein 


B quidem episcopum, nulla ratione ad Pictavienseu, 


spectabat. Alterum diploma anno regni 14 signatur, 
eL ibi defunctus dicitur Berarius, Cenomanensis epi- 
scopus, qui non nisi post septimum a morte Childe- 
rici annum obiit. De anno quo Berarius decessit: vi- 
desis institutam a Cointio, in Annal. t. IV, pag. 55 
et sed: , disputationem. Ádde in utroque formulas 
insolitas. 





CHILDERICI II 


FRANCORUM REGIS 


PIUECEPTIONES ECCLESIASTICAE. 


(ANNO 660 ad 673.) 





Diplóma quo Childericus et Chinechildis regina villam 
Barisiacum in pago Laudunenusi concedunt Amando 
episcopo ^ (ann. 621). 

Childerieus, rex Francorum, et Chinechildis re- 
gina, viro illustri Bertuino comiti et Bertelando 
vieario. Merito largitatis nostre munere sublevantur 
qui pro parentibus noswis, vel etiam pro nostre 
adolesceutie etate famulantur. Proinde cognoscat 
magnitudo seu utilitas vestra quia nos, propter no- 
men Domini vel amorem celestem , apostolico patri 
nosiro Amande episcopo, villam nostram , nuncupa- 
tam Barisiacum , sitam in pago Laudunensi, quam 


^ Ediderunt Mirzeus, Opera diplom. t. I, P 125, 
Cointius, Annal. eccl. Franc. t. lll, pag. 512; 
lonius Ann. t. I, pag. 460; Collectores scriptorum 
rerum Gallic. t. IV, pag. 645. Nos recudimus ex apo- 
grapho domni Queinsert, congregationis S. Mauri , 
qui illud deprompsit ex chartulario xim sseculi , in 
archivis S. Amaudi recondito. Editis simillimum 
apographum nisi quod Chineehildem reginam ap. 
pellet quam alii Blidechildem. Corruptum in editis 
nomen monuerant critici. Cointius, ubi supra, pag. 
511, ant Chinechildem, ex chartulario S. Amandi, 
nod noverat, aut llymnechildem, ex appeudice ad 
Vitam sancti Amandi a Chesnio editam , legere ju- 
bet : quod et Mabillonio, ubi sup., placet. Certe hic 
male conveniL nomen Blidechildis, quam Childericus, 
adhuc puer, nondum in uxorem duxerat ; aut nomeu 
Baltildis vel Baldechildis, matris ejusdein Childerici, 


C usque nunc fiscus noster tenuit, promtissima devo- 


tione, cum universis villulis ad se adspicientibus, ct 
cum omni integritate ad se pertinente, concedimus et 
concessam esse volumus. Quapropter auctoritate no- 
stra presenti decernimus ac jubemus, quod in per- 
petuum volumus esse inmapsurum, ut ipsam villam 
memoratam Barisiacum, cum omnibus ad se perti- 
nentibus, tam in terris, domibus, vineis, silvis, pra- 
lis, pascuis el mancipiis ibidem commanentibus , 
sicut fiscus noster ibidem tenuit ac possedit, et ipse 
pontifex domnus Amandus, ad opus monachorum 
suorum, absque ulla contradictiope vel dominio ra- 
tione [Leg. diminoratiene] teneat ac. possideat. Sie 


ut conjiciunt Labbeus, Miscell. t. Il, pag. 451, et 


Mabil- 9 Foppenus, not:e ad Mirzi Opera diplom., ubi supra, 


que cum Clotario !ll reguabat in Neustria, con- 
cesso regno Austrasie Childerico, Clotarii fratri. 
Alterius diplomatis ejusdem Childerici fragmentum, 
infra referendum (N. 1/I) , memorat ÉElmhildem 
reginam , quam nemo non agnoscit eamdem qu:e 
asperiori sono effertur voce flymnechildis aut Chine- 
ehildis, Mabill. Ann. t. l, pag. 456. Ea erat relicta 
Sigiberti, qux», cum filius suus in lliberniam se re- 
cepisset, mansit in Austrasia apud Childericum, et 
tunc. nihil ausa. in. gratiam filii sui profugi , con- 
tenta fuit nepotis sui Childerici tutelam gerere. 
De his fuse Pagius, in Baronium, t. I!l, pag. 57, et 
Collectores scriptorum rerum Francicarum, ubi 
supra. 


1987 


FRANC. REG. IV PRIMA STIRPIS 


1288 


igitur in integrum loc nostre concessionis benefl- A non de canonica institutione convellitur, quidquid 


cium firmum esse volumus, ut jam dictus pontifex , 
de ipsa villa Barisiaco, et de rebus ad eam perti- 
pentibus, habendi, tenendi, freda exigendi, mansiones 
faciendi, dandi, commulandi, vel quidquid elegeriut 
faciendi, liberam ac firmissimam per nostram aucto- 
ritatem habeat potestatem. Insuper omnes succes- 
sores nostros per nomen Domini adjuramus , ut 
nullus eorum ipsam villam, cum omnibus ad se 


perünentibus, domno Patri Amando vel suis mona- 


chis auferre presumat, vel ullam inquietudinem 
faciant. Quod quicumque est iile fecerit , judicium 
portet et sententiam damnationis incurrat, Et ut 
hec auctoritas eirca ipsum pontificem et monachos 
ejus firmior habeatur, et per tempora succedentia 
perpetuo conservetur, el ego, dum propter imbecil- 
lam aetatem minime potui subscribere, manu propria 
subtersignavi, et regina subterscripsit. Signum Chil- 
derici regis. Chinechildis regina subscripsi. Datum 
sub die kalend. Augustas anno i1, regnante domio 
nostro Childerico rege *. 
It. 
Diploma quo Childericus dona confert Senonensi mo- 
nasterio, in Vosago ^ (ann. 6061). 

Childericus, rex Francorum, omnibus viris apo- 
etolicis patribus nostris, nec non inlustribus viris 
comitibus, vel omnibus audientibus et futuris. Oper- 
tet clementiam regalem inter petitiones ceterorum 
precipue sacerdotibus Dei benigne auditum acco- 
modare, quodque pro timore divini nominis postg- 
latur, ponatur ad effectum , ut eo fiat ad mercedem 
quo servis Dei congruit ad quietem. Quod enim ta- 
libus devota mente impenditur, major exinde procul 
dubio merces adquiritur, sicut scriptum est: Dis- 
persit, dedit pauperibus : justitia ejus manet in se- 
culum seculi. * Gundelbertus igitur, episcopus sive 
abba, mo»asterium in honore sancte Mariz et sancti 
Petri sociorumque ejus, in pago Calvomontisi in 
Vos»go, super fluviolum Rabadonem visus est sedi- 
ficasse, ubi plurimam ad presens monachorum 
turbam noscitur adunasse. Hujus itaque viri sancti 
petitione suscepta, ut scilicel clementia nostra quie- 
tem ipsorum servorum Dei przceptione vigoris nostri 
debeat roborare, placuit huic nostre auctoritatis 
decreto plenius inserere, sub quo tranquillitatis or- 
dine, juxta religionis normam, Domino protegente, 
securi valeant in perpeluum residere. Non autem 
super hoc nobis aliquis detrahendum aestimet, quia 


* Austrasie rex datus est Chilpericus anno 660, 
ante sextam diem Septembris, Longueru:eus, Annal. 
Franc. ad calcem, t. IIl, Collect. scriptor. rer. Franc. 
pag. 690; an vero ante initium mensis Augusti in- 
compertum est. Ergo non liquet an prima dies Au- 
gusti, anno 2 regni ejus, anno Chr. 661 aut 662 as- 
signandus sit. 

b Vulgavit Mabillonius, Annal. t. I, pag. 602, ex 
Senoneusi archivo depromptum. ftecuderunt Cal- 
metus, Hiat. Lothar. prob. pag. 258, et Collectores 
scriptorum rerum Francicarum, t. IV, pag. 641. Re- 
novatum fuit ab Ottone III et Henrico im 

€ Gundelbertus , juxta Senonense clironicon , in 


domesticis fidei pro tranquillitatis beneficio concedi- 
tur. Nec causetur quispiam quasi novum nos aliquid 
vel inusitatum stabilisse, eum antiquitus, juxta coa- 
süitutionem pontificum, per regalem sanctionem, 
multorum sanctorum monasteria sub eodem libertatis 
videantur privilegio, quo ei praesens volumus cum 
Dei adjutorio przemunitum consistere. Ideoque pr«.- 
pter nomen Domini et Salvatoris nostri Jesu Christi, 
quicquid ipse domnus Gundelbertus ex permissu 
nostro in Vosago laboravit super fluviotum Rabado- 
nem, et Grandemrivum et Dolonosum, eoncedimus 
ad ipsum monasterium , Senonicum dicium , quod a 
novo zdificavit per fines et marchias, terminos vel 
confinia, id est Pertulumvillare, Almarega, usque in 
summas campanias, et Medium montem, et Petri a 
Fontanam inter duas siratas usque in Bruscam, 
Marcofeldis cum Rotundomonte ; deinde in strata 
Sarmatarum usque in Marisanga, cum Dolosana fon- 
tana, cum Hurino monte, et cum ipsa fontana Iluri- 
nega et Foreste abitatione, usque iu Rabadonem , 
cum Pigero rivulo. Hxc omnia denominata cum ter- 
minis rerum, vel quidquid in Calvomontinsi, Sue- 
tinsi, Salinsi... seu cum omnibus locis videtur idem 
monasterium in prssenti possidere vel poterit ad- 
quirere, secundum hanc nostra delegationis paginam 
liberrima sibi illibataque permaneant. lloc in aug- 
mentum adhibito, ut nullus penitus judicum, prz- 
sumtione $ua vel cujuslibet hominis licentia, prafa- 
tum monasterium absque voluntate ipsorum servorum 
Dei in alterius hominis jus vel dominium audeat ver- 
tere, vel sibimet usurpare: et si hoc fecerit, quod 
primum est, iram Dei incurrat, et regalis offensam 
gratie sustineat. lllud etiam nobis pro integra visum 
est mercede addendum, ut tam illas qux» óx nosua 
largitione, quam eas quz ex adquisitione 8eu dele- 
gatione posterorum ad sspedictum monast-rium 
devoluta fuerint possessiones, nulla unquam judi- 
ciaria potestas, nec praesens, nec succidua, ad causas 
audiendum aut aliquid exigendum prasumat ingredi, 
sed sub immunitatis privilegio, hoc ipsum monaste- 
rium vel congregatio sua s.bimet extra omnes fiscos 
debeant possidere; et quidquid inde fiscus nesiet 
forsitan, aut ex eorum hominibus, aut ex illorum 


D servitoribus, vel in eorum agris maneutibus, vel 


undecunque poterat sperare, aut solebat suscipere, 
ex indulgeritia nostra , penitus ipsi sancto loeo ad 
stipendia Deo ibidem servientium remittimus, et in 


Spicil. Acheriano, t. III, pag. 275, xim ssculo serí- 
ptum , Senonensis episcopus fuit anno Chr. 720, 
quod nec cum regno Childerici H, nec eum catalogo 
episcoporum Senonensium conciliari potest. Mabil- 
lonius, Aun. t. !, pag. 462, conjicit Gundelbertum 
fuisse regionarium episcopum, et conditum ab ipso 
monasterium Senonense arbitratur cirea annum 661. 
Quod autem nomine Childerici hic intelligatur Cbil- 
dericus 11, Clodovei junioris filius, id liquet ex 
renovatione diplomatis ubi Childericus vocatur en- 
Jiquus , ad. discrimem Childerici !ll , Merovingicae 
PPM ut acute notat Mabillenius, ubi supra, 
pag. 949. 


19:9 


DIPLOMATA. — CIIILDERICI Il PRAECEP. ECCLES. 


123J 


Dei nomine concedimus : 'ut tam nobis priesentibus, A viri Rotharij, ^ Strazburgensis episcop., seu omnium 


quam pet tempora succedentibus regibus el princi- 
pibus, ad compendium debeant cuncta proficere, et 
pro zterna salute et felicitate patri: seu regis con- 
: stanti» delectet ipsos monachos immensam Domini 
pietatem interpellare. Quod pteceptum decreti no- 
stri, Christo in omnibus suffragante, ut firmius nunc 
et perenniter conservetür, conscriptione manus no- 
strzxe infra studuimus roborare, et de anulo nostro 
jussimus sigillari. 
IN. 
Diploma Childerici pro monasterio Sancti. Gregorii in 
Alsatia * (ann. 661). 
Hiüdericus, rex Francorum, Bonifacio duci. Nos 
admoniti amore spiritali et divina virtute et regni 


Francorum prudentium palatium nostrum inlabitan- 
tium, et ut culmen regiminis nostri floreat, et in pro - 
speris maneat, cognoscat magnitudo vestra quia nos, 
pro mercedis superne augmento, aliquid de rebu: 
fisci nostri sanctis condonare debemus. Cetera de- 
sunt. 
IV. 
Diploma quo Childericus Nantuacensi monasterio dona 
; confert c (ann. 661). 

Rex Childericus, filius bonz recordationis Clodo- 
vei, Amando przsuli atque abbati. Gaudeo, frater 
charissime , sanctitatem tuam , opinionemque tud 
religiose vit:e toto orbe dilatari ; supra namque cuui 
ad civitatem Parisius devenissemus, perlata ad nos . 


clemencia, quod sine dubio per hoc augmentari con- D a scripta beati Gregorii papze, in quibus ccenobium a 


fidimus, per consilium Emhilde regine, seu apostolic 


' ^ Fragmentum hoc exstat apud Mabillonium, Anti. 
t. T, pag. 457; Marten. Thes. anecd. t. Ill, col. 4435 ; 
Schaepflinum, Alsat. illustr. 1. 1, pag. 5, instr, 4; 
Lunigium, Contin. spicil. eccl. t. V, pag. 1079 ; Col- 
lectores scriptorum rerum Fraucicarum , tom, IV, 
pag. 641 : ac demum D.. Grandidier, Hist. eccl. Ar- 
ent, t. IJ, prob. pag. 19, ex chronico membranaceo 
Uregorianz abbatis , sub fiuem xu saeculi scripto , 
cujus lectionem sequimur. Originale non etrstat in 
hujus abbatiz »rchivis; sed illud viderat monachus 
Gregorianus qui Chronicon conscripsit. Hoc Chroni- 
con partim a Martenio editum, integrum et accura- 
tius vulgavit domnus Grandidier. Hxc autem ibi 
leguntur ad annum 661, ibid. pag. 24, et apud Mar- 
tenium ubi süprs. « Circa dominies Incaruationis 
660 annum..... sub Hilderico (ilio Clodovei..... ince- 
ptus hic locus a monachis inhabitari , sicut. ejusdem 
Fegis scripta testantur, qux: agnd nos hactenus in- 
wjolota conservaniur, qua et bic intermiscere ad 
comprobandain volentibus scire veritatem videbatur 
utile. » Tum sequitur fragmentum quod exhibemus, 
et subjicitur locus vacuus czteria exscribendis desti- 
natus. Hinc sub anno 661 hoc diploma collocamus , 
. quod Cointius, Ann. t. Ill, pag. 596, ad annum 667, 
Mabillonius ad annuin GU referendum conjecerant. 
Rotbarius, Strasburgensis episcopus , his temporibus 
exstitit, teste Nova Gallia Christiaua, t. V, col. 780. 
a tm Alsatia dux, jam e vivis excesserat anno 


b Primam hic apud antiquos mentionem urbis Ar- 
 gentinensis, sub nomine Strasburgi , notat domnus 
Grandidier, jam scpe laudatus, ubi supra, 


psg. 2 

« Vulgavit Guicheno, llist. Sebus. part. iv, pag. 
215, ex archivo Nautuaeensi depromptum. lloc Coiu- 
tius Anual. tom. Ill, pag. 795, et Mabillonius, Annal; 
vom. I, pag. $79 et 461, amaudaverunt inter instru- 
menta putidze falsitatis. In eo locus et annus regni 
minime concordant, Datum dicitur anno 5 regui 
Childerici, qui computari debet ab adepto regno 
Austrusig; nam ab adepto regno Neustri?, post 
Cblotárii mortem, annos quinque non regnavit Chil- 


dericus. Ergo annus regui ejus quintus erat annus. 


Christi 664. Dicitur autein diploma datum f'arisius , 
que civitas nondum hoc anno in ditionem Chil- 
derici cesserat, in quam non nisi mortuo Chlotario 
trausiit. 

4 De qua agitur Lic epistola pro supposititia lia- 
betur ab omnibus , nec inter Gregorii Magni papse 
epistolas reperitur. llanc tamen, ut connexionen 
«quamdam habentem cuin. diplomate Childerici , ex 
Brequigny Collectionie deprouptamu, bic exhibendam 
seusimus ; 


PaArhoL. LAXXVII. 


te constructum Nantuacense miri(ülce exornat, suis- 


t Praceptio Gregorii papa ad Childericum 11, Franco- 
rum regem, directa, qua immunitates cencedit Nan- 
(uacensi monasterio (ann. 664). 


t Gregorius, servus servorum Dei, Childerico, Fran- 
corum regi. Quoniam innumerabilibus mundus pto- 
cellis quatitur, adeo ut penitus nos qui regimen 
&nimarum suscepimus, et qui ad portum :eternm 
tranqolllitatis alios deducere debuimus, potius majus 
discrimen patimur; sed qnid nobis agendum cousi- 
derandum"ve est, uisi diviua ínisericordia implorauda : 
infolix quippe animus oceupationis pulsatus vulnere, 
magnis maris fluctibus percutitur, atque immanissi- 
mis procellis tempestatis iliiditur ; enmque naviga- 
mus longius, nec portum quietis przvalemus videre, 
hac idcirco dixerim, quia nos a vobis longe sepositi. 
ita undique percutimur, undique amaritudinibus rec- 
plemur, atque innumerabile genus hominum , quo 
in nostra terra, prae muliitudige nimia, quasi spica- 
FUn) more, segeles surrexerunt, sauctissimas aras 
depopulautes, eversa castra, crémat:ze ecclesiz , de- 
structa monasteria virorum ac feminarum, desolata 
pradia, atque omui cultore desiitu'a, in solitudine 
vacua térra, in ea nullus possessor inhabitat, occu- 
paverunt bestie loca qua: prius magna hominum 
inultitudo tenebat; in hac enim terra in qua nos 
vivimus finem suum muudus non invenit, sed osten- 
dit : quid autem in aliis mundi pariibus agatur igno- 
ro. Solumnido a beato Amando nostro coepiscopo 
d.dicimus, in omnibus rebus spiritalibus houestis- 
simo vestro regimine regnum vestrum, pra ceteris , 
pace et tranquillitate, Christo tribueute, pollere ; 
retulit quoque vestra. munificentia sibi olim conces - 
sum coenobium in finibus Francorum positum , quoil 
Helnone sive Nantuacuin. nuncupatur, uunc a vobis 


D afflueniüssime de vestris redditibus et praediis et (iscix 


Ad fratrum victualia dolatum atque locupleiatuin, de 
quo vobis gratiarum dona cum bcaedictione misi- 
mus. Ipsum nauimue preíatum caeuobium diit re- 
sponsis ecclesiss deserviret, et ob hoc ad venerabi- 
lei pradecessorem nostrum, illuc cuim regrederer, 
poscentes metworato patre Amando atque abbato 
Laterceuio, cum multis religiosissimis viris sanetitara 
praeditis, basilicam ipsius loci , in bonorem Petri et 
Pauli omniumque apostolorum honori(ice consecravi, 
ipsique loco tale privilegium concessi, ut nullus prin - 
ceps nec episcopus, neque uila judiciaria potestas ibi - 
dem pr:eticere audeat abbatem , nisi quem concors 
congregatio pari consilio et voluntate secundu« 
Deum elegerit, sicut. Benedictus pater praecopit ; 
postquam electus fuerit ab illis prius sedis Roman. 
munus accipiat, ipsiusque beuedietioue fuugatur, tiisi 
assensu ejus concedatur alicui licentia ; sed. nequa 
ipsi archiepiscopo Lugdunens:, neque vlli episcopo 


h1 


1294 


FRANC. REG. 1V PRIMAE STIRPIS. 


422532 


que praeconiis exaltat, quod ideo tu: sanctitati mit- A auxiliante , provenire credimus, si justa decreta 


tere curavimus, ut pro magno munere ibi a te con- 
serveiur , ipse quoque supradictus papa omnino petiit, 
ut ea qux ipse authorisavit, nos more regio laudare- 
 wwus atque confirmaremus , quod fecimus annulo 
nostro subtersignantes, et in omni mostro regno, 
comitibus sive judicibus at(ue omnibus regiam rem 
admiunistrantibus litteras nostras direximus, ut nullus 
huie pradicto nostro coenobio ullo modo audeat in- 
- ferre calumniam ; nam indecens est et non zquum, 
ut tam religiosum locum , benedictione apostolica 
dedicatum scilicet , et meritis suis przcelsum, colla 
subdere , et non solum subdi atque obsequi , quin 
etiam sua largiri. Damus vobis itaque, przter illa 
municipia quze dudum concessimus , alia quoque ad 


domni Sigiberti regis, dive memorias , patrui nostri, 
confirmare et roborare deliberamus. Nam venerabilis 
pater noster b Remaclus et abba clemeniis regni 
nostri suggessit, eo quod memoratus domnus Sige- 
bertus rex villam , Germiniacum nomine, in pago 
Remensi sitam, ad monasteria Stabulaus et Malmun- 
darium, quz ipse princeps et rex suo opere cos- 
siruxit, cum quibusdam aliis dominicationis sum 
rebus contradidit, cum omnibus suis appenditis, in 
qua sunt molendini duo sub uno tecto , cum aria su- 
per fluvium Suppia, vinea in Detereo cum vineatore; 
el quod hax:c omnia possidenda ad integrum ad ipsa 
monasteria, quz sunt in honore patroni nostri Petri 
simul et Pauli, apostolorum, Johannis Baptistze ei S. 


nostram sedem regiam pertünentia , videlicet mon- B Martini, vel ceterorum sauctorum qui ibidem vene- 


tem quem vocant sancti Vincentii, cum rebus indo- 
minicatis in episcopatu Cabilonensi cousistentibus , 
cum vineis, pratis, campis, svlvis, pascuis, nemori- 
bus, aquis aquarumve deductibus. Concedimus etiam, 
Jn episcopstu Matiscensi, ecclesiam Sancti Remigii et 
ecclesiam Sancti Pontii, cum omnibus appenditiis 
eorum ; in episcopatu etiam Lugdunensi, ecclesiam 
quz dicitnr ad Sanctas, et omuem terram sicut vallis 
Mergo consistit, .et sicut aqua qu:e dicitur a Selgo, 
cum villulis in eadem valle manentibus, et mancipiis 
eerum. [lc etiam addo ; villam qua dicitur Dala- 
$0n0, cum erclesia et omuibus appenditiis suis, quxe 
eita esl juxta Sangonam flumen. Omnia przuominata 


tibi et fratribus: in dicto ecnobio commorantibus , .. 
tam praesentibus quam futuris , per nostri privilegii ^ 


&rmitatem tribuunus, quatenus pro salute nostra vel 
regni nostri prosperitate incessanter Dei omnipoten- 
tis clementiam exoretis. Hoc autem donum frater 
meus Theodericus , ob amorem.tui , laudavit atque 
concessit. Áctum est hoc donum sive privilegium in 
civitate Parisius, anno quinto Childerici regis. 


V. 


Diploma quo Childericus Germiniacum a Sigeberto 
rege monasteriis Stabu'ensi et Malmundariensi cou- 
cessum asserit * (ann. 664). 


[n Dei nomine, llildricus, rex Francorum , vir in- 
luster. Illud nobis ad stabilitatem regni nostri, Deo 


committimus. illi ecclesie vim excommunuicationis 
iuferre ullo modo, nisi apostolica deliberatione. Sed 
et 8i quis fldelium Romam ire disponens , sumptus- 
que ei defueriut, ipsum memoratum loeum adeat , et 
ibidem hs posse eleemosynam fratribus impendat , 
eadem forma benedictionem apostolicam sine dub'o 
mibi percepturus, sicuti si limina apostolorum pere 
venisset, Statuimus de ezxtero, ut nullo modo quis 
liunc loeum violare audeat, nec vim inferre ; quod si 
quis temerario ausu infíregerit, anathematis ultione 
damnelur, ita ut deinceps inviolata illibataque ha:c 
nosira praceptio sive interdictio conservetar. » 

* Ex chartulario Stabulensi et ms. Malmundariensi 
depromptum, a Martenio vulgatam est in Collectione 
monumentorum veterum amplissima , t. 1I, cor. 9, 
et inde a Collectoribus scriptorum rerum Franeieca- 
rum, t. V, pag. 650, denuo editam. Videtur hoc di^ 


ploma male concordare cum charta Grimoaldi, quam 


supra exlibuimus ( Col. 525) : Germiniacam enim, 


rantur, per suam regiam praceptionem illi conees- 
sit. Unde et ipsam regiam przceptionem nobis pro- 
ferens relegendam, eam nostra regali auctoritate 
confirmari petiit. Cujus petitionem, sicut. unicuique 
justa petenti secundum regiam wajestatem decer- 
nentes implere, effectum voluntatis ejus nos in omni- 
bus cognoscite co»firmasse; prxcipientes et stabi- 
lientes ut, sicut per inspectam jamdicti principis 
prrceptionem, ipsa. villa superius nominata , cum 
integritate et soliditate su3, cum termiuis ab ea per- 
tineniibus, vel ipsa farinaria, seu vinea cum vinea- 
tore, ad ipsa denominata loea Sanctorum, ipso 
jamdicto patri venerabiii visus fuit idem princeps et 
rex concessisse quxque omnia usjue in praesens 
monachi ipsorum lgcorum ad victualia sua videntur 
possidere, ita deiuceps per hanc nostram praeeeptio- 
nem, tam in terris quam in caeis, mansis, mancipiis, 
edificiis, cum vineis, campis, pratis, silvis, culiis et 
incultis, aquis aquarumve decursibus, plenius in Dei 
nomine confirmata habcant, teneant, possideant , et 
idem venerabilis Remaclus pater noster, ejusque ja 
posterum successores, omnibus temporibus ultra de- 
minentur, quo liberius monachos, qui ibidem videntur 
Deo deservire, vel pauperes qui ad ipsa loca sanctorum 
alimoniam expetunt, melius delectet pro statu regai 
Francorum Dei misericordiam attentius exorare. Et 
ut ista regalis przeceptio pleniorem obtineat viyerem 


D lioc diplomate concessum Stabulensibus et Malmen- 


dariensibus, jam eisdem concesserat charta GrimoaMi 
majoris domus. Sed ad conciliandum etrumque in- 
strumentum dici potest quod, cum Griímoaldus Ger- 
miniacum a Sigeberto rege obtinuisset et monachis 
concessisset , monachi peculiarem a Sigeberto ce«- 
cessionem, ad majorem securitatem impelraruüt. 

b ftemnaclus hoc loco appellatur solo abbatis ne- 
mine, qui utroque episcopi et abbatia titulo insigsi- 
tur in en diplomate supra edito, eol. $25, seb 
anno 651. Episcopalis oneris impauens Bemaclet, 
abdicato Tungrorum episcopatu, sd quem evectus 
fuera!, sccessit in. monasterium Stabulense, Mabill. 
Annal. t. 1, pag. 4607, circa annum 662. Conjicimes 
igilur, post hunc secessum , absque titulo episcept 
eum aliquando appellari potuisse, undé poet anaam 
602, nec incommode circa anuum 061, emissum credi 
potest diploma de quo agimus. 


"-— 


1293 


DIPLOMATA. — CHILDERICI Il PRAECEPT, ECCLES. 


1324 


in Dei nomine nostris et futuris temporibus, manus A tionibus sacerdotum, vel quorumlibet devotorum 


nostra subscriptione inferius confirmare decrevi- 
inus *. Signum Hilderici, regis gloriosi. 
vl. 

Diploma que Childericus quidquid fisco competebat in 
curte Ardumo tribuit sancti Gervasii ecclesug (Ceno- 
manensi b) (ann. 667). 

Childericus, rex Francorum, vir illuster, aposto- 
lico patri Didone, Pictavensi episcopo. Cognoscat 
sapnclitas vestra quia nos, tributoillo quicquid de curie 
cognominante Arduno, sitam in pago Pictavense, in 
jumisaribus ad basilicam Sancti Gervasii cedo, in- 
specto, absque impediuiento, pro mercedis nostris 
augmentum, omnia quod ad tigcum nostrum exigi- 
tur, visi fuimus concessisse. Propterea per prasen- 


justa petentium, perducimus ad effectum. Igitur 
domnus et pater noster Remaclus episcopus | Deest 
epud Cointium voz episcopus] clementiam regui 
nostri petiit pro monasteris suis Stabulau et Mal- 
mundario, qua bou» recordaijonis patruus noster 


. Sigebertus, quondam rex, suo construxit opere. 


Uude et ipsius principis regiminis tale preceptum f 
nobis ostendit relegendum de eorum majori spatio, 
de ipsa foreste dominica in utrisque partibus de 
ipsis monasteriis, tam in longum quam in transver- 
sum, duodecim imillia dextrorsum saltibus, quod et 
adliuc pro totius ürmitate taliter in ipsa przceptione 
liabetur iusertum, ut per consilium pontificum ipsius 
temporis, id est, Iluniberti, Memoriaui [Cointius et, 


tem praceplionem pro amore sanctitatis jussimus B ez vestuto Codice, Martenius, Nemoriani], Gisloaldi 


emupire, ut superius conscripto tributo, quod ad 
fiscum nostrum de Árduno sperabatur, nullus nostri 
judex exactare faciat ad fixcum nostrum : sed ad 
jam dietam basilicam Saucti Gervasii, ut prius con- 
cessnusg, pro mercedis nostri augmento habeat 
concessum aique indullum. Et ut hac auctoritas 
pleniorem obtineat vigorem, manu nostra subterlir- 
mavimus, et adürmare rogavimus. Signum glorioso 
domno Hilderici regis. kalend. Martii, anno vij regni 
ipsins *. Signum domni Ghisilo abbati. Allo abbas 
sube. Cristemerus abbas subs. Gedeou abbas sub- 
scripsi, Ciconus subs. Auvendi ego vidi et subscripsi. 
Auuendi ego vidi et subscripsi. Teut(indus clericus 
explevit, scripsit et subscripsit, 


vil. 

Diplüina quo Childericus confirmat donum silv& mo- 
nasteriis Stabulensi et Malmundariensi concessa, 
reducia tameu ad mediam purtem donatione 4 (ann. 
661). 
llildricus, rex Franchorum, Emnechildis et Bile- 

chidis * gratia Dei regine, viris illustribus Gon- 

doino duci et Odoni domestico. Ad xieruam enim 
mercedem procul dubio credimus pertinere, si peti- 


* Monet Martenius , ampl. Coll. t. il, col. 9 not., 
otiosam manum ad calcem diplomatis in chartulario 


addidisse notas chronologicas et referendarii sub- 


geriptionem, loc inodo : Data anno dominica Inearn. 
DXL, indictione xiij. Ursio scripsit ac. subscripsit ; quie 
interpolata manileste et expungenda cum Martenio 
ceuseimus : insolita enim, hac xtate, ab lucarnatione 
annos compultandi ratio ; annus hujus ers 540 male 
cenveuit cum regno Childerici ]l , Uus non ante 
sunum Christi 600 initium suinpsit; Ursioni$ autem 
referendarii nomen prorsus ipcogoituin. 

b Vulgatum a Mabillonio, Analect. pag. 280, in 


Actis episcoporum Ceuomanensium. Hecudendum | 


curaverunt Cullectores scriptorum rerumF raucicarum, 
t. IV, pag. 649 ; nec alibi exscriptum aut laudatum 


. reperimus, lustiumenta ex Acus episcoporum Ceno- 


suaneusium deprompta, levi lide digna »:epius decla- 
ravimus : hoc autem de quo sgimus ita nobis Suspe- 


clum. videtur, ut illud spuriis annumerandum cen- . 


seawus ; 19 Didoui, Pictaviensi episcopo, direcia est 
€harta conces ionis, qux poiius ad Ceoemanensem 
episcopuin spectat ; 2" forinul:e quibus rex chartam 
lirmai et alfirmare rogat, a formulis genuinortun 
hujus regis diplomatum sunt alienz ; 5* ingolita huc 
&Y0 exscriptoris Teutfiudi forinu'a ; 4^ confirmatum 


episcopi, cum illustribus viris Grimoaldo, Fucoaldo, 
Adregisilo, Bobono, ducibus, Clodulfo, Apgesilino, 
Gareperto , domesiicia, taliter actum fuit, quod 
veracissime cognovimus, quod illi servi Dei quibus 
datum fuit, absque impressione populi, ibidem in 
ipsa loca residere deberent. Quapropter ipse episco- 
pus abba eorum, una cum ipsis monachis nobis 
exinde conürmationem auctoritatis nostri petierunt 
afürmare; quam petitionem nos pro Dei intuitu eis 
minime denegare potuimus. Ea lamen conditioue 
sic petierunt ipsi servi Dei, ut versus curtes nostras, 
id est, Amblavam, Cliarancho, Letliernaclio, de ipsis 
mensuris duodecim millibus dextiorsum 8altibus, 
sex millia subtrahere deberemus , pro stabilitate 


C operis, quemadinodum per nostram ordinatione 


sic factum est. Unde jussimus pro liac re domno e 
psu nostro Theodardo episcopo, vel illustri viro 
Hodoni domestico, cum forestariis nostris 8 et 
seternale cum paribus suis, ipsa loca mensurare et 
desiguare per loca denominata, quorum vocabula 
sunt : de monasterio Malmundario usque Sicco- 
Campo; de Sicco-Campo per viam Mausueriscam 
usque ubi Warchinua transversat ; de ipsa Warchinna 


quidem videlur diploma quod expendimus, diplomate 
allero ejusdem regis , sed itidem spurio, ut iuír. 
monstrabimus (Col. 1295, not. 5). 

* Regnum Childerici iu Austrasia repetendum ab 
anno Christi 660. 

à Edidit Bollandus in Analeciis de gestis S. Sige- 
berti, ad diem 4 Febr., pag. 235. Henschenius, in 
Tribus Dagob., cap. 3, varia [raguienta, quae maxim: 
hujus diplomsiis partem complectuntur, ex archivo 
Eeclesi:e Bamburgensis eruit; Cointius, Annal. t. Ill, 
pag. 9595, ex Bollaudo; Martenius, aupl. Collect. 
t. fi. col. 40, ex chartulario Stabulensi et Malmuu- 
dariensi ; ex Martenio Bertholews, dist. Luxemb, 
prob. pag. 19, recuderunt. Martenij lectionem se- 
quimur, discrepautias vero alicujus mowenti ex aliis 
exeuiplis deproumptas, tum inter uncos Lum in nous 
exhibemus. 

e Monet Martenius deesse iu vetusto Malmunda- 
riensi. Codice mentionem reginarum et Gondoim. 
ltegina autem Einnechildis uxor fuerat. Sigeberti 
regis ; Bilihbildis, Childerico nuperrime nupseral : 
uvaque diplomati subscribit. 

* Praeceptum hoc supra edidimus, cos. 921. 

8 Verba ei aternale cum paribus suis desunt apud 
Cointium e Hlensehenium. Videntur expungeuda, 


e 


1295 


FRANC. REG. IN PRIM;E STIRPIS. ' 


1256 


usque ubi Sjtagnebachus consurgit ; deinde per Ipsum A el quiequid de Ipsam villam partibus fisci nostri spe- 


Siagnebachum usque in Amblavam; deinde per 
Amblavam versus aquam, per illam forestem de 
Va!feberto usque RaroDacco, ubi ipse consurgit ; 
deinde Diddiloni rivus consurgit ; deinde per ipsum 
rivum usque in ltestiam, et de Resta per ipsam 
forestem qux separat Helmini Rovoritum et Audaste 
vil'are; per illam mediam forcstem usque Jocunda 
Fania : de Jocunda Fania per illam Alsenam que 
propinqua est monasterio ; deinde per illam Alsenam 
usque ubi in Glanem ingreditur ; deinde transversa 
Glane, usque ad Albam fontanam; de ipsa Alba 
lontana, in Amblavam, Suinma Siggino Aviaco, ubi 
Garelaicus vennarh babuit. Inde per ipsam Amblavam 
ubi Dulnosus in ipsa ingreditur : deinde per Duluo- 
sum usque in Fanias ; deinde per mediam forestem 
ce ipsas Fanias usque viam Transveris:am ; inde per 
ipsam viam usque Sicco-Campo. Ut-hoc totum et ad 
integrum, cum Dei gratia et nostra teneant atque 
possideant, cuim emunitate nomenis, et in ejus tem- 
poribus, ut absque ullius impugnatione forestario- 
rum, vel cujuslibet person:z liceat ipsàm familiam 
Dei quieto ordiue residere, et pro vita nostra vel 
stabilitate regni Francliorum, die noctuque Domino 
famulari. Et ut liac przceptio nostra in membranis 
conscripta, frma et inviolabilis perseveret, manu 
nostra subter eam decrevimus affirmare. Signum 


domni Childerici, regis gloriosl. Sigoum Emnechildis 


regine, Signuim Dlichildis regine. Signum Gunduini 
éucis. Data quod fecit mense Septembri, die vj, armo 
viij imperii *. 

VI. 


Diploma quo Childericus confirmat donum reditwum 
[iscaliu in villa de Arduno, Cenomaneusi Ecclesia 
collatum b (anm. 671). 


Cum et villa nuncupante Arduno, in pego Pictavo, 
ab antecessoribus regum parentum Bostrorum quon- 
dam procerum praceptionis cognovimus ad basilicam 
peculiaris patroni mostri domni Gervasii in urbem 
Cenomannicam,'ubi vir apostolicus pater noster doin- 
nus Aiglibertus episcopus esse dignoscitur, et nos re- 
colimus emunitates de ipsam villam adipsum sanctum 
locum visi fuimus concessisse, propterea cogaoscat 
uaguitudo seu utilitas vestra, quia nos concessimus 


a [tegni Childerici Il init:osumpto ab anno 600, D t. 


nctavus hujus ni annus incoppit currente aano 
Christi 607. Subdit Cointius nomen loci : Trejecto 
feliciter, et sic llenschenius, quod congruit ; Trajecti 
enim pleramque mansit Childericws, ut recte notat 
Cointius, Ánral. tom. III, p. $95. Hine liquet Rema- 
cium ultra annum 666 vitam produrzisse, cui anno, 
ex conjectura, mortem Remaeli assignaverat Mabil- 
lenius (Acta Sanctorum ordinis Sancii Benedicti 
tom. Il, pag. 473), qui diploma de quo agitur noa 
viderat, ut Marteuits testatur. . 

b Nullihi quod sciamus reperitur, nisi apud Mabil- 
lontam in aetis'episcóporum Genoimxsnensium, Ana- 
lect, pag. 280, et ex Mabillonio, apid Collect. script. 


' rerum Franeicarum, 1. IV, pag... 651. Commeutitii 


instrumenti faisitatem pro.Junt : 1* quod Aiglibertus , 
qui tane Cenomauensis episcopus dicitur, noa nisi 

t septem annos a Childeriei morte Cenomanverises 
urfulas adipisci potait, prout. apud Ceintium. Annal - 


rabatur, fioc vobis [nreeisam putamus juxta illam 
anteriorem nostram prreceptiuném, quam vobis spo- 
stolicus vir domnus Bersrius quondam deportavit ; 
unde et ipse pontifex Aigliberlus de praedicta prz- 
ceptione reeise exemplari a nobis praeseatavit: sed 
pro firmitatis studium petiit nobis ut pro nostra prz- 


 ceptione hoc iterum eam refirmare deberemes : quod 


ei taliter praestitisse vel confirinasse cognoecite, Pra- 
cipientes igitur ita ut neque ad vos, neque ad junio- 
ribus seu successoribus vestris, de ipsa eausa oihil 
exigere, nec requirere non prasumatis, nisi dom ad 
ipsam basilicam memorata villa cognovimus esse 
concessa, ad nuncupata basilica proficiat in augmen- 
tis, et vos de presenti przceptione pro addaceadam 


B post ves reciperat, et quandocemque inferenda aostra 


prasentatis, ipsa apud vos exhibeatis. FX wt citius 
credatis, manus nostre subscriptiontibus subter eam 
decrevimus adürmare. Ego lHildericus rex subscripsi 
sub die vj kalend. Septembris, anno xi regni nosiri. 
In Christi nomine Athmon, peccator episcopus, aa- 
tentico vidi exemplar et subscripsi. Aestereus in D.i 
nomen abbas autentico vidi exemplar et subs. Hadoul- 
dus in Christi nomen presbyter aetentico vidi exem- 
plar et sube. Domnus Haricindus, humilis abins, 
vidi exemplar et subs. Augrus autentico vidi exesn- 
plar et snbs.. Ebertus autentice vidi exemplar et seb- 
scripsi. Ursinianus autentico vidi exemplar et sub- 
scripsi. llaldrus, in Dei nomine presbyter, awtequco 
vidi exemplar et subs. Gisoienus autentico viJi ezem- 
plar et subs.  Gumaldus abbas autentico vidi exem- 
plar et subs. Lewanuus autentico vidi exempl. et 
subs. la Christi nomen Gigohardus peccator abbas 
autentico vidi exemplar et subscripsi. Siygolenus 
autentico vidi exemplar et sigaavi. Faela exem- 
plaria sub die sexto decimo kalend. Nevembris, auno 
xj regni domni Bilderici regis gloriosi, Cenomannensi 
' civitate. 
IX. 


Diploma quo Childericus immunitatem integram conce- 
dit Dervensi enonasterio * (amm. ets. 


Celsitudo regalis clementi religiosorum virorum 
petitionibus semper debet annuere, mazime gerenti- 
bus studium cure ecclesiastice, quatinus divisum 


IV, pag. 55, expensis Sausseyi, in Martyr. Gall. 
17 Octob. , Boudonnetti, llist. epise. 30. pag. 
910, et Corvaiserii, Vita: episc. Cenom., pag. 3490, ra- 
tionibus, demonstratur; 2» Subscriptionts regis fer- 
mula: Ego Hildericus, 'prim:e stirpis regi jua 
GCointium, incognits. Csteris sup müs; se 
inirum sano videbitar in sparii instramenu sub- 
sidium, alterum in eadem ofticina fabricatum fueril 
ejusdem farinz instromentam. 

* Editum a Camusato, Antiquit. Trieass. fol. 79, v', 
ex chartario Dervensi, recusum a Cointio, Ann. t. IIl, 
pag. 636, ab auctoribus Novi Gallis Christians, t. X, 
instr. col. 147, eta Collectoribus seriptorum rerum 
Francicarum, t. IV, psg. 643. Cointius hoe diploni 
tribuit anno 671 ; Mabillonius, Ann. t. I, pag. 505, 
anno 6072; infelicius Collectores scri rerum 
Francicarum anno605 ; Auctores Noni Gallia Christ. 
anno 079, quibus omnino suffragamur : hic enim agi- 


0291 


DIPLOMATA. — CHILDERICI I! PRAECEPT. ECCLES. 


. 1298 


cultum exhibentibus benigno affectu subteniat , et À mansiones faciendum, nec rotaticum infra urbes, vel 


opem sux devotionis [Chart. Derv., defensionis] im- 
pendat, ut eorum oratio apud Domini clementiam 
nobis succurat, et pro pace-et stabilitate regoi nostri 
jugiter interveniat. Quapropter ad notitiam cuneto- 
vem pervenire jobemus, quoniam adiit serenitatem 
nostram venerandus ac religiosus abbas Bercharius, 
sopplicans ut cencederemus ei quendam locum in 
foreste Dervo, et in fine Wasciscinse, in quo sibi li- 
ceret copstruere monasterium, et ut daremus sumptus 
et praedia, per qux ea quie competerent monasterio 
vel locis eellarum compleret, et monachorum con- 
gregationem ibidem aptaret. Plaevit igitur reverentis 
nostrae summi viri supplieatio, et qux& postulaverat 
eoncessinus illi. Qui monasterium consiruens supra 
fluvium Vigore, in honore beatorum Petri et Pauli 
vel czterorum Sanctorum, peuiL altitudinem nostram 
ut, pro rei totius firmitate, integram immunitatem 
circa ipsum monasterium centraderemus. Nos igitur 
cxlesti beneficio promoti, consensu episcoporum et 
optimatum nostrorum, precibus tanti viri aurem ac- 
comunodantes, jubemus ut de omni faculiate ipsius 
mohasierii, tam quod ego ipse ibidem delegavi, quam 
etiam quod a reliquis christianis hominibus noscitur 
esse condonatum, quodque ad prssens in quibus- 
libet locis, territoriis, et ex ejus lh:xreditate vel stu- 
dio, tam ultra Ligerim, in Herla scilicet et Sarturiaco 
[Chart. Derv. Saturiaco] vel Domnofronte, cum appcn- 
diclis suis, et ^ Diseio cum appendiciis suis, quam 


etiam citra Ligerim possidere videntur, seu quod ibi- c 


dem adhuc inantea in Dei nomine a christianis homi- 
nibus juste et rationabiliter (uerit additum vel condo- 
natum, pro quiete ipsius regui nostri, iutegram em- 
munitatem pro reverentia ipsius sancti loci concedi- 
mus; et nullus judex publicus quolibet modo judicia- 
ria accinctus potestate, in curtes ipsius monaslerii, 
ubieumque ad presens eorum maneat possessio vel 
dominatio, aut quod inantea, ut diximus, fuerit ad- 
ditum vel condonatum, nec ad eausas audiendum, nec 
Gdejussores tollendum, nec freda exigendum, nec 


tur de monasterio in Burgundix regno sito, sc proinde 
anni regni Childerici computandi sunt ab adepto Bur- 
gandiz et Neustriz regno, id est, a morteChlotarii III, 
qui obiit anpo 670, mense ut videtur Julioin Lon- 
guer. Annal. Franc, t. Ill, script. rer. Fianc. pag. 
690. Ergo Julii die quarta anni 675 annum 3 regni 
Childerici in Burgundia nondum expletum fuisse 
conjici polest. Editionem Camusati sequimur, ad- 


ditis inter uncos lectionibus quas ex chartulario Der- 


vensi, Bibl. reg. clarus vir de Brequigny, seexcripsisse, 
asserit. 
& Voc. et Diseio, eic, desunt apud Camusat. et 
n 


» Nomina episcoporum et majoris domus bene con- 
veniunt, si Iheoli nomen excipias, qui nundum infulas 
Remenses assecutus fuerat. Cointius pro Reolo Ni- 
vardum reponil, cui successit Reolus, — Cointii con- 
jeetutam tuetur scriptor Vite sancti Dercharii, Adso, 
apud Mabill., ubi supra, qui testatur diploma de quo 
agimus impetratum fuisse faventibus episcopis Leode- 
gario, Atelano et Nivardo. Nibil autem obstat quo- 
ininus utriusque et Nivardi et Reoli nomina inter sub- 
scriptiones hujus diplomatis inserta fuerint; Nivar- 
duy scilicet cum adesset confjciend» charte, te:tis 


in mercztis extorquendum, nec ullas paratas, aut 
quaslibet redibutiones exactare priesumatur, sed ip 
omni facultate ipsius monasterii, ut praefatum est, 
in omnibus locis et territoriis, ubi aliquid possidere 
videntur, absque interdictu judicum, remotis et rese- 
catis omnibus petitjonibus de partibus fisci, usque su- 
per ripam fluvioli Magnentis, progrediente in dire- 
etum termino ad locum qui Vallis. profunda nuncu- 
patur; sub emunitatis nomine inconcusse, tam nostrís 
quam feturis temporibus, valeant dominari vel pos- 
sidere: quo fiat ut et nos de praestito [Chart, Derr. 
pro prasuito] beneficio ad mercedem pertineat, et 
ipsos servos Dei in ipso monasterio consistentes mne- 
lius. delectet pro stabilitate regni nostri adtentius Do- 
mini misericordiam deprecari. Et ut hzc emunitas 
fírmior habeatur, et per tempora conservetur, manus 
nosuz ac fidelium nostrorum tam episcoporum quam 
optimatum subscriptionibus subter eam decrevimus 
corroborari. Signum 5 Reoli episcopi, S. Leodegarii 
episcopi, S. Attelani [Chart. Derv., Atelani] episcopi, 

S. Vulfaudi majoris-domus , S. Amalrici. Dota iv 

nonas Julii, an, iij regni ejus Childerici regis. Actum 

Cempendio palatio. 

X. 

Diploma quo Childericus homines de Monesensishaim 
et Onenhaim donat V aledio, abbati monasterioli Con- 
flentis (id. est, monasterio Sanc:i Gregorii in Alsa- 
iia) * (ann. 615). 

Chiüdericus, rex Franchorum, vir inluster , Cha- 
dicho duce, Rodeberto (Laguil., Bonifacio duce, Ao- 
diberto ; Script. hist. Fr., Chaduce, Rodeberto|, co- 
mite. lllud nobis ad stabilitate regni nostii proeul 
dubio credimus pertinere, si petitionibus sacerdotum, 
in quo nostris fuerint auribus prolate, perducemus 
[Sript. Hist. Frane., prolate annuentes, eas perdu- 
camus| ad effectum. Ideo cognoscat magnitudo seu 
uiilitas vestra quia nos homines illos, qui conmanunt 
[Laguil., commanent] in Monesensishaim [Laguil., 
Menseumhaim, Script. Rer. Franc., Moufenseshaim] 


subscripsit. Post Nivardi mortem, successor cjus Reo- 
jus nomen addidit, conlirmationis causa. Chariarii 
vero consarcinator, cum R»eoli nomen subscriptum , 
animadverteret, nomen Nivardi expungendum perpe - 
ram arbitratus est. 

v Chartam hanc primi vulgaverunt Delliomme, 
flist. Median. monast. pag. 15, Lunig, Spicil. ecel. 
contin. ], pag. 1096, et Laguille, liist, Alsat. instr. 
pag. 9, sed corrupte, etiamsi ex originali in arcliivo 
unperii servato depromptam asserant. Eamdem dein- 
caps, ex Mabillonii scliedis, typis inandaverunt Col- 
lectores scriptorum rerum Franeic. t. IV, pag. 653. 
Jllamo novissime Schoepüinus, Alsat. dipl. pag. 4, ex 
abbatim Gregoriane autographo recudi, imo auto- 
graphum ipsum characteribus eri aceuralissime in- 
cigis represeulari curavit, tanto resjeri studio, quod 
hoc instrumentum authenticum omnium qu: Alsa- 
tie possidet antiquissimum sit, ideoque, loc. vit. ei 
Alsst. illust. tom. 1, pag. 764et 785, notis illustravit 
ad quas remandamus. Viri eruditissimi lectionem 
sequimur, lectionibus aliis alicujus momenti, quae apud 
Laguille et Collectores scriptorum reruw Francica- 
rum reperiuutur, inter uncos notatis. 


4399 FRANC. REC, 1V PRiXUE STIRPIS. 1200 


et Onenliaim [Script Hist. Franc., Onemhaim], quan- A si opportunitatibus ecelesiarum aut sacerdotuíin per- 
. twmeunqne ipsi àd parti [Lag. partes] fisco nosiro — ducemus ad effectum. Atque ideo agnoscat magnitudo 
retebant [Lag., reddebant| iam freda quam reliquas — seu utilitas vestra, quoniam nos, ad suggestionemi 
fünciones, Valedio abbate ad monasteriolo Conflentis — aposiolieis viris, patribus &ostris Chlodolfo, Chre- 
hoc plena et integra voluntate visi fuimus concessisse, — tbario archiepiscopis, vel viris illusuibus Amelrieó, 
Quapropter jubemus ut neque vos neque Juniores — * Bonefacio, ducibus sed [comitibus], et per com- 
*»n suécessoresque vestris idem ei hoc tonirarie nón — silium Emnehilde regiiie, €onvenit ut nos sd ee- 
ctis telis, nisi, sicut diximus, quantumcunque meino- — clesiam domne Marie vel domni Stephan Nimetenslà 
1st. homines qui in ipsas de quas tillas [Lag. ad már- — eccleriae, ubi apostolicus pater noster Dragobodter 
«inem legendum suspicatur, dictas villàs| comimanefe — episcopus esse dinoscitur, vellemus concessisse et 
videntur, totum et ad integrum ipsius Valedio abbate — nüllus jude£ publicus ex fisto nostro in eurtis &e- 
omnes funcciones reddere debeant. Et ut hec pre- — cesie sue, ubicutique habere dinoscitur, ffeda meé 
ceplio pleniorem obtineat vicorem, manus nostras 3 sthopha, nec herebanno fecipere nec fequirefe 
subterscriptionibus [Script. Hist. Franc., manus non praesumat, sicut diximus ipsi- homines, eeclesia 
vosttze sufiscriptionibus] subter decrevimusroborare, — Sub omni emunitate debeant consistere vel residere ; 
Childericus rex recognovit. Datum (deest h&c voz B quapropter presentem jussimus emanare preceptio- 
apud Lag. e& Script. Hist. Franc.) sub die quarto — nem, per quam specialius decernimus ae jubemus 
«quod fecit mensis Marcius, anno 13 regni nostri *, ut nullus judex publicus de curtis prefate ecclesiae 


&I . Nimetensis freds, nec sthopha, nec herebanno re- 
Childerici diploma de libertate et. immunitate ec- — QUirere nec exigere presnmas sed quantum- 
clesim Spirensis (Circa ann. 665). cunque ad partem f(isei nostri reddere debuerant, 


Kilderícus, rex Francorum, viris illustribus, duci- — ipse pontifex sucque ecclesie ex nostra munificentia 
hus seu et comitibus. In hoc regni nostri terrena — Valeat babere concessum atque indultum. Et, ui hee 


spatia sub tranquillitate manere censemus, et ad —preceptio pleniore obtinestur vigore, manus nostre 
eternum. misericordiam nobis pertinere confidemus, — Siguaculis subter eam decrevimus roborare. 


* Mensis Mártius anni 43 regni Childericl fI apud — docti illud assignant anno 665. 
Austrasios anno Christi 673 tribui commode potest. e Veros mile est hunc Bonifacium eumdem esse 
b lloc diploma, prioribus editoribus incognitum, ^ qui nominatur in. diplomate Childerici fI atmi 661, 
ede: dum «uravi ex t. VII, pag. 181, Commentario- quod reperies supra, col. 1989. 
rum Academie Theodoro Palainz. Jam diu illud 4 Commentaria habent scopha ; perperam, ot mo- 
publici juris fecerat, anno 17:78, Lamey in Ge 6 net Car. Dumgé, in-pecto apographo. Legendum est 
echichté des. [theinischen [ranziens, pag. 401, ex ar- "^ 4ihophd, qua voce intelligendum censeo quodlibet 
c ivo archiepiscopatus Spirensis. Consulendum est — tribuium. Cangius, ex veteri glossa, voce sthopharius 
epus jam laudatum Caroli Dumgé. In apographo designat eum qui censum regi solvit, 
non exstant dies el annus ; ex mera conjectura viri 


LEES O|pzpfj : . * 


AD S. DAGOBERTI II DIPLOMATA 
PROLEGOMENA. 











9. Altero diplomate, n. IV, a Martenio. Ampliss. 
cóflect. t. H, col. 15, et iidem sincero, sed ma 

D^o supersunt diplomata legitima a Dagoberto f — momenti, Dagobertus Il concessam monasteriis 
etnissa. bulensi et Malmundariefisi villam Germiniacum coa- 

1. Primum est pro monasterio Weissemburgensi, — firmat. lllud dicimus a Dagoberto emissum; Sige- 
eui rex donat thermas trans Rhenum. in pago Au- .. berti enim se filium profitetur. line, postquam id 
seitcens]. Nulli suspectum , sepius editum, accura- D |ucem prolatum est, jam in dubio esse destitit revo- 
tius 3 Sehoepflino, in historia Zaringo-Badensi, t. V, — catio filii Sigeberti ex Hibernia seu Scotis, et in 
pag. 4, ex chartulario ecctesize collegiat:e Weissem- — regnum restitutlo, qu:e quidem ex aliis testimoniis, 
hürgensis, et iterum in Alsatia diplomatica, t. 1, p»g. — ut videre est apud Valesium, Henschen., Longue. 
Á, ex iemhrana veteri , sed quam agnoscit ab ex- — Annal. Franc. in t. IIl, Collect. script. rer. Fr. pag. 
scriptore emeudatam , ita ut stylus Carlovingicaim — 692 et seq. erui coeperat, presertim ex Dagoberti 
etatem redolere videatur; nec ideo inter spuria in- — diplomate pro monasterio Weissemburgensi , 
strumenta diploina h«c relegandum censet. Thermse — supra, num. 4, recensuimus , sed illud quidam De- 
de quitus bie agitur thermas gunt Helvetic;e, verna. gobetto T tribuendum censebant. Omni sotem er- 
cti'e Baden, quod idem sonat ac Latiue baínea. Qnod — ceptione majus argumentum de hac restitutione pre- 
ibi legitur, has thermas ab imperatoribus Antonino bet diploma de quo agimns, quod nomen praefert 
et Adriano zdificatas, interpolatum videtur. Authen-.— Dagoberti filii S/geberti, regis Francorum. Datum fuk 
ticnm periisse monuit abbas Grandidier, in historia — auno 4 regni ejus, ut testantur membranas qeas vi- 
Alsatim, e, 0, prob. g^ 14, n Mrd primum edi- — derat Hlensehenius. 
tum est hoc diploma, oberto | vulgo tuit assigna- : , 
tum; jOPUEAAU nomen, iod ibi legitur, l'aufredi, j Il. — Diplomata spur e 
»bhetis Weissemburgensis , qui non wisi di post Spuria duo sub nomine Dagoberti edita sunt di- 
Dagoberti 1 obitum , ut probat Coccíus in Dagob., — plomata. 
pog. 175, monasterio Weissemburgeunsi praefuit. 4. Primum, n. Il, magnz inter eruditos contea- 


2 -— Ó 


4817 Diplomata sincerd. 


1301 DIPLOMATA. — S. DAGOBERTI Ii. PREOEP.. ECCLES - 1302. 


tionis causa fuit. Emissum fingitur, de fundatione A 385, anno 610 obierat, quod omnino diplomati fidem 
et dotsiione monasterii Horreensis, ab lrmina, Da- — abrogat. 

goberti Il filia. lllud Masenius, Annal. Trevir, t. f, 2. Non melioris notz? est diploma n. Ili, sub Da- 
psg. 550, se exscripsisse ait ex autographo, et edi- — goberti ll nomine, quo tres curtes Argentiuensi Ec- 
dit vallatum sigillo, quod seri incidi curavit, Pluries; clesia; conceduntur. Pluries editum (fuerat, sed de- 
inde recusum juxta Maseuii lectiones edimus. Diplo- — curtatum; donec sxpe laudatus abbas Grandidier 
matücs liis de hoc instruméhto summa hzc est. illud integrum vulgavit, in Hist, Argent. Eccl. t. I, 
Henschenius, De trib. Dagob. nag. 108, et Masenius, prob. pag. 26, depromptum ex. chariulario quod 
ubi supra, auctoritatem diplomatis tueri conati sunt, — medio seculo xv exaratum. dicitur. later alia falsi 
quam evertit. Adrianus Valesins, Rer. Franc. t. ll, — indicia quae iu notis nostris reteguntur, hoc przci- 
pag. 231. Pro diplomate Papebrochius in suxilium — puum notabimus : ibi se filiis orbatum profitetur 
Henschenii primum militavit, sed deinde, sententia agobertus , qui tamen hoc ideo donum Ecclesiz 
fa contrarium versa, magno spparatu, commenitii — Árgentinensi contulit, scilicet pro gratiarum actione 
iostrumenti vitia in Propyl. antiq. t. Il, Act. SS, erga Arbogastum , Argentinensem episcopum, qui 
mensis Aprilis, part. 1, cap. 1, prosecutus est, que, — filium ejus, inter venandum calcibus equi protritum, 
sdhibitis emendationibus tollere nititur Cointius, — ad vitam revocaverat. Sic docet ipsius Arbogasti 
Annal. t. lll, pag. 793. Fatetur vero Mabillonius, ' Vita ab Uthione, Argentioensi episcopo, sseculo x 
Anaal. t. J, pag. 555, dubix: sdmodum fidei esse — scripta, q»am videre est in opere supra laudato 
instrumentum, quod toti falsi indiciis scatet. Demum n p:g. 90; ergo, tunc (iliis non erat orbatus 
Ecksrtus, Franc. orient. lib. xv, 94, illud cum hi- B agobertus. Verum, cum de hac donatioue constet 
storiis conciliare totis viribus laborat, sed in eo fru- ^ Uthonis testimonio, bine feliciter conjicit abbas 
stra est. Videtur czcutiisse, cuin ait in hoc diplo- — Grandidier exstitisse hujus concessionis insirumen- 
mate apparere iIrminam dotasse monasterium Hor- — tum , quod szeculo x viderat auctor Vite Arbogasti, 
yeense, non vero condidisse ; expressis enim verbis — sed, hoc deperdito diplomate, flctitium aliud con- 
ait Dagoberius illud fuisse ab Irmina filia sua con- — flatum fuisse quod habemus. Ex forinulis arguit moz 
strucium, ei sanctimonialium coadunalione-decoratum, — laudatus abbas, fabricatum fuisse sxculo xi, eujus 
Jam autem anno 639 hujus monasterii abbatissam — eruditam de hoc diplomate dissertationem videsis 
novimus nomine Modestam, teste Nova Gall. Curist., — in historia Ecclesi: Argentinensis , pag. 82 et seq. 
t. Xlll, col. 612, nec ante annum 662 nasci potuit — Quod ecclesia Argentinensis in hoc instrumento no- 
Irmina, fatente ipso E«ckarto. l'rieterea Horreense — 1nine monasterii appellata sit, iJ vitio ver!i non de- 
monasterium, sic dictum a loco ubi conditum fuit in — bet; cathedrales euim ecclesi, imoecclesis omnes, 
urbe Treverica, ab horreis ibi olim constitutis, uti. . monasterii nomine non semel vocate sunt, praecipue 
dicit Mabill. de Re diplom. pag. 331, conditum fuisse — Szculo xr, teste Cangii Gloss., t. IV, rag. 896, et 
fertur a Modoaldo Trevirensi praesule, secundum — id confirmat hoc tempore confectum fui:se iustru- 
Gesta episc. Trevir, t. IV, et Act. SS. Bened. pag. — mentum quod expendimus. 

554; séd is, teste Nova Goll. Christ., t. Xill, eol: 





S. DAGOBER'TI II 


FRANCORUM REGIS 


ECCLESIASTIC/E PRJECEPTIONES. 


I. C cognoscat magnitudo seu nobilitas [M. B., utilitas, 

Diploma quo Dagobertus thermas trans Rhenum, in — Vira, quia nos, ad suggestionem viri venerabil's 
e Auriacensi, cum pertinentiis donat monasterio — Ratfridi abbatis, de monasterio Weissenburgo, bol- 
eissemburgensi * (ann. 675). neas illas [M. B., balnea illa] trans Rhenom , in pa- 
Dagobertus, rex Francorum, viris illustribus du- — go Auciacensi [M:; B., Anciacense] sitae [JJ. D., si- 
eibus , comitibus, domesticis, vel omnibus agentibus — t3], quas [M. B., qux) Antoninus [ M. B., Antho- 
| M. B., gentibus], tam pr:esentibus quam futuris. — nius] et Adrianus quondam imperatores suo opere 
IMlud ad stabilitatem regni, vel remedium animae no- — sediflcaverunt, ad monaéterium quod dicitur Weis- 
sirie perdurare credimus, si petitiones [ M. B., peti-  semburg , et est eonstructum in honorem [H. D., 
tionibus] sacerdotum, quas | M. B., in quo] auribus — lionore] S. Petri, in pago Spirensi , visi fuimus eon- 
Bostris patefecerint, ad effectum perducimus. ldeo cessisse cum omnibus, et cum ipsa marclia a ipsas 





& Quod hic subjicimus instrumentum pro Weis- — t. IV, pag. 1; Collectores scriptorum rerum Franci- 
semburgensi monasterio a Dageberto 1l emissum — carum, toin, 1V, pag. 654. Nulli quem sciamus 
fuit, temporibus abbatis Radíredi, qui non ante an- — suspectum falsi, imo genuinum agnoscuut Mabillo- 
num 667 monasterium Weissemhurgense rexit, vid. — nius, Aunal. BleneJ. t. I, pag 5319; Grandidier, 
Nov. Gall. Chr. t. V, col. 715 et 742, jam ab annis D list. eccl. Argent. t. 1, pag. 85, et prob. pag. 31; 
viginti e( amplius defuucto Dagobertq 1. Hoc diplo- — et ipse Scheepflinus. llic autein, dum illud accura- 
mia typis mandaverunt Coccius , in Dagob.. pag. tius edit ex apographo membranaceo veteri, fatetur 
475; Heda, de episcop. Ultriject. pag. 18; llensclie-— apographi stylum Carlovingicam zetatem- redolere, 
nius, de tribus Dagob. pag. 84; Vorburg, Mist. rer. — et conjicit Merovingici styli barbariem ali exscripto- 
Geri. t. Vill, pag. 242; Schannat, Vindem. litter. — re temere emendatam fuisse. lline sequitur diplo- 
colleet. 1, pag. 5; Coint-us, Annal. t. Ill, pag. 747; — ma hioc, qu.ile habemus, non omuino quidem since- 
Laguille, Hist. Alsat. t. ll, prob. pag. 2; Scheepíli- — rum dici posse, nec tameu.comucuUtiis iustrumealis. 
nu$, Alsat. dipl. t. 1, pag. 4, et hist. Zaringo BaJ.— anaumerandum. 


ema 


1503 


FRANC. REG. IV PRIMA STIRPIS. 


1305 


balneas [M. B., ipsa balnea] pertinente, quzxe venit A sancte. Dei genitricis ab Irfnina (iia nostra eon- 


[M. B., veniet] de duobus (M. B., ambobus] lateri- 
bus usque in fluvium Murga [ M. B., Merga), et de 
una fronte ad partem occidentalem rasta una, et de 
alia fronte ad partem orientalem leucas [M. B., leui- 
nias] sex, quas [M. B., quod] homines loci istius 
| M. B., illius siti] dicunt rastas tres esse [M. B., 
deesi esse]. Propterea hoc preceptum cessionis 
fieri jussimus, ut [M. B. add. ab) hac die memora- 
tus Raifredus abbas, vel patres [ M. B., pars] ipsius 
monasterii Weissenburgensis [M. B., Weissemburg], 
$uique successores, vel mouacbi ibidein commo- 
rantes [M. D:, commanentes], de suprascriptis bal- 
neis quas dieunt aquas calidas [M. B., aqu: calid:e] 
vel marcha ad ipsas balneas [À. D., ipsam balneam] 


structo, ét sanctimonialium coadunatione decorato, 
ex rebus proprietatis nostras in p»go Murlente, in 
Marca Burense, has villas Machera, Cornihe, Balde- 
bruno, llildenesheim, Waleheim, Speia, Brunnecbe, 
cum terris cultis et ineultis, vineis, molendinis, pra- 
tis, pascuis, silvis, aquis aquaromque deeursibus, 
viis et inviis, exitibus et regressibus, et quidquid 
habuimus, legali autoritate coniradidimus : ea scili- 
cet conditione st pauperes Christi inde in reliquem 
temporalia sulisidia babiturz, sternz vitse subsidia 
nobis supplicationibus suis apud Deum possint pra- 
parare. Preterea (idelibus nostris , tam praesentibus 
quam futuris, notum fleri volumus, qualiter dilectis- 
sima filia nostra Irmina allodium suum, quod Lae- 


pertigente, faciant quod [M. B. add. ipsi] malue- B dunensi episcopatu in his locis Ludusa, Ancia , Bal- 


r.Dt, hoc est, habendi , tenendi, suisque successori- 
büs relinquendi firmissimam habeant in omnibus 
potestategm. Et, ut h»c przsens auctoritas firmior 
|J. B., firiniter] sit, manu nostra vel annulo nostro 
subter eam decrevimus roborari. Data sub die xj 
Augusti *&, anno secundo regni nostri. In Christi 
nomine Dagobertus rex. 


Diploma Dagoberti de (undatione monasterii Morreen- 
sis ^ (ann. 615 

In nomine sancte et individuz Trinitatis. Dagober- 
tus, divina preordinaute providentia, rex. Si eccle- 
siasticis negociis et servorum et ancillarum Dei uti- 
Jitatibus quzque necessaria providerimus, ei de 
nostris rebus aliquod beneflcium conferre studueri- 
mus, id nobis ad temporalis nostri regni státum, 


, et :eterni promerendum przmium incunctanter cre- 


dimus profuturum. Comperial ergo omnium sancta 
Dei Ecclesi fidelium prasentium et futurorum in- 
dustria, quia rogatu dilectie. conjugis nostr: reginae 
Nanthildis, monasterio in Treverica valle, in honore 


* Aute Kal. Augusti, anno 674, Dagobertus II so- 
lium conscendit, juxta Longueruzum , Ann. Franc. 
ad calcem t, lI Coll. script. rerum Franc., pag. 691. 
Ergo anno 67$, die xj mensis Augusti , annum 1 
regni eui agebat. 

Sepe typis mandatum , scilicet a Dollandisiis, 
t. HJ, April. pag. 6 ; a Cointio, Ann. t. lll, pag. 795; 
Masenio, Ann. Trevir, t. l, pag. 550; Honteimio, 
Mist. Trevir. dipl. t. 1], pag. 56; llenschenio, De 
tribus Dagob. pag. 108; Calineto, Hist. Loth. t. 4, 
prob. pag. 242; Bertholeto, llist. Luxemburg. tom. 
Il, pag. 71, etc. De ejus veritate magna apud eru- 
ditos contentio. Valesius , ler. Franc. t. lli, pag. 
154, commeniitium esse judicat; Masenius hujuá 
sinceritatem totis viribus tuetur, et Dagoberti sigil- 
Ium, quo vallatum fuit, xri incisum exhibet. Hens- 
« lienius pro eo aliquandiu fortiter pognaverat, et in 
«odalis subsidium adfueret Papebrochius; sed hic 
quidquid in defensionem diplomatis $cripserat postea 
retracetavit , ac spurium instrumentum fassus est. 
Colntius corruptum quidem agnoscit, sed magno 
sumptu emendatum pro legitimo habendum arbitra - 
uir. Falsi indicia certa sunt : notee.ehronologicse ab, 
Incarnatione petitz; annus Christi 646, qui cum 
auno ij regniDagoberti perperam illigatur, sive 02- 
goberto I, sive secundo hujus nominis regi diploma 
wibuendum censeatur ; nomen Nanthildis, qui fuit 


bengeis , Wartengeis, eum omnibus appendiciis ad 
eadem loca juste et legaliter pertinentibus, & sponso 
$uo liermanno scilicet comite in dotem legali tradi- 
tione suscepit, pro remedio anims suse, et predicti 
sponsi sui, ad idem monasterium quod vocatur llor- 
reum , cum xl mansis in ipsa Treverica valle shis, 
et extra urbem , istis villis , Ornava, Muntzenfeldi, 
Willarei , Routzuurt , Wintersdorf, Rubera, pet 
Dosiram manum eum omni integritate contyadidit, 
ea scilicel ratione ut sanctimoniales inibi Deo sag- 
eieque genitrici ejus perpetualiter farhulanics, ia 
iisdem bonis nullius persons, magnae vel parve, 
violentiam patiantur, sed vicium et vestitum iude 
semper absque omni inquietudine consequantur. Et 
ut hzc presens traditio, tam sua quam nostra, sta- 
biliorem in Dei nomine semper possit habere firmi- 
tatem, praeceptum hoc inde conscriptum manu proe» 
pria subterürmavimus , et sigilli nostri mpres:ione 
insigniri jussimus. Actum ange pcrzLv incarnationis 
dominicae, indictione 4, vit Kal. Septembr. , anno re- 
gni Dagoberti ij. Treviris iu nomiue Domini felici- 
ter. Amen. 


wxor Dagoberti L, et dicitor in diplomate snater Ir- 
mine, qus fuit filia Dagoberti Il. Cointius netas 
clronologicas ab Incarnatione repetitas expungit ; 
et nomeu Mathildis, uxoris Dagoberti II, reponit pto 
nomine Nanthildis, uxoris Dagoberti 1. His positis, 
satis operose astruit [rminam, anne 2 regni Dago- 
berti J] annum setatis decimum quartum agentem, 
amisso iuter ipsas nuptias sponso, velatam, poLaüisse 


D monasterium lHorreense donis ditare, qux: Dagober- 


tus pater ejus suo diplomate confirmat hoe eodem 
anno, qui , Auguato mense, concurrebai cum anao 
Chris 675. Ex hac Cointii argumentatione huac 
annum prafigimus diplomati quod expendimus. Nec 
ideo illud iegitimis iustrumentis annumeraaduam 
pronuntiainug , cuin ín ipso et notze esaet iumda 
persouarum nomina corrupta agnoscantur. itio 
nem Masenii sequimur, qui diploma ry ee it et 
archivo Horreensi. In exemplari quod llenscheaiet 
ab /Egidio Gelenio acceperat, post saensis notam 
legebatur : Per wamuis Grimoardi wajoria-domas re- 
gie, quse regno Dagoberti II minline Conveniant, st 


. proinde expungere jubet Cointius. Mabillonius, An- 


pal. t. 1, pag. 554, instrumentum tot mendis seatens 
censet ad id tantum valere, ot inde innotescant an- 
tique Horreensis monssterii possessiones. Sed quid 
certi constare potest de autiquis possessionibas qu£ 
adeo dubias (dei iustrumento fultzee sunt? 


1503 
Ml. 
Bipluma quo Dogobertus tres. curtes concedit. Argen- 
Ainensis ecclesie monasterio * (ann. 615). 
. Ia nomine sancte et individuz Trinitatis. ^ Tage- 
bertus [ Dagobertus], divina favente clementia, no- 
bilissimus rex. Notum sit omnibus.sancte Dei Eccle- 
. sie fidelibus natis ei naseendis, qualiler [quod] ego 
rez Tageberius, exhereditatus ( Dagobertus , exhere- 
datis], Christo veleate [voluntate], propriis filiis, 
sanetam Mariam miehi in hereditariam [deest apud 
Kenigsh.], horedem acquisivi [accersivi ] , dans , in 
bonore ejusdem mouis Domiui, ad Argentinensis 
eeclesie * monasterium Ires curies meas optimas el 
eleciss , quas ita discernebam a celeris ut preessent 
cunetis [desunt apud Kanigsh.]; quarum una sita est 
iu pego qui dieitur ( deest apud. Konigsh.] Bischovis- 
bein , et ja comitatu Chilcheim; altera in pago qui 
vocalur [deest apud Kanigsh.] Rubiaca, et in comi- 
tata licbicba ; tercia in pago qui nuncupatur [dicitur] 
Spesies, et in coinitatu Bargense. Scilicet has supra- 
dietas curtes àd supradictum monssterium , cum 
scrvienübus , optimatibus, vel etiam equitibus ad 
easdem curtes pertinentibus, eo jure tradidi [ut om- 
Bibuws annis vite sue ipsi et posteri eorum quatuor 
nummos ad legitimum ceusum dent ad eandem cur- 


tem qua visi sunt degere. Seu viliores servos ita- 


dempei a suprad ctis, ut dent duodecim nummos, 
exceptis biis : si qui liberales mulieres acquirant, 
eorum filii nullum ceusum reddant, sed tamen vivant 
eodem jure uti patres eoram. Insuper bannum eorum 
sit precium trium solidorum, nisi si que forte faciant 
contra monasterium, hoc emendent secundum gra- 
tuitam voluntatem illius loci procuratoris; nec ta- 
men omnino expertes predii, neque proprie vite 
consistant, Super hec, Speciensem curtim discrete 


& Primus vulgavit Coccius In Dagob., pag. 145, ex 
Codice membran. ms. ecclesi:* Argentinensis , sed 
decurtatum. valde; ex Coccio, Joan. Ph. Vorburg, 
Hist. Rer. Germ. tom. VIII, pag. 251; Henschenius, 
de tribus Dagobertis, pag. 84; Cointius, Ahn. tom. 
ll, pag. 748; Laguille, Hist. Alsat. prob. pg. 95 
at Sehilterus, Observ. ad Cliron, Komnigshorti , pag. 
592, ei Lünig,, Spicil. eccles. tom. III, My 866, ex 
Chronico Argentinensi Konigshoril an. 1586 scripto 
depromptom ediderunt : nullus ex his integrum. 
Taándem D. Grandidier ex chartulario membraraceo 


anno 1357 exarato jussu episcopi Argentinensis, et D chrouismis, annum cum Cointio assignabimus 


in tabulario eititatis Argentinensis reposito, totum 
exscripsit, Hist. eccles. Argentip. tom. 1 prob., pag. 
26, et juris publici fecit. lllud ad ipsius fidem recu- 
dimus, variis lectionibus ex Koenigshorii Chronico 
inter uncos ascriptis. Manifesta falsi indicia post 
Cointium recenset supra laudatus D. Grandidier, 
dissett. 4, psg. 85, quorum pr:cipua hec sunt : 
1" formule initiales insolite; 2* exlieredatum se 
filiis profitetur Dagobertus, qui tamen bona lioc di- 
plom»te Ecclesi: Argentinensi confert pro gratiarum 
aétione , eo quod ab Árgentinensi episcopo Arbogasto 
filius suu& a mortuis hoc eodem tempore fuisset ex- 
citatos, ot testatur ejusdem Arbogasti Vita , szeculo 
x scripta, ex velustis Codicibus eruta ab eodem D. 
Grandidier, probat, pag. 30, cui concinit Chronicon 
Novlomensis monasterii , xiij s:eculo conflatum, et a 
Martenio, Anecd. tom. fif, pag. 1128 , editam ; 5" 
Turaudi cascellarii nomen, sub prima stirpe regum 


DIPLOMATA. — S. DAGOBERTI l1 PRJECEPT. ECCLES. 


1505. 


À cum servientibus miebi ab aliis ita discernebara , ut. 


quicumque a famulantibus miebi serviliter essent. 
procreati, masculini sexus qui forent, nullum censum. 
reddant; sed fewinei sexus etas, ut predictum est, 
legitimum censum persolvat. Post hec demum cu- 
piens querere , quo consilio eorpus, quin pocins ani- 
msi , possim Deo et genitrici ejus commendare, me 
ad idem nonasierium , quandiu vixissem, ejus pre 
gracia promisi serviturum , ut ipsa me in die judicii: 
commendaret ex se carnaliter nato filio Domino no- 
stro Jesu Christo, ac maxime, ideo. ut liberales qui 
benelicia ab eis de curtibus ex me habebant, mee 
pro causs suasionis, se eodem modo quo ego, se 
promisissent serviluros, non serviliter, sed libera- 
liter, legaliter jure virorum; petentes a. me ut si 
quid unquam fore fecissent, hoc facilius emrendarent 
dimidie partis quam ceteri liberales, quod et concessi, 
Sed et insuper, si quid emendare debuissent, in ad- 
vocati ejus jure, cum septem solidis et semis satisía- 
ciant tamen ipsis laudantibus, quin pocius eundem 
advocaium ceustiluentibus, Et si quis borum pro 
maxima culpetur culpa, si culpabilis sit , in maxiuio 
banno trigisrta solidos emendet; quin etiam , sl un- 
quam presul ejusdein loci quemquam horum conira 
se consilio vel facto etiam [fccisse convincat, hoc 
einendet quasi liber vir. Si autem insons velit fieri, 
cum predicto jure liberalium inculpabilís flat. Sed 
hiis liberalibus, qui se sua sponte pro mea suasione 
ad idem monasterivm dederant, tale jus constitoi ut 
liobeant l.beram potestatem emendi, habendi, dandi, 
vendendi, et posteris eorum propria jura dimittendi, 
et nemo eos supradicat, pisi liberales in iisdem cur- 
tibus degentes qui se meo consilio eidem monasterio 
commendarent, et tamen ipsi supradicant, et Justi- 
ciam inveniant super omnes qui illue subditi siat. 


Francizx prorsus incognitum, quod videtur mutuatum 
a Durando, qui sub Ludovico Pio vices cancellarii 
agebat; et hiuc diploma de quo agimus decimo sz 
calo fabricatum faisse conjicere pronum est ; 4^ for- 
mulz ad ealeem adliibitze haue eamdem latem sa- 
piunt; et ridiculam clausulam arguit Cointius, qux 
notas chronologicas exhibet ab Incarnatione et in- 
dictione petitas , ac regni Dagoberti annum numerat 
wrigesimum secundum , cum nullus hujus nominis 
rex Francorum tot aunis regnaverit. Si vero libeat 
spurium instrumentum alicui anno alligare ex eU 


Liquet enim, tum ex Vita sancti Arbogasti, tum ex 
Cliionico Noviomensi, emissam fuisse diploma, in 
gratiam ecclesi: Argentinensis , a Dagoberto Il, cum 
filius ejus a sancto Arbogasto, episeopo Argenti- 
nensi, e mortuis suscitatus est; et id evenisse pluri- 
bus annis ante mortem sancti Arbogasti. ls autem 
j:m decesserat anno 679 , Gall. Christ. 2* ed., t. V, 
col. 781 , et Pazobertus |! regnum suum recupera- 
verat circà mensem Angustudm anni 674. 

b Tagebertus pro Dagoberto, et infra Turàndus pre 
Durando legitur in chartulario Argentinen:i , scilicet 
littera T. in litteram D facile abiit, cui utraque £t 
ejusdem organi , ut alunt grammatici, el fere éódem 
sono efferatur. 

e Monasterii notuine appellatur ecclesia Argeutl- 
nensis ; cathedrales vero ecclesias sic appellatas fuisse 
docet Cangius in Glossario, voc. Monasterium , t. 1V 
col. 895, et id exemplis conlirinat. 


1350] 


FRANC. REG. IV PRuX,£ STIRPIS, 


tnsuper, si qui sint qui in ejusdem monasterii po- A penditiis suis pertinentibus ad se, id sunt, molendini 


testatem veniant liberaliter degentes tercio kalendas 
Marcii, postea in advoeati jure et in liberalium viro- 
rum toeantur; et binc predicti liberales nullam fa- 
mulatum domino illius loci vel regi exhibeant, nisi 
ex eis beneficia habeant; ita etiam ot unusquisque 
Joricatus vir decem mensus possideat, et tune per- 
gat unusquisque llloram quecunque velint eos mit- 
tere, cum vieta episcopi sive regis, ipsis laudantibus 
ministeriis trium villicationum. Si autem quisquam 
ex eis non habens beneficia exigatur in famulatum 
ipsius loci defensoris, trium ebdomadarum spacio 
pergat in servicio ad defendendum reguum quarta 
iutrante, si ei nolit beneficia dare, fiat in presencia 
ejus cujuscumque velit miles *. Acta sunt hec in 


duo sub ono tecto, cum aria super fluvio Seppia, 
vinea in Beterio cum vineatore, hoc totum vel ad 
integrum sd ipss monasteria qux sunt in bonore pa- 
tronis nostri S. Petri et Pauli, et S. Martini , vel san- 
ctorum ceterorum qui ibidem ad ipsa loca venerari 
noscuntur, per suam przceptionem concessisse. Unde  . 
et ipsam przceptiohem memoratus vir venerabilis 
Goduinus abba, suis etiam manibus roboratesm, nobis 
in presenti protulit relegendam , et asserit quod pers 
ipsius monasterii ipsam rem superius intimatam tem- 
pore presenti possidere vel dominari videntur; sed 
rei totius firmitatem nostram.* ee petit, et plenius 
ex hoc ad suprascripta monasteria per nostram prz- 
ceptionem in Dei nomine confirmsre deberemus. 


lsenburg ; et, ut hec [ea] a nobis facta cred&ntur, et p Cujus petitionem, sicut unicuique justa petentibus, 


a posteris nostris non infrangan!ur, manu propria 
roboravimus [roboramus] et :sigillari jussimus. [Si- 
gnom domini Tageberti regis pii. Ego Turandus, 
cancellarius regis, ipso jubente, rescripsi. Acta sunt 
hec ^] querio nenas Aprilis, lupa septima [decima], 
anno ab Incarnatione Domini pcLxi [ pccvi]], |indi- 
etjone quinta, regnante Dagoberto rege *], anno 
Xxxij regni sui [nostri]. 
IV. 


Diploma que Dagobertus villam Germiniacum a patre 
&u0 Sigiberlo concessam monasteriis Stabulensi et 
. Malmundariensi confirmat 4 (ann. 671). 


Dagobertus, rex Francorum, inluster vir. lllud 
nebis ad stabil:t.tern regni in Dei nomine provenire 


prestitisse et in omnibus confirmasse cognoscite. 
Przcipientes enim ut, sicut constat per inspectam 
prsceptionem jam dicto principe , ipsa villa seperius 
intimata , cum omni integritate et soliditate sua, ter- 
minum ad eamdem, vel ipsa farrinaría, seu vinea 
cum vineatore, talitlef per suam praceptionem ad 
ipsa loca sanetorum visus est concessisse, et hoc ad 
presens f pares ipsius monasteria possedisse vel 
dominari videntur; ita deioceps per hanc praseceptio- 
nem nostram, tam terris, casis, mansis, saancipiis, 
sedificiis, cum vineis, campis, pratis, silvis, eultis 
et incultis, aquis aquarumve decursibus, plenius im 
Dei nomine confirmatum, ita 'ut pares praedicti mo- 
nasterii boc habeani, teneant atque possideant; et 


confidimus, si facta domni et genitoris nostri Sigi- C ipse Goduinus surecssoresque sui perennis temporis 


berli quondam regis, pro nostris oraculis in Dei no- 
mine firmare deliberamus. Atque ideo vir venerabilis 
Godvuinus, abba de monasterio Stabulau et Malmun- 
dario, clementie regui nostri suggessit, eo quod 
domnus et genitor noster Sigibertus rex, S. Remaclo 
ex villa eoguominante Germiniaco, in pago Rhe- 
mense, ad supradicta monasteria quz sunt in Ar- 
duenna, quo ipse princeps suo opere construxit, 
ipsa villa Germiniacum , cum omni integritate, ap- 

* A verbis ut omnibus annis ad haec velit miles, de- 


sunt in Kenigsh. et aliis, 
b A verbo sig1um usque sunt hac desunt apud Koe- 


; À verbo indictione usque rege desunt apud Kee- 
nigsh 


sod Diu delituit instrumentum boc magni pretii. Illud D 


primum vulgavit, ex membranis Stabulensibus et 
Bambergensibus, llenschenius, in Trib. Dag. pag. 
97 ; ex eo recuderunt Cointius, Annal. t. III, pag. 778, 
et Foppenus , Suppl. ad op. dp Mirzi , t. lll, pag. 
282; Martenius vero, ampliss. Collect. t. If, col. i$ 
iterum edidit ex chartario Stabulensi el Malinunda- 
rlensi depromptum, et ex Martenio Berthboletus, Hist. 
Luxemb. t. tI, pag. 210, ac Collectores scriptorum 
rerum Francicarum, t. IV, pag. 657. Dagoberium, 
post mortem Sigiberti patris sui, in Scotiam relega- 
tom fuisse scripseraut veteres bistorie nostra scri- 
ptores, sed de ipsius in regnum restitutione altum 
silentium fuit, donec, sseculo proxime elapso, variis 
argumeniis critici hanc restitutionem docuerunt; at 
multo certius argumentum eruitur ex diplomate quod 
eibibemus. Lectionem Martenii sequimur, Germi- 


boc valeant possidere vel dominari, qui potius mo- 
nachis qui ibidem ad ipsa monasteria deservite vi- 
dentur, vel pauperes qui ad ipsa loca saaetorum 
alimonis expectantur, melius eos 5 deleetorum pro 
slabilitate regni nostri, Domini misericordiam aten- 
tius exorare. Et ut hac preceptio pleniorem obu- 
neat , Dei nomine, nostris et futuris, auxiliante Deo, 
temporibus vigorem manus nostras subscriptionibus 
super eam decrevimus b adfirmare. 


niacum villam 2 Sigiberto donatam Stabulensibus et 
Malmundariensibus , jam diplomate suo confirmave- 
rat Cbidericus Il, quod supra edidimus, col. 1291. 

e Apud Henscheniumn vox se ila scribitur quasi 
foret vox muula , quam integram exprimit Coilntius 
voce rerenitatem. 

f Typographorum oscitantia corruptus loeus. Ilic 
et paulo infra legendum videtur. patres ipsius moneste- 
rii, eodem sensu quo supra dicitur pars ipsius mo- 
nasterii, quod nihil aliud sonat quam ipsum monaaste- 
rium. Cointius emendat patres monasterii, non ita 
feliciter. — 

5 Legere jubet Martenius delectet, Sic Henschenius 
el recte, 

h Nulla nota chronologica; sed annus quo factis 
exemplaribus exhibüum est diploma Sigiberti Dago- 
berto regi, ad impetrandam coulirmationera, his 
verbis notabatur in membranis Dambergensibus et 
Stabulensibus, teste Hlenschenio. Facta exemplaria 
sub die Kal. Aug. mense, iv regni domni nostri De- 
goberti regis , id est anno Christi 677, die Augusti 
prima, Vid. Ann. Franc. Longuer. tom. lil, Col.ect. 
Script. Rer. Franc. psg. 695. 


4509 


DIPLOMATA. — ÁD S. DAGOBERTI i! DIPLOM. APPEND. 


4$1f 


APPENDIX 
AD S. DAGOBERTI II DIPLOMATA. 





I 
Charta qua Irmina, abbatissa [ Borreensis]. Epterna- 
censi monasterio a se condito portionem suam in 
villa Epternaco ac plurima alia done con[ert ; et 
ipsum monasterium tradit Willibrordo episcopo |Tre- 
virensi| gubernandum * (ann. 608). 


Domino sancto ac venerabili in Christo patri Wil- 
librordo episcopo, Irmina in Christo Deo sacrata 
abbatissa. Dum ab omnibus non habetur incognitum 
quod ego, inspirante misericordia Christi, pro con- 
silio virorum apostolicorum, patrum nostrorum, 
domini Basini et domini Leotwini, episcoporum, seu 
et pro consensu sororum nostrarum Christo servien- 
tium, qua nobiseum sunt congregatz, basilicas jn 
nomine S. Trinitatis, vel in honore gloriosissim:ze 
Virginis Marise genetricis Domini nostri Jesu Christi, 
seu et beatissimorum Apostolorum Petri et Pauli vel 
ceterorum sanctorum, in villa mea propria qux vo- 
catur Epternacus, sita super fluvio Sura, seu et mo- 
nasteriolum ibidem ad monachos peregrinos conver- 
sandum, vel... pauperes ibidem »slimoniam petendum, 
pro divino dip Wi vel pro animx me: remedio 
construxi, et dum sanctitas et dilectio vestra erga 
the vel monasterium meum assidue agitur. lgitur de- 
crevi apud animum mem , ut vos de rehus meis pro- 
priis In aliquo consolari deberem, quod ita sponta- 
nea voluntate feci. Idcirco dono vobis donatumque 
esse volo mentoratas basilicas sanctorum ad guber- 
mandum vel dominandum. ltemque dono vobis ad 
supradicta loca sauctorum portionem meam in ipsa 
villa Epternaco, hoc est, quantumcumque ex succes- 
sione paterna vel materna mihi obvenit, tam in do- 
mibus quam sedificlis, mansis, mancipiis, vineis, 
terris, campis, pratis, silvis, pascuis, aquis aqua- 
rumque decursibus , seu et pastores , vaccarios, pore 
earios, vervecarios, cum gregibus eorum, vel cum 
appenditiis suis, id est, Badalin:o, Mathofovillare, 
vel portionem nostram in Oxinvillare, exceptis ho- 
minibus illis quos per epistolas nostras ingenuos 
jelaxavimus. Similiter dono vobis, vel ad supradictas 
basilicas, vinez: b pedecuram unam in monte Vien- 
neusi, cum vinitore, nomine Alitfrido, cum omni 
peculiari suo. Ista omnia , ut dixi, ad ipsa loca san- 
ertorum, vel vobis, a die presenti tradimus atque 
transfundimus, ad gubernandum vel ad dominan- 
din ; ea ratione ut quidquid de re superius memo- 
rata in Dei nomine facere volueritis liberam et fir- 
missimam in omnibus habeatis potestatem. Nam $i 
quis contra banc chartulam donationis mex venire 


* Vulgavit Mir:zus, Opera dipl., t. 1, pag. 245; ex 
Ipso recuderunt Cointiu:, Annal. tom. IV, pag. 348 : 
Honthbeimlus, Hist. dipl, Trevir. t. 1, pag. 90, ac de- 
twm auctores Novz llis Christ. t. XIII, instrum. 
«vl. 295. Mir»us monet quosdam pro mense Novem- 
bri mensem Decembrem inter notas chronologicas 
lvjus chartz legisse. Sed duas chartas pro una ea- 
demque habuit, eodem snno datas, lianc scilicet, 
qv? mense Novembri , alteram, quam proximam ex- 
hibebimus, mense Decembri emissam. Dubitat Mireeus 
num hoc instrumentum anno 698 an 699 adjudican- 
dum sit. Verum annus 4 regni Childeberti Il1, mense 
Novembri, concurrit cum anno Christi 695. 

pedaturam. Vide, infra, notas ad testamen- 
tum Irminz. 

€ Basinus et Leodowinus subscribunt, ambo Tre- 
virenses episcopi. Basinus in solitudinem recesserat 
anuo 6/5. et huic successerat Leodowinus, Wc eo 


A tentaverit, inferat fisco auri libras decem, srgentf 


pondo viginti, mauente nihilominus firmitate. Actum 
Treveris , sub die kalend. Novembris , anno iv dominl 
nostri Childeberti regis. Ego Huucio, in Christi no- 
mine presbyter, hanc clartulam donationis, jubente 
domina mea Irmina, perscripsi : et ipsa subter, manu 
propria, una cum testibus , firmavit, et qui subscrl- 
pserunt , in przxsenti rogavit. 

Ego Irminà, in Christi nomine, hanc donatiouent 
relegi. Dasinus episcopus. Leodowinus episcopus 6. 
Theodofridus presbyter. Waltharius diaconus. Gang- 
bertus presbyter. Hudobertus presbyter. 


II. 
Testamentum [rmine, abbatisse [ Horreensis] , quo 


Epternacensi. monasterio (legat quidquid sibi ex pa- 
terna et malerna hareditate obvenit 4 (ann. 698). 


, Anno quarto regni domini nostri ChildeberH re- 
gis, sub die kal. Decembris. In nomine Patris et Filii 


p ** Spiritus Saneti. Ego Irmina, in Christi nomine 


Deo sacrata, acsi indigna, gratia Domini abbatissa, 
sana quidem, Deo propitio, mente, sanoque consilio, 
testamentum meum fieri rogavi, idque fratri in Chsi- 


$10 meo [luncioni presbytero scribendum commisi. 


ldeirco dono a die pfzsenii, pro remedio animx me: 
vel pro mercedis mez augmento in zterna beaiitu- 
dine vel retributione, ad basilicam qu:e est in nomine 
sanctze Trivitatis, vel in honore sancta Mari: geni- 
tricis Domini nostri Jesu Christi, vel beatorum apo- 
stolorum Petri et Pauli seu ceterorum sanctorum, 
qus est in villa nostra Epternaco constructa , sita 
super fluvium Sura, ubi dominus noster et pater in 
Christo Willibrordus episcopus, rector et gubernator 
esse videtur, donatumquae esse volo, lioc est in ipsa 
villa Epternachon , quantumcumque ibidem ex suc- 
cessione paterna vel materna mihi obvenit ad inte- 
grum , tam domibus quam :edificlis , casis , mansis, 
mancipiis , vineis , campis, pratis, sylvis , pascuis, 
aquis aquarumve decursibus , cum appenditiis omai- 
bus , vel adjacentiis suis , Baidelingo , Mathulfingo, 
vel portione mea in Oxenvillare , omnía ista cum 
adjacentiis eorum , una cum pastoribus , vaccariis , 
porcariis , brevieariis cum gregibus eorum vel omni 
peeulio promiscuo, ad sspe fata loca sanctorum, vel 
ad monasteriolum ibidem constructum in Dei nomine 
volo esse donatum , exceptis hominibus illis quog 
per ep:stolas nostras ingenuos relaxavi , quorum vo«- 
cabula sunt : Garario , Cumboaldo, Achilde , Theod- 
frido filio, Alifrido, Vlodoare, Roacare, Warvin- 
linde, Bacelinde, Graucelebata, Gundulfo. [ati toti 


minus uterque titulo episcopi huic testamento sub- 
scripsit anno 695, 

d Primus vulgavit ex mss. Browerus, list. Trevir. 
t. 1, pag. 352, verbis, ut ait, paululum deflexis, imo ,- 
plurimis mutatis aut przetermissis , ne Latini sermo-l 
nis puritatem violaret. Ad ipsius fidem recuderuni 
Henscbenius, de trib. Dagob. lib. uw, pag. 113, et 


D Cointius, Annal. t. IV, pag. 551. Ex Epternacenci 


chartario integram e!idit Martenius , ampliss. Coll. 
t. 1, psg. 9; hine Mirzeus, Dipl. Belg. pag. 216, et 
Upera dipl., t. Ilf, pag. 284; Calmetus, liist. Lotliar. 
t. I, prob. €ot. 27; Bertholetus, Hist. Luxenib. t. Il, 
prob. pag. 25 ; flonthelmius, Hist. dipl. Trevir. t. !, 
pag 92, et Novis Galli: Cbristian auctore:, t. XII, 
instr. col. 294, typis mandaverunt. Mirzeus chartam 
hane confudit cum altera in hujus conlfirmatiewess 
emissa, ut supra ditus Vw wo 2M CWSOSNS SOR 


VrOXp2 QUeCGeM , Vodteu Vtt NeWS CQWCRNNNSS 


FRANC. REG. IV PRIME STiRPIS. 


1318 


denominati, annis singulis unusquisque eorum in À nere jussi, aut inantea Christo przsule addere po. 


luminaribus unam libram cere ad supradicta loca 
sauctorum in ipsa villa Epternsco constructa, ad 
nativitatem Domini reddere et dissolvere studesht. 
Similiter dono ad jam dicta loca sanctorum, vine» 
4 pedeturam unam in moMe Viennensi , cum vinitore 
nomine Alithfrido , cum omni peculiari suo. ta om- 
Ria, ut superius intimavi, ad memorata loca saneto- 
rum, a die prasenti per przesentem. paginam testae 


r&entl nostri tradimus atque transfundimus perpe-. 


taliter in Def nomine possidendum. Hac sunt qua 
huic tesiamento meo annectere volui : si quz liturz, 
vel caraxaturz adjectionis faci: suut, ego fcci fleri- 

ue jussi, dum mihí mea sepius recensetur voluntas. 

am $i quis contra hoc meum testamentum venire 
tentaverit aut aliquid irrumpere voluerit, sit ana- 
thema maranatha indissolubili vinculo in seternum 
damnatus, et sit lepra percussus Naaman Syri; et 
insuper inferat fisco auri libram upam, argenti pondo 
duo, et nihilominus prasens testamentum firma sta- 
bilitate permaneat. 

Actum Treberi, die et regno suprascripto. Ego 
lancio, in Christi nomine presbyter, rogante et ju- 
bente domina mea Irmina abbatissa, hoc testamen- 
tum perscripsi, et ipsa subter, manu propria, utea 
cum testibus, firmavit. Ego I[rmina boc testamentum 
meum relegi. Dasinus episcopus. Ego Leodwinus 
episcopus. fgo Theodíridus. Gundebertus. Bertwi- 
nus, Adelbertus. Trasibrictus. Garibertus. Gazober- 
tus. Audobertus, Waltharius. 


Itl. 
Char!a qua Irmina, abbatissa peret] Epterna- 
censi monasterio concedit villam Montem, in pago 
icio el dona prius collata confirmat b (ann. 


Domino sancto et in Christo patri Willibrordo epi- 
scopo Irmina abbatissa donatrix. Quidquid unusquis- 
que homo de rebus suis propriis ad loca sanctorum 
aut servorum Dei spontanea voluntate aliquid condo- 
naverit, hoc sibi credit mercedis przimium recipere 
in futuro. Idcirco dono ad monasterium vestrum in 
villa Epternaco constructa super fluvio Surs, quod 
cgo a novo de fundo proprio zdilicavi, vel ad illa 
loca SS. Petri et Pauli apostolorum ceterorumque 
fanctorum conitructa, donatumque esse volo a die 
praesenti, hoc est, quantumcunque in ministeria 
ipsorum sanctorum e€ondonavi , vel ia qualibet prze- 
sidia dedi, t«m auro, quam argento , gemmis, vesli- 
rentis altarium, velis, corijuis, uteusilia tam :zrea 
quam lerrea seu et ligna operis quantumcunque in 
ipsa loca sanctorum, vel in predicto monasterio po- 


* Locum hanc eliminavit Browerus ut vocem pe- 
detwram expungeret, quie purum Latii sermonem 
minime sapit; pedetüram, seu potius pedaluram, in- 
terprectatur Martenius aream certo peduin diineusione 
comprehensam. : 

» flanc eruit Martenius ex chartario Epternacensi, 
ampliss. Collect. t. 1, col. 10; recudit Hontheimius, 
llist. Trevir. dipl. t. 1, pag. 93, ex Martenio. Er- 
mintrudis, quam Irmina consobrinam tuam appeliat, 
Martenio eadem videtur qux: Ermentrudi$ , matrona 
illustris, cujus testamentum vulgavit Mabillonius, ad 
calcem Liturgie Gallic. Villa montis, de qua agitur, 
ad ostium Moselle , ut ait Hontheimius, ubi supra, 
pag. 557 , in Tulpiacensi pago sita fuit; qui pagus iu 
Agrippinensium linibus quxrendus, olim amplitu- 
di;e immensa diffusus, sed postea bona sui parte 
Vruncatus. Utriusque generis nationem intelligit lr- 
wiüna Gallicam et Teutonicam. De duobus episcopis 
TTrevirensibus hasino et Leodowino buic chartze sub- 
scribentibus diximus supra, inter annot. ad charta 
Irmin:». 

$* Adela Dagoberii regia quondam filia. Dagoberti 
scilicet 1l. Alia eam etiam Addulasm et Adelanter 
rocaul. Credidit Eckhart (Rgr. Franci. ib. xv, 


tuero, volo ut hac ez nostra munificentia in Dei no- 
mine proficiat perpetualiter in augmentis. Similiter 
dono vobis a die presenti ad ipsum monasterium 
vestrum Epternacense villam eujus vocabulum est 
Montis, sitam in pago Telpiscensi , quam de dulcis- 
sima consobrina mea Erminitrude, filia Pantini , dato 
pretio comparavi, hoc est, tam domibus, quam zdi- 
ficiis, mansis , casis, mancipiis, campis , sylvis, pra- 
lis, pascuis, adjacentiis, aquis squarumque decaursi- 
bue, omnia ex omnibus ad integrum, vol quantem- - 
cunque ia memorata villa Montis , tempore praessemi 
possidere videor, seu et peculii promiscuo utriusque 
generis nationum vobis, vel ad srpe fatem mens- 
sterium vestrum Epternaceose, a dio praesenti , ut 
superius dixi, de potestate mea in jure et domina- 
tione vestra vestrique monssterii, per prasentem 
paginam donationis mez:: manu mea firmatam Lrado 
atque transfundo perpetualiter in Dei nomine possi- 
dendum ; ea ratione, ut quicquid ex loc, tam vos 
quam fratres ipsius monasterii elegatis , faciendi , ha. 
bendi , tenendi, commutandi liberam et firmissimam. 
in omnibus habeatis potestatem , et aullius ex hoc 
calumni»m habere pertimescatis. Nam si quis cona 
hanc cartam douationis, quam ego spontanea volun- 
tate fleri decrevi, tentare conaverit , imprimitus 
iram Dei omhfipotentis incurrat, et inferat fisco auri 
libras tres , argenti pondo viij, et hoc quod repetit 
nullatenus valeat evindicare. Facta est hzc cartula 
donationis sub die kal. jwlias, anno v regui domni 
nostri Childeberti regis. 

Ego Huncio, ín Dei nomine presbyter, roganie 
et jubente Irmina.abbatissa, banc cartulam donationis 
perscripsi, et ipsa subter, manu propria, uBa cum 
testibus, lirmavit. Ego lrmina hoc testamentom a 
me factum relegi. Basinus episcopus. Leodowinus 
episcopus. Waltharius diaconus. Deriuious diaco- 
nus, 'arobertus diaconus. Etlberictus presbyter. 
Garberictus. Transberictus. Dosa. Aodebertus. 


IV. 
Charta qua. Irmina Willibrordo. episcopo concedit 
quidquid possidet in villa Stancheim. 
(Vide Patrologia tom. LXXXIX, col, 537.) 
v. 

Testom.ntum. Adela filie Dagoberti regis pro mona- 
sterio monialiun in  Palaliolo ab ipsa (fundato 
(ann. 090, 1 April.). 

(Ex Hontheim, Historias Trevirensis.) 
Adela in Christo Domino sacrata abbatissa, Da- 


n. 11), deque temere, ab illa non dilferre Adolam, 
que Andanense conobium ínvisisse dicitur in Vita 
saucte Gertrudis (Cap. 11) ubi « filius parvulus, 
quem multum delicate diligebat, » in fonte submer- 
$u$, et, lecto sanclae: Gertrudis appositus, resuscita- 


D ius. fertur. Ea enim, qux ibi de Adula bac dicuntur, 


congruunt in Dagoberti regis filiam. Verba Vite 
sancte Gertrudis liec sunt : « Non post inultos dies 
(cum Begga saucia Gertrudis soror Andaneuse ce- 
nobium sub finem septimi $2culi exstruxisset) ad 
idem monasterium quadam religiosa femina veuil, 
ex nobili genere orta, cui nomeu erat Adula, in om- 
nibus fere aucilla Christi, in habitu casta, in humili- 
late religiosa, in e non ficta, iu eleemosynis 
senibus ac pauperibus largs, egenis el yis 
hospitalis. » Videlur etiam tail j (Aunal. Beue- 
dicl., tom. 11, lib. xix, u. 5) ea esse Adolana abba- 
tissa, cui iu epist. Bopiíacii 51 Elfeda, itidem abba- 
tissa, Anglicani cujusdam canobii, aliam abbatis- 
sam, etiam Anglicanam, Romam pergentem, com- 
mendat, lac salutatione. przemissa : « Dominze sau- 
cim atque a Deo honorabili Adolanz abbaüs-x, 
Elfeld, ecclesiasticas famili: famula sempiteruae su- 
apitatis salutem in. Dowino. 2 


1315 


DIPLOMATA. — AD DIPLOM. THEODORJCI JI PROLEC. 


1514 


goberti regis quondam filia. Cum pervalgatum no- A que possessiones ejus ville, uno duntaxat quadra- 


tumque bonis omnibus sit, quemadmodum nos mo- 
nasterium in villa qux» dicitur Palatíolum, in ripa 
positum fluminis Mosell», quod ipsum a Pippiue 
majore domus Treviris permutatiore. qussiviimus, 
honorique sauct» Maris virginis, genitricis Domini 
nostri Jesu Christi, et beatorum Petri et Pauli, cietee 
rorumque sanctorum jam dudum ad proprii mona- 
sterii usum exstruximus, in eoque monacharum c«- 
tum, disciplina et regula sancti Benedicti viventium, 
aggregavimus, faciendum denique nobis visum est 
ut has vit» degendze necessarias opes, quas de pro- 
priis hactenus largit:e sumus, testament etiam prs- 
senli pagina conlirmareimus. 

Legauius itaque, et donamus huic, quod diximus, 
monasterio villam nostram, qua dicitur Palatiolum, 
iu qua eguobium esse constructum videtur, idque 
cum omni integritate, tam domibus, aedificiis, addi- 
Uments, casis, curtibus, mansis, mancipiis, quam 


ginta jugerum agro exeepto, quem lInsulze nomine 
appellatum, jam ante 5 dulcissimo fllio Alberico do- 
navimus. Similiter a Deipara matris hoc monasterio 
possideri pr:edia ea omnia volo qu: in. Bietbergis: 
Bessancioque sita, quasque a dolcissima .« germana 
mea Regentrude dato pretio comparavi. Rursus por- 
tiones meas villarum Enchiariaci [onere Ur- 
siaci [Urzig], Caimetarum [Keimpr, prope Cellas] 
his adjicio, qu:e ad Mosellam omues sitze sunt. 
Quibus adjuugi res etiam eas facultatesque placet 
quz in predio Kegimosetj a Feronio fllio Tullonis 
justz mihi venditionis titulo quondam obtigere. Ac. 
cedunt etiam lia possessiones llaldetingis, quse 4 ia 
pogo sitxG Detensi, et a Ganciófrido, et Wigerico en» 
pte, in jus peculiumque meum redacte sunt, ltem 
qu$ in pradio Machariaco [forte Machera] a Berto- 
nio mibi donata. Hxe omnis tribuo donoque. Ad ex- 
tremum id quoque de sententia congregationis me» 


vineis, campis, pratis, silvis, adjacentibus, farioa- & morat:e statuimus, ut quidquid opum possessiunum- 
riis, aquis aquarumque decursibus, et oinnibus iis — que in monesterium hoc ipsum contulunus, íd in 


qua ad ipsam pertinere viilam constat. 
Audi volumus his predium * Scripnasium in pago 
Mosae situm, ad ipsius Mose fluminis ripam, ouneu- 


* Scripnasium in pago Mesao. Yid. Chron. Gottw. 
Y. ei., p. 693. 


b Dulcissimo filio Alberico. Habuit. primum Adela 
maritum virum illustrem, ex quo mater fuit Albe- 
rici ; hic iterum genuit Albericum, qui anno 732 in 
comitatu S. Bonifacii aviam Adelam in monasterio 
suo Palatiolensi invisit, et Bonifacium deinde secu- 
tus est magistrum, usque dum sub nomine Gregorii 
abbas Trajecteusis facius est, ut ex Ludgeri Vita 8. 
. Gregorii hujus discimus. Defuncio Gregorio abbate, 

pastorslem curam Albericus nepos ejus ibidem sus- 
cepit, ut Alfridus in Vita S. Ludgeri, eap. 15, pro- 
it. : 


* Germana mea  Regentrude, etc. Multum. hae 
charta illustratur genealogia Adele; ex ea hoc 
Micron sclema Eckhart Kerum Francicarum tomo I, 
p. $99. 


archiepiscoporum Ecclesie Treverics semper »it 
arbitrio atque tutela. 
Datum Kalendis Aprilis anno 12 Theoderici regis. 


Dagob. !J rex t 678. 
Ux. Machiiluss. 


AÁdeta 
uxor N. 
dein ab- 
batissa pa- 
lauoli. 
D um. m. m 


Albesicus. 


Irmiua Regentrud&s 
abbetissa 
Horreeusis 


Sigebertus 
t T8. 


Albericus, post Gregorius N. 
" dictus abb. Trajectensis 
oen sfide, 
Albericus abbas 
Trajectensis. 

4 ]n pago stg Detensi. Sie legendum, ei mon 
Beniensi, ut legit Bruwerus Aunsl. 1. vri, n. 85, Uude 
error profluxit eorum qui Beutenseu paguin constitue- 
runt a Detensi distinctum. V. Chron. Gottw., p. 557. 


—— ——— ——— ——————— —— — ec Á——À se — 
AD DIPLOMATA THEODORICI III. 
PROLEGOMENA 





$ 1. — Diplomata sinceta. 


4. Anno regni sui primo, quem eum anno Christi 
675 illigamus, Condedo, abbati monasterii Fonta- 


supplevisse. In Belcinisca jusula Condedus mona- 
sterium eonstruserat, uti dicit Mabill., Annal. t. 1, 
pag. 523 et seq., et Acta SS. Bened., 1. 1l, pag. 829, 
quod cum insula monasterio Fontanelleusi subjecit ; 
sed bxc omnia unda obruit. Emergere visa est insula 


- nellensis, Theodoricos concessit insutam Belciniacam D anno 4641, sed. iterom evanuil, uec ejus vestigia 


in Séquan:e 31veo, non procul a Calidobeceo, diplo- 
mate n. I, quod ex schedis Mabillonii vulgatum feit 
in €olleetione scriptorum historim Francis, t. IV, 
peg. 652. Hujus diplomatis mentio (lt in veteri 
Vita sancti Condedi, inter Aeta SS. Beued., t. ll, 

. 827. lilud recudimus ex litteris Philippi Valesii, 
quibus renovatum est jam vetustate auritum. llarum 
litterarum apographum accwratissimum | exstat. in 
ehartophylacio nostro. Apographum quo utimur 
exscriptum fuit ex litteris originalibus Philippi Va- 
lesii in srchivo Fontanellensi aseervatis, membrana 
munita sigillo in cera viridi, fHis sericis rubeis pea- 
dente, exbibente lilia sine numero. Invocatio initialis 
diplomatis insolita quidem his temporibus fuit, sed 
in quibusdam partibus membranam attritam et con- 
suriptam fuisse rex ipse in litteris suis monet ; hiuc 
arguere fas estamanuenses, in ipsa exscribenda, ini- 
tialem formulam delicientem juxta ztatis sux morem 


supersunt, 
$. Diploma n. ii, quo Theedoricus monasterii 


Anisolensis res et libertates sub sua protectione 
suscipit, solus edidit Martenius, amplissim. Cellect. 
t. I, col. 7, ex Anisolensi elbanulario depromptur. 
lllud pugnat cum instrumentis coutra libertateu .hu- 
jus monasterii. (abriestis, inter- Acta. episcoporuni 
Cenomanensium insertis, de quibus toties. Oblitera- 
te Sunt notie chronologicee, Ergo, ut arguit Martenius, 
'heodorico 1i, non Theodorico 1V, seu Kalensi, 
tribuendum est diploma de quo agimus. Biviardus 
enim, qui tunc regebat monasterium Anisolense, sub 
Theodorico Ill, decessit, seilicet anno 687, juxia 
Boliandistas, die 2 Mart. pag. 65, met. aut lorte 
anno 681, quod pluribus argumentis astruunt aucio- 
res llistorize litterarie Francie, t. lll, . 635, 
contra Mabillonium, acta SS. Bened. tL. ll NA 459, 
et Bondonnetum, Vit egitc. Cena. quA SR 


1515 


FRANC. REG. IV PRIMAE STIDPIS. 


1316 


5. Theodoriei Ill diploma, p. V, quo bona Adalrici A siano monasterio iminuuftates per regna soa New- 


ducis, fisco adjudicata, Desueusi monasterio donata 
Sunt, et quod ex chronico Desuensj, juxta Dacher., 
Spicil. t. 1, p. 501, depromimus, mire cum Listoriis 
convenit, Ex veteri Vita sanct» Salabergz, inter 
Acia SS. Bened., t. 11, pag. 403, novimus .belluin 
inter Theodoricum lll et fratrem ejus patruelem 
Dagobertum exarsisse; ex Vita autem sancti Leode- 
garii, ibid., paz. 619, discimus Adalricum auxilio 
Ausirasiorum ad invadendum provinc.» patriciatum 
perrexisse ; Adalrici vero in Austrasiam fugati bona, 
que in Burguudia tenebat, fisco aJjudicata sunt. 
ljas discordias summatim memorat Chronicon Fre- 
degarii, cap. 96. Bona autem qua possederat. Adal- 
ricus. Desuensibus concessa Sunt "Theodorici diplo- 
iDale de quo agimus. 


4. Altero diplomate, n. Vl, rex idem venerabili 
viro Chainoni diacono donat bona qua Decta, Clro- 
noberli relicta, possederat, Is Dionysiani mouasterii 
res gerebat, teste Nov. Gall. Christ, t. Hl, col. $40, 
«uem deiude, abbatis nomine, eidem  pra'fectuin 
videbimus, Loca vero donata appellautur Saociihus, 
Muntecelle et Abnitus, qu», in Briegio pago sita, 
juxta. Felibianum, ilist. abbat. S. Dion., pag. 23, 
vernacule dicuntur Saucy, Monceaux et 4ulnuoy. 
Vulgavit instrumentum hoc Mabillouius, de lie dipl., 
peg. 469, ex autegropho. Gerwmonius, de vet. reg. 
Fc. Dipl., t. H1, pag. 79, ob solam styli. barbariem, 
bujus auctoritatem infringere conatus est. Llubelle 
hoc argumentum evertit Mabillonius, pag. 15, in 
Supplemento ad artem diplomaticam, et pluribus 
Foutaninus, Vinudic. diploin. pag. 116 et seq. lac 
autem barbaries plerumque oritur ex orthographia 
vitiis sepe nalis ex corrupta pronuntiatione, qua 
vocalium sonum ac proinde scripturam inimnutavit. 
Quicunque autem vetera. insuumentA inspiciet, in 
vitiorum ejusmodi exeinpla innumera incurret, qua, 


nedum pro falsitatis, imo pro sinceritatis testimoniis . 


apud críticos habentur. 


5. Vulgavit quoque ex autographo Mabillonius, 
de Ke diplom., pag. 4€9, diploma Theodorici lil, n. 
VM, quo concedit Chramlino, Ebredunensi episcopo, 
in synodo solemniter a sede episcopali dejecto, fa- 
cultatem ia monasterio sancti Dionysii vitam agendi 
et de rebus suis statucndi. Hoc solo instrumento 
notus Ebredunensis episcopus uomine Chramliuus, 
qui inter episcopos Ebredunenses non numeratur, 
merito quidem ; i3 enim contra fas episcopatum inva- 
serat, ut hoe iustrumeuto docemur. Datuim diploma 
dicitur Marlaco, quod Mabillonius, ibid., pay. 470, 
not, de Borlaco intelligendum | ceuset. (Gallice 
Morlac), iu confiuio Burgundia el Neustriz. Abbas 
Lebeuf, Hist. dide. Pars. t. Vll, paz. 184, legit 
Maslaco, prope Seuonas ; sed Moaríaco salis distincte 
legitur iu autographo, ut videre est ex specumniue 
ieri ineiso in. Diplom. Mabill., pag. 581 ; nec Mus- 
(acum, sed. Masolacum aut. Munsolacum, villam re- 
giam novimus, uti .idem dicit, de Vilis regiis, lib. 
iv, diplom. pag. 259. Felicius l'agius, in Baron., 
t. IM, pag. 77, interpretatur bodierue nowine AMarly- 
le-fHioi. Hoc diploma coufert Gerinonius, de vet. reg. 
Fr. Dipl., t. 1, pag. 485, ,cum alio. pro Latiniaco 
: villa, n. XVII, de quo infra. In utroque formula in 
Christi nomine Theodorici subsceriptioni prasti;iuur ; 
quod huic regi peculiare est ; ueque aiiquid. inde 
arguit Germonius, sed inter utramque subscriptio- 
nein duetus litterarum discrepantes uii 8e deyrenen- 
disse, unde faisi suspicionem ingerit, quam elevant 
Mabillonius, de Re diplom., supp., pag. 95, ei 
bontaninus, Vindic. diplom., pag. 189. Nos, collaia 
' utraque subscriptione a Mabillonio incusa, non aliam 
vidimus discrepantiam, nisi quam, in. seriptura ho- 
tninis ejusdem, aunurum duodecim intervallum pepe- 
risse probabile est. 


6. Jam Tbeodoricus l| toti Francie imperaba!, 
cum cwisit diploma v. 1X, quo concessit Sand:ony- 


strie, Durgundi: ct Austrasix, quod factum moa 
fuit, nisi post mortem Dagoberti 1t, qui Austrasia 
solium occupaverat, Occjsus autem est Dagobertus 
M, ut testantur Longuer. Aunal. in Collect. script, 
rer. Fr., t. lll, pag. 694, et ibi auct. cit. anno 673. 
Verum, ultra duos. annos Austrasii Theodoricum 
regem non agnoverunt, ut discimus ex hlhsstoriis. 
Hoc instirumenium circa annuum 631 ex conjectura 
collocavinius. Anno euim 680 Martinus et Pipinus, 
qui in Austria dominabantur, a ''heodorico et Ebroi- 
no majore domus victi et fugati sunt. Mabillonius, 
de He Jiploin., pag. 470, et Felibianus, Bist. alb, 
S. Dion., prob. pag. 9, diploma rejiciuut. ad annum 
688 ; sed hoc ipso auno Theodoricus a. Pipino vietus 
et captus est. In. autographo deficiunt notae. clirouo- 
logicie, quie dubitationem omnem  tolle;ent.. Beest 
et subscriptio regis ; sed monet Mab:llonius, de He 
diplom., pag. 210, regium sigillum appositum fuis«e, 


p quod subscriptiouis vicem. przstabat, et id multis 


exeunplis probari posse docet. 


7. Ex editione Sirmondi, Conc. Gall., t. 1, pag. 
bio, recudimus diploma "Theodorici. ll, n. X, quo 
conlirinat. electionem  Eremberti in abbatem Cor- 
beiensem. iiuuc elegeraut monachi, ut luerat ip-is a 
rege indultum ; et a "lleodefredo episcopo onus 
regendi monasterii, juxia. voluntatem regis, susce- 
perat Eretiberius ad petitionem monachorum. Theo- 
doricus hujus elcctiinem. confirmati, et. potestatem 
iu howiunes, res et possessiones iotius congregationis. 
Desuut uota. chronoiogicg, et cui anno. illigandum 
sit diploma non liquev, annus enim quo. vita cess 
Chrodegarius, Eremberti decessor, certo dehfniri 
nequit. De Theodeíredo episcopo, cui ecclesie prae- 
fuerit, an Ambianensi, an Albieusi, an Cameraceosi, 
statuere facilius est. lbi. enim. dicitur Erembertaiu 
ad regiinen monasterii a Theodefrede episcope coa- 
stitutum fuisse; id autem soli Ambianensi episcopo 


C competebat : de his videsis Mabillonium, Annal. t. 


l, pag. 502, et Cointium, Aunal. t. IV, pag. 212. 


8. Theodorico Ill tribuendum est diploma n. XI, 
quod 3 Martenio, Ampliss. Coll., t. Il, pag. 12, de- 
promptum. ex. chariulario. Stabulens: edimus, do 
denis q&a Stabulensi et Malinundariensi monasteriis, 
ad petitionem abbaus  Goduini, concessa sunt. Notae 
£hrunologicz:e in chartulario desuut, quas exscribere 
sipius neglexerunt chartulariorum scriptores. liue 
quidam, ul dicit. Coint. Annal. t... IV, pag. 99, hoc 
instrumentum a Theodorico IV emissum | arbitrati 
suut. Sed Goduinus, uti die:t, ad tempora hujus 
regis pervenire non. poiuit. Praterea, T6 eodoricus 
Sigeberium avunculi Sui nomine appellat, quod 
Theodoricum td iudigilat : vox enim avunculus pro 
patruo uewini lucum faciet, quam hoc seusu pro- 
iisCue usurpatam his temporibus fui»s6 unicuique 
nolui est, Datuu autem luit diploma cum Ausiresiis 
imperaret Theodoricus 11i; et id nos revocat »d 
"Rien circiter 631, quem buic iustürumento  pra- 

simus. 


9. Duo Tlieodorici ili diplomata pro monastero 
Sithiensi ex Folquini chartulario deprompta edimus, 
jeü»ta apographum sepius laudati. domm de Wite, 
qui illa ex eodem clisriularie descripsit et ia charw- 
pliylacio nostro reposuit. l'riori, n. X1!, quod emh- 
sum est anno regni 10, mense Octobri (Chri-t 054), 
Bertino. abb; Sithiensi conceditur, ut ab. omui 
reditu terrze, aut fuuetione publica, itnmune vit quid- 


. quid comparatum habuerit. intra. (icum  Auiuiz- 


censem, id esLin terris regii. dominii qu;e ad At- 
liniacum, regiam villam, pertiuebaut,. De Attinisco 
villa agitur apad. Mabillonium, de Re diplomauca, 
lib. iv, pag. 248. 


10. Altero diplomate, n. XVI, monasterium llo- 
nulfocurtense, ab Amalfrido concessum cidem al» 
bati, a Theod'rico asseritur, anno 15 regni (Chris 


rj 


451 


 fridus condiderat non procul ab oppido sancii 
: Quintini, 4liquando Hunnocurtitm et. H unnonis-cnria 
appellatum. Hujus historias repeti potest ex Nova 
Gallia Christiana, t. 1l, col. 142. Datum dicitur di- 
ploma apud Crisciacum, quod in contextu scribitur 
Cariciacum, ct indigitau, Carisiacam villam regiam, 
de qua curiose et fuse disse'it domnus Germain, 
apud Mabill. de Re dipl., lib. iv, pag. 258 et seq. ; 
inonet autem nullum antiquius sevo testimonium oc- 
currere. 

11. Diploma n. XIII, quo Theodoricus 1l! im- 
munitates monasterio Novientensi concedit, anuo 
regni sui decimo, ex veteri apographo in archivis 
Aigentinensis Ecclesi: reposito edidit abbas Gran- 
didier, Hist. Eccles. Argent., t. !, prob. pag. 40, ad 
eujus lidem recudimus, omissis lectionibus ejusdeim 
jnstrumenti in Novientensi tabulario asservàti, quo 
supposititiom est, quamvis venditetur pro auto- 
grapho, ut in notis nostris monuimus, Novientuim, 
ut videre est in. llist. Eccles, Argent., pag. 62, et 
in Nova Gall. Christ., t. V, col. 858, insula Triboc- 
eorum in Alsstia, monasterio ibi condito nomen 
dedit, id autem Ebersmunster vernacule dictum, non 
ab. Eberhardo abbate sic appellatum, ut quidam 
volunt, sed a vocabulo quod monasterium apri signi- 
ficat, in memoriam apri ibi casi a filio Dagoberti 
ll. Hlujus mentio fit iu Novieutensi Chronico, quod, 
inter instrumenta in Thesauro anecdotorum ediLuin, 
publici juris fecit. Martenius, t. ]ll, col. 1107. lin- 
inunitas boc diplomate couceditur loco dicto Hil- 
tesheim, hodie llilsen, quem huic monasterio tra- 
diderat Theodoricus 1l. 

12. Praeceptum Childerici Il, (5b) supra recen- 
suimus, de concessa monasterio Dervensi immuni- 


tate. Hanc confirmavit [rater ejus Theodoricus It,"  mauensis episcopi, qui nondum  Berario 


diplomate n. XIV, quod jam a Dacherio edituin recu- 
dimus ex cbartulario hujus inonasterij exaralo sa- 
culo vi ; nec tantum pro iis qux Childericus dele- 
gaverat, sed. pro quibuscunque donis ab aliis bomi- 
nibus collatis. 

15. Notatione diguum diploma, n. XV, quo jus con- 
dendi monelz episcopis Ceuomaunensibus a Theodo- 
rico Ill conceditur : iustrumentum — allkquatenus 
suspicioni obnoxium. De hac facultate condend:e 
iuoueUe concessa ecclesi: bis temporibus disquiremus 
alias. Certe, de veritale iustrumeuti aliquam dubita - 
tionem Mabillonius, Aunal. t. 1, pag. 559, ingerit ; et 
deinde, agens de eodein jure coucesso monasterio 
Condatensi a rege Pippino, medio szculo vin, addit, 
ibid., pag. 608, nullum forte monasterium habuisse 
anuquius hujusce rei privilegium ; plures iu notis 
releximus suscipiouum causas, qua tameu suspi- 
C€ones ejusmodi non sunt, ut inde iustrumentum 
aperte de falso damnandum pronuntiare audeamus. 

414. Facilius a suspicione absolvi posse censemus 
aliud Theodorici lli diploma, n. XVII, quo vilum La- 
tiniacum donat inonasterio saucti Dionysii : hoc viri- 
liter Sigue Germouius. De vet. reg. Fr. dipl. 
t. ll, pag. 1/5, contra quen feliciter pugnaverunt Ma- 
bslonius, de Re dipl., pag. 290, et Fontaninus , 
Vindic. dipl. pag. 185 et seq. Argumenta utrinque 
piss fuse exhibent nota nostrze, ad quas remittere 

iceat, ne quod egimus iterum agere videamur. 


(«) Amalfridi concessionem ipsam víd. in nosirz 
Patrologiz tom. LXXX VIII, col. 1209, n. XX1Y. EvrT. 


DIPLOMATA. — AD DIPLOM. THEODORICI IIl PROLEC. 
687), mense Aprili (a). fIoe monasterium Amal- A 


C 


1518 
$ Il. — Diplomata spuria, 


Exhaustis Theodorici |l legitimis diplomatibus 
quindetim, spuria tria se-e offerunt recensen 1a. 


1. Primum est, n. Ilf, quo parthenonem dictum 
Tufliacun asserere fingitur Theodoricus ecclesiz Ce- 
nomanice. lloc monasterium quedam m.troua ,' 
Lloppa nomine, iu villa sua Tulliaco perfecerat, opi- ; 
tulante Berario, Cenomanensi episcopo. Fingitur au- : 
tem, mortuo. Berario, Aigliberium, qui ipsi succes- * 
serat, ecclesize sua jura iu hoc monasterium coutra ^ 
Aidilam abbatissam conprobasse, estensis instru. 
mentis quibus a Loppa conuirice huic ecclesiz: mo- 
nas:eriuin traditum fuerat. laxe Theodoricus confie- 
mavit diplomate , quod ex actis Cenomanensium 
episcoporum apud Mabill. Analect. , pag. 277, 
recuJiinus, dalum qano 9$ regni nostri; verum, hoe 
anno nondum Aiglibertus  Cenomanensi- ecclesi:s 
prieerat. Ergo spurium est diploina Theodorici, hoc 
ipso quod anno regui n, ad peiiionem Aigliberti, 
emissum dicitur. Ália aulem receusuitus non pauca 
ejusmodi falsa instrumenta, fabricata ut Jura hujus 
ecciesie protendereutur, el collecta maguo numero 
iuter Acla Cenoumanensium episcoporum.  Perstat 
a4huc. monasterium hoc, teste Mabill., Annal. t. 1, 
pag. 529, quod jamdudum virorum est, nunc prio- 
ratus conventualis abbati.e sancii Vincentii congrega- 
tionis sancii Mauri. 

2. Alierum, eadem meute fabricatum, ex eodem 
fonte haustum, et a Mab.ll., Aualect., pag. 2, i6- - 
cusum, edunus Theodorici diploma, n. 1V, quo jus 
ecclesug — Ceuomauiez  ssseritur jn parthenbnem 
sancla Marie iufra Sartliam. Eodem laborat vitio 
quod falsum prodit. Datum scili et fingitur anno iu 
regni Theodorici lll, ad petitionem Aigliberti, Ceno- 
episcopo 
successeraL, Derarius euim regebat adbuc ecclesiam 
Leuoimanenseu, ut mox monebamus, Monasterium de 
quo agitur, infra Sarthain extra muros Genonianicas 
urbis coustruetum uti dicit Mabill. Aunal., t. 1, 
pag. 96), modo parochialis ecclesia est, intra ipsam 
Civitatem. - 

9. Supposititium censemus diploma aliud, n. VIII, 
Sub Theodorici nomine a Mirzo vulgatum, Opera 
dipl., t. 1, pag. 126. toc instrumento dona plurima 
conlcruntur monasterio, quod, Nobiljiacum tunc tem- 
poris appellatum, deinde a Vedasto, Cameracensi 
simul et Atrebatensi episcopo, ibi sepulto, vel potius 
versus annum G6 huc translato, nomen sumpsit, et 
esL inter ibonasteria Atrebateusia. celeberrimum. 
Hoc iustrumentum (ueri conatus est Cointius, Annal. 
L. 1V, pag. 124 (sed frusira fuit, ut in notis nostris 
fuse imonsuavimus). ''entamen. imperfectum | inepti 
falsarii, ad exemplum diplomatis Caroli Calvi, quod 
exstat apud Marten. collect. ampliss. t. ], pag. 198, 
ita stolide conllawumn est, ut ibi exscripize sint. ig 
riales formula eui ab imperatoribus Carlovingicis 
usurpabantur, a Meroviugicorum formulis prorsus 
alhens. Miraus nou docuit unde hunc spurium 
fetum | addugerit. Auctor Chronici Vedasijni , quod 
chronicon reperias apud Locrium, vir mon saiis 
eimuncie maris, hoc insifUinepto usus est, quod in 
plerisque locis, ipso fatente Cuinto, emendatione ia- 
diget. "- 

(P) Yid. prulegom. ad Childericum IJ, a. 7, et, 
paulo post, ejusdem Childerici Il diplom. 1X. Er. 


1519 





FRANC. REC. 1V PRIMA STIRPIS. 








 THEODORICI III 


FRANCORUM REGIS 


EGCEESTASTIGE ET MONASTICE PREGCEPTIQNES, 





a Diploma, quo Theodoricus donat Condedo, abbas 
Fontanellensi, insulum  Belcinacam, in. Sequana 
alveo (ann, 6:75). 
|n nomine Altissimi Domini , Theodoricus rex 

Francorum. Quicquid propter timorem Domini et 

emorem ipsius, sd augmentem divini cultos servis 

Christi ex liabundancia regia largimur, retributorem 

Deum, pro eujus reverentia boc agimus, babere con- 

fidimus. !gitur agnoscat imdustria fidelium Christi 

presens pariter et futura, nos divinitus ammonitos, 
ad iusulam in fluvio Secane sitam descendentes, viro 

Dei domno Condedo illuc ab eo destinato ipsam in- 

sulam, quam antiquitus Lutum censuit, nunc vero 

b Belcinacam nuncupetai, cum ompibus rebus ad 


ipsam pertinentibus, et toto alluvio quo eam volue- B 


rit divina pietas augientari, concessisse et condo- 
nasse. Que cum sit fisco Arelauno viclna, in soi lon- 
giludine per tria. millia se extendens, ct in latum 
mílle quingentis passibus terminetur, sgros txmen 
contiguos et prata 3 porte Orientall et saltus, ab 
Aquilonari vero usque ad fines Glaconissem similiter 
eoncessimus, ut tam ipsum quam $uos monaclios de 
monasterio Fontinel'a, pro nobis et prole nostra, ae 
pace eL stabilitate regni, ac animarum nostrarum 
remevdio, sacrificium redemptionis nostre offerre Du- 
mino, ct divinam misericordiam jugiter exorare 
delectet. Per hune ergo preceptum specialius decer- 
pimus aique jubemus ut ipse, sicut dietum est, lioc 
habeat indultum atque concessum, fta ut et illi suc- 


A cessores soi monachi hoc habeant teneant, atgwe 


perpetuis temporibus possideant, vel quicquid exinde 
facere voluerint, liberam e& firmisgimam in omn:bus, 
Christo auspice, habeant poteststem. Et, ut bee 
auctoritas vel donatio nostra, quam divina illusaina- 
tione, plena et integra gratia concessimus, ürmiet 
liabestur et perpetuis temporibus luconvalsa mamest, 
manus nostre subscrip(iome, et anuli nostri impres- 
sione adsignari jussimus. 

Theodoricus rex subscripsit. « Ammo 1 datum, qeed 
fecit rens, Octobris dies xxi, feliciter, Arlawro 
palatio. 

Nj. 

4 Diploma quo Theodoricus dona collata monasterio 
$7) a confirmat, et ei privilegía conced& (axn. 
Theodericus, rex Francorum. Si petitionibes se- 

vorum vel ancillarum. Dei, per quod eorum quietem 

ac juvamen pertiuet, libeuter obaudimus, ut effeciwi 
in Dei nomine mancípsmus, regíam coa-wetadinem 
exercemus, et nobis ad mercedern pertinere conti. 
dimus. ldeoque venerabilis vir Siviardus, abba de 
monasterio Anisola, quod est in pago. Cemomaaniee, 
ubi S. Carilephus corpore requiescit , vel ubi ipse 
, abba, una cum sanctá congregatione degit , supples 
clementi regni noslri expetiit, ut euym ad ipsum 
monasterium, uwna cum fratribus vel homainibes suis, 
gasiudis, amicis, susceptis, vel qui per ipsom mo- 
nasterium sperare videutur, vel unde legitime rede- 
bct mitio, vel sermone Luitionis nostra, vel munde- 


& Editum in Collectione scriptorem rerum Frap- (C trusus fuerat, in solium prosiliit, 


cicarum, t. IV, pag. 652, ex schedis Mabillonii, qui 
illod exseripserat ex litteris Philippi Valesii, datis 
enno 1529, quibus renovatum et Con(irmatum fuit, 
cum jam esset vetustate attritum. Periit diploma an- 
tographum ; iliud recudimus ex .apBgrapho securatis- 
&lmo earumdem litterarum in Fontanellensi archivo 
reposilarüm, ipe: in Suantoop rein nostro asserva- 
mus. Paucis áb edito differt. Literas autem Phil:ppi 
$uo ordine vulgabimus. Priecepti Theodorici memo- 
ria est in Vita sancti Condedi, apud fabill., Acta 
SS. rd. S. Bened., t. H, pag. 828, Aliqua su«pieio 
oritur, tum ex foruvla initiali, sub regibus Merovin- 
.gicie iusoliis, iuserta forte recentiori mauu; tum ex 
annuli uieutione, qu:&, teste Mabillonio, raro repe- 
ritur 1i indubitatis horum regum diplomatibus. Vid. 
de fte dipl., cap. 10. 

b Belcinaca insu:a jacebat in Sequan: alveo, non 
rocul ab urbe auam vocaverunt Calidumbeccum, 
ov. Gall. Christ, t. Xl, col. 121 et 169. Jampridem 

undis obruta, anno 41641 visa fuit emersisse, scd 
paulo post omnino evanuit. 

€ Aunum primum regni Theodorici l1] com putamus 

ab anno Christi 673, quo, audi!a Childerici fratris 
morie, ex monasterio Sancti Dionysii, in quod re- 


4 Edidit Martenius, Amplissim. collect. t. I, eol. 1, 
ex cCbartario Anisoleusi depromptum ; recuderuat 
Collectores scriptorum rerum Franciearum , t. IY, 

. 651, ex Martenio, Qux nam fuerint noia ehrono- 
j lez quz oblitteratte sunt conjectura assequi difil- 
cillimymm. hl pro certo haberi potest , hoc diploma 
non à Theodorico 1IV, seu Calensi, ut quibusdam 
placuit, v. g. list. litter. Franc. t. Hl, peg. 654, sed 
3 Theodorico hujus nominis tertio emissam fuisse. 
Siviardus enim , hoc rege regnante, Anisolenti mo- 
nasterio. preíuit ; nec tempora "Theodorici 1V aui- 
gisse dici potest, eum successerit S:giranno pati 
suo, qui sub Hadoindo, Cenomawuensi episeepo, et 
sub rege Dagoberto 1, idem monasterium rerera!. 
Quo autem Theodorici lll anno datum fuerit diploma 
de quo agimus certis indiciis erui nequit ; sed aibil 
obstat quominus illud ad annum Christi 673, cuu 
Marteuio, vel ad annum 674 cum Collectoribus scn- 


D P'orum rerum Francicarum, referatur. Sane nea 


ultra annum 681 locum ei assignare fas est, cum liuc 
auno, ut constat ex legenda saucti Siviardi apud Mab. 
Acta SS. Ord. S. Bened., sc. ni, pag. 459, Siviardos 
obicrit, id est octavo, rcgni Theodorici, quem tertivin 
hujus nominis fuisse monuimus. 


biPLOMATA. — TliEgoDoniCi nl ECCLES. ET MONABT. PRAECEPT. 


4$93 


burdo nostro recipere deberemus, et sub ipso inlustri A et adimplere deberent. Econtra vero asserebat vit 


viro causas ipsius monasterii vel abbatis debeat 
habere receptas. Cui non gratanti animo [assensum] 
praestitisse cognoscite. Quapropter per praeceptum 
presens decrevimus ac jubemus ut neque vos, neque 
juniores vestiri, neque successores, vel missi de 
palatio nostro discurrentes, vel quislibet, ipso domno 
Siviardo abbate vel homines ipsius monastefii, ami- 
cis, gasindis, susceptis, vel qui per ipsum monasté- 
rium sperare videntur, condemnare vel inquietare, 
vel inferendas sumere, nec de res eorum in lege 
eorum minuere nop prasumant, ut liceat eis sub 
sermone tuitionis nostrz, vel sub emunitatis nostra 
quietos vivere ac residere. Et si aliquas causas ad- 
versum ipsum monasterium, aut mitio ipsius abbatis 
ortas fuerint aut surrexerint, quas a vobis aut a ju- 
nioribus vestris absque eorum iniquo dispendio ter- 
niinatas non fuerint, manu eorum..;.. vestra quous- 
que in prxsentiam nostram omnimodis servétur, el 
ibidem finitivam sententiam per legem et justitiam 
debeant accipere, et unicuique de reputatis conditio- 
nibus justiciam reddant, et ab alio simili modo 
veritatem percipiant. Et, ut auctoritas nostra firmior 
habeatur, per tempora etiam melius conservetur, 
manu nostra subtersignaculis decrevimus roborare. 
Signum Theoderici. Datum....... fecit mens. Jun. 
dies 1], anno regni nosiri....... 


lil. 


* Diploma quo Theodoricus Tuffiacum monasterium 
ecclesie Cenomanensi asserit (ann, 615). 

Theodericus, rex Francorum, vir illuster. In hoe 
semper regalis celsitudo debel prospicere, ut quod- 
cumque contra Dei decretum vel instituta Patruin 
fuit actum debeat esse restauratum,; Ideoque ad au- 
res clementia: nosirz2 fuit patefactum , eo quod UI- 
laidus et Ingobertus optimates nostri illustri , Deo 
sacrata Aidila abbatissa, seu et geneirice sua Ingane, 
qus in monasterio puellarum, quod in honore sancte 
Marix vel ceierorum domnorum, in loco nuncupante 
'Tuffiaco constructum , una cüm turba plurima fmo- 
nachorum sub sancta reguld conversare videntur, 
vel ipsa congregatione ta'e testamentum facere co- 
egisset, ut quodcumque pradicti viti ad ipsas atcillas 
Dei facete ordinabant, aliud nullatenus pontificium 
faeiéndi haberent , nisi priesentaliter in perpetuum 
et omni tempore jussionem de qualibet causa facere 


* Exstat in Actis episcoporum Cenomaneusium ; 
Mab. Analect. pag. 277; recusum in Collectione 
scriptorum rerum Francicarum, t. IV, pag. 055. 
Anno tertio regui Theodorici IIl, meuse Decembri , 
nondum expletus etat annüs Christi 675 ; unde sub 
hoc auno collocawus diploma quod hic exhibemus. 

. b Aiglibertum Ecclesi: Cencmanice ptwiüisse jam 
vidimus * supra, in instrumento dato anno xi Chil- 
derici ll, id est, àuuo Chr. 671, sed commentitium 
esse monuimus iustéumenfum hot, cum Aiglibertus 
won nisi post plures abhinc avnas Cenomanenses in- 
fulas obtinuerit. Is euim successit Derardo episcopo. 
jd autem pugnat cou) diplomate quod expeitdinius, 


* Ad Childerici 11 diplomata, n. Vl1l. 
Parnok. LXXXVIII. 


apostolicus ^ Aiglibertus, Cenomannies urbis episco- 
pus, quod prsedictum monasterium suz sedis ecele- 
six esse deberet , et Loppa Deo sacrata, relicta 
videlicet Egigni, illud ibidem legibus tradidisset : 
ostendensque nobis strumenta cartarumn, quse prae- 
dicta Loppa de jamdicto monasterio Cenomannicss 
matris ecclesi:& perpetualiter tenendum et ecclesiád-. 
stice dominandum ac possidendum fecerit. Qus et 
ante nos relecta et approbata , a memorato Aghil- 
berto et a suis min:stris sunt legibus evinicata ; etiam 
hoe ab eo et a suis ministris legibus adprobatum in 
conspectu nostro et procerum ac fidelium nostrorum, 
quod jamdictum monasterium in jus et potestatem 
su: sedis ecclesi presentibus et futuris temporibus, 
juste ac legibus debeat permanere. Quam ob causam 
peüiit clementiam nostram memoratus pontifez , til 
quod tam manifestis indiciis declaratur, nostra as- 
sentione, immo auctoritate roboretur. Cujus petitio- 
nibus pro amore Dei et éjusdem sancti loci aurerti 
accominodamus , et hanc przceptionem eis suisqué 
per tempora successoribus jam dicte sanctis Cor- 
gregationis fieri ac dari jussimus, ut firmius futuris 
temporibus , omni seilicet remota quaestione tam 
predictorum virorum quam et cujuslibet persona , 
meuorata Cenomannica niter ecclesia, que est 
constructa et dedicata in lionore sancte Mati, et 
postea inmajorata in sanctorum martyrum Gervasil 
et Protasii, ejusque pontifices atque rectores, s:pe- 
dictum monasterium ; eum omnibus ad se pertitieu- 
tibus vel aspicientihus, tenere et ecelesiastice valeant 
per tempora possidendo gübettar&, Sic dum nds, 
una cum consensu ponti(icum vel optimstum rostro- 
run, quod hec tausa vel ipsa carta contra Dei 
decretum vel instituta Patrum aut norinam regulz 
fuerat actum, dum sub ditione et regimine predicti 
pontificis , cul jamdictum monasteriuth. (ut pro- 
scriptum est) el sux sedis ecclesizx legibus pertinet, 
quod et a nobis enucleatum est petscrutanduin , et 
prefix monachz quieté im ipso monasterio vel 
pr::dicta congregatione, sulj potestate et dominatione 
antedicti poptificis, cegete debeaut. Ideoque prz 
seni praeceptione decernimus et omnino jubemus 
ut, s! ullo unquam tempore ipsa carta aut alius 


D qualistumque strumeutus de nomine przdictortunt 


virorum contra przdictum pontilicem, vel ejus ab» 
batissa, nomine Adilane, vel genetrice sua Ingane, 


dato hujus regui auno iit, sub Aigliberti pontificatu. 
Forte quis conjiciet in hoc. nostro diplomate annum 
xii pfo anno i1 reponendum 5; et hujus emendationis 
ope, Satis plana fierent omnia ; diploma euim tune 
illigaretur cum anno Chr. 685, et juxta Bondonneti, 
Vit. episc. Cenoman. pag, 254, ac Cointii, Ann. t. IV, 
pag. $9, computationes annorum pr:esulum Ceno- 
inanensium , obitus Berardi ac initia pontificatus 
Aigliberti refeienda sunt circa annuar Christi 681. 
Sed mera Conjeciura hane emendatiouem tuetur; et, 
cum ins:ruuento nullaw fem: conciliet auctoritas 
actorum episcoporüm Cemnomaneusium spuriis instru 
mentis refertoruin, 3 falsi suspicione nequit gratuita 
conjectatioue liberàri; erzo illud adulterauiouis signe 
notare u ibis liceat. 
wh 


"o€w 


Ux 


1523 . FRANC. REG. IV PRIMAE STIRPIS, 1524 
vel ipsa congregatio omni tempore, absque cujus- A nostris et futuris temporibus sub jure et dominatione 


libet impedimento , vel supradietorum virorum, 
quietas in ipso monasterio , sito in pago Cenoman- 
nico, Tufíiaco constructo, debeant residere, vel sub 
sancta requia ibidem conversare, et pro statn Ec- 
tlesim et salute patrie, seu pro stabilitate regni no- 
stri perenniter ibidem debeant exorare. Et ut liec 
auctoritas firmior habeatur, in omnibus et ab omni- 
bus conservetur, manus nostre suscriptionibus 
subter eam decrevimus roborare. In Christi nomine, 
Theodericus rex subscripsi. Guntinus jussus obtulit 
et subscripsit. Datum quod fecit mensis December 
dies vj, anno iij regni nostri, Compendio in palatio 
nostro, in Dei nomine feliciter. Amen. 
Iv. 


? Diploma quo T heodoricus monasterium sancte Marie 
infra Sartam. fluvium Cénomanensi ecclesie. asserit 
(ann. 676). 


Theodericus rex Francorum , vir illuster. Si peti- 
tionibus sacerdotum quod ad eorum opporturnitatem 
pertinet libenter prastamus assensum, regiam in 
hoc exercemus cousuetudinem, et hoc nobis ad lau- 
dem vel ad salutem azternam et slabilitatein regni 
nostri in Dei nomine pertinere confidimus. lgitur 
apostolicus vir, domnus Aiglibertus, Cenomanuiez 
urbis episcopus, missa petitione, clemeniixz regni 
nostri credidit suggerendum ul constitutionem, quam 
propter amorem Dei et eleemosynam nostram con- 
sHtuerat, per consensum comprovincialiuin episco- 
porum, sive consacerdotum ac canonicorum suorum 
in monasterio sanctze Dei genitricis, quod est con- 
siructum intra fluv:um Sart» et murum civitatis, 
tam extra murum quam et infra ipsius civitatis mu- 
nitionem quod ad matrem ecclesie sanct» Marix et 
sancti Gervasii et Protasii, cui preesse videtur, jure 


. ecclesiastico perlinet, et per scriptionis firmitatem 


praídecessorum suorum temporibus sub censu fir- 
miter et legaliter delegatum esse cognoscitur ; postu- 
lavit ut firmitatis causa, nostra regali confirmetur 
censura. Cujus petitioni nos assensum praebentes , 
et eamdem suam constitutionem nostra auctoritato 
confirmantes, hoc prxceptum fieri jussimus, et per 
hanc auctoritatis nostrz? inscriptionem pracipimus 
ut, sicul a praedicto venerabili apostolico viro Aigli- 
berto, Cenomannic: urbis episcopo, est constitutum, 
vel sicut in ejus continetur scripto, tam deinceps 


a Exstat in Actis episcoporum Cenomanensium , 
Mabill. Analect., pag. 279; recusum in Collectione 
scriptorum rerum Francicarum, tom. IV, pag. 676. 
Periit Childebertus 11 anuo 675, ineunte Septembri 
inense, cui successit frater ejus Tlieodoricus IIT, non 
quidem statim ab obitu fratris, Longuer. Ann. Franc. 
tom. Ilf, Collect. liist. Frauc, pag. 6J1; sed Tlieo- 
dorici annos a die obitus Cuilderici coinputatos fuisse 
ex Mabillonio probat Longuerurus. Ergo mense 
Martio tertii anni Theodorici jam currebat. auuus 
Christi 6760. Emendanda foret. hc iota. clironolo- 
gica, ut conciliari posset cum pontificatu Aigliberti, 
cujus exordium sub anno 680 collocat Bondonnetus, 
Vit. episc. Cenoman., pag. 534 et 356 ; nisi dicatur 
legendum in diplomate anno xr" pro anno i11, sed 
conjectura h&c auctoritate destituitur; et eum levis- 


prazfatee Cenomanuiez senioris urbis eeclesise , san- 
ctimonialibus inibi degentibus et pauperibus ac per- 
egrinis stipendiarie disponente atque ordinante pre- 
fat: urbis episcopo, ac decessoribus suis et abbatissa 
quam ipse sive successores sui iR eodem imonasterio 
constituerunt, sub regula existant ac regulariter 
vivant, et plena eis regula conserveiur. Et res ad 
predictum monasterium pertinentes monemus, ut 
neque nos, neque $uccessores nostri, aut qualibet 
expectantibus vel exacioribus prefati regni auferre, 
aut alienare a jure et dominatione jam dietas matris 
Cenomannicz urbis ecclesie, aut propter benevolea- 
tiam vel leviorationero seu servitii prafati domni e 
apostolici viri Aigliberti episcopi aliqua succedat oc- 


B casione, aut qualiter ealliditate vel malo iugenio 


machinetur, ut a jugo prefata ecclesiz ex hac nostra 
benevolentia ipsum monasteriolum auferatur vel 
alienetur, sive aliquo modo subiraliatur : sed in jure 
et potestate sx pe dictae matris eeclesie aut pontifi- 
cum inibi Deo degen&um przsentibug atque futuris 
permaneat temporibus, neque aliquo modo quiequam 
auferre vel przeterire presumat: sed przfati episcopi 
constitutionem, sicut ab illo constitutum et a nobis 
confirmatum 6st, per diuturna tempora iu violabiliter 
in augmentum sancte Dei Ecclesia et iuconvulse 
omnes reges el principes vel exactores regui per- 
8islere, aut permanere sive perdurare omni tempore 
permaneat. Et, ut hzc pra:ceptio firmior habeatur, 
vel per diuturna tempora a nobis vel a successoribus 
nosiris in melius conservetnr, nostris subscriptioni- 
bus decrevimus roborare. In Christi nomine, Toev- 
dericus rex subecripsi. Audofredus jussus subscripsi. 
Datum quod fecit Martius dies v, anno regni nostri 
iij, Compendii palatio, iu Dei nomine feliciter. 
V. 


b Diploma quo Theodoricus bona  Adalrici dec, 
fuco regie adjudicata, concedit monusteiio  [e- 
suensi (aun. 611). 


Merito beneficia qux possident amittere videntur, 
qui non solum largitoribus ipsorum benelicioruu in- 
grati existunt, verum etiam infideles eis esse com- 
probantur. Ad hujusmodi igitur exemplum postquam 
omuibus patefactum est qualiter Adalricus dux, Deo 
sibi contrario, nobis infidelis apparuit, et se Austra- 
siis consociavit, uL adversuin nos et nostros lideles 


sima fldes deberi videatur Actis episceporum Ceno- 
manensium inter Analecta Mabillonii vulgatis, hoe 
diploma sinceris non annumeremus. 

b Exstat in. Chronico Desuensi, Dacherii Spicil. t. f, 
pag. 5010 ; recusum a Cointio, Ann. t. Ill, psg. 775; 
Bertholeto, Hist. Luxenb. t. 1l, pag. 20, et iu Collect. 
scriptorum rerum Fr.ncicarum, to:n. 1V, pag. 657. 
Die 4 Septembris auni 4 regui Theodorici HI jam 
expletus erat annus Chr. 676, si exordium regni liu- 
jus ab ineunte mense Septembri repetamus. Certe 
ante hujus mensis diem 12 occisus fuit Childericus, 
a cujus morte computaritur anni regni Theodorici lll. 
Vide Longueruzi Annales Francorum. Suffragantur 
Cointius, ubi supra, et Mabillonius, Annal. t. l, paf. 
551, qui diploma de quo agímus collocant sub anuo 
671. 


13-5 


DIPLOMATA. — THEODORICI lil ECCLES. ET MONAST. PRAECEPT. 


1526 


'scelera sua, si dominus Deus permisisset, exercuis- A doberctho, quoudam in concambio de homene, no- 


set, nos, propter ipsum facinus, omnes res suas ad 
nostrum fiscum jussimus revocari. Cogynoscat itaque 
utilitatis vestrae magnitudo quod res nominatas 
Fiscafelinis, una cum appenditiis suis et adjacen- 
tiis, et cum colonica Trevario, et quicquid supra- 
dictus Adalricus de quolibet adtracto ibidem tenuit 
vel possedit, ei monasterio quod appellatur Fons-Be- 
suz, quod est in honore sancti Petri et Pauli, ac 
celeroram sanctorum constructam, ubi venerabilis 
vir Waldalenus przesse dignoscitur, plena et integra 
gratia totam nos concessisse. Quapropter per hoc 
nostrum praeceptum decernimus ordinandum, et 
in perpetuum volumus esse mansurum, ut memo- 
ratus abbas Waldalenus prsedicto monasterio Fon- 


mene Eligio, nuscetur recipisse, vel de conparato 
ibidem habuit, venerabele viro Chainone diacono 
plina et integra gracia visi fuemus concessisse. 
Quapropter per hunc praeceptum, specialius decer- 
nemus ordenandum, quod in perpetuum volemus 
esse mansurum, ut antedictus Chaino, absque ve- 
stra aut cujuslibet contrariaetate, ex nostra (u- 
dulgencia ipsus mansellus in suprascripta loea, sicut 
superius est insertum, quicquid ipsa Decta de con- 
camio vel de conparatho, aut de qualibet contracto 
nuscetur hahuisse vel possedissae, hoc ad integrum 
cum quibuslibet beneficiis habiat concessum adquc 
indultum, vel in sua domenacione boc libere recipere 
ad possedendum; et quicquid exinde facere voluerit, 


tis-Besus res jamuictas, una cum zediflciis, manci- B. liberam in omnebus cum Dei et nostra gracia habiat 


piis, aceolabus, terris et pratis, silvis, pascuis, aquis 
aquarumque decursibus, accessibusque omnibus, vel 
reliquis quibuscumque beneflciis, eum omni usu 
fructuario, ex nostrz largitatis munere perpetualiter 
recipiat possidendas. Et, ut hxc praceptio firmior 
babeatur, et fatoris temporibus inconvulse teneatnr, 
máanus nostre subscriptionihus eam decrevimus ro- 
borare. Signum Theoderici regis. Datum mense 
Septembri, die iv, anno iv regnante Theoderico 


rege. 
V1. 


* Diploma quo Theodoricus dona confert. Chainoni 
diacono (ann. 677). 


potestatem. Et, ut haec auctoritas firmiorem obte- 
niatur vigorem, manus nestri subscriptionebus eam 
supterdecrivemus roborare. 1 |n Christi nomene, 
Theudericus rex subscripsi. Droctoàldus jussus op- 
tuit. 

Datum quod ficit minsis September dies xij, ^ anno 
v rigni nostri, Marlaco, in Dei nomine feliciter. 

(Hic in archetypo sigilli fragmentum.) 
vil. 

c Diploma quo Theodoricus concedit Chramlino, episco- 


po Ebredunensi, in synodo deposito, facultatem es 
suas post degradationem retinendi (ann. 677). 


Theudericus, rex Francorum, viris inlustrebus 


Theudericus, rex Francorum, vir inluster. Me- C Audoberctho et tocco, nostris patriciis, et omnebus 


rio ili nostri jovamen vel consolacione perci- 
peunt, qui erga nostris portibus fidilis esse inve- 
niuntur. ldioque cogauseat magnetudo seu utilitas 
vestra qued nus mansellus alieus, in. loca nonco- 
panis Saocitho, Muntecellis seu et Abniti, ubl Saxo 
servos commanire viditar, quem Decta, relicta Chro- 


* Vulgatum a Mabillonio, de Re dipl. pag. 469, ex 
8ulographo ; recusum a Felibiano, Hist. abb. S Dion., 
prob. pag. 8, et in Collect. scriptor. rerum Francic., 
t. IV, pag. 658, qui illud pro legitimo habuerunt. 
Editum ex Mabillonio a Germonio, de vet. reg Fr. 
Dipl. t. 1, pag. 79, qui ipsius sinceritatem impugna- 
vit ; et iterum ab auctore Historiz disputationum de 
re diplomatica, pag. 157, qui argumenta in utramque 
partein expendit. Unicum fa'si iudicium petit Germo- 


ducis, seu comitebus, vel actorebus publicis. Duin 
et episcopos de rigna nostra, tam de Niuster quam 
et de Burgundia, pro statu aecclisiae vel confirmacio- 
ne pacis ad nostro palacio Marlaco villa jussemus 
advenire, et aliqui ex ipsis, qui in infidilitate nostra 
fuerant inventi, per eorum cannonis fulrunt judeca- 


« Vulgevit ex autographo Mabillonius, de Re dipl., 
ag. 469, et specimen hnjus sri incidendum curavit, 
ibid. pag: 381. Ex Mabillonio Germonius, de vet. reg. 
Franc. Dipl., t. I, pag. 506, et Collectores scriptorum 
rerum Francicarum, t. IV, pag. 653, recuderunt. 
Nes quoque ad Mabillonii fidem illud hic edimus. 
Pro spurio habendum diploma Germouius, ubi supra, 
t. I, pag. 182, t. Hl, pag. 255, contendit : contra 
Germonium instrumenti sinceritatem tuetur Mabillo- 


nius ex frequentia vocum barbararum ct solgecarum D ging Dipl. suppl., psg. 25, cui Fontaninus, Vindic. 


locutionum, quibus totum hoc instrumentum scatet. 
Objectionem diluit Mabillonius, Suppl. dipl. pa. 15; 
imo Fontaninus, Vindicie dipl., pag. 116, de hoc 
ipso diplomate disserens, diserte astruit barbariem 
chartarum Lujus :vi, nedum de ipsarum falsitate 
suspicionem ingerat, sinceritatem potius prodere. 
Sic et Baronius, cui ob hos nzvos videbantur vene- 
rabilia, si fas est dicere, vetera iustrumenta ; ita ut 
in ipsis edendis retinenda admoneret menda hujus- 
modi, quasi veritatis minime fucate testimonia. 
Conua imtitit Germonius, de vct. reg. Franc. Dipl., 
t. Hi, pag. 53, et t. HI pass:m, sed in eo (rustra fuit. 
Lectiones Mabillonii sequimur. 

b Medium mensem Septembrem anni 5 regni Theo- 
derici ill adjudicandum anno Chr. 677 monstrabimus 
in notis ad diploma quod proxime sequitur ; ergo 
elem anno tribuendum videlur diploma de quo agi- 
wuu$, boc eodem mense, die 12, emissu:n. 


iplom. pag. 189, astipulatur. Germonius objicit 
subscriptionem Theodorici liuic diplomaii subjectam . 
discrepare a subscriptione ejusdem regis, apposita 
diplomati de Latiniaco, quod suo ordine infra exbhi- 
bebimus. Discrepantiam autem non aliunde Germo- 
nius arguit, quim ex ipsis speciminibus utriusque 
instrumenti a Mabillonio :ri incisis, de Tte dipl., 
pag. 279 et 380. His vero diligenter inspectis, fate- 
mur nos non aliam inter subscriptiones varietatem 
deprehendere, quam qua inter utramque ex ipso 
temporis, annorum videlicet duodecim intervallo, 
promanaysse credibile est ; et certe, ut acute notat 
Mabillonius, D.ploi. suppl. pag. 25, si quis falsarius 
subscriptionem alterutrius diplomatis finxiaset, wa- 
ximam in litterarum formis cum exemplo sibi propo- 
sito similitudinem observandam curavisset. Ergo 
falsi suspicionem elevat potius quam ingerit, leve 
quod ohjieitur inter subscriptiones discrimen. 


(521 


FRANC. REG. IV PRUM/E STIRTPIS. 


1318 


ü: inter quos adfuit * Chramlinus, filius Miecio A tn Christi nomene, Theudericus rer subseripsi. 


quondam, qui depiscopatum Aebreduno civitate lia- 
buit, inventum est, quod sua praesumpcione, vel per 
falsa carta, seu per revellacionis audacia, sed non 
per nostra ordenacione, ipsam aepiscopatum recipe- 
rat, etiam nec sieut eorum cannonis contenent, ad 
ipsum benedicendum solemneter episcopi non adfue- 
runt ; unde Genesio, Chadune, Dlidramno, Lando- 
berctho et Ternisco, qui metropoli esse videntur, vel 
reliqui quampluris episcopi ipsus judicantis, in nostri 
praesencia fuit conseissus, adque de suprascripto 
episcopato aejecius. kleo neis, una cum consilio supra» 
scriptorum pouteficum vel procerum nostrorum, com- 
placuit quatenus, dum secundum cannouis in ipso 
senodale concilium fuerat degradalus, res suas pro- 


prias pertractavemus, pro mercidis causa perdere non B 


dibirit ; sed quod exinde facere voluerit, una €um 
suprascriptus patribus nostris, taliter praecipemue, ut 
hoc licenciam habiat faciendi. Et postia peticio sua 
fuit, ut ipsum in monasthyrio S. Dionisiae, peculiaris 
patruni nostri, ubi ipsi preciosus in corpore requiescit, 
vel ubi Chardericus abba praeesse viditur, ut sub 
opidiencia vel sub regolare ordene dicbus vite sui 
conversare dibirit ; et dum perpetuo exsilio fuerat ju- 
dicatus, mesericordia muti, una cum eensilio supra- 
scriptorum ponteficum, peticionem suam vise feimus 
pristetisse. Proinde per praesente praeceptum specia- 
liter deeernemus ordenandum ut res suas neque vos, 
neque junioris seu soccessoris vestri, nec quislibet 
contradicere nec minuare, nec contangere, nec in- 
fiscare non przsummatis, nisi per hanc auctoretate 
plinius in Dei nomene con(irmatus liciat ei, per 
nostro permisso, res suas, ubi et ubi voluerit, doia- 


re aut delegare, vel quicquid exinde facere voluerit, e 


liberam et firmissemam in omnebus habiat potestatem. 
Ft, ut baec auctoritas firmior habiatur, manus nostri 
subscriptionebus cam supter dicrivemus roborare. 


a Chramlinus in catalo20 episcoporum Ebredunen- 
sium non recensetur, Nov. Gall. Chr. t. lll, pag. 
1063, qui in hoc diplomate episcopatum Ehbredunen- 
sem occupasse dicitur. Ratio subest, scilicet quia 
iujuste sedem oceupaverat, et inde, veste discissa, 
in synodo Marliaca fuerat dejectus. llc autem syn- 
odus celebrata Lig iiim Pagium, in Baron. t. Ill, 
pag. 77, anno 077. Hoc eodem anno currebat annus 
v regni l'heodoriei ; nam anno sequeuti 678, meuse 


Agh'ibertus recognovit. 
Datum med.o minse September, annum * regni 
nostri, Marlaco, in Dei nomene feliciter. 
(llic in archetypo sigil!i vestigia.) 


Vl. 
» Diploma, quo Theodoricus multa predia confert 

monasterio quod vocatur Nobiliacus (ann. 680). 

]n nomiue sancta et individux Trinitatis. Theode- 
ricus, gratia Dei rex. Idcirco potissimum, collatam 
nobis a Deo credimus imperii dignitatem, ut ia 
tutela et augmento sancte catholice Eeclesiss ipsias 
piam exequamur voluntatem. Quapropter noverit 
omnium fidelium nostrorum, tam futurorum quam 
prisentium, solertia, quod adierunt celsitudinem 
nost. aim monachi ex monasterio quod vocatur No- 
biliacus, ubi pretiosus confessor Christi Vedastus 
corpore quiescit, humiliter postulantes ut regale 
decretum nostrum super villis quae nostra munili- 
ceutia jam sibi cesserant, firmari juberemus, ut 
qucumque ex inspiratione divina ipsis contulera- 
mus, iwnperiali edicto et sigillo ad perpetuitatem 
statueremus. lgitur, pro salute tam suceessoruim 
quam antecessorum nostrorum, videlicet regum vel 
imperatorum, et pro totius statu regni, inspirante 
rege omnium regum Deo, prafato inonasterio et 
monachis inibi Deo in perpetuum famulantibus, re- 
gali liberalitate confirpiamas qua: jam eadem libera- 
litate concessimus, ad matriculam scilicet ecelesia, 


C in Atrebato pago Atheas, Felci, ad portau» ecclesiz, 


Bernivillam, Daginvillam ; in pago Veromandensi, 
Mediolanas, Valles, Putheas aquas ; in Datua, Rex- 
nam, Wulfaram cum eapella Rothem, et aliam Ro- 
them; in pago ilasbanio et ltibuario, Haimbecha, 
Halmala, Torona, et inter Altheim, Maridas, Àm- 
bron, Musinium, Groseas, has villas, mansos domi- 


Nova Gallio Christiane auctores, &. IH, col. 574, 
de hoc diplomate ad Cointium remittunt, qui iliud 
quasi legitiinum tuetur; sed spurium facile videbitur 
illud conferenti cuilibet cum diplomatibus Caroli 
Calvi, quorum formulas exhibet, temporibus Theodori- 
ci Il insolitas ; et maguaex parie exscriptum judicabit 
ex Caroli Calvi diplomate, apud Martenium, Ainpl. col!. 
t. l, col. 199, einisso auno 876, in gratiam ejusdem 
monasterii quod hodie nomen sancti Vedasti obtinet. 
Diploma Caroli Calvi ex his verbis exordium habet, 


Septembri, totius l'rancixw monarcha factus e»t [y qux ipsissinia ab inepto falsatore exscripta, Theo- 


'fheodoricus, defuncto Dagoberto ; tempore auteni 
diplomatis de quo agitur, Neustriie tantum et. Bur- 
gundix Theodoricus rex erat, ut liquet ex liis verbis 
quas leguntur initio ipsius diplomatis : Episcopos de 
rigna nostra, lam de Niuver quam et de Burgundia. 
Hinc annum 677 huic instrumento prazeliximus, quod 
vulgo tribuitur anno 678. Marlacum vero, ubi syn- 
odus fuit congregata, locum in confinio Campauiz: ac 
Burgundiz exisumavit Mabillonius, de Re dipl. p»g. 
4T0 ; Pagius autem, ubi supra, in Neustria positum 
in agro Parisiensi satis feliciter arbitratus est, ncc 
nlium esse a palatio quod hodie Marly Gallice appel- 
Jamus, De hoc argumento cousuleudus est Mausi, 
Collectio conciliorum maxima, t. IX, col. 471. 

b Vulgatum a Mirzo, Opp. dipl. t. l, pag. 126; 
recusum a Coiutio, Annal. t. IV, pag. 124. lluie 
instrumento in sua collect.one locum dare merito 
dedignati suut Collectores script. rerum Fraucicarum. 


dorico tribuuntur : « In. nomine sanctissima: et indi- 
vidus "Trinitatis, Karolus, Dei gratia, ...... unde 
noverit omnium fid-lium uestrorum, taui preesentiuur 
quiim fuluroruin, soleriia, quod adierunt celsitudinein 
nostram , etc., ul regale decretum nostrum, quod 
super jam diclo monasterio... statuimus, alque: 
imperiali edicto decernimus, etc. » Utramque formu- 
lam stolide retinuit falsarius , regale decretum et 
edictum. imperiale, qui nescivit in diplomate Caroli, 
regale decretum appellari diploma quod erniserat 
antvquam imperialem dignitatem esset assecutus; 
imperiale veio. edictum, quod tunc emittebat, eum 
foret ad imjerium evectus ; ergo utraque locuuo 
recte a Caro o usurpatur : Theodorici vero diploma 
bene quidem regale decretum , nullo autem 1nodo 
im;eri«le dici potuit, quidquid dixerit Cointius 2d 
astrueudum imperatorum forinvlas a. Merovingici9 
regibus usurpatas fuisse. 


1539 


DIPLOMATA. — THEODORICI Ill ECCLES. ET MONAST. PRAECEPT. 


n.i 


1530 


nicales sex, mansos serviles septuaginta quinque ; A perrexirent, nec per civetates, nec per castella, nee 


in Watrevio, Cambach cum appendiciis suis et eecle- 
sia; in pago Caribant, Marxtin cnm appendiciis ; in 
Pabula, Montes. De his ergo villis, cum omnibus 
appendiciis et reditibus et mancipiis, per imperialem 
celsitudinem sancimus, ut nullus mortalium przsu- 
mat aliquid violentia qualibet vel fraude auferre vel 
demere, sed sicut a nostra liberalitate roborata 
sunt, przefati monasterii fratrum usibus in perpetuum 
cedant. ... .... *. 


IX. 


b Diploma quo Theodoricus ab omni telonio eximit 
per regna sua. currus aut navigia, res ad utilitatem 
monasterii sancti Dionysii vehentia (ann. 681). 


Theudericus, rex Francorum, viris inlustrebus 
omnebus agentebus, tam presentebus quam et futu- 
ris. Decet regale climenciae ea que pro profectum 


aecclesiarum pertenit libenter prestare, et effectui in. 


Dei nomine mancipare. Ideo cognuscat magnetudo 
secu utilitas vestra quod nus ad monasterio peculiaris 
patroni nestri domni Dionensiae, ubi ipse preciosus 
jn corpore requiiscit, ubi venerabilis vir Chardericus 
abba custus praeesse viditur, tale beneficium vise 
fuimug concessisse de quantacumque carra, ubi pro 
oportunetate ipsius basilice, vel necessetate fratro- 
rum, tam in Niustreco quam in Austrea vel in Dor- 
gundia ambolare aut discurrere videntur, tam car- 
rale quam de navigale, nullus quislibet de judicibus 
nostris vel de telloncariis nulio tilluneo de ipsa carra 
exigere, nec requirire non presumatur. Quapropter 
per presentem decernimus lac jobimus preceptum, 
et perpetuo. volomus esse mansurun, ut neque vos, 
neque juniores seo successores vestre, ne [que] 
qnislibet de judiciaria potestate acinctus, ipso 
tilloneo de omnia carra ipsius monastirie domni 
Dionensi, tam carrale quam navigale, per rigna Deo 
propicio nostra, tam in Niustreco quam Austrea 
vel in Burgundia, ubi et ubi de ipso monastirio vel 
de ejus villis, tam ambolandum quam revertendum 


* NoR absolutum fuisse videtur instrumentum . 
bnfeliciter tentatum. Quas ipsi falsarius notas chro- 
pologica« esset additurus, divinare arduum foret et 
supervacapeum. 

b Vulgavit Mabillonius, de Re dipl. pag. 470, ex 
autographo; recuderunt Felibianus, Ilist. abb. sancti 
Dion., prob. pag. 9 
rum Francicarum, t. IV, pag. 660. Nulla in hoc 
diplomate nota chronologica, nec regis subscriptio ; 
sed sigillum regium appositam fuisse monet Mabil- 
lonius, de Ke dipl., pag. 910, quod subscriptionis 
vicem ita prestat, ut iustrumento (idem conciliet. 
Quo tempore datum fuerit sic potest erui. Datum est 
cum tota monarchia Francie potiretur Theodoricus, 
$i quidem in hoc instrumento memorat regna sua 
Neustrie, Burgundie et. Austrie. Occiso autera Da- 
goberto anno 678, Austrasia quidem in jus Theodo- 
rici cedebat, cui jam. Neustria et. Burgundia. pare- 
bant; verum Ausirasii non statim ipsum agnoverunt 
regen, et adhuc anno 650 contra ipsum aciem dire- 
Xcrunt, Victi tandem hoc eodein anno, ad obsequium 
redacti sunt, Louguer. Ann. Fr. in t. lll, Coll. scr. 
rer. Fr. p. 694; et Pipinus ipse, in Austrasia major 
donus , non solum  Tücodorico, sed Waraiboni , 
Neustrig majori domus, sc subjecit. Ergo lioc. di- 


, e& Collectores scriptorum re. D 


per portus, nec per exitus, nec ubi et ubi, tilloneog 
exigetur; nec pontatico, nec portatico, nec pulvira- 
tico, nee rod.co, nec salutatico, nec cispetalico, nee 
qualibet redebicione, quod exinde fiscus noster spe- 
rare potest, nullatenus quoque tempore requiratur 
nec exigatur, nisi omnia ex omnebus ad ipsa basilica 
domni Dionensiae in ejus lumenarebus nos mercides 
conpendio valiat esse concessum adque indultum, et 
ibidem perpetualiter valiat proficere in angmentes. 
-— Rigulfos recognovit. 
e 


X. 


€ Diploma quo Theodoricus Eremberii in. abbatem 
Corbeiensem confirmat (ann. 681). 


Theodericus, rex Francorum, episcopis et viris inlus- 
tribus. Decet regalem clementiam, ut non solum guber- 
nacula regslis culminis provideat, sed et regimina 
ecclesiarum et monasteriorum, pro Dei intuitu et 
mercedis nostr: augmento, sollerti cura providere, 
ut pax ecclesiarum, et secura libertas monachorum 
Domino omnipotenti militantium, per omnia con- 
servetur. Et de sacrosancto monasterio nuncupato 
Corbeia, iu pago Ambiangnse constructo, ad regalem 
nostram presentiam monachi et viri Dei venientes, 
serenitatis postrz? clementix auribus suggesserunt, 
ut dum et venerabilis vir Chrodegarius abba, sceun- 
dum consuetudinem human: fragilitatis, de hac luce 
ad Dominum migrasse dignoscitur, quem apostoli- 
cus vir domnus et pater noster Theodefredus epi- 
scopus, dum et ille onus pontificale meruit accipere, 
per nostram voluntatem et preceptionem, ad regen- 
dum ac dominandum monasterio suprascripto con- 
stituit; cum relatione et consensu totius congrega- 
tionis ipsius monasterii, petierunt ut liceret eis se- 
cundum eorum eleciionem, et secundum sanctum 
privilegium quod supra loco sancto ex regali muni- 
ficentia et sacerdotum concessione indultum est, de 
semetipsis eligere rectorem. Et dum eorum petitio 
nostr: serenitati congrua esse et rationabills in om:. 


loma cirea annum 684 fuisse emissum conjicimus. . 

avet nomen Charderici, abbatie Sandionysiani, qui 
tunc et pluribus deinde annis sancti Dionysii mena- 
sterio praefuit. Mabillonius tamen et Felibianus circa 
annum 678 instrumentum lioc collocoandum censue- 
ruut. 

e Exstat apud Sirmondum, Conci. Franc. t. l, 
pag. 505, et Cointium, Ann. t. IV, pag. 219; inter 
iustrumeata Nova Galli Christian», t. X, instr. 
col. 231; inter Probationes libertatum Ecclesizg Gal- 
licanz, part. u, pag. 67, et in Collectione scripto- 
rum rerum Francicarum, t. 1V, p. 660. Dostitutum 
est diploma hoe notis chronologicis, tum in editis 
tim in manuscriptis Codicibus, ut testatur Mabillo- 
nius, Ann. t. l, pag. 565; hinc critici Cui anno 
tribuendum sit minime inter se consentiunt. Mabil- 
lonius electionem Erenibertr circa annum 681 col- 
locandam censet, quam Cointius, ubi supra, ad an- 
num usque 6)4 removere jubet. Mabillonio suffra- 
gantur Nova Gallie Chri.tiang auctores, t. X, 
col. 1156 ; qu: quidem sententia potior nubis ví- 
detur , eisi fateamur hucusque non suppctere ar- 
gumenta ejusmodi, ut aliquid certi circa lioc astrui 
possit. 


13531 


FRANC, REG. IV PRIMJE STIRPIS. 


(32 


nibus videretur, venerabilem virum Erembertum, A apostolorum Petri et Pauli et [ac[ sancti Martini et 


qui in ipso monasterio fuit nutritus, ipsi homines, 
cum voluntate suprascripti pontiflcis domui Theo- 
deffidi episcopi, elegerunt ; nostra clementia ipsis 
monachis concessisse comperitur, sicut suggesse- 
runt. Precipientes ergo per hanc praceptionem se- 
renitatis nostrz et auctoritatis regalis, concessimus 
et omnino jubemus ut suprascriptus venerabilis vir 
Erembertus, abbas et rector monasterii Corbeiensis 
jn omnibus sit constitutus ; et sicut bonus pastor, ea 
qus utilia sunt ad opus monasterii et ad regimina 
monachorum provideaj, et regat, et erudiat; et me- 
reatur audire vocem Domini dicentis : Euge, serve 
bone et fidelis ! quia super pauca fuisti fidelis, super 
multa te constituam ; intra in gaudium Domini tui. 


ceterorum sanctorum, a bone memorix avunculo 
nostro Sigiberto, quondam rege, ob amorem Christi, 
de foreste fiscibus nostris constructa, clementiam 
nostram exposcit, eo quod ipae princeps, pro mer- 
cedis sux compendio el vita zterpa, villas aliquas 
de fiscis, tam ultra Ligera res proprias quas dom- 
nus Remaclus legitime possedit, quam ceteras per 
precepta sua mauu roborat, sub integra emunitate 
absque introitu judicum concessit unde et ipsa prz- 
cepta, seu et confirmationem decedentium regum 
memoratus abba se prz manibus habere adfirmat ; 
se petiit celsitudinem nostram ut tam id quud ip:e 
princeps domnus Sigibertus de [fisco suo, seu de 
reliquis Iocis, ad ipsa monasteria [Add. : per suas 


Et ut taliter agat, ideo nostra clementia ei indulsit B autoritates noscitur coneessisse quam etiam quod ad 


ut habeat potestatem de tota congregatione ipsius 
monasterii, vel de eorum hominibus in eorum terris 
commanentibus, vel de eorum rebus et possessioni- 
Las mobilibus et immobilibus, sicut sancta regula 
docet, et sanctus ordo monachorum dinoscitur esse 
conservandus ; ita ut de die presenti, omnibus tem- 
poribus vitz sux, secundum Dei voluntatem et se- 
eundum sanctum ordinem, dominatum accipiat ; et 
ipsa saneta congregatio sub illo constitua, preces 
assiduas ad aures reverentissimas majestatis Domini, 
pro nobis et pro stabilitate regni nostri, jugiter fun- 
dat. EL ut hoc preceptum firmius habeatur, quod 
pro Dei timore indulsimus auctoritate pracelsa, 
manus nostre subscriptionibus subter decrevimus 
roborare. 
XI. 


^ Diploma quo Theodoricus dona monasleriis Sta- 
bulensi et. Malmundarieusi. collata confirmat (ann. 


Theodoricus, rex Francorum, vir inluster. Si pe- 
Hitiones sacerdotum aut ecclesiarum prolatas, in quo 
Dostris auribus recie poposcerint, perducimus ad 
effectum, regiam consuetudinem exercemus, et in 
aicrnum Dominum retributorem ex hoc habere 
confidimus. ldeo notum sit fidelibus nostris quia 
venerabilis vir Goduinus [Gonuinus] abba de mo- 
masterio [monasteriis] Stabulaus et Malinundario, 
qua supt in honore sancte Maris» et sauctorum 


* Ediderunt Henschenius, de trib. Dagob. lih. H, 
cap. 17, ex ms. Bambergensi ; Cointius ex lleusche- 
nio, Annal. t. IV, pag. 28; Maitenius, Amp'iss. coll. 
t. Il, pag. 12, ex chartario Stabulensi ; Collectores 
scriptorum rerum Francicarum, t. IV, pag. 6:5, ex 
Martenio, cujus lectiones sequimur. Nulli suspectum 
diploma. Desunt nota chronologicz ; nec concordant 
Inier se critici cui auno assignandum sit instrumen- 
wm hoc:alii, ut Marten. et Coll. script. rer. 
Franc. anno 675 aut 674 datum f^isse srbitrautur ; 
alii, Cointius, ubi supra, et Mabill. Ann. t. 1, pag. 

cirea annum 681. Si rem liceat expendere, aute 
omnia advertendum est monasteria Siabuleuse el 
Malmuudariense paruisse Ausirasiz regibus. Anno 
autem 675, occiso Childerico, Austrasii sibi Ehroi- 
DuB decem constitverunt. coutra. Theodoricum , 
Neustrix et Burgundia regem, cui erant iufensissimi, 
€t anuo sequente Dagobertuii 11 regem agnoverunt, 


scripta monasteria] a Christianis hominibus inibi 
videtur fuisse datum [conlatum], et praesentis tem- 
poris eorum manet possessio vel dominatio, ut lioe 
in idipsum pro nostris oraculis confirmare debere- 
mus. Cujus petitioni, pro reverentia ipsorum mona- 
steriorum, seu considerantes sacerdotium ipsius viri 
Godoini, vel filei sux respectum quo erga regaum 
nostrum fideliter videtur famulari, non solum con- 
firmasse, sed etiam pro mercede nostra a novo re- 
cessisse vestra comperiat magnitudo. Prazcipientes 
eniin ut, sicut constat a suprascripto principe domno 


Sigiberto, vel germano nostro Childerico, quondam 


rege, seu ceteris Christianis bominibus, ad ipsa mo- 
nasteria, tam villabus quam domibus, mancipiis, ac- 


C colabus, vineis, silvis, pratis, campis, pascuis, aquis 


aquarumve decursibus, cum reliquis benelieiis , 
mobilibus et immobilibus, presenti tempore quieto 
ordine pars ipsorum monasteriorum cernitur dormi- 
nari, ita deinceps pro nostra auctoritate plenius iu 
Dei nomine confirmamus tam suprascripta loca, quam 
supradictum Godoinum abbatem et successores suos, 
vel monachos ibidem consistentes, tam nostris quam 
futuris temporibus, inspectas ipsas auctoritates aate 
lectos principes, vel reliqua instrumenta, quod 
ibidem fuit (irmatum el condonatum, seu et inantea 
juste et rationabiliter collatum sub emunitGtis no- 
mine, absque introita judicum, ibidem maneat in- 
convulsum ; quo fiat, ut nobis ad mercedem perii- 


Da quo monasteria de quibus agitur diploma jmpetra- 


verunt quod supra exhibuimus, col. 4507. Dagober- 
tus interemptus est anno 678, nec ideo statim Tbeo- 
doricus potitus est Austrasia, quam Martinus et Pi- 
pinus duces occopaverant ; sed iis praelio victis anno 
680, vide supra, n. IX, not. b, totius Francie monar- 
cha effectus est Tlieodoricus, et. ei subjecta sunt 
monasteria Stabulense et Malmundariense ; unde 
conjicere pronum est cirea anpam 684 ipsa posses- 
sionum suarum confirmationem ab eo postulas-e. 
His suffragatur Longuerunzus, Annal. Frane. in t. iil 
Coll. script. rer. Frane., p. 639 ei seq., nec re- 
pugnant tempora Goduini ablatis, qui utrique moua- 
sterio przfuit ab auno 674 ad annum 685, ut testa" 
tur Nova Gall. Christ. t. !1l, col. 940. iloc autem 
diploma Theodorico liujus nominis tertio tribuendam 
liquet, ex eo qued ibi Theodoricus avunculau suum 
appellat Sizibertuimn. 


1835 


DIPLOMATA. — THEODORICI lll ECCLES. ET MONAST. PR/ECEPT. 


1834 


feet, et ipsos servos Dei melius delectet pro regni A ceptio firmior habeatur, et per tempora melius 


nostri constantia attentius Domini misericordiam 
deprecari. Et ut liec precept.o firmior babeatur et 
per tempora conservetur, manus nostra subscrip- 
Honibus subter eam decrevimus roborari. — In 
Christi nomine Theodoricus [Theodericus] rex sub- 
scripsit. 

X1. 


* Diploma quo Theodoricus immunitatem | confirmat 
tonasterio Sithiensi concessam, pro iis quad tu. At- 
tinio fisco monasterium hoc comparaveral aut com- 
parare poterat, exceptis mansis unde opera carrarice 
exeunt (ann. 082). 


Si aliquid ad loca sanctorum pro adjuvamen ser- 
vorum Dei concedimus, boc nobis ad laudem vel 
eterne retr.butionis pertinere confldimus. gitur 
cognoscat magnitudo seu^utilitas vestra quod nos 
venerabill viro'Bertino, abbati de monasterio Sitdiu, 
tale beneficium concessimus, ut quod iufra mero 
Attiniacinse de fisco nostro comparatum habeat, 
aut inantea ad comparandum invenire potuerit, pre- 
ter illos mansos unde operas carrarias exeunt, hoc 
babeat concessum, et nullo redditu terre, nec nullas 
functiones publicas eisdem ob hoc exigere, nec re- 
quirere non debeatis. Quapropter per hoc prece- 
ptum speci»lius decernimus ordinandum, quod in 
perpetuo volumus esse mansurum, uti neque vos, 
neque juniores seu successores vestri, nec quislibet 
de judiciatia potestate adcinetus, de ipsas terras 
quod infra mero Attiniacinse infra ipso flsco nostro 
memoratus abba comparatum habet, aut deinceps 
lpse vel successores soi, aut pars ipsius monasterii 
comparare potuerint, preter illos mansos unde cat- 
pent:s exeunt, nullos redditus terre, nec nullas 
functiones eisdem non requiratis nec exactetis, nisi 
quicquid exinde ipse abba, vel pars monasterii eui 
Sitdiu, aut successores sui, vel quod fiscus noster 
percipere potuerit ex nostro munere largitatis hoc 
habeat concessum atque indultum. Et ut hec pre- 


* Vulgavit Mabillonius ex chartulario Folquini, de 
Be diplom. pag. 606; ex Mabillonio recusum est in 
Suppl. opp. diplomat. Mirzi, t. 1l, pag. 926; et in 
Coll. script. rer. Franc, t. IV, pag. 661. Nos edi- 
nius ad fidem exempli quod D. de Wite, archivo 
monasterii sancti Bertini prefectus, ex eodem char- 
tulario, fol. 25, exstripium, iu. chartophylacio no- 
stro repostit. Folquinus inaccurate exhibuit forniu- 


conservetur, manus nostre subscriptionibus eam 
decrevimus roborare. — Signum gloriosi regis Theo- 
dorici. 

Data sub die x kalendas Novembris, anno x regni 
nostri, Compendio palatio, in Dei nomine fe- 
liciter. 

XI. 
b Diplonia quo Theodoricus immunitates concedit mo- 
nasterio Novientensi (ann. 685). 

In Christi nomine Theudericus [Al., Tiedericus], 
rex Francorum, vir illuster, Attico [Al., Atbico] duci 
et Adelberto comiti ceterisque fisci nostri exacto- 
ribus. Illud nobis ad eternam retributionem credimus 


" n Dei nomine proficere, si petitiones hominum reli- 
B giosorum ad effectum  perducimus, vel pro Christi 


amore cum omni proteet:one solidamus. Atque ideo 
eognoscat magnitudo seu utilitas vestra, * venera- 
bilem virum Erhardum abbatem ac missum suum Ra- 
debertum monachum serenitati nostre suggessisse de 
hominibus ingenuis qui in mundeburde monasterii 
Novientensis , quod in honore peculiaris patroni 
nostri sancti Mauritii constructum esse videtur, ut 
eis tale beneficium concedere deberemus, hoc est de 
loco runcupato Hiltesheim, quem propria manu 
eidem monasterio tradidimus, ut a judicibus nostris 
nullam inquietudinem, vel quanilibet requisitionem, 
aut fredain, seu redhibitionem, vel injunctionem, 
quod ad vos vel juniores vestros pertinuerit, ad 
quascumque necessitales volumus esse commonitos, 


C pro mercedis nostre augmento, in luminaribus pecu- 


liaris patroni nostri jam supradicti Mauritii, per hanc 
auctoritatem visi sumus concessisse ; ila ut neque a 
subditis vestris, neque a vobis seu a successoribus 
vestris inquietentur vel amoveantur, nisi ab aeto- 
ribus prefati monssterii in mundeburde impendant, 
el defeusionem, t«n ipsi quam ef posteritas eorum, 
pre:entibus et futuris temporibus sperare debeant, et 


ex duplici fonte haustum, videlicet ex exemp'o quod 
pro autographo venditant, reposito in »srchivo mo- 
nasterii Novientensis seu Ebermunsteriensis, et ex 
apographo veteri quod. ex:t«t in tabulario episcopali 
Argentinensis ecclesi. Fictitium est. prius iustru- 
mentum, ut arguitur ex litterarum ductibus, ex stylo, 
ex notis chronologicis ab aera Christiana petitis, ex 
ipsu regis nomine qui scribitur Ticdericus; apogra- 


Jam subscriptionis Theodorici, qui in aliis diplo- D plum vi.letur, primo aspectu, ex hoc commentitio 


matibus concipi solet his verbis : 1n Christi nomine 
T lieodoricus rex subscripsi. Perperam Folquinus hoc 
diploma tribuit anno Chr. 676 ; annus euim decimus 
regni ejus, mense Noveinbri, concurcebat cum anno 
Chr. 683 

b Primus vulgavit Lazius, de Suevis, lib. vim, 
absque uotis chronologicis. Ilujus memoria est in 
Chronico Novienteusis monasterii, a Martenio edito, 
Thesaur. anecdot. t. 1l, col, 1151, scripto partim att, 
partim xiv. saeculo; sed solas chronologicas notas 
exhibuit Martenius, c:eteris priterinissis. Mabillonius 
totum instrumentum exscripscerat, et, ex ejus sched:s, 
Lypis mandaverunt auctores Novi; Calli; Christiausw, 
t. V, instrum. col. 457, integrum quidem, se. ipac- 
curate. lecuderunt ex schedis ejusdem  Collectores 
Scriptorum rerum Francicarum, t. IV, pag. 662. 
Taudem prodiit curis D. Grandidier, a nobis s»pe 
laud.ti, list, eccles. Argent. t. !, prob. p. 40 et se., 


instrumento desumptum, mutatis tantummodo aut 
expunctis iis quae potissimum falsum prodebant, regis 
scilicet nomine, notis chronologicis, .et' subscri- 
ptionum formulis. Cum de czetero alterum alteri. sit 
simillimum , utrumque separatim edere superva- 
caneum arbitramur. Lectionem apographi, wt pote 
emeudatiorem, sequimur; discrepantias inter uncos 
aut in notis exliibemus, Certe hzec. inter. utrumque 
similitudo aliqu:m suspicionem injicit. de utriusque 
falsitate. Apographum tamen ecclesie Árgentinensis, 
cum nulla manifest falsitatis vitia. exhibeat , - ex 
legitimo instrumento descriptum censeri potest; 
alterum vero temere, ut sepe fit, quoad suscri- 
pLones et notas chronologicas interpolatum. Ergo 

gale edimus, ex tabulario ecclesise Argentiuensis 
d-nrompiuin: spuriis annumerare nobis religio est. 

€ Al. : Venerabili viro patri nostro domno Llerhorde 
abbati ac misso suo Ihadeberto monacko. 


4385 


FRANC. REG. IV PRIM/E STIRPIS. 


1556 


quod fisci nostri ditionibus debuerant inferre, lioc ad A studio, tam ultra Ligerim, in Ilerla scilicet et Satu- 


ipsam congregationem sanctam hac autoritate conce- 
dimus, ut hoc debeant habere concessum atque in- 
dultum. Et, ut hec auctoritas nostris, Deo auxiliaifte, 
ct futuris. temporibus firmiorem obtineat vigorem, 
manus nostre subcriptionibus eam subter decrevimus 
roborari ^. In Christi nomine Theudericus rex sub- 
scripsi. Aghlibertus recognovit. Datum sub die nono 
mense 5^ Februarii anno decimo regni nostri, in Dei 
nomine feliciter. Amen. 


XIV. 


« Diploma quo Theodoricus Dervensis monasterii im- 
snunitates confirmat (ann. 685). 


Principalis serenitas semper in cuncto debet pro- 
spicere, precipue petitionibus sacerdotum, que rite 
poposcerint benigno animo suscipere et ad effectum 
perducere, ut de obtento beneficio valeant gratulari, 
et eog melius delectet pro quiete regni nostri et 
consiantia adteniius Domini misericordiam deprecari. 
Ideoque venerabilis vir Bercharius, abba de mona- 
sterio Putiolos , quod bone memorie germanus 
noster Childericus, quondam rex, ob amorem Doi, 
in foreste Dervo et fine Wasciacinse supra fluvium 
Vigore, in honore beati Petri et Pauli vel ceterorum 
sanctorum Domino cognoscitur edifíicasse, clementie 
regni nostri suggessit, eo quod ipse princeps integram 
emmunitatem ad ipsum monaeterium focisset ; unde 
et ipsam emunitatem nobis in jresenti protulit rele- 
gendam; sed pro rei totius firmitate petiit celsitu- 
dinem nostram, ut hoc circa ipsum monasterium 


riaco vel Dono-Fronte cum appenditiis suis, et Diseio 
cum appenditiis suia, quam etiam citra Ligerim pos- 
sidere videntur, seu quod ibidem adhuc inantea in 
Dei nomine a Christianis hominibus juste et ratiopa- 
biliter fuerit additum vel condonatum, pro quiete 
jpsius regni nostri, integram emunitatem pro reve- 
rentia ipsius sancti loci concedimus, ut nullus judex 
publicus quolibet modo judiciaria accinctus potestate, 
in curtes ipsius monasterii, ubicumque ad presens 
eorum maneat possessio vel dominatio, aut quod 
inantea fuerit additum aut condonatum, nec ad cxu- 
Sas a»diendum, nec fidejussores tollendum, nec 
freda exigendum, nec mansiones faciendum, nec ro- 
t4ticum infra urbes vel in mercatis extorquendum, 


B nec ullas paratas aut quaslibet redibutiones exactre 


presumatur ; sed in omni facultate ipsius monasterii, 
ul prefatum est, in omnibus locis et territoriis ubi 
aliquid possidere videntur et dominari, absque inter- 
dictu judicum, remotis et resecatis omnibus peuütio- 
nibus de partibus fisci, usque super ripam fluvioli 
Magnentis progrediente in directum termino ad 
locum qui Vallis profunda nuncupatur, eub emuai- 
latis nomine inconcusse, tam nostris quam futaris 
temporibus, valeant dominari vel possidere, Quo fiat 
ut et nos pro prestito beneficio mercedem obtineamus, 
et ipsos servos Dei in ipso monasterio consistentes 
melius delectet pro stabilitate regni nostri adtentius 
Domini misericordiam deprecari. Et, ut hec emu- 
nitas firmior habeatur et per tempora conservetur, 


confrmare deberemus. Cujus petitionem non abne- G manus nostre subscriptionibus subter eam  decre- 


gasse, sed in omnibus prestitisse cognoscite. Et ideo 
jubemus ut de omni facultate ipsius monasterii, tam 
quod ipse princeps ibidem noscitur delegasse, quam 
eliam quod a reliquis Christianis hominibus noscitur 
fuisse condonatum, quodque ad presens in quibus- 
libet locis ac territoriis et ex ejus hereditate vel 


** |n exemplo quod vocant autographum, cz'era 
sic leguntur: Manus nostre subscriptionibus, et anuli 
nostri impressione eam decrevimus roborari. Ego Tie. 
dericus rez subscripsi; et ego Adoynua episcopus. 
Signum Tiederici regis invictissimi. Data mense Fe- 
bruario, die nono, anno x regni ejus. Actum Suessionis 
civitate, anno Dominice Incarnationis pcuxxu, in- 
dictione vij, in Christo feliciter. l1:ec certe omnia a 
peotericia intrusa. Annus Ch. 672 cum decimo 
Tlieodorici regni anno non concordat; nec jam Sues- 
&ionibus imperabat Theodoricus. Exemplum forte 
instrumenti legitimi, quod recentioris evi amanuensi 
traditum ferat ut illud exscriberet, in fine mutilum 
erat; et, ut. deficientia suppleret, formulas sculi 
sul pro formulis veris imperitus exscriptor in- 
gessit. 

b Mensis Februariusanni decimi regni Theodorici Ill 

incidit in annum Chr. 685. 

€ Ex tabulario Dervensi a Chiffletio erutum primus 
edidit Dacherius in Spicilegio, t. X, pag. 054; ex 

Bpicilegio reeuderunt Cointius, Annal. t. V, pag. 15!, 
el iterum Coll. script. rer. Franc. t. IV, pag. 663, 
additis variis lectionibus quas Camusatus «uin Da- 
rikrio communicaverat. Nos ex clartulario Dervensis 
wonasterii, szeculo vir exarato, instrnmentum exscri- 
bimus. Nomen regis initio diplomatis prattermissum 
e£. quod non raro (ieii solet in chbartulariis. Satis 
gulejg manifestun est hoc diploma emissum fuisge a 


vimus corroborari. Data x Kal. Jun. anno decimo 
regni ejus. Actum Compendio palatio, 


XV. 


4 Diploma quo Theodoricus jus condendi moneta in- 
d viget episcopis Cenomanensibus (ann. 635): 


Theodericus, rex Francorum, vir illuster. Regum 


Theodorico 1ll; is enim Childericum appellat ger- 
manum suum, quod non de alio quam de Childe- 
rico Il intelligi potest, ut monet Cointius, ubi supr, 
pag. 152. Annus autem 10 Theodorici ill. mense 
Junio, concurrebat cum anna Ch. 685, ut liquet ex 
lis quie sepius de computatione. aunorum regui 
ejus diximus.. Notabimus Dacherium et Malbranq. 
De Morinis. lib. 1V, lioc instrumentum referre ad 
ann. 678. 

4 Editum inter Acta episcoporum Cenomanensium 
a M.bill., Analect. pag. 278 ; et ajyud Corvaiserium, 
Vitae episc. Cen, pag. 252; Choppinum, Oper. t. IV, 
pag. 618 ; Cointinm, Annal. t. IV, pag. 128. Recusum 
in Collectione scriptorum rerum Francicearum, t.1V, 
pag. 665; memoratur in dip'omate Ludovici Pii quo 
jus idem condendz: monetz: Cenomauensibus episco- 
pis concessum conlirmatur, anno 856 emissum, ordine 
$uo collocandum, et quod vulgavit Dalug. Misc. t. lll, 
psg. 99, Non desunt exempla hujusmodi concessio- 
num Sub stirpe Carlovingica ; sub Merovingica non 
jtem. Mabillonio, Aunal. t. !, pag, 559 et 605, vide- 
tur dubia sinceritas diplomatis Theodorici 11l quod 
exhibemus ; ait enim Mabillonius, agens de monetus 
cudend:e faculiste lfippolyto, abbati Condatensi, in- 
dulta a Carolo Magno : « Si verum est quod hic legi- 
tur, nullum forte monasterium habuit antiquius hujus 
rei privilegium, das multis aliis subinde commune 
fuit. » Alia quxdain in diplomate Tüicodorici suspi 


4551 


DIPLOMATA. — THEODO'UCI Ill ECCLES. ET MONAST, PR/ECEP'T. 


1598 


eonsuetudinem cxercemus , si. petiiiones servorum À chorum, quod pro eorum quiete, vel ad anime salu- 


D«i, in quo nostras pulssverint aures, ad effectum 
perducimus, et hoc nobis ad xternz beatitudinis prx- 
mium percipiepdum profuturum esse confidimus. 
igitur compertum sit prudenti: omnium fidelium 
sanctz Dei Ecclesi: et nostrorum, quatenus vir san- 
ciissimus et religione atque sapientia, genereque 
nobilissimus Aiglibertus, Cenomannica urbis arcbi- 
episcopus, nos deprecatus est uti monetam publicam 
jn sua £ivitate, et in nomine sancti Gervasii ac nostro, 
ei concederemus : quod ita et fecimus, ea videlicet 
ratione, ut ipse et sui ministri hoc valde prxvideant 
ne aliqua [raus in ipsa moneta nostris futurisque 
temporibus appareat. Jubentes ergo precipimus, et 
pra:cipientes jubemus ut nullus ex fidelibus nostris, 
aut quislibet ex judiciaria potestate, de prefata mo- 
neta przdicto episcopo suisque successoribus aot 
rectoribus suse sedis, Ecclesix* aliquam calumniam 
ant injustam pulsationem vel causationem, sive adver- 
sam machinationem adversrs eos, sive suos succes- 
sores seu rectores ejusdem Ecclesize, ullo unquam 
tempore facere audeat, aut. machinari przesumat. Et 
hoc pracipimus ut si aliquis hoc fecerit, sol. auri 
adversos eum vel suos successores rectoresque ejus- 
dem Ecclesi: componat, Et, ut hac jussio atque 
tessio nostra verius credatur et per omnia perficia- 
tur, futurisque temporibus firmis maneat, hanc aucto- 
ritatem manus nostrz subscrjptionibus roborare de- 
crevimus, et anuli nostri impressione subter sigillare 


tem pertinet, libenter in Dei nomine obaudire, vel 
effectum Christo propitio perducere cogimur, et hoe 
ideo ut eos melius delectet pro stabilitate regni Jugi- 
ter exorare, vel Deum pro nobis -deprecare. Igitur 
veniens vir venerabilis Bertinus, abba de monasterio 
Sithiu, quod est. constructum in pago Terwanionse in 
honorem sancti Petri vel ceterorum sanctorum, per 
consensum et voluntatem illustris viri Amalfridl, vel 
matrone ipsius Childebertane seu et fllie eorum Au- 
riane abbatissa, b Cariciaco villa in palatio nostro in 
nostram venientes presentiam, clementie regni nostri 
intulerunt eo quod ipse Amalíridus et matrona sua 
Childebertane, in honore sancte Marie genitricis Do- 
mini nostri Jesu, vel sancte Polline, In loco noncu- 


B pante Hunolfocurte super fluvio Scald, monasterium 


jussimus. Theodericus, rex Francorum, subscripsi. C 


Bljouitus obtuli, scripsi et subscripsi. Datum die vj 
Kal. April. xij regni nostri, Gompendio in Dei nomipe 
feliciter. Amen. 

XVI. 


^ Diploma quo Theodoricus monasterium. Hunulfo- 
curtis, ab Amal(rido concessum Dertino, abbati Si- 
thiensi, confirmat (ann. 687). 


Quotiens reeta postulatione sacerdotum vel mona- 


cionem falsi vehementer movent. 1* Mentio impressi 
annuli, qu: quidem, ut scribit Mabill. Dipk pag.107, 
raro fit sub Merovingicis regibus, exstat tamen in 
diplomatibus legitimis Childeberti ! et Childerici I, 
supra relatis. 2* Titulus archiepiscopi Aigliberto, 
Cenomanensi episcopo, inditys. Docent quidem Acta 
episcoporum Cenomanensium, Mabill. Annal. pag. 
216, Aiglibertutn, cum foret archicapellanus, archi- 
episcopum vocatum el principem episcoporum, ac 
pallio usum fuisse juxta morem metropolitanorum ; 
sed sublestze fidei sunt. acta hzc episcoporum Ceno- 
manensium, nec arcbicapellani titulus sub prima 
stirpe usurpatus fuit, ut supra notavimus ad diploma 
spurium Dagoberti I. Cum vero ipsius archicapellani 
pomen in diplomate Theodorici non legatur, et vo- 
cem archiepiscopi pro voce episcopi non semel vide- 
rimus oscitautia amanuensium intrusam, ob id falsi 
damnare diploma non sustinemus, praecipue cum nec 
Mab.lonius, nec alter jus sciamus e crilicoruim 
familia, illud pro spurio habuerit. Verum a gravi fal- 
sitatis suspicione illud nou absolvimus. 

* ljoc diplomate confirinatur. cbarta. Amalfridi , 
quam videsis liujus nostr: Patrologize t. LXXXVIII, 
col. 1209, n. XXIV. Diplomatis Theodorici fragmen- 
"um vulgavit Mabillonius, de Art. diplomat. pag. 
677, de-uinptum ex Folquini chartulario, recusua 
in supplemento ad Opera diplomatica M.rzi, t. 1l, 


D 


visi fuerunt edificasse, et res eorum ibidem delegss- 
sent, vel quicquid eorum iegitimum esset, ad ipso 
sancto loco firmaverunt : etlam et alij homines plu- 
res devotione plenissIma, in quantum eis fuit possi- 
bilitas, de res eorum ibidem ad ipsum loeum firma- 
verünt, et ipsum monasterium llunulfocurtem ad 
opus sancti Petri, seu Sithiu monasterii vel domni 
Bertini abbatis, eum omni integritate sua in se ha- 
bente vel pertinente per eorum instrumenta a die 
presente delegaverunt : inspecta ipsa instrumenta, 
una cum eorum terris, mansis, casticiis ibidem edi(i- 
catis, mancipiís, campis, silvis, pratis, pascuis, aquis 
aquarumve decursibus, farinariis, communiis, omnia 
et ex omnibus rem inexquisitam, sicut superius inti- 
mavimus vel dominatum est, ad integrum ad su- 
prascripto monasterio Bithiu transfirmarunt. Cujus 
hoc beneficium ut predicto monasterio Sithiu vel 
domno Dertino abbate, gratante animo, vel pro mer- 
cedis nostre augmentum ita prestitisse vel in omni- 
bus confirmasse, vel ad petitionem ipsius Amalfridi, 
et per lune preceptum nostrum plenius in Dei nomiae 
confirmatum, ut sicut constant, qui per talem..... 


pag. 927. Exstat inter instrumenta Novs CGallize 
Christianzs, ex schedis Hunulfocurtianis, integrum, 
t, llt, col. 98, et inde translatum est in Collectione 
scriptorum rerum Francicarum, t. IV, pag. 665. Nos 
edimus ex apographo in chartophylacio nostro repo- 
sito, accurate exscripto ex chartulario Folquini, anno 
1182, a szepe laudato D. de Witte, sancti Dertíni char- 
tophylace. Deest formula initialis solita, Theodoricus, 
rex Francorum, vir illuster, a Folquino omissa ; sed 
Folquinus, ut scribit Mabill., de Kte dipl., pag. 607, 
in chartularii contextu, Theodorico III tribuit diplo- 
ma de quo agimus. 

b Locus qui Cariciacus hic appellatur idem videtur 
3c palatium Crisciacun, ubi diploma datum infra 
dicitur; unde liquet duplici modo scriptum fuisse 
nomen hoc ab oscitante librario. Quis sit autem locus 
ille non conveniunt critici ; quidam scilicet intelligunt 
Creciacum seu Crisciacum in Pontivo, villam regiam, 
in quam frequenter divertebat Theodoricus, et ubi 
a Lander.co, majore-domus, oppressus est. Ergo 
temere Valesius, Notiiia Gall., verb. Cresciacum, 
hanc villam Cresciaci nomine appellatam fuisse ne- 
gat, quamvis aliquando Cresciacum a Carisiaco di- 
versum fuisse fateamur. Vide que de utroque no- 
d s ongcete sunt libroiv de le diplom., psg. 253 
et . 


4553 


FRANC. REG. IV PRIMA STIRPIS DIPLOMATA. 


1510 


ut ipse beneficium ad tempora nostra vel successo- À Arulfo quondam, et ibidem usque nunc ad ipso La- 


rum parentorum nostrorum regum, ad ipso monaste- 
rio Sitbiu sit conservatum, ut hoc ipse babeat, vel 
successores sui habeant, teneant atque possideant; 
vel quod exinde pro utilitate monasterii sancti Petri 
facere voluerint, jure firmissimam habeant potesta- 
tem. Et, ut hec preceptio firmior liabeatur, manu 
nostra subterfirmavimus. Data cal. Aprilis, * anno 
decimo quario regni nostri, Crisciaco palatio. 


XVII. 


5 Diploma quo Theodoricus villam Latiniacum conce- 
dit sancti Dionysii monasterio (ann. 638). 


Theudericus, rez Franc. vir iulr. Dum cet nobis 
divina pietas ad legitema etate fecit pervenire, et in 
solium rigni parentum nostrorum succidire, oportit 
nobis et condecit pro salute anime nostre cogitare 
dibiamus. ldeoque vestra cognuscat industria quod 
D0S, pro salute anime nostre, una cum consilio pon- 
teficum vel obtimatum nostrorum, villa noucopanti 
Latiniaco, que ponitur in pago Meldequo, qui fuit 
inlustribus viris Ebroino, Vuarattune et Ghislemaro, 
quondam majores-domos nostros, et post discessum 
ipsius Vuarattune in fisco nostro fuerat revocata : 
nos ipsa villa de fisco nostro ad suggestione precelse 
regine nostre Chrodochilde, seo et inlustri viro Ber- 
chario, majorem-domos nostro, ad monasthirio sancti 
domni Dionisiae, ubi ipsi preciosus in corpore re- 
quiescit, et venerabilis vir Chaeno abba, cum norma 
plurima monachorum, ad laudis xpi canendas in 
ordine sanctio ibidem adunata preesse viditur, pro 
remedium anime nostri plena et integra gracia pro- 
pter rem illa in loco qui dicitur Siliacos, qui fuit 


* Annus 14 regni Theodorici Ill, mense Aprili, 
concurrit cum aumo Ch. 687, juxta nostratn coinpu- 
taudi rationem, jm saepius declaravimus. 

b Ex autographo exscriptum vulgavit Mabillonius, 
de Re dipl., pog. 471, et ejusdem specimen :eri inci- 
dendum curavit, ibid., pag. 579. ltecusum exstat 
apud Felibiapum, Mist. eccl. S. Dionys., proh. pag. 
9, et ia Colleetione scriptorum rerum Fraucicarum, 
t. IV, pog. 664. Hlud quoque edidit Germonius, de 
vé. reg. lrauc. diplom., t. I, pag. $01, qui in eo 
falsi iudicia deprehendere summojere uisus est. Pro 
sincerilate diplomatis fortiter dimicaveruut Mabillo- 
nius, ubi supra, et Foptauinus, Vindic. dipl. pag. 152 
et seqq. Pracipua in utramque partem arguimenta 
n exhibebimus. 1* Germonius, de vel. reg. Franc. 
Dipl., t. 1, pag. 176, objicit villam Latiniacum jam 
fuisse concessam monasterio sancti. Dionysii a Dago- 
berto 1, qui illam in commutationem receperat, ut 
Lestatur scriptor gestorum ipsius Dagoberti, cap. 57, 
et ceulirmat diplema Caroli lll, Felib., llist. eccl. S. 
Dion., prob. pag. 79, datum auno 917, quod suo loco 
proferemus. Reponunt Mabillonius, Suppl. ad dipl. 

. 21 et 22, et ejus assecla ; D. Gerinanus, de Pa- 
at. reg. Fr., in dipl. Mabill., pag. 250; Fontaninus, 
Viadic. dipl., pag. 182 et seqq. ; Mabill., Ann., t. 1, 
psg. 591, villam lianc a Dagoberto 1 donatam, postea 
vi aut alio quovis modo ablatam monasterio, deinde 
ad (iscum devolutam, demum iterum eidem fuisse 
conccasam a Theodorico Il] : quod minime repuguat. 
2* Aliud argumentum eruit Germonius, ubi supra, 
pag. 175, ex ipsis Theodorici verbis, quibus in 
solium paternum recens conscendisse, vix legitimam 
aatem adeptum, innuit. ld enim videtur puguare 
cuui notis diplomati subjectis, scilicet anno regui 16. 


tiniaco aspexit, quem apostholico viro domno Go- 
dino episcopo per alia nostra preceptione concesse- 
ius, in reliquo viro ad integrum ipsa villa Lstinisco 
ad ipso monasthirio domni Dionisiae sd die presenti 
visi fuimus concessisse. Quapropter per hunc pre- 
ceptum nostrum decernemus ordenandum, et perpe- 
tua'iter volemus esse mansurum, ut ipsa vills sope- 
rius nomenata Latíiniaco, cum terris, domebns, man- 
eipiis, acolabus, viniis, silvis, eampis, pratis, pascuis, 
farinariis, aquis, aquarumve decursebus , peeuliis 
utriusque generis sexsus, cum adjacentiis, adpendi- 
ciis, vel reliquis quibuscumque beneflciis, omnia ei 
ex omnebus, rem exquisita, sicut ad superscriptas 
personas [uil possessa, vel postia in fisco nostro re- 
vocata, cum omhe integretate vel soledetate sua, ad 
se pertenentis vel aspicientis prepter suprascripta rem 
in Siliaco, qui fuit ipsius Arulfo vel jar diete pon- 
tefici, per nostra precepcione concessemus : in reli- 
quo viro predicta villa Latiniaco ad integrum sub 
emunelatis nomine, absque inttoitus judicum, me- 
moratus Chagno abba ad parte predicti monasthiriae 
suae sancti Dionisiae per hanc nostram cessione in 
lumenarebus ipsius basilici habiat coneessa adque 
indulta : et deinceps in postmodum nec de parte de 
fisci nostri, nec 3d quamcumquelibet persona, nee 
per strumenta cartarum, nec per. qeolibet ingenium, 
ipsa villa de ipso monasthirio nullatenus abstraatur 
nec auferatur : sed, sicut superius di»emus, pro 
nostra mercide ibidem in perpetuo in Dei nomine 
proficiat in augmentis : quo fiat ut et nobis ad mer- 
cidem perteniat, et ipsis servis Dei qui ibidem deser- 


Variis modis nodum solvunt hujus instrumenti defen- 
sores, quos videsis; nos vero rem facile exped.ri 
posse credimus, si in. inito diplomatis, unde argu- 
mentum pe'itur, vox c«m eo sensu accipiatur quo 
vox postquam, ex hoc lempore quo, eic. Hinc enim 
ea emergit sententia, ex eo (empore quo, legitima 
«tate adepta, in paternum solium succedere oportuit, 
pro salute nostra cogitare debuimus, etc. llacc autem 
sanno regni 16 prolitebatur Theodoricus, ut se ab 
ipso regni exordio piis donationibus intentum fuisse 
significaret. 5" Instat Germonius, argumento petito 
a morte Bercharii, ad cujus suggestionein Latiuiacum 
monasterio sancü Dionysii Theodoricus concedit ; 
Germonius enim Bercharium hunc contendit jam in- 
terfectum fuisse anno 16 regni Theodorici. Sed ipse 
fatetur Germonius, de vet. reg. Franc. hipl., t. Il, 
pag. 265, liercharium a pralio anno 687 commi-so 
evasisse, et aliquo tempore superstitem fuisse. b.rgo 
illum ad annum usque 088 vixisse nemo non facile 
crediderit, Porro annus 46 regni Theodorici ll, 
meuse Octobri, concurrit cum anno Ch. 685. Neque 
placet emendatio in notis chronologicis qua usi fue- 
ruut Collectores scriptorum rerum Francicarutm, qui 
annum 14 legere jubent pro anno 16; n«tà euim vi 
iu autographo ipsissimam figuram przefert quam uoti 
quz in alio diplomate Merovingico pro numero sex'o 
adhibetur. 4^ Restat quod obj. cit. Germonius, inso- 
lita loquendi foriwula Theodericum uxorem sut 
vocare reginam nostram; usilatam autem co tem- 
pore fuisse lormulam hanc evicit Mabillon'u;, ipso 
confiten:e Germonio, Vet. reg. Frauc. diyl., tC. 1l, 

g. 2919; nec aliud superest quo spurium haben 
po:sit diploma quod expcudimus, 


41541 
vire vidintur, deleciis pro animne salutem vel rigui 
nostri constanci» adtencius Domini mesericordia de- 
prccare. Et, ut hec precepcio cessio nostra firmior 
habiater, et. melius per tempore consetvitur, manus 
nostri sebscripeionebus subter eam decrivemus ro- 


APPENDIX PUMA. 


1549 
borare Vulfolaecus jussus optolit: Locus sigilli. T n 
xpi nomene Theudericus rex subs. 

Dat. sub d, tertio Kal. Novembris, annum xvj rigni 
nostri, Conpendio, in Dei nom. fel. 


-——————— ———À—————————'-!Oo0——————————— MÀ 
APPENDICES AD DIPLOMATA REGIA. 





APPENDIX PRIMA. 





Charta qua Chrotkildis multa dona confert ad conden- 
dum monasterium. puellurum. apud. Brocariam , in 
pago Stampensi * (ann. 670). 


....6r& et quid prudenciore consilium ut hom.... 
e& terrena substancia trausferat in czlestia, sieut 
Dominus preclara voce intonat : Tessauriciate vobis 
teseurus in caelo, ubi nec fur efudiet, nec eruco ru- 
higenat , nec tinia sulcat. lggitur ego in Dei nomine 
Chrothildis; cogitans qualiter peccatorum meorum 
facinora possem abstergere, et ad aeterna gaudia 
pervenire, lecit in cunctis pauperebus bene tribuen- 
do potesia....ma adebisci remedium : sed tamen, 
juxta quod scriptum est : Date elemosens , et omnia 
munda sunt vobis, precipui ad domiesticis fedei ; et 
illud : Facite vobis amicus de mammonae iniquitaiis, 
qui vos recipiant in aeterna tabernacola; et alibi : 
Beati pauperis spir.tum, quoniam ipsorum est riguum 
caelorum ; nibelomenus bonum est pro cunctorum 
necessetatebus lebentef maaum porregere; sed ad 
tale bona maxime oportit substancia trapsogendi 
conferrere sepiam monostirie habetacionis struere, 
vel de aeterna tabernacola debiant ad bencficía rebus 
respondere, precipui ubi choros sanctorum virge- 
num jugiter medetacionum carmena devota mente 
Dowino canuntur, in loco ubi decernit construere, 
in quorum honore ditatur ipsorum ante Domino in- 
cercessio spiretur. Et ideo in Dei nomine , et in ho- 
nore saneti Mariae, genetricis Domini nostri Jeshum 
Chfhüi, et citherorom sauetorum, quorum pignora in 
ipso nionastirio habentur inserta iu luto uoncopante 
Brocaris, situm in pago Stam, ense, prope de (luviolo 
Urbia, aiflante Ceristo , mouastir.um puellarum de- 
vota mente decrivi fundare , ubi nepte mea Mummo- 
lai instetuemus abbatissam : ea vero racione ut sub 
evangeleca et apostholeca tadiciene , ei regola s23u- 


cieruin patrum perpetuis temporebus ipsa el succes- 


seris earum, in loco tramete debiant vitam perfrui , 
et pro felicitatem regum vel statu Aecclesiae, el pro 
aniiae meae remedium Domini mesericordia adten- 


^ Edidit primum Mabillonius, de Rc dipl., p. 468, 
ex autographo in archivis Sandionysianis reposito, 
el hujus specimen litteris Meroviugicis exaratum 
aeri incidi curavit, ibid. pag. 379. ltecudit Germo- 
nius, de vet, reg. Fr. Dipl. t. 1, pag. 291, t. ll, 
pog. 217 et seq., eL mayuo conamine impugnavit, 
Lectionem Mabillonii sequimur, qui diphthongum d 


$:epe Lypis expressit, quam Merovingicunt autogra- . 


plum non exhibet. Cbartun. ealumniandi ansa. fuit 
Gerwonio nota chrouologica, qu.e annum 16 regni 
Clotarii 1l] indicat, cum nou ultra ann. 14 regem 
hunc regnavisse contendat Germonius. De hujus notze 
interpretatione disputatum est, sed banc non alium 
quaii deciinum sextum numerum indicare recte pro- 
boverunt auctores Diplomatic nov;e, t. HI, pag. 514, 
et auetores ibi cit. An vero Clotarius Ill]. decimum 
sextum aunum regni sei exorsus? Vulgo regni ejus 
initium sumitur ango Christi 656 , et vite terminus 
auno 670 illigatur ; quidam tamen regnum ab anno 
625 repetunt; quidam illud protenduut ad annum 


B cius deprecare; et precipui ut nulla monacha in eo- 


dem monastirium quipplam peculiare presumat , sed 
sint illis omnia communia. Ad locum sanclum vel 
predicta congregationem cedo , ad diae presente, et 
cessumque in perpetuo esse volo, et de Jure meo in 
Jure adque domenacione sancti Mariae et sponsarum 
Cbristi in przdieto locum consestentis tradu. adque 
transfundo ; lioc est, ipso agro Brogaria, in quo ma- 
nastirio, Christo presoli, construxi duas panis de 
ipsa villa, tam ex luctuoso, quam undique ad nos 
pervinit, volemus ut proficiat ; et medietatein de loco 


: noncopante Pladano, sicut jam dixi, tam ex luctuoso 


quam undique ad nostra domenacione pervinit, voli- 
mus ut ad ipso sancto loco debiat pervenire. Seme- 
leter et locello cognomenante Fontaneto, quantum 
inibi ad presens tam ex luctuoso quam undique mea 
regiL....tas et ad nos undecunque nuscetur perve- 
nisse; dum inlustri vero Charicardo, se no: super 
stelis est, post nostrum opetum delegavemus , ut, 
dum advivit, hoc possediat, et post suum et nostrum 
discessum semeleter ; et de ipso locello medietatem 
volemus ut ad ipso monastirio in antedicto loco de- 
biat revertere, cum domebus , edificies , accolubus , 
mancipiis, vineis, campis, silvis, pratis, pascois, - 
aquis a.,uararnve decursebus, adjeeencies, apendi- 
Ciis , farinories , gregis cum pastorebus, movele et 
immovele utriusque sexus, et omne meretum eorum, 
ad ipsa loca aspicientis qualiter supertus est intima- 
tum , ad ipsum sanctum monostirium proficiat pe- 
rennis temporebus. Et hec omnia superius compre- 
hensa ad ipso sancto loco. post nostrum transetuim 
rn revertatur. Et cum abbatissa ejosdem 
oci de hoc saecoluu fuerit evocata , quem cuncta 
congregacio unanimiter bene rlgola conperia elige- 
riut, in loco ipsius socessor instituatur. Et adbuc 
perpeusavemus, pro ea oportanetate ut mercis nostra 

ualiter superius intemavemus, perpetais temperibus 

biat proliciscere, de omnis res nostras quid in 
suprascripta loca in hanc pageuam deliberacionis , 


D $71. Sie vir eruditissimus Longuemarus, de Chro- 


pol. regum Meroving., cui suffragatur diarium Trivol- 
tianum, ann. 1749, Jan. pag. 1291; sic olim Mabil- 
lonius qui tamen posteriori judicio, t. 1, Annal. pag. 
481, chartam de qua agitur Clotario potius secundo 
tribuendam arbitratus est. Subscribit huic chart 
unus tantum episcopus, qui censeri merito potest 
Parisiensis episcopus, in cujus dicecesi situs erat 
Brocariensis locus. Purro hic episcopus dicitur Agi- 
bertus, qui revera episcopus Parisiensis exstitit , 
pluribus annis regnante Clotario Ili , pluribus annis 
post annum 671, Mabillonius, Opera posth. t. Il, pag. 
446 : nec alter hujus nominis infulas Parisienses 
gossit toto Clotarii lll tempore. Hinc chartam Chro- 
thildis sub Clotario 11] emissam judicaverunt Novas 
Galli& Christiana auctores, t. VII, pag. 27. Cum 
ergo sinceritas hujus charte his quie diximus de- 
fendi posse videatur, instrumentum hoc spuriis cum 
Gerinonio non. annumeramus ; illud autem anno 
Christi 670 aut 672 adjudicauwus. 


4545 


AD REGUM FRANCORUM DiPLOM. APPENDICES. 


Pd 


quem pro animae nostrae remedium delegavemus , À ad predictum sanctum monastirium perveniant , et 


quid superest heredis nostri propinquioris adsumant; 
ei se evenerit ei necessetas quod in parte sua accipe- 
rit aligenare aliubi, non babiat pontefecium hoc fa- 
ciendi, nisi ad illo rectore qui de ipso mouastirio ín 
suprascripto loco custos esse vedetur, ut inibi ad 
ipsa saneta congregacione in augmentis socedat. Et 
se alequa strumenta cariasve contra presentem de- 
liberacionem, quam spontania volomtate pro animae 
nostrae remedium fieri rogavemus , venire temtave- 
rent aut ostensas fuerint, nec eas feci nisi in supra- 
scripto vero Charichardo, nec (ieri rogavi; et se in- 
venia fuerint, nullo modo obteniant vicorem : sed ubi 
ei ubi ostensas apparuerint, vàcuas et inanis perma- 
niant, Si quis vero, quod futurum esse non credo, 
si ego ipsa aut alequi de heredebus vel pro herede- 
bus meis, vel quislebit opoae:a persona contra pre- 
sentem deliberacionem: venire conaverit, iram sancti 
Trinetatis incurrat, et a lemenebus sanctarum aeccle- 
siarum excommunis apariat, e£ insuper inferat socio 
fisco auri liberas viginti, argenti pondo quinquagenta, 
et nec sic valiat veudecare quod repetit. Et se ale- 
E» de heredebus nostris ad diae presente delibera- 
cione nostra, quod divina pietas nos facire conmo- 
nuit, infraogere voluerit, re$ quas de hereditatis 
posua ad ipsum pervenire potuerant, amittat, et 


ibidem semper proficiat in auginentis, et bec de- 
liberaco omne tempore firma et inviolata perma- 
niat. 

Signum inlustris Deo devotae Chrotbilde, qui hane 
deliberacione pro animae nostrae remedium fieri 
rogavemus, manu propria firinavemus. 

In Christi uomine Agibertus, ae si peccator epi- 
scopus, subscripsi. Signum vir inluster Ermenrigo. 
Vaningo subscripsi. Guislemarus rogetus subscripsi. 
Ghisloberihus subscripsl. Gadroaldus peccator sub- 
8C..... Dchardus rogitus subscripsi. Signum Bette- 
leno. Ansobertus subscripsi. Signum Childebrando. 
Bertiuus rogitus subscripsi. Signum Chramnino.... 
rdoberchtus rogetus subscripsi. Signum Gaeleramno. 
Mummolenus rogetus a suprascriptis subscripsi. Ra- 
gneinnus subscripsi. Chrodecarius abba subscripsi. 
stenum Guntrigo, Signum Aursino. Signum Chro- 
dobardo. Signum Ecbharigo. Signum Erchenrigo. 
Signum Mauroleno. Ursinianus subsceripei. 

iDatum Morlacas vico pub. quod fecit minsis Mar- 
sius dies decim. ann. xvj regn. domini nostri Cblo- 
tachariae gloriosissimi regis. 

Frigobertus rogante et presente Chrothilde serip. 
et subscripsi. 





APPENDIX SECUNDA. 





CIIARTA MEROVING CÀ , 


Quam primus. edidit anuo. 1846 domnus Crtovgr, Virdunensis presbyter. 





In nomine Patris, et Filii, et Spiritus sancti. 
EXEMPLARIA. 


Sub die ni Kal. Jan., anno xii gloriosi domni nostri 
Dagoberti regis, Ego Adalgyselus, qui et Grimo, licet 
peccator....^. ldeirco ego peccator Grimo, pro animae 
mes remedium et tantorum abluenda contagia pecca- 
torum , inspirante Domino, devotione promptissima, 
per hujus deliberationis seriem, testamentum viro 
venerabili Erehenulfo diacono scribendum commisi. 

Confero monasterii, sive xenodocii vel pauperibus 
b Longagionis, villam ubi ipse moram.... cum omui- 
bus ad se pertinentibus, cum mancipiis, zdificiis, 
cum terris, campis, pratis, silvis, et omni jure suo. 

Monasterio superius nominavi sancte domnze Aga- 
thse..... villa quz? vocatur Nogaria ^, cum omni jure 
$uo, omnibusque ad se peruneuiibus, cum integra 
solidiiate. 

Monasterio Longagionensi et clericis, seu paupe- 
ribus..... possidenda, prowptissima aniure devo- 
tione, trausfundo domus d inexquisitas tam in * We- 
brense , quam in Ardennense, seu Treverense, cum 
omni iutegritale monasterium.... Longagionense pos- 
sideat et defendat. 


* Le texte contient icl plusieurs phrases que la 
vétusió a rendues presque illisibles. Elles forment 
upe espéce de préambule, oà Adalgise s'avoue lhium- 
blement coupable de beaucoup de péclés, dout il 
espére obtenir rémission en consacrant ses biens à 
de bonnes euvres. 

b || ne peut étre douteux que Longagio ne signifie 
MOMEIYOR: 

€ Nogaria, Noers, hameau à un kilométre de Lon- 

on 


Le mot inezquisitus signifia:t alors acquisitus per 
emplionem. Ainsi cette plirase veut dire : Je donne 
aussi les maisons que j'ai achetées dans la Woévre, le 

uys d' Ardenne et celui de Tréves. 
* Webrcnse. La Woévte, qui comprenait à cette 


C  Porcionem meam de Madiaci, quod mihi legibus 


debetur, cum integra soliditate, cum manecipiis, zdi- 
ficiis, vineis, campis, pratis, silvis el prato secto 
(i. e., sito) super f Caro et Hogregia.... sanctae domns 
Agathe , seu'tongregatio Longagionensi iu suo jure 
retineat. 

Porcionem meam quam in villa 5 Belulfiaga babere 
videor dulcissimis nepotibus meis filiis Adoni habere 
volo. h^ Tamaltio porciones duas, cum mancipiis, do- 
mos, vel omni adjacentias suas monasterio Longa- 

ionensi habere debeat. Tertiam vero porcionem, 
frasilica domni Petri ibidem CEA IU, constructa, 
cum molendino ibidem situm, cum vervicibus et ver- 
vicariis, vel quod jam ad przsens possidetur, ad in- 
tegrum. Similiter porcionem meam in villa i Fidinis, 
cum mancipiis, zdificiis, vel omni jure suo, basilica 
dom Petri Tamaltio sila, in suo jure valeat possi- 

ere. 


Villa vero mea i Marciaco, quantum porcio mea 
continet, vel legibus obvenirc debet, cum domibus 
inexquisitis, cum mancipiis, zedificiis, campis, pra- 
tis, silvis, aquis, aquarumve decursibus, cum omni 
superlectili, vel appenditiis et reditibus suis, vel 


époque tout le pays entre la Meuse, la Moselle ei la 
Chiers. 

f Caro. La Chiers. 

& Villa Belulfiaga. C'est sans doute Dleuveille, vil- 
l:ge assez considérable, à sept kiloméires de Lon- 

uvon. 
; h Tamaltio. Ce peut étre le village d'Aumetz, prés 
de l'endroit oü la Crune preud sà source, daus l'ar- 
rondissement de Driey (Moselle). 

i Filljéres? 

j Marciacum est certainement Mercy ; mais on ne 
peut dire si c'est Mercy-le-Haut ou Mercy-le. Bas. 
Ces deux villages sont de l'arrondissement de Briey. 
^ » a un autre Mercy le-Hlaut daus l'arroudissement 

€ elz. 


1545 ] 


APPENDIX 1l. 


1940 


uidquid in dle mortis mex iu ipsa villa inventum A mentum vel reliqua dilectione gubernavi, ita (o et 


uerit , sacro-sdnctze ecclesiae Virdunense in suo jure 
et dominationi recipiet, ab Ipsa ecclesia perpetualiter 
in Dei nomine idendum. 

Similiter quid Callido possidere videor, basilica 
domni Petri Tamaltio in suo jure retineat. 

Casa in Treviris, quam a matriculis comparavi, ad 
ipsos * matriculos revertatur. 

Omnimodis volo, quantumcumque per tabulas vel 
per epistolas, seu quolibet titulo ingenuos dimisi... 
per epistolas meas ad locas sancta, vel merentibus 
personis coutuli aut donavi, firma stabilitate per- 
maneat. " 

Villam veró meam b Unichi Monhiaga,, sits in ter« 
ritorio Virdunensi , cum sedificiis, eum campis, pra- 
tis, paseuis , silvis, eum integra soliditate, oinibuge 
que ad se pertinentibus, cbm dormibus inexquisitis, 
vel quidquid tempore mortis mex in ipsa villa inven- 
tum fuerit, sacro-sancta ecclesie Virduaensi, qux 
me strennue de suis stipendiis enutrivit in euo jure 
et dominatione retineat *. Molendinos meos nr (qua- 
tuor) sitos supet 4 Crunam fluveolum , quos ad prz- 
sens Erp..... molinarius tenet, vel qui tune tempore 
molinarius fuerit , com familia, in mea eleemosyna 
consistant ; et pauperes illos quos iu villa Marciaco 
institui nutriata * guberuat. 

Testamentum meum firmum et stabile liaberi pla- 
cuit, ut omnem facultatem meam, secundum quod 
prisens pagina loquitur, item villas, terras, pratis, 
silvis, mancipiis, adiflciis, aurum, argentum, spe- 
cles, usiensilia.... et immobilia, tam in Quabrensi 
(Wabrensi), quam in Ardenensi, seu Treverensi, 
quidquid post discessum meum inventum fuerit, ad 
integrum monasterium sanct: domnz Agathiie Lon- 
gagioneusi in suam recipiat potestatein.... ( cum ).... 
vaccariis, vervecibus, vervicariis, porcos, porcariis, 
ubicumque habeo, et loc aliubi non est delegatum, 
sancto mondsterio seu congregatio Longagionensi; 
quos mihi h:eredes constitui, in tuo jure et domiua- 
Uuone transfando. 

Villa vero ! Adtautinna, quantam portio mea con- 
tinet, cum mancipiis, xdificiis, campis, pratis, silvis, 
aquis, aquarumve decursibus, cum domibus inex- 
quisitis, vel omni jure suo.... ad se pertineutibus, 
cuin integra soliditate, basilica sancti doinni Petri et 
domu: Vitoni, oppidi Virdunensis, ubi leprosi resl- 
dent, perpetuo jure percipiat possideudutn, et ad 
ipsius actoribus perenniter.... 

Vineas quantascumque super Mosellam habeo, de 
quibuslibet a tracto conquesitas, monasteiio sanctae 
Agauiz Longagionensi ut babeat, omniinodis volo. 

Tu abba, qui tunc temporis fueris, pauperes xvt, 
quos iu exsenodochio posui ad pascendum et foven- 
dum, ut eos, sicul ego prasens alimonia et vesti- 


a Matriculi, ou, pour parler latin, matricularii. Ce 
sont les administrateurs de la iatricule de l'église. 
Un les a nommés en francais matriculiers, et, par 


corruption, marguilliers et marliers. Quelquefois les D 


anciens titres appellent aussi matricularii les per- 
sonnes inscrites sur la matricule de l'église pour en 
recevoir la prébeude ou l'aumnóne, 

b Ugny et Montigny-sur-Chiers. Ce passage mon- 
tre que le territoire de l'aucien pagus Virdunens:s 
devait comprendre Longuyon, et s'étendre encore 
plus au nord , puisque Ugny et Montigny-sur-Chiers 
lui appartenaient. 

*« |i résulte de ce passage que Adalgise était pré- 
bendé de la cathédrale de Verdun. C'est ce que nuus 
appelons maintenant clianoine. 

4 La Crune, petite riviére qui prend sa source au 
village du méme nom, dans l'arrondissement de Briey 
(Moselle), pénétre dani le département de la Meuse, 
el rentre dans celuí de la Moselle, pour se jeter dans 
la Chiers à Longuyon. 

* Le inot gubernat (il faudrait gubernet) se rap- 
porte à sacro-saucta ecclesia Virdunensis, Cette clause 


successores tui faciant ; et , cutn Deo.... aliquis dis» 
cesserit, alius in loco ponatur, ut ipse numerus 
semper (iat adimpletus : et ipse quos de ipsa 
prebenda pavi, dum advivent de [bn cellario con» 
suetudinario.... domne... Longagionens. 

Ut quamdiu Dauto, presbyter Treverensis, vixerit, 
c modios tritici, porcos x, formas casei xc, dare 
studeas. 

Vus vero, parentes mei et propinqui......... quod 
vobis per prissentem paginam delegavi. 

Locum vero cognominante domo et castrum 5 Teue 
legio, sectum (situm) in 5 Vogaso, ubi, pru Dei re« 
verentia, loca sanctorum zedifl..., petentes vos di- 
rex... cleritis qui ibidem deservire videntur, cum 
omni integritate sua, siet a me przsenti tempore 
possidetur, cum campis, pratis, silvis et mancipiis, 
cum omni jure suo, cum sppendiciis, villares, seu 
reditibus, cum domibus inexquisitis, vel quidquid 
moris temporis mes in ipsa loca inveutum fuerit, 
omuia et cx ommnibus.... in ipsa ecclesia Virduneust 
feci continet, iu suo jure ac dominatione rctineat, aly 
ipsius ecclesi: actores, in Dei nomine, possidenduu., 

Quarta vero portio de villa i Fatiliagu, cum in 
teg...., ip»a quarta portio, cum manecipiis, zedificiis, 


campis, pratis, silvis, pascuis, aquis, aquarumve des. 


cursibus, omnibusque ad se perlinentibus, leprosi 
Meteunses in eorum recipiaut potestatein. 

Alia vero quarta portio nepoti meo Bobone duel 
vendere ccperam, et ex hoe mihi adliuc sexcentos 
redebit solidus ; et ipsos solidos matricolas domui 
) Martini Turonis, ubi in corpore requiescit, delega- 
veram. Sicut habet liumana fragilitas, antea de hoc 
saeculo di:cessero, ipsosque pc 8o] dos actore; basi- 
lice domui Martini Turonis recipiat, aut certe do 
ipsa villa, hoc est quarta portio, ownia et ex omni- 
bus in eorum recipiant potestate.n, 

Villam in Tougrinse territorio 9:13, nomine k Ho- 
dismalaclia, porlionem meam, quam mthi legibus 
obvenit, eum integra soliditate, sicut 1 me przsenti 
tempore jiossidetur, ! leprosi Trajectenses ad suam 
recipiant potestatem, 

Villa vero mea Chambo, super Orto fluviolo, 
quantum portio mea continet, ad integrum omnia et 
ex omnibus matriculi ? Choinse ecclesie iu integre 
possideant. 

Testamentum praesens eloquitur in eo modo : 
quidquid insertum est, omnimodis adiinpletur. 

Vineas ad Lesuram, quas de basilica sancti domni 
Maximini Treverensis sub usufructuario possedi, nec 
non et domni lorgii (Georgii) in Aumanio coustructa, 
ubi amita mes requiescit, exinde similiter sub usu 
vineas possedi ; posti transitum vero meum ad basi- 
licas ipsas revertantur. 


charge l'église de Verdun de l'entretien et de ]a di 
rection de l'hospice de pauvres (ondé à Mercy par 
Adalgise. 

! Audun-le-Dtoman, ou Audun-le-Tiche. Le pre- 
mier appartint, jusqu'en 1790, au chapitre de Ver 
dun. C'est aujourd'hui un chel-lieu de canton de 
l'arrondissement de Briey (Moselle). 

€ T'eulegium. Tholey, abbaye de bénédictins. 

à Vogaso, pour Vosago. La chalue des Vosgce 
s'étend jusque vers Coblentz, au confluent de la 
Moselle et du Rhin. 

i | y a Failly dans l'arrondissement de Metz. Il 
y a aussi Failly dans l'arrondis«ement de Driey, 
cauton de Longuyon. Le legs que contient cet article 
est fait à la léproserie de Metz. 

j Saint Martin de Tours. 

k ]lémale, prés de Liége, im territorio Tungrensi, 
comme porte le texte. Alors Liége n'était eucord 
qu'un village. 

1 Léproserie de Mastricht. 

m Ghoinse paratt éire Quincy, prés Montnédf 
(Meuse) ; et Ortus fInviolus l'Othe uu. Quae 


9, 


42 


LANGOBARDORUM REGUM 


Portionem meam iu * Bastoneco, hoe medietatem, A quod ab episcopo Treverensi ipsa loca saneta, im 


sd basilicam domni Maximini Treveris, ubi in cor- 
pore requiescit, eL vaecariis duos, cum gregibus, in 
ipso Dastoneco commanentes, cuin. familia et pceu- 
liare eorum dare decernor. 

Villa b Hlogregia, quam germana mea Ermegundis, 
quondam dyacona, pro anima sua remedium ec- 
clesixe Virdunensi dedit, et ege ipse sub usufructuario 
per precatoria possedi, cum integra soliditate, omni» 
busque ad se pertinentibus, cun idem quod ibidem 
augmentare vel laborare potuero, omnia et ex oim- 
nibus, post decessum meutrn, ad szpe dicta ecelesia 
Virdunensis revertat. 

Si quis literas, aut caraxatur:x adjectionis, in hanc 
deliberatienem meam inven& fuerint, ego feci fieri, 
qua prasens volui, dum sxpius deliberatione mea 
recurro, vel ad meam dirigo voluntatem. 

Si quis contra hanc voluntatem mea ct delibera- 
tionem venire attemptaverit, vel contrarius exstiterit, 
tam de parentes, seu qualibet apposita persona, 
Deum babeat coutrarium, et inferat fisci juribus auri 
libras x, argenti pondera L. Nihilominus deliberatio 
mea firma stabilitate permaneat. Quam vero delibe- 
rationem meam manu propria subterscripsi, et vene- 
rabilium virorum, seu maguificorum scribenduin ro- 
gavi. 

Vobis supplico, eonjuro, principes et potestates, 
per Patreui, et Filium, et Spiritum Sanctum, ut prz 
sentem voluptatem et deliberationem meam, 8 qua- 
Ccumquelibel persona non permittatis convelli, aut 
infringere.... mutare. 

Actum Virdunum, ia Dei nomiage. 

bt adhuc mihi eouveuit scribendum ai, pro eo 


* Bastoneco, ou Bastonego, Bastogne, en allemand 
Bastnach, aujourd'bui petite ville du duclié de Luszem- 
bourg, située au milieu des Ardennes. 

b llogregia. Ce mot, qui esL ici un nom de terre, 
semble étre pris plus baut pour le nom d'un ruis- 


seau afl)uent de la Chiers : in prato secto (sito) super G 


Caro et Hogregia, dit un des passages précédenis. 


predicto loco Doma aut Toleio, me petente, titolata 
Suut, iB.... f.rsitan exinde aliquo censo ex supra- 
scripta ecclesia Virdunensi requirere deliberat, aliud, 
nisi tantum ad baptzandum chrisma ab episcopo 
Trevereusi un...... re ; et exsenium [xenium], hoc 
e&i xxxt in auro, pro ipsa chrisma ad ipsam eecle- 
siam Treverensem, annis singulis dissolvat. In reliquo 
vero, nullus exiade ausus...., nisi ubi deputatum est 
sancta ecclesi€ Virdunensi, Et reliqua intentione 
facia, episcopus Treverensis, aut actori& sui contra 
ecclesiam Virdunensem, de ipsa loca superius.... aut 
contrarii exstiterint, quantumcunque. ad Treverengem 
ecclesiam, vel titulum deputavi, Virdunensis eccles a 
hoc in sua recipiat potestate, vel dom....... Nihiloui- 
nus jam dicia loca Doma, vel "Taulegius, cum omui 
integritate vel so'iditatem, ecclesia Virdunensis ut 
superius dietum est, Christo propitio, valeat pos- 
sidere. 

Grimo, peccator, hoc teslamentum meum, quem 
spontanea.... devotione condedi, relegi et subscripsi. 

ju xe1 nomine, Paulus, gratia Del episcopus, ro- 
gitus et sup., hoc tesiamentum | 

Ego * Gisloa'dus, archidiaconus, rogante Grimone 
diacono, hoc testamentum 

Hadericus, presbyter, qui et Destilo, rogaute Gri- 
mone diacono, hoc testamentum 

Ego Meroaldus, diaconus, rogante Grimone dia- 
cono, lioc testamentum — 

Maguoaldus. Ansemundus. 

Ego Erenulfus, diaconus, rogante Grimone dia- 
cono, lioc testamentum 

Seripsi el gubscripei. 


Si llogregia ne désigne pas quelque ruisseau peu 
connu, c'est peut-étre Etraye, prés Damvillecs (Meuse), 
ou Ozerailles, non loin de Conflans (Moselle). Etraye 
appartint au chapitre de Verdun jusqu'eu 1/90. 

€ Cet. archidiaere Gisloald fut le successeur de 
$aiaL Paul dans l'évéché de Verdun. 





DIPLOMATA ECCLESIASTICA 


SELECTA 


REGUM LANGOBARDORUM 


VEL 
SUB EORUM DITIONE CONFECTA. 


(Ex Muratorii Antiquitatibus medii svi.) 





Felix ^ Lucensis episcopus monasterio sancti Frigi- 
d ani confirmat que a Faulone donata (uerant, ac 
[uturas oblationes eidem concedit (anno Christi 685). 


Et ideo nos Felix gratia Dei episcopus, una cum 
presbiteri, vel diacones, seo cliro, abitatoris civi- 
latis istius nostre Lucensis , qui subter subscripturi 


a Hanc Felicis episcopi chartam confirmatam vi- 
deas a Cuniberto Langobardorum rege auno nono 
ejus regni , in appendice ad tomum primum Annal. 
Blenedictin. Mabillonii , pag. 707. Clironologicz not:e 
bujus chart» , nempe annus 13 Bertharidi , et 5 Cu- 
niberti regum, cum indictione 15 decurrente Janua- 


D sunt, unde promittimus tibi Dalbino abbas , vel mo- 


nachorum tuorum, ut firmiter inibi in menasterio 
sancti Fricdiani resedire debeatis, et ut superius 
legitur, pro auima vel generationem jam dicti Fau- 
loni orare diveatis tam vos, vel qui post ves fuereut, 
qui digne peragere valeant in eodem sancto loco 
sanctorum Dei. Et numquam vos eadem peccuniam, 


rio mense, si recte se hahent, concordes minime 
sunt cum calculis Pagii, qui anuo 674 Berihi- 
ridum Langobardis dominari caepisse scribit : «nno 
vero 679 Cunibertum a Dertharido patre regni con- 
sortem renuntiatum contendit. Si anno. 675 quem 
indicat indictio 15 annus Bertharidi decimus tertius 


4540 


quot inibi obtulit sepe dictus Faulo, umquam ullo A 


tempore a nobis retragendum est ad aliam Ecele- 
siam, aut ad alium sacerdotem , nisi qui ibidem 
abbas fuerit , ei quem volueret , si cum adiberet ipsi 
fructus in onorem Domini et elemosinarum fuerit , 
eo quod pro opes fidelium ipsas siscellas olferta est. 
Et si abbas de hanc luce migratus fuerit, et dormie- 
rit cum patribus suis . . . . . ipsi elegerint sibi abba- 
tem ordinandum , ipsum sibi abbatem debeaut ordi- 
pare, reliquias vero dandas de ipsum co. ... .. san- 
eium ad consilium episcopi sine vigilia tenendum 
abbati cum monaci auis; et nihil adgravetur quoquo 
tempore neque ab episcopus , neque ab ullo sacer- 
dotem , nisi tantum per unumquenique annus semel 
in alba ad omnis sacerdotes unum prandeum facien- 
di, sicut consuetudo fuit Ecclesie illius. Et boc ad- 
dinus in hanc paginam, si quiscumque homo Dei 
fuerit, sibe hominem, seu equus, vel bovem, aut 
terra, et mancipium tam movile quam inmovile, 
quidquid ibidem offertum fuerit in potestatem illius 
abbati sint, qui in eodem loco reservire videtur, et 
regula custodiendum , vel monachorum consuetudi- 
nem et ordinem sanctum tenendum iuab ...... quan- 
doque ipse presumat, nec nos, nec qui post nos 
venturi sunt, quia quot bene disponitur, et legibus 
roboratur, oportum est perennis et futuris tempo- 
ribus permanire. Et si quis contra hanc discritiones 
mostre cartulam ire presumserit, Dei iucurrat peri- 
culum , sicut Judas traditor, qui se laqueo suspidet, 
et ad judiciali reverentia reatus recidat; et cum 
summa dulcidinem et desideria Domini colendum 
Petroniaci filio nostro scrivendam dictavimus , et 
manibus nostris suscripsimus, ut perpetuis tempo- 
ribus stavilitum persistere dibeant. 

Actum jn civitate Lucense, sub die xii Kalenda- 
run Februariarum, per indictione 15, regnante 
dominis nostris Pertharit, et Cunipert viris excel- 
lentissimis regibus, anno filicissimis regni eorum 
tertiodeciino et. quinto, per indictione subrascripta, 
feliciter. 


in cursu erat, et Cunibertus numerabat anuum re- 
gni quintum, serius illi regalis titulus collatus fue- 
rit necesse est. Mabillonius diploma Cuniberti supra 
mibi memoratum retulit ad annum 700, quo. neque 
indictio 15 decurrebat mense Novembri , ueque 


DIPLOMATA ECCLES. SELECTA. 


4550 

Ego Felix venerabilis gratia Dei episcopus ubie 
Cartole cesionis nostre, postea mihi relectum est, 
consepsi et subscripsi. 

Ego Johannacis v. v. arcipresbiter. 

Ego Clarus v. v. presbiter. 

Ego Teuderacis v. v. presbiter. 

Ego Candidus presbiter. 

Ego Geminianus v. v. presbiter. 


M. 

Joannis electi episcopi Pistoriensis professio facta 
Dalsari Lucensi episcopo, mihil juris deperiturum 
ecclesie Lucensi in quamdam aedem sacram ( anne 
Christi 100 aut 715). 

In nomine Domini Dei nostri Jesu Christi. Repro- 
mito tibi Balsari Deo gratia episcopus , me........ 


B ad titio meo Johannis electus civitati l'istoriensis 8a- 


cerdotibus, ut justo moderamine conserveinus ferii- 
tatem quotieus alia inter bo....... essoris evenerat 
bone voluntati... et side officiorum.... eccle- 
&iasticis oportet de ea, que semel fecerit, per scri- 
pto fermari, el ideo auctori Deo prometo adque 
spondeo Johannis electus civitatis Plistoriensis tibi 
viro beatissimo Balsari episcopus, postea quam me 
populus Pistoriense in loco episcopali elegerunt, 
recordati somus, eo quod de Deocisis at Lucano 
episcopus semper fueruut, et menime potuimus furis 
tuo consilio episcopus predictus iu ipso loco profe- 
ciscere, recorrentis nos ad orationibus petivimus licen- 
tiain, ut in eo loco episcopatio nos suscepere deveremus; 
$i tamen ut at. governatione erga Eglesie l'istorieu- 
8is patrocinio, sic ita, ut dum advivere meruerimus, 
ordinationem preshiterorum, diaconorum facieudam, 
non nobiscum, sed iya sanctitas peragendum. E& 
boc repromitto tibi dominus Balsari episcopus vel 
socessoribus tuis, de Eglesie, vel qui prope nos esse 
videlur, me numquam esse causator, neque subira- 
gendum da vos hoc ipse Ecclesie. ^ Vel et si sub- 
traere voluero ego Jobannis per me ipsos de..... vel 
Cellesis Eclesie, vel per somesgsione alio viu..... 
promessionei ire temtaverimus, componaL parti v€- 


aut sanctitate vitze przestans ; fundatoris enim virtus, 
qui lares ibi figebat, sui nominis celebritate pi.e 
. gentis oblationes crebras , et ingentem discipulorum 
atque sodalium copiam ad se taliebat. lta sanc:us 
Benedictus monasterio Casinensi ac Sublacensi , 


annus nonus Cuniberti, nisi epoclam a supra lau- D sanctus Columbanus Bobiensi, sanctus Anselmus , 


data diversam invehere velimus: quare vereor ne 
depravatum sint iliius diplomatis not» cbronologicz. 
Neque minori studio celeri Italie principes atque 
episcopi, pro peccatorum suorum remissione uova 
monachorum caonobia fundarunt. Multa ex iis nu- 
inerantur à Romanis pontilicibus aliisque episcopis 
constructa, multa a priucipibus Beneveutanis, multa 
demum a ducibus Fori-Julii, Tuscia, atqve ab aliig 
Itali»: magnatibus, ut reliquos pratermittam. Non- 
nullorum originem diplomata hic edenda illustra- 
bunt, Attamen Langobardorum adventu ac popula- 
tione faetum est ut seculo vi et vii. monasteriorum 
in italia fundotiones non tam [requentes fuerint 
atque in Gallia et Britannia. !mo et ex iis qua ante 
condita fuerant, non pauca fuere excisa, ita ut ne 
eorum quidem meinoria supersit. Sed illa potissi- 
mum celeberrima ac ditissiima monasteria evasere, 
quibus initium dedit quispiam aut nobilitate generis, 


primo dux Forojuliensis, tum circiter aunum :52 
fusdator et abbas monasterii Nonantuani in agro 
Mutinensi , ut hos tantum memorem, ineredibileu 
iis locis famam et opes peperere. Neque segniures 
in ejusmodi studio fuerunt alii reges.ac proceres 
extra italiam. Quot, exempli causa, monachorum 
domicilia excitarint Carolus Magnus, ejusque fiiius 
Ludovicus Pius, Anuales Francorun et Mabillo- 
niaui sat. produnt. 

" Fuerunt etiam tempora, praxcipue post szcu- 
jum ere Clhristiauz deciinum , quibus propter ali 
quod enorme crimen, puta schiamatis, imminuta 
fuit metropolis archiepiscopis, aut dicecesis episcopis , 
non secus ac facium civitatibus nonnullis, quas 
ira imperatorum seu regum antiquo coruitatus 
jure ezuit. Sed quod in primis animadvertendum, 
plurimis in locis, ubi insignia monachorum mona- 
steria invaluere, decurtata olim fuit eaRSNNSvXh 


1251 


LANGOBARDORUM REGUM 


1359 


stre auri soledos cchtum pene causa, sed ih omni- A superius legitor, quod in potesiátem portionis Forto- 


bus adimpleta, qualiter decrevimus, et amodo Dei in- 
corrat judicium, et ad sagrosancto Aliatio sed remo- 
tus, si ego Johannis, et cum causa vero da suprascrita 
repromissionem....... Quam viro repromissionem 
per domno genitore méo Adrohald abbas vovis su- 
,prascripte parti pars elegi, uvi et propria conferma- 
tionem vel conscriplionem manevus ineis, vel sater- 
dotum meorum iradidi scribendum. 

Aetum in domo sancte eclesie civitati Lucense, 
sub die xi1 Kalendarum Juniarum, indictione 15 
feliciter. 

Ul.-1V. 
Donatio praediorum neta ecclesie sancti Petri in clvi- 
late Lucensi a. Foriunato presbytero, ejusque filio 

Bonualdo presbytero, reliquum. vite in. monasterio 


ügere cupientibus, licentia per eos pelita a Tele- 
speriano episcopo, et Walperto duce (anno 715). 


In nomine Domiui Dei et. Salvatoris nostri Jesu 
Christi. Regnante domno nostro Liutprand vito 
excellentissimo rege, anno regni ejus secundo per 
indictione undecima feliciter........ quod in terra 
pax hominibus bone voluntatis, etc. Ego Fortouato 
religioso presbiter una cum filio meo Donuald v. v. 
presbiter, nus ad sancto Domiui cummendare altario, 
et fragilis hic periturus relinquere, dum eum Domi- 
no meo Jesu Cliristi complacuerit, in loco qua natis 
sumus vico, qui vocatut Cassiana, uno petente con- 
silio Deo dignum est, nus havitare in monasterio 
petivimus licentiam domni Talesperiani Dei gratia 
episcopo, et cum gratia dotnni Walperti duci nostro 


nati demisimus, omnia et in omnibus parte mea 
cultum adque iucultum, movile vel inmovile seoque. 
semovenlibus, omnia in integrum offero Deo et sancti 
Petri, quem mihi heredem constitui tam movile quam 
inmovile seo semoventibus, quidquid havere visi 
sumus, vel adhüc conquirére potuerimus àb bac die 
firma ad ipsa sancía vertute in integro possedeat, et 
umquam ullo tempore ad novis retragendum est ad 
alia Ecclesia aut ad alium sacerdotem, quod ad novis 
offertum est, nisi qui inivi abbas fuerit, et quem 
voluerit secum havere, et si quis filiis vel nepotibus 
nostris sine cojuve Deo servire voluerit, et regula» 
riler vivere, ipsi fruator in honore Domini ; et si 
abbas de bac luce migratus fueret, et dormieret cum 


B patribus suis, quem tionaci ipsi elegerint de eo 


monasterio ipso sivi aveant abba ordinatus, et si 
quis de novis quod àb se subsiragere volueret, vel 
proprio defendere, vacuus et enanis exinde exeat, et 
dona nostra in integro Deo et sancto Petro perma- 
neat confermatam. 

Quam viro cartulam dotalium ego Sicberad a XI 
índignus presbiter ex jussione domui Thalesperiani 
venerabili episcopo, vel ex rogatus Fortionati et 
Botiuald presbiter banc eariuía dotalium scripsi et 
perpetui temporibus permarieat. s 

Actum in civitatem Lucense sub die, et regnum, 


et indictioue suprascripta feliciter. 


Signum manus Fortonati viri religiosi benefacton 
el conser vaLori. 


eivitatis nostre Lucensis, quautum virtus animi, et (? Signum manus Donualdus venerabili presbitero, 


ad fondamentis, fabricis, vesiibulis ecclesiis consti- 
tuemus in honore sancti Petri a...... suprascripto 
Fortunato decrevi inter tne et filiis meis, ut ego pro 
omuibus rebus meis indefenito....... prope ipsa ec- 
clesia presbiteri modiorum duodecim, et vergatio 
medi loco ung prope ipsa ecclesia omnia in integrunt, 
ld est portiuneula mea in integrum ego Fortonato 
per mercedem et remedium anime mee offero Deo 
et ecclesie sancti Petrl, quem milii heredem con- 
stitui simul et ego Donuald v. v. presbiter ipsa 
portiuncula mea quanta pars, qui mihi ad fratribus 
meis advinet, excepto campo vel vergartio, qualiter 


ditio atque diccesis. Sunt adhuc plura mona- 
steria, sive a suis abbatibus recta, sive saecularis 
cleri primoribus commendata, qua» 
cesi fruuntur, ibique tanquam episcopi, ordinum et 
chrismatis collatione excepta, omnia administrant. 
Notissima sunt Casinense, Farfense, Sublacense, 
Novaliciense, Pomposianum, atque, ut alia omitiam, 
emplissimum — Nonantulanuni in agro Mutinensi 
fundatum, cujus dicecesis vario ac iuterciso cursu 
$n plurimas parochias excurrit, in  Mutinensi, 
Patavino, Bononiensi, aliisque territoriis, atque in 
Friniatum, sive Frigniani provincia sitas: quas 
omnes episcopali jure nunc moderatur emiuentissi- 
mus S. R. E, cardinalis Alexander Albanus, perpe- 
tuus abbas commendatarius. Plura ejusmodi mona- 
Bteria vetusta zlas agnovit, quorum jura et zuctori- 
tas turbidissimis Italiz temporibus exciderunt, l'lura 
euam prarogativa hac pr:dita ostendit adliuc 
Germania. Quanam ratione, petas, quoque tempore, 
Ma mouaclerem potentia aucta est, ut ex. episcopó- 


benefáctori et conservatori. 

Signurii manus Benetatato filio ejus consentientis, 

Signum manus ftoduald V. D. filio ejus ceusea- 
tientis. 

Signum manus Daronte filio ejus consentientis, 

Signum manus Widieau V. D. testis. 

Signum manus Wileradu V. D. tesis. 

Signum mauus Denenato V. D. testis. 

Siguum manus Mauricioni V. D. testis. 

Et post hanc completa cartula rememoravimus 
particellula nostra dé Oliveto in. Vaccule, ego Fort- 
tonato et Dunuald parte nostra in integrum offerimos 


rum spoliis ditionem sibi propriam constituerint. 
lllud exploratum, non solum baptismales omnes 


propria dio- D e«clesias antiquis seculis episcopo uni obtemperasse, 


sed etiam jus episcopis fuisse in ipsos monachos, 
eoriümque monasteria. Qu: auctoritas multis ia 
locis etiam post sz:eculum Christi decimum perdura- 
vit, dónec pontifices maximi integrum monasticum 
ordinem sensim episcopali potestati subduxere. Anti- 
quissimis etiam szculis fuerunt ecclesie in jure mo- 
nachorum, autex eorum fundatione, aut ex dom 
lidelium; qux tamen oratoria fere omnia et capelie 
erant, atque illic suos clericos et rectorem abbates 
constituebaut, quanquam ne id quidem episcoporum 
jui ofliceret, ut neque officiebat jus patronaws, 
quo laici multi in varias ecclesias iruebantur. Sed 
ad parochiales ecclesias quod attinet, arduum pute 
deceruere quo przecipue tempore divelli ex episcope- 
rum potestate, ac pleno jure ab abbatibus seu. tue 
naclis possideri coeptie siut. 


455 


DITLOMATA ECCLES. SELFCTA. 


05:2 


]»^o et beati sàncti Peiri, quem novis heredem con- A tremisse uno alo solvendam. EX qui vult. soisain 


stitninius. 
Ege Sicherado indignus. presbiter hanc cartulam 
ex autentico fiditer exemplavi. 


Liutprandi TEN regis decretum, quo sta- 
(tuntur census pers.lvendi a Comaclensibus in. sale 
EE per porius Langobardwe (anno 719 vel 
lo nomine Doinini Dei Salvatoris nostri Jesu Chri- 

sii, die x mensis Magli, indictione 15 Ticino, tem- 

pore Liutprandi regis, eapitolare porrecta a mobis 
cunctis sphi * Langobardorum, vobis Lupiano veue- 
rabili presbitero, simulque Bertaren:z, Magistro wi- 
litwm, Mauro et Stepbano comitibus, ct pro vobis 
conctis. Babitstoribus Comaclo , qualiter. debe tis 
vestrum persgere negotium homines vestri in par- 
tibus nostris, seu in modiis, quamque ín preciís, 
singlque Ripatico, pro quod antiqua. consuetudo ab 
actoribus nostris pradferam * judicia homines nostri 
p»rarunt, Nuae. quidem Deo auxiliante remota suut, 
ut pacis temporibus pars parti perfruamur. In primis 
porte Mantaano providemus contirmare riparios tres; 
et quicquid. miles tinbuerit ad. vescendum , hoc et 
Wipar:i eum eis comedere debeant. Modio vero pen- 
$ato libras triginta, cum quod suum peragat nego- 
tium. Decimas vero dare debeant sale modios decem 
et octo, et Gemisse uno palo solvendum, tantum- 
modo. Item in Campo Marcio transitura debeat dare 
binos tremisses per singulas naves. Scaramantico 
vero nihil provideinus dare, sed liheuter transire 
pracipimus. ltem in porte Brixiano riparios IV insti» 
tuimus sequundum antiquam. Decimas vero dare 
debeant sale modios quindecim, et palo solvendum 
tremisse une, et Modio pensato de libris triginta eum 

Ipsa decima dare debeant. lem iu porto, qui vocatur 

Creniona, provtidemus confirware duos riparios. De- 

ciuas vero dare debeant sale. modios quindecim, et 
à Vide apud Ughellium tom. IV ltal. sacr. in 

episcop. Cremonens. mentionem ejasmodi diploma- 

tum, m diplomate Ludovici 11 Augusti auno. 850, 

priino imperii eju-dem Ludovici, ubi wilites Coma- 

clenses debitum reipublice, quod est ripsticum et 
palificturum persolvere jubentur in portu Gremou:r, 

Qui vero Porras hic appellantur et. Pertora, lecum 


significant i» quo naves per Padum et alia flumina 
advecta, consistere et mercatum salis facere con- 


ascendere, debet transitura. solito medio tremisse 
modia dao. Et si venundaverit ad sex modia, det 
tria. Nam smplius noa debetur, ni-i qnod precía 
posita fuerit. Et cum quale modio venundarverit, 
cum ipso decimas detur, tantum est. Kem porté, 
qui appellatur Parmisiamo, providimus duos confir« 
»nare ríparios. lpatico vero et palo solitura simnl 
munüs dare providimus solido who, oleo vero libra 
una, garo libra una, piper. onzias duas. Item porto, 
qui dicitar Addua, riparios confirmare providimus 
duos. Decima vero dare debeat sale modios dua- 
decim, et tremisse palo solvendum....... Simutque 
perto, qui dicitur Lambro, et Plicentia, qualíter 
Adda labuerít, lioc et ipsi c.nscequire debcant «cu in 
ripariis, qaamque in decimis tantummodo ", 

Ego Jolmuwes notarius hujus exempli exemplar 
vidi et liic subaciiysi. 

Ego Girar!os notarios lrjus exempli: exemplar 
vidi, eL sententia non mutata hic seripsi, et descripsi. 

Ego Sychardus Dei gratia. Cremonensis episcopus 
lias duas institutiones Comaclensibus a. Liuthprando 
et à Karolo factas, ideo seribi f.cimus, quouiam et 
eis colligitur, qnod Cremonensis portus, de quo sx pe 
in supraseriptis privilegiis agitu», sit portus antiquus 
a Liuthprando rege antea institutus, et per Karolum 
conlifi;atus: et quia de lüs insti:etionibus menuoe 
vontinebitur in sequentibus. 

VI. 

J'udicatum quorumdam episcoporum, jwesu. Liwtprandi 

$29is congregatorum, ad. dirimendam controversium 

de quibusdam pareciis, vertenen inter. episcopum 


Arietinum el. Seueusem, cum sententia. ín favoretm 
Arretini antistitis (anno 715). 


]u nomine Dei et Salvatoris nostri Jesu Christ. 
Ex jussione. donni excellentissimi Liutprandi regi« 
dam conjunzissemus nos sanctissimi, 5 Teudaldus 
Vesolans £relesis episcopus, et Maximus Pisana 


P Theudaldus Vesolanus, id est Fesulanus epi. 
scopus hic uremoratus, ÜUghe!lio in !ts!ia Sacra 
ignotus, adjuagendus cataiego prsesulum Fasula- 
norum. Telesperiano quoque sive Ta'esperiano Lu- 
censi episcopo restituendum est germanum nomen 
apud eumdem Ughelliumn, qui ipsum Tabenperianum 
appellat. Preterea ia e& iem [talia Sacra anticipanda 
suut exordia episcopatus Senensis Adeedale, cum 
Ughellius ad aunum 722 Causirium illius antecessorem 


sueverunt, Éraut antem portus Mantuanus, et cainpus $ statuat, nos vero Adeodatum jam. reperiawnus anno 


Martius, quo. vom.ne an. portus Veronensis. d'esi- 
£uetur, alis inquirenda relinquo : twm — portus 
Brixiensis, Cremouensis, Parmcusis, et Abdus, id 
est Laudensis, et l'lacentinus. Quid ergo vectigalium 
pro salis mercatura pendendum foret, bie. statuit 
habes. Nani pro &xaramaniicis nibil guivebatur, quo 
nomine quid signifceelur, ig.ere. lloc uuum novi, 
pannos fuisse olim, e quibus vestes conlticiebantur, 
Mcaramangie appellate. Proventus autem qui ex 
Cremonensi poriu. percipiebantur, donati subinde 
fuerunt episcopis illius urbis ab ipso Carolo Magno: 
ideoque ad hoc ipsum argumentum spectant olia 
duo diplomata, unum Ludovici ll August, et alterum 
Lotharii | Augusti ejus patris, eodeu! anno daia, a 
quibus curavit Benedictus episcopus Cremonensis, 
ut eadein donatio ac privilegium confirmaretur. Ergo 
et liec ipsa accipe deprompta e szepe laudato regesto 
Uremoneusis episcopii. 


Pargot, LXXXVIII. 


- 


715 controversias agitanteam €um  Arretino episcopo. 
Ad banc auteu) causam quod attinet, jaududum inuer 
eruditus disceptatu:n est de antiquitate Senensis urbis 
ejusque episcepatus, coutendeute Volaterrano, Le- 
anro Alberto , Jughurta Tuomasio civitatis ejus 
historico, Ugheilio, ex alís, Senas sive Seuam urbéui 
ej sque episcopos vetusiate nulli concedere ; et cou- 
ira Jibaube Vilauo, Blondo aliisque. tradentibus, 
antiquitate. carere illius civitalis atque a leo episcu- 
potus exordia. Sed jam sublata est inter eruditas 
ejusmodi controversia, quod est ad urbis remotam 
originem. llluc enim Romani coloniain. deduxere, 
ejusque inentio occurrit. apud «eorum temporuut 
scriplure», Verum quod est ad episcopalis diguitátis 
iniuum , res dubitatione miuime caret, Nam qui 
Tuowasio ac ali.s Jaudantur. primi civitatis Senensis 
antistites, certis nequaquam nituntur litterargm ma- 
nuicentis. Senensis ipse eoo WeSaNSs NS S. 


ws 


4555 


LANGOBARDORUM REGUM 


V 6 


Ecclesiz, nec non et Speciosus Florentin: Ecclesiz, À per ipsos presbiteros el paumannos [F. herimannas], 


adque Telesperianus Lucensis episcopus, ad ecclesia 
Sancti Genesi in vico qui dicitur Walari : ibique 
residenles uua cum misso excellentissimi domni 
Liutprandi regis, uomime Guntberamo notario. Ve- 
neruut jn nostram pre-entiam sanctissimi viri Adeo- 
datus Senensis Ecclesi* episcopus, et Lupertianus 
Aretinz;; Ecclesi: episcopus, altercationem inter se 
habentes de diocesis, ccclesiis, et monasteriis in 
finibus Senensis territorii ejusdem civitatis. Id est 
de monasterio sancti Amiani, baptisterio sancli 
Stephani Haminaciano, baptisterium sancta Maia 
in Cosona, baptüsterio sancti Johannis in Rànitra, 
monasterio sancti Arcliangeli in. fundu Lucu, bap- 
iisterio sancti Andrez in  Malcinis, baptisterio san- 
«ti Petri in Pava, baptisterium sancte Mario iu 
Patna, baptisterium sancti Quirici et Johannis in 
vico Falcino, baptisterium sanctz Restituize in fundo 
Uxiano, baptisterium sancti Fel:cls in. Avano, bap- 
sisterium sancta Matris Ecclesie in. Misultis, bapti- 
slerium sancti Valentini iu Casale Ursina, monasterio 
saneti Petri ad Axo, baptisterio sancti Viti in Ruti- 
liano, et sancte Matris Ecclesix in castello Politiano, 
haptisterium sancti Viti in Vercona, baptisterium 
sancti Donati in Etutiiiano, baptisterium saucia Ma- 
riz in Saltu, baptisterium saneti Viti in Prumauo, 
Laptistierium sancti Viti iu. Osenna. Dicebat «anctis- 
simus Lupertianus episcopus frater noster quod ec- 
clesie ista suprascripte el monasteria, a. tempore 
Romanorum et Langobardorum regum, ex quo a 


Íwidamentis conditaBG. sunt, semper ad sedem sancti C 


Donati Aritio obedierunt, una cum omnibus oratoriis 
suis ; el nostrorum, vel antecessorum nostrorum, 
ibidem fuit ordiuatio tam iu presbiteros et in dia- 
conos, ei nostra fuit sacratio semper usque modo, 
et nos debemus liabere. Ad hec respondebat frater 
noster Adeodauis Senensis Ecclesie episcopus : 
Veritas esi, quia ecclesix istas et monasteria in ter - 
ritorio Senensi positzxze sunt: vestra. ibidem [uit 
&acralie, eo quod Leclesja Senensis minime episco- 
pos abuit. Nam modo ad nos debent pervenere, quia 
in nostro, ut dixi, territorio esse noscuntur. Ad hec 
vero respondebat Lupertianus episcopus : A tempore 
BMotharim regis usque modo Ecclesia Senensis eyi- 
scopum abuil : e! nostra de ea ante a tempore ltoma- 
norum, et posiea usque in odiernum diein iu ipsas 
ecclesias, baptister:a et monastetia...... fuit sacratio 
et ordinatio, et in antea debenius secundum cano- 
nicam regulam habere. Quidem et missus excellentis- 
simi domni Liutprandi regis, nomine Guntheramus, 
qui per ipsum Tagipert Gastaldium Senenaem, ac 


le affirmabat: « Écclesim ista» et monasteria, in 
territorio Senensi posit» sunt ; et vestras (id est epi- 
scopi Arretini) ibidem fuit sacratio, eo quod Ecclesia 
Seuensis minime episcopos babuit. » Arretinus vero 
episcopus Lupertianus hac contra efferebat : « A 
tempore Rotliarim usque modo Ecclesia Senensis 
episcopum habuit. » Aliquo propterea fundamento 
nlsa deprehenditur Huberti Blenvoglienti Senensis 


veritatem codnovi, et ipsos presbiteros suprascri- 
ptarum a longo tempore antecessorum meorum, et 
mea uzque aclenus ibidem fuil sacratie. Et ecec 
mihi suprascriptarum de omnis istos presbiteros, 
qui nunc presenti vivunt, ubi obedientiam sancto 
Donato promiserunt, ei sacrameuta secundum ante- 
cessorum suorum consuetudinem prebueruut usque 
ad tertio el quarto anno retro tempus, qui similiter 
manus suas ad sancto Donato, cui deservio, fecerunt. 
Et iusuper lectas epistolas rogatorias de singulis 
judicibus civitate Senense, et de ipso epi-copo, qui 
tunc erat et antecessores meos et ad me faciebaiis 
electionem, eo quod vester territorio erat, et nobis 
epistolas faciebalis, et regumandabatis, ut secundum 


B anüquam consuetudinem ipse persome comsecra- 


rentur, quoniam nostra inanebunt diocesi. Nee quis- 
quam contra canones sine nostra permissio ibidem 
episceporum audebat ordinationem facere. 

Ad bac autem omnia nos suprascripti Teudoalóus, 
Maximus, Spcciosus, Telesperionus episcopus, una 
cui presbiteris nostris venerandis viris, id est Jolisu- 
nes, Lucipert, Rodaldus, Munichis, Sicualdus, An- 
selmo, Aututini, Tueodoro, Deusdedi, adque Theo- 
doro, et reliquis sacerd.tibus circumstantibus, a:- 
dieutes, fecimus ipsam inquisitionem et manus de 
ipsis presbiteris, qui nguc vivi sunt, et eurum, qui 
transierunt. Sed et epistola judicum Senensium civi- 
talis, sive episcoporum. Ecclesie Seneusium rele- 
gere ; ubi continebatur, quod omnis sacratio ia 
suprascriptas diocesis, baptisteriis et monasteriis, 
adque oraculis per pre»ules sancta Aretinze Ecclesie 
omni in tempore perficiebautur. Nam et ipsi presbi- 
teri, quomodo ibidein custodes sunt, ita profes: sunt 
per Euangelia ei sacratioge ab Arelinz / Ecclesie 
episco, o suscepissent, et manus suas juxta anteces- 
sorum suorum consueludiuem ibidem fecissent, «t 
sacramenta prebuissent, et obedientiam usque actenus 
lupendissent, et. crisma suscepissent. ldeo justum 
adque rectum placuit, ut si quis sancti Patres Nicei, 
et Effesani, adque Calcedonensis concilii statuerurt, 
ut nemo in aliena diocesi non vi ingredi presumat, 
aut qualemcumque ordinationem faciat, sed in 3uié 
diocesiis se contineat, nec statuta. l'airum termina 
transcendat. Proinde decretum per sanctorum Pa- 
trum auctoritatem, ut tu, sanctissime frater noster 
Lupertiane episcope, ipsas suprascriptas diecescs 
et monasteria cum suis oraculis abeas absque qua- 
lemcumque contaminatione labere, sicut anteces- 
sores iuis a longo tempore labueruut ; et omnis 
sacratio ibidem per tuis oris labia vel successorum 


viri olim doctissimi opinio, qui in notis ad Senensinm 
episcoporum catalogum, tomo lli ltaliz Saerz, novis- 
sim:e editionis, non assentatione ductus erga pa- 
triam, sed amore veritatis incensus, que supra pa- 
triam cordi esse honesto homini debet, primos epi- 
scopos Senenses, Ughellio memoratos, tamquam 
suspectos, aut confictos, oinittendos est arbitratus. 


*- 


15717 


DIPLOMATA ECCLES. SELECTA. 


4558 


tuorum ibidem proveniat tam in presbiteris quamque À factum, adque dictatum, vel releetum subseripsi. 


diaconis vel subdiaconis, et baptisma, vel crisma- 
per impositionem manuum, sicut Crisians reli- 
gionis est ceonsuetado, omni tempore proveniat adque - 


fiat. Et nullam faciendi ammodo et deinceps prefatus 
Adcodatus episcopus, vel ejus successores, qui im 
tempore fuerint , contra te quem suprascriptum 
Lupertianum episcopum, vel tuos successores de 
praedictis baptisteriis ecclesiis, ct monasteriis cum 
oraculis suis, aliquando abet facundia ad loquendum, 
nec ad ibi fontes faciendum, nec plebes subtrahen- 
dum, uec ullam ordinationem infra ipsas dioceses, 
finesque eorum faciendum, sicut sanctorum Patrum 
jnstituta leguntur. Quoniam pro amputanda ipten- 


tione decreviinus, ut sibi septimus cum sex presbi- . 


teris tuis, quales ipse Adeodatus eligere voluerit, 
prebess tu Lupertiane episcope, et ad Euangelia 
$aciamentum una dum sez, et dicatis; quia a quo 
tempore, ex quo auditi sunt, habetis Romanorum et 
Longobsrdorum usque im presentem diem, in quo 
$UIAUS, semper sacrationem presbiterorum et diaco- 
Borum ipsarum suprascriptarum ecclesiarum ab epi- 
$copis Aretins Ecclesise susceperunt , et nostra 
antecessorumque nostrorum ibidem fuit ordinatio, 
quia nostra inibi mansit possessio, nec ad Ecclesiam 
Senensem aut episcopos ejus nunquam pertinerent, 
nec cum Ecclesia saucius Donatus, nec ejus defen- 
sores perdere, aut vobis dimittere debemus. Et 
Euangelia adducta sunt in nostris omniorum pre- 
senia , et sacramentum ipse deductus. Et finita 
intentio. Uude presentein. judicatum. nostrum per- 
petua firmitate, ne imposterum exiude inter vos ali- 
qua revolvatur causatio, tibi, qui supra Lupcertiane 
episcopus, per manus suprascripti fili nostri Gunte- 
rani notarii emisimus, in quo pro ampliore firmitate 
tua propriis manibus nostris subscrisimus ; quatenus 
ambe partes in eadem deliberatione perpetuis de- 
beatis mancre temporibus. Factum judicatum ad 
ecclesia sancti Genesii in vico Vallari, V die meusis 
Julii, reguante suprascripto domno nostro excellen- 
tissimo et Christiánissimo Liutprando rege, anno in 
Chriàti nomine quarto, per indictio tertia. decima, 
fe'iciter. 

Ego Teudualdus episcopus bunc judicatum a nobis 

* Refert Ughüellius in catalogo pr:esulum Arreti- 
norum, Tom. 1 Italie Sacr:e, diploma Caroli Magní, 
uhi refricatur h:ec eadein controversia, et epíscogo 
Arretino causa adjudicatur. At in privilegio illo occur- 
runt qua noo immerito suspicionem iugerant confi- 
Clae niercis, si tamen errores transferendi non sunt 
In. Ughellium, quem in describendis et evulganis 
vetustis monumentis szpissime necessaria diligentia 
defecit, cum non raro in ejus libris diplomata dis- 
sentiant ab ipsis archivorum membranis, Sed eo 
diplomate dimisso, nunc aio tantum eruditionis tan- 
tumque critiez artis hercle non (fuisse s:eculis poste- 
rioribus, ut eonfringere potuerint. monumenta qua 
ego uunc exero, nihil plane praeferentia quod in hi- 
storiau pugnet, imo notas omnes german: antiqui- 
tatis complexa. Numquam succurrisset , exempti 
eàusa , subsecut» slatis ingeuiis in Liutprandi di- 
plomate collocare Auduald ducem, cujus liic mentio 
occurrit. Una veritas magnati huic in evulgato diplo- 


Ego Maximus episcopus subscripsi manus propria, . 

Ego Speciosus episcopus sanctse Eeclesim Fio- 
reutina in hunc judicatum a mobis factum, adque 
dictatum, vel relectum subscripsi. 

Ego Telesperianus sancta Lucensis Ecclesiz huae . 
judicatum a nobis facium adque dictatum vel re- 
l:ctum subscripsi. 

Ego Ansilmundo archipresbiter sanct; Eccles 2 
Pisanz bunc judicatum interfui, e manus mea sub- . 
scripsi. 

Ego Rodosldus Pisensis. 

Ego Johannes presbiter. 

Ego Munichis presbiter Lunensis. 

Ego Deusdedi presbiter. 

Ego Theodorus presbiter. 

Ego Lucifer presbiter. x 

Ego Damianus presbiter. 

Ego Lupus presbiter. 


VI. 


Liutprandi Langobardorum regis decretum , quo ton- 
treversiam de wonnullis Parociis verientem | inter 
episcopum Arrelinum et. Senensem , a. quibusdam 
episcopis eb silssis regalibus cognitam ac diremtam 
pro Arretina Ecclesia et ipse confirmat (anno 715)*. 
Flavius Liutprandus przecelleniissimus rex sanctae 

catholice Aretinz Esclesie, in qua corpus Christi 

confessoris et Marüris quiescit Donati, et beatissimo 
viro Patri nostro Lupertiano episcopo. Dum inten- 
tio borta fui.set inter suprascriptum Lupertianum 


2 episcopum, et Adeodatum sanctae Se.ensis Ecclesie, 


idemque episcopum de diocesis ecclesiis et monaste- 
riis atque oraculis in Senense territorio constitutis : 
id est in primis monasteria sancti Ampsani , bapti- 
sterio sancti Stepliani in Acciano, baptisterio sanctas 
Mari:e in Pacina , baptisterio sancti lpoliti ia Sexia- 
no, baptisterio saucti Johannis in Rancia, mouaste- 
rio sancti Andrex in Melcina , baptsterio sancti Pe- 
tri io Pava, baptisterio sancte Mari:e in Cosona, 
baptisterio sancti Quirici, et Jobannis in vico Pal- 
Cina, baptisterio sanctze Restitutae i& fundo Segciano, 
baytisterio sancti Felicis in Avana, baptisterio san- 
cim matris Ecclesie in Misulas, baptisterio sancti 
Valentini in Casale Visino, monasterio sancti Petri 


p mate locum fecit. Et quidem sepulcrale illius elo- 


gium, Ticini adhuc vigens, ego edideram cap. 10, 
pag. 74, Antiquitlat. Estens., cum hoc exordie : 


Xvb regibvs Ligvris dvcaivm tenvit avdax 
Avdosld armipotens, claris natalibvs ortvs, eic. 


Sed quis ille fuerit, quoque tempore flefuerit; ne 
ulla quidem conjectura assequi antea potui. Nuno 
palam (ii, ipsum temporibus Liutprandi regis vixiase, 
atque ex notis chronologicis epitaphii elucere po- 
test, desiisse illius vitam anno 718. Fatetur etium 
Adeodstus Senensis episcopus auno 715 cadente, 
quo datum diploma reor, se ex jussu bon:e meuiorize 
apostolici Constantiui in ecclesiis controversis duos 
presbyteros ordinasse. Et revera eo anno Aprili 
mense e vivis sublatus fuerat idem Romanus pouti- 
fex. Hac impostores plerumque ignorant, ac veteres 
tabulas dum sibi confingeudas sumunt, omnia pra 
iascitia historiz miscent atque confundunt. MunAT. 


cta Matre Ecclesia in Castello Pulliciano. Et ambz 
partes in nostra conjunxissetis przsentia , asserebas 
tu, suprascripte Lupertiane episcope , quia ecclesias 
istas et monasteria cain suis oraeulis per diversa vi- 


eora constituta a tempore antiquo usque medo, in. 


quo fanditus conditz sunt, semper ad sedem beati 
donati Aritio subjectze fuerunt, et nostra vel anteces - 
sorum nostrorum fuit sacratio tam in presbiteros 
quam et in diaconos, et nostra usque actenus man- 
sit possessio , et nos debemus habere. Ad hzc re- 
plicabst Adeodatus Senensis Ecelesie przesul : Veritas 
est, ut asseris, quia Ecclesi iste et monssteria 
atque oracula, quae in territorio Senense con- 
$lituL:e sunt, 4b antecessoribus vestris ibidem sem- 
per fuit sacratio. 
sis minime pontificem abebat. Nunc autem ad nos 
debent pertinere. Cui et iterum replicabas, tu su- 
perius Lupertiane episcope : Ab antiquo tempore 
usque ad introitum in Italia Longobardorum, ex quo 
Christi pra'dicatio Tusciz finibus persouavit , Sena 
episcopum abait. Et post ingressum Longobardorum 
in ltalia a tempore Rotharis regie usque actenus, 
semper episcopus ibidem fuit. Sed tam lRotnenorun 
tempore , quamque Longobardorum abendo et non 
abendo Sena episcopum, usque in presentem diem 
ipsas ecclesias, baptisteria et monasteria cum suis 
orzculis ad nos pervenerunt, et de nobis chrisma 
su:ceperuht per singulis annis, et conslgnatiónein 
in populo fecimus, et secundum canonicam regulam 
habere debemus; quia et presbiteri suprascriptarum 
ecclesiarum semper, tam qui transierunt, quam et 
qui supersunt, sacrationem a sede beati Donati sump- 
serunt, Et ecce manus eorum scriptas, ubi fidem 
et obedientiam secundum consuetudinem Aretinz 
promiserunt Ecclesi. Nam et de hac causa jam 
missus suprascripti domni excellentissimi regis, no- 
mine Guntheram, notarius, directus est. Qui et cau- 
sas cum merito tam per ipsos presbiteros et diaco- 
nS, quia sacrationem a nostra Ecclesia susceperunt, 
seu et per singulos arimanos ipsius Senensis civita- 
tis inquisivit; et rei verit3tem compertus usque in 
concilium episcoporum deduxit; id est in presentia 
sanctissimorum fratrum nostrorum Teuduald Veso- 


LANGOBARDORUM REGUM 
ad Abto, baptisterio asncti Viti ip. Rutiliano, et san- A major domus : 


"560 


hane áudientes vestram aillegatie- 
nem, interrogavimus, et per Deum factorem celi et 
terrx, et beatum Petrom, cui Dominus ligandi sol- 
vendique in celo et in terra tribuit potestotem, adj«- 
ravimus ipsum Adeodatum episcopum Senensis Ec. 
*lesig , ut nobis de hac causa sine peccato fluire 
deberemus. Qui statim. coram omnibus ptoruyit ia 
faciem, et ita professus est , dicens : Coram D-miuo 
non mentior, quoniam ist» szpius dictze ecclesiz et 
monasteria cum suis orscnlis consecrationem ei 
obedientiam a' sede beati Donati Aretinse Ecelesiz 
presulis, vel ab ejus defensore habuerunt, et ibidem 
pertinuerunt. Nam ad Senensem Ecclesiam nibil 
debentur, nisi contra Deum et canonicam institutio- 
nem. Dum iuter Aretinz civitatis habitatores et Se- 


Sed ideo quia Ecclesia Senen- B nensem populum inimicitias de morte Godebert ja- 


dicis consobrini mei tempore gloriosissimi Ariperti 
regis fuisset , sic dolose ibidem ab Anteecessore meo 
unum tantummodo annum per sliquania oracula 
intra ipsa Diocia inormiter sacratio pervenit. Sed et 
anuo isio, dum íneaute ei coutra. justitiam causan 

promoverent, ex jussu bone memorim apostolici 
Cous'autini, et per moe ex!ra ordinem et raonem 
ibldem iu presbiteros duos et uno oracelo sacratio 
fecta est. Hanc igitur professionem nustra excelleu- 
tu ena eum jam dictis venerabilibus viris seas illu- 
stres judices nostros audiente$, rectum nobis paruh 
esse, ut qualiter suprascripte ecclesias et monaste- 
riá a longo tempore ad sedem beati Donati pertinwe- 
runt, et in antea pertinere debeant, et omnis sacra- 
tio in presbiteros et in diaconos per preselem Are- 
tine Ecclesie , qui nunc est, aut fuerit, emni in 
tempore in eos perveniat, sieut et prefati sanctissimi 
Patres nostri Teodald , Maximus , Speeiosus ei Ta- 
lesperianus episcopi per soum judicatum statuerant. 
Et nulla amodo his ipse Adeodatus Senensis Ee:le- 
sie episcopus, vel successotes ejus adversus te Lu- 
pertisnum episcopum , vel tuos successores de i,»is 
diociis, monasteriis et oraculis ficiendam ad loqueu- 
dum habere, nisi vestra iu ipsis ecclesiis aut oracu- 
lis, qui sunt , aut in tempore fuerint, maneat ordi- 
hatio, nullo contradicente , sicut et antiquilus usque 
actenus fuit, qualiter ipse Adeodatus episcopus Se- 
nensis Ecclesi» , Waruelrit , et Agripert Castal:u 


lau: Ecclesie , Maximo Pisana: , Specioso Florenti- $y ejusdem civitatis nobis professi sunt, quod vest a 


nz, atque Talesperiano Luceusis Ecclesiz episcopo ; 
in quorum presentia, ut supra, altercavimus; et ipsi 
canonico ordine relata inquisitione, quam missus 
domini nostri fecerat, terminum posuerunt , et cui 
sex presbiteros meos tibi sacrameutum prebui, quod 
jpsa diocesis ecclesise cum monaeteriis atque oraculis 
suis semper ad beati Donali pertenuissent sedein, 
nec per legem eas perdere deberemus. 

Tunc nostra exéellentiá una cum venerandis viris 
Theodoro episcopo castri nostri, et Emulino abbate, 
atque Seiguel, Albino presbiteris, necnon illustres 
judices nostris, qui nobiscum aderant, id est Auiduald 
ducem, Guiduald, et Gajuduald, Landoari, Aufus, 
et Aufrit Swatores, Senonem, Rotfrit, et Ratbertum 


mansisset semper possessio. Unde et damus in man- 
datis cunctis judicibus et gentibus , atque sao regni 
nostri dictione pertinentibus , ut nullus eorum eon- 
tra hoc nostrum dejudicatum audeat ire quaadeque 
prseceptum : sed nostris, perpetuis, et infinitis pre 
sens noster judicatus stabilis persistat temporiboas. 

Ex dicto domni regis per Senonem illustrem vi- 
rum scripsi ego Johannes notarius. 


Judicatum Ultiani notaril ac missi Liutprandi Lango- 
bardorum regis, Spetiosi episcopi, et xd dd duci 
Lucensis , in conircversia agitata. inler Talisperia- 
num episcopum Lucensem , et Johaunem epicopsn 
Pistoriensem (anno 71106). 


Dum ex jussione domni prescecileniisalul diui- 


4561 


DIPLOMATA ECCLES. SELECTA. 


1502 


praud regis conjunxisse ego Ultianus notarius et A fundamenüs, fabricis, vestibolis, eonstitaemus in 


missus domni regi , ad Baselica sancti Petri locus, 
ubi dicitur Neure, ad intentionem, quam vertebatur 
inter ab ^ Talisperiano episcopo, necnon et Jolian- 
ne id est episcopo Pistori, esset deliverandum : et 
jam inibi conjunzisse ego, qui supra , Ultianus una 
cum Spetioso episcopo, et Walpert duci, Alahis Ga- 
staldio, et aliis singoli circum stantibus. Unde nos 
iuquirentes per Vitaliano presbitero, a. cujus ipsas 
diocesis 3 tempore Romanorum et Langobardorum 
fuissent, qui nobis professus est, quod ipsas Ado- 
cias semper ad parte Lucense fuessent, et qualiter 
Dei per Euangelium firmavit. Postea vero dicto et 
suprascriptus Jobannes episcopus et Ansollo presbi- 
ter ipsius Johanni, quoda Eglesias sancti Andrea, 
ubi est baptesimum, una cum eglesia sancti Ilieru- 
&wlem nostra devenisse. Ad hec respondebat jam 
diclus Vitalianus presbiter : Non est veretas, nisi 
dum menime polera concurrere ad tantas eglesiam 
baptismum facere. Sic ipsas eglesias sancti Andree 
cum baptisterio suo, et sancti Ilierusalem tibi pre- 
sentamus, ut inivi missa el baptismum facere deverís, 
dum usque nobis placituin fuern, nec per lege ipsas 
aeglesias vobis dimittere deveo. Unde nos supra 
scripti judices degrevimus , ut presbiter Vitalianus 
dicere juratus, quod ipsas aegle.jas sancti Andree 
cum baptisterio suo et sancti Hierusalem, a tempore 
Romanorum usque et niodo semper sub jura aegle- 
sie sancti Petri fuerunt, nec per lege eas vobis di- 
mittere deveo. Quidem et ipse sagramentos in no- 
stris presentia deductus est, ut jn eadem delivera- 
&onem deveant permauere. Uude hanc notitia 
judegat Ebregausus notarius regi . . . . 
Ccommonuemus, 

Facta notitia judegati, mense Februarii, regnante 
domno Liutprand regi anno quarto, indictione xni 
(eliciter. (Judicum subscriptiones desiderantur.) 


IX. 


Teuthpaldus, Dommulus aliique pii cives Lucenses 
sacram cdem sub sancii Silvcstri nomine vna 
cum xenodochio in urbe Lucensi edificant ( circa 
annum 718 ). 

In nomine Domini Dei nostri Jesu Christi. Congrue 
nobis auiilium est, dum hic peregrinamur cornali 
officium gerimus, Lesaurizare nobis super terram 
utilia sunt, ut caro nostra mortalis , anima immor- 
talis. Unde nos Teuthpald cum germanis meus, et 
Dominulum , Leonaci cum germano meo, seo et Áu- 
pad, Wilifrit, Maurinom, Teuderaci, Nandulum, 
Geminianura clirieum , Gudiscalum , recorrentes nos 
omnis ?d aula misericordie pro. ..... nostris, quam 
iu boc seculo gessimus adque gerimus, pro bamorem 
Dei, et redemtione anime nostre, hecclesiam ha 


* Talisperianus episcopatum Lucensem regeoat; 
Spetiosus, cujus nomen Florentinius, et Cosinus de 
Arena deformarunt , Florentine civitati pr:irerst, 
l)ic autem vides habitum fuisse judicium illud ex 
yussione Liutprandi regis, eique praefuisse Ultianum 
notarium ac missum ipsius rogis, uia cum Specioso 
Florentino episcopo, et Walperto ducc Lucensi. 


. . &Ccrivere - 


honorem beatissimi Dei confessoris sancti Silve- 
stri, ...... in porta beati Saneti Petri, ubi nos vel 
si indigni sinedochium facere visi sumus in terra, 
qui novis ef nostra portionem. a Teodoraci filio 
quondam Leotari advinet , in qua fundamento pre- 
fata ecclesia sita est, idcirco donamus ..... . ec- 
clesie beati saucii Silvestri. fundamento ipso una 
cum casa que sinedocho constituemus cum corte vel 
orto seo omnem intiingicus , sed et balneo, qui no- 
vis vicarie et ex comparationem advinet a domno 
venerabili Talisperiano . ..... nus una cum funda- 
mentium, ubi ipse balneum situs est, quamque et 
per unumque nostrum terra prope civitale a desi- 
gnato nomine, idest ego Teutlhpal cum germanus 
meus offerrui inivi terra modiorum.. .... Dommu- 
lum terra modiorum tris in Placule inter adíinis 
terra Duci ; in Leonaci cum germano suo terra mo- 
diorum quatuor super c3sa Borunciuli in Macritula , 
el duas modios terra Maurinus in Albingo...... 
Aunuald terra modiorum tris in loco ubi Teuthpald 
dedet super silice: Wilifrid terra modiorum tris 
prope casa Waltari ; Nandulo terra modiorum duo 
infra Lituro, et tertio modi locum aute casa Duc- 
ciuli: Geminianus terra et vinea offerult solidos 
quadragenta ; Teudoraci pro terra et vinea solidos 
quadragenta , ut exinde terra et vinea con. ..... ; 
Gudiscaleo terra modiorum duo, tris scafilorum prope 
terram Trioni et scatilum prope terrula Liutuald ; et 
pro vinea per unumquemque nostrum dedimus so- 
lidos decem , excepto Maurinus, qui dedit duo mo- 
dia vinea in Savelliano, et Geminianus et Teudo- 
rac, qui dedirunt predictos solidos pro vinea et 
terra et octüagenta solidos in auro pro dotis titu!Q. 
Et ita addidet animus nostrus, ut ad gubernzudum 
in potestatem custodis illius Gundoni presbiteri , 
quem inivi cum comune consilio presbiterum ordi- 
navimus , inveniatur esse peregrinus recipiendum ,. 
pauperis, v:dua, et orfanis consolandum , mandatum 
juxta regule ordine faciendum , el pro nostris faci- 
noribus Dominum deprecandum, in omnibus et per 
omnia opem ujusce sinedoci , secundum priscoruni 
Patrum traditionem Juxta vjus sententie in omnibus 
adimplere diveas ? Et hoc addimus, ut si ipse abbas 
custus de hac luce ereptus est, quem inivi priorem 
et gubernatorem due partes ex novis una cum mo- 
naci ipsi eligerent, tertia pars ex nostris inivi ...... 
ipsum abbatem ordinanduni predictum officium Dei- 
peragendum. Nam nulli nostrorum offerentium exin- 
de in aliquo subtragator, aut ha novis minuetur, nec 
ulla inivi potestatem aveamus neque iu ipso balneum 
invasionem faciendam , nec in nulla res , quas inivi. 
ba novis offertum est, nisi in omnibus, ut predixi- 


Nemini eruditorum ignotum est qui simultates ac 
bella diutissime viguerint inter Langobardos atque- 
Romanos, dum Graci inperatores Roma , uunquam 
a Langobardis subact.e, imperarunt. Propterea opi- 
pari licet multos obices iu Langobardico regno fuisse- 

itos legitimx: Romanorum pontificum «4 eR. 
porum auctotitati iw exeSNSS AS ORNSNNS. 


1503 


LXNGOBARDORUM REGUM 


4156€ 


mus, in potestatem sancti Silvestri inveniatur es- À excellentissinio rege anno octavo, per indictionem ut 


se , et absque omnem... ... Contra ipsam ecclesiam 
agere voluerit hanc vis removator exinde violen- 
tiam, et defensitor non querentis, quod in aliquo a 
nos perteneat , contra quam dotalii seu monusculi 
nostre cortule, quam nos et eredis nostris adversus 
ipsam sanctam Dei Ecclesiam, vel quod iniLi ha 
novis offertum est, aliquando spondimus esse ven- 
Iuri post faeta viro dotis cartula Dei compulsatione 
corrictus. 

Ego Waltari ... . . . sancti Silvestri offero in ia- 
legrum possidendum clausura in Colliario cum vinea 
el olivas seu virgarium plus minus modiorum dece, 
cum omnia quidquid infra ipsa clausura est cum 
eultum vel iucultum in integrum. . .. . . pro peccatis 


feliciter. Consta, me Aufrid V. D. hanc die vende- 
disse et vendedi, tradedisaáe et tradedi vobis Au- 
nuald, Teutpald, Leonaci, Petronaci, Teutpert, . 
Dommuli, Wilifrid, Nandulo, Geminiano clerico, 
Teuderaci , ortu meum, quem avere videor ante 
sancto Silvestre, qui latere tene prope curte vel 
orte sancti Silvestri rectu casa Domnici , vel de filio 
Juvanni , et in integro ipso orto vobis tradedi posse- 
dendum , ut ab hodierna die abeatis, teneatis, et ia 
vesira sit potestatem de ipso orto facere quod vo- 
lueritis. Unde accepisset et suscepi a vobis Aunvald, 
Teutpald, Teutpert, P'etronaci, Leonaci, Dommuli, 
Wilifrid, Nauduli, Geminiano clerico, et Teude- 
raci , pretium placitum et defenito capitulo auri so- 


sacerdos, qui inivi ordinatus est , aut futurus esset , D teJas quinquagenta , de quibus previdi vobis cartula 


borare diveas. 

Signum manus Teutpald V. D. donatoris. 

Signum manus Teutpert fratri ejus consentientis. 

Signum manus Dommuli conserbatoris. 

Signum manus Leonaci V. D. autoris et conserba- 
toris, 

Signum nianus Petronaci . . ... . consentientis. 

Signum manus Aunuald V. D. idem conservato- 
ris, ete. 

Signum manus Waltarini , qui hoc offeruit. 

eon o Ooll exiguus indignus presbiter roga- 
us ad Waltarene ubic chartule donationis ip eccl-sia 
sancti Selvestri vel ejusque Senodoci sicot superius 
iegitur testi subscripsi. 

eccocoss Fipert V. L. uhic chartule rogatus a 
Waltarene a hic cbartule donationis facta in cecle- 
sia sancti Selvestri vel ejusque Senodocii sicut su- 
yerios legitdr testi subscripsi. 
— Floriprandus notarius ex autent'co quantum co- 
guoscere potui fideliter exemplavi absque fraude. 

In nomiue Domini Jesu Christi. Dum Deo juvante 
ecclesia beati saueti Silvestri sita fuisset ad porta 
beati sancti Petri, et per Cristiauus hominis condi- 
(a, et per dotis et donis tetulo confermata, amor 
superne vertutis meum animum adcommodavet pro 
meis faeinoribus offero ego Gemiuiauus Deo et 
tibi sepe dicte eeclesie beati sancti Silvestri , idest 
iu primis quatuor modiorum terra ad Argili super 
via ad Aqualonga , modiorum duas ad Tempauisnu, 
modiorum duo de terra da Cunichis, ad Arcu mo- 
diorum duo de sumnio compo da sancto Martino, 
caldaria una ornile cum catcua fumaria, hec istum 
predicta ecclesia quite jure ivi defendas, et nullus de 
heredis meus loc ipyum monuscujJum exinde sub- 
tragi possit, et sacerdus inivi consisteutis pro meis 
facinoribus Christum Dominum deprecari diveas. 

In nomine Domini Dei et Salvatoris nostri Jesu 
Christi, regnante domno nostro Liutprandi ^ viro 


^ ld est anno Christi 720. 

b Chronologieze nete bene liic se liabent ; anno 
quippe 749 decurrebat indiciio n. Verum quis credat 
chartam tot ante »szcula vulgari idiomate scriptarm ? 
1o alias ex hisce chartis vidunus seram antiquita- 


venditionis facere, ut ab hodierna die aveatis, pos- 
sede:tis, el in vestra potestate, el sicot non erido, 
uL si ego aut eredis meus vos molestaverimus , aut 
da qualivet homine vobis defensare non potuero, 
spondeo vobis componereudupla conditionem ; quam 
viro venditionis chartula Gairemund V. D. scribere 
rogavi. 

Acium Luca, mense Martio, per indictione supra- 
scripta feliciter. 

Signum mauus Aufrid vendituri et repromissuri. 


X. 


Querijnonia Julii abbatis insule Montis Christi cbram 
Rolando comite , totius insule Corsice domino , de 
variis usurpaloribus jurium sui cenobii (^ anno, wt 
charta prefert , 119). : 

Anno dominice nativitatis septeno centesimo de- 
cimo nono, indictione n : Manifesto sia a tutte per- 
sone, clie lege.anno et oderenno questa carta: 
Quando venne messer l'abate Giulio abate dell" isols 
di Monte Cristo, et misser Placito abate di sanete 
Stefano , et sancto Benedicto di Venaco dell* ordine 
di Monte Cristo, con li sua frati, innanzi a misser 
Kolando conte, per la grazia di Dio, et signore di 
tata l'isola di Corsica, et innanzi 3 messer Giulio 
giudice , et innanzi a messer Joanni legato in Cor- 
sica, et altri boni homini, che ivi erano. Et la- 
mentandosi de sua possessione, ch'elli avevano ia 
Venaco, le quali sono terminate, el per termini, 
che indicano li nobili signori Alberto, e misser Do- 
meuico fratelli carnali, et figlinoli quondam misser 
Guidone delli signori de' Corsi. Et Igientaremi di 
Martirello del Lavatogio di lustiehello della Selva , 
et de Vollelo della Basa, et de Somello delle 3iusio- 
line, di Vintello di Volivo, et di Volanduccio d'Osi- 
gia, d'Audreuccio dello Merzeno, di Salvuccio delle 
Moieno, de Salvncecio dello Musnleo, et de Vivelo 
dello Quarceto, de Bertuceolo dello Vignale , et de 


. Zaviccio de!lo Zoio. Et questi huomini diceano, che 


tem prmsefereutes, et nibilo miuus corruptas, et xd 
posieriora tempora spectantes. (uod unum exseul- 
pere hinc juvat, Rolandus iste comes, universa 
iusulae Corsice dominus dicitur. 


4563 


DIPLOMATA ECCLES. SELECTA. 


: (506 


uon doveano dar salvo decima alla badia de sancto A prio loco, qui dicitur Muriatico super sancto Petro, 


Stelano de Venaco. Et questi dicti abati diceano che 
tutta. |a possesstone era propria della abadis. Et 
questi abati appresentaro sua carta dinanzi a niisser 
lotando, et a misser lo judice, et a misser lo legato. 


Et per questo che videro et odiro, sententiaro e - 


scapolaro quella possessione alli sopradicti abati. Et 
feceno comandamento, che questi sopradecti hoinini 
deggiano pagare libre cento de poni danari. Et fe- 
cero comandamento che infra tre mesi deggiano 
uscire fora de questa possessione sotto pena di ccc 
fiorini d'oro, et da parte di messer lo legato sotto 
yeua de excomunica, che infra tre mesi ne deggiano 
andere con tutti li sua beni, et piu non vi deggiano 
entrare, salvo ad voluniate delli dicti abati di Monte 
Cristo, cum qua est la dicta abadia di Venaco. Et 
diseno che questi nobili signori de Corsi et sue he- 
redi deggiano essere soi difensori, che sono padroni 
della decta badia. 

Actum a Fogata, ubi dicitur Marcorio, presente 
me notario. Testes Giorgius de Campo Merli, Vival- 
dino de Corsi, Albertinello de Corsi , Ficone de Bo- 
$i, Ursaciolo de Petra juxta, et altri piu assai. 

Et ego Nicolaus quondain Arrico nutarius sacri 
imperii hanc chartam rogatus fui, et scripsi, flr- 
mavi , et dedi. 

Et ego Leonardus quondam Laurentii notarius 
Domini legati , sacri imperii ibi fui, et vidi , et si- 
gnum meum consuetum apposui. 

XI. 


P'ertualdus ciis. Lucensis edem sancti Michaelis et 
monasterium constituit ac doiat , prescripta eleemo- 
syna in pauperes ( anno 721 ). 
la nomine Domini Dei nostri Jesu Christi. Re- 

gnante domno nostro Liutprand viro excellentissimo 

rege, anno filicissimo regui ejus nono per indictione 
quarta feliciter. Omnium Ecclesiarum conditor Chri- 
8(us, etc. Undo ege Pertualdo considerans adque 
pertractans animum meum , dum eruinpere non inea 
necessitate, sed Dei compulsatione correctus ubi lon- 
ginquo urbe vil'uam , pupillum et orfanum protegere 
pro illo desiderium complectar, liminibus beati Pe- 
tri apostolorum principis Romane urbis devotum 
juxta placitum Deo ad propria remeatus, queque 


illue Deo devotus sum, ipso juvantem, ut virtus D 


permiserit, opem perfici. Idcirco ego pertualdo of- 
fero Deo, et tibi ecclesie beati archangeli Michaeli, 
quen a fundamentis , fabricis, vestibulis in bonore 
Christi Domini nostri constitui prope dornicellula 
mea, ubi cummanire videor, quam et ad ejus mo- 
nasterium , idest curie cum fundamento, ubi ipse 
ecclesia vel monasterio sita sunt, per loca designata 
finis Fossato, etc., terra pertenente modiloco unum, 
ubi sibi abbas vel monachi inivi consistentis ortum 
vel pigmentario havire debeat una cuin terra prope 
civitate ad Valle modiorum quatuor, campo ad Quinto 
modiorum quinque, deeimas, vineas, et olivas, 
quemque havire videor ad sancto Pancratio, et deci- 
was de viucas et olivas, quam liavire vidcor de pro- 


similiterque deciinas de omnem laborem ieum , tain- 
vinum , quam granum dedit vel mihi Dominus dede- 
rit, inivi persovere debeam ad illas vero vinea ,. 
quam nominatim decrevi , adimp'ire debeas ad gre- 
gis equorum, armentorum, ovium seu porcorum, 
omnia qui nati fuerent à Kalendas Januarias indi- 
ctione iv, in ipso sancto loco idem decimas dare de- 
beas , et terra ad Arina, qui mibi a regia potestate 
concessa est in integrum. De casis vero in primis im 
monaciatico Casa , qui regitur per Sintarine, etc., 
pro anime mee remedium per dotis tetulo offerre 
visus sum, ab hoc die trado in integrum posseden- 
dum ; ita ot sacerdos , qui inivi costitutus est, aut 


B fuerit, pro meis facinoribus Dominum depreeari de- 


beat, officium peragendum, viduam, orfanum et 
pauperem consolandum , eginum et peregrinum re- 
cipiendum, juxta Dei preceptum, omnium opem 
ferre non desinat. Et si quis de filiis meis in ipso 
sancto loco Deo servire volueret regulariter agere , 
nulla ei sit eoutradictio , quid si minime ex legitimo 
prolis meas inivi volueret Deo servire, et abbas qui 
inivi costitutus fueret, de hac luce migraveret, 
quem ipsum congregationem sive abbatem et prio— 
rem eligere ipse in loco, et nihil inivi meis heredi- 
bus potestatem habeas invasionem faciendi, neque 
exinde aliquid subtragendi, nisi si a qualibet ho- 
mine ipsa ecclesia vel munasterio contra justitia 
pulsatus fueret a meus proprius heredis habeas de- 


C fensionem , nam non menuctus contra quam dotalt 


$bu monosculi mei pagiuain numquam ine. heredes- 
meus adversus ipsum sanctum virtute aliquando: - 
spondimus esset venturus, sed omnia sicut sopra - 
legitur inviolabiliter eonservare. Quam dotali et 
monusculi mei cartula. .....etro nepoti meo di- 
ctante genitore suo Petroni scrivere commonui. 

Actum Luca. 

Signum manus Pertualdum autori et eonser— 
vatori. 

Signum manus Filipert filio ejus consentientis. . 

Signum manus Ansualdum testis. 

Signum manus Radipert V. D. testis. 

Ego Rachiprandus clericus exemplar (fideliter 
exeiuplavi. 

Ego Ermimari clericus hunc exemblar de exem- 
plari fideliter exeinplavi. 


X1. 

Fundatio monaster& sanctimonialium sancte Marie in 
civitate Lucensi, quam Ursusclericus facit, constituta 
ibi abbutissa Ursa filia sua (anno 722). 

In nomine Domini nostri Jesu Christi. legnante 
domno nostro Liutprand viro excellentissimo rege, 
anno fiicissimi regni ejus iu. Dei nomen undecimo. 
per indictione quincta. Dum presentis vite et transi- 
t$ istius temporis, etc. llinc itaque ego. Ursus ex 
tota mente devotionis pertractans, que premetnorata- 


"sunt, pro mercedem et remedium auime mee el com- 


parationem vite eterne, edifieavi ecelesia Qcoq e S 
territorio reo ia Bouqts Sauce WO. SRSNSNOSR MEN 


1301 


LANGODARDORUM hEGUM 


$563 


dí qua. Ursa filia wea abbatissa esse constituo, una A themaLus subjaeeat. Quam vero cartulam decretionis 


«vm germana sua Ansiuda . ... . . . religiosa liac 
wenastica vilam gerent, in qua eeclesia mea pro fa- 
cingra hedie iu presentia civium do, dono, trado, 
donataque e5e€ volo. in primis fundum meum, ubi 
proedieta ecelesia fundata e«t, cum curte et puteo suo, 
orio, aditu, accessu, e... .. $u0: loc est terra 
wiodio sigais; qampo in Fussinwo, qui nobis in cam- 
lio advenit, medietate de vaclis, et medietate de 
avibus ip integra. Et casa ltusculi iu m:82a Fagani, 
qui mihi advenit cx douo deoipni Aripert rege. Can- 
dido vaccarie cum armento $u0 ..... tiercato suo 
in loco Tupiolo : Sala in loco Ferroniano cum duas 
cas535 tributarias, ura qui regitur per Candido, altera, 
per Majorano, cum Lunilia eorum, vinea, oliveto, 
&ilva peculiare, prato in ipso loco supra memorato. 
K& casa AÁroa3ld ...... casas duag in Novale de 
morgiticaput inulieri mee: una, qui regitur per Fri- 
dichis, et alia per Corbolo, Godoara, ancilla...... 
guuda pro livera, Wilpergula pro livera, Candida pro 
9gcilla, Tinctula pro aneilla. Ut hec emnia jam dicta 
Jei ecclesia jure possideat, et quod adhuc ibi:'cm 
largitus fuero, firmum permaneat, et Christiauis tem- 
poribus sanctarum ancillarum monasterio nuncupen- 
tur. Et post decessu Urse filie mee, Anstudagermana 
ejue, monasterii cura ipsa suscipiat, Et post auba- 
rum decessum eam, que sibi congregatio eligere vo- 
luerit, ipsa ip abbatisse ordo succedat. Et ego qui 
supra Ursus clericus ab... ... juxta Di volun- 
«te in mea volo esse potestate gubernandi; uam 
flius meus, vel lieredis mcus nullam ibidem habere 
part... ... dominandi, nisi orare et. benefacere. 
Nec nullus sacerdos ibidem habitare presumat, nisi 
quem ipsas ancillas Dei invitare voluerint, missarum 
sollempnia celebrando. Si quis contra banc decre- 
tum meum ire quandoque presumpserit, judicium 
incurrat Dei, et de ipsa sancta Dei Geuitricem, ava- 

* Heic chartx subscribit Talesperisnus eximius 
episcopus. l'ro eximius legendum suspicabar exiguus : 
episcopi certe atque abbates seepissiu € reperiuntur 
humibhs et exigui appeliationem suis nomiuibus appo- 
suisse. Quare subecripserit Talosperianus id caas;e 
fuit quod sine episcopi consensu nulla monasteria 
instituere de povo ticebat. Nam et iis ipsis tempori- 
bus sua episcopis jura iu virorum, sed prxcipue niu- 
lierum cgnobia, intacta restabaut; aique ad 90s 
potixeituum periünebat in. sanctimonialium mores in- 
quirere, eat umque regimini sedulo vacare, simulque 
regulateu observantiam io. illarum asceteriis aut 
Vigeniem promovere, aut deperditam restaurare ac 
re-tituere. MunaT. 

* Ad hujusmodi vero sacras monacliorum aes 
erigeudas atque dotan ias ut ut proclivis ex se foret 
9C sponte non raro festinaret. pietas howinum tunc 
Deum quizrentium, attamen ncfas mipime erit 
sibi persuadere, opportuuas atque importunas mo- 
pschorum sollicitationes , preces atque cousilia , 
interdum intercessisse, quibus inclinati &deles »on 
sua tantum sed se nonnunjuam offerebant Deo, 
uovo monasterio. construcio : Non erant a. nostris 
diversa illorum temporum ingenia, affeclus et vota. 
l'iissimum institutum dilatare supra mulla alia bolo- 
«ausia gratissimum Deo putabatur, neque desidera- 
yantur in. Evangelio aperia ad hane rem bortauenta; 
«t praeter iueritum pii operis, vel tunc. aliqua latens 
plipieue observata humanae glorie cepido impel- 


meo.... . venerabili presbitero scribendum rogavi, 
et subter pro confirmationem propriis mauibus meis 
Signum sa»octe crucis feci, testibusque obtuli eam 
roborandam scb stipulatioge et spunusione, quod in- ! 
terpoaitum. 

Actum Luca: diem et regnum et indictione supca- 
Scri,ta feliciter, 

Siguum manus Ursuni autori et dopatori, seo et 
Conservatori, qui lianc cartulam (leri rogavit. 

Kgo ^ Talesperisnus eximius episcopus uic car- 
lule donationis rogatus ad lio meo Ursone testi sub- 

ipsi. 
P Roduajd indignus preshyter rogatus ad Orsum testis 
subscripsi. 


B  Rachiprandus presbiter ipsum autenticum vidi et 


legi, unde hoc exemplar relevatum est, in qua mapu 
mea subscripsi, etc. 
XIII. 


Aurinandus et oxi onm Lucenses cives monasterium 
sancii Petri in. loco C .stellione pro — filiis suis 
fundant 5 (agno 795). 


In. nomine Domini Dei et Salvatoris nostri Jesu 
Christi, regnante domno. nostro Liutprand viro ex- 
cellentissimo rege, anno ...... regni ejus undecimo, 
per indictione sexta, mense Januario, feliciter. Dura 
Deus omnipotens ...... dilium inlustrare dignatus 
est, expansis manibus ad. ejus aulam coucorrentie 
divi ...... mistirio confortitor, ut ad illam desidera- 
vilem fontis satientor, sicul Euangelicam voa am- 
monet dicens : Fratres mei, et amici mei, venite ad 
fegnum Patris ....... possedite, quod parstum est 
vovis, et allvi: Vendite, que posseditis, el date 
elimosiuis, et avevilis tensaurum in celo : et sequi- 
mini me, ut sancta Jerusalem a Deo transmissa de- 
scendeptem decelo, ubilux indeficiens est, mereamor 
eonlocari, et. mannam illam celestem angelicam 


lere ad boc homines poterat. Addam quo quc : mou 
omues sancli eraut in sanctitatis domicilio, neque 
tanta sub monastica veste humililas et mundi con- 
tempius vigebat, quin multi inhiarent ad sacras 
prafecturas, quas quando in propriis claustris con- 
sequendi sub!a!a spes erat, in novis condendis anxie 
exquirebant. Huc referendum est. capiiulare reguin 
Francorum lib. vi, eap. 1440 : « Ut nullas mon3- 
chus, congregatione monasterii derelicta ambitionis 
aut vanitatis impulsu cellam construere sine episcopi 
permissione, vel abbatis sui voluntate praesumat. 
Muotiachi eni, ut ipse Angelas Nuceus Casinensis 
abb.s fatetur in notis ad chromcon Ca-inense , 
« lanquam apes ex ccnobisli alveari0. de. wore 
egressi, nova monasteria, sive d.cas cellas, cou- 
struere amabant. 1 Aliis exemplis parco, hauc in 
rem proxaturus, quod Mutin: oliun con igit animsad- 
versione dignum. Amplissimua Nonaetulanuim uo- 
basterium, quinque tautum passuum millibus ab 
u! be dissitum diu iu causa fuit, ne Mulinenses prope 
aut imtra urbein aliquod ali&d monachorum c-elie- 
gium inducereut, contenti antiquo ilio ac celebri 
loco. At Hiilieprandus Mutinensis antistes, -onasti- 
eum ciiun propiorem habere cup:eus, anuo 085 ec- 
elesiam saucti Petri Stepliano presbyiero et monacbo 
Ccogcedens, novo monaserio prope monia urbis 
fundamenta praeparavit, quod pestea auctam ct no- 
bilitatum in hauc usque dicui perdurat. 


1569 


itaque ego Auriand V. D. una cum Gulifrid V. D. 
germanus meus, iractavimus, ut de psrvitatis rebus 
nostris novis mercidem adcriscat, et accessimus ad 
V. D. Thalesperiano Deo gratia episcopo, in Christo 
Pl'ater nostro, ut cum ejus consilio, $co licentia ora- 
cullum sancte Dei Virtutis construere deverimus, 
et quamvis brevite ad fondamentis fabricis ecclesiam 
constituimus in bonore beati sancti Petri. apostoli 
in loco qui vocitator Castellione, et parbulu:rn mu- 
nusculum ividem offerimus : id est terrola circa 
ipsa ecclesia modiorum sex, et in alio loco de illo 
latere Rimnodi loco vinea ; et ad hoc nostram decre- 
vimus volontatem nus Auriand, Gudifrid ut fili uo- 
stri ibidem in ipso monasterio servire deveas una- 
eum filio meo Galduald religioso clirico, seo alii filii 
nostri, qui Deo servire voluerit, et ividem monacale 
vita vivere deveas. Et huc volomus nus suprascripti 
Aurinand, Gudifrid, ut in nostra, vel de filii nostri sit 
potestatem ividem sacertotem ordinando, et post no- 
stro decesso, queni ivi ipsi monaci de ca consecratio- 
uem eligere ipsum aveat ordinatum ; et quod superius 
imenime memoravimus duodeci (orna olive, quenovis 
ex comparationem da Gualistolo advinet, ita ut ab hoe 
die firma ad ipsa sancta Vertute in integro posse- 
deat, et umquam ullo tempore ad novis retraeudum 
est ad alia ecclesi», aut ad alium sacerdotem, quod 
ad novis offertum est, nisi qui inivi abbas fuere, et 
quem volere rectum abire ipsi fruator in. honore 
Domini. Et quod ab se, si quis de novis suptragere 
voluere, vel proprio defendere, vacuus et inauis 
exinde exeat, et dona nostra in integro Deo et san- 
cto Petro permaneat confermata; el com sumina 
delectatione Sicherad presbiter amico nostro lianc 
cartulam dotalium scrivere rogavimus, et perpetuis 
temporibus permaneat. | 

Aetam Luca, regnum et indictione suprascripta 
feliciter. 

T S:geum manus Aurinand V. D. benefactori et 
conserbatori. 

[f Signum manus Gudofrid V. D benefactori et 
conserbatori. 

T Signum manus Galseald filio ejus et Clirico, 
benefactori et conservatori. 

T Signum manus Gairto V. D. testis. 

T Signum manus, etc. 

3 Quod sine animadversione prztermitti nequit , 
Romualdus iste presbyter una cum muliere soa , id 
est cum uxore ua, post peregrinationem susceptam 
pro anima sua in partes 'I|ranspadansas, coliocaverat 
se in loco Capannula in monasteriolo sancti Petri , 
ibique exiguam erexerat hospiialem domum. Con- 
eedit ergo Talesperianus episcopus, qui se in sub- 
scripuione eximium nominal, nou exiguum, ul usus 
ferebat ; concedit, inquam, ut eidem saueto loco 
presideat tam ipse Rhomualdus quam etiam et pres- 
byteria illius, hoc esi, eadem quie supra nominata 
est illius conjux. Qui fieri id potuerit, percontelur 
aliquis, simulque miretur, cum contineutiz votum in 
Latina saltem Ecclesia, vel a primis Ecclesi: sazcu- 
lis, sacerdolibus prazscriberetur, ld quidem verum 


est; al quoties viro. conjugato ad sacros ordines 
oluu €ràd aditus, tum ipse, tum ejus uxor calibeu 


(A2 


| DIPLOMATA ECCLES. SELECTA. 
cum sancít et justi participes esse inveniamur. Hinc A 


C 


45:0 

XIV. 

Littere Talesperiani Lucensis episcopi, per quas llo- 
mualdo presbytero concedit in beneficium monaste- 
riulum cum xenodochio (anno 725). 
In nomine Domini Dei nostri Jesu Christi. Re- 

guaute domno nostro Liutprando viro excellentissimo 

rege, anno felicissimo regni ejus tertio decimo, in- 
dictione octaba feliciter. Constat me Talisperiauus 
venerabills episcopus, quia suggessit nobis vir vene- 
rabilis Romuald presbyter, et iunotuit nobis eo 
quod ante hos annus exisset de terra sua partibus 
Trauspadanis una ? cum muliere sua, sibi peregri- 
nandi pro anima sua, et conlocasset in loco, qui 
dicitur Capannule, in monastirio ecclesie santi l'etri 
et sancti Martini vel saucti Quirici. Et dum ibidem 
in parvis substantiis habitasset , tunc cepit sibi ibi- 
dem conquisito facere una cum presbiteria $ua, 
casella in officio ospitalis. Et conquiret ibi terra 
vinea cum pretio suo, Et petivit nos, ut pro Dei 
amore, et fidelia servitia ipsius, quam in ipso san- 
eto loco concurrere visus est, eum inibi in officio 
monastiriale confermari deberemus. Quod el factum 
est : sic ita et in ea ratione, ul dum advivere me- 
rueris, tu Romualde, in ipso sancto loco, tam tu, 
quam etiam et presbiteria tua, qui est in ipso sancto 
Petro, remagen!, et qui presedere debeatis, et nulla 
patiatis taxatione ab alio presbitero, qui plevem te- 
nuerit in suprascripto loco Capannule in ecclesia 
sancte Marie, Sed volo adque decerno, ut ab banc 
dies ipsa ecclesia in officio monastirlale semper uwa- 
neat : et per festivitate predicti sancti l'etri et sancti 
Martini vel saucti Quirici ad ecclesia sancti Martini 
in episcopio luminaria, vel qued Domiuus condona- 
verit, ^ salutem adducere debeas tain. tu. quain vel 
quis postea ordinatus fuerit : e! numquam uos vel 
posterus noster et de hauc dicto loco molestari pre- 
sumat, sed volo ut cunctis diebus quietus iu ipso 
sancto loco residere valeas. Quam beneficiis cartula 

Sicori notario scribere jussimus, et nos subter signum 

Sancte crucis ficimus, et sacerdotibus tradediinus 

roborandam. 

Actum Luca, die et regnum et indictione supra- 
scripta feliciter. ' 

T Ego Talesperianus eximius episcopus huic car- 
tule beneficii facti in Romuald pre»bitero consensi 
et iscripsi. 
exinde vitam profitebantur, illaque non conjux am- 
plius, sed soror appellabatur, ut etiam pag. 95 et 118 
tomi | Anecdot. Latin. exemp!o sancti Paulini ostendi. 
Disciplina certe ecclesiastica multis cenciliorum de-. 
cretis inter hosce contubernium quoque iuterdixit. 
Verum ut in Dissertatione de Agapetis et Syuisactis. 
in Anecdotis Grz:ecis, tum ex Codice Theodosiano, 
tum ex aliis antiquorum edictis ostendi , tempora. 
fuere, quibus licuit presbyteris cui uxoribus suis, 
commuue adbuc tectum liabere, dum ab omm cou- 
niercio carnis abstinereut. Rigidiorem se praebet hac. 
ju re temporum nostrorum disciplina, et sapientius, 
quidem et :quius, Sed nunc quierimus, non. quid 
faciendum , sed quid factum fuerit a. inajoribus 
nestris. MuaAT. 


b Salutem adducere debeas, id est donum, munus, 
oblationem, Vide nuuc uocis WR SXSNANES 


4571 
Sichimund, ctc. 
Ego Deusde4it presbiter huic cartula donationiz 
faeta in ecclesia sancti Petri manibus weis sub- 


scripsi. 
; XV. 


Radchis abbas monasterii sancti Michaelis in Lucensi. — 


agro siti successorem sibi in eodem munere consti- 

tuit Waliprandum clericum. filium Walperii ducis 

(anno 718). 

In nomine Domini nostri Jesu Christi. Regnante 
domno nostro Liutprand, auno felicissimi regni ejus 
sextodecimo, per indi. tione undecima feliciter. Rad- 
chis venerabilis abbas presbiter tibi dolcissimo et in 
Christo filio Waltprand clericus filio domni Waltpert 
glorioso duci salutem. Manifestum mihi est, et mul- 
torum claruet , quod ego Radchis una cum bone 
memorie Ansefíred germanus meus imonasterio sancti 
Michaelis a fundamenta edificare visi sumus hic in 
Joco, cui vocabulum est Apuniano ; et qualiter supra- 
scriptus Ansfred germanus meus medietatem omui- 
bus rebus substantie sue ividem per dotis pagina 
cuntulit, simol et ego memoratus Radchis meain 
parte in integro idem per predictas dotis fermavi. 
Nunc vero recolor ego hanc ltadchis fragilitas seculi 
istius : ideo bona mentein et spontanea voluntatem 
v«lo adque decerno, ut tu. n:minatus Waltprand 
ipso sancto Dei monasterio beati Micliaeli cum omnia 
ei in omnibus ividem pertenentem ad gubernandum, 
et regendo in Lua sid potestatem, quatenus ad te, et 
parentibus tuis omni tempore ipse venerabilis Dei 
monasterio ab omni controversia seculari defensatus 
esset inveniatur ; el tu dolcissime, et in Christo filio, 
Waltprand sic iu ipso m^nasterio guvernare et re- 
gere diveas, ut omni tempore in oninibus melioratas, 
et uon in luminariis vel oflicio depereat ; et post 
obito meo omnia, et io omnibus, sicul dixi, ipse 
sautto monasterio, eL omnes per ividem pertenente 
in tua defensionem et dom'nio valeat permanere. 
Kt: dum ego superius nominatus Ratehis advivere 
meruero, omnia res ipsa cum predicto monasterio 
guvernando et regendo , iu mea sid potestatem. 
l'ust obito vero meo tu ividem doniinus et guber- 
nator esse inveuijaris, et familiola sancti Michaili , 
qui post mc remanserit, (u eos regere guveruare 
diveas hic in ipso Dei mohasterio, ut uon in errore 


LANGODARDORUM REGUM 45 2 
A Actum in suprascripto loco Áponiano, regnum ei 


Indictione suprascripta feliciter. 

1 Signum manus Radchis veneravilis abbas pres- 
biter qui ipso firmitatis monimen fleri rogavit. 

Ego Talesperianus eximius episcopus, buie car- 
tule donationis facta ad Radchis presbiter in Walu- 
prand clerico, sicut superius legitur ad confirinando 
guscribsi. 

Ego Sichimundus veneravi!is presbiter rozatas ad 
Rachis veneravilis, iu hanc donationis cartula facts 
in Waliprand clericus, sicut superius legitur, ad 
confirmando subscribsi. 

Signum manus Teutpald V. D. Seavino, testis. 

. Ego Taifred presbiter rogatus ad Radcehis vresbi- 

tero in hanc cartula donationis facto in Walipraud 

abbate, proprias manus meas subscripsi. 

Signum manus Rtaduald filio Guntifred, testis, etc. 
. Ego Gaudentius indignus presbiter, notarius saucie 
Ecclesie Lucensis civitatis, quantum in autentico in- 
venire potui , sine fraude vel dolo exemplavi, eum- 
plevi, et dedi, nec menime scribsi. 

XVI. 

Fundatio zenodochii in pomario Lucensis urbis [acta 
a Sichimundo archipresbytero Lucensis Ecclesie, ac 
Iribus * gasindiis Liutprandi regis, Ticini (Anno 129). 
l'egnante domno nostro Liutprand, viro excellen- 

tissimo rege, anno pietatis ejus octavo decimo, sub 

die xv Kalend. Januar., indictione tertia decima. 

Oraculo sanctorum Cliristi confessorum Secuni, 

Gaudentii atque Columbani, quod Deo juvante extra 

muros civitatis Lucensis, loco ubi dicitur Apulia, 

edificare disponent, ubi et diaconia in susceptione 
peregrinorum fieri exoptaut, Sigemund venerabilis 
archipresbiter ejusdem Ecclesix Lucensis, seg Tbeut- 
pert, et Ratjert, atque et Godepert VV. MM. Ga- 
sindi regis, lilii quondam Gunduald , presentes pre- 
sentibus dixerunt : In Evangelio Redentor bomasoi 
generis, etc. Quapropter nos Deo iuspirante juxia 
propriam voluntatem et vota ipsum sanctum oracte- 
lum edificare disponimus in suprascripto loco et dia- 
conia in susceptione peregriuoruin , nos suprascripti 
germani Telutpert, Ratpert, et Godepert, pro reme- 
dio parentorum nostrorum, atque nostra mercede, 
ex terra nostra, quam in ipso loco Apulia habemus, 


vel aliqua. deceptionem post me remaneant :. et py in tabula una recipiente modiolas duodeciu, in qua 


deinceps sicul in suprascripta dotis a me Radchis, 
et boue memorie Ansíred germano confirmatum 
l-gitur, iu tua Waltprand potesiatem perniancat. Et 
nullo tempore a novis posterus nostrus bec sicut 
8uperids valeat molestare. Et servos vel an: illa, 
quod pro aniina mea livertari voluero, volo ut live- 
)410 aveat potestatem, et firimando livertadem , et 
quun per cartula quam firmitatis mei cartula Eoin 
notario et in Christo filio meo scrivendo rogavi, in 
qua ego subter signuni sancte crocis firmans, et testi- 
bus obtuli rovorando subscriptionis, 


? Gasindii iidem fuisse videntur atque Gardings 
spud Goibos Hispanis dominantes, quorum. nientio 
€st ii Legibus Wisigotlioruin, et in coucilio Toletauo 


terra, etc. Ego autein. Sigemund archipresbiter uva 
cuum auctoritate et conseusu germani et domiui mei 
Talesperiani episcopi, el nostra propria pecunia pro 
nostro remedio, offero et dono in prefato sancto loco, 
ei terra nostra ad Runco de Casale, quod dicitur 
Sindoni ín pezza una recipiente modiolas, etc. [ta ut 
cum exinde Christi perciperint pauperes, Domino 
gratias referant, et nobis proveniat ad reuedium. 
Ipsum vero zenodochium dum ego qui supra Sige- 
mund presbiter advixero, in mea sit potestate, eic. 
Et confirmatdouis nostre paginam Magno notarie 
xin. Eo nomine optimates seu palatini viri, Certt- 
giani, *iguificabantur; eoque seusu el Gasindii vox 
usurpatur. - 


1515 


DIPLOMATA ECCLES. SELECTA. 21 


sancte Tieinensis Eeclesis ex jussu Benedicti vene- À minaria sanctorum Dci faciat, et missarum, etc. et 


rabilis subdiaconi, et Exopt. Ticin. scribendum ro- 
gavimus, el subter confirmantibus testibusque obtu- 
limus roborandum. 

Actum Ticini. 

Ego Sichimund W. presbiter huie eartula dona- 
tionis a nobis facta subscripsi, et testibus optulimus. 

Ego Theutpert V. M. huic cartwia donationis a me 
et germanis meis facta relegi et suscripsi, et testibus 
obtilimus roboranda. 

Ego Gudepert, qui nomen suum scripsit, et hane 
cartulam fleri rogavit. 

Signum manus Roduald gasindi regi, filio quon- 
dam Rudpald , testis. 

Ego qui supra Magnus notarius sancte Ticinensis 
Ecclesie, scriptor hujus cartule donationis, post tra- 
dita complevi et dedi. 

Ego Ospraud subdiaconus, notarius sancte Lecen- 
sis Ecclesie, quantum in auteiticum inveni, nec plus 
addidi, nec menime scripsi. 


XVII-XIX. 

Oblatio aliquot. fundorum facta a. Sichimundo archi- 
Ptr aia Ecclesie Lucensi sancti Petri (anno Chr. 
ln Dei nomine regnante domnos nostro Liutprand, 

et Helprand Deo juvante regibus anno regni eorum 

Deo propitiantem xxxii et Quinto mensis Februarii 

per indictione ociava feliciter. Sichimundus venera- 

bilis arcipresbyter tbi Ecclesia Dei adque beato 
sancto Petro patrono ieo p. p. sal. di. Dum enim 
vel si indignum Sichimznd ex infantia devotus desi- 
derans Domino Jesu Christo vél ejusque liminibus 
prumtis queam modo deserbire unacum ejus cle- 
mentia tractavi ut de parvis rebus substantiola mea 
vel adquisitulo me quamvis in modico meo ante tri- 
bunal eterui Judicis salvare possim. Odie in Dei no- 
mine ego qui supra Siclimund arcipresbiter per 
banc dotis titulo offero Deo adque beatissimi sancti 
l'eii, ubi ego quainvis iudignus ex infantia deser- 
bire visus fui, idest parte meam de casa hie prope 
Siice ubi cummanire videor, cum solamentio vel 
€: omnia adjaceutia sua, eum movile vel iwmo- 
vile, $ceo semoventibus, omnia usililia alia, scherpa 
mean iaü) pannis, erawen, vel auricalco, codieis, 
vel oaimia quidquid in meo dominio esse videtur, tam 
horto, feuile, casas massaricias cum omnia ad se 
perunuenteim, cum familias suas, cum territuriis cul- 
tis et inculis, quod a ine ubique pertinere viditur, 
simol et teria vaccua hic prope civitate, meam vinea, 
cum silvis vergariis, castanetis cultis et incultis mo- 
vilia vel ininovilia, serbis, vel ancillas, omnia et in 
ouibus que ex...... parenti advinel, seo quem per 
qualivet...... cunquire potui. Similiter el res illas qui 
[uet quondam Fiud...... advinet per conjuge inea 


Auria tam cases, terra, vinea, oliveta cultis et in» * 


cultis, omuia ei in omuibus jam dixi, etc. Et. post 
transito vero neo si quod superius in eodem teaure 
possedeat ipsa s8ancta...... el sacerdus qui ivideim 
dcserbieret pro me Dumiuum exorare diveat, et lu- 


Gaudentius quamvis indignus presbyter scrivere ro- 
gavi, el subter sigua sancte croci feci, etc. Actum 
Luca, regnum, et indictione suprascripta feliciter. 

Ego Sichimund venerabilis arcipresbiter in hae 
facta Domiuo et sancto Petro sicut superius legitur 
propria manus mea subeacripsi et firmavi. 


XX. 
Avutconda et Natalia sorores monasterium monialium 
: án civitate Veronensi fundant, atque illud sub reji- 
mine abbatis sancte Murie ad Organum constituunt 

(anno 744). 

In nomine Doinini nostri Jesu Christi, Regnante 
excellentissimo viro adque piissimo domno Ratechis 
rege , anno regni ejus primo per indictione xi! felici- 
ter. Oratorio semper virginis et Dei Genetricis Ma- 
rie, que intra domum cella nostra Veronense sito in 
civitate construere visi sumus simul cum Nazario 
connato et Jogali nostro Autconda et Natalia ger- 
manas pro utilis Christi ancillas, presens presentibus 
dixi : Dominus ac Redemptor noster Jesus Christus 
et admonentibus nos ad gremium sanctz Marie ec- 
clesie redire ortatus est, et dulci uberum , qua pri- 
mus admiserat parens, ubertim flueutia saciare 
commonisset dicens : Venite, saciamini : et qui oon 
abetis precium, venite; bibite in letitia, sub «ali vero 
tenore aut cond:cione : convertimini ad me, et con- 
v.riar ad vobis; et si conveneris, quesieritis me, ero 
vobis in patrem, el vos eritis mihi in filios et fllios, di- 
cit Dominus. Et persemetipsa clamat Veritas, et re- 
dencio nostra Jesus bonus : Petite et accipietis. Que- 
rite .et. invenietis. l'ulsate et aperietur vobis. Et quia 
nb nosira neglegentia usque undecima hora clausa 
e-t janua vel sero venientibus, petimus remissa de 
noxis. llauc igitur racionem conpunctas nos, que 
supra, Autconda et Natalia germanas, cum consensu 
etiam Nazario Connato et jogali nostro non de nostra 
merita, sed de Jesu Christi misericordia fidentes, qui 
et profitico exoratus eloquio diceus , nolo morte pec- 
caloris, sed converlatur et vivat : Previdimus in au- 
etoritatem domine nostre sanctissime virginis Marie 
intra domo cella nostra monastérium construere , iu 
eo et regulariter secundum Domini fuerit voluntas 
convivere disponimus. ltem om.nem nostram sulb- 
stantiam quicquid habere videmur, ibidem offeri- 
mus : idest in primis casa ubi ipse oratorius est fun- 
datus, et alias casas, curte, orto intrinsecus, foris 
terris, vineis, colonicas, pradis, pascuis, nubalibus, 
montibus, servis, ancillis, peculia omrnía, sesequo 
moventibus, cultu et incultum, ere, ferro, utensilia 
quicquid nune possidere videmur, aut in antea aqui- 
rere et laborare potuerimus. Eo scilicet ordine, ut si 
nobis Dominus alias sorores dederit, el congregatio 
monacharum istis facta fuerit post obitum nostruin 
exinde ipsas sibi elegant matrem spiritalem , que eas 
secundum Domioo et sauctam regalam foveat adque 
gubernat, et cunctam nostram substantiam regulari- 
ter disponendi in ipsius abbatisse vel sororum per 
omnia permaneat QotesiaMqs. VA SS qa SS VAS 


43513 


LANGOBARDORUM REGUM 


457 


facta uon fuerit, pos! obitum nostrorum omnis p6- A — Acto in civitate Verona, die xv mensis Magii, rc- 


cunia nostra sit in potestatem ecclesie sancte Marie 
sita foris portam Organi, el abba qui pro tempore 
fuerit, ipse disponat de oficio vel luminaria saueli 
oratorii, et de pecunia nostra, quid a fratribus, vel 
quid ad pauperibus, seu famulis, qui cum ipsam pe- 
cuniam laboraverint, debeat pertinere. Defeasionem 
vero vel admonicionem sancti monasterii volumus 
abere ad monasterium sancte Marie foris porta jam 
superius memoratum, seu Andrea venerabilis preé- 
bitero et abbati; ea condictione, ut si aliquid dis- 
cordia inter sorores fuerit exorta, quam nou possi- 
suus per nos evellere, tunc abba per semetipsum, aut 
Deo timentem personam ipsum mali debeat monen- 
dum et corrigendum amputare, nam nulla nobis aut 
sororibus contra regulain violentia imponere audeat, 
Heque per se neque per successores ejus, sed abba- 
Ussa, que pro tempore fuerit, semetipesu et mona- 
«lias suas disponat. Et quod absit post discesso Au- 
drex abbati, qui in tempore fuerit abba, aliqua con- 
tra regula ve) sanctis canonihus domiuacionem aut 
forciam imponere quesierit, qua ipsas non possit, 
tunc elegat sibi abbatissa cuim sororibus defensionein 
vel adumonicionem sancti Zeuonis nuuitoris nostri, 
seu presulis, qui in tempore fuerit : sub e» namque 
otdine, sicul superius est scriptum, ut nulla eis vio- 
leutia aut dominacio contra regulam imponatur. Nam 
bos predicti Andrei abbati, dum ipse advixcrit et 
defensione et. admonicionem sive ija!er sorores, 
seu de alias causas, si nobis eimerserint, elegimus, 
ut ipse nobis pater atque defensor exis!at, De lilia 
vero et Nepte nostra Nazirimda statuimus, ut. sit 
monacla, eti cum alas sororibus sic adunate fuerint, 
regulariter vivant ; quod si iu hoc factum non fuerint, 
et ipsa posl nostrum remauserit obitum, abba, qui 
pro tempore fuerit, aut successores sui provideat se- 
«undum Deo, qualiter ipsa in Dei servicio perma- 
neat. Et ex pecunia nostra in quantum illis sufliciat 
vic:us adque vestitus procurrat, quatinus sine neces- 
sitate vivant. De servos vel aucillas nostras ita de- 
cernimus, Omnes liberi et liberi sint : et sbeant per 
caput mundio tremissis singulas; in ea vero racio- 
nem, ut dum nos advixerimus, nobis deserviant : 
post nostrum vero dicessum, si sororis, que nobis 
successerit, ant. forte abba, si ipse defuerint, aliqua 
eis violentia iuferre voluerint, que ipsi portare non 
possint, dent mundio per capud tremisse unum in 
ipsum sanctum locum , et vadaut soluii ab oinni jus 
patronati , ubi voluerint. Hec omnia superius com- 
prehensa Jam , ut premisimus, inconvulsa statuimus 
perianere. Quam vero ordinacionis nostre paginam 
Uonoso archidiaconus sancte Veronensis Ecclesie 


scribere rogaviipus, et per nosinetipsos, seu testibus 
goboravimus. 


* Qui vetustum autographum descripsit, notas 
elronologieas ex. oscitantiía vitiavit, scribeus : Anno 
felicissimi regia (pro regni) nostri tertio decimo, 
vidictione xv. Non. tertio decimo , scd. tantum tertio 
vrimigenia membrana pretulerit, Et revera auno 
147 decurrebat annus 9 lachisii, ut ex aliis ejus 


gnum, et indicio sup:ascripta feliciter. 

Signa eorum, qui in otentico manus posuerunt : 
in primis Auteonda et Natalia, que ipsa cariola fece- 
runt. 

Sigipert episcopus. 

Giselperl dux. 

Curerat presbyter. 

Auderat fl'ius Conda Wibiloni. 

Sigelais filius Sigerat. 

Azo filius Conda Raziloni. 

ladoin filius Conda Tstoni scripsit. 


XXI. 

Decretum ^. lachisii Laugobardortm regis, per quod 
fines. decernit aliquoi. praediorum ad. monasterium 
Bobiense spectantium (a:no 141). 

Flavius Rachis viro excellentissimo [iege mena- 

Blerio beatissiini........ Petri et Christi confessoris 

Columbani, sito in Bobio, et venerabili viro Anasta- 


, 8lo...... congregationi ipsius monasterii. Manife-tum 


est, quod ante hos annos tempore....... Domni 
Liutprandi regis vobis subtracium est in aliquod 
fine nostro turi..... per llilpranda in suprascriptum 
conubium relaxatum est, et in aliquo in ipso....... 
a Medianensi in loco , qui dicitur Nocicla. Ideo acce- 
dentes inibi missi nostri........ cum Gisilpert Wal- 
deman ioquirentes per Silvanos nostros, idest Otonem 
et Rach...... veritatem, et renovantes signa et cruces 
cum clavos ferreos adfigentes simul, et ti...... ipsos 
Medianenses: id est prima cruce in ripa de fluvio 
Nure in Fao, deinde ín se...... qui »tat in prato us- 
que in terminum, qui inibi fixum est a Nocicia, et 
deinde usque in aliu....... semitam, quod fixerunt 
Bachis et Oto Silva»i in. presentia ipsius Gumpert: 
deinde per...... in via publica, et per ipsam viam 
ascendente in fuso : deindeex transversum descenden- 
te in....... Gambaro et Molino ipsorum; et deinde 
iterum asceudente ipsa üne usque in cruce, que 
fixerunt in........ rano suprascripti Silvani nostri 
Uto, ltachis, et Pasca-ius in via publica iuter (ipe Turio 
et Alpe nosua Carebalo per jussionem de ipsis 
missis noetris; et iterum de alie latere per fluvium 
ipsum Nure ascendente per aquam et loca designata 
inter duas mojolascas exeunte ad Lacoraria et capan- 


D n3 Gajaria usque in Faa signato et fine ista, et qua- 


liter superius legitur, Silvani nostri, id est Oto et 
Racbis, per Evangelia firmaverunt in. suprascripto- 
rum presentia. Unde inquisitio per suprasoripios mis- 
808, id est Gumpeit, Gisilpert, atque Gaideris nota. 
rium facia est. Propterea sperastis ab excell. regni 
nostri, quatinus hac oinnia superius dicta, qualiter fine 
deliberaia est, adsignala vobis per nostrum praecep- 
tum judicata firmare deberemus. Nos vero ob Dei 
intuitu boc serenitas nostra przeceptuni vobis emitti 
chartis didici, el reete statait Pagius iu Critic. 
Baron. anno 744. Pistorii chartam vidi scriptam die 
8 Septenbrio, reguaute domno Rackis vir ezcellea- 
tissimus regum, anno quarto per indictione i, hoc est 


auno Christi 748 inchoata, ut credere juvat, indictio- 
ue nova €o ipso mense. Musar. 


DIPLOMATA ECCLES. SELECTA. 


15:8 


przecejamus,. firmantes in vos omnia, qualiter sape- A credentibus promittere dignatus est; Venite, benedici 


rius legitor, ant qualiter ipsi missi nostri inquisie- 
runt, et signa pouere fecerunt: quatinus ab odierma 
die securi possideatis. Et nullus dux, comes, gas- 
taldius, vel accionarius noster, coutra hune nostrum 
judicati et firmitatis munimen audeat ire in quando- 
que, sed omni in tempore firmum permaneat, 

Ex dieto. dumni regis per Sisinnium notarium 
scripsi ego Gauspert. 

Dati i curte Carbonaris, v die meusis Augusti, 
auno felicissimi regis nostri tertio decimo, indic- 
lione xv. 


XXII. 


Funatio monasterii monialium, et xenodochii * sancti 
Petri Pistoriensis, per Hatefridum filium G wilichisii 
fac:a (auno 148). 


In nomine Domini. Die octavo mense Septemb:io, 
regnante domno Raebis vir excellentissimus regem 
snuo quarto, per indictione secunda feliciter. ltate- 
fredi filius quond:un. Guilichisi sperave in me divina 
potentia, dum complexus rejacere in infi mitate 
ec n n, SiBie flne, nbi fures non effodiunt, nec. fu- 
rantur, ut illa voce audire inerear, quia. Dominas 
noster Jesus Christus ac Redemptor omnium | in se 


à Sed quando nobilis monasterii sancti Petri Pi- 
storieusis injecta. est. mentio, lectoribas non ingra- 
tum fore puto, si celebrem et jerquam peregrinum 
ritum oblivioni et ego eripiam, qui olim ibi obtinuit, 
sed proximis tamdem temporibus exolevit. Ubi no- 
vus Pistorii episeopus civitatem primum  ingredieba- 
tur, universo clero ac populo stipatus, solemni pom - 
à deéducebatur ad templum sauctimonialium sapcti 

"etri Majoris. Spectabatur ib; paratus dapsilis le- 
clus, quem sedis loco petebat autistes. Tuin abba- 
tissa, qua: effracto. claustri w aro. ín sacrem. zedem 
eun. universis moouialihus prodierat, ad sinistram 
episcopi el ipsa super lectum assidebat. Exinde a 
prasule ejusdem abbatissz di;io annulus preiosus 
'inferebatur, desponsamis ad iustar, et posiorslis 
etium bacuiss dexterae! illius pouli-per dimittebatur. 
Atque his peractis, procedebat ad. cathedrale ten- 
plum episcopus, abbatissa regrediente cum suis vir- 

iuibus ad cousueta peuetralia cuenobii. Testes Lu- 
Tasióodi anuquati rius jam supra dedi. Addere 
tamen iu presentia juvat, a&eervari in archivo Pisto- 
riensis episcopatus, librum manu exaratum cum hoc 
titulo : Liber collationum beneficiorum Ser Dunaii de 
Politis cancellurii eyiscopalis ab anno 1541 ad 1515. 
lbi vero pag. 527 caremonie novo episcopo. auli- 
bendz his verbis describuntur : « Giunto all' anti- 


B nasiica induta e se videtur. 


€ 


Putris; percipite regnum quod vobis paratum est ab 
erigine mundi. Et iterum amionuit, dicens, . ..... 
filins masculus, Previdimus in proprio meo edifica:e 


ecclesiam monasterio beátisslmorum sancti Petri et 


Pauli atque Anastasii, et inivi me vel anima mea 
commendare atque offerre medietatem de omuem par- 
viiatem pecuniam vel adquisitum meum, quod nuno 
presenti die avere e$... ... (tue10, cuim case avi- 
lacionis mee, quam et case mas-aricie, seo casalia, 
vinea, terra, pratis, pa-cuis, silvis, salectis, sationi- 
bus, cultum atque incultum, movilem vel inmovileim, 
se-cque moventibus, omnia et in omnibus, ad ipsuni 
Sanctum et ve. erabilem locum offerri et condonare 
providi. .. ..... seuel Astruelda, qui veste mo« 
In eua vero te«ore, ot 
si jam dieta filia mea voluere cum genitrice inca Mun- 
tia atque. conjuge mea Perterada, &eu geraiana mea 
latperta in. ipso monasterio deservire voluere in 
«5. Senodechio egenos vel pauperes recipieu- 
dum et elemosina. tribuendum et. guvernandum per 
ebiowata unma pauperes vel peregrinas auinias, et 
una cun Doininico ubl te rectore, quem inivi ord - 
nare previdi, Ounija, ut dixi, in sua habeat potestale 


vescovo si ritira appresso il letto quivi preparato, e 
postusi a sedere, viene 1a badessa, qusle latta. ia 
dcbita riverenza, ancor lei siede da mano sinistra, 
e dal vescovo riceve l' anello in dito, e di poi id 
pastorale in mano conquelle parole, clie parra a sua 
$ignoria reverendissima, ete, » luterea riserint, et 
non injuria, ipsi etiam severi lectores ad liujus con- 
Suetu.iiuis aspectum, eaique idcirco taudem sublatus 
intelligent, quod vulgi dicteriis nimis facile pateret, 
Mibi tamen tn eo ritu nihil improbauduni fuisse cred - 
tur, verique videtur sieilius, ipsum ea solum de causa 
in desuetudinein abiisse, quud novi episcopi tam so- 
lewnem ingressuut nou amplius usurpent, Nam ait an- 
nuluim quod attinet in digitum abb:tisse immissa: 
jum notum est virginibus eiiam sacris conferri, et Be- 
uedictinis praecipue, $o.ere , ad signilicandum eas nu- 
bere Chris!o, Atque is ritus. multis olii ju loci- fie- 
queutabatur, iino adhue. alicubl. perdir«t, episeepo 
Vuuc dicente : animlo suo subarrhaeit me. Tota proin-. 
de ritus hujus deformitas in lec o prieparato. sita 
erai, super quein sedisse dicuutur episcopus et abba- 
tis:a. Veruun. à. reecutuoribus, qui numquam specta- 
culo interfuere, lice non satis rite traditum, affirma- 
tuique fuit, Nou loctvm, sed un pulco, id est tubu- 
latu in teuiplo przparauum fuisse traJuut alii scri- 
ptores. Stratum. paratum in templo fortasse legeba - 


rto deila citta il vescovo, accompagnato da tutto J) tur. in antiquis 1nonasterii aut episcopii Ritualibus : 


il clero regolare e secolare, e da (utu i. nisg strati, 
scavalca, e sopra un tapeto s' inguroccliia, e adora 
la cro€e, quale gli porye il proposto della cattedrale. 
E fatto questo il vescovo domanda, se v' e la lami- 
glia de' celle-i. E subito tutti I cellesi, quali saranno 
ivi preparati, si fanno avanti, e posti. ginocchioni, 
8i levauo in piedi ; e quello, a cui e da loro e:dinato, 
diee alcune parole, e gli baciano 1a mano dipoi ri- 
monia sulla mula, e in mezzo a' cellesi entra soto 
il batdacchino, e f giovani de' celtesi vanno ala 
staffa, e seguita la processione dentro alla citta con 
li priori, magistrati, inverso sau Pier. Magaiore. Ar- 
rivato alle scalette della. chiesa, si cava i. guanti Ji 
seta; e la niaia cu i guanti pigliano i giovaut de cel- 
lesi deputati. ]| vescovo accompagnaio. da' cellesi 
enira in san. Pietro Magg ore, ove si pone a sedere 
nella sedia per lui preparata; e la badessa e le mo- 
nache vengouo a baciargli la uiano. Pasto questo, il 


quam xyocem  nonaulli interpretati. suut pro. Jeuo, 
cuu labulauwn quoque significare potuerit, Alque 
in eam seutentiau veliemeutius rapior, quod anim- 
adverterim pareui ritum Florens, olim observatum 
in pari selemiitate. atque in. templu ae monasterio 
ejusdem ordinis ac nominis. Vide praecipue que 
sScíipsit l'etrus. Iucordatus. Casinensis monachus in 
llistor. monast. edita Roms anno 1575. Is enim 
snemorat, non fleche, :ed mun pale. &enisstmo pa- 
rato, luem quoque. Floreniinorumn rilue fuse deseri- 
pius legitur i. Ceremon:!ali, inanu exarato, cui titu- 
lus i! Bulieitone, in archivo archiepiscopatus Floreu- 
tiui , et iu eorumdem Florentinoruin przsulum Chro- 
nulogia, a .Cenacchino edita anao 1716 FJorenua, 
Uade vero originem traxerit hujusinodi solemnitas , 
quidve revera »ignilicarit, inquirere mibi non vacat, 
et proesertiin quod antiquata jam fuerit. McnaT. 


1579 


regendum . . 
inivi Dominus condonare dignatus fuerit ; et pro anima 
mea gravata. ponderibus peccatis imieis die noctuque 
omnipotentem Deum, et etiam Dei Genitrice Maria, 
vel beatissimi sancti Petri et Pauli seu Anastasii 
inci... . . nimis peccator de vinculis penarum eri- 
pere dignetur, et inter sanctis et electis suis aliqua 
parte vel societas tribuere jubeat, quia seriptum est 
per eloquium et. ministrarionein Domini nostri. Jesu 
Christi: Petite et dabitur vobis : quaerite el invesie- 
PIT per ideo ego miser el nimium pec- 
cator creditur in ejus magna misericordia, quia pius 
Dominus et Redemptor omnium coli et terre de par- 
vitatis mea terrenis tribuendum ad ipsa sancta vir- 
tute nominis beatissimi saucti Petri et Pauli seu Aua- 
siasii celeste gau ... .. Conjuge mea P'erterada 
carnali vitio fuerit consecuta, et in ipso senodochio 
vel monasterio noluerit deservire, nulla de rebus 
meis avere debeat, nisi vacua et inane exinde f«ris 
exire deveant, ambulando ubi voluerit, etl forsitan 
filia... ... rio deservire, si de cumportione mea, 
vadat, ubi voluerit, amplius de rebus meis, vel in 
ipso monasterio nulla posset avere, vel imperatione 
facere. Nam si inivi perinanserit, omnia cum supra- 
dicto rectore vel genitrice, atque conjuge, vel s. ..... 
Dominus vitam concesserit in hunc exilium mundi 
 avitandum, omnia mea sit potestate regendum, renie- 
Horandum, usufructu capienduni, nam non ad secu- 
laribus pro nullo ingenio subtrabeudum nisi pro 
anima mea. ..... demittendum ......8... .... 
mihi heredes esse deveaut secundum lex gentis nostre, 
et ipse senodochio in sua aveat potestate, vel quod 
per ipso mihi fuerit ordinatum. Et si ad secularibus 
voluerit permanere, portionem suam suscipiat, et in 
ipso monasterio nulla imperatione . . . . . ordinatione 
justa Deo fuerit ordinatum, Et quia me optandum 
ire, si sine filius rnasculo transiero, et antea de liac 
luce migratus fuero, quam ipsum sanctum et vene- 
rabile locuin conseciatum 8it, volo atque decerno, ut 
ipso oratorio vel seuodocbio jam dietum . . .. . . ge, 
seu sorore et filia mea de omnia medietate rebus 
meis, que inivi condonare visus sum, diebus vite sue 
aveat potestatem ; et post ovito eoruin, quod per ipsi 
inivi fuerit ordinatum et servi vel ancillas meas parte 
mea liveri demittendi. .........ratum sic iu 
ipsi livertas permaneat, sicut princeps domnus uoster 
bona memorie Liuprandi rex per edictum confirinavit, 
et iterum confirmare previdi, ut sub nullius ma:ri: 

ecclesia subjacentem ipsum sanctum oratoricm vel 
scaodochio parvitate mu ....... Dominico abbas 
per me inivi positus, et ipsa geuitrice, atque conjuge 
seu germana aique filia mea, in suain aveat potesta- 
tem diebus vite sue, aut fratri. vel sorori, qui per 
ipsi inivi positi fuerint, vel postmodum unus quislibet 
secundum Deum electis spiri . ... . . peres, et pru 
scelera mea Dominum deprecaudum ; uai pro. nulio 
titulo malum hominem alienandum, aut per cor- 
ruptionem inivi alio superponendum, nisi quein. ille 


LANGODARDORUM REGUM 
. . elemosinam tribaendam, de quod A dibus proheredibus meis quandoque aliqua posse ei 


4580 


ec e Luis temporibus stivilitum permaneat. Et 
qui contra liauc cartulam vel ipso monasterio, aut 
$auctum Senodochio ire quandoque presumpserit, 
aut ea inrumpere voluerit, in primis in ira Dei et 
ounnis virtutis celorum, et archaugelorum et ange:o- 
fut o... . Scarioth, qui tradidit. Dominum 
nostrum Jesum Christum, et iu Tariaro sit conseri- 
ptum. Ecce ut mea fuerunt desideria adunplevi, et 
Ávondus notarius scrivere rogavi. — * 

Actum Pistoria, reguuin et indictione suprascripta 
feliciter. 

Siguum manus . .. . . fredus medicus rogatus a 
Hatperto manu propria teste subscripsi. 

Ego Lazarus rogatus a Ratperto testis. subscripsi. 


B Ego Rachiperto rogatus a ftatperto testis sub- 


C 


^ 


scripsi. 
: Signum manus Mavrelli, qui filio quondam Stauri, 


Siguum manus Anselmi, qui filio quondam Daru- 
f.la, tesiis. 

Siguuim manus Taioni, qui fllio qu.ndam Fuseui, 
testis. 

Ego Avondus, qui supra scriptor hujus cartule post 
a testibus rovora(à et iradita ipsius abbas presente 
Audrea filio .. .... 

s. Domni Karoli, anuo regni ejus quarto pet 
indictione prima complevi et dedi. 

Ego Gausperto notario, sicut in autentica inveni 
scriptum, fideliter exeinplavi. 

Ego Gualbertus notarius et judex saeri palaii — 
scriptor , autenticum "Illud vidi et legi, sic inibi coa- 
tinebatur, quomodo ii hoc exemplar scriptam est, 
preter plus minusve, et manu mea propria scripsi. 


XXII. 

Institutio monasterii sacrarum virginum sub. titulo 
sanctorum Petri et. l'auli aique. Anastasii facta a 
lKtate(redo filio Gailichisi in agro Pisteriensi (an. 148). 
la nomine Domini. Die octavo, mense Septembri, 

regnante duouimo Racbis vir excellentissimus regem, 

anno quarto, per indictione secunda, feliciter. Rau- 
fredi filius quondam Guitichisi sperave in me divina 
potentia, dum complexus rejacere in infirmitaL.... 
sine fine, ubi fures non effodiunt nec furantur ; ut 
illa voce audire merear, quia Dominus noster Jesus 
Christus ac redemptor omnium, in se credentibus 
promittere diguaius. est: Venite, benedicti Patris: 
percipite regnum, quod vobis paratum est ab origin 
mundi. Et iterum ammonuit, diceng....... filius ma- 
sculus. Previdimus in proprio meo edificare ecclesiam 
monasterio beatissimorum sancti Petri et Pauli atque 
Anastasii, et inivi me, vel anima mea corhmendan; 
aique offerri medietatem de omnem parvitatem pecu- 
niam, vel adquisitum meum, quod nunc presenti die 
avere, et.... luero, tam case avitationis mee, quaa 
ei case massaricie, seo casalia, vinea, terra, pestis, 
pascuis, silvis, saleetis, sationibus, cultum aique in- 
cultum, movilein vel ininovilem, sescque moveati- 


' wuluerit, qui inivi fuerit ordinatus et nullus de herc- bus, omnis el in omnibus ad ipsum sanclum el 


e 


1581 


DIPLOMATA ECCLES. SELECTA. 


1582 


venerabile locum offerri et condonare previdi....... A servi velancillas meas........ mea liveri denmittend..... 


seu el Asiruelda, qui veste monastica induta esse 
videtur. lu eum verotenore, ut si jam dicta filia mea 
voluere, cum genitrice mea Muntia, atque conjuge 
mea Perterada, seo germana mea hatperta, inipsum 
monasterio deservire voluere in..... senodochio ege- 
nos vel pauperes recipiendum, et elemosina tribueu- 
dum et guvernsudum per ebdomata una pauperes, 
vel peregrinas animas, et una cum dominico abbate 
rectore, quem inibi ordinare previdi : omnia, ut dixi, 
in sua habeat potestate regendum....... elemosinam 
tribuendum de quod inibi Dominus condonare dig- 
natus fuerit, et pro anima mea gravata ponderibus 
peccatis meis, die noctuque omnipotentem Deum, 
et eiiam Dei Genitrice Maria, vel beatissimi sancti 
Petri et Pauli seu. Anastasii....... nimis peccator de 
vinculis penarum eripere dignetur, et inter sanctis et 
electis suis aliqua parle vel societas tribuere jubeat, 
quia scriptum est per eloquium et ministrationem 
nostri Ihesu Christi : Petite, et dabitur vobis : queri- 
te, ei invenielis....... Pro ideo ego miser et niyium 
peccator creditur in ejus magna misericordia, qui 
est pius Dominus, et redemptor omnium celi et terre, 
de parvitatis mea terrenis tribuendum ad ipsa sauc- 
ta virtute nominis beatissimi saucti Petri et Pauli 
seu Anastasii celeste gaudium.... coujuge mea l'er- 
terada carnale vitio fuerit consecuta, et in ipso 
senodocio vel monasterio noluerit deservire, nulla 
de rebus ineis avere debeat, nisi vacua et iuane exin- 
de foria exire deveant, ambulando ubi voluerit, et 
forsitan filia..... rio deservire..... cum portione sua 
vadat, ubi voluerit, amplius de rebus meis vel in ipso 
monasterio nulla posset avere, vel inperativefacere. 
Nam si inivi permanserit, otnnia cum supradicto rec- 
tore vel genitrice, atque conjuge, vel..... Dominus 
vitam eoncesserit in hunc exilium mundi avitandum, 
: Omnia mea sil potestate regendum, remeliorandum, 
usufructu capiendum. Nam nou ad secularibus pro 
nullo ingenio subtrahenduwm, nisi pro anima mea... de- 
mittendum...... mihi heredes esse deveant, secundum 
lex gentis nostre. Et ipse senodoclio in sua aveat 
potestate, vel quod pro ipso inibi fuerit ordinatum. 
Et si ad secularibus voluerit permanere, portionem 
sua suscipiat, et in ipso monasterio nulla imperatio- 
ne.... ordinatione justa Domino fuerit ordinatum, 
et quod a me optandum, id est si sine filiis masculis 
Lransiero, et antea de hac luce migratus fuero quam 
ipse sanctum et venerabile locum consecratum sit, 
volo atque decerno, ut ipso oratorio vel senodochio 
jam dietum.... conjuge, seu sorore, et filia mea, et 
omnia medietatem rebus meis, que inivi condonare 
visus sum, diebus vite sue aveat potestatem. Et post 
ovito eorum, qui per ipsi inivi fuerit ordinatus ; et 


* Quid sit quod charta scripta. dicatur. anno iv 
Ratchis, ac tabellio in. line Karoli anmum quartum 
memoret (quod etiam mendosam ind;etionem pr:- 
ferre videtur) perpendant eruditi. Fortasse Caroli 
Magni tempore veterem elartam ab Avóndo exara- 
tam alter notarius descripsit. Ego ad alia progre- 
dior. Quanquam hujus monasterii. conditor sciibat 


ratum sic in ipsi livertas permancat, sicut princeps, do- 
minus noster bone memorie Luiprandi rex peredietum 
confirma vit, et iterum con(irmare previdi, ut sub nul- 
lius..... Ecclesia...... subjacenteim ipsum seu orato- 
rium vel senodochio parvitate...... Dominicoabbas per 
meinivi positus, el ipsagenitrice atque conjuge seu ger- 
mana, atque filia mea in sua avet potestatem diebus vite 
sue, aul [ratri vel sorori, qui per ipsi inivi positi fueriut, 
vel posunodum unus quisquis secundum Deum e'e- 
ctis spiri..... et per scelera mea Dominum deprecan- 
duin, Nam per nullo titulo malum hominem alienan- 
dum, aut per corruplionem inivi alio super ponen- 
dum, nisi quem ille voluerit, qui inivi fuerit ordina- 
tis, Et nullus de heredibus probered.bus meis quan- 
doque aliqua posses........ petuis temporibus siavi- 
lium permaueat. Et qui contrarius hanc cartulam, vel 
ipso monasterio aut sanctum senodochio ire quan- 
doque presumpserit, aut eam irrumpere voluerit, in 
primis in ira Dei, et omnis virtutis celorum, archau- 
gelorum, angelorum...... Scarioth, qui tradidit Do- 
minum nostrum Jesun Christum, et. in tartaro sit 
couscriptuin. Ecce, ut inea fuerunt desideria, adiu - 
pleri, et. Avondus notarium scrivere rogavi. 

Actum Pistoria, regnuin et iudictione suprascrita, 
feliciter. 

Signum manus........ 
sss Iredus medicus rogatus àd Ratperto mauu 
mea propria teste subscripsi. 

Ego Lazarus rogatus a Ratperto manu mea te-ii 
subscripsi. 

Ego Rachiperto rogatus ad Ratperto testis sub- 
scripsi. | 
Signum manus Maurelli quondam filio Statar........ 


Signum manus Anselmi quondam filio" Barafula , 
testis. 

Signum manus Tatoni quondam filio Fusoni, te- 
stis. 

Ego Avondus qu! supra seriptor hujus cariule, 
post 3 testibus rovorata, et tradita ipsius abbas pre- 
seute Andrea filio...... 


Ego . .. .. .. * domni Karoli anno regni 


D ejus quarto per indictione prima complevi et dedi. 


Ego Gausperto notarius, sicut in autentica inveui 
scriptum, fideliter exemplavi. 


Ego Gualbertus notarius et judex sacri palatü 
scriptor, autenticum illud vidi, et legi : sicinibi conii- 
nebatur, quoinodo in boc exemplo scriptum est, prz- 
ter plus minusve, el manu mea propria scripsi. 


se illius rectorem constituisse Dominicum abbatem, 
sS31íis tamen prodit, non monachorum, sed sancti- 
monialium illud (fuisse domicilium, cum in eo locum 
futurum velit matri, gernian:e, Conjugi ac filie sue. 
ltaque rector nou aliud. ibi significat, ut. puto, nisi 
ecunomum, et qui curam redituum gereret. Mcuar. 


4585 
XXIV. 
Fragmentum Libelli contra Senensem episcopum. pro 


Arreiino confecti, ubi Digestorum auctoritas adhi- 
betsr (anno 1252). 


€ 60 0e 0 6 o0 8 e 90 O90 0 4 * 9 9 e 9 9 c9 9 * e. e. c6 


.o s. . Sacrilegio proximum est, nedum 
&anctorum, verum etiam quorumlibet hominum se- 
pulcrorum violationem, nemini juris perio non est 
indubitatum ; potestatesque loci, si hoc vendicare 
neglexerint, iufamia laborare, ut in Codicis libro 
' nono, titulo de Sepulcro violato : « Si quis sepul- 
crum kesurus attigerit, locorum judices, si hoc veu- 
dicare neglexerint, pene nomine . . . ... . quam 
vigiuti librarum auri in sepulcrorum violatores sta- 
tuta pena damnari. Preterea locus ipse inm quo se- 


LANGOBARDORUM REGUM 


1381 


À tera : « Bí judex appellationis prxeidens bene cidem 


illstum jes jurandum a parte aate. recusatum pro- 

nunciaverit, res secunduin quod judicata est, perma- 

Robit. » 

XXV. 

Aistutphus Langobardorum rez Lepecmo Mutinensi 
episcopo curtem Zenum donal (circa annum 192). 
Flaviue Aistulfus rex excellentissimus ecclesie 

beatissimi et confessoris Christi Geminiani , qva 

ejusdem corpus quiescit humatum, et beatis-imo 
viro l'atri nostro Lopecino episcopo, per presens 
preceptum potestatis regni nostrl, sieut a nobis tua 
speravit paternitas, ner gloriosissimsm atque pre- 
celleutissimam * Gi*eltrudam reginam dilectam coa- 
jugem nostram, concedimus atque donamus in ipsa 


pulerum reponitur, publicetur, ut in eodem titulo. B sancta ecelesia curtem nostram quie dicitur * Zen, 


EL si forte detractum aliquid de sepulcro ad domum 
ejus villamque asportasse reperireiur, villa, sive 
domus, aut edilicium, quodcumque esto, flsci juri- 
bus vendicelur. » Ergo Senensis episcopus non po- 
test petere jura Ecclesie non sux, presertim cum 
neglexisset dare vindictam, et ob hoc infamia labo- 
rare; cuim etiam in eo, quod ratum babuit, man- 
dasse intelligatur, ut in Digestis rathiabitio man- 
dato coniparatur, cum rathiabitionem etian in me- 
leficiis locorum habere valet. Ergo idem jubere 
maleficium, et ratliuim abere, postquam faetum est. 
Satis autem liabet ratum, qui in. Ecclesia eui preest, 
sacrilegio rem ablatam tenet. ltem. in octavo libro 
Codicis leghur : « Si quis in tanta furoris pervenerit 
audacia, ut possessionem rerum apud ficum, vel 
apud quoslibet &emines consiitulwum ante even- 
' tum judicialis arbitrii violenter invaserit, domiuus 
quidem constitutus possessionem , quam abstu.it, 


restituat possessori, et dominiuui ejusdem rei amil» 


tat, Sin vero alienarum rerum possessionem invasit, 
uou solum ea possidentibus reddat, verum etiam 


estimationem earundem rerum restituere compella- 


tur. » Quod autem bec questio procedere debeat, 


territorio Motinensi, Silva Jugis nam«ro qeingentis, 
coherentes ibi a tribus partibus Gajo nostro, q«i 
pertinere videtur de ipsa curte Zena, de quarta vere 
parte percurrente fluvio, qui nominaigr Seultennas, 
Ea ratione suprascripta quingenta jugera silve cen- 
cedimus, ut ab hac die ipse sanctus locus, vel tua 
paternitas omni in tempore securiter dona mostra 
valeat possidere, qualiter et nosira jussimus, tradie 
mus, atque consignatum esse videtur voluntate, 
quatenus ab hodieruo die habentes hoc nostrx» dona- 
tionis et cessionis preceptum, securiter atque firmi- 
ter ipse sanctus locus valeat possidere. Et nullus 
dux, comes, gastaldius, vel actionarius noster contra 
hoc nostre donationis et cessionis preceptum audeat 
ire quandoque, sed omni in jempore ipse prenemi- 
natus sanctus locus vel tua paternitas securiter va- 
leatis possidere. Ex dicto domni regis . 
Cetera desiderantur. 
XXVI. 

Fundatie monaserü sancti Petri in. loce Pelatiolo, 

territorii Lucensis, Jte 9 Gualíredo filie Hathansi 

Pisano cive (Anno 154). 


In nomine Douwini nostri Jesu Christi, atque beate 


. nouus Codicis liber testatur titulo ad legein Juliam — semper virginis Marie, et beatissimi apostolorum 


da vi publiea et privata : « 8i quis ad se fuadum et 
quodlibet aliud asserit perlinore, ac restitutionem 
Sibi cempelere possessionis putat : » inter cetera : 


principis sancti Petri. Regnante piissimo atque 
excellentissimo pro salute totius catholice genus 
nostre Langobardorum domno postro Aistulío rege, 


* Quod si omissa appellatione vim possidenti intule- — anni regni ejus, deo protegente, sexto, mense Julio, 


rit, aute omnia calumuie causam examinari preci« 
pimus. » Liber quoque Digestorum concordat, ut 
prius de criminali discetetur. Quaudo autem | inscri- 


p indictione septima, Walfredus filio quondam Bate 


bausi, civis Pisane, recolepte me istius mundi cade 
cam et transitoriam vitam, ei quot oportei bujus 


ptum habet, datam fuisse sententiam, ut sacramenti — mundi vana gloria contemnere per Christum, Dumi- 
pars ita se tueretur, et per Senenses remansisse, — num sequi, eisque sacra precepta implere, et pronis- 


habetur in quarto libro Codicis, titulo de rebus cre- 
ditis generaliter de omnibus juramentis, inter ce- 


* Quz hic dicitur Giseltruda conjux Aistulphi re- 
* Vis, eadem memorata reperitar in opuscut. de fun- 
datione inonesterii Nonantulapi, part. n tomi i Rer. 
ltalicaremi, ut. pote soror sencti Anselmi, cei origi- 
nem Suam debet oeleberrimum illud comobium in 
agro Mutinensi conmetractum. 


sione suscipere, el eternam vitam cum ea fovere; et 
quod peccatoribus aditus regni celorum aon interele- 


Bononiensium visitur. Nam Benonienses, quanlis 
olim po«uere viribus, suos fines protenderunt Muti- 
nam versus, suoque agrum ez alienis spoliis am- 
plificarant. Ipsum Nonantulanum monasterium iua 
fines ipsius curtis Zen edittcatwim videtur. £t «s- 
taf adhuc eisdem in locis villa Gagii, quie mon alia 


* Curtis Zena olim et psa sKa erat in eedem — esse videtur a Gajo regis, in hac ipsa charta meno 
sgro ultra Seulteunam fluvium, infia castellum — roto. 


sancti Caesarii, fortassis ubi nunc Casurumfraucum. 


Pad 


1285 


DIPLOMATA ECCLES. SELECTA. 


4536 


di:ur, si toto corde ad misericordiam Dei confugere. A riter vivant. Nam si ipsi se corrigere potuerint, ut 


Ft dum pro mea facinora et spatio vite, quan negle- 
geuter duxi, me animi tedio inligere, et nou inveni, 
per quo ine in angustis convertere, tunc protectorem 
quesiv), ut quod non meis ineritis ad illa valeo 
pervenire vita, per qua commissa deleantur, illius 
protetio, cui ligandi et solvendi est concessa pote:tas, 
in ovile eis reducatur. Tune in cujus honore disposui 
monasterio hedificare, in que regulariter vitai du- 
cere, et me una cum filiis et res meas offero, ubi et 
ROslras el aliorum an:me salvarentur. ltem namque 
ego qni supra Walfredi cui magna devotioue et 
eompunctione cordis offero me ipso et filiis meis, 
id est Ratchisi, Gulifredi, Jaiso, et Benedicto, Do- 
mino Deo deservire, et osque ad virtutem et possibi- 
litate, auxiliante pius Deus, saute et regulariter vitam 
peragere in inoBasterio beatissimi apostolorum prin- 
eipi sancti Petri, quas presenti tempore in proprio 
territurio weo ob hamore Christi, e& pro remedio 
peccatorum meorum hedificare visus sum locus, qui 
vocatur palatiolo, in discursu Lucense. In eo vero 
tenore meus disposuit animus, ut nullus episcoporum, 
aut judicum ihi perveniat imperio, neque aliquis de 
filiis vel heredum meorum, tipo superbie inflati, 
quacumque possit in fructibus inibi congregatis, vel 
jn res monasterii hujus generare superbiam. Sed ita 
volo, adque per hujus nomine cartula confirmavi in 
supra memorato monasterio sancti Petri congregatio 
monacorum, sive de illis fratribus, quos pius Deus 
et ipse ejus apostolus ad suum servitium vocatus 
dignare fuere, cum filiis mei una cum ipsis pariter 
volumus ex omnipotenti Dei misericordia saucte et 
regulariter vitam  pereganiur, et pro meis peccatis 
die noctuque suis orationibus omuipotenti Deo non 
cessent obsccrare misericurdia. Et tam ordinatioue 
abbati, quam et alias ordinationes, quod opportune 
sunt in monasterio fieri, ita agunt et perficiunt 
secandum institutum regula ad sanctum Patrem 
nostrum Benedictum. Et si aliquo errore pro ordina- 
tione ortus fuerit, uL pravo aliquo vitium repertus 
jnter fratribus, quod ipse inter se, vel retitudiaem 
3ut rcgule instituta corrigere neglexerit, tunc acce- 
daut in ipso monasterio sancti Patres quoepiscoyi, id 
est sedis Ecclesie sancte Pisane, et sedis Ecclesie 
Populoniensis, sed et abbas monasterii Domiui Salva- 
toris in loco Pontiano, itein et abbas - monasterii 
sancti Frediani, ubi et ejus corpus quiescit umatum 
civitate Lucense. llii sanctissimi qualtu;r bac vene- 
rabiles viri in omnibus habeant licentiam malum aut 
pravum vitium, quod ortus fuerit iustigante diabolo, 


ad Domini revocare precepta, ut malum vitium rese-: 


cetur, et anime fratrum corrigat ad salute. Etsi de- 
cedente abbate, in electione abbatis aliquo ortus 
luerit scaudolo, sicul solet lieri per iusidia ostis 
nosui, ipsi quidem supra memorati sancti Patres 
una cum fratribus ipsius monasterii prevideant, qui 
dignus fuerit preesse, ita eligant et confirment sina 
ullo munere, aut. aliquo alio imperio, nisi tantum ut 
his pravus vitius se corrigejidus, ut sancte et regu!a- 
P^TRoL. LXXXVII. 


sancte et regulariter agant, supra memorati quoepi- 
scopi, vel abbati nullo cogeaut imperio in ipso moua- 
sterio aliquo ordinandi aut inducendi : sed liceat coa 
instituta Patrum servare, et vita peragere. De supra 
memorati fuerit de filiis meis, volo ego, que supra 
Walfredi, ut si in aliquis de ipsis erroribus facientibus 
in aliquo lapsu cecidere, aut aliquo pravum egerit, 
tunc abbas, qui ordinatus fuerit, cum penitentiam et 
disciplinam corrigant, et intro monasterio retinean!, 
ut anima ejus salvari possiut, narm foris monaste. io 
nullo modo eos expellant, ut anima ejus depereant : 
get quos forte voluntarie bene agere neglexerit, faciunt 
inviti. 

]u dotis vero supra memorati monasterii sancti 


B Petri una cum prefatis (iliis meis Ratchis, Gulifredus, 


Jaso et Benedicto, in primis trado et offero portio. 
nem meam de supradicto casale Palatiolo, ubi et ipse 
monasterio fundatum est, una cum portione mea de 
basilica sancti Philippi, vel res ad eam pertinentes, 
cum casas massaricias, familias, vel adjacentias 
earüm, peculias donicatas cum pastores qui eas de- 
pa:eunt, eum vineis, olivetis, et territurias perünes, 
una cum silvis, sieut nobis pertinere videtur in in- 
tegro. Item ei curte juris mei in Castagneto cum edi- 
ficiis suas peculias donicatas el pastores qui eaim 
depascunt, vineas, olivetas, pratas, territuriss, silvas, 
seo et casas massaricias cum familias suas, que nobis 
pertinere, quamia exinde libere non dimiserimus, 
cum omne adjacentiam ad ipse, vel curte pertinent 
in integro, habeat ipse monasterio. ltem et habeat 
por!ionem meam de molino et casa.de Caldana, cuui 
Litiano, seo et Dominico pueris nostris, et omnia ad- 
jacentia ad ipsa casa vel molino partem meam in in- 
tegro pertenentes. Simili modo et habeat ipse prefa- 
tas monasterio portionem meam de curte Supercornia 
cum edificias suas, vineas, terrilurias cultas et iu- 
cultas, silvas,...... pascuas, una cum casas m.s- 
saricias, cum familias suas, et omne adjacentia ad 
ipse, vel curte pertinente in integro, ante posito por- 
tionem meam de Gayio Gatoti et portionem meam, 
hoc est medietatetn de casa Candidi de Rivo Certurio 
cum familia, et omne adjacentiam ad ipse case per- 
tinentes. ltem. habeat ipse monasterio sancti P'etri 
portionem meam de Casale in Ruossano cum de mo- 
uasterio, ouod inibi est sito, et case Massaricie cum 
adjacentia ad ipsa case pertinentes portionem mean 
in integro. Item volo ut habeat ipse monasterio mne- 
dietatem Salinas in loco Vada, et in. Po;iolo antea 
quod emit à quondam Infredo mea portione. Sitnili 
modo et offero in supradicto monasterio portionem 
meam: de curtis juris mei in loco qui vocatur Septaris, 
cum edificias, vineas olivetas, silvas, territurias 
cultas et incultas una cum casas massaricias vel 
omne adjacentia ad ipse vase vel Curte pertinente. 
Et abeat insimul casa Mugniacioli, et casa Teudi- 
perti, et casa Wipertuli, et casa, qui fuit l'asquali in 
fundo Magno, cum omue adjacentia ad ipse case per- 
tünente. lteinque do et offero ad ipsuii gre(atuso, ws 
d NN 


1557 


LANGOBARDORUM REGUM 


4588 


nasterium portionem meam de certe mea Castello A demptione anime mee in predicto monasterio saneti 


Fuolfi, cum vineas, ulivetas, edificias,. territurias 
eultas et incultas, seo et case massaricie ad ipsa 
curte. pertinente. cum. omni adjacentia et. familie, 
quante exinde libere non dimiserimus, abeat ipse 
monasterio sancti Petri. Simili nodo offero in pre- 
dieto monasterio portionem meam de Gagio in Laii- 
niano in integro, et casas Teodure de Agello, et ca»a 
Bineli de Lisiano, cum omne adjacentia ad ipse case 
pertinentes, et familie eorum. ltem habeat ipse mo- 
nasterio sancti Petri casa Guispendi de Massiano, et 
mediante quod Msurus...... uno et de filiis eis, et 
habeat casa Gheduli de Rivo Cairo, et oosa de filii 
quondam Pincioli in Pi:imano, et casa Prunoli in 
Pistule. ltem in civitate casa Cunundi, et casa Gridi- 
perdi, casa. Epdicausi, casa Cunperti, casa Sicbi- 
mundi. Hec autem case cum omne adjacentia ad eas 
pertinente et fawilie eorum habeat ipsum sanctum et 
venerabile locum. Similiter volo, ut babeat in loco 
Cotiano casa Barduli, et casa Mineioli cum adjacen!ia 
sua et familia eorum, quante exinde libere non ad- 
miserimus. Simul etiam abeat ipse monasterio me- 
dietate de mea portione de cas2, que habemus in loce 
qui vocatur Burghermio, Lupiuaria, Glucentiauo, 
eun familie sue et adjaceeptia sua. Et habeat casa in 
loco qui vocatur Sarachamano, quei emimus de Ju- 
uiperto, cum adjacentia sua. In tale enim tinore vole 
ego, qui supra Walfredi, res »uperius eempren:a, 
omnia habere monasterio supra memorali sancti 
Pewi, vel ea per solvant ad ipso monasterio tam 
liberi quam et servi vel Aldioni, qui in ipse case re- 
sederunt. hemque do et offero a suprascripto mona- 
Sleiio por.ionem meam de pecunia nostra ip insula 
Corsica, cum casas, familias, territurias, et owne 
sdjacentia ad ipse ease pertinentes, et res donicata 
movilia et immovilia, ut dizi, mea poitione de 
quantum in ipsa insula Corsica et oninia in integrum. 
Simul et abeat ipse monasterío portionem meain de 
prato ad Padule Acioni, et abeat portione mea ad 
Ursula, et orto, que vocatur ad Prato juxta Padule 
Auctoni, el portione inea de terra in Arna, medie- 
tate de inea portione. Simul et abeat portione mea de 
dicto in Verriana, et portione mea de casa Brunuli 
in ipso loco Verriana, cum familia, vel omue adja- 
centia ad ipse case pertinente mea portione. ltemque 


douo et offero ad prefatum et ipsius nomiuato mo- D 


nasterio beatissimi saucti Petri in Ecclesia et mona- 
sterio sancli Petri in. Accio, que est fundatum et 
constructo in jam predicta insula Corsica, eum omuia 
adjacentia, que ad ipsa ecclesia ei memasterio est 
perünente in iutegro. Abeat et possideat ipse sau- 
ctissimo et venerabile locu hec omnia superius com- 
prensa, do et offero ego, qui supra Walfredi pro ro- 


^ Ni mei me fefellerunt oculi, que littere in calce 
membran: supersunt, indicare mihi visse sunt Janua- 
rium mensem, et annum 2 Desiderii regis, et in- 
dictione 12, quz indictio annum proderet 759. 
Verum cum Desiderius regnum inierit anno 756, veri 
videtur similius ibi legi indictionem 1t atque adeo 
ad annum 758 mutiiam hanc chartam esee referen- 


. 
- 


Petri, et abbas cum fratribus inibi congregatis. Peto, 
ut pro meis peceatis, suis orationibus et vigiliis inter- 
cedere, ut mibi Dominus iguo&cat, quod negligenter 
gessi, et oro pro me peccatore Dominus retribuere 
mercedem. Ecce meus qualiter complacuit animus, 
per hujus voluminis cariule conlirio sic, ita ut sj 
aliquis de üliis aut eredes proeredes :neos comira 
dotis meis pagina ire quandoque presampserit, aet 
aliquid subtrabere aut molestare per se, aut sappo- 
sita persona de omnia, que supra legitur, ei adpree 
batum fuerit, componat aJ pars ipsius monasterii 
saneti Petri, vel eis congregationis aurum solidum 
quingenti, et presens cartula dotis mee ia. sue G&ran- 
tate et robore. Unde tres cartule pari tenore Asperte 


B notario scrivere. 


Actium Pisa per indiclione suprascripta feli- 
citer. | 

Una ista e:rtule reservamus in prefato moaasterie 
sancti Petri. Alia vero de iste cartule dedimus ad 
conservandum in domo sancie ecclesie Pisane, ubi 
domnus Andreas episcopus esse videtur. Tertia de- 
dimus 3d conservandum monasterio Domini Salva- 
toris, ubi abbas Gadisteo esae videtur. 

Ego W.lfiedi filio quondam fatebausi in hame 
cariule dutis mee manu mea propria subscripsi, et 
testibus ubtuli r borandai. 

Signum T manus Autiperti lilio quondam Arieti 
teste. 

Sguum i manu Pertualdi filio quondasn Ariold) 
Lesie. 

Signum manu T Deuti Alescarco teste. 

Siguum T manu Gadualli. 

Ego Marcio notarius rogatus à Wa:fredi ia. bane 
cariule me testes subscripsi. 

Ego Gundiperio filio quondam Burbensii r-gatu: 
ad Walfredi iu hanc cartule me testes sebscripsi. 

Signum 1 mauu Guliperti lilio quondam Vital'aui 
testes. 

Ego Ausperto notarius rogatus a Walfredi bac car- 
tule subscripsi supplevi. 

Ego Dened'cius notarius autentico illum vidi et 
legi. 

Ego Gospertus notarius auteniice vidi et legi, unde 
uno exemplar factu est, et bic subscripsi. 

Ego lllq, notarius domni imperatoris autentice 
illo vidi et legi, et fideliter exemplavi, literis plus 


minus. . 
AX VII. 


Desiderius. Langobardorum rez, et Ansa re.ina ej 
wror, monasterio sancti Michaelis et sanct: Petri in 
civitate Briziana multa donat (anno 758) *. 


ese. Rez, et gloriosa atque preceiss Ama...... 
Michaelis atque apostolorum priocipis Petri, quod..... 


dam. Sed quidnam, qu:zeso, priora verba significant, 
nempe Michaelis, atque apostolorum principis Petri? 
Newo non dicat supplendum hic ess€. monasterium; 
ei autem conobio eadem . Anseiberga abbatissa 

erat, quz& Desiderii ipsius fiia fuit, atque abbatisse 
monasterii! Domini Salvatoris, quod postea sancte 
Julise appellatwu est. Nunquid ergo unum idemque 


1589 . 


DIPLOMATA ECCLES. SELECTA. 


1*90 


intra. civitatem nostram. Brizianom, et Deo. dicata A luntate, scrivere providimus beatitudinis tue, ex 


Ausilperga abbatíssa...... monacharum ibidem Do- 
mino servienti. Prophete electi , et regis David 
vatici...... mentum est Dominus timentium eum. 
Et quia confidimus omne Dominus nostrum firina- 
mentum nostrum dignatus est.... hujus seculi pos- 
sessione gloria nomini ejus ipsius sanctis locis dona 
tribuendo decora...... ipsius Prophete testimouium 
dicentis: Domine , dilexi decorem domus iue , et 
locum  habilationis...... ut a peccatorum nexibus 
mereamur absolvi, et eterne vite gaudium conse- 
quamur, per nostre..... preceptum offerimus iu jure 
ipsius monasterii ex propria facultate uostra, Prinium 
oumnium.... monasterii €um ecclesiis, et reliquis 
euiliciis a nobis ibidem constfuctum atque area vel 
omuia coherentia ibldem pertinentia, qualiter jaw 
duduin 3 predecessore nostro domno Aistulfo rege 
nobis concessa fuit, aut qua.... ibidem post...... 
aut quolibet ingenio advenit, sicut posita, et clausa, 
atque..... ibidem a nobis largito..... ctionem. ltaque 
supradicia..... largunus curtem nostram in loco, cui 
vocabulum esi Cerr..... in integrum ad ipsam cur- 
tem pertiuentibus, qualiter nobis ab eodet...... con- 
cessa fuit, quod postea ibidem per comparationem, 
donationem , aut quocumque..... decimis tocius 
terre, quam earum operarum alicubi laboraverunt, 
ad illarum cominu..... superius mominala, cum edi- 
liciis cum bovibus et........ utriusque sexu» simul 
cum familiis, servis..... liberos, liberis, cum oinni 
ei in omnibus mobilibus et iuobilibus rebus in in- 
tegrum, sicut. nostre pertinuit potestaii in jura jam 
fati aonDasterüi concedunus , ei per presenten 
nostrum conlirmationis preceptum..... ab hac die... 
couitibus, gastaldiis, el gentibus nostris... in aliquo 
audeat molestare... Et ut bec........ doule notar..... 
mensis Januarii....... nostri in D«vi nomine se- 
Cuudo......... De XII,..eeeese 

) XXVIII. 


Litlere Jobiani subdiaconi et aliorum ad Auselpergam 
abbatissam monasterii sancli Salvatoris Briziani, in 
quibus eidem donant " piscarius positas in territorio 
F'eronianensí (anno 161). 


leguante do:ni nostri Desideri et Adelchis reges, 
regni eorum undecimo et nono, die v1 de mensi De- 
cembris, per indictione vt feliciter. Dilectiss'ma nobis 


semper donna Anselperga a Deo dilecta abbatissa D 


$9»uasterii Domiui Salvaturi, scita in civitate Drexia, 
quam domnus Desiderius rex a fundamentis edifica- 
wel. ldeuque nus Jobianus subdiaconus, Amantio 
fius Liberi, Martinorum, Stephano (ilius Albino, 
Beatus, Lupicenus, ac Martino. Cogitanti Jobiani 
Benenato donatores nus presentes presentibus dixi : 


lllas jura firmissima, que et spontanea conferitur vo- 


monasterium sub variis hisce titulis erectum fuit? An 
antea sanctorum Michaelis et Petri nowine dedi- 
catum, postea, jubente rege, Domini Sa/vatoris nomen 
assumps:t? An potius agitur bic de altero. moua- 
sierio, quod Desiderius coustruxerit, et celebriori 
monasterio Salvatoris supposuerit? Ego in re obscura 
sententiam suspendere, eamque prriüoribus Drixiane 
urbis reservare satius duxi. 


nostri duo tibi concedere vi«i sumus piscarie sortis 
nostras, que ex. integro iu luco ubi nuncupatur ftio 
Torto, terreturio Feronianensi, por designatas locas, 
idem de uno lanterio, quod tenet fine inter ipsis do- 
uànti et Martino Gastaldius, et de alio lanterio, quod 
currit Cluza uno capo tenente in ipsa Cluza, et de 
alio capo Joliannes filius Dominueco habente, ct in'ra 
designatas locas nobis nuuc reservanius fini tua, que 
supra Auselperge abbatisse confirinamus potestato 
vestra habendas et possidendas, et tuis..... defen- 
deudas, aut quicquid exinde facere aut judicare vo- 
lueris, in vestra tribuitus potestate. Et. nunquam 
nobis liceat uolle quod voluimus dare semel vobis 
concessa, sed omnia, sicut superius legitur...... nos 


B inviolabiliter conservare promitomus. 


Acto in vico Disbetum feliciter. 

Ego Jobianus subdiaconus in lianc cartulam dona- 
lionis a me facta mana subscripsi. 

t Signa manus Amanti fllius condam Liveri, qui 
hane cartula donatigais fleri rogavit. 

1 Signa manus Martini Feliculi, qui hanc cartula 
donationis fleri rogavit. 

1 Manus Stephani filius memorati Albino, qui 
hanc cariula donationis fleri rogavit. 

T Signa manus Beaii, qui bane cartola donationis 
feri rogavit. 

T Signa manus Benenati filius Stephani, qui hanc 
cartola donationis fieri rogavit, qui juxta lege sua 
Langobardorum recepit Launechit wanente par 
uno, . 

1 Signa manus Lupiceno, qui hanc cartola dona- 
tivnis fieri rogavit. 

T Signa manus Martino, qui hanc cartulam dona- 
tionis fleri rogavit. 

t Signa manus Johannis filius bone meincrie Do- 
nati testis. 

T Vel Lampertus notarius rogatus ad suprascriptis 
donantis in hanc cartula manu mea testis sub- 
seripsi. 

Ego Gaidoald rogatus ad suprascriptis donantis 
ia hanc cartula donationis manu mea testis sub- 
scripsi. . 

Scripsit ego Godstalco notario prostradita coram 
testibus relegi, eoinplevi et dedit. 


e XXIX. 


* Valeriani et Liodoaldi charta, concedentuim Ausel- 
perge abbatisse monasterii! Brixiani sancti. Sa!va- 
loris et sancte Julie jus canalis ad deducendum 
aquam in idem camobium (anno 161). 


Regpante domino Desiderio et Adelgis, viros excel- 
leutissimos reges, anno regni eorum quinto et secun- 
do, sub die vim. Kalendas Aprilis, indicione xiv. In 


à Dona illa sita fuisse dicuntur terreturio  Fero- 
nianensi : qux dicendi formula plerumque apud an- 
tiquos idem significat atque comitatus, et przesertim 
cum nula Mutinensis urbis mentio addatur. 

b Erant illa nouiua veluti duo nomina quorum 
alterum in baptismo, :slterum ante vel post baptismuin 
(idque frequentius) a parentibus aut a populo impo- 
nebatur. Diu euim inos apud Christiawst SNSSWNS, NM 


1591 


LANGOBARDORUM REGUM 


1502 


Christi nomine, promittimus atque spondimus nos A t Leo rogatus a^ Valeriano et Liodealdo ger- 


Valerianus et Liodoaldus germani, fllii quondam Leo- 
nis, habitatores intra muros eivitatis Brixianz, tibi 
Anselpergx dicat:e Deo abbatisse monasterii Domini 
Salvatoris intra civitatem Brixianam fundatum, de 
curriculo illo, per quem graditur aqua ad monaste- 
rium vestrum, et estat ex parte constitutnm intra 
casam vel curtem habitationis nostr», usque ad pe- 
des quinquaginta sex juxta, ut deinceps et in perpe- 
tuum sinc nostra heredumque nostrorum interdietio- 
ne permaneat semper omni tempore, infer se quale- 
bit conturbationem, vel rupturam, aut lesionem alia 
accesserit, liberam licentiam habeat pars monasterii 
vestri omni tempore fodere et aperire terram, que 
erga ipsum estat, ad recooperandum, in quo contur- 
batum fuerit. Et si quis ex nobis, qui supra Valeria- 
nus et Liodoaldus heredes in aliquo disturbationem 
fecerimus ex ipso curriculo, aut quali in tempore 
oportuerit ad recooperandum eum interdixerimus, 
in quo superius legitur, et contra lianc cartulam pro- 
missionis ire quandoque temptaverimus per nos aut 
qualencumque personam, principi aut judici supli- 
candum, pro quo manifestum fuerit, componamus 
ad partem suprascripto monasterio tibi Anselperg:e 
abbatisse, et successoribus tuis, aurí solidos quin- 
quaginta, et post. pene solutionem preseus pagina 
obtineat roborem : Sic Ra ut si aqua ex ipso curriculo 
foras ruperit, non sit negligentia jam dicti monaste- 
rii vestri ad recooperandum, ne vobis grave et im- 
pium inferat damnum, quod possibile videatur esse 
aut intollerabile, prolongaverat dilationem. Unde ac- 
cepimus nos Valerianus et Liodoaldus promissionis 
Launichild, secundum legem nostram, a te Ansel- 
perga abbatissa ex sacculo, ut supra, monasterii 
vestri, auri solidos numero sex, et duo tremis:e, ut 
stabilis permaneat. Quam vero paginam promissionis 
Ton oaldi scribendum rogavimus, qui et ego ex dictauo 
Laurentio notario scripsi. 

Actum Brixia feliciter. 

Signum T m:nus Liodoaldi recognoscentis ad om- 
nia suprascripta. 

1 Valerianus banc paginam promüsionis cautionis 
a nobis factam subscripsimus, relectze scribere obtu- 


li, roboravi et subscripei, auri solidos sex et duo tre- 
misse accepi. 


ad aliquot annos, eosque interdum multos, bsptismus 
differretur, isque solemni ritu in pervigilio tautum 
Paschatis et Pentecostes celebraretur, nisi pericu- 
lum vite immineus ministrandum ante suaderet. 
"Tunc ergo ante baptismum infantibus nomen daba- 
tur. Vide Deroldum in dissertatione Lvi1 de Ritibus 
Amhrosianis. Porro adeo insita est in populis libido 
el consuetudo hujusmodi vetustissima agnominum 
imponendurum, ut adhuc constantissima perduret 
jnter plurimos Italie populos. A Mutinensi quidem 
urbe pene prorsus excessit, ut rem doimestico testi- 
monio confirmem. Verum in castellis, et ruri potis- 
simum, multus est usus agnominum, vixque ullus 
interdum est e rusticis in aliquo vico, qui ex agno- 
mine, quam ex nomine, non sit notior vicinis suis. 
Idem a Gallís in militia factum animadverti. Hxc au- 
tem agnomina, quanquam necessitas aliquando in- 
vexisse videatur, attamen progredientibus saeculis, 


manis in hac psgina promissionis et obligationis 
testis subscripsi, et suprascriptas res Launichild 
dare vidi, 

Pollecius rogatus a Valeriano et Liodoald germa- 
nis. etc. , ut supra. 

1 Ego suprascripto Tanoaldus huic p^gine pro- 
missionis scripsi el subscripsi, quam post traditam 
complevi. - 

XXX. 
Donatio Gisulfi regis , pro Cassinensi — monatterio 
(auno 768). 
(Ex Tosu, Storia della badia di Mont.-Cass.) 


.-.. Nos vir gloriosissimus Gisolfus Dei provi- 
denjia summus dux Longobardorum gentis, motus 
Dei omnipotentis misericordia, et ob animae nosirae 
totiusque nostrze gentis salutem, quam et per rogum 
Majonis comitis nostri eoncessimus in monasterio 
beat et gloriosz Dei genitricis semperque virginis 
Mariz, quod abolim constructum est in locum, qui 
nomiuatur Cingla, in quo Acetrula Deo digna abba- 
tissa presse videtur, inelitas duas curtes nostras, 
quas habemus in fluibus Teano loco Bairanem, et 
sunt ambo conjuncti», quarum una nominatur ad 
Gruttule et altera ad Tora, habente finis praedictas 
curtes, ab una parte qualiter vadit per pedem de 
monte sancti Leuttherii; et ab inde qualiter juxta 
eundem montem descendit in fluvio Bulturno, ab 
alia parte qualiter ascendit per medium aibeum 
predict fluminis usque in ribo qui nominatur de 
Bagnula de tertia parte praedicto ribo, qui decernit 
inter has curtes ei terra prafati monasterii , de 
quarta parte fine ribulus, qui intrat ín praedicto ribe, 
et qualiter ascendit predicto ribulus usque in eo loco, 
unde egreditur, et ab inde in ipsa surgem'e, ex 
quibus aqua viva egreditur, et 3b inde im predi-tum 
pedem de monte sancti Leuttlerii, qui est prior 
finis. Has autem preedietas curtes qua'iter de fine in 
fne przenotabimus cum diversis cespitibus suis, e 
cum biis et aquis, cum omnibus pertinentiis earum. 
lusimul cum ipsa ecclesia sancti Cecilii iufra prz- 
dictas flnes zdiíicata, et cum septem condomas de 
nostris serbis in przedictia curtibus habitantibus : id 
est filii et nepotes Gaidosolii cum liliis et filiabus 
eorum et filii eu nepotes Sinoaddi, et Glii et nepotes 
ei nos!ro presertim, improbitas hominum, et qui- 
dam male feriatus ardor, eadem iustituere consuevit. 
Nempe in sacro lavacro suum cuique nomen impo- 
nebatur : sed ssepius przvalebat alterum nomen, 
quod aut ante baptismum, aut postea domestici, vit- 
nive, ex arbitrio suo invitis plerumque hom'nibus 
apponebant, Honesta, fateor, et grata ex iis perquam 
multa fuere; sed non pauca vituperationis et scom- 
matis speciem referebant, An antiqui Langobardi, 
donec eorum regnum ac fortuna in Italia stetit, hisce 
ludibriis delectarentur, nondum deprehendi. Ultra 
enim quam creditur, quidquid nobilitatis colorem 
|edere poterat, illi aversabantur; neque f[o:tasse 
quisquam tolerasset ejusmodi nominà, si dicterii uo- 
tam importassent. Verum sub Carulinis Czesaribes, 


ac deinde trequentius sub regibus subsecutis, eade 
aguomina in usu fuisse deprehendi. 


1:95 


DIPLOMATA ECCLES. SELECTA. 


M94 


Marzuccoli, et filii et nepotes Luyicis cum f£liis et A dente per ipso fluvio usque ad aquam que dicitug 


hliabus eorum, et filii cL nepotes Luperissi, et filii el 
nepotes. Sanduli, et filii et nepotes Donuseli, cum 
filiis et filiabus eorum. Ilec omnia qu» przdiximus 
nostra excellentissima potestas in pradicto sancto 
edinobio concessi ad perpetualiter habendum, et 
possidendum. Scripto precepto ipse per Bertari 
notario. 

Actum in hunc sacrum Denebentanum nostrum pa- 
latium, mense Septembrio, indictione quarta decima... 


XXXI. 

Preceptum Desiderii regis: Longobardorum pro Theo- 

demario abbate Cassinensis monasterii (anno 163). 

( Ex Tosti, ibid.) 

In nomine summa et individu:e Trinitatis, Patris, 
et Fili, et Spiritus sancti. Desiderius zeterni regis 
suffragante potentia Longobardorum rex. Reyni 
nostri slatum, et vitae augmentum ad hoc proficere 
credimus, sj ecclesiarum Dei curam gerentes con- 
tinnis eam, suosque servitores ditemus beneficiis 
atque muneribus. Quocirca nostrorum fidelium saga- 
citas noverit, qualiter ai petitionem nos religioso 
viro Theuttumari abbati ex monasterio sancti confes- 
soris Christi Benedicti, quod est constructum in Joco 
qui dicitur Casinum Castsum , ubi sacratissimum 
corpus ejus humatum est, tale beneficium circa mo- 
nasterium ipsum visi fuimus concessisse, unde mo- 
nichi Leo servientes, et pro nobis, et cuncto populo 
Christiano exorantes, vivere valeant. Id est terras, et 
silvas sacri nostri palatii pertinentes per has fines. 
A priiea fine de ipsu Carnellu, et quomodo salit per 
ipsa Bantra, usque in rivo siceo, et saliente usque ad 
ecclesiam sancti Martini, et quomodo peryit per ipse 
crisite de monte sancti Petri. De secunda parte fiie 
serra de monte qui dicitur Cismo, et quomodo pergit 
per serra de monte qui dicitur Aquilone, et vadit ad 
locum qui dicitur de Pupplo, et quomodo pergit ad 
lecum "Vitieusum , et vadit directum ad Aquam 
fundatam, et quomodo ascendit per ipsum montem 
qui est super Casale, et pervenit ad badum fluminis 
qui dicitur Rapidi, et pervenit in aquam Melarini, et 
quomodo pergit per ipsas cristas montium, et per- 
vetiit ad terram albam ; inde venit ad fuream sancti 
Valentini, e& quomodo ascendit per cristas montium 
qui sunt inter Atina et. Vallelucis, et recto tramite 
pervenit ad pretam scriptam, et ascendit ad serram 
montis qui dicitur Ordicosa, el pergit super ipse 
pesclora, qui dicitur Falconari, et pervenit ad ipse 
finis. qui sunt inter montes, e quibus unus vocatur 
Spinacius, et alter Porca^ius, et inde ascendit ad 
erisias montis qui vocatur Caira, et.pervenit ad ipse 
petre super aqua vivola, et ascendit ad collem qui 
vocatur Gimbiruti, De tertia parte quomodo descendit 
per ipsum querquitulum et vadit directum in ipsum 
fossatum juxia ecclesiam sancti. Damasi, et pergit 
directum in silice ad locum qui dicitur Arcu de 


Gixzuli, et quomodo vadit au laco Radepraudi, et - 


inde pergit ad rivum qui vocatur Marozze, ct qualiter 
descendit in fluvium qui vocatur Carnellu, et. ascen- 


Cosa, et salit per ipsum montem qui dicitur sancti Do- 
naii. De quarta parte fine media serra de monte sancti 
Dowuati, et quomodo descendit super ipsi mouticelli 
de Marri, et vadit ad ipsi pescli qui sunt ad pede de 
monte qui dicitur Balba, et quomodo vaiit iude 
super duos leones, et inde salit! super ipse serre de - 
Casale, et inde descendit super ipsum montem super 
ipsa villa de Gareliano, et inde vadit super ipsum 
pesclum qui nominatur Cripta imperatoris, usque in 
fluvio qui nominatur Gareliano, et ascendente per 
ipso fluvio usque ad priores (ines. Confirmamus etiam 
jn perpetuum eidem venerabili loco ecclesias has : 
sancti Jacobi in Tremiti, sancii Joannis iu Venere, - 
saucte Mariz in Ciugla, saucte Mariz in Pluinbarola, 


DB sancii Focati in Lesina cum piscaria sua. in comitatu 


vero Marsorum cella sancti Denmedicü in Tilia,- 
sancius Victorinus in Celano. [n Teate sanetus Libe- : 
rator super fluvium Laentum, sancti Angeli in monte: 
Plano , castellum sancti Angeli, castellum sancti 
Petri, curtem sancti Januarii cum pertiueutiia suis 
inter has fines; ab uno latere fine cripta Latronis 
quze est sub monticello Sarracenico, et inde ascendit 
in St.filum de Magella; de alio latere quomodo 
descendit in aquam Frassiningam, ed inde miuil in 
rivum Bacinnum et vadit in puteum de Capetano, 
inde in fossatum sancti Januarii, et in Rosentem ; de 
alie latere finis Bisara in viam que vadit in lacuuaum 
supra sanctum Donatum ; hinc in Figarum, inde in 
fossatum de sancta Lucia, et ascendit per aquam fri- 
gidam in linite de monte Plano, et sicut vadit sub 
ipsis limitibus in fossatu Garjfuli, et ita vadit ia 
Alento. Inter quos fines nulli h»mini aliquid dedimus, 
sed sicut (isco regali pertinebat omnia in eodem 
conobio obtulimus. Dehinc ecclesia sancte Marice 
in Bacinno; sancti Felicis in Pastoricio ; sancti lje- 
nedicti in Terri ; sancti Viti supra flumen Lavinum: 
sancti Helie in Selangario; saneti Comitii juxta 
rivum Trulum ; sancti Felici in Pulverio; sancti Ca- 
lisi in MHiano; sancti Mammetis ibidem; sancte 
Marie in Pouetiano; sancti Marci ibidem; sancti 
Eleutherii in Rupi; sancti Pali ibidem una eum 
Castro Calcaria; sancti Erasmi in Cerritu planu; 
sancti Salvatori et sancti Martini ibidem; sancti Be- 
nedicti, sancte. Mari, et sancti Comiti? in Orno-; 
sancli Calisti, sancti Petri in Mallianella; saucti 
Mauri, et saneti Renáti in Taratontano, et piczu Cor- 
varium; sancli Calisti ia valle. supra Laentum; 
sancts Marix supra favam de Laento ; sancti Savini 
iu Trevanico, sancti Clementi in Plumbata, sancto 
Marie in fluvio Foro, sancti Petri in Lolliane, mo- 
nasterium sancti Severini ; sancta. Muri in. Ripa; 
saucti Andree in colle de Albe, sancti Petri in Art, 
saucti Angeli ante civitatem Ortonam. Castellum de 
Ungo, castellum de Prato, sanetz Crueis in. Castro 
Casale, monasterium sancii l'ancratii, sancti Petri iu ^ 
civitate Teatina vetere, sancti Pauli ibidem, sancte 
Tecle in civitate Teatina nova, saneti Theodori, et 
sancti Salvatoris in. Atetoa «xx QNS. S98. NS. SA 


4595 


LANGOBARDORUM ILEGUM 


4596 


tat» Pennensi ecclesia sancti Felieis in. Stabulo, A comitibus, episcopis, castaldeis, judicibus ; nt quem- 


sancti Benedicti in Lauriano, saneta Seola-ticre juxta 
fluvium Tabe, sancti Angeli in Galbanice, sancti Fe- 
licis in Rosiecle, sanct:e Marize ad Paternum, sancti 
Martini in Genestrula, sancti Petri, et sancti Cecilise 
in Castreniano, sanctus Petrus in Teruule, sancti 
lenedieti, et sanct:e Marie in Maurina cum portu 
$uo ; sancli Victoris in Silva plana, sancti Benedicti, 
et sancte, Scolastice in Pinne, sancte Marie, et 
sancti Benedicti, et sancte Columbe in Alarino, 
sancize Marie in Cosentia ; sancti Benedicti in Bari ; 
sancti Severi iu Sorreutu; sancti Denedicti, et sancti 
Andre in Caudi; sanct Sophie in Benevento; 
sanctm Cecilie in Neapoli; sancti Benedicti in 
Salerno; saneti Benedicti in Gagieta; sancti Salva- 
toris ibidem; saneti Laurentii in Majolisi: sancti 
Mauri in Meranisi ;; sancte Marie in Meriteudulo ; 
sancli Agapiti, sanctae Scolastice ín Teano ; sancti 
Joannis in Irpinisi ; sancte Reparata, sancti Maxiini 
in rivo Bulanu; 'Campufriddu ; sancti Martini in 
Vulturnu eum portu suo ; sancte Marix in Turcinu ; 
sancti Denedicti in Benevento; sancti Angeli in Alefrid ; 
ju cominu sancti Vietorinit sancti. Erasmi ; sancita 
Mari, et sancti. Quirici in Arci ; sancti Comitii in 
Piscaria ; sancti Petri in Ceccaum ; sancti Liberatoris 
in Puscolle; sancti Leopardi , et sancti Petri in 
Tezzanico ; sancti Augeli in Laiana ; sancti Benedicti 
in Casagenzana; sancti Benedicti in Lauriana; 
sancti Benedieti in Cilicia , saneti Petri in Conca; 
sancti Benedieti in Pantanu: sancti Vigilii in monte, 
sancti Angeli; sancte Maris in Calvo; sancti Mauri 
in gualdo Liburie ; sancim Scolasticm in Padule; 
sancti Martini in Cupuli ; sancti Benedicti in Atina. 
In coniitatu Mutinensi monasterium sancti Benedicti 
in Adili; monasterium sancti Martini justa stratam 
Petrosam; monasterium sancti Joannis in curte 
Fiasseuetula; monasterium saueti Domuini in curte 
Argele; monasterium sancti Vitalis in curte Calde- 
raria; monasterium sancte Marix in Laurentiatico 
eum omnibus perünentiis eorum, in quibuscumque 
locis positis, seu casalibus, aut fundoris tam domni- 
catum, villis cum rusticis et colonis, et cum colonis, 
et famulis utriusque sexus per singulas curtes, et per 
singula monasteria que superius leguntur, una cum 
terris, vineis, pratis, paseuis, silvis, pescationibus, 
venaijonibus, occupaüonibus, cultum, incultum , 
divisum, e indivisum ,. arboribus (írucliferis , et 
iufruetiferis, et pomiferis diversi gencris, ei cum 
omnibus super se, et infra se babentibus in integrum 
in eodem mouasterio Casinensi concessimus in jer- 
petnum semper liabendum. Pariter etiam in eodein 
Jeco concediinus cunctas res que in eodem loco 
oblata sunt per omnes regni nostri fines, seu et que 
amodo in antea qualiscumque homo donare vel 
offerre ex rebus suis. ltei de terris, casis, vineis, 
molendinis in pradicto sancto et venerabili loco 
voluerint licentiam et potestatem lhiabeant donare el 
efferire cum quali ratione voluerint suorum sini 
licentiam sine contrarietate principis, archiepiscopis, 


admodum ad eumdem venerabilem — monasterium 
sancti Benedicti possessa fuerunt, per hanc nostrse 
confirmationis auctoritatem nostris futurisque tem- 
peribus abbas ' ipsius loci saneti. Benedicti Sinni- 
terque inviolaliliterque teneat, et possideat, prout 
facultas vel utilitas ipsius venerabilis loci exigerit, 
]ta ut nullus judex publicus, quisl.bet ex judicialia 
potestate in cellas et villas, aut agros, seu lora, sive 
reliquas possessiones noetri coenobii sauct: Benedicti, 
quas nioderno teinpore in. quibuscumque paginis, et 
territorio infra regui nostri dicione juste et legaliter 
possidet, vel quidquid deinceps divina pietas ipso 
loco voluerit augere ad causas audiendas, vel freéi 
aut tributa exigenda , vel mausiones aut paratas 
faciendas, vel fldejussores tollendos, aut homines 
ipsius wonasterii tam liberos quam servos, seu car- 
tulatos vel offertos, ct qui super terra ipsius mona- 
sierii resident, nullatenus distringendos, nec ullas 
redivitiones aut illicitas occasiones  requirendas 
nostris futuris utrisque temporibus ingredi audeat, 
néc ea quz superius memorata sunt penitus exigere 
prasumat, sed liceat presente Theothmari venera- 
bilem abatem, ejusque successores una cum congre- 
£:xtione ibidem Deo famulante sub nostrae munitatis 
defensione quieto orJine vivere 3c residere, e& 
Dominum pro nostra anima supplicare. Et quicquid 
fiscus, et jure jam prepliati monasterii pars publica 
$perare poterat pro auimz nostre mercede lumine- 
ribus ipsius venerabilis monasterii nostra maneat 
auctoritate concessum. Nec non etiam a nobis addi 
atque confirmari placeat, ut ex omnibus rebus vel 
mancipiis ex ipso monasterio pertinentibus cartulatis 
vel offertis, liberos atque servos ubi pars ipsius mo- 
nasterii eligerint, atque adclamaverint ministri vel 
exactoribus publicus per tres aut duos circa ma 
pentes atque consistentes veraces bomines quos ipsius 
monasterii -monachi acelamaverint, inquisitio Gant 
qualiter el rei veritas facilius investigetur, et mo- 
pachi ipsius monasterii suam valeant justitiam cus- 
sequi. |ta ut post facia inquisitione rem quam cis- 
maverint predicti veraces bomines jam pradicie 
pertinere monasterio liceat monachi quiete possidere, 
ut nulli liceat monachi do praedieta monasterio ia 
palatio quorumcumque taliter respondere aut sscra- 
mentum compellere. Si vero de servis aut ancillis vel 
de quibuslibet rebus orta fuerit intentio, licest mo- 
naclii ejusdem monasterium ipsos reüinere, quousque 
in nostra presentia seu de eumdem predecessorum 
nostrorum praesentia veniat, et ibidem corse nobis 
deliberentur. Quicumque hanc nostram regalem 
adversus insiituüonem ire templtaverint, avelaque 
supra memorata vel comprehensa sunt minime obeer- 
vare quia fortasse violare aut dirrumpere templta- 
verint, sciat se pena persolviturum abatibus ipsius 
monasterii, et munitate nostra quam iu ornnibes 
eonstituünus ecclesiis, scilicet centum libras auri 
optimi. Precipimus etiam ubicumque repertus fuerit 
ex rebus ipsius monasterii vcl ceteris illicitas atque 


"^ 


1397 


tiones evacuentur, et ad ejos vel potestate ipsius 
monasterii restituatur. Ut cum hiec nostra. regalis 
perceptio per futura tempora firmiorem obtineat vigo- 
rem, anulo nostro subter .insiguirii. precepimus, 

Paulus Diaconus et notarius sex jussione domini 
nostri Desiderii serenissimi regis scripsi. 

Ácium civitale Papia. Data vero anno regni 
ejusdem gloriosissimi regis quinto, mense Decem- 
brio , 
gratia Dei rex Longobardorum. 


XXXII. 


Manigundis Langobarde testamentum pro erectione 
puellaris monasterii Cairati (anno 168). 


(Ex Mabill., Ann. ord. S. Bened.) 

In Jesu Christi ionine. regnante domno noslro 
Liitprando et Heldeprando nostis excellentissimis 
regibus, anno eorum vigesimo tertio, tneuse Julii, 
indictione quinta feliciter. Ego Maniguuda, per Dei 
misericordiam Dei ancilla, et veste monialium induta 
sum, quae visa sum vivens lege Langobardorum, 
praesentibus dixi : Dominus omuipoteus ac redem- 
ptor noster animas, quas condidit, ad studium salu- 
tis semper invitat. Et ideo ego qux supra Manigun- 
da volo et judico pro amore Domini mei Jesu Christl, 
et ejus genitricis virginis Marix, facere monasterium 
in suis proprietatibus, in loco Cariadze, juxta flumen 
Olona, comitato Sepriense; et ibi ab ipso monaste- 
rio volo facere pro amore Domini mei Jesu Christi, 
ct ejusdem virginis Marie , et anim: mex, atque 
genitoris et genitricis mex, atque aliorum parentum 
nieorum remedium ab ipso monasterio; casis, cur- 
tis, sediminas, et omnibus rebus , territoriis et fa- 
miliis juris mei, quibus habere visa sum in eodem 
vico et fundo Cariadz et in cjus territoreas, aut ubi 
per alias locis infra ipsum regnum Italicum habere 
visa sum. Et iterum volo et judico illas monachis, 
qua in ipso monasterio praxordinatas essent, lia- 
beant de predictis casis et territoriis victum et ve- 
stitum, quiequid anuue Dominus dederit, perpetuis 
temporibus ad suorum usum et benedictionem quod 
voluerunt, pro anima mes et parentorum ineorum 
remedio. Et volo et judico, seu pro nunc meum ju- 
dicatum confirmo, ut ipso monasterio sit in tali vero 


DIPLOMATA ECCLES. 
daunosas seu inutiles quos scriptiones vel commuta- A laueusis ecclesia 


per indictionem  duodecimam — Desiderius ' 


B 


SELECT 4. 4598 
: ei si datum in ips saucuz Me- 
diolanensis ecclesiz, sicut supra judicavit, quod dare 
delet dapar sancte Ticinensis ecclesiz , et debet et 
facere dare et consignare abbatissa, qu:e pro tem- 
pore praordinata erat, ad domum ipsius sancte 
Mediolaneusis ecclesizm autistitis , per ante dictas 
ferias de Domini. nativitate. Ei si dapar ipsius sau- 
ctz Mediolanensis ecclesiam autistitis alia superim- 
posita facta fuerit, quam supra judicavit :-tune volo 
et judico, ut habeat potestatem commendationem ct 
consecrationem iu qualem episcopum ivi ipsa abba- 
tissa, quae pro tempore prieordinata erat, cuu ipsa 
munera, qualiter superius judicavit, alia superim- 
posita eis da nulla par nou fiat, Et si quis alios ho- 
mo aut pontifex, aut episcopus , archiepiscopus , aut 
qualibet potestas eis fecerint, Dominum l'atrem om- 
nipotentem habeat retributionem, et cum Judam 
traditorem ante tribunal Christi babeat rationem 
2ute ejus majestatem ad omnia , sicut. supra judica- 
vit, omni tempore firmis et stabilis permaneat, quia 
sic decrevit mea bona voluntas firinum stare judica- 
tum in supradicto loco Cariad:e, Ego Mauiguuda, 
Deo dicata, veste monialis induta sum, iu hoc judi- 
cato a me facto subscripsi. Siguum manibus Valle- 
raini de Abbiate, et Heldeprandi de Venegono. Isti 
testes Rimegasus in hoc judicato rogatus subs. Ur- 
sus judices de dowo regis rogatus subsc. Signum 
manibus Gundefredi de vico Cariad:e, et Agnelli de 
ipso vico testes. Signum mawuibus Drunengoui, et 
Mambritii de vico Seprio, testes. Ego Dominicus 
presbyter et notarius huuc judicato ad jam dicta 
Mauigunda rogatus scripsi, post tradita complevi et 
dedi. Theuprandus judex retuli exempla ex auten- 
tico edita subscripsi, et autentico bujus exempla 
vidi, et legi : et sic tenel in ipso autentico , sicut in 
ista legitur exempla, extra litteras plus minus. Ár- 
naldus, qui et Bezo, judex sacri palatii, in hoc 
exeinplo ex autentico sub:, ct autentico hujus exeim- 
pli vidi, et sic tenet in ipso autentico, sicut in ista 
legitur exempla extra litteras plus minus. Nazarius, 
qui et Amizo, judex , autentico hujus exempla vidi 
et legi, et sicut ibi continebatur, sic in ista legitur 
exempla extra litteras plus minus. Ego Adam, qui 
et Hosberius, notarius , hz:ec exempla ex autentico 


ordine in potestate el consecratione Annextasii j exemplari, et autentico hujus exempla vidi, el legi : 


episcopi sancte Ticinense ecclesi:e et ipsius venera- 
bilis locis, et ejus successorihus , nt pro omni anno 
per ferias de Domini nativitate debeant dare illa 
abbatissa, qui pro tenipore in ipso monasterio pr.e- 
ordinata erat, perpetuis temporibus usque in per- 
petuum candelas duas, valente denarios quatoor, 
can4das duas de vinum : seu et oblatas duas de.... 
ad ipsum episcopum sanctze Ticinensis ecclesiz , in 
domo ipsius sanct: Ticinensis ecclesix : ut de illis 
episcopis, qui pro tempore in ipsum veucrabile loco 
pr:eordinati erant, alia super imposita fecerint plus- 
quam sicut judicavit : tunc volo ego qux supra Ma- 
nigunda , ut ipso tonasterio habeat commendatio- 
ncin et consecrationem in potestatem sanct:e Medio- 


el sicut ibi continebatur, extra litteras plus minus, 


XXXIII. 


Hildeprandi regis P da Tt Tb) ecclesia Placentina. 
(anno 76 


(Ex Mabill., ibid.) 

Flavius Hifprandus rex ecclesie beatissimi mar- 
tyris et confessoris Christi Antonini et Victoris, sita. 
foris muris civitatis Placentinz , ubi eorum sancta 
eorpora requiescunt humata, et beatissimo patre 
nostro Thom: episcopo custodi ejus. Dominus ac 
redemptor noster Jesus Christus , volens ounes per 
sanguinem suum pretiosum redemptos beatorum 
vita aggregare, etc. Idcirco manifestum est omnibus, 
quod non ante multum Léynpus , mereutilus See. 


159) 


LANGOBARDORUM REGUM 


1100 


Placentina est urbs ignis inecndio concremata, et A Lupertianus episcopus dicens : quod baptisterium 


omnes munimina ecclesix vestrze , quz ab anteces- 
sorum nostrogum tempore nunc usque fuerant fact», 
ab codem incendio sunt combuste , per quibus ibi 
singulis fuere rebus collatis. Unde vestra almitas 
postulavit excellentiam nostram , ut per serenissi- 
mun nostrum preceptum omnia quidquid nunc 
usque habuistis, przescr:bere ecclesi: vestrze vel va- 


bis deberémos firmare, etc., et firmantes in vos pri- . 


mum omnia quidquid ab antiquis temporibus nunc 
usque ecclesia ipsa possedit in casis, pecullis , atque 
familiis utriusque sexus vel tatis, simul etiam et 
monasteria , id est beatissimi in Chri-to apostoli et 
martyris Thomas atque Syri confessoris prope civi- 
tatem nostram Placentinam , seu monasteria Flo- 


saneti Felicis; baptisterium sanetx: Mariae in Paeina, 
baptisterium sancti Viti juxta Vescona, baptisterium 
sancti Joannis; baptisterium sanete matris eeclesie 
in Sesciano; baptisterium sancti Andrez in Malce- 
no; baptisterium sancti Andrez Asciano , Al. Ac- 
ciano] ; baptisterium sanctae matris Ecclesi: in Co- 
sona; baptisterium saneti Valentini in Urimo [Al. 
Urcino; baptisterium ,sanct? matris ecclesim in 
Castello Politiano, baptisterium sancti Viti in Reti- 
liano ; baptisterium sancti Quirici in Osenna; bapti- 
sterium sancte matris ecclesise in Pava ; baptiste- 
rium sancte Restitute, baptisterium savectze matris 
ecclesie in Misula, nec non monasterium sancti 
Angeli in Luco; monasterium sancti Petri in Axo, 


rentiola et Tolla, atque Graviaco, ete. Firmamus B una cum omnibus ecclesiis, et pertinentiis suis : ad 


etiam vobis, ut omnes wulieres illas liberas, quae 
usque nunc, dum liber» essent, servis ecclesie 
vestrze in matrimonio tradiderunt , vel filiis et filia- 
bus qui ex eis nati sunt. [ta sane ut aint proaldio- 
nes, et habeant per caput unusquisque mundiuta 
solidos seuos, sicut vobis antea a bons recordationis 
domino et patre nostro concessa sunt. Similique 
inodo firmamus vobis pensionem illam de sapone, 
hoc est libras xxx qus palatio nostro ex civitate 
Placentina inferebantur, et ab ipsomet patruo no- 
stro ad pauperes lavandum concessa sunt. Verum, 
quia et suggessisii nobis, quod a bona recordatio- 
nis domino nostro concessa fuisse ex portu, quse 
dicitur Codaleto, quando ibi naves militorum appli- 


prenominata baptisteria, a tempore Romanorum 
imperatorum semper sedes sancti Donati ipsas eccle- 
sis prenominalas ordinavit; et sacramentum in. 
presbyteros fecit, et elrisma semper de eadem sede 
petierunt, et presbyteros , qui modo praesentes in 
istis ecclesiis esse noscuntur, antécessores nostri, 
et nos ibidem ordinavimus. Ad h:ec respondebat 
prenominatus Deodatus episcopus Senensis civiia- 
tis ; quod ecclesi ist:xe vel Tiocia [Al., Diocia], unde 
agimus in territorio Senensi positze sunt, et ad Se- 
nensem ecclesiam debent perthwere, quia dum Lon- 
gobardi Tusciam occupassent, jn Senense civitate 
minime episcopus fuisset ordinatus : episcopus ille, 
qui in Aretino tunc temporis erat, ecclesias istas 


caverint ad negoliandum , navem unam tuleritis ad C possidebat, et etiam, quod certum est, presbyteros 


usum pauperorum; nos vero juxia qualiter tibi ab 
ipeo concessa est, et usque nunc tulistis, ita tibi fir- 
mamus, ul taliter tollas in ante sicut ipso vivente, etc. 
Ex dicto domini regis, et ex dictato magistri notarii 
scripsi ego Andreas. Acto Ticino in palatio sub die 
i! kal. Aprilium, anno felicissimi regni nostri nono 
per indictioue xi feliciter. 


XXXIV. 
* Privilegium Ambrosii majoris domus regis Luitprandi 
(anuo 715). 
Dum in Dei nomine ex jussione piissimi et a Deo 
" conservati domini Luitprandi regis directus fuissem. 
Ambrosius illustris major domus partibus Tusciz.... 
in civitate Aretina, ibique veniens ad nos beatissi- 


ordinavit, et sacrationem iu ipsas fecit, sed per no- 
stram petilionem ; eo quod Sena minime baberet 
episcopum; et postquam Longobardi in Italiam in- 
gressi sunt, primum quidem tempore Rotarii regis, 
ordinatus est in civitate Senensi episcopus nomine 
Matirus, et si per vestram petitionem i,s2s ecclesias 
ordinasset , cui eas nobis ab ipso episcopo, vel ab 
ejus posterís dimisszx sunt, sícut eas antea tempore 
Romanorum possedimus sicut Longobardorum tem- 
pore, sine aliqua querela a jnre sancti Donati, per- 
tinuerunt semper, et ut completum cognoseas esse 
manuscriptum presbyterorum , qui feceruot ad se- 
dem sancti Donati , quando in honore suo, a nobis 
ordinati sunt, et. ..., sacramenti ubi juraverunt 


mus vir Lupertianus episcopus hujus Aretinz clvi- D ad prad:ciam sedem, secundum qualiter consuetndo 


tatis ecclesi: , suggessit nobis, eo quod multas 
violentias sustinuerit ab episcopo Senensi nomine 
Deodato de ecclesiis, vcl plebibus , quas a tempore 
Romanorum sedes sancti Donati possidebat, Hoc 
audito fecimus suprascriptum Adeodatum una cum 
Taiperto castaldio Senensis eivitatis.... in nostram 
venire praesentiam ; quatenus, cum jani dictus Lu- 
pertianus episcopus Aretinz civitatis, de pra dictis 
ecclesiis causam dicere deberet : $ed cum se amb:e 
partes in. nostris conjunxerunt prasentiis in curte 
[Al., curia] Domini regis, in loco qui dicitur ad 
Sanctum Martinum; asserebat. ... prenominatus 


esi. Nunc nos qui supra Ambrosius, majer domus 
illustris, dum ad tantorum annorum curricula pos- 


sessionem sancti Donati in przdictis baptisteriis, 


vel Tiociis [Al., Doceis] esse cognovissemus, justum 
nobis paruit, ut qualiter, quo tempore, quo Lougo- 
bardi Italiam ingressi sunt , usque in pr:vsenti tesa- 
pore, sedes sancti Donati szepius repetitas ecclesias 
possedit; modo, et deinceps sine aliqua tazatiope, 
eas liceat canonico ordine iudicare, et ordinare, et 
nullam facundiam [Al., facultatem] habeat, neque 
Adeodatus episcopus Senensis, nec posteri succes- 
sores ejus, contra Lupertianum, et Succes.ores 


* lloc privilegium et sequentia ex Italia sacra ab. Ughellio sunt excerpta. 


4404 


DIPLOMATA ECCLES. SELECTA. 


140€ 


eius . .. . loquendi, vel causandi : sed in owni tem- A 743. Ego Luitprandus rex regni, et in omnibus 


pore in eadein deliberatione , amba partes debeant 
perinanere. 

Unde hanc notitiam pro perpetua firmitate Sigi- 
Áreluin. notarium regis scribere admonuimus, facta 
notitia mense Augusti, regnante excellentissimo 
domno Luitprando rege anno in, indictione 9. 

Actum in curte domini regis in civitate Senis. 


XXXV. 


Confirmatio Ambrosii donationis a rege Luitprando. 
(anno 713). 


Flavius Luitprandus perexcellens rex viro vene- 
rabili patri nostro Luperiiano episcopo. Obtulisti in 
przsentia regni nostri judicatum illustris majordo- 
mí nostri Ambrosii, in quo conttvebatur, eo quod 
Causa, qua vertebatur inter te et Deodatum episco- 
puui civitatis Senensis, de ecclesiis sanctorum Dei 
.h quibus baptisma consuetudo est faciendi, audierat, 
de qua respirasti ad nostram praexcelsam potesta- 
tem, per Aldion [Al., Aloinum] fidelem nostrum, ut 
ipsum judicatum qualiter a suprascripto Ambrosio 
finitum est, per nostrum preceptum firmare debe- 
remus. Nos quidem ipsius audientes . . . . et cogno- 
scentes per ipsum judicatum , seu et per Taipertum 
castaldium ; quia tua jam dicte ecclesie Lupertians 
longa est possessio ; propter mercedem anim:e nostr: 
przesens firmitatis nostr: praeceptum tua beatitudini 
ewitti precepimus ; ita ut amodo eas dictas eccle- 
sias, qu:e in judicatu leguntur, universz in tua po» 
iestate, ordinatione, atque dominatione permaneant, 
sieut a longo tempore usque hactenus permanse- 
runt... . Ad te vel tuos successores futuris tempo- 
ribus conserventur, el custodes in eas ordinentur 
seu el presbyteri, vel omnis ordioatio a vobis cano- 
nice et regulariter fiat, atque baptisterium , et nul- 
lam facundiam jam dictus Adeodatus episcopus con- 
tra te vel tuos successores liabeat, aliquod de supra- 
scriptis ecclesiis loquendi : sed nec de consecratione 
earum, aut presbyterorum, aut qualemcumque ordi- 
vationem , aut dispositionem : sed ut supra praefati 
Sumus per tuam instantiam , alque per successorum 
predicte ecclesie ordinentur, atque... sicut textus 
. Judicati noscitur centiueri ; vel a supradicto Ambro- 
sio deffiuitum atque sancitum est. Quatenus ab 


apostolica: sedis, et sanctze Ecclesi: defensor, do et 
coucedo per hanc nostram coufirinationis tabulam 
beato Evasio, et successoribus suis in perpetuum, 
quidquid habeo modo in meo dominio in hac civitate 
Sedul , sicut a praedecessoribus meis usque nuuc 
in mea potestate teneo , civitatem cuim vicis omni - 
bus, et territoriis ejus montanis, et litoribus , et 
portibus , ita tribuo sancto Evasio cuim cunctis ho- 
minibus. Qui hoc infringere teniaverit, sive dux, 
sive marchio, sive alia potestas, sciat se compositu- 
rum centum quinquaginta librarum auri, medietatem 
camerz, et medietatem ecclesi: prafatz. Ego Joau- 
nes, judex sacri palati , scripsi tabulam plumbeam 
in testimonium. Amantius de Vaidebrat comes, et 


B Fiondonius episc. testes. 


XXXVII. 

Donatio Speciosi episcopi Florentini (anno 724). 

In nomine Domini et Salvatoris nostri Jesu Cliri- 
stí, regnante piissimo, atque perpetuo a Deo coa- 
servando domino Luitprando eccellentissimo rege 
gentis Lungubardoruin, anno felicissimo regni ejus 
duodecimo, indictione septima feliciter. Et ideo Chri- 
$10 ductore ego Speciosus episcopus nimis peccator, 
et indignus per praesentem salutem, et zeternar, sic 
volo stque dispouo, qualiter Domino adiuvante de 
curte, et rebus in eis, qux: sunt positze iu loco flu- 
vio Greve, ubi etiam Cintoria nominatur, infra plebe, 


et episcopio beati .Joannis Bapiiste, vel Reparat: 


mar!yris, unde ego episcopus esse videor, seu infra 
plebe , et territorio sancti Juliani, dicto septimo, 
qui fuerunt genitoris et genitricis me:, exinde fieri 
debeat. 

Ideo confirmo, et statuo, atque offersionis nomiue 
ollero, et trado tam supradictam curtem, quam et 
cum omnibus rebas ad ipsam pertinentibus,... an- 
garialibus, vineis, silvis, pratis, pascuis, locis aqua- 
riis, vel ubicumque ad pradictam curtem inveniri 
potest pertinentibus in ecclesia, et canonica beati 
Joannis Baptista, tam ad ipsos canonicos, qui modo 
pro tempore sunt, quam qui tunc futuri erunt, ut 
babeant firmiterque teneant, possideant, laborare 
faciant, et ex ipsis frugibus commuuiter se reficiant, 
et hec chartula offersionis nomine firma et stabiiis 


hodierna die nullus dux, comes, castaldus, vel actio- D permaneat semper. Unde precamur przdictos cauo- 


narius noster contra presens nostra firmitatis prze- 
ceptum ire quandocunque przsumat, sed ut supradi- 
ctum est, jam prafataàe ecclesi in tua atque succes- 
sorum (uorum permaneant potestale, secundum 
aniiquam consuetudinem ex edicto domni regis per 
Posonem notarium, et ex edicto Sigifredi notarii, 

Datum Ticini in palatio regio 6 die mensis Mar- 
tii an. felicis-imi regni nostri un, indict. 12, felici- 
ter, et ut. verius credatur de annulo nostro subtus 
sigillavimus. 

XXXVI. 
Donutio Luitprandi pro monasterio sancti Evasii 
(auno 145). 
AÁnuo ab incarnatione. Domini nostri Jcsu Christi 


nicos, qui modo sunt, aut in antea venturi erunt per 
tiinorem Domini, sanctorumque oninium, ut pro me, 
meisque genitoribus Dominum deprecari non ces- 
sent, quatenus nostra remiutantur delicta, et conse- 
quaimur requiem sempiternam. Ideo nec ego quidem 
Speciosus episcopus, neque ulli episcopi, qui post 
meum decessum sedein accepturi sunt sancte Flo- 
rentinze ecclesie liabeamus liceutiam, et potestatem 
prefatam curtem, cum praefatis rebus ab illorum 
supradictorum canonicorum potestate, vel dominio 
retollere, et aliorum hominum manibus deputare, 
Dec per chartulam  concambiationis , neque per con- 
venientiam libelli, neque per. illum incixnium, nisi 
sicut supra diximus, ad Weotwxo. «aSSNSRAANNS, SM 


1105 


. LANGOBYRDORUM hEGUM 


1404 


qnodo sunt, aut. in antea futuri &unt usque ad finem A ejus xix, die kalend. Deceubriuum, indict. xiv fe- 


seculi, maueant potestatem : et quod fleri non credo, 
si forsitan quislibet ex successoribus meis episcopus, 
vel magna, parvaque persona suprascriptam curtem 
vum jam dictis rebus de potestate supradictorum ca- 
nonicorum  retollere, minuere, intenlionare, litis 
causationem imiiittere prasuimpserint, aut sicut 
supradivimus, per chartulam cambiationis, vel per 
convenientiam libelli ab illorum dominio surripee- 
rint, tanc componituri esae debeant poasna num morum 
per argentein libras ceutumn ipsis canonicis. Insuper 
hire in die magni examinis aate tribunal zterni Judicis, 
quando Christus cum omuibus angelis venerit judi- 
eare ssculum, mecum qui hxc pro me, meisque 
gouitoribus Deo, et predictis canonicis obtuli ratio- 
nem conflicturus adsistat, et taliter ei eveniat in hoc 
Sx culo, et in futuro, sicut quondam evenit Anania 
el Saplirz, qui defraudaverunt pretium agri, et 
posuerunt ante pedes apostolorum, et sicut contigit 
Judz Escariotis, qui Christum tradidit, cujus animo 
ejus auima sociata infernum sine fiue possideat, et 
h:ec offersienis chartula oinni tempore in sua tnaneat 
lirmitate, 

Acium Florentiz feliciter. 

Ego Speciosus episcopus hanc offersionem a me 
factam mauu subscripsi. 

Ego Detilidi archipr. rogatus a domno episco- 
po $8. ' 

Ego Utto arclid. rogatus a demno Specioso 
episc. $5. 

Ego Alfusus primicerius rogatus a domno Spe- 
€ioso episcopo ss. 

Kgo Cillica presb. rogatus a domno Specioso 
epis. $8. 

Ego Erwminceo diac, rogatus a domno Specíoso epi- 
scopo $$. 

Ego Nora indignus presb. rogatus a domno Spe- 
eioso episcopo ss. 

Ego Gaudisteo rogatus a domno Specioso episco- 
po subscripsi. 

Ejo Alfuso Iscaurvino $8. 

Ego lMeparatus rogatus a. domno Specioso epi- 
&ropo 86. 

Ego Dardanus scriptor bujus chartula post te- 
.stium roborationem, complevi et dedi. 

XXXVII. 


* Donatio Waufredi pro monasterio sancti Eugenii 
(anno 151). | 


In nomine Domini Dei, ac Salvatoris nostri Jesu 
Christi, regnante. excelsum regem Christum Filium 
Dei perpetuum regem, et salvatorem christianorum, 
atque domino przcelso Luitprandum  Longobardo- 
rum, at famulum celestis potestatis, anno regni 


* Adeodati temporibus, anno 731, Wanfredus Se- 
neusis civitatis pro Luitprando rege castaldius 
non procul ab ea urbe fundavit ecelesiam S. Eu- 
genti abbatis, excilavitque monasterium ibidem, pro 
monachis ad expindas patrum 8uorum animas, 
quod monasteriam summa pietate. coluit, multisque 
donis nobilitavit, ut babetur in donationis documento, 


liciter. 

Quisque in loc saeculo, dum advivere meruit 
Seuiper de zulerna vita cogitare, el peragere videatur, 
ut düm venerit advenieute saneti Dei judicio, de 
gratia sua possideuda leviter possit ad vitam zeteruam 
festinare, quod iu hoc szculo meliora esse coguo- 
scitur, quam in Deo vivere semper, ut aliis Chri- 
3Uauis etiam meliore mente ad vitam a'ternam festi- 
nent, Ideoque ego Magnificus Warnefred castaldius 
civitatis Senense ecclesias beatissimi sancti Eugeanii 
ablatis, eL sanctorum singulorum beneficia , quz in 
ipsa ecclesia reconditi esse inveniuntur, et quia certum 
est, Deo, et omni eorum sacerdotio, vel exercitum Se- 
neusiuim civitatis. Notum est eo, quod ante hos dies 


B pro redemptione animarum genitoris, et genitricis 


nosurz, et in remedium anima nostra, el pro aui- 
mabus parentum uestrorum, qui jam (vere, et qui 
per futura tempora fuerint, eccle-ias suprascriptorum 
sanctorum a fundamentis zdificavimus, etiam ibi- 
dem aliquantulum de prepriis rebus nostris pro 
nostra redemptione olferimus, et per cbartulam 
presentem confirmamus, et ju sacro allario ejus- 
dem saneti Eugenii, manibus nostria posuimus. 
Modo quidem ccelestis misericordia nobis inspiravit, 
et adliuc iterati. de propriis rebus nostris ad ipso 
sancto, et venerabili loco monasterio sancti Eugenii 
offerre, et contra dare deheremus pro redemptione 
auimarum uostrarum, In Christi nomine, in primis 
in curte nostra, quod prope fluvio Merszx in ca-ali, 
quod nominatur Taurisiano, de quantum in praeseuti 
die ad ipsa curte pertinet, omnia et integrum, ac ubi 
ego Warnefred castaldius una vobiscum, et monacbi 
sancti Eugenii in Christi nomine zdificare debea- 
mus ecclesiam beatissimorum martyrum et confes- 
sorum Anastasii et llilarii, et tamen ut ipso monaste- 
rio de iis permiserit nostra adimplere devotione, vot 
sub regula sancti Benedicti , et potestate sancti Euge- 
nii, et de rectoribus ejus vivere, et permanere de- 
beaot, quia in Dei nomine damus ad ipso monasterio, 
vel ad suprascriptorum sanctorum virtutibus cicimari 
actor noster, una cum casas, vel abiacentia soa, quod 
a presentidie . . . habere, et possidere visus est, 
cum oninia integra parte sua, vel cum omni ratione 
ua, quie a presenti die, manu sua tenuit, vel excoluit, 
de nostra propria pecunia ad eandem curtem perti- 
nente, omnia iu integrum, una cum casa servanum, 
atque aldiariva . . . singula casalata ad ipsa cer- 
te pertinente . . . insimuldecem, etoeto, idest 
inOrgia . Barisiano similiter Monteceprario 
in primis in Orgia. . casa Babulz, casa Tede- 
risciupodi . . . . itemin . . . casaGun- 
gula Alchon in. . . . casa singuli Massario. 


multis tamen in locis exeso ob vetustatem, quod 
Jugurta Thomssius retulit suis in historiis, asserit- 
que in metropolitan: operis arcliivo, una. cum au- 
thographo exstare ejusdem confirmationis diploma 
Alezandri Wi pontificis. Tebule vero douatonis 
lic sunt, ut jaceut, inepta. 


1105 


DIPLOMATA ECCLES. 


SELECTA. 1406 


. . Bem in Darisiano casa Lucifredi Massario, et A T Ego Oporto exiguus dux jussu dom. Walprandi 


Casa . seu priescriptum cass tom aldiari- 
cios quam et servulos, quia ad ipsa cum nostra per- 
lnuere, ubi . . . . . . . . Manus suss, 
vel laboravere, cum omnia integras partes suas si- 
militer ad ipso venerabili loco . . . Alía por- 
ticella nostra in easali, qui nominatur Feriano prope 
montem Listin:e, que ei ipsa curticella excolere, et 
regere videtur per t€ . . . Acttor noser, et una 
cum casa ipsius tende . . bamaria vel cum omni 
portiuneula sua ubi . . 8suatenuerit, vel cuin ca- 
sis massar . . . . . ad eadem curticellam 
pertinentes nunc quatuo, duas, ubi in Pultriviano 
Unà . . . exercentes per Gadulo Alífredulo, 
Misangeilo, Fracculo massariis . . similiter Al- 
dione . .. . . suprascripto, case, ubi cum om- 
nia abiacentia sua, quod in prazsenie die ad manus 
snas possessis, vel justo ordine tenuere, similiter 
Gagielo illo . . . etGagiolo illoprope ipsa cur- 
te, ors pr:esepe circumdatus, una cum casa. de fine 
Bultriviano, qus 3d singulos homines comparare 
visus sum . . Sura usque Filesta, qux mibi 
in eumparatione advenit de Pariulo... dusino, et 
Ursulo de Oppiana, omnia in integra hxc supra scrip- 
tas curtes duas cum omnia, et. in omnibus, qua in 
prasente die sub se habere, vel suprascripti . . . 
cum omnia ad ipso sancto, et venerabili loco tradere 
visi sinus, simul et de Gagiolo nostro bic da Surra 
campo uno, etc. 
XXX X. 
Testamentum * Welpre 9): Lucensis episcopi (anno 


ln Dei nomine. Regnante domno nostro Astulpho 
rege, auno regni ejus v, mense Julio, indict. v1 fe- 
liciler. Certus sum ego Walprandus in Dei nomine 
episcopus quia ex jussione domni nostri Astulfi re- 
gis directus sum in exercitu ad ambulandum cum 
ipso, uude sic dispensare przvidi de omnibus rebus 
meis, ut dum advivere ier... in mea sit potestate 
vendendi, do;andi quid facere, vel judicare adhue 
voluero, et si mibi occasio obvenerit, volo ut omnes 
res meas quise addicata et non vendita, aut non do- 
nata remanserit, duas partes habeat ecclesia sancti 
Martini, ubi nunc pr:eses et ego pontifex esse videor, 


episcopi in hac pagina judicati propria mea manu 
subscripsi. 

T Ego Druccio presb. rog. 

1 Eyo Gualpertus exiguus clericus rog. 

T Ego... Orprandi subdiac. suprascr. scriptor. 


XL. 


Privilegium  flachisii regis pro ecclesia Placentina 
(amio. 146). 


Flavius Rathchis vir excellentissimus rex felici- 
ter. Ecclesie beatissini martyris et confessoris 
Christi Antonini, et Victoris, sit:: prope muros eivi- 
(atis nostrae Placentinz,, ubi sancta eorum corpora 
qu escuut humata, el viro beztissimo patri nostro 
'Thomz episcopo custodi ejus. Detulit sanctitas tua 
pracelis potestati nostre preceptum cessionis, el 
firmitatis antecessoris Hilprandi regis, in quo Jege- 
bator, eo quod dum civitas nostra Placentina, quod 
omnibus notum est, 3b incendio fuerat coneremata, 
et omnia munimiga predicte e clesiam (us inibi 
combusta sunt, sicut et aliis rebus, et ipse Hilprant 
per ipsum przceptum suum lirmaverat omnia, quic- 
quid ipsa sanctorum leca, et vos possidebatis, vel 
quod ve-tri possederant antecessores, sive de dono 
pr:edecessorum nostrorum regum, sive quod ab anti- 
quis temporibus fuerat possessum in casis, familiis, 
territoriis, familia, et peculia, vel quod a singulis 
hominibus inibi collatum fuerat, seu ex comparatio- 
npe, aut commutatione, vel undecunque habere, ct 
possidere moderamine videbatis, simul et eccles/as 
diaceseas (uas ibi per singula loca statutas, a vobis 
ordinatas, vel a vestris decessoribus fuerant, seu et 
monasteria, id est. beati apostoli et martyris Christi 
Tlhomz, atque Syri cosfessoris prope istam civit:tem 
nostram Placentina:m ; atque (firmaverat in ;psa ve- 
nerabilia loca monasteria Florenitiola, et Tolla, at- 
que Gravsco: unde et asservuíistis, quod sub vestra 
fuissent tuitione, et rectores suprascriptorum a vobis 
prajudicio fuissent convicii, et canonica obedientia 
vobis impendantur. Nec non etiamet confirmavit vo- 
bis omnes illas mulieres, quas servi ecclesie vestrze 
acceperant in conjugio cum filiis, filiabus, qui ex eis 
pali fuerant per aldiones habentes muudium per 
caput solidos senos, et concesserat inibi pensionem 


et taliter, ut una pars de ipsis duabus portionibus, p illam de sapone libras xxx, qus palatii nostri ex 


quas in ecclesia saucti Martini feci, debeat esse in xe- 
.nodocliio, quia domno Talerperano ejiscopo hic fore 
muro civitatis instructum tertiam partem liabebat 
ecclesia sancti FriJiani, ubi ipsum sancti corpus re- 
quievit, e& quarta parte habeat ecclesia sancte lte- 
paratam. 

, E«o Walprandus in Dei nomine episcopus in 
hune judicati pagina a me facta sicut sayerius legi- 
tur propria manu mea subscripsi. 


* Valprandus Walperti filius, ducis Lucz, eum- 
dem gessit episcopauim an. 752, reperiturque in 
pl'iribus monumentis nominatus, usque ad aunuim 
754, coem tque. in. favorem sux. ecclesi Titianum 

castellum. l'ervenit ad meas manus exciujlar quod- 


Placentina civitate inferebatur, et lirmaverat vobis 
portum, qui dicitur Cotaleo, ubi naves militarem 
usum habeant vulatione illa de ripatico, vel justitia, 
quod et inde in palatio nosiro veniebat, vos eam 
deberctis tollere: nec non et concesserat in ipsa 
sancta loca vei vobis lectum Padi, uude ante dies 
cucurrit prope suprascripta civitate Placentina flne 
capul de rivo, qui dicitur Írigido usque in (Ine de 
Spaoraris , et vobis propriis manibus suis tradide- . 


dam brevis documenti Walprandi episcopi an. 759 
scriptum, quod exsiat in tabulario Lucensis episco- 
pii, et dignuin visum est ut liic recenseatur in meino- 
riam tanti praesulis. 


4407 


LANGOBARDORUM RECUM 


1108 


rat. De quibus omnibus speravit a nobis Almitas A mini, et nullus dux, comes, castaldes, vel actiona- 


vertra, ut in ipsa veuerabilia loca vel vobis nostrum 
exinde renovalionis, et firmitatis pr:eceptum emit- 
tere deberemus. Nos vero attendentes Dei omnipo- 
tentis. misericordiam, et vestram audientes con- 
guam petitionem, hoc renovationis, etl firmitatis 
nostr» preceptum vobis fieri jussimus, firmantes in 
przescripta sancta loea, vel vobis oinnia, sicut lexius 
auterioris precepti ejusdem Hilprandi continere vi- 
detur, et vos nunc praesenti teinpore habere, et pos- 
sidere rationabiliter videmini : quatenus ab hodierna 
die habentes ioc nostrum renovationis, el firmitatis 
preceptum seeuriter, ac firmiter ipsa supradicta 
loca, vel vos et vestri successores possidere valca- 


^ Temporibus Arialdi sive Arcadii, Clusinorum 
episcopi, Kacliis cum Perusinam civitatem obsidione 
ciüxissel, animique g:ialia per montes Ammiatinos 
in agro Clusino aliquando spatiaretur, ex abiete satis 
procera Servator humani generis inter duas ardentes 
faces sese illi obtulit per noctem, Rez, notato loco, 
ibiuem deinceps celebre Aumiatiuum. ceenobium in 
bonorem Salvatoris construxit, amplissimisque atque 
invidiosis fortunis ditavit, — Cujus donationis favora- 
bilis diplomaiis exemplar hic exscribeudum curavi- 
mus ex originario extractum, quod adbuc in ejus 
wenasterüi archivio asservatur cuu sigillo effigiei 
ejusdem Rachis regis quondam Lougobardorum. Sed 
autequam illud demus, non ab re judicavimus hic 
rei totam referre, quam ex antiquissimo Codice per- 
giiiueno ejuedein abbairie desumpsimus de fundatione 
ejusdem monasterii, cujus tenor talis est. 

« Temporibus domini pape Zacharlze mortuus. est 
Luitprandus rex, factumjue est gaudium non solum 
Koinanis et Ravenuatibus, sed etiam gent Longo- 
bardorum, qui Hldeprandum nepotem suum malevo- 
lum, quem ipse regem reliquerat, projecerunt Je 
reguo, ltachisque, qui dux fuerat, a Longobardis su- 
blimatue it regnum. Ad quem ipse beatissimus pon- 
Ufex continuo iwissa relatione petiit, ut benigne de- 
ceiuerque regnum gubernaret.. At ille ob reverentiam 
apostolurum principis, et ejus precibus inclinatus in 
viginti annorum spatium multa pace universum Italiae 
populum, qui eum regeur ien pacilice guberna- 
vit. Ipsis itaque temporibus BRachis LongobarJorvin 
rex ad capiendam civitatem Perusinam, utpote sibi 
inobedientem, veliemenii profectus est cum indigna- 
tione, quam et circumdaus fortiter expugnabat. tac 
audiens sanctissimus papa, continuo spe divina fretus, 
assumptis aliquautis ex *uo clero opümatibus, quan- 
tocius ad eamdem perrexit civitatem, impensisque 
eidein regui plurimis muneribus, atque oppido eurn 
deprecans, opitulante D.:ino, ab obsessione ipsius 
civitatis eum aumvovit, cuiel salutifera pra: dicaus, Dco 
auctore, valuit auimum ejus in spiritualis dogmatis 
inclinare studio, et. post aliquantos dies ipse lachis 
rex relinqucis regalem. dignitateu devote cum uxore 
et filiis ad beati principis apostolorum limina perrexit, 
ibique Dei eutu et sanctissimi papa praedicationibus 
elericus elfectus, monastico indutus est habitu cum 
uxure et liliis. Qui diving charitatis igne succensus, 
pio animo solius Dei jussa adimplere conatur. lpso 
Maque tempore memor voti, quud D«o fecerat, scili- 
cet se in Tuscize partibus monasteria iu locis habilibus 
ediurum, si eum supernus opifex sua ope cablitus col- 
lata omar pacifice ingredi permitteret, Deo soli de- 
inceps militaturus ab urbe urbium discessit, Igitur 
dum pradicta loca usquequaqoe in Tuscize partibus 
$tudiose perquireret, fama referente, quz? nibil occul- 
tart patitur, didicit quod iu moute Miato, in quodam 
habibissimo loco et a Irequentationibus bominum n;- 
mium segregato, pastores porcorum s:epissune consue- 
Veraut in quadaiu pulcherrima arbore lumen spleudidis- 


C 


rius noster contra praeseutem noetrum novationis, 
et firmitatis preceptum audeat ire quandoque, sed 
omni tempore vobis, vestrisque successoribus stabili 
ordine pr.esens nostrum preceptum debeat perina- 
nere. Ex dicio domni regis per Andreatem illi refe- 
rendarius scripsi ego Thomas notarius. 

Actum Ticinio in palatio 1v die ihensis Martii 
anuo 746 anno felicissimi regni nostri H. Iud. xiv fe- 
liciter. 

XLI. 


* Privilegium Bhachis regis pro canobio Ammiatino 
(auno 741). 


Rachis vir excelleniissunus rex Erfoni. venerabili 


simum modo trinum, modo unum cernere. Quod ipse 
ltacliis rex, imo monacbus audiens, ingenti repletos 
es! gaudio, quia tale miraculum fieri minime putabat 
eine nutu divino: quapropter mox a latere suo ex opti- 
matibus clericos, laicosque bene religiosos, et in multis 
probatos veridicus perscrutari omnem veritatem per- 
misit. Interim ipse rex cum suis fidelibus trinum ce- 
lebrat jejunium Domini puro corde deprecans auxilium, 

uatenus ipse, qui est lumen verum, dicente Sitneone : 

umen ad revelationem. gentium, legatis, quos pro 
tania visione miserat, certum dignaretur rei veritatis 
moustrare indicium. At legati ad montem supraseri- 
ptum venientes, pastoresque porcorum przdictos ve- 
hementi studio perquirentes meruerunt invenire, 

uod pio flagitabant pectore. Scriptum est. enim: 

elite, el accipietis ; quaerite, el invenietis. Qua arbore 
a pastoribus monstraia prima nocte cum ipsis pasto- 
ribus saucta caliditate custodientes; prima noctis vi- 
gilia somno eorum oculos przgravanite nullo, fulgo- 
rem spleudidissimum de ccelo in arborem pr:edictam 
venientein viderunt, lbique eis integre vigilantibus 
praedictus fulgor nunc trinus, nunc unus, per tres ho- 
ras integrasaperte visus est. Quid plura? Divinus ille 
fulgor ab eorum oculis statim evanuit, et ipsi tanta 
visione gaudentes, certalimque piis manibus sua pe- 
ctora verberantes, D. mini laudabant magnalia, qui se 
puro cordequacentibus sua non celat mysteria. Deinde 
noctis ejusdem secunda vigilia ille idem fulgor, qui 
prius venerat, custodibus trinus eL unus apparuit per 
tres horas. Et iude rursus primo galli cantu regali- . 
bus legatis, pastoribusque simul obnixe vigilantibus, 
sicut jam bis venerat fulgor, venit igneus manens ibi 
per ires horas, sicul fecit primitus, ut Trinitas in 
unitate, et unitas in Triuilate ibi veneretur. Postea 
vero dum exorta lux redderetur terris, regales legati 
tanqjuam ex uno ore dixerunt: Hodie hic, et cras 
abstemii manentes sanctum celebreinus jejunium Do- 
mini pura mente poscentes suflragium, ut ipse qui est 
trinus in unitate, et unus in Trinitate, ter nobis de- 


D iionstret hoc idem miraculum, quatenus facti certi, 


certiores postea ad nostru redeamus dominum. ()uo- 
rum Deus vota ab alto pruspiciens pelitioni eorum 
liaud defuit, ut impleatur illius veridica promissio di- 
centis : Amen, dico vobis, quidquid orantes petitis, cre- 
dite quia accipielis, ei fiet vobis. Nocte etenim ve- 
Diemue proxima et tertia fulgor ille, qui prius sicut 
nocte priori, trinus et unus ter refulsit custodibus 
per res horas, ut Triuitatis et Unitatis majestae ibi 
ab omnibus indubitauter fuisse credatur. Mox impe- 
riales legati visione tanta tamque ficu — lxctificati, 
arbore pr:edicta oculis, et auimo, bene notata ingenti 
cum gaudio repedarunt ad regem. Cui cuncta, que 
fecerant, et viderant, et quomodo eis divina pietate 
revelaute accideraut, seriatitin. narrantes, non modi- 
cum íntulere gaudiuny, Quippe, quod id, quod iliius 
intimis prz:cordiis animus flagitabat, et caelitus diviua 
pietas revelabat. His itaque gestis statim Rachis rez 
(el vere rex, uou monachusl,igue diviuz charitatis 


1109 


DIPLOMATA ECCLES. SELECTA. 


1510 


abbati deinceps futuris temporibus, patribus, seu AÀ casis, et filiis, et familiis, omniaque ad manus snas 


ératribus cunctis. Cum pr:eceptis Touantis arbitriis 
speciali saepe muniamur insignia, celsa regalium su- 
blimati in fascia habitum ad januas prabere juge 
polorum, et tali itinere piis incedentibus gressibus, 
ea quax conveniunt subministrare solatio, opera pre- 
tium duximus inter salutarium monumenta virtutam, 
et temporalis lucri largiri subsidia. Nam conveniens 
esse videtur iis qui cxelestis regni optata gaudia 
perfruuntur, terrenis ut. gaudeat opibus. Necesse 
enim constat esse propter. adventantium bospitum 
susceptionem quietemque Iraternam, huc stabilita - 
tem gentis nostre, et regni opis unanime sanete 
congregationis deferre : et quia cunctis patet te prs - 
(atum abbatem anxie ad monacbalem habitum con- 


habentia, cum duodecim unciis in ipsis casalibus 
aldiis per alditiones servas, etservis utriusque sexus 
secundum pertinentiain suam, quod tux venerationi 
eo cedinus ordine, ut sive in monasterium reliríque . 
re, sive liberas dimittere in tua maneat potestate, 
$ militer et molinas tres, qui posita sunt in fluvio vi- 
vo cum casis, vel bomines, et qui ipsas molinas re- 
gere viden'ur, et sicut tectas ipsis casis, vel molinas 
per tauruia, et ursula cum omnia quicquid ipsis 
suas manus habere visa sunt, el sex uncias de terra 
adauximus illorum habendi similiter, et concessimus 
terras et silvas prope ipsas molinas, lacus, qui diei- 
tur Cagiolo adveterreto Dominico simul in unum 
jigis numerum ducentis, et perliinere videtur jam 


volasse, contemnendo divitias parentum accola de- D dictas casas, et molinas, vel tetra cuim silva de sub 


siderans effici paradisi, atque impetrasse nobis wt 
vobis in remotiore loco terr:ze istius aedificandi mo- 
nasterii larg'ri potestatem votivum tui operis imple- 
tum esse prospicimus cursum, et :dificandi basilicam 
ad honorem Domini Salvatoris diversa tihi loca con- 
cessa sicul veslro relatum cognovimus nos Deo pr:e- 
sule maxima devotione ad perfectum cupiinus per- 
docere opus, et Christi famulis semper augmenia 
prebere. Qua dona nostrum stabilitati firmamus 
monimentum, diversaque loca nominatim decerni- 
mus, id est casalia duo, qus dicuntur Paliani, et 
Casulani, de ista duo casalia portiones tres, qui de 
uno capite tenentur in monte Arniato, et alio in Pa- 
lia flumine, ab uno latere finis Suanense, ex alia 
parie adjacit casali sancti Philippi, id est pro fos- 
s310 qui vocatur Palia, et pervenit in rigo, qui di- 
citur Rigule, inde vero extendit usque in monte 
Amiato, et jam, et alia loca de finibus nostris super 
muris scilicet Clusinis hz:ec sunt casalia duo, qui vo- 
cantur. Reodola majore et Reodola minore, qui re- 
giur per Bonvaldo, et Cuinullum, necnon Ursul- 
vizo et Martino cum uxoribus, filiis, et fainiliis, vel 
quantum ad manui suam hàbuit, hec sunt uncias 
99, el ipsa terra, quai vocatur Gualfridula, et casa- 
libus, et terris cum filiis, qui vocatur Dilena, cum 
ipsa terra, qui vocatur llsundula, de uno lato est 
terra, qui vocatur Clautio, et de pede est Pojo, «qui 
vocatur Arnanise per loca designata venit in Rivulc, 


ei de alia parte est terra, qui vocatur Clausura, et D 


de capite est via publica, et curte illa mea, qui vo- 
catur Moxoua, qui regitur per Magnuin, et Restitum 
L. Steplianum, necnou Ristulum Lonso, et Jordani 
Christiano, et Ronzipo cum uxoribus, filiis, et fa- 
miliis, et alia casalia, qui vocatur Erminule eum 


accensus, montem jam dictum fldei petiit exercitu. | 


Át ubi vidit loeum in qua praedicta arbor erat amoe- 
ni$simum amouitate nemorum, squaruinque praeter- 
fluentium abundantia habilissimuwm, ingentes retulit 
grates Creatori omnium. Postea stinulatus a suis, in 
vujus honore, et nomine ibi fabricare ecclesiam vel- 
let, divino repletus arbitror dogmate, inquit, qui sua 
insiguia potestatis sic mirifice monstravit in ligvum, 
et in ligno crucis genus salvavig humanum, quod per 
ligni vetiti. prize&umptioneq corruit in infernum, in 
hue loco. ni [AMHor, ut nos regat, ac salvet incolumes, 


curte civitatis nostrze Clusins, neenon etiam conce- 
dimus tibi intra fluibus nostris Clusinis, et Suanenses 
Singula loca, id est supradicto monte Amiato, ad lo- 
cum, ubi dicitur Rivulo putrido, et venit usque ad 
Ripum albam, et inde per Serra venit per loca 
designata ad girum montis usque in rivo, qui 
dieitur Armine, et venit in rivulo qui dieitur Deca- 
donem, atque exinde per arbores, et petras si- 
gnatas usque in ripa de pratuscellus, et deinde in 
horto Lsurentio, inde pervenit ad sanetam Mariam 
de Cantaria per arbores designatas, atque exinde 
vadit in viam publicain, inde per Cajulo deseendit 
in fossato capu, inde mittit in rivulo, qui dicitur 
Burzolino, et inde descendit in fluvio Ministorme, 
iude per signa, qu:e sunt inter serram de rugia, et 
de alia parte est. vicum Spargaria, de alia denique 


porte finis Clusinus per Serras de rugia venit usque 


ad puteum, inde steudit per arbores designatas in 
fluvio Palia emitiit se in fossato sicco, inde per fo:- 
$310 siceo usque in terram sancti Philippi, habentes 
de fluvio Palia usque in casale sancti Pbilippi Sugis 
numerum centum quinquaginta sex, el ipsas Sugas 
per unamquamque  babenles pedes sexaginta ad 
pedes munichis, inde vero de terra rhilippi recte in 
montecello ad ipsas quercias, ubi sunt cruces factas 
desuper campo, ubi dicitur Cainpo presb. inde reote 
ad alia quercia, qui est circa semila, qui venit de 
Páliano, et vadit recte vico Lordoniano, et liavet 
ceclaturas, inde vero recte in fluvio Palia indirecte 
intrat iu. fossato, qui vocatur Rigale, inde vero, ut 
superius legitur per fossato Rigale usque in monte 
Auniato. Quz omnia tam arboribus terra umbrat», 
quamque aperta iu tua msneat potestate, et tua de- 
claret veneratio, et nostram excelleutiam monstret, 


suimet flagitat (ieri vocabulum. Quod cuncti, qui 
aderaut, heroes audientes regem stre»uo usum con- 
silio conclamavere, Sed mox incisis, radicibusque 
evulsis per circuitum loci illius arboribus, in quantum 
rei necessitas, famulatusque Deo exhibendus exposce- 
bat, ecclesia competens in. honorem Salvatoris Do- 
mini nosiri Jesu Clrisii apparatu celeri ibideu cou- 
siruitur, majori ibi altari constructo, ubi arbor fue- 
rat, in qua fulgor visus erat igneus. Post quod vero 
ecelesia ad unguem perducta est, regalibus ean mi- 
rice decoravit inuneribus. » 


1411 


LANGOBARDORUM RECUM 


4413 


atque omuia tue venerationi, vel ipsius sanctse con- A cauca est, quoniam ante hos dies concessimns vene- 


gregationi concessisse videlur. Videtur etenim nos 
pro futuris temporibus ainplissimam firmitateu pre- 
fatas res per nostram firmainus stabilitatem, quate- 
nus omnium ainodo jura potestatum reclusa, securi 
tam vos quam ipsa sancla congregatio possidere 
valeamiui decenter, ut Domino devotas possetis di- 
cere laudes, videlicel villis, mansis, domibus, ser- 
vis, aucillis, terris, cultis, el incultis, silvis, pratis, 
paseuis, et redditibus, decimationibus, atque univer- 
sis, quz ab eisdem, vel in eisdem utiliter, ac ratio- 
Babiliter accipi, vel feri possunt sibi, suisque suc- 
cessoribus per lianc nostri edicti przeceptalem pagi- 
nam 'perpetuo liabenda censemus. Statuimus, atque 
. RArmamus quod iu ipsius, ejusque successorum sit do- 


rationi tus» silvam ex curte nostra Gena coharente 
per loca designata ex una parte fluvio Panario, et ab 
alia parte usque piscationes, et suprascripta silva 
usque in rivo mortuo, a tertia parte strata publiea, 
a quarta vero, predicta silva, et paludes una eum 
basilica beati Martini confessoris Christi, quatemus 
ibi jam fatum capnobium eonstruereltis sicut et faetum 
est. Nusc autem postulavit veneratio tua. nestram 
praecelsam potestatem, et dilectam conjugem nostram 
Gisaltrudam, quatenus jam dicto monssterio, vcltu 
venerationi jam dictam silvam, sicuti cohserentia dicta 
est cam omnibus, qua seperius sunt, per nostrum 
preceptum confürmare deberemus. Aqua de fluvio 
Geua ut ad cujuspiam hominis potestatem subtraetam 


minio przenominare curtes, et terras simul competen- D non 6at, atque subtus strata publica nullus molendi- 


ter regere, frui, atque ubi oportuerit, monachos ordi- 
Bare omnium contradictione, inquietatione, ac con- 
teutione remota, luterdicentes omnimodis, et inter- 
míinantes, ut nullus dux, aut marchio, episcopus, 
comes, vicecomes, seu dalchio, seu quis actionarius 
cujuslibet dignitatis, vel conditionis sublimis, humi- 
lisve persona contra hoc nostrx» auctoritatis przce- 
pium qualibet presumptione, vel occasione agere, 
aui tentare. praesumat. Si quis autem, quod absit, 
ausu temerario infringere ipsum parvipendendo, 
aut anoullare praesumpserit, debita ab eodem ultio- 
ne, centum auri libras exsolvi indieimus, medieta- 
tem camera nostra, ac medietatem prsedicte abba- 
Liz, suisque rectoribus, et perpetuo anathemate in 
ignea abysso ligetur. Et ut hoc preceptum absque 
emni inquietudine in sea soliditate, et stabilitate 
perseveret, manu nostra illud firmavimus ae more 
nostro insiguiri jussimus. 

Signum domoi Rachis regis invietissimi. 

Winchinghus archicancellarius ^ ad vicem Lede- 
mari archicapellani recognovi, et subscripsi. 

D»tum ldib. Maii, anno incarnationis Domini 742, 
* [udictioue x, anuo regni serenissimi Rachis re- 
eis m b, 

Actum civitatis Clusins, in Dei nomine feliciter. 
Ámen. 


XLII. 
Aystulphi regis privilegium, quod Nonantulano c«no- 
bio. concessit (anno 155). 

Flavius Aystulphus vir excellentissimus rex mona- 
sterio beatissimorum principum apostolorum Petri et 
Pauli sito territorio Mutinense, loco qui dicitur No- 
nantula, et venerabili viro Anselmo abbati, seu cun- 
ctis congregationis ibidem consistentibus. Cum... 
nos non solum coram Deo, sed coram hominibus pro- 
videre monuit bons. Quid aliud docuit quam nos 
omnes diligere homines, maxime venerabilibus locis, 
et sapientibus de nostris opibus subvenire? Manifesta 


* Scribendum indict. xv, an. 747, quia anno 742 
erat in vivis rex Luitprandus. Et annus 747 erat 
tertius Rachia. Vide Psgium in Anu. Baronii. 

b Post fundatum autem Ammiatinum cenobium 
Hachis apud montem Casiuum monachum induit. 


nam :zedificare presumat usque fines illorum fluminum, 
prxter duos molendinos in curte Psnciano sedificanda 
sine ipsorum licentia monachorum. Nos vero Dei 
omnipotentis confidentes misericordiam, et veswam 
congruam obaudientes petitioue:m, confirmamus io ipso 
sancto monasterio vel venerationi vestrae jam dietam 
silvam, juxta ut colizereptia dicta est. Confirmamus 
etiam in eodem sancto monasterio vestro inselam 
unam, qua esse videtur inter Panarium et fos-aim 
quie dicitur Munda per designata loca, ab oriente pr:- 
dictus fluvius Panarius, a meridie villa Saliceto, ab 
occidente praedicta fossa Munda, et Militantia, atque 
silva communis, et de subtus fossa mortua existente 
in Panario, ut nemo in predictis fossis vel flumine 
audeat molendiuum zrdificare absque censensu abba- 
ts aut monachorum. Nec non confirmamus tibi om- 
nes illas res, quas ante hos dies tuz» largivimus vene- 
Fationi. Curtem quoque Canetulo in territorio Mo- 
tinensi cum omnibus pertinontiis suis, sive duas por- 
tiones de silva Lupuleto, seu silvam Mutinensem, 
Madegaticum, Caprinaom, Pontenariam, et paludes 
Gromulenses usque in limitem decimanuin, qui per- 
currit inter Gavanum et. villam Ulisnam, et de ipso 
limite in Panarium veniente, et de via decimanense 
habea(is communiter usqwe in fossatum finale eum 
Decimanense, et Ulianense secundum eorum cohzren- 
tiaé, atque ex ea parte fines Delamense in Casale Mo- 
denulam, et secundum vadit argineSalise eum paludi- 


D bus suis, seu vico Siculo cum omnibos pertinentiis suis 


in integrum, et porto cum ecclesia beati Petri apostoli, 
quse ab ipsis sedificata est massariis nostris, uno ca- 
pite tenente in vico Guarcinense, veniente in Paua- 
rium, ex alio vero latere in finem Lamense, et fluvium 
Seultenam, qui et Punaris deducendi habent licentiam 
ubicumque alio visum fuerit, et ne ullus inferioris ma- 
guseve potestatis homo molendiua, vel portum cum 
Bendonibus, aut naves in ipso fluvie, vel in Lavatri- 
nam sedificare audeat, aut piscationem facere, aut 
cuin Ravigio pergere sine vestra licentia. Igitur se- 


Deivde idem monasterium Carolus Magaus, turma 
redditibus, tum splendidis jurisdictionibus mirwa 
in modum auxit. Qux omnia Ludovicus inde Pius 
fllius favorabili diplomate coustabilivit anno 816. 


1413 


DIPLOMATA ECCLES. SELECTA. 


1414 


cundum hoc nostrum przceptum silvas, et paludes, A juste concedimus vobis, et successoribus vestris con 


sive predictam fossam Lavatrinam, eure omnibus 
fossis, et campis per legitimos fines percurrentibus, 
item ex alis parte fluvium Genam conjungentem se 
in Busslese, et utrasque vias fluvii Panarii usque ad 
duodecim pedes in latitudine, sicut ad publicum per- 
tinet, Stabilius autem vobis, vestrisque suecessori- 
bus, qui in szculum szeuli in jam dicto beati Syl- 
vestri Nonantulanensi monasterio pro amore Christo 
servierint, silvam unam in Gajum Lamense, veluti 
ad curtem nostram pertinuit per designata loca , ex 
uno latere fiuvjus Muchlena, tenente uno capite in 


Wmite po»ito, et aliocapite in loco Cornio, et Fraxeno 


usque in easale Modenule, ac Ludria intrante Mudeua, 
eta strata publiea usque in Padum, et ut infra scriptis 
fluviis, Mudens, Lama seu Ludria, nullus audeat fa- 
cere molendinum, nec portum :dificare, preter ab- 
bates , et monachorum molendina quantum fines 
illorum continent, et per Padum de subtus usque in 
fossam, qux? vocatur Can:na, atque ex alia parte per 
Modena inp Josum usque iu eapite de przdieta fossa, 
ei medietatem ex piscaris nostris in territorio Man- 
tueno ip loco Sarmata, et Bondeno, atque alias pises- 
rias in finibus nostris Hegissianis, et Flestisianis, sie- 
uii vel que modo habemus, ad curtem regis in inte- 
grum, ex una parte currente fluvio Mudena, de »lia 
parte fluvio Bondeno, unum in fossa caput tenente, 
qua dicitur Fimana, seu villula, et laco per Floriana, 
sive fossa Scavanorum, seu Albaretum usque Vispi- 
nam. Alio item capite in Psdo tenente una cum ar- 
boribus, et limitibus, qui infra prxseriptas cohzeren- 
Las esse videntur, omuia vobis, et posteris vestris 
in perpetuum confirmamus, tam silvas, quam pascua, 
scu limites, et paludes, omnesque alias fossas, et 
campos, seu paludes unde qualescunque piscationes 
fiunt exeuntes, vel iptrantes a Trepuntio in Josum, 
' quz? usque in fossam latam, et Cambarionem, cunctas 
fossas, ei paludes, quz (lunt de fluvio Boudeno, id 
est Seclia, cum campis suis, et campum (ormigosum 
inter ponticulum, et lacum fatuum cum ipso ponti 
culo, et omnes l.coras usque ad Grumam, seu syvam, 
et Lacorianum, atque terram, et ipsas lacoras per 
Trepontium, qua de Bondeno exeunt, et Spino, atque 
Trepontium in Bondenum, et laeum de Ulpino, simul- 


firmamus monosterium sancti Salvatoris situm in Fa- 
nanum cum universis legalibus ejus pertinentiis, et 
adjacentiis, terminis, et accessionibus, casalibus, ai» 
pibus, ripis, rupinis, planitiebus, cultis, incultis, 3quis, 
aquaruinque decursibus, finibus monte, et flumine, 
seu silva de Scoplano cum castro Sestula, monte Ca- 
tino, Conianolo, et aipe currente, rivo Cerciliense, 
et Lardauiola fluvio percurrente. Nec non Masalizano, 
et Gabba cum viculis suis, id est Aquaviva, Rivo fri- 
gido, Viliciatico, Saxo Siliciano, Epicla, Variana et 
Porcile cum montibus, vallibus, alpibus, silvis, ser- 
vos pro servis, liberos pro liberis, cul:um, et iucul- 
tum cum casis omnibus, qux: modo inde xdilicatas 
sunt, vel futuris teinporibus zdificabuutur pereur- 


B rentibus ipsius Massz finibus. Ab uno latere fine 


Capuauense, et lluvio Cecla, ex alio latere Lar.laniola 
Jugalo desuper ponente capite in monte Mulceto ve- 
niente usque in Gajum Deginz, desubtus autem ve- 
uiente uno capite in fluvium Lio. Sancimus ergo. 
ut nullam potestatem babeant homines ibidem resi- 
dentes de ipsa Massa, vel ejus finibus pranomiaatis 
vendere per quemlibet titulum, neque extraneos ho- 
minesilud vexare, aut introducere, nec placitum. 
quis tenere praesutnat, nisi rectores, et praepositi me- 
Dasterii, et si per licentiam rectorum ipsius monasterii. 
inter se vendiderint, censum solitum ad partem mo- 
nasterii emptor persolvat. Quod si in ipsis silvís ali- 
quis roacare fecerit, aut si peculia pabulaverit, red- 
ditum escaticum, seu caseum ad fratres Nouautnlanas 
fatnulantes perveniant totum. Similiter etiam plebem 
sanctz Mammz viliginoconstructam concedimus vobis, 
vestrisque succeasoribus eo ordine ut nullus episco- 
pus Bon, vel aliunde in ea aliquid agere, au! ordinare: 
prasumat, nisi tantum consecrationem, confi: matio- 
nemque faciat, et presby'eruun quem vos, vel vesiri. 
successores idoueum ibidem constitueritis, de pote- 
state vestra pullatenus submovere presumat, nequo 
aliquam dominationem in condicta plebe facere, aut 
exinde quidquam tollere tentet. Et ut in omnibus 
silvis jam facti coenobii nullus comes, sive gastaldus, 
seu quil.bet nobilis, vel ignobilis cum canibus, aut 
quocumque ingenio venationes exercere prasumat 
propter inquietudinem animalium monasterii. Nec- 


que Tubum, qui exit de Bondeno in Porcariam, et p) ^0? concedimus, ut in quibuscumque comitatis locis 


Sayclam, atque ex alio latere Saycls exiente de Ul- 
pino, intrante in lacum de Turatino, Bueimeto, qui 
exit de Tubo mortuo, iutrante in Cimarese, tenente 
unum caput in Capaliclo, etaliud in Durazzino, simul 
etiam et campum de Durazzino, atque Bonosuls, qus 
ponit caput in Arcultas Arculus, siulque modo duas 
arculas contractionis lacos, et lacum de Fulgineo po- 
nente caput in Bondeno, nec non et Virginiana cum 
omuibus lacis, ac fossis quibuscumque piscariis, sicuti 
nos usque nunc ad nostras manus tenuimus, ut nullus 
magnus, aut parvus homo in omnibus suprascriptis 
piscariis absque vestra licentia, successorumque ve- 
strorum aliquo modo piscare presumat. Insuper 
propter vestram insignitlam praedictam petitiopetn 


cellas acquisiveritis, aut villas, ubi silvee communes 
sunt, vesiram semper portionem babere. Przcipi- 
mus etiam ut nullus in regno nostro Italico, vcl Ho« 
mano cujuslibet ordinis praísti monasterii servos, 
aut ancillas, qui fuga lapsi fuerint conira abbatem, 
aut preepositum, vel advocatum, cum inventi [uerint, 
quoquo mode audeat retinere. Similiter donamus 
eliam przceptales .. . . . videlicet 48 qui nunc sunt, 
vel futuris temporibus ex aliis esse voluerint, ut ad 
monacborum utilitatem persgendam habeant potesta« 
lem, remota vestre. potestatis inquietudine. lgitue 
prodonamus vobis, et eidem sancto coenobio vestro, 
ut notarii iB omni dietione regni vestri ehartas judi- 
cata emphyteutis, et libellos scribant absque ullius 


$15 


LANGOBARDORUM REGUM 


4416 


personze impedimento. Confirmamus etiam vobis, et À rendas consurgere audeat, vel exigere prissemat, sed 


pradicto monasterio vestro, ut , . . civitatem sive 
de Ferrariam, vel Comaclium, ut quamlibet ubilibet 
functionem . . . in quibuslibet locis, et civitatibus, 
sen clusis regni nostri, 3tque negotiis, sive de in- 
strumentis chartarum disrumpeudis, seu de advoca- 
tis quales, et undecumque eligere voluerint liberam 
babeatis potestatem. — Nec non et de inquisitionibus 
faciendis per idoneos homines de possessionibus, et 
rébus monasterii vestri per viginti annos, seu de pla- 
eitis, et de pignorationibus vesirorum hominum, sive 
de iminunitate, qus cst triginta libras argenti, et'de 
vis per Wialzachinum, seu de aqua fluvii Gene ad 
Molendin:s, Similiter et confirmamus vobis , et in 
prefato ccenobío vestro chartulas vestre donationis, 
quas vobis Anscausus episcopus et Guidualdus medi- 
eus emiserunt cum omnibus rebus iflis in his, quibus 
in eis liberi homines per cbartulas proscriptas con- 
tulerunt, u: firmiter vos et prefatum coenobium pos- 
sideatis. Mercata etiam in propriis ejusdem ecclesia 
agris et terris construendi licentiam habeatis, et con- 
ducendi ibidem diversa mercimonia, et negotiatores, 
eunctamque Tunoleum, et quicquid de ipsis mercatis 
exigi potest fratribus ibidem Deo famulantibus per- 
tinere siue ullius coutradictione. Jubemus itaque, ut 
quicumque ex liberis hominibus voluerit advocatus 
eerum hominum fieri, qui causas suas peragere ne- 
sciunt absque alicujus potestatis injuria libera pote- 
state persistere faciatis, guardias eorum recipere vo- 
]ueriiis, et abbas vel praepositus, seu advocatus, aut 
missus eorum reddere voluerit, nullus impedire pr:e- 
sumat. Addimus quippe vobis, vestrisque posteris, 
et in prefato monasterio vestro, ut quzecumque per- 
sous nobilis, vel ignobilis in omni regno de sacro, 
vel szculari ordine, ad predictum sanctum coenobium 
refugere voluerit, aut res suas ibidem conferre qux- 
sierit non comes, aut minister publicus videlieet mis- 
sus noster, et contradicere audeat, sed liceat ei li- 
bera potestate de se, suisque omnibus rebus quid- 
quid voluerit in eodem monasterio conferre. Volumus 
quoque, et concedimus, ut quandoquidem divina vo- 
eatione abbas ipsius monasterii, ejusque successores, 
» » . de ipsa congregationequalem inter se digniorem 
invenerint, licentiam habeant eligendi abbatem. Hte- 


liceat vobis, et vestris posteris cum omnibus rebos 
vobis subjectis, atque hominibus sub immupitatis 
vesirae defensionis quieto ordine consistere, ac pro 
nobis, nostraque conjuge, totiusque regni nostri si3- 
bilitate Dei miserieordiam delectabiliter exorare. 
Pracipimus insuper, ut nec vos, nee futuri abbaies 
audeaut aliquorum hominum potestatem conferre 
seriptiones sine nostra, vel filiorum nostrorum jus- 
sione, aut consilio, vel consensu omnium monacbo- 
rum, aut injuste disponendarum rerum munerstio- 
nem delegare, nec ullus monachus aliqua prasumat 
eonlirmare scriptione, qui sue preba'ur nom esse 
potestatis; quod si fecerit, robur nullum obtineant, 
Conferimus etiam vobis, et in ipsum vestrun sacrum 
comnobium olivetum unum in luminaribus ecclesim 
posita: prope castellum Aginulti , quod pertinuit 
de curte nostra Lucense, ei duas Casas masa i- 
tias ex ipsa curte, quse regebantur per Manifrit 
et Fulculonem germanos, et nepotes eorum Cre- 
spulo, Lucciolo et Bertulo. Quin etiam prodonamus 
sanctitati vestrz, vestrisque posteris in perpetuum, 
ut ex ipso sancto coenobio, et rebus, quas vob's, et. . 
ibi contulimus, vel futuris temporibus acquirere Deo 
propitio potueritis tam vos, quam posteri vestri, 
mullum servitimn, vel donationes a nobis exinde 
exigantur pro benedictione in quadragesima majore 
40 lucios, et in quadragesima sancti Martini similiter 
per missam ipsius monasterii consignatos in Papiam, 
aut in Mantuam, sive si fuerimus Ravennam. Cedi- 
mmus et vestrae reverentize, successorumque vestro- 
rum in sempiternum, ut habeatis licentiam retia 
uabenda per Padum ad pisces majores minoresve 
capiendos, a laco, qui dicitur Foseatum, usque ia 
mare, et ubicumque in omui regno nostro habeauis 
nuuc, vel habueritis iu futuro, sylvas communes ha- 
beatis, et piscarias si ibi sunt, ac cateri bomines 
waa cam medietate de porto in aqua longa, qua est 
juxia strata publica, et. pertinuit de curte nostwa 
eivitali nove. Unde reliqua medietate ecclesi 
sancti; Geminiani habere probatur, atque granum 
illun quod annue colligitur de portatico in curie 
nostra, quz sita est ju civitate nova, de quantum pro 


ipso colligitur portatico, quatenus ab liodierna die 


rumque concedimus vobis, vestrisque successoribus, p Bostrum habentes serenissimum praeceptum, ipsun 


ut de singulis navibus portaticum libera vestra exi- 
63tis potestate; statuimus, et modis omnibus jube- 
mus, prout sopra dietum est, quatenus in prefati 
monasterii res nullas superioris, vel inferioris ordi- 
pis, vél episcopus, aut comes, aul gastáldus, vel rei 
publiese proximior in qualibet prsedicta invasionem 
facere audeat, ullo in loco non sd causas judiciario 
more audiendas, vel fienda, exigenda, aut mansio- 
hes, vel paratas faciendas, vel perafredos, aut fide- 
jussores tolleudos, aut homines tam ingenuos, liber- 
16s, quamque servos super terram ipsius ecclesiae ma- 
nentes, sive emphyteuticarius, et suprascriptos. ... 
nulio modo di»strugeudos, nec ullas publicas functio- 
pes, aut redhibitiones, vel illicitas occasiones iuqui- 


sanctum monasterium vestrum firmiter superius 
comprehensa valeatis possidere, ut nullus episcopus, 
vel clericus, dux, comes, ga.taldus, vel aciionarius 
noster, aut quispiam maghus, parvusque Gasindios 
contra hoe nostrum firmitatis preceptom audeat ire 
quandocumque, sed omni tempore, in jam samcio 
monasterio vestro, vel vobis successoribusque ve- 
stris stabilis permaneat in perpetuum. Si quis autem 
hujus nostra inscriptionis temerario ausu violator 
exstiterit, et bane nostram jussiunem per omnia nea 
observaverit, sci:t se compositurum centum libras 
auri optimi, medietatem in palatio nostro, et medie- 
tatem supradicto monasterio vestro. Concedimus 
insuper omnia vobis, vestrisque successoribus ia 


— 


4417 


DIFLOMATA ECCLES. SELECTA. 


1418 


perpetuum, ut si, quod absit, quicunque rex, vel A — Actum Deneventi in palatio, mense Aprili, in- 


imperator, seu quilibet sacra legis canonici, aut 
praeceptorum predeeessorum nostrorum reguum, 
vel futurorum, contra lioc nostrum przeceptum dona- 
tionis intentaverit, aut coenobium praedictum vestrum, 
sive res ejus in fratrum stipendiis collatas, et pau- 
perum Christi deminorare presumpserit, aut in ali- 
quo alicui per beneficium, vei pro quocumque inge- 
nio dederit, liceat vobis, vestrisque posteris cum 
omnia, qux suprascripta sunt, cuilibet sanctze sedis 
apostolice PP. sive imperatoribus, atque regibus, 
seu aliis quibuseunque regibus catholicis suldere 
potestati, et veluti saeculum hominum secundum ri- 
tum antiqua legis per regum prazcepta sua firniata 
tenentium secnriter tenere, possidere, atque tra- 
dere, quz vobis placuerit. Et ut certius ab omnibus 
credatur, inviolabiliterque a cunctis fidelibus prz- 
sentibus, futurisque observetur, annuli nostri im- 
pressione subtus jussimus sigillari. Ex dicto domini 
regis per Theut. per pr: ceptum ill. regis scripsi ego 
protopotorius. 

l'ata in palatio Otalii x die mensis Februarii an. 
felicissimi regni nostri... per ind. vh feliciter, 
anuo Dom. [ncarn. pccrin. 

Actum Papia iu Christi nomine feliciter. 

XLIII. 
Capitulum Arichis principis pro ecclesia sancte Marie 
Deueventi (anno 169). 

In nomine Domini Dei Salvator.s nostri Jesu Chri- 
sti. Areclis Dominus vir gloriosissimus , atque sum- 
mus dux gentis Longobardorum, per rogum Arnoaldi 
abbatis nostri, absolutionem ecelesi- sanctissima 
Dei genitricis Marie, et saucti Martiani, quam 
quondam Gardino abbas a novo fundamine visus fuit 
in loco qui dicitur l'latea, secundum qualiter per 
suum membranum (rmitatis, et absolutionis, quod 
Joannes venerabilis episcopus sanct:e sedis ecclesiae 
nostre Beneveutanz przedieto Gardino suo annulo 
sigillatum emisit : Nostra quidem gloriosa potestas, 
juxta membranum ipsius Joannis episcopi in przdieta 
saneta ecclesia hoc nostrum absolutionis preceptum 
firmavit in ea ratione, ut tantummodo ad sacrum no- 
strum palatium audientiam habere debeat , sicut et 
catera nostra monasteria in nostra sint semper po- 


dictioue septima. 
XLIV. 

Donatio Teducii pro ecclesia Reatina (anno 7,9). 

T In nomine Dei, et Salvatoris nostri Jesu Christi, 
Regnante domuo nostro Desiderio , et Aldechio filie 
ejus piissimis regibus, anno regni eorum xviti. Ege 
in Dei nomine Teducius excellentissimus dux dona- 
mus, atque concediinus [sermundo sancita sedis Rea- 
ting ecclesi venerab. episcopo pro redemptione 
anims nostrs..... res, qua& a nobis satis pertinet, 
hoc est res ipse in territorio Reatino in loco, ubi 
dicitur Colline, ipsa curte de Varanis cum xxii man- 
808 , et cum ipsa ecclesia sancti Manni, qua esl ibi- 
dem zdificata cum terris, vineis, et cum omnibus 
pertinentiis ejus cultis, et incultis, et cum omnibus 
cedificiis Illorum, cum servis, et ancillis, sicuti nostrade 
potestatis est cum campis, et silvis, cum montibus el 
planitiis, cum selectis, et pratibus, et decursis aqua- 
rum, omnia in omnibus, sicut supradictum est, con- 
cedimus dicte ecclesi» et ejus successoribus. Insuper 
concedimus predicto episcopo suzque ecclesia, suis- 
que successoribus totam terram, ubi dicitur Mancian- 
num, et..... cum ipse ecclesie , qua ibidem sunt 
zdificate tam in montibus quam in planitiebus. ku- 
super dedimus jam dicto episcopo etiam supradicte 
ecclesis» , suisque successoribus in territorio Narna- 
sino, in loco quí dicitur ad Ulmum cass xi quz te- 
guntur per Mellitum, et Palummum, Rac Ursillum, et 
cura fratribus, et filiis eorum. flac omuia concedimus 
qualiter supra legitur, ut dictze ecclesize firmum, ct 
stabile permaneat nostrum donum , et a nullo nostro 
colono, vel clientulo , seu nostro actore sibi, suisque 
successoribus aliquando contradicatur. Ex jussione 
nostre potestatis scripsi ego Langiarius notarius. 

Data jussio in curte nostra iu Sabeli auno Ducatl 
nostri [n Dei nomine x, men-is Junius, ind. x , sub 
eodein actionario, et Fabiniario conductore. 

Signum Theuduici, qui hauc..... rogavit. 

Signum manu Albininaci comitis rogatus (estes 
sumus feliciter. 

Signum man. Anastasii rogatus. 

Signum man. Arderardi. 

Signum man. Creventii rogatus testes sumus. 


testate ordinandi in ipsa nostra ecclesia, qualiter no- [) — Ego Cencius S. R. E.... civis Romanus natus Trans- 


stra eximietati placuerit, et a nullo episcopo liujus 
sancita sedis ecclesi nostre Beueventane, vel a 
quibuscunque sacerdotibus unquam requiratur in sua 
jurisdictione , nec ullus ex nostris gastaldis, aut 
actionariis, ve! quisquam homo contra ea, qu: nostra 
firmavit potest£3 agat, sed perenniter in sua arbitrio 
libertatis, qualiter nostrz?. clementix placuerit , vel 
nostris successoribus, ipse sacerdos qui ibidem ordi- 
natus fucrit, libero nomine vivere valeat. Quod vero 
przce,tum (firmitatis, et absolutonis ex jussione no- 
minatz potestatis, scripsi ego Einerissus notarius. 


* Joannes I! sub Zacharia papa Gisulpho dace, et 
Aricli Beneventanorum principe vixit. Gisulphus au- 
wem Joanne pr:esule capit adificare templum In Dc- 


PaTRoOL. LNXXVIIL. 


tiberim tamquam inveni in..... scripta per manum 
prefati Langiarii notarii bonz memori:e taliter scri- 
psi non sponte addidi , nec minus complevi, et ab 
solvi. 
XLV. 
Privilegium Arichis pro ecclesia et monasterio sancta 
Sophie (anno 174). 

a |n nomine Doinipi Salvatoris Jesu Chrisii. 

Regina dives opum mibi pulchris instructa gemmis 
excrescere ccepit , dum diversa gemmarum metallo- 
rumque genera redundarent, et alia multa : quidquid 
aevento, quod Gr.eco vocabulo sanctam Sopbiam, 


id est sanctam Sapientiam appellavit, ut. Ostiensis 
iu Chronic. narrat lib. i, cap. 9, quod morte praven- 


)) 


LANGOBARDORUM REGUM 


4120 


fere ludus, quicquid a se vana Creta, et mollis mit- A Sophie nomine qui es vera Domini sapientis, Chri- 


tit Arabs, mandatque nigra pellis Zthiops, et ve- 
stiunt Seres , huc mentis quse inventio, huc illucque 
ad usque mundi originem, finemque duxit, conside- 
rans quid fuere pr»ieria , quidve sint praesentia, 
quidve erunt futura, omnis sub sola physica eonje- 
ttura vanitatem ratus sum ; quorum essentia , ortus, 
tentatio, labor, et mors. Nil ergo rerum copia prode- 
rit, nisi Deo possessori oblata. Quingentos prisco- 
rum remiuiscimur annos olim transcendisse. Vix jam 
sexagenarium ztatis contingit : etenim si quosdam 
ad centum retulimus pervenisse zstuaunt, ut saltim 
nocte quietem babere queant. Si novis alios incolumi 
delcedinc opibus esse potitos, nunc amarissimam de- 
flent possidere egestatem. Cuncta quidem pra'ter- 


ste ; in qua etiam xenodochium puellaram exstruens, 
obtuli ex (sis donis, »tque datis : iu primis eccle. 
siam sancti Denedicti, loco qui voeatur Xenodochium, 
quod positum est justa ipsum moneeterium, cum 
ombibus sibi pertinentibus. lloc etiam statuimus, ut 
prepositus jam dicti sancte Sophie monasterii ibi 
sedeat, ibique sit porta ad hospites saseipiendos ; pro 
qua ct addimus, ut decima omnium frugum ibi an- 
nualiter ex monasterio detur ad stipendium peregri- 
norum ; et sicut ab antiquis rectoribus prxedieta sancti 
Benedicti ecclesia possessa fuit , amodo, el deinceps 
sanctae Sophize monasterii potestati subjaceat. Sed ct 
ecclesiam saucti Petri principis apostolorum, qus 
edificata est in gslo largiti sumus in territorium mo- 


eunt, deieriora quaque, breviaque sequuntur. Jam D qasterio sancte Sophiz;a fine venatoris per serra 


mundus ingemiscens , egestatibus angustalus , mori- 
buadus diffugit : Salvatoris voce, coelum terraque 
transire dicuntur; presertim mortales fragiles, quo- 
rutn viia quasi flos egreditur, ac velut lampas appo- 
sita vento rapitur. Nil igitur otilius, nilque salubrius, 
nisi futura vite semper meminisse, quo omnia per- 
gunt, et anticipantes nostra Domino offerre, vui in 
coelestibus, et asterbam vitam, et quietem perpetuam 
indelicientes, veras divitias habere, atque obtinere 
semper valeamus, sicut idem ccelestis Magister disci- 
pulos docens pollicetur : Nolite thesaurizare vobis the- 
sauros in terra , ubi erugo et tinea demolitur, et ubi 
[wres effodiunt , et devorantur : thesaurisate autem ve- 
bis thesauros in colo, Et reliqua. Nempe difficillimum 
est, aut grates referre, tantaque pro Deo portare 
quanta pro honiinibus miseratus pertulit ; eum esset 
Dominus majestatis, rex angelorum , coelitus humil- 
lima terra petiit, servilem dignatus induere forma:o, 
sponte sese scelerata intulit neci, et resurgens ceterni 
Patris repetivit gloriam reliuquens exemplaria, ut, 
inquam, in vestigii callem: inoffenso pede gressum 
ponamus. Itaque quia pro me passus est, et quidem 
ex bona voluntatis hilaritate quecunque supra infra 
dicenda sunt , obtuli , non inea, sed quaecunque sunt 
Dei appetens : multa quidem, et innumera mibi do- 
navit perfrui quibus indignus mereor. At ego, qui 
fragilis creatura sum, Arichis eximius princeps, ca- 
dueze vite casus percurrens, et perennis immortali- 
tatis opes sdipisci cupiens, credo equidem, nec vana 
spe divinitus inspiratus consecravi aulam tux sanctae 


tus explere non potuit. Arichis, qui ei successit, mi- 
rifice illud perfecit, ditatumqub amplissimis przediis 
et opibus, ibique sanctimo:.ialium coenobium , sta- 
tuit, et Casinensi monasterio subjecit, in eoque Go- 
rimbergam sororem suam germnam abbatissain or- 
dinari fecit. lpse vero princeps eum invidiosis opibus 
hoc monasterium ditasset , se fundatorem ejusdem 
vocat iu concessione oblationum, jam virerum, quam 
mortuorum, quz recensetur in Chron. hujus coenobii 
apud me ins. 

« lu nomine (inquit oblatio) Domini Dei Salvatoris 
nestri Josu Christi , dominus Archis piissimus , atque 
excellen:issimus priuceps gentis Longobardorum, di- 
vina pramonitus manu, offero ecclesiae sanctze So- 
phi:e, quam a fundamentis :e4ificavi, pro redemptione 
wierius viue, sen, pro salvadione gentis nostre , et 


usque in Surasfilum inter duo tora ; et per Carbona- 
rium de Osculo, usque in finem de novo Frontino; 
de alia vero parte priinum per viam publicam usque 
ad fluvium Calabium. Deinde usque in terminum, qui 
dicitur a Latre. Ea concessi equidem sanctae Sophiz 
monasterio. Porro cage numero ha sunt. Casa qu» 
regitur per Maurissionem cum uxore, et filiis, et 
omnibus sibi pertinentibus : casa quas regitur per 
Francoaldum eum uxore, ct filiis sibi pertinehitibus : 
c282 quz? regitur per Anselmum cum uxore, et filüs, 
et omnibus sibi pertinentibus; casa qus regitur per 
Ferrandum cum Germani et uxoribüs, et filiis, et 
omnibus eorum : casa qua regitur per Sc.lcouem 
cum uxore , ct filiis suis, et ofnnibus sibi pertineau- 
bus : casa quie regitur per Vimulum cum uxore, et 
filiis , et omnibus sibi pertihentibus. li omues cum 
mobilibus , atque immobilibus, et pascois , et omni- 
bus sibi pertinentibus, qui fuerunt de judicaria Fo- 
roaldi mare pazis nostro; necnon ecclesi» sancii 
Abundi , qux sita est in galo nostro Paline : nostra 
vero potestas circa ipsam ecclesiam concessit terri- 
torium in sancte Sophiae monasterio modiorum du. 
centa : necnon et ecclesia sancii Mercurii, qus po- 
siia est in jano nostro; ei de ipso Jano eirca ipsam 
ecclesiam largiti sumus terrnm modiorum quingenta : 
scd et ecclesiam sanctse Repar.tue, quie in ipso jano 
posita est, potestatem concessit in monasterio sancte 
Sophise territoria modiorum eentum : necnon et ec- 
clesiam sancti Magni, quae edificata est in jano nostre 
Noceto, et circa ipsam ecclesiam larzii somus in 


patri: , oblationes omnes, tam vivorum quam etiam 
mortuorum, qua it eodem monasterio, a quocunque 
hominum genere data , seu oblatze fuerunt, seu om- 
nes homines illos, qui tanquam res suas fide'iter 
moaasterio offerunt, hac omnia monasterio sanct: 
Sopii:x concessimus possidenda. Quod p:rzceptum 
oblationis ex jussione, et dictatu nostr.e. potestatis 
scripsi ego Evaldus notarius. — Actum Beneventi in 
felicissimo palatio in apno decimo septimo mense 
Novembri pro ind. xut feliciter. » — Et documentom 
anno salutis 774, Arichis principatus 17, cum regnare 
coepisset auno 753, Februario meuse. In eadem Clirov. 
plures Arichis donationes eidem monasterio libera 
lissiime facte. leguntur : ex iis. pri& ceter;s awmplis- 
simam codeiu anno elargitam bic exlibemus. 


1124 


DIPLOMATA ECCLES. SELECTA. 


1122 


monasterio sanct» Sophiae terram modiorum centum : A tatem Beneventanam prope sauctum Paulum , quam 


quantum presbyter ipsius ecclesi», absque palatii 
toncessione tenebat. Sed et ecclesiam sancti Joan- 
A18, quc fundata est in jalo nostro casa Polluci ; et ab 
*pnsa ceclesia largiti sumus in monasterium sancte 
Sophis territorium, fioc est ab ipsa ecelesia in fluvio 
Fertore , ubi Vaccitia flumen se conjungit, et de alio 
latere quantum clausum haberc. videtur, et. viness 
qui ibidem posit:e suut : necnon et ecclesiam sancti 
Angeli , quam aedificare precepimus in loco qui di- 
citur Altissimus, et ex ipso galo circa ipsam eccle- 
siam largiti sumus in monasterio sanct: S pliiz ter- 
ritorium longitudine milliaria duo, latitudine autem 
unum, et concessimus in nominato monasterio sancte 
Sopliiie condomas 4 ex ipso Gastaldo. Necnon eccle- 


siam sancti Martini, quz posita e-t in Motolo, it B 


nostro territorio, ubi Maurus presbyter sedere vide- 
ur, eum omnil.us sibi pertinentibus, sicut ipse pre- 
sbyter per suam clartain omnem conquestum suum 
snctae Soph monasterio tradidit : similiter et sub- 
stantiam que sub nostro palatio supradicti sancti 
Martini ecclesie tradidi. Nostram vero potestatem 
emnino hic in sanct:e Sophise monasterio firmabimus 
possidendam , et concessimus nominato sanctze So- 
phia momasterio ex ipso galo Motula territorium 
milliaria duodecim. Necnon et ecclesiam sancti Ar- 
changeli , quie sita est in galo nostri palatii, et con- 
stituin.us , atque concessimus sanctae Sophiz in ipso 
loco Cortes, et condomas sex cum uxore, et filiis 
suis. Necnon, et ex ipso galo territorium milliaria 
novem. Sed ct ecclesiam sancti Stephani protomar- 
tyris qu» posita est in strada, quam Rimus abbas a 
fundamentis zedificavit, et per suam chartulam ipsam 
ecclesiam cum omnibus sibi pertinentibus, monaste- 
rio sanct:? Sophix tradidit, nostra vero potestas 
omnia in monasterio sanct:e Sophise firmavit ; et con- 
cessit supradicto sanct: Sophix* monasterio de galo 
nostro territorium, scilicet quod est supra sanctum 
Stephanum, usque in aliam viun publicam , et per 
l,ngatmn usque in strada malorena, qui vadit iu torren- 
tem. Et concessimus in. monasterio nominato con- 
domam nostram in Canni, id est cum uxore, et omz 
nibus sibi pertinentibus : necnon et eccle-iam sancti 
Angeli, et Mari:e , quae posita est in g»lo nostro Ma- 


nere , largili sumus et in monasterio sanctae Sophix p 


vine»s, et ierritoria, que presbyter ipsius ecclesia 
sine palatii donatione tenebat. Et insuper concessi- 
mus in eodem galo pascuam ad pecualia monasterii 
sancta: Sophiz, sed et ecclesiam sanctae Mariz, qux 
sità est in Alifa, loco qui dicitur Massona cum omni- 
bus sibi pertinentibus, sancta Sophix monasterio 
concessimus possidendam. Sed et ecclesiam sancla 
Modestse, quam Leomianus zdiflcavit, et per suz 
offertionis chartulam omnes potestates suas eidem 
ecclesiz obtulit, et nostre potestati przedictam char- 
lulam tradidit, ut in nostro semper esset judicandi 
arbitrio. Quam et ecclesiam nostra potestas sanct 
Sophiz monasterio firmavit possidendam. Sed et 
ecclesiam sancti Stephani, qus sita est ante civi- 


Trasoaldus clericus possiderg visus fnit, et sicut 
sortem suam ipse Trasoaldus in przdicta ecclesia 
obtulit nobis, et quod" ad nostram pertinuit potesta- 
tem , ipsam ecclesiam cum omnibus sibi pertinenti- 
bus monasterio sanctze Sophia: concessimus perfruen- 
dam. Nec non et ecclesiam sancte Sophix:, quam 
Garobin abbas a fundamentis cedificavit, ubi et ome 
nes facultates suas obtalit, et nobis offertionis char« 
tulam tradidit, ut in nostro essct arbitrio judicandi; 
nostra vero potestas monasterio sanctse Sophia cone 
firmavit pos-idendam : necnon et ecclesiam sanct 
Gregorii, quam Felicitas ancilla Domini a fundamen- 
tis :ediflcavit, el per suam chartulom omnes faculta- 
tes suas eidem cccleaiz obtulit, et eo quod ad manus 
nostre potestatis pertinuit, eamdem ecclesiam sanctae 
Sophie cum omnibus sibi pertinentibus confirmavit 
possidendam. Concessimus etiam monasterio sanctoé 
Sopliix substantiam, qu: fuit Craderii (ilii, quam legi- 
bus per culpam suam perdidit, eo quod contra statum 
animum [forte nostrum] consiliatus est, et furatus 
est nobis decem millia solidos de quibus unus nee 
comparuit : et pro liis duabus perfidis offensis, equi 
dem substantia ad nostre potestatis manum perve- 
nit. [taque dum legibus ad nos pervenit, pradicte 
Inonasterio sancte Sophiz integrum concessit possi - 
dendum, servos, et ancillas, universas cortes, C339, 
canipos , prata, territori. , silvas, agros, mobilia, et 
immobilia , quxque haberet nominatus Graderius 
predictus : sed et substautiam germani equidem , 
qui cum ipso familiaritates contra nostrum animum 
est consiliatus ; et pro alia culpa, quod uxorem suam, 
nomine Simpliciam , quam in medio n«stri palatii, 
sine culpa occidisse visus cst; unde pro ipsa culpa 
debuit componere secundum legem solidos mille du- 
centos, et propter tam iuiquum consilium , omnis 
substantia legibus ad nostram devenit potestatem; 
nostra vero potestas omuino integra, eam substau- 
tian, quantum ipse possidere visus fuit, in monaste- 
rio sancte. Sophiz concessimus perfruendam : sed 
et substantiam aliquam Domini ancillze, qu:e, dereli- 
cto religionis habitu, Tauro filio ltanifoni , illicito se 
tradidit matrimonio ; unde secundum edictum, et ejus 
tenorem , omnis substantia ad nostram denuo deve- 
nit potestatem ; nostra vero potestis omnem hujus 
Aliperg:e substantiam integram , una eum ipsa Ali- 
perga monasterio sancte. Sophiz tradidit possiden- 
dam : sed et Condome Impronelle, hi sunt filii 
Aroaldi servi nostri , quos Steplianus stratos per 
praceptum falsum liberavit, et res eorum abstulit; 
sed legibus servi, et res earum ad nostram potesta- 
tem devenerunt. Similiter et in Robbiano condoma 
una nomine Ursi, cum uxore, et filiis suis, quam 
nominatus Stephanus falso tenebat, ad nostram po- 
testatem pervenit : nostra vero potestas has condo- 
mas cum omnibus sibi pertinentibus monasterio san« 
cte Soph'ae donavit possidendas. Sed et substantiam 
Euphewmi:, filie Arichis, qux se religionis habitu 
in monasterio sancte Sophi» tradidit, cum omnibus 


1135 


LAÁNGOBARDOREM REGUM 


1431 


suis facultatibus, tam m-ternam, quam psternam A obtulit ; uostra vero potestate secandum testimonicm 


emnem suam pecuniam, quz tam illi ex parte sua 
quam sororil«s contigit, omnem suam portionem, 
mobilia, ct immobilia omnia, et in omnibus inte- 
gram , przdicto sanctae Sophia monasterio tradidit ; 
unde et er hoc concessimus przceptum, ex univer- 
sis pradict» Euphemi:x pecuniis sauctz:e Sophize mo- 
nasterio integrum constituimus , et firmavimus : nec- 
non et terram in Apulia ad sanctum Felicem ad 
Sruxianum super viam, quam abbas monasterii san- 
ceti Joannis de porta aurea tenebat, contra rationem, 
quia ad servos nostros pertinuit , et dum comproba- 
tum fuisset , ipsam aram integram recipere jussimus; 
et quia ad nostram pertinuit potestatem , pra«dicto 
sancte Sophia: monasterio integram concessimus po- 
testatem possidendam. Sed et offertionem, quam in 
supradictze sanctze Sophi:e monasterio Roderisius fi- 
lius Rodichis habitatoris civitatis nostrz consentiente 
nostra potestate obtulit, servandum testimonium of- 
feriionis, firmavimus perfruendam. Nec non el casam 
in Papiano super Trane, quz fuit de servis palatii 
nostri, quam Joannes notarius per praeceptum fal- 
sum possidebat, unde legibus ad nostram devenit 
potestatem. Nostra quoque potestate largiti sumus in 
eodem loco casas sex, qua reguntur per Gaiderisium 
cum uxore, et filiis, et onibus sibi pertinentibus : 
casam quia regitur per Creolaldum cuu uxure, et 
filiis, et omnibus sibi pertinentibus ; casam quz re- 
gitur per Anseranum cum uxore, et liliis, et omui- 
bus sibi pertinentibus : casam qu.e. regitur per Per- 
tulum cum uxore, et filiis, et omnibus sibi pertinen- 
libus : casam qu: regitur per Tantecaudum cum 
uxore, et filiis, et omuibus sibi pertinentibus : casam 
que regitur per Firmium, singuli cum uxore, ct 
liliis, et omnibus sibi periünentibus, qu: frater de 
judiciaria canosina de subauctione Roderisii gastal- 
d;o nostro. Sed et substantiam Teusprandi , et Joan- 
nis , el Frosolglii nostram propter furtum solidorum 
sex millium , quos nobis furati sunt; unde nou plus 
quam quatuor inillia recollegimus solidos , et res eo- 
rum omnes legibus ad nostram pervenerunt potesta- 
tem : nostra vero potestas ipsum locum intra sanctae 
Sophia monasterium concessit possideudum : nec 
non et iu Gastraldato Disernensi concessimus Corti- 
8aMOS, hi suut cum uxoribus suis, et omnibus sibi 
pertinentibus : sed et unam sororem ludari. 

Ios autem cum integra portione eorum sancte So- 
phi: monasterio concessimus possidendum. 

Item, et in eodem gastaldato concessimus bacca- 
iios : bi sunt Grauso cum uxore , et filiis, sed ct ne- 
" potes, oninjaque eorum pertinentia : nec nou cet 
Syndonem cuin uxore , et filiis suis; sed et Baccas, 
qui fuit servus Rimichi , et de germano qui carpen- 
tarii. nostri, Sed et corlem ad sauctum Stephanum 
inter flumina , qui fuit Andoali Canosini, qui nobili 
Perachino omnes res suas tradidit : locum igitur 
istum sanct:» Sophia concessimus possidendum : sed 
et ecclesiam saucti. Adjutorii In sancta. Agatha in 


D 


inibus limatam sauct:e Sophiae monasterio integram - 


ollertionis sauct:». Sophie semper firmavimus per 

fruendam : necnon et substantiam Cruaruiperti, 
quam et ipsi sauctze Sophize monasterio integrae per 
omnia ob!ulit; ideoque nostra facultas omnem sub 

stantiam secundum textum offertionis monasterio san- 
cte Sophie confirmavit possidendam : sed et sub. 
siantiam majoris filii Drabunii, qui et ipse similiter 
sancte Sophi:s monasterio omues res suas obtulit : 
nostra vero potestas sublimata, substantiam seeun- 
dum textum offertionis in eodem monasterio firmavi 
possidenda : sed et sulistantiau Percgrinze filis Theu- 
sperti, quam secum cum omnibus rebus sibi perti- 
(entibus , mobilibus et immobilibus, sanctz Sophix 
mona:terio. divina conteinplata manu obtulit fideli- 
ler; nostra vero potestas omnia qux 3d eandem Pe- 
regri: 3? substantiam pertinent sanctze Sophiz mona- 
sterio firmavit possidenda : necn n in Salerno ad 
sanctum Salvatorem erga ipsum lacum, largiti sumus 
territorium , hoc est modia quinquaginta : sed et iu 
Gualdo in fine confina, loco qui vocatur Ad monu- 
menta, cuni integris finibus suis sanetz:: Sophir mo- 
nasterio concessi perfruenda : necnon et conces 
sancue Sophiz condomas nomine Allerisii eua uxo- 
re, et germanis suis , et filiis, et filishus, vel ompia 
eoruin quz balin't iu catula teneri Crastaldo : neenon 
et servos, seu ancillas, necnon et vineas, et territo- 
ria, quautum manchaldus presbyter in ecclesia sancti 
l'etri ad aquam sanctam lavare visus est ad nostram 
potestatem pertinentia : unde et omnia , in et omni- 
bus sauctze Sophiae monasterio concessimus ossi- 
denda : sed et ecclesiam saucti Stephani in galo no- 
stro equidem monasterio sanctae Sophi:c concessimus 
possidendam : necnon et curtem, quam Rimnetusus 
abbas sire pr:ecepto concessionis paiatii tenuit, ei ad 
nostram legibus perlinet potestatem 3 nostra vero 
potestas omnia in integrum sancte Sopbix monaste- 
rio concessit possidenda : sed et ecclesiam sancti 
Marcelli, loco qui dicitur in Indilombato , qui ad uo- 
stram pertinuit potestatein : nostra quoque potestas 
in integrum przedicto monasterio sanctae Sophize con- 
cessit possidenda. Sed et substantiam Thajarisi no- 
esrii, qui pro multis chartulis falsis est condemnatus, 
et insaper extra provinciam, id est in Neapolim fuga- 
tus est; unde legibus omnis substantia ad nostram 
pertinuit potestatem, quani intezram monasterio sáne 
et Sophis concessimus possidendam. Concessimus 
et pr:edicto monasterio sancte Sophizs corvain , qua 
videtur esse in campo Sencrcunis, quam Arotarii 
lilia comparavit, secundum textum chartula, inte- 
gram sauctx Sophie mona-terio concessimus possi- 
dendam : et insuper in eodem monasterio largiii 
suinus in prxdicto loco de galo nostro in longitadi- 
nem milliaria tria, in latitudinem unum, qus fuit 
de subactioue Faroaldi mare. Sed et corvam ad Pon- 
tem Bianum , quam comparavimus a Joaune filio 
Ursi , juxia textum chartula omnia in iutegrum mo- 
nasterio sancte Sophiz concessimus possidenda : 
necnon omuia qua comparavimus ab liprando filio 


11325 


DIPLOMATA ECCLES. SELECTA. 


1426 


Alerissi, servos, et ancillas, casas, et vineas, terri- À omnia, et in omnihus , mobilia, et immobilia, se- 


toria, eampos, et sylvas, prata, mobilia, et immo- 
ilia in partibus Lucani, secundum textum ehar- 
(ule iMtegrum monasterio sancte Sophize concessi- 
sus possidendum : sed et quod eemparavimus in 
Ponticeilo casas cum curtibus suis de Egyp!o fluvius 
quidam qui est inter duas vias, una quzxe tendit ad 
sancitum Valentinum, altera ad sanetum Marcum per 
hos fines de capite finis usque ad res sanctse Sophie 
de fine in ipso rivo , integrum monasterio sanctze So- 
phia concessimus possidendum ; necnon et Gualdum 
in monte Virgineo, qui pertinuit ad Lucerinum cum 
imegro fine suo, omnia monasteria sauct:e Sophize 
donavimus possidenda : sed et substantiam Calendiui 
Cortisani nostri, qui liabitare visus fu't in Uriniano, 
emuia integra insuper, et in nominato loco qualiter 
ad uostrze potestatis manum devenit, monasterio $'n- 
ct: Sophiz concessimus períruenda : necnon et ca- 
$38 intra Beneventanam civitatem; sed et casales 
ejus, quos Grauso nolarius per sua: offertionis char- 
tula;m , integrum, et cum duobus servis Pitulo, et 
Mauro cum uxoribus, ct filiis suis sanet:e Sophie 
monasterio obtulit; nostra vero potestas secundum 
textum offertionis chartu'ie, integrum pradicto mo- 
nasterio firmavit possideudum .: necnon et in Iliarino 
casas de Caballariis, cum caballis, et stadariis; hz 
sunt : Casa qu:e regitur per Ursum cum uxore, ct 
filiis suis, et omnibus sibi pertinentibus ; casa qu: 
regitur per Lupum, et Fuscillum germanos cum uxo- 
ribus , et filiis, et omnibus sibi pertinentibus : casa 
qua regitur per Vitoaldum cum uxorc , et filiis, et 
omnibas sibi pertinentibus; casa, qux regitur per 
Joannem cum uxore , et filiis, et omuibus sibi perti- 
nentibus : caso qua regitur per In-talum, et Gaudis- 
sum germanos , cum pxore, et filiis, et omnilims sibi 
pertinentibus : secundum qualiter hzec omnia pascua, 
clausaria , silvas, vineas , prata, campos , mobilia, et 
iewnobilia, quantum ipsi servi possidere visi sunt, 
et ad nostram potestatem pertinuerunt, omnía inte- 
gra monasterio saneta Sophia concessimws possi- 
denda : necnoa et casas duas, qux reguntur cum 
uxore , et filiis suis. Et olivetum, seu vineas, in loco 
qui dicitur Sessa, qu: fuerunt Godefridi notarii, qux 
propter multas chartulas falsas legibus perdidit, et 
ad nostram devenere potestatem 
testas, omnia , et in omnibus, quantum in ipso loco 
habere visus est nominatus Godefridus , monasterio 
sancte Sophia donavit possidenda, Necnon casam, 
quam Rodemundus illicite tenuit cum nepolibus suis, 
loco qui dieitur Peretola, ct legibus ad nostram per- 


tinuit potestatem, quam casam integram sancte So- - 


phie monasterio concessimus possidendam. Sed et 
ecelesiam sancti. Laurentii, quam Tiroaldus mona- 
elus zdificavit, loco qui dicitur Tenetentum, ubi et 
se , et uxorem suam nowine Gesfoara , et filium suum 
nomiue Stephanum monasticz tradidit conversationi ; 
pos:ea vero, et ecclesiam , et omnes facultates snas 
ad scipsum , et uxorem suam , ct (ilium suum imona- 
seii sauctae Soplig obtulit; nostra vero potestas, 


eundum textum offertionis przdict:s sanctae. Sophi:e 
monasterio firmavit possidenda. Concessi sanct» So- 
phie monasterio possidendum Corvem in Lucania 
loco qui dicitur Quatra ad condomas duodecim, quae 
hsec sunt : casa quz regi'ur per Fuscum cum; uxore, 
et filiis, et omnibus sibi pertinentibus : casa qug 
regitur per l'elagionein cum uxore, et filjis, et om- 
nibus sili per!inentibus : casa, qua regitur per Mai 
rinum cum uxore, et filiis, et omnibus sibi pertinen. 
tibus : casa quae regitur per Gutaulum cum uxore, 
et. filiis, et omnibus sibi pertinentibus : casa qu:e 
regitur per Fermotum cum uxore, et filiis, et omni- 
lus sibi pertinentibus : casa quae regitur per Bonitum 
cum uxore , et filiis, et omnibus sibi pertinentibus : 
casa qua regitur per Marcum cum uxore, et filiis, et 
omnibus sibi pertinentibus : casa qus regitur per 
l'opulum cum uxore, et filiis, et ow nibus sibi perti- 
nentibus : casa qux regitur per Drutium, cum uxore, 
et filiis, et omnibus sibi pertinentihus iu eodem loco 
cum integris finibus, monasterio sancte Soplize ceon- 
cessimus possidenda, quze fuerunt de ubactione Crai- 
médarii referendarii uostri ; sed et Corvem in flne 
cum Consina loco qui dicitur Ad monumentum, et 
condomam; duodecim casas, quse reguntur per Ur. 
sum , et Lupiualdum germanos cum uxore, et filiis, 
et omnibus sibi pertinentibus ; casam qu: regitur per 
Ancellum cum uxore , et filiis, et omuibus sibi per- 
linentibus; easam qua regitur per Malonem cum 


( "xore, et filiis, et omnibus sibi pertinentibus ; casam 


quz regitur per Gaudiosum cum uxore, ct filiis, el 
emn bus sibi pertinentibus : casam qua regitur per 
Fuscum cum uxore, et filiis, et omnibus sihi perti- 
nentibus ; casam quz regitur per Theospertum, ot 
per Goaldum , cum uxo:e, ct filiis, et omnibus sibi 
pertinentibus ; casam qua regitur per Catullum cum 
uxore, et filiis, ct omnibus sibi pertinentibus; cass 
que regitur per Gutulum cum uxore, et filiis, et 
omnibus sibi pertinentibus; casam qua: regitur per 
Albinium cuim uxore, ct filiis, et omnibus sibi per- 
tinentibus, qux fuerurt de subactione Ursi gastraldi 
nostri : necnon Corvam in Luceria, loco qui dicitur 
Aquilone in territorio Cerboli servi nostri, et condo» 
mas trcs ibidem permanentes, hoc est, casam qua 


: nostra vero po- p regitur per Teroaldum cum uxore, et filiis, et omni. 


bus sibi pertinentibus; casam quz regitur per Fer- 
randum cum uxore, et filiis, et omnibus sibi perti- 
nentibus; casam qui regitur per lPepiuum, cum 
uxore , et filiis, et omuibus sibi pertinentibus, do 
subactione Gastari trasaldi nostri. Sed in Sipouto 
condomas tres, loco qui dicitur Sapesso : casan 
quz regitur per Andifusum , cum uxore , et filiis, ct 
omuibus eorum pertinentiis : casam qua regitur per 
Andualdum cum uxore, et filiis, et omnibus sibi per- 
tinentibus ; casam, qua regitur per Malonem, cum 
uxore, ct filiis, ct omnibus sibi pertinentibus , quz 
fucrunt de subactione Emerissi gastaldi nostri : nec- 
non et in Salerno piscatorias, casas duas, id est, 
€asam quiz régilur per Malerinnm cum uxere, et 


4:127 


LANGODARDORUM REGUM 


1138 


fiiis, et omuibus sibi pertineuübus ; casam quze re- A P'etri, et ipso Monte cum ipso plano, et ipsa ferrara ; 


gitur per lRadichisuin cum uxore, et (iliis, et omuibua 
sibi pertinentibus. Et lacum ad piscandum integruu, 
loco qui dicitur Ad sanctum Salvatorem, sed ct ipsas 
casas duas ad salem laborandum, id est, casam qu:e 
regitur per Sircam cum uxure, et liberis , et omui- 
bus sibi pertinentibus : necnou etin Viviamo condo- 
&am unam, nomine Lumchis cum uxore, et filis, et 
omnibus sibi pertinentibus, quos Stephanus Sarto 
per prxcceptum falsum liberavit, et res abstulit, sed 
el legibus, et ipsi el res eorum aJ nostram devene- 
runt potestatem : nostra vero potestas nominalas 
condomas monasterio sanct Sophix concessit per- 
fruendas ; necnon et ex galo nostro largiti sumus 
yraedieto sancte Sophia monasterio aliqua faeienda 
aunualiter in eo loco, in quo couunoditas fuerit ad 
noninata ligna adtrahenda : sed ct porticum ex lignis 
per singulas portas civitatis nostr:? Deneventanz, id 
est, de porta Turrea de lignis carra quinquaginta; 
de porta lufini carra triginta : hiec oinnia monaste- 
rio sancte Sophis concessimus possidenda. Necnon 
ct Sili, quem cum ex mercatu sancti Valentini inte- 
grum secuti, et ad nostram potestatem pervenire vi- 
sum fuit, ita sanctze Sophiz monasterio concessimus 
exigendum : sed et anuualiter de sacro nostro Pala- 
tio ad cardum eidem monasterio concessi porcos ca- 
pita centum. Concessiinus, etiam dicto sanct:e Sophie 
znonasterio, ut habeat ex sacro nostro palatio an- 
nueliter aureos solidos ducentos pro vestitu conjpa- 
rando, et illa qux: opus fucrint ; necnon etiam et hos 
statuere visi sumus. ut nostra concessio sit firma 
nominato monasterio; el iusuper concessimus praz- 
dicto monasterio ipsum terminum intus portam sum- 
iam cun aqua , et fistula pro ipso balneo iu eodem 
monasterio, id est de porta Liscardi de lignis carra 
viginti, et ibidem casam cum parietibus suis. [Ic 
omuia sicut supra legitur concessimus possidenda 
praedicto monasterio sancte. Sophix possidere sem- 
per. Necnon etiam et hoe concessimus prafato mo- 
pasterio omuia territoria et fundamentis pertinentia 
nostro sacro palatio, qux cum terris pertinentibus 
fuerint conjuncta, tam in finibus Beneventi, quam 
jw Apulia, et ubicunque res ex fundamentis saeri 
nostri palatii pertinentibus , et in finibus Capus, et 
Alisanz finibus, et in aliis civitalibus et castellis, et 
omnia qus (uerint conjuncta cum rebus ejusdem mo- 
pasterii , dono eidem monasterio sanete Sopnism ilia 
concessimus possidenda : sed el ecclesiam sancla 
Marix, qui sita est intra duas vias foris ante portam 
summain eum propria terra sua, quax dicitur Domi- 
nica per hos fines de capite usque ad ipsam ecclesiam 
habet passus sedecim de uno latere via, et de alio 
latere quoque via integrum monasterio sanctae So- 
phi:e concessimus possidendum : necion, et ecc!e- 
aiuni sancti Martini, quie in Matulo sita est cum om- 
nibus suis reditibus, monasterio sanct? Sophiz con- 
cessimus : sed et ipsam curtem nostram, yrata, in 
loco qui Pazzano dicitur, cum ipsa ecclesia sancti 


* Forte biz lineam omisit dormitans notarius. 


hec omnia sanct: Sophie monasterio possidenda 
concessimus, Necnon eL ipsam ecclesiau sanctas Ma- 
riz in finibus Janieusibus , loco qui dicitur Gusmianus 
cum omnibus suis pertinentiis , monasterio sancie 
Sophis dedimus possidendam. Sed et ec clesiam Beati 
archangeli Michaelis , qux fundata est in galo mostro, 
terram modiorum centum erga ipsam ecclesiam , ubi 
Dacoaldus venerabilis abbas servire videtur ; quz 
fuit sub actione Ferdolphi gastaldi nostri , secunde 
de ecclesia saneti Mercuri in galo nostro, baec omnia 
sancta Sophi: monasterio concessimos possidenda, 
quod prrceptum oblationis ex jussione ac dictatu 
nostr: potestatis scripsi ego Entaldus notarius. 
Actum Beneventi in felicissimo palato , anuo de- 


B cino seplimo mense Novemb. indictione xii feli- 


citer. 
Donationes facte monasterio Pistoriensi sancti Bartko- 
lomei (ab anno 748 ad annum 184.) 
(Ex Zacharia. Auecdota medii aevi.) 
l. 

Exemplar. [n nom:ne Domini die octavo mense 
Septembris regnante dowino Racbis vir excellentis- 
simus regem anno quarto per indictione secunda. 
Feliciter... Ratpertus quondam filius quondam Gvi- 
lichisi sperare in me diviua potentia, dum complexus 
rejacere iu iulirmitate, sine üne ubi fures non effo- 
diunt, nec furantur, ut illa voce audire merear, quam 
Douinus noster Jesus Cliristus, ac redemptor om- 
nium in se credentibus prouiltere dignatus est, Ve- 
nite, benedicti Patris, percipite regnum quod vobis 
paratum esi ab origine mundi, et ilerom ammonuii 
dicens ^ ; lilius masculus previdi mihi in proprio meo 
edificare ecclesia monasterio beatiseimorum sancti 
Peirl, et Pauli, atque Aua:tasii, et ipivi me vel 
3nima mea commendare, aique offerri medietate de 
omnem parvitatem pecuniam vcl adquisitum meum, 
quod nunc presenti die avcie, et tuero tam case 
aviticionis mex, quam etl casz uasaricia, 860 casa 
lia, vinea, terra, pratis, pascuis, silvis, salectis, s2- 
tionibus, cultum, atque incultum, movilewm, vel im- 
uovilem , seseque moventibus omnia, et in omnibus 
ad ipsum sanctum, et vencravile locun offerri, et 
condonare previdi, seu et ostruelda, qui veste mo- 
nastica indula esse videtur. Iu eum vero tenore, ul 
si jam dicta filia mea voluere cum genitrice mea 
Muntia, atque coniuge mea l'ersedrada, seo germana 
mea latperta is ipsum monasterio meo deservire in 
nodochio [lege xenodochio] egenos vel pauperes re- 
Cipiendum, et elemosina tribuendum, et guvernan- 
dum per ebdumota una pauperes vel peregr.nas abi- 
mas, et una cum dominico abbate rectore, quem 
inibi ordinare previdi ; omnia, ut dixi, in sua habesi 
potestate regenduin, elemosinam tribuendum, de 
quibus inibi dominus condonare dignatus fuerit et 
pro anima mea gravata ponderibus peccatis meis die 
noctuque omnipotentein Dominum, et ejusdem om- 
nipotentis Domini geniuice Maria, vel beatissimi 


1429 


DIPLOMATA ECCLES. SELECTA. 


4155 


sanrti Petri, et Pauli seu Anastasii inc.... nimis pec- A voluerit, qui inivi fuerit ordinatus, et nullus de 


cator de vinculis penarum eripere dignetur, el inter 
sanctis, ct electis suis. aliqua parte vel societas tri- 
buere jubeas, quia scriptum est per eloquium, et 
ministrationem Dowini nostri Jesu Christi, Petite et 
dabitur vobis, querite el. invenietis. Pro ideo ego mi- 
ser, el nimium peecator creditus in ejus niagna 
iuisericordia, qui est pius Dominus, ac redemptor 
ownium celi et terre, de parvitatis mea terrenis tri- 
buendum ad ipsa saucta virtute nominis beatissimi 
sancti Petri, et Pauli, seu Anastasii celeste gaudium 
coniuge mea Perterada carnale vitio fuerit conse- 
cuta , et iu ipso senodochio, vel monasterio noluerit 
deservire, nulla de rehus meis avere debeant, nisi 
vacua, et inaue exiude foris exire deveant, aubu- 
lando, ubi voluerit, et forsitan fiiia... rio [forte, mo- 
nasterio] residere cum portione sua vadat, ubi vo- 
luerit, amplius de rebus meis, vel in ipso monaste- 
rio nulla pos:et avere, vel imperatione facere. Nam 
si inivi permanserit, omuia cum supradicto rectore, 
vel genitrice, atiue coniuge, vel si... [forte, mihil 
Dominus vitam concesserit in hunc exilium immundi 
avitaudum , omnia mea Sit potestate regeudum , re- 
müierandum, usufructu c»piendum, nam nou ad 
secularibus per nullo ingenio subiraliendum, nisi 
yro anima mea liveri demittendum, et si f..... [forte, 
fuerint] michi here/les, esse deveant secuedum lex 
gentis nostre, el ipse senodochiu iu. suam liaveat 
porestate, vel qui per ipso inibi fuerit ordinatum, et 
si ad secularibus voluerit permanere, portionem sua 
suscipiat, et in ipso inonasterio nulla imperatione.... 
ord natione iusta Domino fuerit ordinatus, et quod a 
ie optandum jaw est, si sine filius masculo transiero, 
et antea de li;c luce tmnigratus fuero, quain ipse sau- 
ctuin et veneravile locum consecratus siL, volo, at- 
que decerno, ut ipso oratorio, vel senodochio jai 
dicti.... ge [forte, coniuge], scu sorore, et filia mea, 
el oniuia medietate rebus meis, quod inivi condo- 
nare visus sum diebus vite sue, in suim aveal po- 
testatem, et. post. ovito eorum, qui per ipsi inivi 
fuerit ordinatus, el servi, vel aucillas nicas pro 
anima inca liveri. demittendum.... raluim sic ju ipei 
livertas pernianeat, sicut princeps Dowinus bone 
memorie Luiprandus rex per edictum confirinavit, 
et iterum confirmare previdi, et sub null us mater 
Ecclesia subiacentem ipsum sanctum oratorium , vel 
senodochium parvitate mea... domiuico abbas per 
me inivi positus, et ipsa geuitrice, atque coniuge, 
$?u germana atque filia tea in suam aveat potesta- 
tem diebus vite sue, aut fratri vel sorori, qui per 
ipsi inivi positi fuerint , vcl postmodum unusquisque 
secundum Dominum electis spiriti... preces, et pro 
scelera mea Dominum deprecandum , nam per nullo 
titulo in alium hominem alienandum, aut per cor- 
ruptione inivi alio superponendum, nisi queu ille 


à flic Gualbertus scriptor lineam integram omisit , 
quam ex alio instrumento sie suppleo : apostolorum 
martyrum, et con[(essorum incurrat. Insuper socius sil 
Juda. 


heredibus, proheredibus meis, quecumquo aliqua 
posses... tuis temporibus stavilitum permaneat. Et 
qui «outra hane cartulam, vel ipso ionasterio, aut 
sancium senodochio ire quandoque presumserit , aot 
eam inrumpere voluerit, inprimis in ira Dei, et om- 
nis virtutis celorum, archangelorum, angelorum , 
pro... [profetarum] ^ Scariot , qui tradidit Dominum 
nostrum Jesum Christum, et in tartsro sit coma- 
sumptum. Ecce ut mea fuerunt desideria, adinplevi, 
et Avandus uolarius scrivere rogavi. Actum Pistoria 
reguun et inJietione suprascripta feliciter. Signum 
manus I... fredus medicus rogatus ad ltatperto i2nu 
mes propria teste subscripsi. Ego Lazarus rogatus a 
Hatperto manu mea testi subscripsi. Eyo Bacbiperto 
rogatus aJ Ratperto testis ss... Signum manus Mau- 
relli quondam lilio quondam Stalari rogatus testis. 
Signum manus Auselmi quondam lilii Baro fulitestis. 
Signum imanus Tatoni quondao fiti quondam Fusoni 
testis. E zo Avandus, qui supra scriptor buius cartule 
post a testibus rovorata, et hadita, ipsius abbas 
presente. Andrea filii domini Caroli [num Rachis?! 
anuo regni eius quarto. per indielioné prima coim- 
plevi, et dedi. Ego Gausperto Notarius sicut. in. au- 
tentica inveni scriptum, fideliter exemplavi. 

Ego Gwaibertus notarius et judex sacri palatii 
seriptor autenticum illud vidi, el legi : sic inibi con» 
tincbatur, quomodo in hoe exemplar seriptum est, 
preter. litera. plus minusve, et manu uiea. propria 

si. 
scripsi "! | 

Exemplar. Ín. nomine. Domini Dei nostri Jesu 
Christi die nono mense Julio anno regui domui 
Desiderii, et Adelgis regi auno octavo, et quinto per 
iudictione secunda feliciter. Dum in hunc exilio 
huius seculi avilare meruerimus, oportum est enim 
cogitare de Dei omnipotentis misericordia, el remis- 
sione animarum uostrarum, quatenus uos de vincalo 
penarum Dnus ac ftedemptor omnium indulgentia 
pietatis sue condonare diguetur, et ad vera luce iu- 
minis pietatis sue iuter sauctis, et electis eius parte 
aliqua, vel societas invenire mereantur, quam qui- 
dem magno consilio est seculi relinquere, et ad 
sanctis, et ad venerabilibus locis nos comcendare, ut 
dum ultima die conviuerit, ut nos in suis iudiciis 
electionià ostendat, uL. novis peccatoris preveuiat sa- 
lutem, et. remedio aninxe. ldeo in Dei omnipotentis 
nomine ego Aivaldu presbiter de monasterio »aneti 
Silvatoris ^, qui est sito prope muro civitatis nostra 
Pisturie iusta ecclesiam sancti beatissimi Dartholo- 
mei, dum michi divina adveniens inspirationem in- 
troendi in avito sancto imonacorum inter alius fra. 
tres, quateuus (e consideravi, el pertractavit. de 
monasteria beatissimorum  Silvatoris, atque beati 
sancli Angeli, qui est sito locus, qui appellatur 


b Silvris : Silvestri siglam explicuit nescio quis, 
quam ducem habuit Salvius; ualui ego Silvatoris 
interpretari. 


1421 


LANGOBARDORUM REGUM 


14:2 


Monti Cunule prope flutio Neore, quem felicissimo A — Signum »& manus Luitpertuli quondam Chichisi 


presbiter, seo Geminiano a fundamenta erexeruut, 
seu et Totone, et Raspert Autperti q.q... in suo pri- 
vilegio edifieaverunt : modo viro ego, qui supra 
Aivald presbiter do, dono, trado, atque offero, do, 
datumque esse volo tam ipse predicte monasteria 
saneti Silvatoris, et sancti Angeli omne rebus sub- 
siautia de quidquid ubique modo a presenti die ad 
ipse sanctorum loca pertenere denescetur, et unc in 
»ntea Deo protegente ividem condonaverit inlivato, 
et exinde fuerit, aut quod ad ipsi sancti et vencrabi- 
libus locis datum, vel autfertum fuit, quomodo ivi- 
dem esse videutur, omnia et in omnibus inlivato 
ufferre visus sum ad ecclesia beatissimi sancti DBar- 
tbolomei. 1u tali vero tenore, ut omnia ris ipsa una 


rogalus testis. 

Signuin »« manus Guinelredi quondam Guilifredi 
Fogatus testis. 

Ego qui supra Lucio notarius seriptor huius car- 
tule post a testibus roboratam tradita complevi et dedi. 


Ego Gualbertus notarius, ei judex sacri palati 
scriptor autentieum illud vidi, et legi, unde hoc 
exemplar exemplatum est, et quod inibi scri,tun 
inveni , fideliter exemplavi. 


Io nomine Domini Dei Salvatoris nostri Jesu Chri- 
sti die quinto mense Februario reg»sante domnus 
Desiderius et Adelghis regibus anno regni eorum in 


cum ipsa monasteria sicut regula sancti Benedicti B Dei nomine decimo ' indictione quinta felieier. 


condoce, esse deveat. In tali enim viro capetulo, u 
unam perordinationeim de ipso monasterio beatissimi 
sancti Bartholomei, vel de eius rectoribu:, quomodo 
eit, vel inposterum fuerent, ut predicte Dei eccle- 
sie, ut qui ividem per ipsi ordinatum fuerit per 
sancto iudicio canonica, vel sancta regula deveat, ut 
quatenus egenus vidua pauperibus elemosinis facien- 
dum pro remissionem animarum felicissimi Gemi- 
niani presbiter, qui touc antea presens fuerat de 
ipso monasteria , sed et Autperti , Tatoni, Ratperti, 
vel nostra facinora, ut novis minime perveniat ad 
eondonationem, omnia ut supra decrevi; volo, ut 
ipsi sancti mouasterii beatissimi Bartholomei, vel 
eius deservientibus, qui inodo sunt, vel imposterum 
fucrit, firmiter possedire, avire deveas, ut quatenus 


3b liac die, ut non ego, qui supra Aivaldu presbiter, 


non aliquis de heredibus, atque posteris mei unquam 
ullo tempore aliqua possit inferri molestia, neque 
r)olestandum , neque per nullo argumento, ingenio 
exinde aliquid suptrabendum, neque ad alia ecclesia, 
ueque ad secula:ia nisi tantum perpetuis temporibus 
firmum , et stavilitum permaneat ad ipso sancto mo- 
nasterio beatiasimi sancti Bartholomei, sicut supra 
decretum est. Ecce ut meis taliter fuirum desiderii 
crga me adimplevit, et ne michi lice facere ullo tem- 
Were nolle, quod voluit, sed quod a me facto vel 
ccpürmato inviolabiliter confirmare promitto; quam 
viro ! forte, iuro) cartula remissiouls rerum dotalium 
lueio notario scrivere rogavit. 

Actum Pistoria regnum, et indictione suprascripta. 
Feliciter. 

»& Ego Aivaldu presbiter, qui lianc cartula rerum 
dotalium fieri rogavi, et manu mea propria suscripsi. 

»& Ego Teudeiat presbiter rogatus ad Aiva'du pre- 
sbiter testis 89. 

Signum »&K manus Tanichisi quondam Tanolfi ro- 
gatus testis. 

y»« Ego Gumperto diaconus rogatus ad Aialdu pre- 
sbiter testis ss. 

»« Ego Guidolfo rogatus adAialdu presbiter testis ss. 


Gaidoaldus medicus regum cogitante me de omui- 
potenti misericordia , et remissione anime mee, 
quoniam vite temporum, et mortis exitum omnipo- 
teus Dominus sue * modo tanta ? reservavi notitia, 
ob hoc aute. quam repentinus superveniat interitus, 
nichil omne * nostra deveniat dispouere, atque....... 
cum veneriwmus ante tribunal Cliristi, non nos. do 
neglegentia judicet, sed de bouis operibus grataletur, 
ut prius qua * de re ego qui supra Gaidoaldus we- 
dicus, dum we previdisse * in unc exilio mundi 
periuaneute, previdi de rebus meis per decreta luca 
offerri, et condonare pro anima niea, vel de paren- 
tibus meis, ut in perpetuum firinum permaneat ad 
ecclesiam, et monasterium sancti Dartiiolowaei, quas 
foras muros civitatis Pistorieuse in propriis rebus 
meis ad fundamenils copstruxi, vel eius sancte con- 
gregationis Domenico albati, et monachorum, qi 
inibi congregati esse videntur, aut in antea Deo 
iuvante " ...... facinoribus die noetuque eperibus 
elemosina tribuere et Dominum deprecare non ces- 
seit, et nobis indignis perveniat ad salutem et re- 
medium anime : primum omnium curte in loco, qui 
voceturus Neure cum omnia adiacentia et pertinentia 
ad ipsa curte pertinente in integrum simul et alia 
curte quae dicitur Adosare finibus Lucense cum ea, 
quz ad ipsa curte? pertinent in integrum, quam etiam, 
et curlein in antuniana Lunisiana * ubi et oratorium 
beatissimi sancti Angeli dedicavimus, necnon et cur- 


p !em in Darbiano finibus Creti '* cum omnia ad ipsa 


curte perliueute excepto due case due masseritie ad 
rivo, qui regere vise fuerunt per baronacculo et go- 
disteo qui *' nobis da Aolfu '* evenerunt cum familie 
vel omnia ad ipsa pertinente, nam et alia omnia ad 
ipsa curte pertinente in integrum seu et curte in 
Bucardo cum omnis, et in omnibus, quidquid ad 
ipsa curte pertinent, et ad ipsum venerandum locum 
dilectissima Rotperga coniuge mea de suis rebus 
cum mea voluntate inivi !* offerri, et condonare 
previde !* tam ipsa, quam et suprascripta curti, quod 
superius decrevi cum oinnia adiacentiam vel perti- 


VARIANTES LECTIONES. 


! decimo, et octavo per * sua tantummodo 
[uerint, qui pro nostris. *curtem — *lainiscana 


: tanta omi. *omnia *quam *previdissem adjuvant 
greti 


! que '!*aolfo *iuibi '* previdi. 


4155 


DIPLOMATA ECCLES. SELECTA. fi 


& 


nentiam seu, ' case, masseritia * et de aldionibus, A sint nisi eorum utilitas fuisse ** cause adiutorium 


vineis, terris, pratis, pascuis, silvis, salectis, statio- 
nibus, padulibus ? cultum, et.incultum, movilibus 
et inmobilibus res seque * moventia oinnia, et in om- 
nibus quidquid ad iste curtis vel case pertinent ad 
ipsum venerabilem locum, vel eius sancte congre- 
gationis pro auime mee remedium dono meo, trado, 
at ue offero possidendum, simul eiiam et curte mea 
quod avere * visus sui. finibus maritima in locus 
qui vocatur Cornino cum * omuia ad eam pertinen- 
tein '" ad eui:dem sanctum convivium offerri, et 
condouarc previui. In eo modo, ut prepositus, vel 
rector qui in senodocio meo hic * foras civ.tate 
Pistoriense propinquo ipso monasterio positus vel 
ordinatus fuerit, communiter suus * nutrimina cum 
1,.8ius monasterii in eodem loco Corniuo pasceret '* 
si me ponere debeant. Hlec autem oinni in tempore '! 
vgo decrevi ad ipsum sanctum et venerabile locum 
sit traditum et confirmatum ut ipse abbate vel mo- 
nachi in ipso monasterio secundum Deum et sanctam 
regulam vivere et deservire debeant omni in tem- 
pore sanctum cenobium confirmandum ut nunquam 
destruatur set in perpetuum stabilitum permaneat 
sub nullius hominibus vel matris ecclesie potestas 
subiacente nisi in suo iure permaneule in !* ius spi- 
ritualiter el regulariter deserviente etl inter se iu ipsa 
congregatione digentis !? abbate, qui in ipso mopa- 
s'erio vel sancta congregatione secundum Deum et 
sauetam regulau continet regere et ordinare debeant 
licentiam babeant quem de ipsius mouasterii con- 


prestando. Et boc volo atque eontirmo ut omnia 
quidquid superius leguntur ad ipsa eeclesia sancti 
Bartbolomei conürmavi vel ipsum mouasterium us- 
que nunc possessum 8ue ** ut omni in teinpore (ir- 
mum 3c stabilitum permaneat. De autem reliqua 
monasteria vel senodocbia hic ** Pistoría vel Tici- 
nensis civitate quam et Cassio et reliqua alia loca 
qui per me ordinata vel constructa suut ita decre- 
viwus ut per ipsum monasterium saneti Dartholomei 
35 ,... ordinata et disposita sic ita ut nullus abbate 
qui urodo est aut posimodum fuere minuandum de 
ipsa elemosina **, aut. qualive res inde subtrahendo 
nisi qualiter scripti ?" instituemus omni tempore 
siabilitum permaueat in elemosinis ** pauperum. Et 


B si aliquis de ipsis abbatibus prepositi *? custodibus 


de ipsa elemosina ** subtraere *' voluerint de pecu- 
Dia aut quales res non habeas licentiam. Et si 
factuin aut. subtractum fuere et ad veram causam 
apparuere (iis vel heredibus weis non permittont 
exinde minuare aul aliqua subtractione fleri simul- 
que ?? filius aut heredibus meis exinde minuare de 
ipsa elemosina ** sicut a ine institutum est aut exin- 
de quali iure ?** subiraere voluere simili modo non 
permittat abbatem de ipso mouasterio sanct Darto- 
lomei fieri qui modo est aut qui postniodum fuere 
nisi ambe partiin ** defensaudum euram exinde per- 
ageudum ut neque miuuatam neque subractam 
nullo modo sit elimosina ** pauperum. Sed sicut 
per scripti firmavi in ipsa stabilitate defendatur nu!- 


gregatione de iuter se in abbate elegerint siabilitum C 1a exinde subripiendo et quis ille immemor contra 


permaneat. Nain non de aliis hominibus vel moua- 
strio non posseut'* ordinationem facere aut ab- 
batem ponere nisi qui de ipsa congregatioue fuerint 
sicut sancla regula continet, inivibi !* abbatem lieri 
debeant vel si lorsiian aliqua necessitate venerit 
causa in ipsum sanctum monasterium vel eius con. 
gregationis volo atque decerno ut si a parte mona- 
»te1ii utilitas fuere et filio meo Gaiprando adiuvare 
meruerit ipse vel heredibus, meis in ipso monasterio 
adiutorium prebeas ei causam delendas. Nau nou 
amplius pulla imperatione aut quali !* vere '" subie- 
rendum !* nuilo niodo facere possent. Et duin ego qui 
supra Gaidoaldus medicus adiuvare meluero in mea 
$it potestate sicut. usque nunc defensaudum dum 
curam impeudendo pro eorum dilensione nam nulla 
de ea que inivi a me suut collata aut unde !? que 
advenit alique subterenduin *? est post obitum meum 
oinnia sicut superius decrevi stabilitum peruianeat, 
et uullus de heredibus pro heredibus meis contra 
banc mean) cartulam dic.iouis ** seu dispositionis 
effertiouis ince ire quandoque presumas aut aliquo 
aiplius iu ipso unorgsterio inperatione facere pos- 


hanc meam dispositionem et ordinationis cartula 
reruur sanctorum dotalium ire quandoque presuni- 
p»erit aut eam irrumpere voluerit in primis iram Dei 
ei omnes ?" virtutes ** celorum archangelorum an- 
gelorum prophetarum apostoloruin martirum et con- 
fessorum incurrant. Insuper socius sibi ** Juda Sca- 
riotihes qui per amarum osculum Domiuum ac re- 
demptor omuium tradidit, Et in tartarum sit con- - 
suinptus. Ecce ut meis fuerunt desideriis implevi et 
$i qualibet alio iudicatum apparuere in * sc habeas *! 
robore ** nisi iste ** qui ** nunc modo confirmavi. 
Et Gaubertus notarius scribere rogavi. 
Actum Pistorie iudictione ** ista ** feliciter. 
Signum domini Gaidualdi medici qui banc cartu- 
m lieri rogavit et eis " oumia relecta est **^ com- 
placuit 

Signum domni Dautoni decembrone ss **. 

Signum domnus "Amati de alationc ss. "* Ego 
Gisilari rogatus ad Gadoaldus medicus testis ss. 

Signum domnus Staneci.es de materno ss *', 

Signum domnus Ausuloni filio quondam | Riufredl 
testis. 


VARIANTES LECTIONES. 
!se ?massarichias, ?paludibus *queso "abere *cumadiacentia vel "pertinentia *ac *sua '?pa- 


scerent '! tempore et que superius. !^iuibi !? eligente 


dum !*unquam **subtraeudum — *! douatiouis 


?5 partea 
** quod 


7 Qunnpium 
" syprascripta 


*5 jpsa a'imonia 


*5 et indie V ei 


?! fuisset 
scriptum | ** alimoniis —*? prepositis ?? alimonia — *! minuate aut subtrahere 


38 virtutum 
*" ut sunt 


1!* inibi '*et inibi 
33 fuerit ** pro 


15 subiacen- 

* aliuonia ?7 per 

3 alimonia — *rem 
*! robur ** istud 
9. testis 


qualibet" re 
15 fant 
33 eL si 

31 habeat 

9? alatiauo. testis 


39 git ** nullam in 
*3 testis 


1455 


"LANGOBARDORUM tLEGCUM 


ERO 


Ego Johannes rovatus ad. Gadualdus medicus bar- A tali enim tinore, ut omnes Romani, qui modo sunt, 


lanius ! testis ss. 

Ego qui supra Gaubertus scriptor huius cartw'e 
post testibus roborata tradita complevi et dedi. 

Ego quidem Gerardns notarius autenticum illud 
vidi et legi quantum legere et discernere potui unde 
hoc exemplar exemplavi. 

IV. 

In nemine Domini Dei nosti Jesu Christi die nono 
mense Aprlle....... Reguante domno D.siderio, et 
Adelgis anno undecimo et octavo per indictione 
quinta feliciter. Christi Jesum Domini nostri Jesu 
Christi assidue nos convenit precepta complere, ut 
cuius providentia meus nostra adcomodare dignatus 
cst, ipsius auxiliante quoniam vitam temporum, et 
mortis exitum debemus olscripta patefacere, atque 
ad versi sancti et venerabiles locis nos comendandum, 
Ibi volemus festinare ubi seniper debemus perma- 
nere, uhi iustis et Fenemerentihus sine fine in gaud:o 
repausare festinant, ut pro his temporalibus rcrum 
nobis omnipoteus Dominus centeplum restituere 
dignetur. Unde m'do ego Guinifredi quondam filio 
quondam Guillipad una cum dilectissimi filiis meis, 
id est Guillerad, Ag'a(i unanimiter bona et. integra 
voluntatem nostra do, damus, tradimus, atque offerre 
visi sumus omnes res, quod nominative dixerimus, 
de res pecuuiola nostra, quod liabemus de cura geni- 
tori nostris, vel de eorum conquisito, eimiliter de no- 
&iro iu aliquantu offerimus in ecclesia oratorio nostro 
beati Petris, et sancte Marie, quod nos indigni pec- 
catoris in. nostro privilegio a fundamentis ereximus, 
ibidem offerimus, id est in. primis case habitationis 
ubi habitamus, locus, qui appellatur pionte ; uua, 
cum solamentu de ipse case, seo curte, ubi ipse ec- 
clesia superposita est una cum orto circa ip:e case, 
£CO Ct prato prope ipse case una cum arboribus, et 
insuper ibidein damus casa habitation:s, quod habere 
visi sumus, locus, qui appellatur casule, una cum 
solamento suo, curte, orto, vinea, terra, pratís, pa- 
scuis, cultum, et ii.cultum de quidquid ividem modo 
8d nostra dowinalione pertinet in. integrum, quod 
ovemus in suprascriplo loco, excepto sylva illa, qui 
fuc de ipsa curtes, quod antea dedimus saucii Justis, 
et insuper dedimus ibidem casa habitationis cum 
solamento, curte, orto, pratis, pascuis, silvis, sale- 
ctis, sationibus, cultum, et incultum omuia in in- 
tegrum, quod abere visi sumus, locus, qui appel- 
latur ducenta, excepto cafagio illo in integrum ad 
catarattula. da padu'c, quod nobis reservamus, et 
insuper casa, quod habere visi sumus, quod nobis 
de Guillerard gastaldio in cambio cveanne, locus, qui 
vocatur Cioquaniula. adwediana, cum omnia de 
quidquid ad ipsa casa perlenet curte, orto, vinea, 
lerra, pratis, pascuis, cum omnia ad ipsa casa perte- 
aet in integrum, ibidem dedimus, excepto una petias 
de terra, que fora ipsa clausura est, quod nobis re- 
Servainus. ltem de case massaricie ividem damus, in 


vel eorum Bheredibus dare debeas per circulo anuus 
per quemque casa sua luminaria in ipsa ecclesia ora- 
torio nostro in valliente tremis:e, olleo contra auro 
de ista tris res una quale habuerit, et massarii ipsi, 
qui modo sunt, per singulas case, vel heredibus 
eorum, faciat ad ipsa ecclesia angarias et edumas 
quattuor per annos, nam nulla reddito, vel angaria, 
neque via superponendum nullu homo possit, et 
insuper dedimus ividem silva donnica, qui appellatur 
Calamecca. Idem case massaricie sunt, iti primis casa 
Godiperti di Calamicca, casa Istavili de Calameccea, 
e3s5a Gaudimari de Cilonia, excepto silva donnica 
de Cilonio, casa Crespuli de fremiano, excepto sorte 
fosculi, qui fue barbano eius, quod nobis re:-erva- 
mus, Suprascripta viro omnia qualiter superius ad 
ipsa ecclesia per nos datum, et confirmatum est ; 
ipsa omnia volemus, ut aveas ipse saneta Dei viriute 
oratorio nostro, ut non nos suprascripti Guinifredi, 
Saxu, Guillerad, Agrafl, non aliquis de heredibus, 
atque posteris nostris nullatenus habeamus facondia 
alique de ris ipsa suptraendum, neque da ipsa ec- 
€lesia, neque da liomini illi, nec in. monasterio, ubi 
Per nos contraditum , vel coufirinatu. fuerit, Sic 
tomen dicimus, atque decernimus, dum fuerit dic 
vite nostre totorum omnium ris nostra, dum uno de 
nobis super vixerint, omnia ín integrum aveant in 
sua potestatem, quis de nobis antea uno de altero 
defünctu fuerit, tanc ille, qui remansere, de portione 
defunctis facisnt lemosina , unde nobis totorum 
iustum comparuit, ut dum fuerit die vite nostre uso- 
fructo, in nostra abeamus. potestatem bomini liber- 
tandum, el omnes trinsecus case, eramentu, firra- 
mentu, nutrimentu nobis reservaviwmus. eipso quod 
Super exceptavimus faciendum quodvis bonum, et 
Uoc quod antea dicere debuemus, de portione bel- 
lisarj, in ipsa subjaceat, sicut. et illa nostra portio- 
neni unde, inter nos convinne, quia minime abeute 
filii, vel ilie, sut parente, in quem nobis oportutu 
cadere, aut causa nostra commendare, nisi volemus, 
ut post nostro quandoquidem totorum  obito tam 
ipse ecclesia, quam res pecunia, quod ibidem per 
nos datum, vel confirmatum est, ut subiaceat in 
monasterio beatissimi saneti Dartholomei, se ipee 
abbas Dominico, vel ille, qui pos ipso it ipso mo- 
nasterio ordinatum fuerit, tam ipsa ecclesia cum 
omnia ad ipsa ecclesia pertenente, ipsi eam abeant 
in su3 potestatem regendum, gubernandum, sacer- 
dotem vel monachi ividem congregandum, qui ibidem 
secundum sancla regula habitare et. vivere debeas, 
ei pro nostris peccatis, vel de parentibus nostris die 
uoctuque Deo dejrecare devess, ut nobis ad reme- 
dio, et salute aniine nostre pertcueat, et quis ille de 
heredibus, atque posteris nostris contra ipsa ec- 
clesia, vel ejus deservientis agere, aut causare aut 
al.quid subtraere, aut contruversia faccre voluerit, 
aut rectoris, qui fuere et neglectum posuerit pro 


VARIANTES LECTIONES. 


! barhano ineo. 


1157 


DIPLOMATA ECCLES. SELECTA. 


1453 


nos, orandi, in primis in ira Dei et ipsius sancte À prietate, et libertate avere deveas, faciendum, vel aven- 


virtutis incurrat periculum, et si forsitans aliquis 
de heredibus, sitque posteris nostris contra hane 
cartulam agere voluerit, ad da ipso monasterio 
sancti Bartholomei ris ipsa subtrahere voluerit, com- 
ponituri sit ad abbas monasterii sancti. Bartholomei 
solidos mille, et post data compositio, et pena ab 
ipso soluta, presens cartula in sua maneat firmitate 
quam vero cartnla. autfertionis ad nos facta Lucio 
notarius scribere rogavimus. 

Actum Pistoria regnum et indicione suprascripta 
feliciter. 

Signum »X manus Guisifredi. 

Signum »& manus Saxoni. 

Signum »& manus Guillerad, 


dum quidquid , aut in quale lex voluerit, et quiequid 
per ipsi faetum fuere omni tempore, in sua per- 
maneat stavilitate eo, quod pro benigno servitio eo- 
rum, que erga me inpendere visi sunt, ita eorum a 
me datum vel pro animabus mei firmari previdi, de 
autem alia res mea in suprascripto loco Paeciana 
una cum suprascripto monasterio, vel res inivi fic- 
mata, omnia et in omnibus in integrum in te jam 
dicto Domenicus quondum abbas eonfirmo , si 
omnipotens Dominus de infirmitate ista avvocare 
jusseci in. omnia secundum Deum ordinandum, vel 
peragendum pro animabus nostris, vel de parentibus 
meis quidquid melius aut secundum Deum appari 
fueri ordinandum elemosinandum, to, vel qui per te 


Signum »& manus Agrafi hauc cartula fieri roga- D inivi fuerit ordinandum, in vestra sit potestate tam 


vere et ipsorum releeta est. 
* Signum »& manus Lazaro filio quondam Cosinduli 
testis. 

Signum »& manus Jobanni fllio quondam Gregori 
rogatus testis. 

Ego Anselmi rogatus ad Guinifredi, saxu, Guil- 
lerad, Agrafi testis ss. 

Signum »& manus Rotpulo fllio quondam Ermni- 
fredi te.tis. 

Ego »& Tachimandu rogatus ad Guinifreddi, ad 
Sasu, ad Guillerad, Agrafi testis ss. 

Ego qui supra Lucio notarius scriptor huius car- 


iule post a testibus roborata, tradita coplevi, et 
deli. 


Ego Gualbertus notarius, et judex sacri palaui € 


scriptor qualiter in autenticum sciiptum inveni, 
fideliter exemplavi. 


V. 


Exemplar. In nomine Domini, et Salvatoris nostri 
Jesu Christi die decimo mense Decembrio regnauto 
domno Carolus rex Francorum et Longobardorum, 
qua in italia Papia civitate ingressus est , anno se- 
cundo, per indictione quarta decima. Feliciter. 
Fermus clericus filio quondam Austripert, dum me 
previdisse in infirmitate positum , meus me» de re- 
cta in omnibus recte loquendum manifestus sum, 
eo quod antea jam plures tempus judicavi , et per 


ipso monasterio vel res omnia supraseripta , quan- 
tum melius , et secundum Deum previderitis, pro 
animabus nostris dispensandum, vel si alique in ju- 
dicatum reliquero , simili modo omnia pro anima 
mea tribuatur, sic tàmensi michi omnipotens Dowi- 
nus prestare iusseri evadendum , omnia, et in omni - 
bus in inea sit potestate arendum , ordiaaudum fa- 
ciendum exinde quidquid voluero aut michi bouum 
fuere, quam iuro furte viro pro vere cartula sieut 
michi complacue , in to Gautpert notarius scribere 
rogavi. 

Aclum Pistoria aput ipso monasterio regnum, e 
indictione suprascripta. 

Signum 9& manus Fermoni, qui hanc cartula Geri 
rogave, et propter infirmitate sua menime potue 
scribere. 

Ego Gu:lipadu presbiter rogatus a Fertno clerico 
teslis ss. 

Ego Lazarus diaconus, et notarius rogatus ad Fir- 
mus clericus testis ss. 

Ego Gisilari rogatus ad Fermo clerico testis ss. 

Ego Martinus presbiter rogatus ad Fermo clerico 
testis suscripsi, et bec rememorare previdi, ut quid- 
quid in omnibus meis :liquid dedi, aut largivi, per» 
scripsi ut omnia in sua permaneant siasilitate. 

Eso qui supra Gautyert. scriptor huius cartulie, 
post a testibus rovo:ate tradita complevi et dedi. 

Ego Gualbertus notarius, et judex sacri palatii 


scripti confirmavi in te Dominicus quondam abbas p scriptor, autenticum illud vidi, et legi unde hve 


monasterii beati sancli Bartholomei monasterio, quas 
bone memorie Austripert genitor meus In suis privi- 
legii nomine dedicavit foras muro civitatis noetra 
l'istoriense, vel res inivi firmata set minime poteo 
tortu'as ipsas iungere leri in te jam dicto abbas, per 
banc cartulam confirmo ipso monasterio, qui per 
ipso genitore meo fuit eoustructum, adque in honore 
Domini et sancti beati archangeli Michaeli dedicatum, 
vel omnes res inivi firmata una cum omne rebus, et 
pecuniola mea, quidquid in flne Pacciana avere visus 
sum tam de conquisito, vel ondecunque inivi £vere vi- 
deor omnia una cum ipso monasterio, vel res imperti- 
nente, excepto casa, et portione quod Landuloni et 
Vitali, quod Gumpertulo et Jaculo, omnia in sua pro- 


exemplar exemplatum est, et quod inibi scriptum 
inveni, fideliter exemplavi. 
Vi. 

Exemplar. [In nomine Domini die decimo meuse 
Julio regnante dowino Carulo postquam Papia civi- 
tate ingressus est sexto pro indictione secuuda fo- 
liciter Aufuus quondam filio quondam Bonuti. Dum 
ex jussione ipsius principis predestinatus essei iu 
parübus illis ambulandum , previdi de rebus ineis 
judicare ut si me Dominus in hunc itiner advocare 
dignatus fuere, quatinus Dominicus abbas monasterii 
sancti Bartholomei vendere devea omues res portio 
mea in inlegrum, et omnia pro anima mea in ele- 
mosina pauperum ad iuxta Dominum meliss juevi- 


1439 


LANGOBARDORUM REGUM 


1440 


dere tribuatur excepto auliveto, ad quod avere vísus A apostoli Domini nostri Jesu Christi in locus, qui di- 


sum ad Orbiniano , quod volo, ut aveat monasterio 
sancii Bartholomei, et de terra vinea, quod avere 
vissus som io loco, qui dicitur pelianese, et ad 
sancto Justo omnia quod ad ipsa casa pertenere volo, 
s( avest. Lucida pi die vite sue, si marito nupta 
on fuerit, ad usufruendum, et post decessum ejus 
omoia sit in potestate ipsius abbati, vel ipsius suc- 
ceseoribus ad implendum, et faciendum sicut supra 
decrevimus. Si marito nupta fuere, nulla exinde 
avere deveas , ut si mihi omnipotens Dominus vita 
concessere , et ad propria mea regressus fuere, om- 
nia sit in mea sit potestate in antea avendum , iudi- 
candum , faciendum, quod aut qualiter michi pla- 
cuere , et si. filius legittimus de legitima muliere 
abuero, ipse michi in omnibus heredes exista, el si 
filia legitima aut fllius non habuero, omnia, sicut su- 
pra decrevi, adimp'eatur, et si aliter judicavero in 
co inodo perimanea , el si forsitans me mors sic pre- 
eecupavere , quod aliter à me judicatum non sit, 
onmia qualiter superius decrevi, et per hisnc cartu- 
Jam judicati mei decrevi in eo modo adimpleatur, 
etabilitum permaneat, et si ut dixi. in hunc itiner 
mortuus fuero, omnes servi, vel ancellas meas li- 
vertare deveat, si ut dixi regressus fuero in mea sit 
potestate. Unde qu.liter. michi complacue , hanc 
cartulam. Judicati mei Avundus diaconus scrivere 
rogavi. Datum l'istoria regnum, et iudictione su- 
pra-cripta. 


S'gnum manus Aufuno, qui hanc cartulam fieri c 


gfogawve. 

Signum manus Gualfuli filio quondam Fabclini 
rogatus testis. 

Signum Gisilari filio quondam Gisoni rogatus 
testis. 

Signum manus Rachiperti filio quondam Padari 
rogatus testis. 

Ego Selvinus rogatus ad aufusu testis subscripsi. 

S:gnum manus Gregorii Ciavari rogatus testis. 

Ego qui supra Avondus seripsi complevi, et dedi. 

Ego Gualbertus. notarius, et judex sacri palatii 
sciiptor, autenticum illud vidi ei legi unde hoc 
exemplar. exemplatuim est, et. quod inibi scriptum 
iuveni lideliter exeuplavi. 

Vli. 

In nomine Domiui et Salvatoris nostri Jesu Christi 
quinto Kal. Magiss reguante dominis nostiis Caru- 
Jo, et Pippino litio eius regibus Fraucorum , et Lon- 
gobardorum , hac patricio Romanorum in Italia, 
quod in Papia civitate ingressus est, auno octava, 
el secundo per indictione quinta feliciter. Teuperto 
et Teuderamus . ... clerici Darbas , et nepos filii 
quondam Blancari, et Teuderadus, qui fuit presbiter, 
manifesti sumus, eo quod ante hos plurimos anuos 
ego Teuperio una cum jam dicto Teuderado, qui 
(uit presbiter, et germano meo iu wuostris privilegiis 
nomine 3 fundamentis construere, qnam et dedicare 
previdimus ecclesia oratorio in onorem beate seim- 
eerque. virginis Dei genitricis Marie, ct beati P'euri 


citur Croci, et rebus nostris inivi per seripli confir. 
mavimus modo quidem nos iam dicii Teuperto et 
Deudoremus una cum cominuni consilio elig.mus, 
et conflrinare previdimus in ipso sancto et venera. 
vile loco vel rebus inivi servientibus Dominicas 
quondam abbas mona:terii beati sancii Bartholomei, 
vel in successoribus suis qualiter subieranos (uerit 
institutum, dum ad vivere meruerimus ownia i 
nostra sit potestale regendum, usu fructu vivendum, 
serbus, vel ancillas nostras, vel omne parteueuie 
nostras pro anima nostra livere apsolvendum, vel 
omne niovile res pro anima nostra dandum post ho- 
vito quidem quanto nostro decesso Monasterio wna 
cum alia omuia rebus , nostra siLin potestate, et o:- 
dinastione tua iam dictus Domenicus abbas, vel de 
subcessoribus tuis comanente ad ceclesia beati san? 
cti Dartholomei secondum Deum monaclius , aet 
monacas ordinandum regulario, or.ljue permancn- 
dum regendum , helemosinandum pro peccatis po- 
stris, vel de parentibus nostris defuuciis Deum de- 
precandum, ut dixerimus seconduum Deum et regula- 
riter permanendum omni tempore sub imperatione, 
el potestate tua iam dicto Domenicus abbas, vel de 
subcessoribus tuis permaneant; de autem Austri- 
conda domna, et genitrice mea Teudeiam, volo et 
per hanc cartulam conürmo, ut si me supervixere!, 
ut diebus vite suz in usulructu avere dcveas de illa 
niea ratione ex omnibus medictate ajutandum, et 
desciviendum ad. ipsa ecclesia, et. $i eius fuere vo- 
luntas , accipiendum da ipsas abbas , quomodo per 
teupus evadere aut siue necessitate vivere possit, 
si eius fuere volumtas, recipiendum res ipsa sit in 
potestate de ipsa ecclesia, vel ipsius abbas, vel de 
subcessoribus cjus , sicut supra dixemus , ordiasan- 
dum, et omnia pro animabus nostris pertractandua, 
el si lec recipere noluere, sicut dixi ex omnibus 
rebus meis in usu fructu medietate in 8ua aveat pe- 
testate, post hovito eius permaneat in 1psa ecclesia, 
sicut supra decrevimus. Similiter vulomus, et per 
hanc cartulam confirmamus in te, Gi»olfo clerico, 
ul si nos supervixeris, ut regeudum, usu fruindum 
sine qualiued atjione, in tua proprieta'e yro anima- 
bus nostris avere deveas, casa et portio rebus tuis. 


D Similiter volumus, et confirmamus in te, Teupulo, 


actore nosiro, ut si nos supervixeris, die vite suz 
pro medella animabus nostris datione illa de casa 
Guntuloni, et Octaloni, tivi avendum, vel in omnia 
occurrendum et post hovito deceiso vestro ounia 
res ipsa sit in potestate de ipsa ecclesia, vel ordina- 
tione suprascriptorum abbatibus, et oune acquisi - 
tum nostrum , quod acquistauimus , aut in antea 
acquirere potuerimus, in ipsa ecclesia vel orJiaa- 
tione d» iam dicto abbate Domenicus vel sobcisso- 
ribus cius permanea, sicut supra dixemus, secondum 
Deum et regulari ordine permanendum , et ordinan- 
dum usque in sempiternum aateposilo omnes pct- 
sonas hominibus, et movile res, quidquid mado ave- 
nius aut in antea de mouile res acquistare potue: i- 


1411 


DIPLOMATA ECCLES. SELECTA. 


4142 


mus, quod in nostra reservavimus potestate , aven- À firmaret. Ideo ego indiznus odie in Dei nomine do, 


du.u vel faciendum quidquid voluerimus, et adhuc 
volumus , et per cirtulan confirinamus in te iam 
dicto Domenicus abbas , vel in subcessoribus tuis, ut 
quidquid de bominibus pertenentibus nostris, aut 
de mouile res nostras siue iudicata causa post de- 
cesso nostro resteterit, ut omnia pro anima nostra 
hominibus livesndum, et movile res nostras pro ani- 
ma nostra djspensandum, in vestra sit potestate fa- 
ciendum, et nulla sit detenentia ad hec faciendum, 
vel per cartula livertas in ipsis hominibus confir- 
mandum quidem volomus, et per hanc cartulam 
confirmamus, ut aveant filii quondam Maurechioli, 
et l'ertualdi in fundu Ischliniano post nostrum deces- 
sum de terra arva modico uno, et in tantum sit sui 
contentus : nam alia omnia, qualiter superius legi- 
tur, omni tempore stauilitum permaneat, et nullus 
de heredibus pro heredibus nostris contra hanc car- 
tulam in aliquo possit inferri molestia , sed sicut su- 
pra legitur, omnia in sua permaneat stavilitate, et 
ne nos lite facere ullo tempore, nolle quod volumus, 
sed quod ad nos semel factum , vel conscriptum est, 
inviolaviliter conservare et subsistere volumus, et 
hanc cartulain Gautperto notario scrivere rogavimus, 

Actum Pistoria ad casa avitationis nostra in pre- 
dicto loco Croci, reguo, et indictione suprascripta 
fclicker. 

Ego Teuderam notarius, qui hanc cartulam ordi- 
nationis, et confirmationis manu mess. et fieri rogavi. 

Ego Gisilari rogatus a Teuperio, et Teuderamo 
testis 88. 

Ego Fuso rogatus a Tecperto, et Teuderamo tc- 
Stis ss. 

Ego Austrifons clericus rogatus a Teuperto, et 
Teuderamo notario testis ss. 

Ego Johanuis presbiter rogatus a Teuperto, et 
Teuderamo clerici testis ss. 

Ego Avuondus diaconus rogatus a Teuderam, et 
Teuperto Barba et nepote testis ss. 

Kgo qui supra Gautperto scriptor huius cartule 
post a testibus rovorata , tradita complevi et dedi. 

Vlil. 

Esemplar. In nomine Domini die septimo men-e 
Magio, anno regni domini Caruli, postquam civitate 
Papia ingressus est, decimo, et domno Pipino (ilio 
eius auno Tertio, indictione septima feliciter. Mani- 
festus sum ego Falco clerico filio quondam Falcual- 
di , eo quod aute os plurimos annos obbligationem 
facta liabui una cum Amicastu barbanu mco, ut per 
nullo argument ingen:o , nec ego, nec mois heredi- 
bus sine premisso cius, vel de ipsius heredibus, de 
rebus nostris alienare aut obligare deverewus, et 
dum ipsa obligatione, seu dotis, quas ipse Aimicastu 
fecit in ecclesia beati sancti Georgii , in tua Dome- 
nico abbas monasterii sancti Bartholoinei devenisse 
potestate, et dominatione consideravi, quia in nullo 
alio possum aliquid de rebus meis dare, nisi in jpsa 
ecclesia beatissimi sancti Georgii , ubi prenominatus 
Ainieasta fucrat confirmatus , et rebus suis per dotis 


dono, tralo, offero in ipsum sanctum et veneravilem 
locum omnem modicam rebus meas , quidquid nune 
presenti die avere visus sum tam casa avitationis 
mea, que est erga fluvio UÜmbrone, vinea, terra, prs- 
tis, pascuis, silvis, salectis, sationibus, pumiferis, 
fruetiferis et infructiferis, cultum atque incultum. 
omnia quicquid avere vissus sui , in ipsam sanctum 
locum offerri, condonare previdi, una cum dileciissi- 
mi Gisilari , et Castiprand filii mel qui sup potestate 
sanct» regule et tuae dominationi, qui supra Do- 
menico abbati , in ipsa sancta ecclesia et monasterii 
beati sancti Bartholomei in avitu monachorum, vi- 
vere, et deservire deveat, sicut sancta convenit re- 
gula , in palla altarii offerri previdi ipsi filii mei in 


B ipsum sanctum cenubium monasterii sancti Bartlo- 


lomaei, ut inibi diebus suis monachica deveat vivero 
vita, sup potestate vestra, domno Domenico abbate, 
vel vestris successoribus , ut per vestra preceptione 
secundum Deo, et sancta regula vivere et Domino 
deservire, per ipsas modica res mea tam movile 
quam et inmovile, omnia in ipsum sanctum et vene- 
ravilem locum offerri et condonare previdi, ut omnia 
in tua, qui supra, Doincenico abbati, vel de sucees- 
soribus suis , sit potestate avendum, ordinandum, 
qualiter iuxta Deum et sancta regula nobis bono 
animo fuerit stabilitum , permaneat, sicut et iam 
anie os annos tibi Domenico abbati vel in.ipsuta 
sanctum monasterio beati sancti Bartolomei per ca!- 
tis voluminatam dotes, quam et alia monimina facta 
in sancto Georgio, tradedi atque dedi, ut omnia 
iuxta ipsi doti, quas inivi parentibus meis, vel ipse 
Amicastu facti habuerunt, per vestra ordinatione, 
et sancta congregatione huius monasterii saneti Bar- 
tolomei esset ordinatuin, ]psa eeclesia saucti Geor- 
gii omni tempore stabilitum permaueat, et Arundus 
diaconus scrivere rogavi. 

Actu ad Umbrone, casa avitationis mea, regnum 
el indictione suprascripta feliciter. 


Signum 9» manus Falconi clerico, qui hane car- 
tulam fieri rogave , et nomen suum et signum cruci 
mauibus suis fece, et eis relecta complacue. 


y Signum manus Altipert filio quondam Fratri 
rogatus testis. 


Signum »« manus Pranduli filio quondam Flinan- 
di testis. 

Signum »K manus Pranduli filio quondam Bauti 
fogatus Leatis. 


Signum »K manus Fusoli filio quondam Bautoni 
rogatus testis. 

Signum »& Adunald fllio quondam Achiput Coppi 
rogatus testis. 

Signum »& manus Gloriosi de Cuceiano rogatus 
testis. 

Eg: Guilleradu clerico rogatus ad Falco clerico 
testis suscripsi. 

Ego qui supra Avundus scriptor post a testibus 
Foborata tradita complevi et dedi. 


1443 


ORDO RERUM 


4441 


Ego Gualbertus notarius et judex sacri palatii A exemplar. exemplatum est, et quod inibi scriptum 


scriptor autenticum illud vidi, et legi unde hoc 








inveui, fid:liter exemplari. 





ORDO RERUM 


QUE IN HOC TOMO CONTINENTUR. 





SANCTUS GALLUS. ABBAS er CONFESSOR. 


Nom misronica, ex labric. 9 

Alia mortri4, ex Galland. lbid. 

Sancti Galli sermo habitus Constantise., 13 

APPENDIX. — ErpiGRAMvATA. SEU HYMNI SACRI. ANTIQUO- 
RUM PATRUM MOXASTERI! SANCTI GALLI ? DERNARDI, COLUMBANI, 
ECKERARDI, HARTMANNI, NCTKERI. DALFULI, NOTAER! MEDICI, 
RATPERT!, STRABI GALLI FULDENSIS, TUTELONIS, WALDRAMMI , 
ANONTMORUM, À CANISIO. !RIMUM EX VETUSTISSIM:SS MS. C^D. 
SANCTI GALLI EDITA. 25 

Cauisius ad lectorom. Ibid 

In hymnos sacros Jivi Gall] Patrum prefatio Jodoci 
Meuleri, 21 

Dasnagii de his carminibus observatio. Ibid. 

Fpigrummota seu hind sacri. 29 

Versus Hartmanni monachi sapcti Gol!i ante Evangelium 
canendi. [lid. 

Ejus jem Hartmauni de natali Ionocentium , &d. proces- 
sionem. 31 

Eiusdem IIartmanni de edem festivitate. lbid. 

Ejusiem Hartuaunut. litantze, ad processionem diebus 
Dominicis. 

Carmen Saspplicum cujusdaui mazael sauctt Galli 3i.0- 
nymi. 55 
Litanize anonym eujiadam Patris s2ucti Galli. $1 
Item etiam anouyni alia. 

Versus Ratpert de festivitate soncti. G;lli. Ibid. 

Notker Lantberto frstei salutem.— Quid singulze litterze 
in superscriptione signiliceut eantilenz, prout potui, juxta 
tuam petitionem explanare cura: i. 91 

Noia Canisii. Ikid. 

Litania Ratperii ad processionem diebus Dominicis, 
ex N« 39 


I:jusdcm Ratperti 30 Eucharistiam simendam. 40 
Versus ad regem suscipicndum, ut arbitror, ejusdem 
Ratperti. lbid 
ltem de Veteri Testamento. lbid. 
Noikeri Magistri. lbid. 


Ratperti, ad regivam suscipiendain. it 

Ad descensum tontis. Ibid. 

Notkeri Magisui, vognomento Tialbuli, litania rhytl- 
nica. 

Hymnus Notkeri Magistri, cognomento D:lbuli, de sanct 


Columbano ad utrasque vesperas et 3d laudes. 43 
Versus Hartmanni ad suscij iendum regem. Ibid. 
Waldrammi decani. 4t 
ltem de quo supra. Ibid. 
Versus Ratperti de sancto Maguo. lbid. 


Versus ad solemnem per campos et montes processiu- 
- de reliquiis sancti Galli, ibi tum praesentibus, e«x 
em. A 
Item de quo *upr :, snosynii, etc. Ibid. 
De ssncto Magno. 4T 
Invitatio sancti Magni, 3Donymi. 48 
Notkeri physici, seu zabionis, bymnus de uua virgine. 
lbid. 

s erhardi decani hymnus de simplice confessore. Ibid. 

De eodem sancto G3!lo anonytni bymnus, quotannis in 
ejus solemue cantari solitus. 49 
Notkeri medici doctoris (ut eum antiquissimus Defuu- 
etorum liber appellat) excelleutissiini hymuus de sancto 
Otlinaro usitatus eliam, lbid. 
Scacti Notkeii cognomento Balbuli ad Luitwardum ab- 
batem Gobiensem, archieipellanum , Cresaris prolectorem 
(ut ipse loquitur) mitissiun Galli, conclusio. dedicatoria 
prioris partis sacrarum sequentiarum. 90 
De Syiritu sancto, anouymi (Ex vetustissimo Codice). 
Ibid. 

Carminis de sancto S: ephano fragmentum anon;mi, — 51 
Fragmentuni carninis sancti Tutelonis. Ibid. 
De &pipbauia. lbid 


l'r.gmentum de Nativitate, anonymi. 5l 
Aliud de sancta Agnete. 5 
[iem tropus alius de Resurrectiooe Domini. I hid. 
Item versus alii vetustissini de soncto Notkero. — lbid. 
De sancto Joanne evangelista. I vid. 


Anonymi, de Ej iphania exponens lectionem Isaize, Surge, 
illum. 53 


Trepus de Nati:itate. "4 
Ibiq. 


Álius de sancto Joanne evangelista | 
Alius de Epiphania Domini. I sd. 
Nota Canisii. lbid. 


Versus in Nativitate Domini canendi in process;oni- 


is. sy 
Iu Epiphania. Ihi. 
In festivitate soucti Othmari, versus. ad beside: 

| HI, 

In susceptione principis. 26 
D P. N. Notkeri Balbuli hymnus de omnibus sane:is 
canti solitus. 9 


Ejusdem sancti Notkeri ad Ruodbertum episcopum met. 
hyuni tv, de vita et miraculis p.otomartyris Stephani, 553 
ll ymuus primus de passione ssncti Stejdisni lbid. 
Ilvtunus secundus de Revelatione corporis sancti Sie- 
phani. : 93 
Hymuus tertius de mirsculis ipsias in Africa avtensis. 60 
Hrmuus quartus de miraculis ejusdem n used. 
artibus, 

" Fragmentum carminis sancti Notkeri de ps3lmo.'ia. 62 
Memoriale reverendissimi D. Bernardi abbatis Secondi, 
quod delit cvidam fratri ionacho, cor eum ad Acade- 
miam litterarum causa mitteret. , Ab. 
Tabula insigniorum  mansionum — monasterii Bu 

L] 


alli. 
De abbaua Grimaldo abbati exstructa, 6 
De templo sancti Othmari. Ibá. 
Strabi Galli monachi Fuld., discipuli Rabani, dedicaw- 
ria hortu!l sui, ad Griuisi-jum abbatem. Ibid. 
Ymmoni fratri, postea abbati, Eckerbardus de lege di- 
clamen ornandi. 06 
Item alias eidem aliqua. Ib. 
In nola capituli versus antiqui. Ibi. 
Versus ex Codice Vitse sanctorum Galli, O.h. et Wib. 
quem Herimsunus abbas, vel per se, ve! per alium, multo 
cum auro parait. 6i 
De sancta Wyborada sanctimoniale virgine | rophetisaa, 
mari yrc. e 
D. P. N. Notkeri versus in «snctum Gallu n. — Ibid. 
Rescripia Harimanai ad epis.olam Notkeri sibi pu 
tam. 4 
l'rincipiam libri w de Vita saacti Galli a D. P. N. Na- 
kero inetrice scripta. il 


SANCTUS THEODORUS PAPA I. 
NoT:TlA HISTORICA. 1 
Jacobi Sirmondi admonitio ad lectorem de epistoli« 
san ti Theodori. 19 
EetsroLA Pau synodica lheodori pape J, ad l'aulum 
[atrizrcham Constantinopolitanum. Ti 
Episr. 1l, ad episcopos qui consecraverunt Paulum qa- 
triarcham Consuntinopoiitanum | propter Pyrrhum ex pa 
triarcha. Nf 
Ev:sr. llf, Ecclesiarum Africanarum ad sanctam Theo 
dorum lotnauum pontificem. 8! 
E»isr. IV, Victoris Carthaginensis episcopi ad saoctum 
Th-odorum ftomanunm pont:ficem. «5 
E» sr. V, l'auli Consiantinopolitani ad sancitum Theodo- 
rum lomnauum ponticerm. 91 
Episr. VI, sancti. Theodori, pontificis Romani, ad Bo- 
biense monasterium privilegium. 9! 
MAUNHUS RAVENNATENSIS ARCIHIEPISCOPUS. 
NoriT!A niSTONICA. 105 
EpisrOLA Uxica. Mauri Ravennatensis archiepiscopi, ad 


4115 


Martinum pontificem Romanum adversus Monothelitarnm 
li. eresim. 1 
SANCTUS MARTINUS 1 ROMANUS PONTIFEX. 

Norma aisTORIcA, ex Mansi. 105 

Alia NoriTiA. uismORICA, Ejusdem saneu Martini passio 
excerpta ex cujus Ian Christianissimi epistola directa. qui 
sunt in Occideute, seu Home et. in Africa, orthodoxis Pa- 


tribus. tl 
EUPISTOL E. 119 
EpisrOLA PRIMA, enevelica, Martini pape et synoli Ro- 
nan:e ad omnes (hrlsti tldeles, 119 


Ep;sT. ll, Martini pape ad Amandum episcopum Traje- 
ctensem. — Dis:aadet ne epiecopatum ab.licet, mittit acta 
svnodi lt'oman:e, ut ab episcopis Ga'lie , congregata syu- 
olo , contirientur; monet ut Sigeberto regi suggerat de 
mitien:?ls in urbem episcopis, qui legatione ad imperato- 
reta fungantur. 135 

E-tsr. H7, 24 Constantem imoera'ocem. — Nuntiat Mo- 
nothelitarum h:zeresim in concilio, cuius acta transmittit , 
dà natam, ipsuuxque ad eamdem Bheresim damnsudam 
hortatur. 1391 

Epis. 1V, 34 Ecclesiam Corthazinensem. — Probat fldei 
coufessionetn quam mi-erant; 31 eamdem tuend im ipsos 
eXcitat ; acta concilii Lateranensis contra Monothelitas ex- 
ponit. 145 

Ertsr. V, ad Joannem episcopum Philadelphiz. — Con- 
stituit eum in O iente vicarium cum potestate constitnendi 
episcoros et. presbyteros, lapsosque ad fidem redeuntes 
Iu j.Fistino dighilaLis gradu eollocaudi ; improbat Macedouii 
el Petri elecijonem ab bizreticis factam ; mittit acta oonci- 
lii publicanda. 155 

E» sr. Vl, ad Theodorum episcopum Esbuntiorum. — 
Ostendit eum sua coufessione. hxretricorum furorem Ffe- 
pressisse, et ad obediendum Joauni Philadelphize episcopo, 
quem constituer.t vicarium, bortatur. [a3 

Er:sr. VII, ad Antonium episcopum Dacatorum. — (um 
Jam resipuerit, ut in fl ie eatiolivur persistat , et PLiladol- 
phim epleno pareat, eum sumonet. 165 

Ewisr. Vt1f, ad Georgium archimanqritam monssterii san- 
eti Theodosii, — Laudat eum ob apostelic:e sedis ministrum 
defensum, et ut Philadelphorum ep'scupo obedist, — 167 

Eersr. 1X, ad Pautaleon ^m. — Abs lutum fuisse Doren- 
sem episcopum falso ab eo Jelatum, peceasse illos per 
quos a tum est quo minus sedis apostolice. auctoritatem 
receperit episcopos et presbyteros ordinudi, et quid cum 
his qui non canouice in patciarchatu Jerosolywitano electi 
fuerant azendtim. ) 

E» sr. X, ad Petrum, illustrem virum. — Commendatur 
ejus vit:e integritas, hortaturque ut vicario suo faveat. 175 

Episr. Xl, 34 Ecclesiam Jerosolymitanam et. Aniioche- 
0am.— Nuntiat Monothelitarum beereslim in concilio faisse 
damnatam, ordinstionemque Macedonil Antiochi:e, et Pe- 
tri Alexandrins perperam esse actam. Ut in fide catholica 
persistant, et Joanni vicario, eni diete synodi acta misit, 
obeiant. t5 

Ertsr. XIf , ad Thes«alonicensem episcopum. — Cum 
nou modo, ut promiserat, uon resipuerit, vervin eo au- 
ctore apostolicze sedis apocrisiarii in heresim fuerint in- 


ducti, anathemabizatur et depouitur. isl 
EPsr. XIll , ad Ecclesiam Thessalonicensium. — De 
Pauli damnatione, ejusque heresi fugienda. 121 


Eptsr. XIV, ad Theodorum. — Commetnorat ea qu: Ro- 
ma passus est , eum iude a Calliopa exarcho vi abreptus , 
Coustantinopolim missus est. 197 

Eris. XV, ad Theodorum. — Ejusdem argumenti eum 
praecedente. 199 

Erisr. XVI, ad quemdam sibi carissimum. — De ezsilii 
a epica Fjosd 201 

2PIST. . — Ejusdem argumenti cum superiore. 203 

PRIVILEGIA THIA. zn jii 3 

PiiviLegiUw PRIM. 4,—Q uo sanctus Martinus Resbaceuse 
monasterium sub sua defensione suscipit, el ei coucessas 
Vnmun tates confirmat (3n. 618). 

, Paiviczo. Il, — A sancto Maruno papa I concessum Dlan- 
liniensi monasterio (an. 619). 203 
. Puivirgg, HI, — À soucto Martino papa 1 concessum 
Eluoueusi monasterio (au. 649). 209 


SANXCTUS GALLUS EPISCOPUS | CLAROMON- 
TANUS. 


Norma HISTORICA. 2l 
EvisTeLA sancti Galli ad sanctum Desi-erium. 211 


SANCTUS PAULUS VIRODUNENSIS EPI- 
SCOPUS. 
Norte; uisroRca. 211 


EeisrotA »RiuA sancti. Pauli Vircdunensis episcopi ad 
Anctum Desid- rium. 215 


QU.E IN IIOC TOMO CONTINENTUR. 


1446 


Episr. 1I, ejusdem ad eumdem. 213 
RAURACUS vx. RAURACIUS NIVERNENS!S XPI- 
SCOPU 


Noriria nsvonica. : 215 
EpisrocA Rauracii Nivernensis episcopi ad sanet:m Dje- 


sideriutn. 215 
FELIX LEMOVICENSIS EPISCOPUS. 
NorA H STOR c4. 213 


Episrota Felicis Lemoviceusis episcopi ad sanctum De- 
sideriuimn. 213 
SANCTUS PALLADIUS ANTISSIODORENSIS 
&PISCOPUS. 

NotiT!A n STORICA. 213 
Epsisrova saueti Palladii. Autissiodorensis epi«copi ad 
Saucium Desiderium. 215 

CONSTANTIUS ALBIGRNSiS EPISCOPUS. 
Nori insTORICA. 917 
Episrora Coustantij Albigensis episcopi »d sancuun 
Desiderium. 217 

SANCTUS ABDO METENSIS EPISCOPUS. 
Noriwr!A nisTOMCA. 211 
Ep.sroLA sancti Abbonis ad sanctum Desiderium. — 217 
SANCTUS DESIDERIUS CADURCENSIS EPISCO- 

PUS, ET HERCHENEFIKDA MATER. EJUS. 
217 


NortTAA itisTORICA. 
Vira sancti. Besiderii Cadurcensis episcopi et confes- 
i 2 


Soris. 19 
CAPUT PR:M; M. 219 
Ca». 230 
Cap. Il ?231 
Car. IV. 2423 
(ar. V. 235 
Cap. VI. 220 
Car. Vil. 235 
Cap. Vill. 226 
Cz», IX. 221 
Car. X. 230) 
Cp. XI. 250 
Cap. XII. 331 
€. XIII. 5t 
Car. XIV. 4233 
Car. XV. 453 
(Car. XVI. 354 
Cap. XVII 25i 
Car. XVIi 51 
Cap. XIX. 258 
INCIPIUNT MIRACULA. 

MiBaACULUM Prata. 20) 
Minac. 1l. 210 
Minac. Ill. 940 
Minac. IY. 210 
Mitac. V. 2it 
Muac. VI. 2il 
Mitac, VIÍf. 212 
Minac. VIL 2i4 
Mirac. IX. 212 
Mirac. X. 212 
M:;nac. Xl. 212 
Minac. Xil. 315 
Epilogus. lbid. 
Iu Desiderii epistolas Canrsii moultum. 215 


J. Basnagii observationes in. Vita De«iderii episcopi 
ejusque ordinatore Severo Sulpitio, et epistolis qus hie 
eduntur. lbid. 

EPISTOLAE. 2 

J.IBER PRIMUS.—Dszsipi nit ePiSTOLE. AD pivgnsos. Ibid. 

E»pisrota rniua, Desiderii ad Salusiium episcopttin. d bie. 

Episr. ll, Desiderii ad Grimoaldum, 24 


Epis. 1l, Desklerii ad Sigebertum regem. Ibid. 
Ensr. lV, ejusdem ad eumdem. : m 
id. 


Episr. V, Desiderii ad Dagohertutn rezem. 
Eprir. VÍ, Desiderii ad Grimoaldum , prsepositum p : 


latii. 
Eeisr. VIT, Desiderii ad MedoaMum, Treverico ros 
l| . 


episcopum. d 
Evpisr. VIII, Desiderii ad Chodulfum. 23 
Eersr. IX, De-iderii ad AUbonem. 255 
Eptsr. X, Desiderii aJ Dadoseum episcopum. [bi4. 
Epi T. XI, Desiderii ad Paulum episcopum 251 
Episv. XIf, Desi terii ad Sulpitium. or 


Episr. X!ll, Desiderii ad Ciesarium. 
Eeisr. XIV, Desiderii ad qnamdam sanctimcnialem. Ibid. 


Epis. XV, Desiderii ad Felicem Narbonz urbis episco- 
pum. 296 


LET YI 


Ensr. XVI, Desderli 3d episcopes, comit: 8, tribunos, 
defensore«, centenos et. homines publica vel ecclesiastica 


ag.ates, pro Untedio commendatitia. 258 
LIBER Il. — DivERSORUM PONTIFICUM AD DESIDERIUM 
gPISTOLAR. 257 


ErisroLA PRIMA, Sulpitii ad Desiderium. lbid, 
Erisr. H1, liertigis!i abbatis ad Desiderium, cum adhuc 
laicus in palatio degeret. Ibid. 
Episv. 006, Auiulli episcopl ad Desiderium. 258 
Episr. IV, ; Coustantii et. Dadonis episcoporum ad Desi- 
derium u bid. 
Eris. V, Sulpitii ad Yerum Rutente [Leg. nues] 
Spiscopum. 25 


Ertsr. VI, Elegii ad Desierium. Ibid. 
Eprsr. vit, Rauracii ad D siderium. Ibid. 
RT VIII, eadem ae epist. XVI, lib. 1. 260 

E» sr. IX, Sigeberti regis 3d Desiderium. Ibid. 
Erisr. X, Sulpitii ad Desiderium. [hid. 
Evpisr. XI. Pauli ad Desiderium. lbid. 
Er:sr. XIi, ejusdem ad eumdem. 261 
Epsr. NIIT , Abbounis ad Desiderium. 962 
Episr. XIV, Chaenulfi ad Desideritnn. Iuvic, 
Epis. XV, Con-tautini ad Desideriutn. 263 
Eetsr. XVI, Veri ad Desiderium. Ibid. 
Epis. XVII, Sigeberti regis ad Desiderium. 261 
Episv. xvii, Palladii episcopi ad Desideriuin. Ibid. 
Eetsv. XIX, Veri ad Desiderium. 205 
Episr. XX, "Galli ad Desiderium. Ibid. 
Eris. XXI, Felicis ad Desiderio. 966 


Fragmentuin testameuti Desidei ii Cadurceusis iau 
SANCTUS DONATUS VESONTIONENSIS EPI- 
SCOPUS. 


NoriTiA HisTOniCA, 261 
Obseratio critica in sancti Donati regulam. 971 
De sancto Donato Yesontionensi ejusque regula vete- 
fum testimonia. [lid. 
Saucli Donati Yesoutionensis episcopi REGULA AD 


VIRGINES. 973 
Prelogus. Ibid. 

CAPUT PRIMUM, — Qualis debeat esse abba issa.— 4bid. 
Cae. 1!. — De adhibendis ad consiliuin sororibus. — 275 


Car. ]il. — Quie. suat. instrumenta bonoruiu operum. 


276 
Car. IV. — Qualis esse debeat abbatissa. 211 
Car. V. — De przposita monasterii. Ibid. 


Ca». VI. — Ut quz ad conversionem venerit non statin 
recipiatur. lbid. 
- Car. VII. — De hisque, relies maritis, ad monaste- 
rium veniunt, qualiter recipiuntur. 378 
Cap. VIlI. — Ut nulli liceat rem propriam |oesare: 
bid. 

Car. IX. — Ut nemo peculiare opus sine jussione fa-- 
ciat. Ibid. 
Cap, X. — Ut nulla despicial sororem sua:n. 479 
Car. XI. — Ut nulli hceat seuo:au babere niansio- 
nem. Lid. 
Cap. XII. — Qualiter senes sut iuflrm:e gunerua de 
id. 


sint 
Ca». XIII. — Qualiter ad of:cium divinum curratur. 280 
Cae. XIV. — De his qux ad opus Dei vel ad mensain 
tarde occurrerint, Ibid. 


Cap. XV. — De significanda hora operis Dei. lbid. 
Ca». XVI. — De oratorio monasterii. Ibid. 
Ca». XVII, — De disciplina psalleudi in oratorio. — 281 
Cap. XVIII. — De reverentia orationis. lbid. 


Car. XIX. — Qualiter sileutio studere debeant Sor o- /^ 


res. Ibid. 
Cap. XX. — Qusndo vacent lectioni. 1bi4. 
Ca». XXl. — Si omnes zqualiler debent necessaria ac- 


cipere. 252 
Car. XXII. — Qualis debet esse ancilla Dei dum casii- 
gatur. . I bid. 
Cap. XXIII. -- Qualiter ad confession m omnibus die- 


bus veniaut. lbid. 
Cap. XXIV. — De his qu: ad lectum. suum aliquid. oc- 
Eg ode raesum[.*erint. Ib.d. 
p». XX XV. — De his qus uon custodierint. benedictio- 

nem mad b T ru et esetera similia. 385 
Vl. — De his quao in coquiua 3liquid. effude- 

rint Ibid. 
Co XXVII. — De his qi» sine ortione egredi sur 
id. 

Car. XVVIIf. — Quae. profert. (abu'as. otjosas ad aliam, 
et quie se excusaverit, et dicit. consilium contra. cousi- 
lium. Ibid. 
Car. XXIX. — De his qux reprehen:iunt aliarum opera, 


ORnDO RERUM 


1148 


et Eiern similia. 285 
Car. XXX. — Do. bis qux» cum praeposita sua superbe 
contendunt. 28$ 
Ca». XXXI. — Do liis quae noB postulant veaiam cor- 
Tect:, et exwlera similia. Ibid. 
Cap. XXXII. — Ut nulla alterius teneat manum, nec ju- 
veuculz se invicem appelleut. [bid 
Cap. XXXIII. — Ut sedentes ad mensam taceant. Ibid. 
Cap. XXXIV. — Qualiter aut quibus temporibus genua 
flectantur. Ibid. 


Car. XXXV. — Ut jurare omnino non liceat. 283 
Cap. XXXVI. — De Quadragesima observatione, Ibid. 
C^». XXXVII. — Quot sunt gradus humilitatis. Ibid. 
Cape. XXXVILI. 298 
Cap. XXXIX. Ibid. 
Cap. XL. Ibid. 
Cap. XLI It id. 
Cir. XLI. 987 
Cap. XLIIF. I*id. 
Car. XLIV. Ibid. 
Cir. XLY Ibid. 
Cap». XLVI Icid. 
Car. XLVII. Ibid. 
Car. ALVILI, Ibid. 
Cap. XLIX. — De taci'uinitate. 258 
Cap». L. — De custodia oculorum. Ibid. 
Cap. LI. — Ut peccatum alterius non celetur. Ibid. 


Cap. LII. — Ut inter se Litigare vel convicia dicere uon 
debeant. 989 
Cap. LIII. — Ut nulla a parentibus suis sine jussione 
3liquid accip:at. 990 
- Car. LIV. — Ut nulla cujuslibet alterius filiam in 
gd eani excipiat. 
P LV. — Qualiter provisores monasterii, vel rel: qui 
viri? inira monasterium debeant introire. [bid. 
Cap. VI, — Ut neque matroa:e ssculares ingredi per- 
ELLSAUT; vel puella. Ibid. 
Cap. LVII. — Qualiter abbatissa in. salutatorium 2d s3- 
lntandom exeat, vel qualiter aucillze Domini suos pareates 
debeani salutare. 291 
Cap. LVII. — Ut convivium nulli preparetur. 291 
d LIX. — Ne abbatissa extra congregationem in 
Ca». LX. — Quales ad posti-ivm eligi debeant. 291 
m LXI. — Decellaria monasteri qualier esse M 
J 
Ca. LXII. — De ferramentis, aut aliis rebus moniaste- 
rii, vel vestibus. 223 
Car. LXII[. — Ut ornsmentia, vel varia opera in mo- 
nasterio non fiant. 293 


Ca». LXIV. — Ut capita qua mensura ligentur. 293 
Ca». LXV. — Quomodo dormire debent. es 
Cap, LXVI. — De ordiue congregationis. 295 
Cae. LXVYIH. — De Beptimanáarius coqui. 294 


Ca». LXVIII. — Si sorori impossibilis injungsn'ur. 394 

Cap, LXIX, — Qualis debet esse wodus suec 
Lionis. 

Cap. LXX. — ravioribus culpis. 235 

Cie. LXXI. — Dein qua juo£uutur sine jussione ex- 
co.nmunicaltis, 295 

Car. LXX. — Qualis debet esse sollicitudo circa ex- 
Com 1unicalas. 293 

Cap. LXXIHI. — De lis que szypius correcte non emeo- 
dav«rint. 295 
di LXXIV. — Ut non presumat altera aliam ari 
der 
cx e LXXY. — De ordine quo psallere debeant. — 296 

Cap. LXXVI. — Quibus horis reficiant sorores. 396 

Car. LXXVII. — De electione abbatissa. 


SANCTUS PANDARICUS ET RISIENSIS EPISCO- 


Norir!A HISTORICA. 291 
CHAATA qua sanctus T.andericus, episcopos Parisien- 
sis, iuununitates concedit monasterio sancti Dionysii s 
652). 


SANCTUS SIGEBERTUS REI FRANCORUM. 


NoriT!A HISTORICA. $01 
VITA sancii Sigeberti regis, auctore Sigeberte mons- 


cho Gemb!aceusi. $03 
CarUT PMMUM. — Soneli Sigeberli majores, "ss 


tas. 
Cap. II. — Baptismus, educatio. 
CAr. il. ^ eguum' Ausirasiorum. Obitus Daguberu. 


Car. IV. — Sanctl Pipini obitus. Majordutus Great 
dus. Bellum 'Y hnzringicum. 


1449 QUAE IN I1OC TOMO GONTINENTUR. 


Cap. V. — Monasteria dotsta, eleemosyne, mors, se- 
pultura. : $11 

ANaL&crA de Sígeberto rege ex variis auctoribus. — 515 

$1. —Sancti Sigeberti uxor hnnechildis, filius Dago- 
bertus rex Áustrssiorum; nepiis sancta. [rmina, abnepos 
sanctus Gregorius Ulirajectinus, aliique 8 sancto Sigeberto 
prognat. $15 


& 1I. — Monssteria exstructa, dotata. 916 
PaorLzcowzwua ad saneti Sigeberti diplomata. $11 
i I. — Diplotata siacera. $17 

f. — Diploma'spuria:n unicum. $19 
EPISTOLAE ET DIPLOMATA. 519 


E»'sroLA PRuMa, ad sanctum Desiderium Cadurcensem 
episcopuin. $19 
Evisr. Il, ejusdem ad eumdem. : $19 
Dirroua PRuMUM, quo Sige^ertus monasterium Consagon- 
guidinense condit, et ibi Remaelum abbatem sonst 
an. 641). 
) Deacl I], quo Sigebertus dona confert monosteriis 
Stsbulensi et Malmundariensi (an. 651). . $24 
Dieroua fll, quo Sigebertus cellas sancti Hilarii et sancti 
Eucharii, ecclesi Trevirensi sancti Petri violenter abis- 
t5, restituit (sn. 655). 323 
D.11ou4 IV, quo Sigehertus rex omnium proventuum 
«uorum in pago Spirensi decimam partem ecclesism Spi- 
rensi ascribit (circa an. 655). $21 
APPENDIX ad sanctum Sigebertum. E $25 
CnanRTA qua Grimoaldus douat. monasteriis Stabulensi et 
Malmuudariensi villam Germaniscum (an. 650). $25 


SANCTUS LIVINUS. 
VITA sancti Livini episcopi et martyris, auctore Boni- 
facio cox vo. $96 
Mabilloaii observationes przvis. 926 
Prologus auctoris. 
Incipit vita. 


$39 
E»isrota sancti Livini episcopi et martyris ad dir 


tum Gandse abbatem. "n 
SAXCTUS EKUGENTUS EPISCOPUS TOLETANUS. 


PROLEGOMENA. 9H 

Norm msTOWRICA. —— 91 

VITA sancti Eugenii III. 

SANCTI EUGENIITII EPISCOPI TOLETANI OPUSCU- 
LORUM PARS PRIMA.—MISCELLANEA. $57 

Monitum ad lectorem. 

PhaEFRATIO. 

I. Oratio ad Deum. 359 

II. Commonitio mortalitstis bumanz, 300 

IIT. De mcntis humans mutibiliate. pss 

IV. De bono pacis. 

V. Contra ebrietatem. 

VI. Cont cr.pulam. , 

VII. De basilica s .nc'orum decem et octo martyrum. 561 

V1H. De b»siliea aucti Vincenti in. Ca-araugusta, ubi 
dicitur cruor ejus effluxis«e. $61 

IX. De basilica sancii. /Emiliani. 961 

X. In basilica saucti Felic s qu» est in Tu'anesio. — 361 

XI. Querimonia zritudinis ,rorr s. 

XIT. Lamentum de adventu propriz senectutis. 

XIII. Ejusdem metro trochaico de brevitate bujus viue. 


350í 
XIV. Saneti Eugenii episcopi To'eiani epitaphium pro- 
ium. 
AV. Item aliud. 
XVI. Item aliud. 
XVII. Domni E antii. 
XVIIT. Pacis redintegratio. 
IX. Heptametrum de primordio mundi. 
X. Monosticha de decem plsyis Ayypti. 
XXI. De inventoribus litterarum. 
XXIT. De animantibus ambigenis. 
XXIII. Ad Josunem. 
XXIV. Ad Eusicium ftetbyterum. 
XXY. Ad quemdam familiarem. 
XXVI. ltem ad eundem. 
AXVII. Item ad eumdem. 
XXVIII. Versus de tempore. 
XXIX. Versus supra lectum. 
XXX. Versos de sestate. 
XXXI. De morte conjugis Chindasvinti regis. 


$5 


$$ 


Su 


DRACONTII HEXAEMERON A SANCTO EUGENIO 
JUSSU REGIS EMENDATUM. 569 
Evtstota sancti Eugenii ad Chindasvintum regem. — 569 
PhatrarI0. $69 
LIBER PRIMUS. 911 


LIBER Il, a» Tazoposru JowmmEM AccusruM. — Hoc 
PaTBoL. LXX XVII. 


LORU 


pro serenitate ; i 


SESSESRERESESSESSÓ 


1453 


Sequenti libello auctor/s satsf;etio continetur, qua sb 

omnipotente Deo veniam petit, ne przcedent! earmino 

aliquid incautus errasset. Dein 1 

precem defert, cur de tr:umphis | il'iug 

cuisset., 9835 
Monosticha recapitulationis septimi diei a beato Euge- 

nio in Gine libri Dracontii adjicienda, $88 


he^dosio Juniori Augusto 
eodem opere ts- 


SANCTI EUGENII III EPISCOPI TOLETANT OPUSCU- 


Lectori admonitio. 

I. Item aliud Eugenii epitaphium. 
1I ltemtietrastcha in senectam. 
IiI. Versus supra lectum. 

]V. Item ali«d. 

V. Distichon Philomelaicum. 

VI. Itefn. 


VII. ltem dialogon tetrastichon. 
VIIT. Item carmen Philomel.icum. 
1X. De ulmis, et passerihus. 
x ES jurgio quod accidit. 

. De partibus humani corporis. 
XII. De Phanice ave. 
AlII. D» Alc:oue. 
XIV. De hirundine. 
X*. De turture. 
XVI De pavone. 
XVII. De avibus loquarcibus. 
XVMHI. De bubone. 
XIX. De echitna p:s-iculo. 
XX. De stellione. 
XXI. Asyndeton de quinque sensibus. 
XXII. De temporibus anni. 
XXIII. Distichon prognosticon. 
XXIV. [tem prognosticon. 
XXV. De glacie. 
XXVI. /Enigma. 
XXVII. De gagathe lapide. 
XXVIII. De magnete. 
XXIX. De asbeston. 
HA De adamante. 
XXXI. De speculari. 
XAXXII. De citri qpalitate. 
XXXIII. In disco argenteo. 
XXXIV. In vase salario. 
XXXV. In fibulam matronilem. 
XXXVI. In columoam parvuiam. 
XXXVII. De arula. 


M PARS II.—SEQUUN*UR MISCELLANEA. 


'EsUHZESEEEEEEE 


ot 
gs 
pa 


CE EIEEEEEELEEE EFIE ES 


$91 
$92 
592 


XXXVIIL. interrogatio pro cali qualit3te; responsio 


XL. Ad Calidam 

XLI. Ad Sabana. 

ALII. Conclusio. 

XLIII. De superbia et humilitate. 
PnRovzRBA. 

XLIV. De frovtis indicio. 

XLV. Proverb. uu. 

XLVI. Proverb. int. 

XLVIT. Proverb. iv. 

XLVIII. Proverb. v. 

XLIX. Proverb. vi. 

L. Proverb. vit. 

Ll. Proverb. vut. 

LII. SgzuTENTIR SgPTEA. 
DisricHON DivERSCM. 

Lil. Distichb. i. 

LIV. Distich. in. 

LV, Distich. ut. 

LYI. Distich. iv. 

LVII. Distich. v. 

LVUl. Monostichon. 

LiIX. Versus in bibliotheca, 

LX. De dilectione. 

LXI. De timore. 

LXII. De observandis mandatis Domini. 
LXIII. De sapientia. 

LXIV. De prudentia, 

LXV. De simplicitate. 

LXVI. De patentia. 

LXVII. De judicio. 

LXVIII. De iustitia. 

LXIX. De misericordia. 

LXX. De decimis daodis. 

LXXF. De thesauro in coelo collocando. 
LXXII. De defendendo pupillos et viduas, 
LXXILH. De avaritia. 


46 


: tem pro nubilo ; item cum corum mistum 
st. 
XXXIX. De qualitate ventorum. 


995 
205 


1451 


ORDO RERUM 4452 
LXXIV. De pace. 5897 Car. XVI. — Benedicte cellam psrat. 466 
LXXV. De zelo bono. 997 C:». XVII. — Benedicta socias congregat. A marito 
LXXVI. De clementia. $01 frustra titur. Moritur. 461 
LXXVII. De consilio. 991 Ca». XVI1I. — Fructuosus nunquam síne frectu. 467 
LXXVIII. De presidio Domim. $97 Car. XIX. — Orientem clam petiturus retinetur. — 468 
LXXIX. De oratione. 898 Ca». XX. — Pontifex faetus, monachi habitam et mores 
"LXXX. De sacerdotibus. $98 servat. 468 
LXXXI. De pontificibus, $98 Cap. XXI. — Conobiis construendis ijmmoritor. 408 
I. XXXI. De presbyteris. $99 Car. XXIf. — Mortis prsescius obit. 4.8 
LXXXIIL. De admonendo monachos. 3599 SANCTUS ANNEMUNDUS EPISCOPUS LUGDU- 
LXXXIV. De judicibus. $99 NENSIS. 
Eerrarna. . 399 Norrria gisromca. i469 
LXXXV. EptapniEm Chindasvinto regi conscriptum. 599 CnantA sancüi Annemandi ad Lugdanense sanc Peiri 
LXXXVI. Epitaphium Nicolao avo. 400 monasterium. MS 
LXXXVIII. Epitaphium Basillz. 400 
LXXXIX. Fragmentum eyitaphii. 400 VERUS RUTHENENSIS EPISCOPUS. 
APPENDIX AD SECUNDAM PARTEM SANCTI EucENMIM OPUSCU- NoriTIA BISTONICA. A 
MORCM. 401 EpisT0LA ad sancium. Desiderium Cadurceensem episco- 
Monitum. 4001 pum. A5 
I. in tecto regis. 401 


Il. Epitaphiuin conjugale glorioso domino ieccessmano 


II. Idilion. 401 
JV. Versi in ecclesia sancti Joannis. 401 
V. Fragmentum hymni in laudem sancti Dionysii Áreo- 

pagiue sancto Eugenio III ab aliquibus ascripti. 403 
SANCTI EUGENII EPISCOPI TOLETANI OPUSCU- 

LORUM TERTIA PARS. — EPISTOL/E QUATUOR. 405 
EpisTOLA PRüMA, Sancti Eugenii Ill ad Braulioneim. 
Epstsr. 1I, Braulionis ad Eugenium. 404 


Episr. llf, Eugenii ad Protasium Tarraconpensem. — 4tt 
Emsr. IV, Taiouis episcopi Csesaraugustaui ad gie i^ 
SANCTUS VALEBRIUS ABBAS. 
Norrma nsTORICA. At 
OPUSCULA. A21 
EpisroLA de beata Feheria. 421 
Epitameron coasummatiouis libri hujus. 425 
D« vANA SACUL! SAPIENTIA. 425 


Dicra beati Valerii ad bestum Donadeum scripta. — De 
Maximo monacho, qui Valerio visionem prepriam retulit 
de paradisi amcenliate et de lamentis barairi. A3 

— pe Bouello monacho, cui revelatio inferni facta est , 
et se spud Legionenset civitatem ad sanctorum martyrum 
corpora retruxit, ac ibidean dum bac Valerius scriberet 
permanebat. 455 

— De coelesti revelatione, facta Baldsrio qui s83ncto 
Fructuoso in opere lapideo deserviebat, et adhuc in yi 
erat. 

— De monachorum penitentia. 

— De genere monachorum. 45 

VaAUERM NAMBBATIONES Superius memorato Patri nostro 
Donadeo. 4$9 

Ordo querimonie prefatio discrimiais, 4359 

M&PLICATIO SERMONUM A PRIMA CONYERSIONE. A1 

Quod de superioribus querimoniis residuum e 


De nova viTAR INSTITUTIONE. I 451 
VITA SANCTI FRUCTUOSI BRACARENSIS EPI- 
SCOPI : 451 


Mavillonil observationes prsevis. A5 
lociyit vita vel niemoratio mirabiliorum quse Deus per 
boni obsequii famulatum sanctissimi Fruetuosi episcopi ad 
eorroborandam fideiu credentium statuit ad salutem. — 459 
Prologus. 459 
CavuT PIuMCM. — Regio ortus genere, fit clericus. Deum 
babet vindicem. A60 
Car. 1l. — Monssterium Complatense exstruit. 401 
Car. Ilf. — Secedit in solitudwern, 462 
Cap. IV. — A venatoris ictu servatur illsesus. 403 
Car. V. — Monasteria varia zediticat. 4623 
Ca». Vl. — Mare tranat, absque navi. Monasterium 1 
insula coudit. 463 
Car. VIt. — Multos ad se trahit, 465 
Car. VIII. — Recapitalado. 463 
Car. IX. — A yraculis proditur. A55 
Car. X. — Damulam veuatoribus sebductam habet fa- 
miliarem. 465 
Ca». XI. — Rustici violentas manos signo crucis qoin- 
pescit. Abt 
Car. XII. — Codices in aquam mersos intactos recu 


rat. 
Car. XIlf. — Soblatis remis navem orando flectit. 4065 
Cap. XIV. — Commodus tetuipos przedicit. Ccenobium ia 
res insula erigit. 406 


XV. — Omnes ad se trahens, s rege impeditur. 466 


SS. ELIGIUS ET AUDOENUS NOVIOMENSIS ET 
ROTHOMAGENSIS EPISCOPI. 


NortriA pmsroaicA io sanctum E! . 413 


No?ITIA HiSTOBICA i8 sanctum Audoenum. 415 
VITA SANCTI ELIGII EPISCOPI NOYIOMENSIS , 4 
SANCTO AUDOENO ROTHOMAGENSI EPISCOPO SCRIPTA. A1 
Monitum in Vitam sancti Eligii. 11 
Beati Audoeni pro 419 
LIBER PRIMUS. Au 


. Capvr rx:MUM. — De prosapia sancti Eligii et loco naü- 
Var Il - D io quod d i 
P. ll. — De prsessgio quod sensit mater de puero. 
Ca». III. — De moribus quibus optimis aecrescebat. 483 
Car. IV. — Relicta patria, Franciam petlit. 43 
Cap. V. — Quo ordine ad notitiam regis pervenit. 452 
Cir. VI. — Eidem rex juramentum extorquere gre 


ett. ] 
Car. * Il. — Quoordine peaiteatiam g»sserit. 484 
(Ap. VIlI.— Divinitus remissionis indiciom accepit, 4555 
Car. 1X. — De morte Clotarii, et quanta familaritste 
labitus sit apud principes. A96 
Cap. X. — Quanto studio in Dei timore et misericordiz» 
——— ye ues grial 481 
P. XI. — Quantum pauperibus et peregriais praebue- 
rit obsequium. 490 
Car. XIf. — Descriptio habitus et forms ejus; et jeg 


orationis. 
f Car. XIII. — Britsnniam adiens, pacem cum princ:pe 
Car. XIV. — Apud regem Dagobertum quidquid pope: 


9eissel obtinebat. 3 
Car. XV. — Quo ordine monasterium Solemuiacense 
sedificavit. 492 
Cap. XVI. — Qua instantia regularem discipliaam in eo- 
dem monasterio custodivit. 495 
Car. XVII. — Quo ordine Parisiis aneiliarum Dei eon- 


struxit monssterium. 49i 
Car. XVIII. — Beatorum Pauli et Martialis fondavit ec- 
clesias ; et de carcere aperto. 495 
Ca». XIX. — De incendio urbis Parisiaese. 496 


Cap. XX. — Quanto stuuio quotidie in melius vir sapctus 
profecerit. 496 
Cap. XXI. — Quo ordine cenobia peragraverit. 491 
Car. XXII. — Quod pedestri labore ad ioca saneta pro- 
persvit, et de cura egenorum. 4u8 
Car. XXIII. — In oati sancti Diogysii elaudam sa- 
navit. 499 
Car. XXIV. — Manum aridam jocabiliter sana:it. 900 
Sean XXV. — Ex modico vini plures pauperes € 


Y 
Car. XXVI. — Contraetem ie basilica sancti ver 
) 


sanat. d 
Cap. XXVII. — Gamoapio vico eaudum erexit. 5l 

, €. XXVIII. — De metallo auri in suu reperto.— 502 
Car. XXIX. — De czco Parisiis ilj'uminsto. 903 


Cap. XXX. — De basilica va:tata, et spoliis restitotis. 503 
Cap. XXXI. — De bomine seminece vitse restituto. 505 


Car. i DER (uod multas fabricavit tumbas. o4 
Cap. À . — De morte Dagoberti r eti concilio 
apud urbem lRKorsam sub pspa Martino. -— 903 


Car. AXXIV. — De mgitiaodis Martial papee tormenti 
ejusque vita per martyrium fluita. sol 
. XAX V. — De ooncilio spud. Aurelianos Gallim ur- 

bem, et bsretico a (inibus Gallis expulso. 906 
Cap. XXXVI. — Quod j'lures apostatas vir sanctus asta- 
tia sua deest atque gotavit. 501 
Ci» AXXVII. — Quaotsm semper dilectionem erg? 


1455 


pauperes habuerit, 501 
Car. XXXVIII. — msan bonitsete peregrinos fovit , 
TUAM ue nu $28 

CP X yen ejus prolixius habita. 509 
Cap. XL - $10 
LIBER il. $10 
PuusrATIO. 510 
Carr PAuMUM. — De heresi Simonisca Gallias perva- 
gante. 511 
Ca». IT. — De ordinstione episcopatus ejus. bit 


Car. [H. — Quanta instantia. plebem commisssm tr^xit 


ad viam salutis. 515 
Cap. IV. — Delaude ejus prolixe descripta. 514 
Ca». V. — Deconobio Noxiomo constructo. 515 


Ca». VI. — De multis ab eo ssnctorum prolatis corpori- 
bus, et de inventione sancti Quintini. 

Ca». VÍl. — De inventione sancti l'iatonis aliotumque 
sanctorum i1 

SD v.it. — Quanto labore spud barberos — 

um IX. — Qua doctrina in populo polleret, quibus "e 
cipue floreret virtutibus. 919 

Cap. X.— In provincis: partes dzemoniacum liberavit. 530 
DE XI. — Quediode in villa Ampucio demone n 
UR XII. — Ut cognitam in spiritu causam furti ES 


Ks XIII. — Qua demam institutione semetipsum CR 
coluit 
Cap. XIV. — Ut jatriam revisens Bituricas, reos carcere 
liberavit. 
Ca», XV. — Quibes monitis exhortsos evangelizabat 
populo. 021 
Cap. XVf. — Qua pulchre exhortationem terminans 
ài es contestabatur 55ó 
XVII. — De miraculo vini, ubi vas vacuum post ree 
pletum invenitur. 551 
Car. XVIII. — Quanta severitss ejus verbum eomitare- 
tur, et de interitu infausti viri. 54 
rp. XIX. — De potentatu verbi , et de da-moniacis li- 
beratis. 555 
Car. XX. — Quod in bssilica quadam cursum vel obla- 
tionem interdicit celebrari. 55i 
p. XXI. — Arbuscula nucaril arefacta. ss 
Car. XXII. —Dsmoniaci ad ejus imperium siluerunt. 596 
e. XXIII. — Ut famutum a licta sanavit. 556 
Car. XXIV. — Levitam a lateris dolore sanavit. 550 
Car. XXV. — De presbytero ab eo sanato. b36 
Car. XXVI. — De gratis propheti eidem cullata, et de 
morte Erchenoaldi 551 


Car. XXVII. "De morte Flavadi ab eo aote disi 
(ur XXVIII. — De visione episcopatus Simplicii. 558 
Cap. XXIX. — De visione dispersionis euvnobii, 559 
Cap. XXX. — Cuidam Dei famu'o futura predixit.— 559 
Cap. XXXI. — Ortum Lotbarii regis olim praedixit, et 
alis plura. te0 


Cap. XXXII. — Quanta moderatione se vir sapetus E 


spensabat, et quod populis exemplum dabat 
Car. XXXIII. bitum suum du:lum praedixit. bi» 
Ca». XXXIV. '— Quo ordine a seculo migravit. 565 
Cas. XXXV. — Vsledictio et oratio ult.ma, et de miia- 
culo sgeediemis animze viso. 065 
Cap. XXXVI. — Sanguis ex naribus ejus fluxit, et cor- 

ur ir ERU pondere aggravatur. 

XVII. — Pompa funeris ejus, et laus beatitu- 


"ae XXXVIII. — De virtutibus quibus post obitam -— 
"we. XXXIX. — Ut euidam cellano apparens miracolum 


declaravit. 
Cap. XL. — Ut cuidam ip palatio visus regrbam commo- 


Dere precepit. rit 
Ca». XLI. — De sepulcro ejus sudante. 972 
CA». XLII. — De medicina ex liquore provisa. 513 


Ca». XLIIT. — - quium viuitor super ejus morte € 
taus pers on 

Car. XLIV. — Quod vincti rei contra ejus besilicam d 
vantur. I 


Car. XLV. — De catena ante ejus sepulcrum rupta. 571 
Cap. XLVI. — De equo sancti. 514 
Cap. XLVII. — De miraculis ip transmigratione corporis 
ejus ostensis. 515 
Cap. XLVIiI. — De czcis, et puella sanata. 516 
. Cr. XLIX. — De wirsculo in cecindillo ogtenso. — 578 
Cap. L. — De puero contracto sa.;ato. 571 
Car. Ll. — De femina muta et c:eca sanata. 518 


Cap. Li]. — De ália puella similiter muta 3b «a sa- 


QUAE IN HOC TOMO CONTINENTUR. 


4454 


5:8 
KA LIIf. — De clade Parisiis, et vocatione aures al- 


Car. T. TV. — De portento Garifredo prsostenso. 579 
Car. LV. — De puero Ebroini filio sanato. 57 
AN LVI. — De viro perjoro cujas viscers IE 


"Cir LVII. — De intentu viri qui sgrum besilic Ps 


Pr. LVIIt. — Item de alio perjurasnte mortuo. 981 
Car. LIX.— De homine rabioso ssnato. 581 
Car. LX. — De muliere 3 postula sanata. 581 
d LXI. — De interitu fill qui patrem dina ^-n 


io LXII — De le mundato. NRS 
Ca». LXtII. — De claudo sapato. $83 
Car. LXIV. — De fure in bzsilica eomprehenso. 980 


C». LXV. — Vir beatus cuidam nimis anxio et auxilium 
à se poscenti apparuit. 51 
Ca». LXVI, — De monacho a postula sanato, 585 
Cav. LXVII.—De miraculo reliquiarum Turonis mi 


Ca». LXVIIT. — Stimillimm Noviono signum premon- 
stratum. 5886 


Car. LXIX. — De monscho per amphibalum s2nato. 586 


Ci». LXX. — Item de slio a tertisno typo s3nato.— 587 
Ca». LXXI. — Clericus quidam sancti pignora venditans 
incendio cireumvsllatur 581 
Ca». LXXII. — De czco et claudo ssn.tis. 981 
Cap. LXXIII. — De levita sanato. 5R8 


Car. LXXIV. — De monacho a dolore pedis sanato. 558 
Pd LXXV. — De miraculis ad lectum ejus gos 


CIE LXXYI. — De correctione regis Lothsrii et dolore 
ab eo suhla!o. 889 
Ca». LXXVI]. — Puella perjurans defongitur. 590 
Car. LXXVIII. — De miraculo similitet. ad alium po 
lectom ostenso. 
Car. LXXIX. — De multimodis miraculorum signis [^ 
quo' idle ad ejus ostenduotur memoriam. 
Cir. LXXX. — A eticum. 
EpistOLA gestos odobertom. Bol 
Eptsrota. Bodoberti ad eumdem Audoenum. 99 
HOMILLE SANCTI ELIGII. 595 
Hot ÁPniia, in Natali die Domini.—De psce servaoda 
et de eleemosyna. 
Hour. [|], in die Puriflestionis s&nct$ Maris. — pe 
Evangelio et de vsu luminarium. 501 
m ll, in Quadragesima. — De jejunii gri" 


Hos. [V, ia Coua Domibpi — De eo quod Cbristus 
ee pedes apostolorum, et de ponitent.um reconcilia - 


601 

y Bow. V, in Cena Domini. — De sacrificio bii n 

P Hoant. VI, in Cena Doa.ini. — 
io sgenda coitentia. 

Hoan, VII, ad publice poenitentes, ut serio peenitesnt ; 

ad csteros vero, de illorum reconci latione gc»tias n 


"ow. VITI, in die Cen: Domini. — Ad clerum, aim 


De non procrasii: un 


ubl;ee poenitentes. 
oviL. IX, de voalnerato Samaritano. 627 
ME X, in Coena Domi 


"e ni. — De mysteriis ionge 
Hoint. XI, in Cena Domini, — Ad populum, ded 


aJ peenite: ites. 
A guise XII, in die Cens Domini. — De vera adi 
ad pulum. 


ox, Vll, in die Cons Domini. — De (lio 
ad Penllentes. "i 


Hox. 3IV 

Houu. XV. 645 
Hour. XVf. 050 
M»ii monitum. 653 


Szgnax0 ad regem. €55 
KPISTOLAR SANCTORUM ELIGH ET AUDOEN!. 631 
EpisrorA saneti Eligii ad sanctum Desiderium Cadurcen- 
sem episcopum. 6*7 
(& hrA Sabcli Ellgil, qua eeclesie 2 se condite in agro 
Solemniscensi donat agrum So.emniacensem, ca 
a ut ibi habitantes regulam teneant sancti Benedidi et 
sancii Co umbani (30. 631). 651 
Vgnsus saucti Audoeni de sanctis Menardo et pe 
dardo. 
CLODOVEUS II REX FRANCOR"M ET SANCTA 
BALTHILDIS EJUSDEM REGIS UXOR. 
Nor!TIA H STORiCA in sanclau Boltiildem. 


14ob 


Prelogus in Vitam sanct:e Dalthil iis. 603 
VITA sanctse Haltbildis ab auctore anonymo ejus s 
Bcripta. : 


p 
Appendix ex interpolatore post prazedicta. 615 
P&^tEcowEeNA, — Ad Clodovei i1 diplomata. 677 
8 |. — Diplomata sincera. n 


; II. — Dip'omata spuria, 
JIPLOMATA SIN ERA. 68t 
DipetoxA PhixUM. — Clodoveus, rex Francorum, terram 
de Cotiraco, io Cameliacensi pego, 3 Dagoberto conces- 
sam monasterio sancti Dionysii, con(irmat (an. 6410). 681 
Dievioua 1f. — veus II, rex Francorum privilegia 
conlirmat ab episcopo Parisiegei I.apderivo concessa mo- 
nasterio sancti Dionysii, et dona eidem collata aut confe- 
renda illibata permanere jubet (an. 6*5). 88t 
Dirtoua . [[[. — Clodovei, regis Francorum, suggerente 
matrona Aiwathilde emissum. 685 

DIPLOMATA SPURIA. 

Dirtoua patucM. — Quo Clodeveus II, ?ex. F'rancorum, 
casirum Bagandarum donat Blidegisillo, ad constbuendum 
monasterium quod Fossateuse dictum fuit (au. 638). 085 

Dieroua II. — Quo Clodoveus Il, rex Francorum, pos- 
sessiones monacliorum insula Barbare confirinat, et eis 
dona coufert (an. 610). 688 

Dierona HI. — Quo Clodoveus II Francorum rex, villas 
plurimag et alia dona monasterio sanc Dionysii confert 
aut asserit (an. 644). 690 


MARCULFUS MONACHUS. 


Nortma HISTORICA. 691 
MARCULFI MONACHI FORMULARUM LIBRI gi 
Pnarrav!0 Bicnonvu. 693 
Prologus sucioris, seu epistola dedicatoria. 695 
Capitula operis liujus. 097 
LIBEU PRIMUS. 697 


Capur paiuuM. — De privileg'o. 697 
Ca». Il. — Concessio regis ad lioc privilegium. 


Car. II. — Emaunitas regia. 701 
C4». IV. — Confirmatio de emunitate. 703 
Cap. V. — Preceptum de episcopatu. 704 


Ca». VI. — Indiculus regis ad episcopum ut alium bene- 
dieat. 704 
Car. VIT. — Conccssio civium pro episcopatu. 105 

Car. VIII. — Charta de ducatu, patriciatu, vel comi- 


bt. 105 
Car. IX. — Indiculus ad alium regem, cum legatio diri- 
gitur et verbis suggeritur commendatitiis. 706 
Cap. X. — Rescriptio ad regem. 706 
Cas. XI. — 'Tractoria legatorum vel minima facienda ad 
istius instar. 106 
Ca». XIT. — Przeceptum donationis. 7101 


n XIII. — l'rieceptum. de Liesiwerpo per men 
ap. XIV. — Prologi de cessionibus regalibus. 109 
Cap. XV. — Cessio ad locum sanctum. 709 
Ca». XVI. — Contirinatio. 710 
Car. XVII. — Conürmatio pro szecularibus viris. 710 
Car. XVIII. — De regis antustrione. 711 
Ca». XIX. — Praeceptum de clericatu, 713 
Car. AX. — De divisione ubi regis accesserit p 
$us. 2 
Cap. XYT. — De causis alterius recipiendis. 712 
Car. XXII. — Prscejtum denariale. "143 
Cap. XXIII. — Charta de eausa suspensa. Ti3 
M d XXIV. — Charta. de Mundeburde regis et m 
elpis. 
Cap. XXV. — Pro de regis judicio, cum de magna 
r6 duo causantur Mn ig d i Jh 


Car. XXVI. — iIndieulus commonitorius ad kar 
pum. 

Car. XXVII. — Item indiculus ad episcopum pro aliis 
astringendis. 718 

Cas. XXVIII. — Charta audientialis. 116 

Car. XXIX. — Indículus ad laicum. 716 

Cap. XXX. — Commuutio cum rege. 7l 

Cap. XXXI. — Confirmpatio regis de omni corpore n": 


tatis. 
Ca». XXXII. — Si aliquis contra regis voluatatem ege- 
ri!, securitas qni eum persequi jusserit. 718 
Cap. XXXH I. — Praeceptum quorum ab hostibus vel alio 
modo fueriut instrumenta incensa. 119 
Cr. XXXIV. — Relatio pagensium ad regem gai 
9 


Cir. XXXV. — Confirmatio de omni corpore facultatis 
monasterii. 120 

Cat. XXXVI. — Ut causas. auctorum assumeodi suornm 
aliquis licendam hsbeat. 121 


ORDO RERUM 


Cap. XXXVIIL — Judicium evinditale. 23 
Car. XXXVII. — Charta psricla. 135 
Car. XXXIX. — Ut pro nativitate regi» ingenui fe 


Car. XL. — Ut Leude Samio promittantur regi. 134 

tapinie de chartis psgeusibus. 731 

LIBER 11, szU pg cHARTIS PAGENSIBUS. 725 

CaruT PhaibcM. — De mayuare, qui vult Xenodochium 
&ut monasterium construere. 125 

Car. IT, prologus. — Qui de grandi causa fecit ME 
n 


! 1 
' [tem alius prologus. 138 
Prologus de clerico qui in monasterio tonsuratur. et 
suam rem ad ipsum locum donat. 128 
Item prologus. 129 
Jtem prologus. 129 


Item prologus. 139 
Car. 1I]. — Item alíus prologus com ipsa donaüone x 


Opus. 4 
Car. IV. — Cessio a die presente ad ecclesiam. 181 
Cap. V. — Precaria de ipsa villa dum vivit, 53 
Car. VI. — Donatio de parva re ad ecclesiam. 732 
Car. VII. — Charta dooationis inter virum et femjusm 

de eorum rebos. 135 
Car. VIII — Item alis sine aliqu» minntione. T34 
Cap. IX. — Charta obuoxiation:s a patre in filiis gu 

$ 


Car. X. — Epistola cum in loco filiorum nepotes insti- 
tuuntur 2b avo. 3 
e. XI. — Charts qui suo nepote aliquid meliorare vo- 
luerit. 736 
Nr XII. — Ut filia cum fratribus in paterna succedat 


e. 1 
Car. XIII. — Si quis extraneum hominem in loco filio- 
füm adoptaverit. 731 

Car. XIV. — Pactum inter parentes de eorum bhzre- 


te. H 
Ca». XV. — Libellus dotis. ; 758 
Cir. XVI. — Si atiquis puellam invitam traxerit. — 758 


Ca». XVII. — Qualiter in uuo voluuine testamentum 


Quarum personarum condatur. 139 
Cap. XVII[. — Securitas pro homicidio facta. 7M 
Car. XIX. — Venditio de vilia. 742 
Cap. XX. .— Vendit!io de area infra civitatem. 713 


Car. XXI. — Venditio de campo. 112 


Ca». XXIT. — Yenditio de servo aut ancilla. 743 
Cap. XXIII. — Concambium de villis. 143 
Ca». XXIV. — Concambium de terra aut vinea. 74t 
Cap. XXV. — Cautiones diverso modo facta. 744 
Cap. XXV[. — Item alis, 744 
Car. XXVII. — Item alia. 745 


Car. XXVIII. — Qui se in servitio alterius obnoxtat. 745 
Cap. XXIX. — Charta de a3gnaione si. servus ingenuam 


trahit. 4435 
Car. XXX. — Libellus repudil. 746 
Cap. XXXI. — Mandatum. 741 


Ca». XXXII. Incipiunt ingenuitates diverso modo facts. 
— Ingenuitas a die praesenti. Ti 
Car. XXXIII. — Item ingenoitas alio modo post mr 


sum. 
Ca». XXXIV. — Ttem alia adbuc alio modo. 748 
Cae. XXXV. — Evacuatoria. 7i8 
Cas. XXXVI. — Si aliquis servo suo gasipdo suo sid 

concedere voluerit. 49 
Car. XXXVII. — Gesta juxta consuetudinem Romano- 


rum, qualiter donationes vel testamenta legantur. 749 
Cap. XXXVIII. — Textus mandoti. T5350 
Cap. XXXIX. — Epistola sl aliqui rem ecclesiz: ad usuin 

habeant, et de sua proprietate aliquid dooent. 150 


, Cap. XL. — Praestaría de re ecclesie ab episcopi ic 
i9 


Car. XLI. — Si quis rem alterius quam extolit ad pro- 
prietatem habere vult et non potest, et postea eam pre- 
A ar. XLIT. — Todicul piscopi, qui ad aliam ln es 

AP. . — [ndiculus e » qui ad alium in resur- 
rectione Domini eulogias dirigit. 152 

Ca». XLIII. — Rescriptio ad episcopam. 1763 

Car. XLIV. — Quomodo episcopus in Nativitate Domini 
ad regem, reginam, vel ad episcopum, visitattonis anu 
scriptum. 1 

Car. XLV. — Item alia de Nativitate Domini. T$5 

Ca». XLV]. — Commendatitie litterse ad episcopum Lea 


tum. 
Car. XLVII. — Item commendatitia ad abbatem La 


tum. 
Car. XLVIIT. — Sopplicaturio. pro eo qui in monasterio 
conversare desiderat. 194 


11517 
Cap. XLIX. — ÍnJiculus generalis ad omnes € 


Car. L. — Indiculus commendatitius ad viros iE" 

31COS. 

Car. LI. — Indiculus sd homines potentes palatinos , 

maxime ad cognitos sibi. 755 
Car. LII. — Qualiter ex ordinatione regis, pro nativi- 

tate fllii su domesticus de villa regis per suam epistolam 

relaxat ingenuos. 96 
APPENDIX AD FORMULAS. MARCULFI. 
FORMULAE VECERES INCERT! AUCTOBIS. 91 


l]. — Notitia de colono evindicato. 1751 
]l. — Charta sscramentalis. 7151 
H1. — Notitia de servo. "58 
IV. — Judicium evindicatum de colono. 159 
V. — Notitia de colona ev:ndicata. 799 
VI. — Notitia de servo quem colonus comparat. 199 
VII. — Notitia de terra evindicata. 160 
VII. — Ingenuitas. 760 
IX. — Mandatum. 761 
X. — Tracturis pro itinere peragendo. 761 
Xl. — Cessie ad ecclesiam a novo sediflcatam. 762 
XII. — Litterze commendatitize. 763 
XIII. — lugenuitas. 705 
XIV. — Venditio. 164 
XV. — Cautio. 761 
XVI. — Obnoxiatio. 704 
XVII. — Commutationes de terris. 165 
XVIII. — Charta aguationis. 165 
XIX. — Tiaditoria de terra. 766 


XX. — Traditoria de venditione [4l., de manso ie. 


cerra]. 06 
XXI. — Notitia de servo. 766 
XXII. — Notitia de jactivis, 168 
XXIII. — Securitas. 706 
XXIV. — Charta denarialis ante regem. 181 
XXV. — Mandatum. s 761 
XXVI. — Cessio ad ecclesiam. 761 
XXVII. — Precaria. "61 
XXVIII. — Prastaris ad eeclesia. 768 
XXIX. — Notitia de bomine forbatudo. 168 
XXX. — Iudiculus regalis. 169 
XXXI. — [tem alius indiculus. 709 
XXXII. — Notitia de colonitio. 169 
XXXIII, — Notitia sacramentalis. 1769 
AXXIV. — Notitia de herbas maleficas. Ti0 
XXXVII. — Evacuatoría. TiO 
XXXVII. — Libellum dotis. Tit 
XXXVII. — [ndiculus regalis. T 
XXXIX. — /Equalentia, vel pactum. 711 
XL. — Donatio ad casam Dei. 112 
XLI. — Precaria ad casa Dei. 713 
XLi[. — Preestaría. 1T 13 
XLII]. — Tradituria de terra. T3 
XLIV. — Emunitas sauctorum. T15 
XLY. — Indiculum regale. Tl 
XLVI. — Relatum quod dicitur apennis. TIS 
XLVIL. — Hereditoria. 115 
XLVII[. — Redemptionale. T16 
XLIX — Heredetoria. 116 
L. — Cautio de vinea, 716 
L]. — Securitas. 111 
Lil. — Donatio ad filios. 111 
1.1. — Mandatum. 718 
LIV. — Heredituria [Al., gesta]. 718 
LV, — Epistola. 718 
LVI. — Gesta msnumíissionis. Ti8 
LVII. — Traditoria. T80 
J.VIli. — Obnoxiatio. 780 


FoawuLEg SinMONDICZ , Sive Formule veteres seeunduin 
legeui Romanam, primo editx» ex Codice clarissimi viri 
Jacobi Sirmondi. 180 

[. — Dopatio ecclesise, 19 


Item alio modo. T19 
|I. — Mandatum. 781 
HI. — Gesta. 781 
IV. — Cessio. 181 
V. — Venditio. 7829 
VI. — Obligatio. 182 
YH. — Precaturia. 7Ts3 
VIII. — [tem venditio. 185 


IX. — Veuditio de servo. 783 
X. — Veuditio de semetipso, qualiter liomo liber venun- 
delur. T8S 


XM. — Epistola collectionis. 1784 
XI. — Ingeuuitas. 7N1 
Alil. — Cautio. 181 


QUAE IN IIOC TOMO CONTINENTUR. 


1458 

XIV. — Donatio in sponsa facta. T8S 
XY. — Traditio ad sponsam. 785 
XVI. — Charta in puellam facta 3b eo qui illam invitam 
traxerit. 75$ 
XVII. — Donatio inter virum et uxorem; tamen gestis 
Sit allizata. TS6 
XVIII. — Item alio raodo. 186 
XIX. — Libellum repudii. 781 
XX. — Mandatum qualiter maritus negotium uxoris pro- 
"XXI. ch Bl 1 m 
. — Charta qualiter pater filium vel nepotem de re- 

bus suis ieliorsre polest. iB i 87 
Xi]. — Epistola qualiter nepotes in Joco filiorum insti- 
tüuntur ab avo. T88 
XXIII. — Epistola qualiter extraneo homine in agens 


utn E ola qual lli reci Ts 
. — Epistola qualiter i recipiantur. 88 
XXV. — Pssun inf ci rg d 789 

XXVI. — Commut«tio. 789 


XXVII. — Confirmado regis, vel inspecta ista, cujus- 
cunque principis, in eo qui ab hostibus est deprazdatus vel 


ab igne concremauis. 700 
XXVIII. — Item appennem. 790 
XXIX. — Editio legibus compreheusa. - 790 
XXX. — Relatio cum judicio. T91 
XXXI. — Breve sacramenti. 193 


XXXII. — Si gal masculus et femina pariter raptim 
conseuserint, infra quiaquenpium litigetur. 793 
XXIII. — Judicium eviudicatum. 795 
XXXIV. — Epistola abbatis vel rectoris ecclesise — 795 


XXXV. — Donatio ad ecelesiam post obitum. T9$ 
XXXVI. — Cessio a die presente. T96 
XXXVII. — Venditio ad ecclesiam. T9L 


XXXVII. — Epistola abbatis vel rectoris ipsius gom 


&. 

XXXIX. — Securitas de homicidio. 195 
XL. — Judicium juxta quod causa continet. 796 
XLI. — Breve sacramentum secundum ipsum nine: 


XLII. — Notitia de alode evindicsto. 796 
XLIlI.—VY enditio de area vel de casa infra civitatem. 797 
XLIV. — Qui se ia alterius potestate commendat. n 


XLV. — Evacuaturia. 

XLVI. — De causis commendatis. 798 
us&dam varie el incerti 
aniclis primum ain 


Fonuute Bicwomiw, sive 
auctoris, ex veteri Codice Petri 
clarissimo viro llieronymo. 


lncipiuat chart: regales sive parensales. 1f 
l. — Ingeuvilas. 4 
II. — Venditio de servo. Tu9 
lll. — Venditio de terra. 199 
IV. — Venditio de servo ad ecclesiam. 799 
5 -— Dorauo 3d sponsam. n 
. — Notitia de mancipio. 30 
VII. — Noutia de bomicidio. 800 
VIII. — Securitas de bhowicidio. 801 
IX. — Donatio quam pater facit filio suo. 801 


X.—Uonculcatu: ia quani abbas facit 3d hominem suum. 801 


XI. — Donatio quam homo facit ad filium suum. 802 
XII. — Notitia de cruce evindicata. 802 
AItI. — Cautio de clavibus. 803 
AIV. — Coacamiatura inter duos abbates. 803 


XV. — Charta tracturia. Mi 

XVl.—Donatio quam homo douat ad susin pareatem. 

XVII. — Douatio ad casan Dei. 

XVIII. — Pactum divisiouis inter fratres. 

XIX. — Venditio ad monasteriuu. 
. XX. — Preceria. 

XXI. — Commendatitia de re vendita. 

XXII. — ludiculus precatorius ad episcopum. 

XXIII. — ludiculus quem praepositus transmittit 
abiratem. . 

XXIV. — Íodiculus quem abbas transmittit ad hominem 
pageusem. "- 

V. — Indiculus quem episcopus transmittit ad E 


tem. 
XXVI. — Cautio de ipfracturis. ] 
Fonwurs LiwpewsAOGu, sive »liera editio Formalarum 
Marculti a Friderico Lindeubrogio in publicum emiosa. 807 
lucipiunt exemplaria de diversis conditionibus, qualiter 
regales vel carie pagenses aut seuicze, quas lec lonsula 
continet, scribantur. 807 
I. — De episcopatu. 801 
ll. — Indiculus regis ad episcopum ut alium geegines 


E 


805 
805 
809 
896 

ad 


cat. ' 
]if. — Concessio civium pro episcopatu. $07 
IV. — Carta de episco, atu. 807 
V. — Caria de magnate, qui vult xenodochium aut mo 


1459 ORDO RERUM 4460 
Basterium construere. "' 808 LXXYI1II. — Alio modo. 833 
VI. - Emunitas regia. 808 LXXIX. — Coustitutio dotis. 823 

( VIT. — Contirmitatio de emunitate. 809 LXXX. — Traditio ad 824 


Mrs — Confirmatio de omni corpore facultatis mona- 
sterii. 
Ix. — Ut eansas auctorum adsumendi aliquis licentiaui 


t. 810 
X. — [ndiculus reg's de privilegio. 810 
XI. — Alius indiculus regal.s. 810 
Xil. — Item alius. 810 
X111. — Epistola donatiopis. 810 
XIV. — Alia donatio. 810 
XV. — Donatio de parva re ad ecclesiam. B0 
XVI. — Cessio a die presente ad ecclesiam. 810 
XVI. — Item alia cessio. 810 
XVIi[. — Donatio »d casam Dei. 8tt 
XIX. — Precaris sd casam Dei. 811 
XX. — Prestaria ad casam Det. 812 
XXI. — Donatio ad casam Dei. 812 
XXII. — Precaria ad casam Dei. 813 
XXIII. — Prastaria 8135 
XXIV. — Traditoria de terra. . 81$ 
XXV. — Precaria de ipsa villa dum vivit. 815 
AIVI. — Sequitur przstaria. 814 
XXVII. — Alia precaria. 8l4 
XXVIII. — Yepditio ad monasterlum. 815 
XXIX. — Precaria de venditione. 815 
XXX. — Commendatitla de re veudita. 815 
XXXI. — Praeceptum de clericatu. 815 


XXXIlI.—Carta de ducatu et patriciatu vel com:tatu. "n 


XXXIII. — Tractoria in ltinere I5 
XXXIV. — Alia tractoría. pepees 815 
XXXV. — Epistola tractoria legstariorum vel minima 

istius iuslar. v5 


XXXVI. — Carta de causa suspensa. ., 815 
XXXVII.—Carta de Mundeburde regis et principis. 813 
XXXVII). — Alio modo. 815 


XXXIX. — Ut leudesamia feonitinuM regi. Bid 
XL. Sacramentum fidelitatis. 81ó 
XLI. — Commutatio cum rege. 816 


XLI. —Confirmatio regis de omni corpore facultatis. 816 
XLIII. — Preceptum de lescuverpo per manum tpe 


XLIV. — Prologi de cessionibus regalibus. 816 
XLV. — Cessio ad laicos. 816 
XLVI. — Confirmatio ad sseculares viros. 816 
XLVII. — De regis amstrutione. 81 
XLVIII. — Preceptuin. donationis inter virum et "o 
!] 


rem.. 
XLIX. — Carta donationis inter virum et uxorem, pr 


gestis municipalibus sit allegata. l 
L. — Alia donatio. 816 
Ll. — Obnoxiatio a patre in filios facta. 811 
LII. — Donatio quani pater donat filio. ' 81 
LIII. — Alia donatio de eadem re. 1 


8 
LIV. — Charta cum in locum filiorum nepotes Mugen 


tur ab avo. 
LV. — Alia de eadem re. 811 
LVI. — Carta cum quis nepoti aliquid mejliorare M 


luerit. 

LVII. — Alia de eadem re. 818 
LVIIl. — Traditio respectualis, sie epistola qaalíter 
exuaneus in locum (iliorum adoptetur. 818 
LIX. — Alia de eadem re. s19 
LX. — Donatio ad (ilios naturales. 819 
LX1. — Si aliquis servo suo gasindiove aliquid conce- 
dere voluerit. 819 
Xll. — Charta hereditaria. 

LXIII. — Mandatum. 

LXIV. — Hereditaria. 
LXV. — Rescriptum. 820 
LXV1. — Charta ot filie cum fratribus iu paterna suc- 
820 


839 
820 
810 


cedant alode. - 
LXVII. — Pactum inter perentes de eorum gai 


tate. ^ 
LXVIII. — Item alio modo. 820 
LXIX. — [tem zqualeptia, vel pactum. 830 
LXX. — Aliud psctum divisiopis inter fratres. 820 
LXXI. — Qualiter iu uno volumine viri et uxoris testa- 
mentum condatur. . 820 
MI — Alo modo qualiter testamentum quis AR 
€ 


at. 

LXXIII. — Gesta juxta coosuetadinem Romanorum qua« 
liter testamenta allegentur. 821 
LXXIV. — Epistola qualiter pupilli recipiantur. 823 
LXXV. — Libellus dotis. 833 
LXXVI. — Alius libellus detis, 825 
LXXVI. — Alio modo. 833 


LXAXXI. — Si quando masculus et femina ín raptum con- 
Benserint, et infra quinqueunium litigetur. 
LXXXII. — Charta compositionis, s aliquis peellam in- 


VEXIIL A Alia eharta compositionis. $2 
. e c com 
ATI — Libellus repudii. 838 


XXV. — Charta agnationis, 8i servus ingosuam eie 


LXXXVI. — Alia charta lonis. 935 
LXXXV1I. — Conculeatoría quam abba facit ad homi- 
nem suum. 825 
LXXXVIII. — Charta triscabina, 82; 
LXXXIX, — Ut pro nativitate regis ingenul relaxeatur. 


XC. — Epistola ingenultatis. 

Ingenuitates diverso módo facte. 

XCI. — Irgenuitas a die presente. 

XCII. — Iteu alio modo. 

XCIII. — Item alio modo post discessum. 

XCIVY., — Item alio inodo ingenuitas. 

XCV. — Alio uiodo. 

XCVI[. — Alio modo. 

XCVII. — Alia iugenuitas. 

XCVIII. — Alia ingenuitas. 

XCIX. — Redemptionale. ] 

C. — Epistola regi mittenda pro libertate servi sai 
petranda. 

Cl. — Libertas civium Romanorum. 

CII. — Densriale praeceptum. 

CI!I. — Ingenuitas quam potest servus ad alium aat 


q53P SSSERBERRHESE 


wl 


e. 
CIV. — Relatio pagensium ad regem directa. 83 
CV. — Praveptum quoruto ab hostibus vel modo 
fuerint instrumenta incensa. 
CV]. — Relatum qnod dicitur apennis. 83$ 
CVII. — Confirmatio cívium io eo qui ab hostibus est 
deprasdatus vel ab igne concrematus. 835 
CEA. — Prologus de Judicio regis ubi dao camsaater 838 
.— ogus de judicio regis ubi 
CX. — Commonitorium ad episcopum. . 839 
CAI. — Indiculus ad laicum, 829 
CXII. — Indiculus ad episcopum pro alio distringendo. 


s129 
CXIII. — Indiculus ad comitem pro alio homine distri 


&- 
gemo. ^ 839 
CXIV. — De divisione ubi missus est regis. 839 
CXV. — De causis alterius recipiendi. 8129 
CXVI. — Formula citationis. 8-9 
CXVIII. — Editio legibus ehenss, 829 


CXVIII. —Si de homicidio accusstio processerit, se- 
cundum hanc sententiam inscriptio celebeetur. 
CXIX. — Relatio cum judicio. 
X. — Breve sacramenti. 
CXXI. — Securitas pro homicidio facto, si se ar^ 


verit. 
CXXII. — Alia securitas. 9239 
CXXIil. — Alia securitas. 82) 
CXXIV. — Alia securitas. 830 
CXXV. — Alia securitas. 830 


CXXVl. — Securitas io. eum 


quem persequitur Tire "em &0 
CXV Ii. — Venditio de re. 


CXXVIII, — Venditio de vilis. 831 
CXXIX. — Venditio de ares infra civitatem. 831 
CXXX. — Venditio de terra. 851 


CXXXI. — Venditio infra emmunitatem ecclesise i 


i. 
COXXXIT. — Venditio de servo. 851 
CXEXXIII. — Alia venditio de servo aut ancilla. 831 
CXXXIV. — Qualiter homo ingenuus semetipsum ve- 
nutadet. 831 
CXXXV. — Qui in servitium alterius seobnoxiaet. — 831 
CXXXVI. «— Alia obnoxiatio. 
CXXXVII. — Alia obnoxiaiio. 
CXXXVIII. — Epistola collectionis. 
CXXXIX. — Concambium de villa. 
CXL. — Commutatio de terra. 
CXLT. — Copcambiatura inter duos abbates. 
CXLII. — Cautiones diverso modo faeise. 
CXL1II. — Item aiias. 
CXLIV. — item alia. 
CXLV. — Item alia. 
CXLVI. — Alia. 
CXLVII. — Cautio de vinea. 
CXLVIIIL. — Evacuatoria. 


CEEITEEEEELITS 


4161 


CXLIX. — Alis evacuatoria. 

CL. — Si aliquis rem alterius, quam excolit, ad pro- 
prietatem sacire vult, sed uon potest, et y ostoa eam peec- 
cariaverit. 

CL ^. Cessio, 

CLII. — Traditio ceucunque tradere voluerit. 

CLIM. — - TradiLoría de terra. 

CLIV. . .. Alia traditoria de venditione. 

CLV. — Alia traditio. 

CLVI. — Alia traditoría. 

CLVIL — Carta audientialis, 

CLVIH. — Judicium evidentale, sive charta jeetiva. 

CLIX. — Indiculus regalis de jaetivis, 

CLX. — Notitia de homine mortudo. 

CLXI. — Notitia de servo. 

CLXII. — Notitia de servo quem colonus comparat. 


á 


PEBPEPPPRERRD 


CLXIIH, — Notitia de colonitio. 834 
CLXIV. — Notitia de colono evindicato. 854 
CLXV. — Alia notitia de colono evindicalo. 854 
CLXVI. — Sacramentale, 855 
CLXVII. — Judicium evindicalionis de colono, 835 
CLXVIII. — Aliud judicium evindicali. 855 
CLXIX. — Judicium seu notitia. 835 
CLXX. — Notitia de Lerra evindica!a, 855 
CLXXI. — ludieulus si quis in przsentia regis auctor 

fuerit 835 
CLXXIT. — Notitia de cruce evindicala. 


CLXXIIT. — Notitia sacramentalis. 

CLXXIY. — Notitia de herbis maleficis. 

ULXXV  — Cautio de elavibus, 

CLXXVI. — Indiculus regalis. 

CLXXVII. — Item alius indiculus. 

CLXXVIII. — Mandatum. 

CLXXIX. — Alio modo, 

CLXXX. — Mandatum qualiter maritos negotium ux 
prosequatur, 857 


SEBRRESSR 


CLXXXI. — Aliud maadstum. 851 
CLXXXVIT. — Alind mandatum, 851 
CLXXXIIM, — Aliud mandatum, — 831 
CLXXXIV. — De formalis (epistolis). 838 
Liuerze commendalitie, 858 
FonwvLEg ÀxpEGAVENSES, 858 
Monitum. 858 
Il. . Formula solemnis de dote. RH 


II. — Hic est venditio, s seipsum vendit. 
III. — Hic est venditio de homine in esceuo posito. 840 


IV. — Hic est venditio de Lerra conducta, 840 
V. — Incipit securitas de supersallicione hic est. — 841 
VI. — Ineipil item securitas. 841 
: VII. — Incipit securilas, 84i 
VIII. — Incipit concamius. , 84 
. X. — lucipit vinditio quam facil qui seipso vindit, 84t 
X, — Incipit judicius, 843 
XI. — Incipit judicius. 843 
XII. — Incipit solsadia. 84$ 
XIII. — Incipit irem solsadia, 845 
XIV. — Item solsadii. 845 
XV. — Incipit saeramentalis. 813 
XVI. — Ineipit noticia. 815 
XVII. — Incipit vacuaturia. 813 
XVIII. — Incipil item vacualturía. 8114 
XIX. — Ineipit vindicio. 844 
XX, — Incipit ingenuitas a die przesente. 844 
XXI. — Incipit vindicio, 844 
XXII. — Incipit eautjo de vinea, 841 
XXIII. — Incipit ingeuuitas, 845 
XYX1V. — Incipit judicius. 845 
XXV, — lucipit vindicio qui seipsum vindit. 813 


XXVI. — lIucipit securitas. 815 


XXVII. — Incipit vinditio proprietatis. 818 
XXVIII. — Incipit judicius, 846 
XXIX. — lucipit judicius. 846 
XXX. — Incipit item judicius. 846 
XXXI. — Incipit appenuis, 816 
XXYII. — Incipit item appennis, 841 
XXVIII, — Locipit noticia ad appenno firmare. 847, 


XXXIV, — lucipit (libellus) dous. 
XXXV. — Incipit iiem cessio. 818 
XXXVYL — Incipit epistola quam pater et mater aen i 


filio. | 
XXXVII. — Incipit cautio de homine. 


810 
XXXVII. — lucipit securitas, 819 
XXXIX. — lacipit eessio (ia. dotem). 849 
XL. — Inaipit jus liberorum. 819 


XLI. -— Incipit securitas. 850 
XLI. — lucipit epistola quem bominem repotavit de 
res suas. 850 

810 


XLIII. — Incipit securitas de rapto. 


QU.E£ IN IIOC TOMO CONTINENTUR: 


1165 


XLIV. — Incipit notitia (de matrimonio vivorum). 850 

XLV. — Incipit epistola qui de beredibas alicui aut ec- 
clesie delegat. 85st 

XLVI. — Incipit notida, quem hominem in causa sua 
repellavit. 851 

JLVII. — Incipit mandatus, 851 

XLVIII. — Incipit charta de sanguinole&io (recens 
nalo exposito), quem matricola suscipit. 

XLIX. — Incipit judicins de homicidio. 

L. — Incipit mandatus. 

LI. — lucipit mandatus. 

LII. — Incipit notiLia. 

LIU. — Incipit cessio, 

LIV, — Notitia divisionis. 

LV.— Noticia cessionis. 

LV1. — (Formula dissolvendi matrimonii). 

LVII. — Iueipit cessio. 

LVIIH. — (Noiitia de natis servorum). 

LIX. — (Notitia de commodaLo). 

A COLLECTIO rORMULABCM. — Stephanus Balezies Tu- 
telensis «x «eterrimis Codicibus mes. eruit, in unum col- 
legit, primum edidit anno 1677. 856 

].— Petitio episcopi peregrini ad episcopum m 


BEREPRBRZSES 


Duit. 856 
JY. — Item de eadem re. 856 
V. — Indiculus regalis. 851 
VI. — Indieulum de servis fugacibus. 851 
VII. — Donatio ad c*sam Dei pro missos canendo. 85T. 


VII — Supplicatio ad regem. 

]X. — Indiculum. 

X.  Indiculom. 

XI.  Indiculum. 

XII. — ltem alium. 

'AIEHI. — Parabola. 

XIV, — liem alia. 

XV. — Indieulum. — 

XVI. — Incipit edietio. 

XVIL. — Indiculum generale ad omnes. 
XVIII. — liem alio. 
.AIX. — Lem alio. 

XX. — liem alio, 

XXI. — Item alio. 

XXII. — Irem alio. 

XXIV. — Item alio, 

XXV, — hem alio. 

XXVIi. — Donatio s die present 

, — Donatio a die p Le. 
XXVIIi, — Ad testamentum faciendum. 
XXIX. — ltem aliud testamentoam ad locum sanctam. 864 
XXX. — Conlirmatio traditionis ad monssterium. - 803 
XXXI . Qualiter parenies lilios suos offeraut ia mo- 
nasteriis. | 865 

XXXH. — Promissio stabilitatis in monasterio. 865 
XXXIII. — Petitio quam aute votum monachi wisi 


facere debet. 
XXXIV, — Ipsa promissio, 801 
XXXV. — Exemplar promissionis sicut solebaet antiqui 
monachi regulam prumiltere, 86T 
XXXVI. — Indiculus pro monacbo qui fogerit de p^ 


nas'erio. 
XXXVII. — Qui monasterium in proprio sedificat , quali- 
ter ehartam faciat. . "8 
XXXVIII. — Qualiter privilegium eondatur. 569 
XXXIX. — In Dei nomine, Liciyit epistola quas Mec 


8ERSEIRSERISIESPEDESDD 


dicitur sive commendatiL'a. Yl 
XL. — Lem alia. ejt 
XI.I. — lem adhuc alia. 872 
XLIT. — Item adiuc alia. 872 
XLIII. — Exemplar liberiatis. 872 
Isonis monachi Sangallensis formular. 873 
* XLIV. — Traditio ad mouasterium. 873 
XLVY. .em alia u7í6 
XLVI —Prstaria. 874 
XLVII. — Vindicatio traditionis. 814 
XLVIII. — Charta commutationis. 8; 
XLIX. — Constitutio dotis. 8:6 
VonwULIE ANTIQUJE£ ALSATIC.E. U26 
Claudii Lepelletier monitum. 976 


I. — Carta donacionis monasterio im precaria. C Th! 
II. — Carta represtationis a monasterio in precaria. 876 
II, — Walafridi 3bbatis Augiensis caolbii comparatie 
de muadanis el ecclesiasticis dogiatibus 871 
V. — Carta rega!ís mauutnissionis. via 


1165 


V. — Carta exemptionis mansi eujusdam 3 tributis, ve- 
M: ria. operibus et araturis. . , W19 
I. — Carta qua rex concedit parochis jus eligendi yc 


scopi. 
Wii. — Carta qua rex concedit ecclesise curtum seu 
fiscum juris cgo et regalis. . 880 
Vlil. — Carta qua rex conced.t monasterio jus eligenJi 
sbhaetis. 880 
IX. — Carta institationis monasterii a rege sub ejus et 
episcopi jurisdictione. 881 
X. — excambii seu permutationis inter regem et 
vassellum hobarum jure h:ereditario possidendarum. 884 
XI. — Epistola commendatitia episcopo in favorem sa- 
cerdotis de sua dicecesi in aliam transeuntis. 8523 
XII. — Alia breviur pro diacono ad saeerdotium Lbs 


vendo. 
XLI. — Epistola suffraganei ad metropolitanum de con- 
secrando episcopo a rege vi Dee |* 885 
XIV. — Kpistola [[T, regis Francorem III. Galliarum, 
Aquitaniz et Hispanis regi, de amicitia et pace servanda 
et ut numera grata liabeat. ssi 
XV. — Epistola de tundendis capillis et cuculla au 


rum. 
XVI. — Epistola qu3 episcopus se erga regem excusat 
quod noa venerit ad conspectum. 836 

XVII. — Epistola qua suffragaueus metropolitanum in- 
format de appellatione iuterposita a sententia separationis 
lata contra conjuges consanguineos in quarto el quo 


fadu. 

XVIII. — Mandatum episcopi archipresbytero pagi de 
forma observanda in triduano jejunio a regibus pro inultis 
necessitatibus ordinato, 887 

XIX. — Aliud mandatum episcopi eongregationi mona- 
chorum de triduauo jejunio observando. 888 

XX. — Constantiensis episcopi ad Argentoriensem epi- 
stola, qua mouet de trausitu ad Luxoviense ecenoblum, et 

ti ut mansionem et cuucta sibi necessaria eL sequenti- 

s süis in vico sux potestatis precipist subministrari et 
exhiberi. 838 

XXI. — Episcopus mandat vicedomino suo ut Nemido- 
nensem episcopum, Romam proficiscentem, honeste exci- 
piat , et necessaria qus in ui&udato exprimubtur illi sub- 
ministret. 889 

AXII. — Epistola qua vicedominus procuratorem epi- 
scopi iu Polliugen monet de adventu alterius episcopi , ut 
praeparet illi ministerium et res qui in epistola exprimun- 
tur, quam videre est. 

XXIII. — Mandatum episcopi procuralori suo ut celeriter 
perferat epistolam. 889 

XXIV. — Mandatum metropolitani suffraganeo ut. inter- 
sit eoucilio provinciali. 890 

XXV. — Epistola qua excubitor ecclesi: archiepiscopo 
800 dicecesis statum exponit. 890 

XXVI. — Epbitola Brixiensis episcopi alteri episcopo, 
qua rogat uL certiorem faciat quomodo se habeant res iu- 
ter reges filios Hludovici et cousobrinum suum fllium K. 
et de perturbatione Italie conqueritur. 

XXVII. — Responsio pracedenti epistole , qua status 


reguu) et regni exponitur. 891 
"'ORMULA INEDITAE. 891 
Editoris Patrologis monitum. S9t 
I. — Siue rubrica. 891 
II. — Mandatum. 8935 
l1I. — Prologus de cessione. 895 
IV, — Securitas. 8294 
V. — Incipiunt relati. 895 
VI. — Sine rubrica. 895 
VII. — Indicolum ad majorem domum. 8,6 
V1iI. — ludiculum ad propincos, 896 
IX. — Carta commutatiouu. 831 
X. — Pracaria. 891 
XI. — Man.jatum. 898 
XII. — Securitas. 898 
XIII. — Ad archeyresbyterum instituendum. 89s 
:U V. — Siue rubrica. 898 


899 

FonucrA ANTIQUA DE EPISCOPatU, quarum olim usus fuit 
sub primis regibus. 899 
I. — Cleri plebisque viduaU» civitatis preces ad regem 
pro episcopo iustitueudo. 890 
, H. — Priceptuin regis de episcopatu, ad episcopum de- 
signatum. 900 
li1. — Indiculus regis ad metropolitanum , ut designa- 
tum episcopum ordinet cum suis coniprovincialibus. - 901 
IV. — Iudiculus alter ad episcopum', pro eadem desi- 
guati episcopi ordinatione. 902 
FoRMULX DIVERSA I EP.SCCPORUM PROMOTIONIDUS USURPAT.£ 
POST RESTITUTAM ELLCTIUNUM LI-KRATATEM. 902 


ORDO RERUM 


&46t 
[. — Epistola Hincemari metropolitsni ad m, ut elero 
et plehi Silvaneetensi novi episcopi electionem permittat, 
et visitatorem desiguet qui priesit electioni. 90t 
I1. — Epistola ejusdem sd Hedeaulfum Lasoduneusem 
episcopum, ut visitatoris officio fungatur in eleetione epi- 
scopi Cameracensis. 903 
III. — Epistola ejusdem ad clerum et plebem Camera- 
ecensem, at canonicam electionem faciant cum visitatore 
sibi designato. 905 
IV. — Hinemari epistola altera ejasdem argumenti, ad 
clerum et plebem Bellovacensem , in qua et formam recie 
electionis insinuat. 903 
V. — Excusatio Rbemensium, qui, 30te visitatorig ad- 
ventum, episcopum, post Hiacmari mortem, elegisse dice- 
baatur, ad Hildeboldum Suessionensem et cseteros proviu- 
cie Rhemensis episcopos. 905 
VÍ. — Allocuiio missorum imperstoris Ludovici Pii ad 
clerum et plebem electionis esusa coagregstam. 906 
VII. — Decretum eleri et plebis Ecclesiz:* Laudunensis 
de electione Hedenul(i episcopi, ad Hincmaruwm metropo- 
litanum et Nera oed provincise, ut illum ordinent. 
VIII. — Aliud decretum cleri Parisiensis de electione 
/Eae:e episcopi, quem Carulns rex insinuaverat, ad me- 
tropolitanuin SenoBensem ejusque provinciales episco- 
pos. 910 
IX. — Rescriptum episcoporum ad ipsos. 910 
X. — Aliud deeretum cleri et plebis Senonensis, de 
electione Ansckl metropolitani, pel ex alia ptonaca 
titus est, sd episcopos provincie Senonicss. 
P^XL — Epistola cleri .et plebis Ecclesi? vacantis ad 
metropolitapum, ut electum ab ipsis episcopum cogseerare 
dignetur. 912 
li. — Epistola Ecclesie Senonics sd Hilduinum ar- 
chicapellanum, pro tuenda metropolitani electione quam 
fecerant. 912 
XIlt. — Ad Judith imperatricem, de eadem re. — 915 
XIV. — Examinatio Willeberti Catalsunensis ordinandi 
episcopi, per Hinemarum metropolitanum, astantibus 
provincie Hhemensis et ali proviuciarum arit 


XV. — Professio Adalberti futuri episcopi Morinensis 
AMO Bhemorum archiepiscopo aote riam 

ala. 

XVI. — Professio altera generalis ordinandi arcu 


scopi. 

XVII — Traetoria Prudentii episcopi Tricassini, quam 
per vicarium misit ad ordiuationem /Ene:e Parisiensis 
cum i adesse non posset. 918 

XVIII. — Documentum de ordinatione Rleetranpi epi- 
seopi Rhedonensis. 919 

XIX. — Canonicz litterze ab ordinatoribus dat:e Hene* 
duifo episcopo Laudunensi, ad clerum et plebem Kcclesise 
Laudunensis. 919 

XX. — Electio, consecratio, et inthronizatio Gauzberti 
episcopi Cadurcensis. ,.. 94 

XXI. — Decretum electionis Borrelli episcopi Boten- 


sis. 935 
XXII. — Electio, consecratio, et. inthronizatio ejusdeu 
Borrelli episcopi Rotensis. 925 
XXIII. — Acta. electionis Riculü. episcopi uo 


FoRMULAE VETERES EXOBCISMORUM ET RXCOMMUNICAT!ONUM. 
— Stepliauus Baluzius 'Tutelensis in. unum collegit, mna- 
guam partem nunc primum edidit , reliquas m 

29 

]. — Incipit benedictio vel exorcismus sque calida 
seu frigide in qua manus ad judicium mittitur. 929 

II. — Judicium sque frigida. 951 

III. — Incipit exorcismus aquae ad judicium Dei demou- 
strandum. 951 

IV, — Incipit sdjuratio ferri, vel aquse ferventis. — 977 

V. — Incipit exorcismus panís hordeacei vel casei, quo- 
rum appeusio unius uncis. ] ) 

VI. — Incipit ordo judicii quo rei aut innoxli probantur 
ferro candenti. 959 

Vif. — 1n. Chrisli nomine. Incipiunt eolleetas ad malis 


furtis repreinendis. 94t 
VIII. — Incipit probatio a cunctis furtis pon 


IX. — Incipit exorcismus ad caldaria sive ad aqua. 912 
X. — Resolutio omnium maleliciorum et mal ionun 
et incantationum et conlígationum et in... sionum et iusti- 
gationum et zeli et invidi: et dsemonii et omniuin. malo- 
rum quiecunque sciinus vel quiecunque nescimus. 945 
XI. — Ad revocanduu exainen apum dispersum. — 941 
XI. — Quahter episcopus excominunicare infideles 
debest. 9$ 
XIII. — Item alia excommonicatiopis allocutio. 916 


155 


XIV. — ftem alia terribilior excommunicatio. 947 


XV. --Excommunicatio hominum Balduini comitis Flan-  . 


dria», propter occisionem Fulconis archiepiscopi Rhenmen- 
sis, 3b jllis perpetratam. 917 
Vl. — Excommunicatio Ragenardi comitis Senonensis, 
renovata sdversus Gauzfridum et Geilonem canonicos Se- 
nonenses. 948 
XVII. — Excommunicatio quam Suniarus episcopus He- 
lenensis fecit adversus invasores rerum ecclesiasticarum. 


XVIII. — Excommunicatio quam Salla episcopus Urgel- 
leusis fecit advergus invasores rerum e 


XIX. — Item de eadem re. 

XX. — Alia formula excommanpicationis diversa a — 
rioribus. 9 

DisskRTATIO DE JUDICIS Dri, sive experimentis veterum 
ad scrutandum bominum crimen, sive inuocentíam. JS 


SANCTUS CUMMIANUS. 


NoriTA HISTORNICA. 
EpisroLa Cummiani Hiberni ad Segienum Huensem ab- 
batem de controversia paschali 


LIBER DE MENSURA POENITENTIARUM. 917 
Renevolo lectori collector. 971 
Prologus auctoris. $79 
CarvT rniaUx. — De gula et ebrietate. 981 


(AP. II. — De fornicatione et reliquis immundis pollu- 
tionibus. 983 
Car. 1IT. — De adulterio, raptu et incestn, etc. 9855 
CA». 1V. — De furto et injustis rapinis seu invasioni- 
bus, etc. ] 987 
Cap. V. — De perjurio et mendacio, elc. 888 
Ca». VI. — De homicidio et sanguinis effusione. — 989 
Cap. VII. — De maleticis et veneficis, 990 
Cap. VllI. — De usura, et cupiditate, et inbospitali- 
tate, ete. - 9t 
Car. IX. — De ira, maledicto, invidia, elc. 
Car. X. — De acedia, etc. 993 
Cap. Xl. — De superbia, etc. . 995 
Ca». XII. — De baptismo reiterato , et opere servili ia 
festis, etc. ] 995 
Ca». XIII. — De ministerio ecclesi et Ruautacer 


Ca». XIV. — De reconciliatione et aliis, etc. 991 
VITALIANUS PAPA. 
N HISTORICA. 097 


EPISTOL E. " 999 
EptsroLA PRIMA, 3d Paulum archiepiscopum Cretensem, 
— Arguit eum quod Lapps? episcopum injuste damnaverit, 
ct ad sedem apostolicam provocaniem non dimiserit. Di- 
cium episeopum pristino honori resiituens, quz& contra 
illum acta fuerant inania declarat. 999 
Eeisr. 11, ad Vasnum cubicularium imperatoris. — Cum 
Joannes Lappe episcopus contra canones fuerit condemoa- 
tus, cupit ut ejus opera su: Ecclesiz restituatur. 1002 
E»isr. liL, ad Paulum episcopum Cretensem. — Ut epi- 
La Occupatas ecelesias restituat ; diaconum, qui 
uxorem duxit, et in duabus militat ecclesiis, corrigat; tum 
a se Eulampium, qui male audiebat, dimittat. 1008 
Episr. IV, ad Georgium episcopum Syracusanum. — Ut 
Joanni ripe gi Lappensi faveat. 1005 
Erisr. V, sd Oswi regem Nordanhumbrorum, ejus de 
pisclate judicium expetentem. — Gratulator gentes suí 
regni ad tidem conversas, utque pascha csterasque apo- 
stolorum traditiones observari, totamque insulam I'eo 
dicari curet, et reliquias sanctorum ei mittit. 1004 
EE Vl, sub nomine Vitaliani papze ad monace ie 
culos. 


Epixr. VIT, ad Ficriscenses. 1006 
EpisT. Vlll, Clodoveo Francorum regi. 1001 
Episr. IX, ad omnes episcopos, 1007 
Eeisr. X, ad Theodorum archiepiscopum Cantaariensem. 
— Primatam ecclesis Cautuariensi asserit. 1008 
Eeisz. XI. 1009 
JONAS ABBAS ELNONENSIS. 
Nortrria me9rOBICA. 1000 
VITA SANCTI COLUMBANI ABBATIS. 1 


011 
VITA SANCTI EUSTASIL ABBATIS LUXOVIENSIS3 
SECUNDI. £045 
CUN SANCTI ATTAL/E ABBATIS BOBIENSIS SE- 


: 1055 
VITA SANCTI BERTULFI ABBATIS BOBIENSIS 


TERTII. 1061 
VITA SANCTE BWBURGUNDOFAR/E  ABBATISS/E 
EBOIACENSIS PRIMJE, seu potius liber de virtatibus ac 


tebus wirabilibusin Éboriacensi monasterio factis tempore 


QU/E IN HOC TOMO CONTINENTUR. , 


1466 
Borgundofar abbstisse. 1069 
Observationes przeviz. 1009 


Capru? PAiMUM. — De ccnobio Kvoriseas et de Sisetru- 
dis obitu et cantu angelico. 1070 
Car. II. — De conversatione Gibitrudis et vitz n 


Ca». IIT. — De Ercbantrudis vita et obitu. 4073 
Car. 1V. — De obitu Onofledis et cantu angelico. 1074 
Ca». V. — De Orechilde adolescentula, et obitu gen 

1 
Ca». Vl. —De Dompa et duabus adolescentulis et radio 
micante in ore viso. 1076 
Ca». VII. — De Wilsinda, et prophetia ejas, et cantu 
angelico. 1077 
Ca». VIII. — De Leudeberta et visione Petri apostoli. 
1078 


Car. IX.— De delinquentium correptione et damnatione 
fogitivarum. 1078 
Car. X.— De obitn Landebergze et cantu angelico. 1080 
Cap. XI. — De affluentia olei et aquse comaMALOU. 
081 

Cap. Xil. — De bestia in transgressione cibi visa. $081 
Car. XIIT, XIV. 1083 
LIBER MIRACULORUM SANCTI JOANNIS ABBATI3 
REOMAENSIS, post vitam ab anonymo descriptam additus 
à Jona per dialogum. 1085 


SANCTUS FRUCTUS ATARENRIS EPISCO- 


Norrria gisTORiCA. 1087 
REGULA MUNACHORUM. 1097 
Monitom. 4001 
Jacipiunt capitula, 1099 
Caprvr PaiMcM. — Dedileetione Del et proximi. — 1093 
Ca». II. — De orationibus. 1099 
Car. llf. — De prepositis vel officio. 1100 
Cap. IV. — De habiiu et veste monaeborum. 1101 
Ca». V. — De mensis. 1103 
Ca». Vl. — De operatione. 1103 
Ca». VII. — De ferramentis et utensilibus. 1105 
Car. VIII. — De obedientia et sessione monachi. 1105 
Ca». IX. — De hebdomodariis. 1101 
Car. X. — De hof$pitibus, peregrinis et inürmis. — 1105 
Car. XI. — De nitore et affectu monachi. 1105 
Cap. AII. — De cautela monachi. 1105 
Ca». XIII. — De delictis. 1105 
(ar. XIV. — De excommunicatis. 1105 
Car. XV. — De elamosis et lascivis. 1100 


Cae. XVI. — De mendace, fure et percussore mona- 


cho. 1106 
Ca». XVIT. — De culpatis. 1107 
Ca». XVIII. — De jejuniis. 11017 
Ca». XIX. — De cibis. 1108 
Ca». XI. — De officiis abbatis vel iti. 1108 


Ca». XXI. — De converso, qualiter debeat suscipi. 1109 


Ca». XXII. — De professione conversi. 1110 
Ca». XXIII. — De priml conversione. 1110 
REGULA MONASTICA COMMUNIS. 3110 
Incipiunt capitula. 1110 


CaPur PAINUM. — Ut nullus prsssumat suo arbitrio mo- 
nasteria facere, nisi communem collationem consuluerit, 
et hoc episcopus per canones et regulam vxsidiapé ri 


Cae. |I. — Ut. presbyteri ssculares non presumsnt 
3bsque episcopo, qui per regulain vivit, aut consilio san- 
ctorum Patrum, villas mouasteria construere. 1112 

Car. Ill. — Ouais debest eligi abbas in aiu r^ 

Car. IV. — Quales monacbi recipiantur in gmErTTT 

. $ 

Cap. V. — Qualiter debeant monachi subditi esse soo 
abbau. 1116 

Ca». VI. — Qualiter debeant viri eum uxoribus ac filiis 
absque periculo vivere in monasterio. 1115 

Car. VII. — Qualiter infürmi in monasterio debeant 
teneri. 1116 

Cap. VIII. — Qualiter debeant senes gabersari in mo- 
pssterio 1i16 


Ca». IX. — Qualiter debeant vivere, qui greges mo- 
nasterii delegatos habent. 1111 
Cap. X. — Quid debeant observare abbates. 1118 
Car. XI. — Quid debeant observare prieposit In mo- 
nasterio. 1119 
Cap. XIT. — Quid debeant observare decani. 1139 
Cir. XIII. — Quibus diebus se congregent ad collectsm 
fratres. 1120 
Ca». XIV.-— Qualiter debeant abbates esse solliciti ergs 
excoinmunicatos 1121 


$467 


Car. XV. — Qualiter. monas eria virorum ac puellarum 

: 9e custodire debeant. 
Ca». XVI. — Quales fratres debesnt cum sororibus uno 

in monassterio habitare. 1125 
Ca». XVII. — Qualis debest esse consaetudo salutandi 

ja monasteriis virorum puellaruinve. 1124 
Car. XVIII. — Ut non recipianter In. monasterium nisi 
qui radicitus omni facultate nudati sunt. 1121 
Ca». XIX. — Quid in monssterio debeant observare qui 
peccata graviora in s:culo commiserint. 1125 
Cap. XX. — Quid observandum sit de monachis qui a 
proprio mouasterio per vitia dilAbuotur. 1127 
[n nomine Domini incipit pactum. 1197 
EpteroLA ad Braulioneu episcopum DESM AURA: 


CARMINA FRUCTUOSO A QUIBUSDAM unn 


129 
I. — Carmen in laudem episcopi Narbonensis. 1139 
II. — Carmen in Sisenanüum regem. 1129 
UA — Carmen ad quemdam diaconum. ! m 


CHRODOBERTUS TURONENSIS EPISCOPUS. 
JUDICIUM DE MULIERE ADULTERA. 1131 
SANCTUS FARO MELDENSIS EPISCOPUS. 


NoririA nisronica. 11531 
SANCTI FARONIS CHART/E. 1133 
CnaRTA PA, qua privilegia concedit Eboríacensi mo- 
n3sterio (an. 610). 1155 
CuantA ll, qua privilegia concedit Resbacensi monsste- 
rio (n. 636). 4134 
APPENDIX. 1157 
TzsrauxxTOM BURSUNDOFAR £, in gratiam monasterii Ebo- 
riacensis conscriptum (an. 632). 1151 


SANCTUS ADEODATUS, PONTIFEI ROMANUS. 


Norrria ntsTOR'CA. 1139 
EpPisrora Adeodati sd universos Gallis episcopos, qua 
immuuitatem ab episcopali potestste concedit monssterio 
sancti Martini Turonensis, exceptis ordinatione sacerdo- 
tum et confectione elrismatis (an. 674). 1141 
PniiviLgciU4 3b Adeodato Captusriensibus monachis cd- 
iobii sanctorum l'etri et Pauli eoncessum (An 675). 1143 


DONUS, PONTIFEX ROMANUS. 


NiTIA uns TORICA. 1145 
ExgweríAR zPiSTOLE quam imp. Flav. Constantinus ad 
Dooum papam, utriusque Eeclesim, orientalis scilicet et 
occidentalis, reconcilíandze causa direxit. 1141 
Eprrrarmux Hosoni: rap Dono Romano pontifici ascri- 
ptuui a Papebrochio. 1155 


SANCTUS AGATHO, ROMANUS PONTIFEX. 


Nortrt BisTORICA, 1155 
PISTOL AE. 14 
.PISTOLA PRIMA, ad augustos imperstores. 1161 


Eus. 11. — Deeretalis epistola Agathonis pape regi 
Merciorum /Ethelredo, Theodoro archie Cant., 
Saxulfo Merciorum episcopo, ete., directs, in qua ;bbatem 
Medhamstedse lega:um lou anum constituit super omnem 
Anglistn, ejusdemque tnonasterium (instat liminum apo- 
orum) fore pro absolvenilis votis qnae de peregrinando 
Romam concepta faerint. Est 30tem Medhamsted, id quod 
postea de Buryo nuncupatur, novissime Petriburgum , 
vulgo Peterburgh , forte quod liminis saneti Petrl vicem 
exhibet (Ex Cbron. Sax. in ann.). 1213 
 E»sr. liI, Agathonis et Romane i centam viginti 
; quiBque episcoporum, quas fuit velut instructio legatorum 
v qui wissi sunt ad synodum sextáim celebrandam, 
Enter. 1V. Patres synodi sextze ad Agathonem papam.— 
Exemplum litterarum wissarum a sancto et oniversali 
sexto concilio ad Aga.honem sanetissimum et beatissimum 
pspeirn senioris Hom». 1348 
DAMIANUS TICINENSIS EPISCOPUS. 
NortrLg gsTORICAR. 1259 

I, ex Fabricio. 12:9 
Il, ex Ughelli Iulia sacra. 1261 
Ersrota Damiaoi sub nomine Mansueti Mec ue 


arcbiepiseopi ad iaum imperatorem. 
AMANDUS TRAJECTENSIS EPISCOPUS. 
Viv4 sancti Amandi ep 1261 
CHART/E SANCTI AMANDI. 1271 


CuaRTA PNMA, qua sanctus Amandus villam Birisiacum 
eue abbati donal, ad mopasterium szdilicanduun Pr 


, V. — Codicillus sancti Amandi, de sepultura sui corpo- 
tis (au. 675). 12i3 


ORDO RERUM 


1133. 


1215 - 


446v 

Hum p00 AnriQUt ia honorem santi Amandi. 1215 

SANCTUS MANSUETUS , MEDIOLANEENSIS 
EPISCOPUS. 


NortriA BiSTORICA. 1215 
Mausueti sd Constantinum imperatorem. 1275 


CLOTARIUS I1I, FRANCORUM REI. 


ECCLESIASTICAE PR/ECEPTIONES. 1217 
l. — Diploma Clotarii I1, quo dus partes villa Taurie- 
Finge dea cognita, ecclesi saneti Dionysii xcd 


an. : 
Il. — Diploma quo Clotarius vi'l:s. plores ionasterio 
sancti Dionysii donatas, a Berachario episcopo restituer.- 
das, causa »sudita pronuntiat en 6358). 12:8 
III. — Diploma Clotarii IIí quo lis In palatio dirimitur 
de quadam villa Erchinoaldo majori domus collata, quam 
fiiius ejus Leudesius possederat , inter eeclesism Rotlio- 
par ipn: et monasteriam saneti Dionysii (»n. 659). 1390 
V. — Diploma quo Clotarius Corbeiam villam et alias 
confert monasterio sanctorum Petri et Pauli , in loco qui 
Stolun Corbeia, super fluvium qui vocatur dae i 
— 2 oma quo Clotarius immunitatem ab omni telo- 


neo co t monasterio Corbeieusi (an. 660). . 1282 
CHILDERICUS II FRANCORUM RBI. 
PnaotzcouzwA ad Chilleridi II diplomata, es 


[. — Diplomata sincera. 

II. — Diplomata spuria. 1233 
/"CCLESIASTIC/AE PRAECEPTIONES, 1285 
I. — Diploma quo Cbildericos et Chinechildis regina 
viliam Barisiacum in pago Laudunensi concedunt Amando 
episcopo (an. 661). 1385 
II. — Diploma quo Childericens dona confert Senosensi 
monssterio, in Vosago (an. 661). 1987 

III. — Diploma Childerici pro monssterio sanct: G 
rii in Alsatia (an. 661). $9 
IV. — Diploma quo Childerieus Nantuscensi monasterio 
doea confert (an. 661). 12:90 
Y. — Diploma quo Childerlcus Germiniscum Sigeberto 
rege mouasteríis Siabulensi et MaimunJariensi eoncessum 
vL Dipi Childericus quidquid fisco e 
— oma quo Childericus eompete- 
bst in curte Arduno tribuit sancti Gervasil ecclesiae (Ceno- 
manensi) (an. 661). 1295 
VII. — Diploma quo Cbildericus confirmat donum sil«z 
morasterils Stabulensi et Malmuodariensi conces«z , re- 
ducta tamen ad mediam partem donatione (an. 067). 1995 
VIII. — Diploma quo Childericus confirmat donum redi- 
tuum fiscalium in villa de Arduno, Cenomanensi ecclesie 
evll.torn (an. 671). 1295 
IX. — Diploma quo Childericns immunitatem integram 
concedit Der«ensi monssterio (an. 675). 1996 
X. — Diploms quo Childericus bomines de Moneseensis- 
haim et Onenbaim donat Valedio, abbati ionssterioli Con- 
Ee (id est, monssterio ssneu Gregori in Alsatia), Í E 
Xl. — ChiMerici diploma de libertate et immonitate 
eeclesim Spirensis (circa an. 605). 1299 


SANCTUS DAGOBERTUS II, FRANCORUM REI. 


l'aoLzcouzNA ad sancti Dagoberti Il diplomata. — 1299 
I. — Diploniata sincera. 1299 
II. — Diplomata spuria. 1509 

I.ESIASTIC/IE PRAECEPTIONES. 1501 


Il. —D posa quo Dagobertus thermas trans RBenum, 
in pago Auriacensi , cui pertineutiis donat. monasterio 
Weissemburgensi (an. 675). 15 

II. — Diploma Dagoberti de fundatione monasterii Hor- 
reensis (an. 675). — 1503 

It]. — Diploma quo Dagobertus tres enrtes concedit Ar- 
gentineusis ecclesie monasterio (an. 679). 13505 

IV. — Diploma quo Déyobertus villam Germiniacum a 

wre suo 5igiberto concessam mobassieriis Stabulensi et 

almundariensi confirmat (an. 677). LE 

APPENDIX ad sancti Dsgoberti II diplomata. 

].— Charta quas Irmins, (Horreensis) Epterna- 
censi monasterio a se coudito i suane im villa 
Epternaco ac plurima alia dena comfert, et ipsum monaste- 
riem tradit Willibrordo episcopo (Trevirensi) gubernan- 
dum (au 698). 13509 

I[. — Testamentum Irmins , sbbatisse (Horreensis), 
quo Epternacensi monasterio legat quidquid sibi ex n 
terna et materna hzereditate obvenit (an. 698). 1310 

]li. — Charta qua Irmíina, abbatissa (Horreensis) Epter- 
Bacensi monasterio coucedit villam Montem , in pago Tul- 
piscensi, et doua prius collata confirmat (an. 609). — 1311 

1v. — Charta qua Irmina Willibrordo episcopo conecdu. 


1409 
uid in villa Stsseheim. 1813 
t erweisen Adelz filia Dagoberti regis pro mo- 
nasterio mouialium in pslatiolo ab ipsa fundato (an. 600 
1 April.) tsti 
THEODORICUS III, REX FRANCORUM. 
PaotrgowexA ad Theodorici III diplomata. 1313 
I. — Diplomata sincere. 1315 


If. — Diplomata ie 
gue Gees ASSI T MONASTIC/ÉE PRECE ISI 
" |. — Diploma quo Theodoricus donat Condedo abbati 
Fontanellensi insulam Belcluacam, iu Sequaus alveo m 


3). 
]I. — Diploma quo Tbeodoricus dona collata monasterio 
Anisolensi conüirmat, et ei privilegia concedit (an. XA 


IIT. — Diploma quo Theodoricus Tufflacum monasterium 
eeclesiste Cenomanensi asserit (an. 675). 132t- 
JV. — Diplema quo Theodoricus monasterium sanete 
Maris infra Sartam fluvium Cenomanensi ecclesi asserit 
(an. e 1335 
V. — Diploma quo Theodoricus bons Adalrici ducis 
Den regio adjudicata, concedit monss:erio Been a 


I. — Diploma quo Theodoricus dona confert Chainoai 
qiscono (an. 677). 13535 

Vif. — Diploma quo Theodoricus concedit Chamlino, 
episcopo Ebredunensi, in synodo deposito , facultatem res 
su3s degradationem retinendi (an. 677). 1536 
VIII. — Diploma quo Theodoricus multa przedia confert 
monasterio quod vocatur Nobiliacus (an. 680). 1528 

iX. — Diploma quo Theodoricus ab omni telonio eximit 
per regna sua currus aut navigia, res ad utilita:em mona- 
terii sancti Dionysii vehentia (an. 681). 13529 

X. — Diploma quo Theodoricus Eremberti in abbatem 
Corbeiensein confirmat (an. 681). 13550 

XI. — Diploma quo Theodoricus dons monasteriis Sta- 
bulensi et Malmundasriensi coliata conürmat (an. yid 


XII. — Diploma quo Theodoricus immunitatem coofir- 
mat monasterio Sithiensi concessam, pro iis quse in Atti- 
nio fisco monasteriom hoc comparaverat aut comparare 
pen exceptis mansis unde opers carrarie exeunt 


a ). 
XIII. — Diploma quo Tbeooricus immunitates concedit 
monasterio Novienteusi (an. udi 1334 
X1V. — Diploma quo Theodo Derven is monasterli 
immunitates confirmat (an. 685). 1535 
XV. — Diploma pos "Theodoricus jus condendse monete 
Ee cie er ope enomanensibus (an. 68$). 18556 
XVI. — Diploma quo Theodoricus monasterium Hunul- 
focurtis, ab Amslfrido concessum Bertino, abbati Sithiensi, 
confirmat (an. 687). 1531 
XVII. — Diploma quo Theodoricus villam Latiniscum 
concedit saneti Dionysii monasterio (an. 1559 
APPENDIX PRIMA AD DIPLOMATA RÉGIA. 1541 
Charta qus Clirothildis multa dona confert ad condea- 


dum monssterium puellarum apud Brocariam, ín "enn 
Stampensi (an. 670). 811 
APPENDIX SECUNDA. 1545 


Chsrta Merovingica, quam primus edidit an. 1816 dom- 
nus Clouet Virdunensis pr I 1345 


DIPLOMATA ECCLESIASTICA SELECTA REGUM 
LANGOBARHDOHLUM, VEL SUB EORUM DITIONE 
CON FECTA. 


[.— Felix Lucensis epis monasterio saneti Frigi- 
diani confirinat quz: à Faulone donáta fuerant, ac futuras 
oblationes eidem concedit (an. 685). 1347 

l1. — Joannis electi episcopi Pisloriensis professio facta 
Balssri Lucensi episcopo nibil juris riturum ecclesiss 
Lucensi iu quandam azdem sacram (ap. 700 aut "m 


lil -IV. — Donatio A oir abd facta ecclesi saneti 
Petri in civitate Lucensi a Fortunato presbytero ejusque 
flio Booualdo presbytero, reliquum vitae in. monasterio 
agere iere ala Vicentia per eos petita a Telesperia 
episcopo et Walperto duce (an. 713). 1551 
V. — Liutpraudi Langobardorum regis decretum, quo 
siatuuntur census persolvendi a Comaclensibus in sale 
adveheudo per portus Langoberdiz (aun. 715, vel [^ : 


VI. — Judicatum quorumdam episcoporum, jussu Liut- 
prandi congregatorum, ad dirimendain controversiam de 
quibusdam parcecils, vertentem inter episcopum Arreti- 


. QUAE IN HOC TOMO CONTINENTUR. 


4318 — 


4110 


num et Senensem, eum sententia. in favorem Arretium 
antistitis (an. 707). 1394 
Vil. — Liutprandi Langohsrdorum regis decre'üm, quo 
controversiam de nonnullis paroeciis, vertentem inter 
M atpanje Arretiaum et Senensem, a quibusdam epieco- 
is et missis regalibus eognitam ac diremptam pro ÁArre- 
tina Ecclesia, et ipse ent vum (sn. 715). 15583 
VII. — Judicatum Ultiani notarii sc missi Liutprandi 
Spetiosi episcopi et Walperti ducis 
Lucensis, in controversia agitata inler Talisperisnum 
epic Lucensem et Joaunem episcopum ie 
an. : b 
IX. — Tevthpaldus, Domnu!us aliique pii cives Locenses, 
sacram z:dem sub sancti Silvestri nomine oua cum Xxeno« 
duchio in urbe Lucensi :edificant (circa an. 718). 1501 
X. — Querimouia Julii abbatis in-ulse Montis Christi 
coram Rulando comite , totius insulee Corsice domino, de 
variis usurpatoribus jurium sul cceeobii (an., ut charta 
prseferi, 719). 1504 
XI. — Periualdus civis Lucensis sedem sancti Michaelis 
et monasterium constituit ac dota, priescripta eleemosyna 
in qaMperes (an. 721). 303 
lI. — Fundatio monasterii sanctimonialium sancte Ma- 
rie in civitate Lucensi, quam Ursus clericus facit, consti- 
tuta ibi abbatissa Ursa Glía so» (an. 722). 1 
XIII. — Aurinsndus et Godefridus Lucenses cives mo- 
nasterium sancti Petri in loco Castellione pro filiis sois 
fundant (an. 725). 1568 
XIV. — Literz Telesperisni Lucensis ipti , pet 
quas Romualdo presbytero concedit in beneficium mona- 


steriolum.cum xeuodochio (an. 725). 1510 
Mid Radchis abbas monasterii sancti Michaelis in 
ucen 


e, siti, success»rem sibi in eodem munere 
constituit Waltprandum clericum filium Walperti ducis 
(an. 723). 1371 
XVI. — Fundatio xenodochil in pomerio Lucensis urbis 
facta 3 Sichimundo archipresbytero Lucensis Ecclesise ac 
tribus gasindis guns nn i regis, Ticini (an. 739). 1572 
XVII-XIX. — Oblatio aliquot fundorum facta a Sichi- 
mundo archipresbytero Ecclesie Lucensi sancti Petri 
(an. 740). 1578 
XX. — Autconda et Natalia sorores monasterium moois- 
liem jn cávitete Veronensi fondant, stque. illud sub regi- 
qus abbatis sancue Maris ad Organum constituunt t 
Xl. — Decretam Rachesii Langobardorum regis, per 
lines decernit aliquot jorum ad monasterium 
iense s nuum (an. 7417). 1376 
XXII. — Fuodatio monasterii monialium et xenodochii 
sancti Petri Pistoriensis per Ratefridum Guilichisi facta 
(an. LB). 13911 
XXiIl. — Institutio monasterii socrarom virginum sub 
titulo sanctorum Petri et Pauli atque Auastasii facta a 
Ratefredo tilio Guilichisi in agro Pistoriensi (an. 748).1580 
XXIV. — Fragmentum libelli contra Senensem episco- 
pum pro Arretino confecti , ubi Digestorum auctoritas 
adhibetur (an. 753). 1583 
XXY. — Aistulfus Langobardorum rex Lopecino Muti- 
nensi "igna s curtem Zenam donat (circ. an. 752). 1584 
XXVI. — Fandaiio monssterii sancti Petri in loco Pala- 
tiolo, territorii Lucensis, facta a Gualfredo (ilio Ratehausi 
Pisano (an. 751). .. 1384 
XXVII. — Desiderius Langobardorum rex et Ánss re- 
gina ejus uxor monasterio sancti Micbaelis et sancti Petri 
in civitate Brixiana multa donant (an. 758). 1388 
XXVIII. — Littere Jobipiani subdiaconi et aliorum ad 
Anselperysm abbetissam monasterii sancti Salvatoris Bri- 
xiani, in quibus eidem donant piscarias positas iu territo- 
rio Feronianensi (an. 767 r 13589 
XXIX. — Valeriani et Liodoaldi charta eoncedentium 
Anselpergse abbatisse monssterii Brixiani sancti Salvatoris 
et sancte Julia: jus caualis ad deducendam aquam in idem 
cceuobium e 761). 1590 
XXX. — Donatio Gisulfl regis pro Cassinensi passer i^ 


an. 798). 
) xxi) — Preceptnm Desiderii regis Langobardorum 
pro Theodemario abbate Cassineusis monssteril (an. peu 


XXXI[. — Manigundis Langobarde testamentum po 

erectione puellaris tnonasterii Cairati (an. 768). 1 
XXXIII. — Hildeprandi regis praeceptum pco ecclesia 

Plzcentina (an. Ton]. : 398 
XXXIlV. — Privilegium Ambrosii majoris domus "is 


AID (28. 71$). . 
XXXV. — Confirmatio Ambrosii: donationis a rege Liut- 
prando (an. 715). 1101 

XXXVI. — Donatio Liutprandi pro monasterio saucti 
Kvsil (an. 715) 1101 


4471 
A orsi — Donatio Speeiosi episeogi Florentini - 

YXrvil. — Donatio Wanfredi pto monasterio el 
Seren d i: T3). 1403 
( XXXIX .— Testamentum Walprandi Lucensis Mari" 
an. 


39). 
. XL. — DE om Rachesii re ecclesia Parce. 
. 46). e gis pro 1406 


ORnDO RERUM QU/E IN TOC TOMO CONTINENTUR. 


1473 


XIII. — Aystulfl regis privilegium quod Quia rit: 

eanobio concessit ( SS 411 
XLIIT. — Capitulum Ariohis principis pro ideas san- 

eue Marize Beneventi (an. 769 1417 
XLIV. — Donatio Teducii pro ecelesia Reatipa (an. E J. 


XLV. — Privilegium Arichis pro ecclesia et monaster o 
sanctae Sopliire (an. 774). 1i!9 
Donationes facie monasterio Pistoriensi sancti Bartholo- 
neri (145-184). 1138 


FINIS TOMI OCTOCESIMI SEPTIMI. 


- P E. J Ü ) x ; | i 


Parisiis. — Ex Typis J.-P. MIGNE. 





3 2044 054 758 917 


- / THIS VOLUME 
DOES NOT CIRCULATE 
OUTSIDE THE L'P* 4^7 











CA-— o RENS mU mmn T0 — E - T - 
—Á— ——— — —— — !HV—c———— — 
, MEM Me: mum